ΥΟΡΟ ΕΙΟΔΗΜΑΣΟ ΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΩΠΩΝ: ΕΚΣΙΜΩΝΣΑ ΣΑ ΠΕΡΙΘΩΡΙΑ ΑΝΣΛΗΗ ΕΠΙΠΡΟΘΕΣΩΝ ΕΟΔΩΝ

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ Διεύθυνση τρατηγικής και Οικονομικής Ανάλυσης ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΥΟΡΟ ΕΙΟΔΗΜΑΣΟ ΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΩΠΩΝ: ΕΚΣΙΜΩΝΣΑ ΣΑ ΠΕΡΙΘΩΡΙΑ ΑΝΣΛΗΗ ΕΠΙΠΡΟΘΕΣΩΝ ΕΟΔΩΝ Η ελλθνικι οικονομία ζχει ειςζλκει ςε μία αναγκαία και εξαιρετικά εντατικι διαδικαςία δθμοςιονομικισ προςαρμογισ Η ελλθνικι οικονομία βρίςκεται ενϊπιον μιασ μεγάλθσ πρόκλθςθσ: Τον περιοριςμό του δθμοςιονομικοφ ελλείμματοσ ωσ ποςοςτοφ του ΑΕΠ κατά περιςςότερο από 1 ποςοςτιαίεσ μονάδεσ και τθ ςτακεροποίθςθ τθσ ζντονα ανοδικισ τάςθσ του δθμοςίου χρζουσ ζωσ το 214, εντόσ ενόσ περιβάλλοντοσ δυςμενϊν χρθματοδοτικϊν ςυνκθκϊν παρά τθ ςθμαντικι βοικεια που παρζχει ο μθχανιςμόσ δθμοςιονομικισ ςτιριξθσ από ΕΕ και ΔΝΤ. Η πρόκλθςθ γίνεται ακόμθ μεγαλφτερθ γιατί είναι αναγκαίο αυτι θ προςαρμογι να ςυνδυαςτεί με επανάκαμψθ ςε κετικοφσ ρυκμοφσ οικονομικισ ανάπτυξθσ το ταχφτερο δυνατό. θ επίτευξθ τθσ οποίασ απαιτεί εκμετάλλευςθ οποιoυδιποτε υφιςτάμενου περικωρίου βελτίωςθσ του δθμοςιονομικοφ ιςοηυγίου τθσ χϊρασ Υπάρτει ζημανηικό περιθώριο άνηληζης επιπλέον εζόδων από ηον θόρο ειζοδήμαηος ζηην Ελλάδα Σσνολικά θορολογικά έζοδα (εκηός ειζθορών κοινωνικής αζθάλιζης) ως ποζοζηό % ηοσ ΑΕΠ μ.ο.2-28 GR PT NL ES IE FR EA DE AT IT BE FI Πθγι: Eurostat Φόρος ειζοδήμαηος Λοιποί θόροι Το μζγεκοσ τθσ προςαρμογισ, αν και βαςίηεται ςε ςθμαντικό βακμό ςτθν περικοπι δαπανϊν, κακιςτά επιτακτικι τθν εκμετάλλευςθ οποιαςδιποτε δυνατότθτασ μόνιμθσ ενίςχυςθσ των εςόδων, ειδικά μζςω τθσ διεφρυνςθσ τθσ φορολογικισ βάςθσ, δεδομζνου ότι ζχουν ιδθ ςυντελεςτεί αξιόλογεσ αυξιςεισ των φορολογικϊν ςυντελεςτϊν, και είναι ςιμερα ςε επίπεδα ανάλογα με τα αντίςτοιχα τθσ ευρωηϊνθσ. 1

