Α Στα πλαίσια του µαθήµατος της Νεοελληνικής γλώσσας αναλάβατε να παρουσιάσετε στους συµµαθητές σας το περιεχόµενο του κειµένου σε λέξεις.

Transcript

1 Κείµενο Η ευθύνη των νέων για το µέλλον Ο καθένας µας ανατρέφεται µε τη συνείδηση, πως η ζωή του εντάσσεται στα πλαίσια µιας ευρύτερης ανθρώπινης πορείας. Πως η εποχή του αποτελεί µικρό τµήµα µιας εξέλιξης του πολιτισµού µέσα στο χρόνο. Η αίσθηση αυτή της ιστορικής αποστολής, αποτελεί ίσως µια από τις βασικές ιδιοτυπίες της ανθρώπινης φύσης. Ιδιαίτερα έντονη είναι η συνείδηση αυτή σε µας τους νέους. Ώριµοι πια, σύντοµα θ αποδυθούµε σ αγώνες δηµιουργίας. Έτσι επιβάλλει η φυσική εξέλιξη. Οι γεροντότεροι θ αποσυρθούν, θα εκλείψουν, και η συνέχιση της ανθρώπινης πορείας θ αποµείνει έργο εντελώς δικό µας. Στόχος των προσπαθειών µας, η πρόοδος. Να βελτιώσουµε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες ζούµε, να προάγουµε τον υλικό και πνευµατικό πολιτισµό. Να διορθώσουµε τα κακώς κείµενα, ώστε να παραδώσουµε, στους επερχόµενους έναν καλύτερο κόσµο. Αν η ανθρώπινη εξέλιξη καθοριζόταν από υπεράνθρωπους και ακατάλυτους φυσικούς νόµους, τότε δεν θα µπορούσαµε παρά να µείνουµε απλοί θεατές της. Οι προσπάθειές µας για οποιαδήποτε αλλαγή θα ήταν µάταιες. Κάτι τέτοιο, όµως, δε συµβαίνει. Όπως βεβαιώνει η ιστορία, η πρόοδος επέρχεται σαν αποτέλεσµα ορθών ανθρώπινων ενεργειών στον ατοµικό και κοινωνικό τοµέα. Η βελτίωση της κατάστασής µας δεν υπερβαίνει τις δυνατότητές µας. Και τούτο είναι εκείνο που κάνει τη θέση µας υπεύθυνη. Έχουµε την ευθύνη απέναντι στους εαυτούς µας και στις επερχόµενες γενιές ν αγωνιστούµε για την προαγωγή του κόσµου µας, γιατί ένας τέτοιος αγώνας µπορεί ν αποφέρει καρπούς. Η ιδιοτυπία της κοινωνίας µας γεννά σήµερα καινούρια προβλήµατα, ακόµη πιο καίρια. Ο πολιτισµός µας χαρακτηρίζεται από τη µεγάλη ανάπτυξη της επιστηµονικής γνώσης και βασίζεται στην τεχνολογία, χάρη στην οποία µια µέση υλική ευηµερία έχει εξασφαλιστεί. Παράλληλα, οι δυσάρεστες συνέπειες τη τεχνολογίας, όπως η µόλυνση του περιβάλλοντος, η αλόγιστη κατάχρηση των πηγών ενέργειας και η καταστρεπτικότητα των σύγχρονων πολεµικών µέσων απειλούν την ίδια µας την επιβίωση. Ο ρυθµός της ζωής εµφανίζεται εξαιρετικά ταχύς, µε αποτέλεσµα να µας καταλαµβάνει πολλές φορές το άγχος. Οι ολοένα µεταβαλλόµενες συνθήκες του κόσµου µας και οι δυσάρεστες εµπειρίες της ανθρωπότητας από το άµεσο παρελθόν έχουν δηµιουργήσει µια «κρίση αξιών», που απειλεί να µας παρασύρει. Τα προβλήµατα αυτά καλούµαστε ν αντιµετωπίσουµε. Όχι µόνο ν αποφύγουµε τις συνέπειές τους για τους εαυτούς µας, αλλά να επιχειρήσουµε µια λύση µακροπρόθεσµη, ικανή να προφυλάξει και τις επερχόµενες γενιές. Ο τρόπος ζωής, τα προβλήµατα ακόµα και οι επιδιώξεις είναι περίπου κοινές για όλους τους λαούς. Έχει αναπτυχθεί µια «παγκόσµια συνείδηση», ένα ενδιαφέρον που ξεπερνά τα πλαίσια του περιορισµένου πληθυσµιακού συνόλου στο οποίο ανήκει ο καθένας. Η παγκοσµιότητα αυτή καθιστά την ευθύνη µας για το µέλλον ακόµα πιο σοβαρή. Αν την καλλιεργήσουµε σωστά, µπορεί να οδηγηθούµε σε µια νέα µεγαλειώδη φάση της ιστορίας. Αν ενεργήσουµε απερίσκεπτα, ενδέχεται να παρασυρθούµε σε αυτοκαταστροφή. Με ποιο λοιπόν τρόπο µπορούµε να προετοιµαστούµε, ώστε να εκπληρώσουµε την αποστολή µας στο µέλλον; Πρώτα απ όλα αποκτώντας γνώσεις. Πρέπει να συνειδητοποιήσουµε βαθιά τα σύγχρονα προβλήµατα και να µελετήσουµε σοβαρά κάθε πιθανή λύση, πριν ενεργήσουµε, για να ενεργήσουµε αποτελεσµατικά. Πρέπει να γνωρίσουµε την ανθρώπινη φύση και τις ανάγκες της, για να διαµορφώσουµε αξίες υγιείς, που θα καθορίζουν τη συµπεριφορά µας. Η αντιµετώπιση σύγχρονων προβληµάτων απαιτεί όσο το δυνατό µεγαλύτερη επικοινωνία και συνεργασία. Αν τα περισσότερα προβλήµατα σ αυτόν τον κόσµο είναι κοινά, κοινή θα πρέπει να είναι και η αντιµετώπισή τους. ηµιουργική ένωση των προσπαθειών, συµβολή κάθε πνευµατικής και υλικής δύναµης που µπορούµε να διαθέσουµε για της εξυπηρέτηση κοινών σκοπών. ώρος Θεοδώρου, «Ευθύνη» Παρατηρήσεις Α Στα πλαίσια του µαθήµατος της Νεοελληνικής γλώσσας αναλάβατε να παρουσιάσετε στους συµµαθητές σας το περιεχόµενο του κειµένου σε λέξεις. Β1 Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η θεµατική περίοδος της πέµπτης παραγράφου; Β2 α) Με ποιον τρόπο συνδέονται οι παράγραφοι έξι και επτά;

