1. Αναζητήστε στο βιβλίο της Γραμματικής τους παρατακτικούς και υποτακτικούς συνδέσμους και αντιγράψτε τους στο τετράδιό σας.

Transcript

1 45 (σελ. 16) 1. ναζητήστε στο βιβλίο της Γραμματικής τους παρατακτικούς και υποτακτικούς συνδέσμους και αντιγράψτε τους στο τετράδιό σας. [ο σχολικό βιβλίο της εοελληνικής Γραμματικής δεν κάνει διάκριση ανάμεσα στους παρατακτικούς και τους υποτακτικούς συνδέσμους, αλλά δίνει ένα συγκεντρωτικό πίνακα με τα είδη των συνδέσμων στη σελίδα 200. υτόν αντιγράφουμε και ε- μείς αμέσως παρακάτω. Για να ξέρεις ποιοι από αυτούς τους συνδέσμους είναι παρατακτικοί και ποιοι υποτακτικοί, καλό είναι να συμβουλευτείς τον πίνακα που δίνουμε στις σελ ] ΙΔ ΣΥΔΣΜΙ 1. Συμπλεκτικοί και (κι), ούτε, μήτε, ουδέ, μηδέ 2. Διαχωριστικοί ή, είτε 3. ντιθετικοί μα, αλλά, παρά, όμως, ωστόσο, ενώ, αν και, μολονότι, μόνο 4. Συμπερασματικοί λοιπόν, ώστε, άρα, επομένως, που 5. πεξηγηματικός δηλαδή 6. ιδικοί πως, που, ότι 7. Χρονικοί όταν, σαν, ενώ, καθώς, αφού, αφότου, πριν (πριν να), μόλις, προτού, ώσπου, ω- σότου, όσο που, όποτε 8. ιτιολογικοί γιατί, επειδή, αφού, τι (ποιητικό) 9. Υποθετικοί αν, σαν, άμα 10. ελικοί να, για να (δυνατότερο από το να) 11. ποτελεσματικοί ώστε (να), που

2 Διστακτικοί μη(ν), μήπως 13. Συγκριτικός Παρά 2. Διαβάστε στο κείμενο 6, στην τελευταία παράγραφο, την περίοδο «η σημασία της με την ουρκία». α. Προσπαθήστε να καταλάβετε τον τρόπο με τον οποίο είναι οργανωμένες οι προτάσεις σ αυτή την περίοδο. β. ι είδους είναι οι δύο προτάσεις που συνδέονται παρατακτικά; γ. Με ποια άλλη πρόταση συνδέονται και οι δύο; Με τι είδους σύνδεση; δ. Ποια είναι η κύρια πρόταση σ αυτή την περίοδο και ποιες οι δευτερεύουσες; [ συγκεκριμένη πρόταση είναι σχετικά απλή, νομίζουμε όμως ότι θα σε βοηθήσει ένα σχεδιάγραμμα: (Κύρια πρόταση): η σημασία της από αυτή την άποψη δείχνει και ο νέος μεγάλος δρόμος της γνατίας, χάρτης 4.1, που ξεκινά και (που) καταλήγει από την γουμενίτσα (δευτερεύουσα αναφορική) στα σύνορα με την ουρκία (δευτερεύουσα αναφορική) Θυμήσου ότι παρατακτικά μπορούν να συνδέονται μεταξύ τους είτε κύριες προτάσεις με άλλες κύριες προτάσεις είτε δευτερεύουσες προτάσεις με άλλες δευτερεύουσες προτάσεις.] Στην περίοδο αυτή υπάρχει η κύρια πρόταση «η σημασία της από αυτή την άποψη δείχνει και ο νέος μεγάλος δρόμος της γνατίας, χάρτης 4.1,» και οι δύο δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις «που ξεκινά από την γουμενίτσα» και «καταλή-

3 47 γει στα σύνορα με την ουρκία». ι δύο δευτερεύουσες προτάσεις συνδέονται παρατακτικά μεταξύ τους με το συμπλεκτικό σύνδεσμο «και», αλλά συνδέονται υποτακτικά και με την κύρια πρόταση με την αναφορική αντωνυμία «που» (η οποία αναφέρεται στο ουσιαστικό «ο δρόμος» της κύριας πρότασης). Στη δεύτερη αναφορική πρόταση η αναφορική αντωνυμία «που» εννοείται, καθώς η πρόταση συνδέεται με την αμέσως προηγούμενη παρατακτικά. 3. Στο παράδειγμα 6 (ομάδα Γ) έχουμε μία δευτερεύουσα πρόταση. ντοπίστε την. Σε ποια κύρια πρόταση φαίνεται να ανήκει; Με ποια λέξη της κύριας πρότασης συνδέεται η δευτερεύουσα; δευτερεύουσα πρόταση του παραδείγματος 6 είναι η δευτερεύουσα αναφορική πρόταση «που δεν έμειναν ποτέ στεγανά κλειστοί», η οποία ανήκει στην κύρια πρόταση «ελληνικός χώρος στις γεωγραφικές, οικονομικές, κοινωνικές και πνευματικές του δομές αποτέλεσε πάντα σ ολόκληρη την ιστορία του έναν οριακό χώρο ανάμεσα σε δύο ξεχωριστούς κόσμους -ανατολικό και δυτικό-». δευτερεύουσα α- ναφορική πρόταση συνδέεται με την κύρια με την αναφορική αντωνυμία «που». 4. Στο παράδειγμα 5 (ομάδα Γ) έχουμε δύο δευτερεύουσες προτάσεις που φαίνονται να αποτελούν κομμάτια της κύριας πρότασης. ντοπίστε τις προτάσεις. Με ποια λέξη της κύριας πρότασης συνδέονται οι δευτερεύουσες; ι δύο δευτερεύουσες προτάσεις του παραδείγματος 5 είναι η υποθετική πρόταση «άν κοιτάξετε τις εικόνες των ελληνικών ναών και τα αγάλματά τους» και η πλάγια ερωτηματική πρόταση «πόσο λεπτή και γεμάτη αληθινή ομορφιά ήταν η τέχνη των λλήνων». δευτερεύουσα υποθετική πρόταση δε συνδέεται με κάποια συγκεκριμένη λέξη της κύριας, αλλά λειτουργεί ως ζευγάρι μαζί της, ως υπόθεση και απόδοση. ντίθετα, η δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση συνδέεται κυρίως με το ρήμα «θα δείτε» αφού λειτουργεί ως αντικείμενό του. 5. ι διαφορετικό συμβαίνει στο παράδειγμα 7 (ομάδα Γ); Προσπαθήστε να καταλάβετε τον τρόπο με τον οποίο είναι οργανωμένες οι προτάσεις σ αυτή την περίοδο. [Στην απάντηση αυτή θα παραθέσουμε ξανά την ανάλυσή μας από τις σελίδες μαζί με το σχεδιάγραμμα.]

4 48 ο παράδειγμα 7 αποτελείται από πολλές προτάσεις με περίπλοκη σύνταξη, η οποία θα μπορούσε να αποδοθεί με το ακόλουθο σχεδιάγραμμα: ίναι συχνά δύσκολο για τον γγλοσάξονα ταξιδευτή να καταλάβει πώς μία χώρα ( ) μπορεί ( ) με τέτοια εγκατάλειψη στις γήινες απολαύσεις. να αφήνεται που μοιάζει ποτισμένη ως το μεδούλι από τη βυζαντινή παράδοση της ορθοδοξίας, παράδοση καταφανέστατη στις εκκλησίες και των μικρότερων χωριών ή στα μοναστήρια, που στεφανώνουν τις πιο απόμερες βουνοπλαγιές Στο παράδειγμα 7 υπάρχουν έξι προτάσεις: η κύρια πρόταση «ίναι συχνά δύσκολο για τον γγλοσάξονα ταξιδευτή» και πέντε δευτερεύουσες που εξαρτώνται η μία από την άλλη. Συγκεκριμένα, η δευτερεύουσα βουλητική πρόταση «να καταλάβει» συνδέεται με την κύρια πρόταση «είναι συχνά δύσκολο για τον γγλοσάξονα ταξιδευτή» με το μόριο «να» και εξαρτάται από αυτήν. Στη συνέχεια η δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση «πώς μία χώρα ( ) μπορεί ( ) με τέτοια εγκατάλειψη στις γήινες απολαύσεις» συνδέεται με τη δευτερεύουσα βουλητική πρόταση «να καταλάβει» με το ερωτηματικό επίρρημα «πώς» και εξαρτάται από αυτήν. Έπειτα, από την πλάγια ερωτηματική πρόταση «πώς μία χώρα ( ) μπορεί ( ) με τέτοια εγκατάλειψη στις γήινες απολαύσεις» εξαρτώνται δύο δευτερεύουσες προτάσεις: α) η δευτερεύουσα αναφορική πρόταση «που μοιάζει ποτισμένη ως το μεδούλι από τη βυζαντινή παράδοση της ορθοδοξίας, παράδοση καταφανέστατη στις εκκλησίες και των μικρότερων χωριών ή μοναστήρια» και προσδιορίζει τον όρο «χώρα» της δευτερεύουσας πλάγιας ερωτηματικής πρότασης και β) η δευτερεύουσα βουλητική πρόταση «να αφήνεται». Στη δευτερεύουσα αναφορική πρόταση συναντάμε την αναφορική αντωνυμία «που» και στη βουλητική πρόταση το μόριο «να». έλος, η δευτερεύουσα αναφορική πρόταση «που στεφανώνουν τις πιο απόμερες βουνοπλαγιές» προσδιορίζει τον όρο «μοναστήρια» της προηγούμενης δευτερεύουσας αναφορικής πρότασης και εξαρτάται από αυτήν, ενώ συνδέεται με την αναφορική αντωνυμία «που».

5 49 Β2. ι επιλογές στις συνδέσεις των προτάσεων και οι συνέπειές στους στο λόγο Θυμάμαι ότι... παρατακτική σύνδεση λέγεται ότι είναι πιο κατάλληλη για να εκφράσει απλές λογικές συσχετίσεις και ότι δημιουργεί την εντύπωση ενός λόγου περισσότερο απλού και καθημερινού. υποτακτική σύνδεση μπορεί να είναι η πιο κατάλληλη για να εκφράσει σύνθετες λογικές συσχετίσεις και συνήθως δίνει την εντύπωση ότι πρόκειται για λόγο περισσότερο οργανωμένο και επεξεργασμένο. ο ασύνδετο σχήμα χρησιμοποιείται όταν επιδιώκεται γρηγοράδα και ζωηρότητα στο ύφος ή όταν πρόκειται να παρουσιαστούν πολλά νοήματα σε ένα όλο. Μαθαίνω ότι... συνδετική λέξη που επιλέγει ένας ομιλητής ή συγγραφέας για να συνδέσει δύο προτάσεις φανερώνει το είδος της σχέσης που έχουν οι προτάσεις αυτές στη σκέψη του ομιλητή. σύνδεση μεταξύ δύο προτάσεων μπορεί να δείχνει: διαχωρισμό, αντίθεση, συμπέρασμα, επεξήγηση, συμπληρωματική σχέση, χρόνο (πριν, μετά, ταυτόχρονα), αιτία, υπόθεση, σκοπό, αποτέλεσμα, δισταγμό, σύγκριση κτλ. ν αντίθετα ο ομιλητής ή συγγραφέας αποφεύγει τη χρήση συνδετικών λέξεων ανάμεσα στις προτάσεις (επιλέγει δηλαδή το ασύνδετο σχήμα), αυτό μπορεί να σημαίνει ότι: θέλει να δώσει απλότητα, γρηγοράδα και ζωντάνια στο ύφος του, προσπαθεί να παρουσιάσει με συντομία πολλά νοήματα ως ένα σύνολο, η σχέση μεταξύ των προτάσεων είναι ξεκάθαρη και δε χρειάζεται να δηλωθεί με συγκεκριμένη λέξη,

6 50 αντίθετα, η σχέση μεταξύ των προτάσεων είναι ασαφής και ο ομιλητής ή συγγραφέας επιλέγει να την αφήσει έτσι, ο ακροατής ή αναγνώστης είναι καλύτερο να δώσει τη δική του ερμηνεία. [Βαριέμαι] (σελ. 17) ισαγωγικά ο κείμενο αυτό είναι ένα χιουμοριστικό κόμικ με ήρωα ένα παιδί της ηλικίας σου. Για να καταλάβεις καλύτερα το αστείο, πρέπει να ξέρεις ότι ένας μεγάλος φιλόσοφος, ο τεκάρτ, είχε υποστηρίξει την άποψη ότι ξέρουμε πως υπάρχουμε επειδή μπορούμε να σκεφτούμε, δηλαδή «σκεφτόμαστε άρα υπάρχουμε». ο κορίτσι του κόμικ, η Ράνια, αλλάζει αυτήν την πρόταση για να ταιριάζει πιο πολύ με την κατάσταση της και βάζει στη θέση του «σκέφτομαι» το «βαριέμαι». σένα σου αρέσουν τα κόμικς; ο κείμενο 9 είναι ένα χιουμοριστικό κόμικ που δημοσιεύτηκε στο ένθετο περιοδικό «9» της εφημερίδας «λευθεροτυπία». ρωίδα του κόμικ είναι ένα νεαρό κορίτσι, η Ράνια. Φοράει ριχτά ρούχα, ένα πράσινο παντελόνι και μια σκούρα κίτρινη μπλούζα, ενώ τα παπούτσια της είναι μοβ. Φαίνεται να έχει κάνει τα μαλλιά της ράστα και να τα έχει βάψει σε μοβ χρώμα. εμφάνιση της δείχνει ένα άτομο χαλαρό και ενδιαφέρον, με πρωτότυπο στυλ. Στα πέντε τετράγωνα από τα οποία αποτελείται το κόμικ η Ράνια είναι καθισμένη κάθε φορά και με λίγο διαφορετικό τρόπο. ρχικά αλλάζει τη γνωστή έκφραση του τεκάρτ «Σκέφτομαι άρα υπάρχω» και βάζει στη θέση του «σκέφτομαι» το ρήμα «βαριέμαι» για να μπορέσει να αστειευτεί σχετικά με την κατάστασή της, το γεγονός δηλαδή ότι βαριέται. Ράνια καταλήγει τελικά στο συμπέρασμα ότι αν κάθεται κανείς πολλή ώρα οδηγείται στο να ασχοληθεί με τη φιλοσοφία.