2 β) Να επισηµάνετε διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις του κειµένου που να δηλώνουν: αντίθεση, επίδοση, αιτιολόγηση, χρονική σειρά (µια για κάθε περίπτωση). Β3 Ο συγγραφέας χρησιµοποιεί α πληθυντικό και γ πληθυντικό πρόσωπο. Ποιοι δηλώνονται µε τα υποκείµενα των ρηµάτων, πού εντάσσει τον εαυτό του ο συγγραφέας; Να δικαιολογήσετε τη χρήση του α πληθυντικού προσώπου. [Να απαντήσετε στα παραπάνω µε βάση τη δεύτερη παράγραφο του κειµένου.] Β4 Να απαντήσετε στις παρακάτω λεξιλογικές ασκήσεις: I. Να αντικαταστήσετε τις παρακάτω λέξεις µε άλλες ισοδύναµες: µάταιες, ιδιοτυπία, ευηµερία, καίρια, επιδιώξεις. II. Να γράψετε τα αντίθετα των παρακάτω λέξεων: βελτιώσουµε, µακροπρόθεσµη, σοβαρά, αποτελεσµατικά. III. επιβάλλει, αποφέρει, αποστολή: να γράψετε τα συνθετικά της καθεµιάς λέξης και στη συνέχεια να χρησιµοποιήσετε το β συνθετικό τους σε δύο νέες σύνθετες και δύο παράγωγες λέξεις. IV. Κοινωνία: ποιο είναι το περιεχόµενο της λέξης για έναν κοινωνιολόγο και για ένα θεολόγο; Β5 Αφού µετατρέψετε τις παρακάτω προτάσεις από τη σύνταξη στην οποία βρίσκονται στην αντίθετή τους, να αναφέρετε πότε χρησιµοποιούµε την ενεργητική και πότε την παθητική σύνταξη. α) «Να βελτιώσουµε έναν καλύτερο κόσµο.» (3 η ) β) «Αν η ανθρώπινη εξέλιξη θεατές της.» (4 η ) Παραγωγή Λόγου Η σύγχρονη εποχή, µολονότι προσφέρει πλήθος δυνατοτήτων και ευκαιριών στους νέους, τους υποχρεώνει ταυτόχρονα να βρίσκονται διαρκώς αντιµέτωποι µε έντονα προβλήµατα. Ποια πιστεύετε ότι είναι τα σοβαρότερα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν οι σηµερινοί νέοι; Ποια στάση πιστεύετε ότι οφείλουν να υιοθετήσουν οι νέοι απέναντι στα προβλήµατα αυτά; Αν υποστηρίζετε ότι νέος θα πει να θες ν αλλάξεις τον κόσµο, ποια είναι η ευθύνη τους για το µέλλον της ανθρωπότητας; Υποθέστε ότι εκφωνείτε οµιλία στην ολοµέλεια της Βουλής των Εφήβων ( λέξεις). Απαντήσεις Α Αγαπητοί συµµαθητές, Το κείµενο αναφέρεται στην ευθύνη της νεολαίας να εξασφαλίσει ένα ελπιδοφόρο µέλλον στις επόµενες γενιές. Αρχικά, η αποστολή αυτή είναι χρέος κάθε ανθρώπου και προκύπτει από τη φύση του. Ειδικότερα, είναι χρέος των νέων, που αποτελούν τη φυσική συνέχεια της κοινωνίας, να αποκαταστήσουν τα αρνητικά χαρακτηριστικά της. Ο συγγραφέας αναφερόµενος στον καθοριστικό ρόλο που διαδραµατίζει η καταβολή µόχθου σε ατοµικό και συλλογικό επίπεδο για την εξέλιξη της κοινωνίας, αναγνωρίζει την ευθύνη των νέων για την επίλυση βαρυσήµαντων προβληµάτων, όχι µόνο για να ωφεληθούν οι ίδιοι αλλά για να απαλλαγούν από τα αποτελέσµατά τους οι µεταγενέστεροι. Τα προβλήµατα αυτά έχουν οικουµενικό χαρακτήρα, γεγονός που καθιστά την ευθύνη των νέων ακόµα πιο ουσιαστική. Ολοκληρώνοντας, προτείνει για την επίτευξη του αγώνα την ολόπλευρη µόρφωση και τη σύµπραξη όλων. Σας ευχαριστώ Β1 Η παράγραφος αναπτύσσεται µε συνδυασµό µεθόδων, αίτια αποτελέσµατα, ειδικές λεπτοµέρειες και παραδείγµατα. Στη θεµατική περίοδο αναφέρεται ως αίτιο: «η ιδιοτυπία της κοινωνίας» και ως αποτέλεσµα: «προβλήµατα». Στη συνέχεια αναπτύσσονται τόσο τα αίτια όσο και τα αποτελέσµατα µε ειδικές λεπτοµέρειες. Συγκεκριµένα αναφέρονται: α) αίτιο: «ανάπτυξη επιστηµονικής γνώσης» και «τεχνολογία» αποτέλεσµα: «µέση υλική ευηµερία», β) αίτιο: «συνέπειες της τεχνολογίας» αποτέλεσµα: «απειλούν την επιβίωσή µας». Μάλιστα, αυτό το αίτιο επιβεβαιώνεται µε παραδείγµατα: «η µόλυνση του περιβάλλοντος, η αλόγιστη κατανάλωση πηγών ενέργειας, η καταστρεπτικότητα των σύγχρονων πολεµικών µέσων». γ) αίτιο: «Ο ταχύς ρυθµός ζωής» αποτέλεσµα: «άγχος», δ) αίτιο: «Οι µεταβαλλόµενες συνθήκες» αποτέλεσµα: «κρίση αξιών».