7 51 ακούω και μιλώ (σελ. 18) 1. Πόσα διαφορετικά νοήματα διατυπώνονται στα τέσσερα πρώτα σκίτσα του κειμένου 9; Με ποιον τρόπο διαφοροποιείται το νόημα, ενώ οι προτάσεις που χρησιμοποιούνται είναι οι ίδιες; Στο πρώτο σκίτσο του κειμένου 9 το γεγονός ότι βαριέται οδηγεί τη Ράνια στο συμπέρασμα ότι υπάρχει. ο ακριβώς αντίστροφο συμβαίνει στο δεύτερο σκίτσο: το γεγονός ότι υπάρχει οδηγεί την ηρωίδα στο συμπέρασμα ότι βαριέται. ο τρίτο σκίτσο περιέχει ένα κάπως διαφορετικό νόημα, καθώς λέει ότι η αιτία που η Ράνια βαριέται είναι το γεγονός ότι υπάρχει. έλος, στο τέταρτο σκίτσο η Ράνια δηλώνει ότι βαριέται τη διαδικασία του να υπάρχει. ο νόημα των προτάσεων και στα τέσσερα σκίτσα δεν αλλάζει, αφού χρησιμοποιούνται οι ίδιες δύο λέξεις, τα ρήματα «βαριέμαι» και «υπάρχω». υτό που αλλάζει είναι η λογική και συντακτική σύνδεση των προτάσεων, όπως και η σειρά τους. Στα πρώτα δύο σκίτσα χρησιμοποιείται ο παρατακτικός συμπερασματικός σύνδεσμος «άρα», ανάλογα όμως με το ποια πρόταση είναι πρώτη και ποια δεύτερη αλλάζει και το συμπέρασμα. Στην τρίτη πρόταση χρησιμοποιείται ο υποτακτικός σύνδεσμος «επειδή», ενώ στην τέταρτη πρόταση το μόριο «να», το οποίο στη συγκεκριμένη περίπτωση εισάγει βουλητική πρόταση. 2. Μπορείτε να συνεχίσετε τη «φιλοσοφία» της ηρωίδας στο ίδιο πνεύμα; ν θέλετε, εργαστείτε σε ομάδες των δύο ατόμων και βρείτε διαφορετικές συνδετικές λέξεις, για να κάνετε κι άλλες ανάλογες φιλοσοφικές τοποθετήσεις. [ δραστηριότητα αυτή είναι πολύ πιθανό να γίνει ομαδικά. μείς παραθέτουμε α- πλώς κάποιες συνδέσεις προτάσεων που μπορούν να έχουν νόημα.] Βαριέμαι και υπάρχω. ύτε βαριέμαι, ούτε υπάρχω.

8 52 ίτε βαριέμαι, είτε υπάρχω. Βαριέμαι αλλά υπάρχω. Υπάρχω αλλά βαριέμαι. Βαριέμαι, ενώ υπάρχω. Υπάρχω, ενώ βαριέμαι Βαριέμαι μολονότι υπάρχω. Υπάρχω, μολονότι βαριέμαι. Βαριέμαι, δηλαδή υπάρχω. Υπάρχω, δηλαδή βαριέμαι. Βαριέμαι, όταν υπάρχω. Υπάρχω, όταν βαριέμαι. Βαριέμαι, επειδή υπάρχω. Υπάρχω, επειδή βαριέμαι. ν βαριέμαι, υπάρχω. ν υπάρχω, βαριέμαι. Βαριέμαι για να υπάρχω. Υπάρχω, για να βαριέμαι. Βαριέμαι, παρά υπάρχω. Υπάρχω, παρά βαριέμαι. (σελ. 18) Ξαναγράψτε το κείμενο 8 συνδέοντας τις προτάσεις μεταξύ τους με συνδέσμους. Μπορείτε να δοκιμάσετε τις λέξεις: για να ή να, αφού, όπου, όταν ή αφότου άλλες που επιλέξετε εσείς. Συγκρίνετε τα κείμενά σας μεταξύ τους και με το αρχικό. [ο κείμενο 8 μπορεί να ξαναγραφτεί με πολλούς τρόπους, αφού υπάρχουν πάρα πολλές συνδετικές λέξεις από τις οποίες μπορεί κανείς να επιλέξει. η σύγκριση α- νάμεσα στο δικό σου κείμενο και σε αυτά των συμμαθητών σου θα την κάνεις μόνος σου. μείς δίνουμε απλώς ένα παράδειγμα αλλαγμένου κειμένου, με το αρχικό κείμενο δίπλα του για να γίνεται πιο εύκολα η σύγκριση ανάμεσα τους. ι προτάσεις στον πίνακα είναι χωρισμένες μεταξύ τους.]

9 53 ΡΧΙΚ ΚΙΜ πό τη Μικρασία μετά την καταστροφή, ένας αστός ξεκίνησε με μια βαλίτσα αναμνήσεων στο χέρι, γύρισε χώρες μακρινές και πολιτείες ά- γνωστες, μάζεψε ακριβό υλικό και συνταγές, μέτρα, ρυθμούς και χρώματα, και τέλος γύρισε στη χώρα του, έχτισε με τα χέρια του σπίτι σημερινό και ελληνικό, εμπήκε μέσα, κλείδωσε, και από τότε πια κανείς δεν τον συνάντησε στην αγορά. ΛΛΓΜ ΚΙΜ πό τη Μικρασία μετά την καταστροφή, αφού ένας αστός ξεκίνησε με μια βαλίτσα αναμνήσεων στο χέρι και αφού γύρισε χώρες μακρινές και πολιτείες άγνωστες, από όπου μάζεψε ακριβό υλικό και συνταγές, μέτρα, ρυθμούς και χρώματα, τέλος γύρισε στη χώρα του, για να χτίσει με τα χέρια του σπίτι σημερινό και ελληνικό, στο οποίο εμπήκε μέσα και αφότου κλείδωσε κανείς πια δεν τον συνάντησε στην αγορά. ο αρχικό κείμενο του Μάνου Χατζιδάκι χαρακτηρίζεται από το ασύνδετο σχήμα, το οποίο στη συγκεκριμένη περίπτωση δίνει ζωντάνια και απλότητα στο λόγο. πίσης, το γεγονός ότι το κείμενο δεν περιέχει συνδετικές λέξεις αφήνει τον αναγνώστη να σκεφτεί τις δικές του συνδέσεις για το κείμενο και να ερμηνεύσει τη σχέση των γεγονότων, όπως ο ίδιος νομίζει. ι αλλαγές που έγιναν στο κείμενο κατ αρχήν το έκαναν πιο πυκνό και δύσκολο για τον αναγνώστη, αφού είναι γεμάτο πλέον με υποτακτικές προτάσεις. κόμη, οι σχέσεις των προτάσεων έγιναν πιο ξεκάθαρες μεταξύ τους, αφού μέσα από τους συνδέσμους γίνεται σαφές αν η σχέση είναι χρονική, αιτιολογική κτλ. Διαβάστε τα κείμενα 10 και 11 που ακολουθούν, παρατηρήστε την απουσία συνδετικών λέξεων και σκεφτείτε για ποιους λόγους μπορεί να συμβαίνει αυτό. [Καλό είναι να έχεις διαβάσει πρώτα και τα δύο κείμενα και να έχεις καταλάβει τα βασικά τους σημεία, πριν να προχωρήσεις στην απάντησή μας. ι σύντομες παρουσιάσεις των κειμένων 10 και 11 στις σελ του βοηθήματος μπορούν επίσης να σε βοηθήσουν. Θυμήσου ακόμη ότι ο συγγραφέας ή ομιλητής χρησιμοποιεί το ασύνδετο σχήμα όταν α) θέλει να δώσει απλότητα, γρηγοράδα και ζωντάνια στο ύφος του, β) προσπαθεί να παρουσιάσει με συντομία πολλά νοήματα ως ένα σύνολο, γ) η σχέση μεταξύ των προτάσεων είναι ξεκάθαρη και δε χρειάζεται να δηλωθεί με συγκεκριμένη λέξη, δ) αντίθετα η σχέση μεταξύ των προτάσεων είναι ασαφής και ο ομιλητής ή

10 54 συγγραφέας επιλέγει να την αφήσει έτσι, ή ε) ο ακροατής ή αναγνώστης είναι καλύτερο να δώσει τη δική του ερμηνεία.] ο κείμενο 10 είναι ένα ποιητικό κείμενο του Γιάννη Ρίτσου, από το οποίο απουσιάζουν σχεδόν τελείως οι συνδετικές λέξεις (εμφανίζεται μόνο ο σύνδεσμος «και» με τις διάφορες μορφές του «και, κι, κ» τέσσερις φορές, μόνο όμως στον στίχο 9 συνδέει προτάσεις). ο ίδιο ακριβώς συμβαίνει και στο κείμενο 11 (σε αυτό εμφανίζεται μόνο μια φορά ο σύνδεσμος «και» χωρίς να συνδέει προτάσεις), το οποίο ό- μως είναι διαφημιστικό κείμενο. ο ότι τα δύο κείμενα ανήκουν σε διαφορετικά είδη μας οδηγεί και στην υπόθεση ότι το ασύνδετο σχήμα χρησιμοποιείται για διαφορετικούς λόγους. ίναι γνωστό ότι η μοντέρνα ποίηση δεν μπορεί να έχει συγκεκριμένες ερμηνείες. αναγνώστης αφήνεται ελεύθερος να αισθανθεί την ποίηση και να βγάλει ο ίδιος τα συμπεράσματά του. Με αυτό ως δεδομένο, συναντάμε στο κείμενο μια σειρά από δυνατές εικόνες που περιγράφουν ένα έρημο και καυτό τοπίο. ι λεπτομέρειες αυτού του τοπίου δε συνδέονται γλωσσικά με κάποιο τρόπο, αλλά παρατίθενται α- σύνδετα. ποιητής μάλλον επιθυμεί ο αναγνώστης να συσχετίσει μόνος του τις εικόνες ή να φανταστεί δημιουργικά το τοπίο, συνθέτοντας μόνος του το σύνολο. ο α- σύνδετο σχήμα βοηθάει επίσης να γίνουν ακόμη πιο σαφείς οι επαναλήψεις των στίχων 1-4 και 6-8, καθώς μία συνδετική λέξη θα διαφοροποιούσε λίγο περισσότερο τους στίχους μεταξύ τους. ο κείμενο 11 από την άλλη είναι ένα διαφημιστικό κείμενο που καλεί τον αναγνώστη να επισκεφτεί το νησί της Χίου. όσο η ηλεκτρονική όσο και η έντυπη διαφήμιση έχουν ως βασικό χαρακτηριστικό την αμεσότητα, τη συντομία και τους γρήγορους ρυθμούς, ώστε να τραβήξουν την προσοχή του αναγνώστη ή θεατή και να τον επηρεάσουν. ο ασύνδετο σχήμα εδώ εξυπηρετεί λοιπόν περισσότερο την αμεσότητα και τη συντομία, καθώς με απλό και γρήγορο τρόπο δίνονται κάποιες βασικές πληροφορίες για το νησί. Και εδώ βέβαια υπάρχει ενδιαφέρον να αφήσει ο αναγνώστης τη φαντασία του ελεύθερη, ώστε να έχει μια όμορφη και γοητευτική εικόνα για το νησί. Ρωμιοσύνη (απόσπασμα) (σελ. 18) ισαγωγικά ο κείμενο αυτό ανήκει σε έναν πολύ σημαντικό Έλληνα ποιητή, το Γιάννη Ρίτσο. Άλλα ποιήματά του μπορείς να βρεις στα Κείμενα εοελληνικής Λογοτεχνίας Γυμνασίου («ζιτζίκια στήσαν το χορό» σελ. 10 και «Πρωινό άστρο» σελ. 168),

11 55 Β Γυμνασίου («α άσπρο ξωκλήσι» σελ. 62, «ρημωμένα χωρία» σελ. 81) και Γ Γυμνασίου («ρχαίο θέατρο» και ένα άλλο απόσπασμα από τη «Ρωμιοσύνη» σελ. 188 & 190). Έχεις διαβάσει κάποιο ποίημά του; ο Κείμενο 10 είναι η αρχή του πρώτου μέρους από την ποιητική σύνθεση του Γιάννη Ρίτσου «Ρωμιοσύνη». Όλα τα μέρη της «Ρωμιοσύνης» έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά, όπως τα πολιτικά μηνύματα, ο επικός χαρακτήρας, το ύφος του προφορικού λόγου και η συναισθηματική φόρτιση. Βασικό θέμα της «Ρωμιοσύνης» είναι η καθημερινότητα των απλών ανθρώπων και οι δοκιμασίες του ελληνικού λαού στο παρελθόν. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα περιγράφεται ένα καυτό καλοκαιρινό τοπίο με τον τρόπο της μοντέρνας ποίησης. Στους στίχους 1 ως 4 αναφέρονται μια σειρά από άψυχα και έμψυχα όντα που «δε βολεύονται»: τα δέντρα, οι πέτρες, τα πρόσωπα, οι καρδιές. ι συγκεκριμένοι στίχοι συμβολίζουν μάλλον την ανάγκη για ελευθερία (δε βολεύονται με λιγότερο ουρανό, κάτω από τα ξένα βήματα) και την ανάγκη για δικαιοσύνη (δε βολεύονται παρά μόνο στον ήλιο και στο δίκιο). Στους στίχους 5 ως 8 το τοπίο περιγράφεται σαν άνθρωπος που σφίγγει με δύναμη τις πέτρες, τα δέντρα, ακόμη και τα δόντια του (μια εικόνα στέρησης αλλά και αξιοπρέπειας). Στη συνέχεια, από το στίχο 8 ως τον στίχο 13 γίνεται λόγος για το υπερβολικό φως και την έλλειψη του νερού, που σκληραίνει τα πάντα, τα μετατρέπει σε μάρμαρο και τα γεμίζει σκόνη (σύμβολα της φτώχειας και της στέρησης, των δυσκολιών που αντιμετώπιζε τότε ο ελληνικός λαός). Όλοι μασάνε μια μπουκιά ουρανό πάνω από την πίκρα τους, λέει ο ποιητής, εννοώντας μάλλον ότι η ελπίδα δεν έχει εγκαταλείψει της λλάδα. Γιάννης Ρίτσος