3 Β2 α) Η έκτη µε την έβδοµη παράγραφο συνέχεται µε ερωταπόκριση. Ειδικότερα, η έκτη παράγραφος τελειώνει µε την ερώτηση: «πώς µπορούµε να εκπληρώσουµε την αποστολή µας;» και η έβδοµη ξεκινάει µε την απάντηση στο ερώτηµα: «αποκτώντας γνώσεις». β) Αντίθεση: «όµως» (4 η ) Επίδοση: «Όχι µόνο αλλά» (5η ) Αιτιολόγηση: «γιατί» (4η ) Χρονική σειρά: «Πρώτα» (7η ) Β3 Με το α πληθυντικό πρόσωπο δηλώνονται οι νέοι, στους οποίους εντάσσει τον εαυτό του ο συγγραφέας, ενώ µε το γ πληθυντικό δηλώνονται οι ηλικιωµένοι. Ο συγγραφέας χρησιµοποιεί το α πληθυντικό πρόσωπο για να προσδώσει αµεσότητα στο λόγο του και για να δηµιουργήσει µια αίσθηση οικειότητας ανάµεσα στον ποµπό και το δέκτη. ίνει έµφαση στη συλλογική ευθύνη και τονίζει την ανάγκη δραστηριοποίησης της νεολαίας για την επίλυση των κοινωνικών προβληµάτων. Β4 I. µάταιες: άσκοπες, ιδιοτυπία: ιδιαιτερότητα, ευηµερία: ευπορία, καίρια: σηµαντικά, επιδιώξεις: στόχοι. II. βελτιώσουµε: επιδεινώσουµε, µακροπρόθεσµη: βραχυπρόθεσµη, σοβαρά: επιπόλαια, αποτελεσµατικά: αναποτελεσµατικά. III. επιβάλλει < επί + βάλλω αναβάλλω, καταβάλλω // αναβολή, καταβολή αποφέρει < από + φέρω συνεισφέρω, διαφέρω // συνεισφορά, διαφορά αποστολή < από + στέλλω διαστέλλω, αναστέλλω // διαστολή, αναστολή IV. Για έναν κοινωνιολόγο: το σύνολο των ανθρώπων που αφορούν οι σύγχρονες εξελίξεις. Για ένα θεολόγο: το µυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Β5 α) Να βελτιωθούν οι συνθήκες κάτω από τις οποίες ζούµε, να προαχθεί ο υλικός και πνευµατικός πολιτισµός. Να διορθωθούν τα κακώς κείµενα, ώστε να παραδοθεί στους επερχόµενους ένας καλύτερος κόσµος. β) Αν υπεράνθρωποι και ακατάλυτοι φυσικοί νόµοι καθόριζαν την ανθρώπινη εξέλιξη, τότε δε θα µπορούσαµε παρά να µείνουµε απλοί θεατές της. Χρησιµοποιούµε ενεργητική σύνταξη για να προβάλουµε το υποκείµενο του µεταβατικού ρήµατος, δηλαδή το πρόσωπο που ενεργεί. Χρησιµοποιούµε παθητική σύνταξη για να προβάλουµε την ενέργεια που προέρχεται από το ποιητικό αίτιο (το οποίο είτε διατηρείται είτε παραλείπεται). ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ Προσφώνηση Φίλες και φίλοι, Αφόρµηση Ξεκινώντας την οµιλία µου, θα ήθελα να εκφράσω τη θερµή υποστήριξη τη δική µου αλλά και όλων των συνοµηλίκων µου, στο θεσµό της Βουλής των Εφήβων, ένα θεσµό που έδωσε φωνή στους νέους της µέσης εκπαίδευσης. Θεωρώ ιδιαίτερα σηµαντική την ευκαιρία που µας δίνεται να δηµοσιοποιήσουµε τις απόψεις µας πάνω σε ζητήµατα ζωτικά για τη νεολαία και την κοινωνία ευρύτερα. Φιλοδοξώντας, λοιπόν, να φανώ αντάξιος του ρόλου που µου ανατέθηκε, θα ήθελα να παρουσιάσω από το βήµα αυτό τα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν οι σηµερινοί νέοι και να επισηµάνω παράλληλα την ευθύνη που φέρουν για να θεραπεύσουν τη νοσηρή καθηµερινότητα που βιώνουν. Πρόλογος Η κριτική που οι µεγαλύτεροι ασκούν στους νεότερους έχει ως αφετηρία, αρκετές φορές, την αντίληψη ότι η νεολαία σήµερα δεν έχει προβλήµατα. Αναµφίβολα, οι σηµερινοί νέοι βρίσκονται σε πλεονεκτική θέση συγκριτικά µε τους νέους παλαιότερων εποχών λόγω της επιστηµονικής και τεχνολογικής ανάπτυξης που τους παρέχει πλήθος δυνατοτήτων και ευκαιριών, κάνοντας παράλληλα τη ζωή πιο σύνθετη και πολύπλοκη. Η ίδια η συνθετότητα και η πολυπλοκότητα της κοινωνίας, όµως, γεννά προβλήµατα τα οποία δεν αφήνουν ανεπηρέαστους τους νέους, αφού αποτελούν οργανικό της µέλος. Ωστόσο, ποιος -υγιώς σκεπτόµενος- άνθρωπος θα µπορούσε να αρνηθεί ότι οι νέοι αποτελούν το πιο ζωντανό, το πιο δραστήριο αλλά και ανήσυχο πνευµατικά κοµµάτι κάθε κοινωνίας που µπορεί να συµβάλει ουσιαστικά σε κάθε είδους ανανέωση της κοινωνικής ζωής;

4 Προσέγγιση του θέµατος Ο Αριστοτέλης στη Ρητορική του, αναφερόµενος στους νέους γράφει: «Και ζώσι τά πλείστα ελπίδι» Σήµερα, όµως, οι νέοι κολυµπάνε στην απαισιοδοξία, που σχετίζεται µε κάποια στοιχεία που δεν µπορούσε να συλλάβει στην εποχή του ο φιλόσοφος. Κι αυτό γιατί, η άφθαρτη αγνότητα, ο ιδεαλισµός, η καινοτοµία, η ανιδιοτέλεια και η µεγαλοψυχία, στοιχεία που χαρακτηρίζουν τη νεανική ηλικία, δεν ταυτίζονται µε τις αξίες και τα πρότυπα που προβάλλει η σηµερινή κοινωνία των µεγάλων. Επιπλέον, η αθωότητα, ο ροµαντισµός, η απειρία, η ευπιστία και η αφέλεια, τούς κάνουν ιδιαίτερα ευάλωτους απέναντι στα προβλήµατα της ζωής, εµποδίζουν την κοινωνικοποίησή τους, την εκπλήρωση των ονείρων τους, την ευτυχία τους στη ζωή. Ανάλυση Α Ζητουµένου Οι νέοι ακούνε πολλά µα βλέπουν λίγα. Τους µιλούν για την αγιότητα της εργασίας και τους προσφέρουν την αθλιότητα της ανεργίας. Η ανεργία τείνει να µεταβληθεί σε ενδέκατη πληγή, µα ειδικά για τους νέους ιεραρχικά έρχεται πρώτη. Κι αυτό γιατί, δε διαθέτουν τη σωστή ενηµέρωση για την εκλογή επαγγέλµατος από την οικογένεια -καθώς οι γονείς προσδοκούν να εκπληρώσουν τα παιδιά δικά τους απωθηµένα-, από την παιδεία -που τους στρέφει στα τεχνολογικά επαγγέλµατα χωρίς να τους αποκαλύπτει τις κλίσεις, τις ικανότητές τους, τα ενδιαφέροντά τους, χωρίς να τους ενηµερώνει για τις απαιτήσεις του κάθε επαγγέλµατος, τις συνθήκες που επικρατούν στην αγορά και ζήτηση της εργασίας-, από την πολιτεία. Έτσι, επιλέγουν το «κατ ανάγκην» επάγγελµα που δεν έχει όµως χαρακτήρα υπαρξιακό, καλλιτεχνικό, δηµιουργικό και γι αυτό γίνεται αγγαρεία, καθιστά το νέο µη αποδοτικό και τον ωθεί στη σκλαβιά και τη δυστυχία. Στην αύξηση του ποσοστού ανεργίας συντείνουν η πολυθεσία, η γεροντοκρατία -οι ηλικιωµένοι που φτάνουν στη σύνταξη αρνούνται σθεναρά να παραδώσουν τα σκήπτρα στους νέους-, η αναξιοκρατία και το «µέσον», η υποτίµηση των χειρωνακτικών επαγγελµάτων και η προτίµηση των πνευµατικών που προσδίδουν κοινωνικό κύρος, αλλά δηµιουργούν «ουρές» ανέργων. Αν ως µόρφωση αντιλαµβανόµαστε την τυπική -χαρακτηριζόµενη από την ακρισίαπαροχή κάποιων γενικών, αφηρηµένων ή και απόλυτα εξειδικευµένων γνώσεων, τότε ο νέος ελάχιστα προβλήµατα αντιµετωπίζει ως προς τη µορφωτική διαδικασία. Μόρφωση όµως, µε την έννοια της διαµόρφωσης, διάπλασης προσωπικότητας, δεν υφίσταται. Το σχολείο, ο κυριότερος φορέας παιδείας, δεν ανταποκρίνεται σήµερα στην αποστολή του. Σ αυτό συνηγορούν τα αναχρονιστικά βιβλία, τα ελλιπή εποπτικά µέσα, το αγεφύρωτο χάσµα µεταξύ των όσων διδάσκεται ο νέος στο σχολείο και των όσων συναντά στη ζωή, η έλλειψη δηµοκρατικού διαλόγου, η από καθ έδρας διδασκαλία. Και το πιο σοβαρό, η εκπαίδευση σήµερα υπηρετεί τον τεχνοκρατισµό και την εκβιοµηχάνιση. Προωθεί γι αυτό τον άνθρωπο της επιτυχίας, τον «homo economicus» και όχι τον άνθρωπο της αξίας. Έτσι, εξηγούνται η βαθµοθηρία, οι ανταγωνισµοί των µαθητών, η βιασύνη των εκπαιδευτικών να µεταδώσουν στα παιδιά ξερές, αναφοµοίωτες γνώσεις. Ξέχασε, λοιπόν, η σηµερινή εκπαίδευση τις προτροπές του Παπαδιαµάντη: «Μορφωµένους θέλουµε, όχι εγγράµµατους». Οι τεχνοκρατικές αντιλήψεις, ωστόσο, που θέλουν τη µηχανή να λύνει όλα τα προβλήµατα του ανθρώπου, ο καταναλωτισµός που η µηχανοποίηση και ο αυτοµατισµός της παραγωγής επέφεραν, ανήγαγαν την ύλη σε µέγιστο αγαθό του ανθρώπου. Αποτέλεσµα αυτού ήταν να παραγκωνίσει αυτός τις ηθικές αξίες και να ριχτεί ξέφρενα στον υλικό ευδαιµονισµό. Έτσι, ο νέος ζει σε µια εποχή που διακρίνεται από την έκλυση των ηθών, την απανθρωπιά, τον ατοµισµό, την απληστία του ανθρώπου, την εκµετάλλευση, την