12 56 πυρώνω: (παθητική μετοχή: πυρωμένος η ο) ζεσταίνω κάτι ιδίως στη φωτιά, γίνομαι πολύ ζεστός και εκπέμπω θερμότητα τα σκοίνο: (η λέξη έχει πολλές μορφές: ο σκίνος/σχίνος, το σκοίνο/σκίνο/σχίνο) γένος φυτών που περιλαμβάνει πολλά είδη που έχουν μορφή θάμνου ή δέντρου Στο κάτω δεξιά μέρος της σελίδας 18 μπορούμε να παρατηρήσουμε μια θαμπή εικόνα ελλειπτικού σχήματος που λειτουργεί ως φόντο για το κείμενο. Παρουσιάζει ένα τοπίο στην ύπαιθρο, με δύο κυπαρίσσια και τρία άλλα δέντρα, ανάμεσα στα οποία βρίσκεται και ένα υπόστεγο με τέσσερις στύλους και κόκκινη σκεπή, μάλλον από κεραμίδια. συγκεκριμένη εικόνα είναι σαφές ότι αναφέρεται στο περιεχόμενο του κειμένου 10, ένα ελληνικό καλοκαιρινό τοπίο.

13 57 ισαγωγικά [Χίος] (σελ. 19) ο κείμενο αυτό είναι μια διαφημιστική αφίσα για το νησί της Χίου. Χίος βρίσκεται κεντρικά και ανατολικά στο ιγαίο, πολύ κοντά στα παράλια της ουρκίας και τη Σμύρνη. ην έχεις επισκεφτεί ποτέ; ο Κείμενο 11 είναι μια διαφημιστική αφίσα που εξέδωσε η ομαρχιακή υτοδιοίκηση Χίου, με σκοπό να κινήσει το ενδιαφέρον των τουριστών για το νησί. ί-

14 58 ναι ένα κείμενο πολυτροπικό, καθώς συνδυάζει το γλωσσικό κείμενο με την εικόνα, όπως κάνουν εξάλλου οι περισσότερες έντυπες διαφημίσεις. Στο πάνω μέρος της αφίσας βλέπουμε την εικόνα ενός τοπίου της Χίου που συνδυάζει βουνό, δάσος και θάλασσα. Στην πάνω δεξιά γωνία της εικόνας φαίνεται να είναι κολλημένο ένα γραμματόσημο, πράγμα που μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η συγκεκριμένη εικόνα είναι μάλλον μία καρτ-ποστάλ. Στην κάτω δεξιά γωνία της κάρτας υπάρχει ένα σύντομο γλωσσικό κείμενο που μοιάζει να είναι γραμμένο με το χέρι, το οποίο δηλώνει ότι «και φέτος πάμε Χίο». Στο κέντρο της αφίσας υπάρχει ένα γλωσσικό κείμενο που αποτελεί βασικό μέρος του διαφημιστικού μηνύματος. Γίνεται αναφορά στα αρώματα της Χίου, τις ακρογιαλιές της, τον πολιτισμό, τη φιλοξενία και την αυθεντικότητά της. Στο γλωσσικό κείμενο βέβαια δίνεται έμφαση και με στοιχεία εικόνας, αφού τα βασικά χαρακτηριστικά της Χίου (μαστίχα, άνθη, ακρογιάλια, αρχοντιά, πολιτισμός, φιλόξενη, ελκυστική, αυθεντική) περιβάλλονται από ένα μικρό κόκκινο πλαίσιο και είναι γραμμένα με λευκά, έντονα γράμματα. Κάτω από αυτό το γλωσσικό κείμενο υπάρχει ένα δεύτερο σύντομο γλωσσικό κείμενο («Χίος: νακαλύψτε την») που σκοπό έχει να τραβήξει την προσοχή του αναγνώστη στην αφίσα. Και εδώ το στοιχείο της εικόνας είναι σημαντικό, καθώς η λέξη «Χίος» είναι γραμμένη με μεγάλα κόκκινα γράμματα και η φράση «νακαλύψτε την» βρίσκεται σε κίτρινο έντονο πλαίσιο. μέσως πιο κάτω βλέπουμε με πολύ μικρότερα γράμματα να α- ναφέρονται η ομαρχιακή υτοδιοίκηση Χίου που εξέδωσε την αφίσα, οι φορείς που έχουν σχέση με τον τουρισμό στη Χίο με τα τηλέφωνα τους και η ηλεκτρονική σελίδα του νησιού στο διαδίκτυο. έλος, στο κάτω μέρος της αφίσας παρατηρούμε πέντε μικρές εικόνες που συνδέονται με το νησί: έναν ανεμόμυλο, ένα παραθαλάσσιο τοπίο, μία αγιογραφία, ένα παραδοσιακό χωριό και ένα ορεινό τοπίο. ο βασικό φόντο της αφίσας είναι οι ανοιχτές αποχρώσεις του κίτρινου και του πράσινου, ενώ το έντονο κόκκινο και κίτρινο χρησιμοποιούνται για να δώσουν έμφαση. Σε κάποια μέρη της λλάδας η λέξη «μαστίχα» χρησιμοποιείται γενικά για τις τσίχλες του εμπορίου. Καλό είναι να έχεις στο νου σου ότι η μαστίχα Χίου δεν είναι κάτι τέτοιο, αλλά η αρωματική ελαστική ουσία που βγαίνει από τον κορμό ενός δέντρου και χρησιμοποιείται για αρώματα, καλλυντικά, γλυκά και τσίχλες.