αδικία, την επιδίωξη του συµφέροντος, τα αλληλοσυγκρουόµενα πολιτικά συστήµατα, το ψεύδος και την υποκρισία, τον αθέµιτο ανταγωνισµό, τον αυταρχισµό, το ρατσισµό, τη βία και τον πόλεµο, την εµπορευµατοποίηση των πάντων, ακόµα και της ίδιας της πατρίδας, της πολιτιστικής κληρονοµιάς, τη θυσία της πολιτιστικής ταυτότητας στο βωµό της παγκοσµιοποίησης. Αποτέλεσµα αυτού είναι άλλοτε ο νέος να περιθωριοποιείται, φτάνοντας συχνά και στη βία, άλλοτε µπλέκεται και ο ίδιος στα γρανάζια του καταναλωτισµού, της ανευθυνότητας και της ανηθικότητας, αναζητώντας τεχνητούς παραδείσους, και άλλοτε -ευτυχώς για την κοινωνία-, παλεύει µε υγιή µέσα για να απαλλαγεί από τη σήψη της. Παράλληλα, από τη στιγµή που ο σύγχρονος νέος ζει σε µια διαρκή εµπορευµατοποίηση των πάντων και µέσα σ αυτή έχουν υπεισέλθει όλες οι ανθρώπινες δραστηριότητες, είναι αδύνατο να µην εµπορευµατοποιηθεί και ο ελεύθερος χρόνος που του διατίθεται για την ψυχαγωγία, να µη βιοµηχανοποιηθεί. Αυτό σηµαίνει πως τη θέση της υγιούς ψυχαγωγίας-βιβλίο, άθληση, ταξίδια, παρέες, καλλιτεχνική δηµιουργία, επικοινωνία µε τη φύση-, πήρε η «νόθα» ψυχαγωγία, µορφές της οποίας είναι ο αλκοολισµός, τα ναρκωτικά, το χαρτοπαίγνιο, η υπερκατανάλωση, τα χαµηλής ποιότητας θεάµατα, το ακόρεστο σεξ. Αυτή, όµως, η ψυχαγωγία δεν ξεκουράζει το νέο, δεν του επιτρέπει να εκτονωθεί δηµιουργικά, δεν εξευγενίζει τον ψυχικό του κόσµο, δεν εκλεπτύνει τα συναισθήµατά του, δεν καλλιεργεί το πνεύµα του, τις κοινωνικές του αρετές. ικαιολογηµένα, λοιπόν, η σύγχρονη ψυχαγωγία αποκαλείται «ψυχοκτονία». Η αλλαγή του τρόπου παραγωγής και η αστικοποίηση της ζωής που αυτή επέφερε, δεν άφησαν ανεπηρέαστη και την ανθρώπινη επικοινωνία. Η αλλοτρίωση και η µοναξιά

5 αποτελούν πλέον αναπόσπαστο κοµµάτι της ζωής του ανθρώπου, αντίτιµο της ραγδαίας τεχνολογικής εξέλιξης που αποπροσανατόλισε τον άνθρωπο από τα ανθρωπιστικά ιδεώδη. Μπρος σ αυτή την πραγµατικότητα που χαρακτηρίζει την κοινωνική µας ζωή, ο νέος είναι αδύνατο να µείνει ανεπηρέαστος, καθώς από τη φύση του είναι έντονα κοινωνικό ον. Περισσότερο, όµως, ο σύγχρονος νέος δυσκολεύεται να επικοινωνήσει µε τις παλαιότερες γενιές. Βέβαια, η διαφορά της ηλικίας είναι κάτι φυσιολογικό και δεν µπορεί να δικαιολογήσει την τόση ένταση στις µεταξύ τους σχέσεις. Το ότι όµως ανήκουν σε άλλη γενιά, µπορεί. Ο νέος δηλαδή, δέχεται διαφορετικές επιρροές από την εποχή του, έχει διαφορετικές προϋποθέσεις από αυτές που είχαν οι γονείς του και οι συνοµήλικοί τους, διαφορετικό µέλλον. Παράλληλα, κάτω από τις επιδράσεις της σύγχρονης πολιτικής και κοινωνικοπολιτιστικής ατµόσφαιρας, ριζικά διαφορετικής από την προηγούµενη, ο νέος δηµιουργεί τη δική του κουλτούρα-ένα σύστηµα δεσµευτικών κανόνων, τρόπων συµπεριφοράς, κρίσεων, προκαταλήψεων-, που συγκρούεται µ αυτήν των πρεσβύτερων. Έτσι, ο σηµερινός νέος αµφισβητεί την αυθεντία. Πέρασε ο καιρός που ο σεβασµός διδασκόταν, αποτελούσε στοιχείο της παράδοσης. Ο νέος είναι ιδιαίτερα δύσπιστος απέναντι στο γονιό, το δάσκαλο, τον ιερέα, τον πολιτικό, όταν ειδικότερα τους βλέπει να αποδέχονται ή να συµβιβάζονται µε τις ατέλειες αυτού του κόσµου, ατέλειες που κατά το νέο δηµιούργησε η γενιά των µεγαλυτέρων. Οι µεγαλύτεροι, µε τη σειρά τους, αιφνιδιασµένοι από τις ιλιγγιώδεις επιστηµονικές, τεχνολογικές και κοινωνικές αλλαγές του εικοστού αιώνα, εξωραΐζουν το παρελθόν και απορρίπτουν τις καινοτοµίες που προτείνει η νεολαία. Συντηρητικοί, προσγειωµένοι στους κανόνες του κατεστηµένου, χωρίς φιλοδοξίες και χωρίς ψυχοσωµατικό σθένος, αδυνατούν να καταλάβουν τους νέους, να ενστερνιστούν τις ανησυχίες τους, αρνούνται