15 59 ακούω και 1 μιλώ η 1. ι είδους προτάσεις υπάρχουν στα κείμενα 10 και 11; Χρησιμοποιούνται συνδετικές λέξεις, για να συνδεθούν οι προτάσεις μεταξύ τους; [Θυμήσου ότι ασύνδετο σχήμα έχουμε όταν οι προτάσεις παρατίθενται απλώς η μία κοντά στην άλλη χωρίς συνδετικές λέξεις και παρατακτική σύνδεση έχουμε όταν παρατάσσονται η μία μετά την άλλη ως ισότιμα στοιχεία του λόγου και να συνδέονται με τους παρατακτικούς συνδέσμους.] Όλες οι προτάσεις των κειμένων 10 και 11 είναι κύριες, οι οποίες σχεδόν ποτέ δε συνδέονται με συνδετικές λέξεις. Μόνο στο κείμενο 10 συναντάμε το σύνδεσμο «και» στο στίχο 9 να συνδέει δύο προτάσεις μεταξύ τους, την πρόταση «ο δρόμος χάνεται στο φως» με την πρόταση «ο ίσκιος της μάντρας είναι σίδερο». Υπάρχουν και τέσσερις ακόμα εμφανίσεις του «και» σε αυτά τα δύο κείμενα, χωρίς όμως να συνδέει προτάσεις, αλλά όρους προτάσεων (υποκείμενα και αντικείμενα). Πέρα δηλαδή από λίγες εξαιρέσεις, στα δύο αυτά κείμενα κυριαρχεί το ασύνδετο σχήμα. 2. ν επιχειρήσετε να συνδέσετε τις προτάσεις μεταξύ τους στο κείμενο 10, τι επίδραση θα έχει αυτό στο ρυθμό του ποιήματος; ι επίδραση θα έχει στο νόημα; [ο Κείμενο 10 είναι ένα ποίημα γραμμένο σε ελεύθερο στίχο, δεν έχει δηλαδή σταθερό και ομοιόμορφο ρυθμό, αλλά στηρίζεται στους ήχους των λέξεων και των φράσεων και στην εντύπωση που προκαλούν. ο ποίημα ανήκει επίσης στη μοντέρνα ελληνική ποίηση, οπότε δεν υπάρχει ένα πολύ συγκεκριμένο μήνυμα που θέλει να περάσει ο ποιητής στον αναγνώστη, αλλά περισσότερο θέλει να κινητοποιήσει τη φαντασία και την ευαισθησία του αναγνώστη. Περισσότερα θα πληροφορηθείς για αυτά τα θέματα στο μάθημα της Λογοτεχνίας.

16 60 Θυμήσου επίσης ότι ασύνδετο σχήμα έχουμε όταν οι προτάσεις παρατίθενται απλώς η μία κοντά στην άλλη χωρίς συνδετικές λέξεις και παρατακτική σύνδεση όταν οι προτάσεις παρατάσσονται η μία μετά την άλλη ως ισότιμα στοιχεία του λόγου και να συνδέονται με τους παρατακτικούς συνδέσμους.] ο κείμενο 10 είναι ένα μοντέρνο ποίημα γραμμένο σε ελεύθερο στίχο, ο ρυθμός δηλαδή δημιουργείται από τον ήχο των συγκεκριμένων λέξεων και φράσεων που επιλέγει ο ποιητής. ν λοιπόν προσθέταμε κάποιες συνδετικές λέξεις και φράσεις στο ποίημα, θα δημιουργούσαμε ένα νέο, διαφορετικό ρυθμό, ανάλογο με τις νέες λέξεις που θα χρησιμοποιούσαμε. Όσον αφορά το νόημα, ο ποιητής επιλέγει να παραθέσει σε αυτό το απόσπασμα τα μέρη ενός τοπίου χωρίς καμία σχεδόν σύνδεση μεταξύ τους. φήνει μάλλον τη σύνδεση του τοπίου να την κάνει ο αναγνώστης με τη φαντασία του. ποιοσδήποτε σύνδεσμος ή συνδετική λέξη που εκφράζει κάποιο συγκεκριμένο νόημα (αιτία, χρόνο, συμπέρασμα κτλ.) θα περιόριζε επομένως τις ερμηνείες του αναγνώστη. Θα μπορούσαμε βέβαια να διατηρήσουμε αυτήν την ασάφεια με τον παρατακτικό συμπλεκτικό σύνδεσμο «και», ο οποίος έχει πάρα πολλές χρήσεις, πάλι όμως δε θα υ- πήρχε τόση ελευθερία για τον αναγνώστη όπως στο ασύνδετο σχήμα. 3. Συνδέστε παρατακτικά μεταξύ τους τις προτάσεις του κειμένου 11. Προσπαθήστε στη συνέχεια να τις συνδέσετε και υποτακτικά. ν δεν τα καταφέρετε, συζητήστε στην τάξη το γιατί. [Θυμήσου ότι, όταν ο συγγραφέας δε θέλει να δώσει κάποια συγκεκριμένη σύνδεση ανάμεσα στα νοήματα των προτάσεων, επιλέγει το ασύνδετο σχήμα ή το σύνδεσμο «και», ο οποίος χρησιμοποιείται με πάρα πολλούς τρόπους και γι αυτό είναι αρκετά ασαφής.] Προτού προχωρήσουμε στην προσπάθεια να συνδέσουμε τις προτάσεις του κειμένου 11, καλό είναι να παρατηρήσουμε πώς συνδέονται τα νοήματα των προτάσεων. Στο κείμενο 11 αναφέρονται μια σειρά από χαρακτηριστικά της Χίου, τα οποία δε φαίνεται να έχουν κάποια συγκεκριμένη νοηματική σχέση μεταξύ τους, είτε στο κείμενο, είτε αν το σκεφτούμε λογικά. Δεν υπάρχει δηλαδή κάποια αντίθεση, σχέση αιτίας αποτελέσματος, χρονική σχέση κτλ. ανάμεσα στα συγκεκριμένα νοήματα, α- πλά συνυπάρχουν ως ιδιότητες της Χίου. Για αυτό το λόγο είναι εξαιρετικά δύσκολο να συνδεθούν οι προτάσεις μεταξύ τους υποτακτικά, αν θέλουμε να διατηρήσουμε το νόημα του κειμένου. Μπορούμε βέβαια να πούμε «μαστίχα και τα άνθη της ευωδιάζουν, επειδή τα ακρογιάλια της γοητεύουν» ή «μαστίχα και τα άνθη της ευωδιάζουν, όταν τα ακρογιάλια της γοητεύουν», αυτή η επιλογή όμως δίνει ένα αρκετά διαφορετικό νόημα στο κείμενο. ο