να δώσουν απαντήσεις στα µεγάλα τους ερωτηµατικά, µήπως και εκτεθούν, µήπως και αποκαλύψουν την πλάνη ενός κόσµου που οι ίδιοι δηµιούργησαν. Τις περισσότερες φορές µάλιστα, µετατρέπουν την άτακτη υποχώρησή τους σε δριµύ «κατηγορώ» εναντίον των νέων, για ανυπακοή και ασέβεια, για χυδαιότητα και έκλυση των ηθών, για βιαιοπραγία, για ανευθυνότητα και τεµπελιά, για τον παραγκωνισµό των στοιχείων της παράδοσης. Αποτέλεσµα της σύγκρουσης αυτής είναι το γνωστό «χάσµα των γενεών», που όλο και βαθαίνει. Στο πρόβληµα της επικοινωνίας µπορούµε να εντάξουµε και το σεξουαλικό πρόβληµα των νέων, που αποτέλεσε και αποτελεί οξύ τους πρόβληµα. Από τη φύση του είναι πολύπτυχο και συνθετότερο απ ό,τι υποπτευόµαστε. Πηγάζει από τα βάθη του υποσυνείδητου και από την αρχή της δηµιουργίας του ανθρώπου. Σήµερα κυριαρχούν οι θέσεις του Σ. Φρόιντ. Σύµφωνα µε το Φρόιντ, η λίµπιντο, η γενετήσια ορµή κυριαρχεί στο υποσυνείδητο, τον πυρήνα της ύπαρξης του ανθρώπου, και γενετήσια ορµή σηµαίνει σεξουαλική ηδονή. Και οι νέοι σήµερα, σε µια εποχή που κυριαρχεί ο υλικός ευδαιµονισµός, αναζητούν έντονα την ηδονή, λες και ο ηδονισµός αποτελεί µέσο αυτοπραγµάτωσής τους. Όµως, όσο περισσότερο ικανοποιούν τον ηδονισµό τους, τόσο περισσότερο τον αναζητούν. Έτσι το χάος του ηδονισµού καταπιέζει αδυσώπητα τη νέα γενιά. Όµως το σεξ µόνο του, χωρίς στόχους και ιδέες, δε γεµίζει κανένα. Λείπει το βαθύ συναίσθηµα της αγάπης που εξωραΐζει την ερωτική επαφή, µε αποτέλεσµα αυτή να γίνεται συναλλαγή. Ας µην ξεχνούµε και ότι η νεότητα είναι από τη φύση της ιδεαλιστική. Και όπως η υποκριτική απώθηση του σεξουαλισµού δηµιουργεί στους νέους πλήθος ψυχοσωµατικών προβληµάτων, έτσι και η ασύδοτη σεξουαλικότητα τους δηµιουργεί όχι µόνο βιοψυχικά προβλήµατα, αλλά και υπαρξιακά. Εξάλλου, το σεξ χάνει το νόηµα που έχει για την ανθρώπινη ζωή, µένει άξεστο, πρωτόγονο, ζωώδες. Μεταβατική παράγραφος Η σοβαρότητα λοιπόν των σύγχρονων προβληµάτων είναι δεδοµένη, όπως δεδοµένες είναι και οι ευχολογίες για την αντιµετώπισή τους. υστυχώς όµως, οι ευχές, οι ελπίδες και τα ωραία λόγια, όχι µόνο δεν αρκούν, αλλά εφησυχάζουν. Αυτό που απαιτείται είναι η έντονη δραστηριοποίηση όλων και ειδικότερα της νέας γενιάς, που ως κληρονόµος αυτού του κόσµου, είναι επιφορτισµένη µε µια σηµαντική αποστολή να αναλάβει υπ ευθύνη της όσα αποτελούν εγγύηση για ένα καλύτερο µέλλον. Ανάλυση Β Ζητουµένου Ειδικότερα, εµείς, οι νέοι, οφείλουµε να εµφορούµαστε από ένα νέο όραµα ζωής, που να εµπνέει αισιοδοξία για τη δηµιουργία ενός καλύτερου µέλλοντος. Ως φορείς ανθρωπιστικών αξιών και κοινωνικών αλλαγών αλλά και ως ένθερµοι υποστηρικτές νέων ιδεών και ρευµάτων, έχουµε τη δύναµη να πραγµατώσουµε το όνειρο αυτό. Μάλιστα, σε µια δύσκολη, απαιτητική και αντιφατική εποχή, όπως η σηµερινή, το χρέος µας προβάλλει αµετάθετο. Γι αυτό επιβάλλεται να µη διακατεχόµαστε από άγονη αµφισβήτηση, από ραθυµία και αδιαφορία για τα προβλήµατα που ταλανίζουν την κοινωνία, από έλλειψη αξιών και ιδανικών, από απουσία οραµάτων και αγνών ιδεολογιών. Εποµένως, επειδή αποτελούµε τη ζωντανή προέκταση του παρόντος, το µέλλον της ανθρωπότητας και το µέσο για τη συνέχιση της ζωής, κρίνεται απαραίτητο να αντιδρούµε στα «κακώς κείµενα», να καταγγέλλουµε αυθαιρεσίες, να στηλιτεύουµε τη σήψη της κοινωνίας,

6 να έχουµε επαναστατική και αγωνιστική διάθεση, να διαθέτουµε µαχητικότητα και δυναµισµό και σε συγκερασµό µε τη ριζοσπαστικότητα και το πνεύµα αντικοµφορµισµού που µας διακρίνει, τις πνευµατικές αναζητήσεις και την καλλιέργεια, να αντισταθούµε στην επελαύνουσα µαζοποίηση και την πολιτική χειραγώγηση. Οφείλουµε να συνειδητοποιήσουµε και να ανταποκριθούµε στις προκλήσεις του µέλλοντος, να αποδεχτούµε τα θετικά της παγκοσµιοποίησης διατηρώντας ταυτόχρονα πάντα άσβεστη την αγάπη στην πατρίδα, το σεβασµό στην παράδοση, στα ήθη και τα έθιµα, στη θρησκεία, χωρίς όµως πάθη και ακρότητες που οδηγούν σε εθνικιστικές τάσεις. Έτσι, αφενός θα διαφυλάξουµε την πολιτισµική µας ταυτότητα και αφετέρου θα ζούµε στα πλαίσια ενός υγιούς και ειρηνικού διεθνισµού. Έχουµε χρέος να παλεύουµε για τη δηµιουργία ενός ειρηνικού, ελεύθερου, ισότιµου, δηµοκρατικού, δίκαιου κόσµου, έχοντας πάντα κατά νου πως εµείς θα ζήσουµε τα χρόνια που έρχονται και, γι αυτό, είναι προτιµότερο να διαµορφώνουµε το µέλλον παρά να το υποµένουµε. Προκειµένου, λοιπόν, να εκπληρώσουµε µε επιτυχία την αποστολή µας, κρίνεται απαραίτητο να θέσουµε υψηλούς στόχους σε κάθε τοµέα της ανθρώπινης δράσης. Το «θεµέλιο λίθο» για την επίτευξη του αγώνα αποτελεί η πνευµατική καλλιέργεια. Γι αυτό, οφείλουµε να επιδιώκουµε αδιάλειπτα την ολόπλευρη µόρφωση σε συνδυασµό µε την εξειδικευµένη γνώση, να διευρύνουµε τους πνευµατικούς µας ορίζοντες και να οξύνουµε την κριτική µας ικανότητα. ε θ αντιµετωπίσουµε µε επιτυχία οποιοδήποτε πρόβληµα αν δεν ξέρουµε τη φύση του, ποια αίτια το προκαλούν, ποιοι παράγοντες το επηρεάζουν, ποιες και πόσο σοβαρές είναι οι επιπτώσεις του. Μόνο µε τη δύναµη της επιστηµονικής γνώσης θα µπορέσουµε να κατανοήσουµε τα σοβαρά και πολύπλοκα προβλήµατα του καιρού µας είτε έχουν σχέση µε τη φύση είτε µε την κοινωνική ζωή και να τα αντιµετωπίσουµε αποτελεσµατικά. Επιπλέον, η µόρφωση αποτελεί εφόδιο για την επαγγελµατική µας αποκατάσταση, που αποτελεί βασική µέριµνα της ζωής µας. Γι αυτό, στην εποχή της ραγδαίας τεχνολογικής ανάπτυξης, οφείλουµε να αξιοποιήσουµε την πολύπλευρη και σφαιρική ενηµέρωση που απορρέει από αυτή και να µη µείνουµε αµέτοχοι στις εξελίξεις, να διεκδικούµε την εξειδίκευση, ώστε να ανταποκριθούµε στις σύγχρονες επαγγελµατικές απαιτήσεις. Οι εξειδικευµένες γνώσεις σε συνδυασµό πάντοτε µε την καλλιέργεια του πνεύµατος εργατικότητας, συνεργασίας και αλληλεγγύης µπορούν να µας καταστήσουν παραγωγικά και αναντικατάστατα µέλη της επαγγελµατικής κοινότητας, ικανά να σταδιοδροµήσουµε και ταυτόχρονα να βοηθήσουµε στον εκσυγχρονισµό ολόκληρης της χώρας. Παράλληλα µε την ολόπλευρη µόρφωση, σοβαρό βήµα για την πραγµάτωση της αποστολής µας αποτελεί η ηθική και ψυχική καλλιέργεια. Απαραίτητη προϋπόθεση βέβαια αποτελεί η υγιής διάθεση του ελεύθερου χρόνου µας. Θα πρέπει να αποκαταστήσουµε τη σχέση µας µε τη φύση, τα γράµµατα και τις τέχνες, τον αθλητισµό, γιατί η ενασχόληση µε µορφές υγιούς ψυχαγωγίας καλλιεργεί την αισθητική του ανθρώπου, αφού τον αποµακρύνει από την εµπορευµατοποίηση και τη µαζοποίηση. Ηθικοποιεί το άτοµο, καθώς καλλιεργεί αρετές, όπως την ειλικρίνεια, το σεβασµό, την άµιλλα, την αγάπη, τη σεµνότητα. Τον βοηθά να κατανοεί τις ηθικές προτάσεις και να εξευγενίσει τον ψυχικό του κόσµο. Η γόνιµη αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου οδηγεί το άτοµο στην ενδοσκόπηση και την αυτοκριτική µε συνέπεια την αυτογνωσία. Όλα αυτά τα εφόδια κρίνεται απαραίτητο να κατέχουµε προκειµένου να επεξεργαστούµε τη σωρεία µηνυµάτων που λαµβάνουµε καθηµερινά και να διαχωρίσουµε τα υγιή από τα σαθρά πρότυπα, να απορρίψουµε το υπερκαταναλωτικό πρότυπο ζωής και να υιοθετήσουµε τις υψηλές αρχές και αξίες, το ανθρωπιστικό ιδεώδες που θα µεταβάλλει το σηµερινό κόσµο σε έναν κόσµο πιο δίκαιο και ειρηνικό, απαλλαγµένο από το πνεύµα του ωφελιµισµού, της ηδονής και του εγωκεντρισµού. Η προσπάθεια για τη συγκρότηση ενός κόσµου πιο