17 61 ίδιο ισχύει και για τους περισσότερους παρατακτικούς συνδέσμους. ι προτάσεις «ύτε η μαστίχα και τα άνθη της ευωδιάζουν, ούτε τα ακρογιάλια της γοητεύουν» ή «μαστίχα και τα άνθη της ευωδιάζουν, επομένως τα ακρογιάλια της γοητεύουν» είναι επίσης γραμματικά σωστές, αλλά μετατρέπουν τελείως το νόημα. μόνος σύνδεσμος που μπορεί να χρησιμοποιηθεί χωρίς ιδιαίτερη επίδραση είναι ο σύνδεσμος «και», ο οποίος έχει πολλές σημασίες και για αυτό είναι αρκετά ασαφής. 4. Γιατί νομίζετε ότι ορισμένες λέξεις του κειμένου 11 είναι μέσα σε κόκκινο πλαίσιο; ι λέξεις του κειμένου 11 που είναι μέσα σε κόκκινο πλαίσιο είναι επίσης γραμμένες με λευκά γράμματα, πράγμα που τις διαφοροποιεί διπλά από τις υπόλοιπες λέξεις του κειμένου. λόγος που χρησιμοποιήθηκε το κόκκινο πλαίσιο και το διαφορετικό χρώμα στα γράμματα ήταν για να δοθεί έμφαση σε αυτές τις λέξεις. ι λέξεις «μαστίχα, άνθη, ακρογιάλια, αρχοντιά, πολιτισμός, φιλόξενη, ελκυστική, αυθεντική» αναφέρονται όλες σε στοιχεία της Χίου που είναι ευχάριστα και γοητευτικά, οπότε μπορούν να τραβήξουν την προσοχή στη διαφημιστική αφίσα, αλλά και να δώσουν μια πολύ σύντομη αλλά και κολακευτική περιγραφή για το νησί. (σελ Βρείτε μικρά διαφημιστικά κείμενα από τον ύπο, κόψτε τα και κολλήστε τα στο τετράδιό σας. ι σύνδεση προτάσεων κυριαρχεί στα διαφημιστικά κείμενα; Για ποιους λόγους; [μείς δίνουμε εδώ δύο παραδείγματα διαφημιστικών κειμένων με πολύ σύντομα και απλά γλωσσικά κείμενα, πράγμα που είναι το πιο συνηθισμένο. Καλό είναι βέβαια να ψάξεις ο ίδιος σε εφημερίδες και περιοδικά, ώστε να κολλήσεις αυθεντικά αποκόμματα στο τετράδιό σου. Γενικά να ξέρεις ότι ο λόγος της διαφήμισης χαρακτηρίζεται από συντομία και εντυπωσιασμό, ενώ κυριαρχούν το ασύνδετο σχήμα και η παρατακτική σύνταξη, ώστε να κεντρίζουν τη φαντασία του αναγνώστη και παραμένει γρήγορος ο ρυθμός.]

18 62

19 63 Και στα δύο αποκόμματα οι προτάσεις είναι σχεδόν πάντα ελλειπτικές, με πλήρη απουσία των ρημάτων (εκτός από την πρόταση «Πες ναι στην τύχη σου»), ενώ δεν εμφανίζεται πουθενά ούτε ένα παράδειγμα παρατακτικής ή υποτακτικής σύνδεσης (υπάρχει βέβαια ο παρατακτικός σύνδεσμος «και» στην πρώτη διαφήμιση, που συνδέει όμως τα ουσιαστικά «κρασί» και «πειρασμοί»). Δεν είναι παράξενο ότι συμβαίνει αυτό. Γενικά ο λόγος της διαφήμισης χαρακτηρίζεται από συντομία και εντυπωσιασμό, ενώ κυριαρχούν το ασύνδετο σχήμα και η παρατακτική σύνταξη, ώστε να κεντρίζουν τη φαντασία του αναγνώστη και παραμένει γρήγορος ο ρυθμός του κειμένου.

20 64 2. Βρείτε στα βιβλία των Κειμένων εοελληνικής Λογοτεχνίας δύο ή τρία μικρά ποιήματα σύγχρονων ποιητών και αντιγράψτε τα στο τετράδιό σας. ι είδους προτάσεις κυριαρχούν στα ποιήματα που βρήκατε; Χρησιμοποιούνται συνδετικές λέξεις; Προσπαθήστε να ερμηνεύσετε τις επιλογές των ποιητών. [ντιγράφουμε στη συνέχεια τα τρία πρώτα ποιήματα της ενότητας «Μεταπολεμική και σύγχρονη λογοτεχνία» από το σχολικό βιβλίο σου «Κείμενα εοελληνικής Λογοτεχνίας Γ Γυμνασίου» στις σελ ] Μίλτος Σαχτούρης α δώρα Σήμερα φόρεσα ένα ζεστό κόκκινο αίμα σήμερα οι άνθρωποι µ αγαπούν μια γυναίκα µου χαμογέλασε ένα κορίτσι µου χάρισε ένα κοχύλι ένα παιδί µου χάρισε ένα σφυρί Σήμερα γονατίζω στο πεζοδρόμιο καρφώνω πάνω στις πλάκες τα γυμνά άσπρα ποδάρια των περαστικών είναι όλοι τους δακρυσμένοι όμως κανείς δεν τρομάζει όλοι μείναν στις θέσεις που πρόφτασα είναι όλοι τους δακρυσμένοι όμως κοιτάζουν τις ουράνιες ρεκλάμες και μια ζητιάνα που πουλάει τσουρέκια στον ουρανό Δυο άνθρωποι ψιθυρίζουν τι κάνει την καρδιά µας καρφώνει; ναι την καρδιά µας καρφώνει ώστε λοιπόν είναι ποιητής

21 65 Μανόλης ναγνωστάκης Στο παιδί μου Στο παιδί µου δεν άρεσαν ποτέ τα παραμύθια Και του μιλούσανε για Δράκους και για το πιστό σκυλί Για τα ταξίδια της Πεντάμορφης και για τον άγριο λύκο Μα στο παιδί µου δεν άρεσαν ποτέ τα παραμύθια ώρα, τα βράδια, κάθομαι και του μιλώ Λέω το σκύλο σκύλο, το λύκο λύκο, το σκοτάδι σκοτάδι, ου δείχνω µε το χέρι τους κακούς, του μαθαίνω Oνόµατα σαν προσευχές, του τραγουδώ τους νεκρους µας., φτάνει πια! Πρέπει να λέμε την αλήθεια στα παιδιά. Κική Δημουλά α πάθη της βροχής ν μέσω λογισμών και παραλογισμών άρχισε κι η βροχή να λιώνει τα μεσάνυχτα µ αυτόν τον νικημένο πάντα ήχο σι, σι, σι.

22 66 Ήχος συρτός, συλλογιστός, συνέρημος, ήχος κανονικός κανονικής βροχής. Όμως ο παραλογισμός άλλη γραφή κι άλλην ανάγνωση µου μαθε για τους ήχους. Κι όλη τη νύχτα ακούω και διαβάζω τη βροχή, σίγμα πλάι σε γιώτα, γιώτα κοντά στο σίγμα, κρυστάλλινα ψηφία που τσουγκρίζουν και μουρμουρίζουν ένα εσύ, εσύ, εσύ. Κάθε σταγόνα κι ένα εσύ, όλη τη νύχτα ο ίδιος παρεξηγημένος ήχος, αξημέρωτος ήχος, αξημέρωτη ανάγκη εσύ, βραδύγλωσση βροχή, σαν πρόθεση ναυαγισμένη κάτι μακρύ να διηγηθεί και λέει μόνο εσύ, εσύ, νοσταλγία δισύλλαβη, ένταση μονολεκτική, το ένα εσύ σαν μνήμη, το άλλο σαν μομφή και σαν μοιρολατρία, τόση βροχή για μια απουσία, τόση αγρύπνια για μια λέξη, πάλι µε ζάλισε απόψε η βροχή µ αυτή της τη μεροληψία όλο εσύ, εσύ, εσύ, σαν όλα τ άλλα να ναι αμελητέα και μόνο εσύ, εσύ, εσύ.

23 67 ι είδους προτάσεις κυριαρχούν στα ποιήματα που βρήκατε; Χρησιμοποιούνται συνδετικές λέξεις; α τρία αυτά ποιήματα προέρχονται από τις σελίδες 220 ως 225 του σχολικού βιβλίου «Κείμενα εοελληνικής Λογοτεχνίας» για την Γ Γυμνασίου. Σε όλα τα ποιήματα επικρατούν οι κύριες προτάσεις, ενώ η υποτακτική σύνδεση δεν είναι καθόλου συχνή. ο πρώτο ποίημα, «α δώρα», ανήκει στο Μίλτο Σαχτούρη. Σε αυτό το ποίημα συναντάμε δύο φορές τον παρατακτικό αντιθετικό σύνδεσμο «όμως» (είναι όλοι τους δακρυσμένοι όμως κανείς δεν τρομάζει/ είναι όλοι τους δακρυσμένοι όμως κοιτάζουν τις ουράνιες ρεκλάμες) και δύο φορές την αναφορική αντωνυμία «που», η ο- ποία συνδέει προτάσεις με υποτακτική σύνδεση (όλοι μείναν στις θέσεις που πρόφτασα/ και μια ζητιάνα που πουλάει τσουρέκια). Υπάρχουν ακόμα οι παρατακτικοί συμπερασματικοί σύνδεσμοι «ώστε» και «λοιπόν» (ώστε λοιπόν είναι ποιητής) και ο παρατακτικός συμπλεκτικός σύνδεσμος «και» (και μια ζητιάνα που πουλάει τσουρέκια), οποίος όμως δε συνδέει προτάσεις μεταξύ τους.. ο δεύτερο ποίημα, «Στο παιδί μου», το έχει γράψει ο Μανόλης ναγνωστάκης. Σε αυτό το ποίημα βρίσκουμε τέσσερις φορές τον παρατακτικό συμπλεκτικό σύνδεσμο «και», τις δύο φορές όμως δε συνδέει προτάσεις αλλά εμπρόθετα σύνολα (Και του μιλούσανε για Δράκους και για το πιστό σκυλί Για τα ταξίδια της Πεντάμορφης και για τον άγριο λύκο/ ώρα, τα βράδια, κάθομαι και του μιλώ). Υπάρχουν ακόμα ο παρατακτικός αντιθετικός σύνδεσμος «μα» (Μα στο παιδί µου δεν άρεσαν ποτέ τα παραμύθια) και το μόριο «να», το οποίο στη συγκεκριμένη περίπτωση συνδέει προτάσεις με υποτακτική σύνδεση (Πρέπει να λέμε την αλήθεια στα παιδιά). ο τρίτο ποίημα, «α πάθη της βροχής», είναι της ποιήτριας Κικής Δημουλά. Σε αυτό το ποίημα παρατηρούμε πολύ μεγαλύτερη συγκέντρωση συνδετικών λέξεων, κυρίως όμως για παρατακτική σύνδεση. Συναντάμε τον παρατακτικό συμπλεκτικό σύνδεσμο «και» δέκα φορές, τις τρεις φορές να συνδέει προτάσεις μεταξύ τους παρατακτικά (ακούω και διαβάζω τη βροχή, τσουγκρίζουν και μουρμουρίζουν, σαν πρόθεση ναυαγισμένη κάτι μακρύ να διηγηθεί και λέει μόνο εσύ) και τις άλλες επτά φορές να συνδέει όρους μιας πρότασης μεταξύ τους ή να δίνει έμφαση σε κάποιο όρο (εν μέσω λογισμών και παραλογισμών, άρχισε κι η βροχή, άλλη γραφή κι άλλην ανάγνωση, Κι όλη τη νύχτα, Κάθε σταγόνα κι ένα εσύ, το άλλο σαν μομφή και σαν μοιρολατρία, και μόνο εσύ, εσύ, εσύ). Βρίσκουμε και το μόριο «να» δύο φορές, το οποίο στη συγκεκριμένη περίπτωση συνδέει προτάσεις με υποτακτική σύνδεση (πρόθεση ναυαγισμένη κάτι μακρύ να διηγηθεί, σαν όλα τ άλλα να ναι αμελητέα). Υπάρχει ακόμη ο παρατακτικός αντιθετικός σύνδεσμος «όμως» (Όμως ο παραλογισμός άλλη γραφή κι άλλην ανάγνωση µου μαθε). έλος, συναντάμε και την αναφορική αντωνυμία «που», η οποία συνδέει προτάσεις με υποτακτική σύνδεση (κρυστάλλινα ψηφία που τσουγκρίζουν και μουρμουρίζουν). Προσπαθήστε να ερμηνεύσετε τις επιλογές των ποιητών.

24 68 [Θυμήσου ότι η παρατακτική σύνδεση μπορεί να είναι πιο κατάλληλη για να εκφράσει απλές λογικές συσχετίσεις και δημιουργεί την εντύπωση ενός λόγου περισσότερο απλού και καθημερινού. υποτακτική σύνδεση μπορεί να είναι η πιο κατάλληλη για να εκφράσει σύνθετες λογικές συσχετίσεις και συνήθως δίνει την εντύπωση ότι πρόκειται για λόγο περισσότερο οργανωμένο και επεξεργασμένο. ο ασύνδετο σχήμα χρησιμοποιείται όταν επιδιώκεται απλότητα, γρηγοράδα και ζωηρότητα στο ύφος ή όταν πρόκειται να παρουσιαστούν πολλά νοήματα σε ένα όλο.] Στα δύο πρώτα ποιήματα ο Μίλτος Σαχτούρης και ο Μανόλης ναγνωστάκης επιλέγουν να χρησιμοποιήσουν κυρίως το ασύνδετο σχήμα, λίγους παρατακτικούς συνδέσμους και ελάχιστους υποτακτικούς. επιλογή αυτή δίνει απλότητα στο ύφος τους και γρήγορους ρυθμούς στα ποιήματά τους. Στην ποίηση βέβαια συνηθίζεται γενικότερα το ασύνδετο σχήμα, ώστε να αφήνεται η φαντασία του αναγνώστη περισσότερο ελεύθερη να ερμηνεύσει το κείμενο, χωρίς να υπάρχουν πολύ σαφείς συνδέσεις ανάμεσα στα νοήματα. Κική Δημουλά από την άλλη πέρα από το ασύνδετο σχήμα χρησιμοποιεί αρκετά τον παρατακτικό συμπλεκτικό σύνδεσμο «και», ο οποίος όμως έχει πολλές χρήσεις σημασίες και μπορεί να ερμηνευθεί με πολλούς τρόπους. ο αποτέλεσμα είναι τελικά παρόμοιο με τα δύο προηγούμενα ποιήματα, καθώς το ύφος είναι και εδώ αρκετά απλό και γρήγορο, ενώ ο αναγνώστης επίσης αφήνεται ελεύθερος να ερμηνεύσει το κείμενο, χωρίς να έχει πολύ σαφείς συνδέσεις ανάμεσα στα νοήματα.