δίκαιου και ειρηνικού θα µείνει µετέωρη, αν δεν διαθέτουµε εκτός των άλλων και κοινωνική συνείδηση. Έτσι, επιβάλλεται να προτάσσουµε το κοινωνικό συµφέρον έναντι του ατοµικού, να συνάπτουµε ορθές διαπροσωπικές σχέσεις, να σεβόµαστε τους ενήλικους και την τρίτη γενιά, να διαπνεόµαστε από ευαισθησία, ανθρωπιά, πνεύµα συνεργασίας, οµόνοιας, φιλίας, αλτρουισµού. Επιπρόσθετα, απαιτείται κοινωνική υπευθυνότητα, οριοθέτηση δικαιωµάτων και υποχρεώσεων. Μ αυτόν τον τρόπο θα γίνουν σοβαρά βήµατα για την κατοχύρωση της δηµοκρατίας, της δικαιοσύνης, της ελευθερίας, της αξιοκρατίας, ισοπολιτείας, ποιότητα ζωής αλλά και την άµβλυνση αρνητικών κοινωνικών συνδρόµων, όπως η βία και τα ναρκωτικά. Όλα αυτά όµως προϋποθέτουν όχι την κατ ευφηµισµό ευαισθητοποίηση, αλλά την ενεργό δραστηριοποίηση και κινητοποίηση. Πιο συγκεκριµένα, κρίνεται απαραίτητη η ενεργός µας συµµετοχή στον κοινωνικοπολιτικό στίβο, µε γνώµονα την προώθηση εποικοδοµητικού διαλόγου για αναζήτηση λύσεων µέσα από την ίδρυση κοµµάτων νεολαίας, σωµατείων και συλλόγων που θα σέβονται τους νόµους και τους θεσµούς της πολιτείας. Έχουµε καθήκον να κάνουµε αισθητό το ενδιαφέρον µας απέναντι στα εθνικά και διεθνή προβλήµατα και να καταδείξουµε την αποστροφή µας για τον πόλεµο, την τροµοκρατία, την παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωµάτων και το οικολογικό πρόβληµα µε πορείες, µε διαδηλώσεις, µε συλλαλητήρια που θα αναδείξουν το πνεύµα διεθνισµού και θα µας κάνουν να αισθανθούµε πολίτες όλου του κόσµου. Κορυφαία ανάγκη αποτελεί και η αδιάκοπη µέριµνα για το περιβάλλον µε την ίδρυση οικολογικών οργανώσεων και την εθελοντική

7 δράση. Θα ήταν τουλάχιστον εγωιστικό και ανέντιµο να παραβλέψουµε την πολύτιµη βοήθεια που µπορεί να προσφέρει και η πείρα των προηγούµενων γενιών, αν τη µελετήσουµε και την αξιοποιήσουµε σωστά. Μπορούµε µε αυτή να διδαχθούµε πώς αντιµετωπίστηκαν κατά το παρελθόν παρόµοια προβλήµατα, να διαπιστώσουµε ποια λάθη έγιναν και να παραδειγµατιστούµε από αυτά. Άλλωστε, εκτός από την πείρα υπάρχουν η γνώση και η έµπνευση που αποτελούν την πλούσια πνευµατική µας παράδοση καθώς και τα δηµιουργήµατα του παρελθόντος, η ανεκτίµητη πολιτισµική περιουσία κάθε λαού. Αυτή την πολιτισµική περιουσία πρέπει να τη σεβαστούµε και να στηριχτούµε σ αυτή κι όχι να τη σπαταλήσουµε και να την καταστρέψουµε. Είναι ευκολότερο να συνεχίζεις και να βελτιώνεις κάτι που υπάρχει παρά να το γκρεµίζεις και να ξεκινάς από την αρχή. Με αυτή την αρχή, θα αποδώσουν περισσότερους καρπούς οι προσπάθειές µας για κοινωνική ευηµερία και πρόοδο. Επίλογος Ολοκληρώνοντας την οµιλία µου, αγαπητό ακροατήριο, θα ήθελα να τονίσω ότι ο άνθρωπος δε δηµιουργεί πολιτισµό µόνος του, αλλά συνεργαζόµενος µε τους άλλους, σε κλίµα αµοιβαίου σεβασµού, εµπιστοσύνης, δικαιοσύνης και ελευθερίας. Για να αντιµετωπίσουµε, λοιπόν, αποτελεσµατικά τα προβλήµατα και να χτίσουµε τον κόσµο που ονειρευόµαστε, πρέπει να επιδιώξουµε τη συµπόρευση της πείρας και της ωριµότητας των µεγάλων µε την δική µας αγωνιστικότητα και ριζοασπαστικότητα. Όσο καλύτερα κατανοήσουµε την ανάγκη αυτή, τόσο περισσότερες δυνατότητες έχουµε να κάνουµε πράξη τα λόγια του R. Rolland: «κάθε νεολαία απλώς υγιής και καλά διαµορφωµένη, είναι φύσει επαναστατική [ ]. Καλείται, και αυτή είναι η αποστολή της, να αισθανθεί, να νιώσει, να ζυµωθεί µε την εξέγερση και την κακοδαιµονία της κοινωνικής τάξης. Και σ αυτήν πέφτει ο κλήρος να τη γιατρέψει». Αποφώνηση Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας και το χρόνο που µου διαθέσατε! ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΦΙΛΟΛΟΓΟΙ «ΑΝΕΛΙΞΗ»