2 και θ ςθμαντικι υςτζρθςθ ςτα ζςοδα από το φόρο φυςικϊν προςϊπων τον κακιςτά βαςικό ςτόχο ςτθν προςπάκεια για διεφρυνςθ τθσ φορολογικισ βάςθσ. Τα ςυνολικά φορολογικά ζςοδα ςτθν Ελλάδα υςτεροφν κατά 5 περίπου ποςοςτιαίεσ μονάδεσ του ΑΕΠ του μζςου όρου τθσ ευρωηϊνθσ (21% ζναντι 26% του ΑΕΠ για τθν ευρωηϊνθ, κατά μζςο όρο, τθν τελευταία δεκαετία, μθ ςυμπεριλαμβανομζνων των ειςφορϊν κοινωνικισ αςφάλιςθσ) με τθν υςτζρθςθ να είναι περιςςότερο αιςκθτι ςτο ςκζλοσ των εςόδων από το φόρο ειςοδιματοσ φυςικϊν προςϊπων. Το ποςοςτό των φορολογικϊν εςόδων από το ςυγκεκριμζνο φόρο ανερχόταν κατά μ.ο. ςτο 4,6% του ΑΕΠ τθν τελευταία δεκαετία (ζναντι 8,7% ςτθν ευρωηϊνθ) εξθγϊντασ ςχεδόν εξολοκλιρου τθ ςυνολικι διαφορά φορολογικϊν εςόδων από τθν ευρωηϊνθ. Η διαφορά αυτι είναι αποτζλεςμα τόςο τθσ φοροδιαφυγισ όςο και άλλων διακρωτικϊν χαρακτθριςτικϊν τθσ ελλθνικισ οικονομίασ και του εγχϊριου φορολογικοφ ςυςτιματοσ. Επιχειρϊντασ μια ποςοτικι εκτίμθςθ του περικωρίου αφξθςθσ των εςόδων Η Δ/ςθ Στρατθγικισ και Οικονομικισ Ανάλυςθσ τθσ ΕΤΕ επιχειρεί να εκτιμιςει τα δυνθτικά ζςοδα που κα μποροφςε να αντλιςει το ελλθνικό κράτοσ από το ςυγκεκριμζνο φόρο. Η εκτίμθςθ αυτι βαςίηεται ςτο ςυνδυαςμό τθσ επιπρόςκετθσ πλθροφόρθςθσ ςχετικά με το πραγματικό μζγεκοσ των ειςοδθμάτων των νοικοκυριϊν -- όπωσ προκφπτει από τα ςτοιχεία των εκνικϊν λογαριαςμϊν για τθν Ελλάδα και άλλεσ χϊρεσ τθσ ευρωηϊνθσ -- ςε ςφγκριςθ με τα πραγματικά φορολογικά ζςοδα και με τα αναλυτικά διαρκρωτικά ςτοιχεία των δθλωκζντων ειςοδθμάτων ςτθν Ελλάδα, όπωσ αποτυπϊνονται ςτο θλεκτρονικό ςφςτθμα καταγραφισ φορολογικϊν δεδομζνων του Υπουργείου Εκνικισ Οικονομίασ. Η μεκοδολογία αυτι δεν επιχειρεί να προςμετριςει τθν επίδραςθ τθσ παραοικονομίασ με ςυνζπεια να παρζχει μια ςχετικά ςυντθρθτικι εκτίμθςθ του περικωρίου αφξθςθσ των φορολογικϊν εςόδων. Το τεκμαρτό μζγεκοσ τθσ φορολογικισ βάςθσ όπωσ προκφπτει από τα εκνικολογιςτικά ςτοιχεία δε διαφζρει ουςιαςτικά από τθν ευρωηϊνθ, αυτό που διαφζρει ριηικά είναι θ διάρκρωςθ του προςωπικοφ ειςοδιματοσ με το ποςοςτό των ειςοδθμάτων από αυτοαπαςχόλθςθ να είναι εξαιρετικά υψθλό Το ποςοςτό του ειςοδιματοσ των φυςικϊν προςϊπων ςτο ΑΕΠ ανζρχεται ςτο 61%, που είναι ςυγκρίςιμο με το 64% για τθν ευρωηϊνθ και δε δικαιολογεί ςε καμία περίπτωςθ τθ ςθμαντικι απόκλιςθ ςτα φορολογικά ζςοδα μεταξφ των δφο περιοχϊν (τα οποία αντιςτοιχοφν ςτο 55% του μζςου όρου τθσ ευρωηϊνθσ). Συγκεκριμζνα, θ αμοιβι τθσ μιςκωτισ εργαςίασ ανζρχεται μόνο ςτο 4% του ςυνολικοφ ειςοδιματοσ των φυςικϊν προςϊπων ενϊ το 6% αντιςτοιχεί ςε ειςοδιματα ζκτοσ μιςκωτισ εργαςίασ (ςε αντιδιαςτολι με ποςοςτά 56% και 44% αντιςτοίχωσ για τθν ευρωηϊνθ). Προφανϊσ θ 2

3 μεγάλθ βαρφτθτα των αυτοαπαςχολουμζνων και των προςωπικϊν επιχειριςεων (unincorporated enterprises) που αντιςτοιχοφν ςε ςθμαντικό τμιμα τθσ οικονομικισ δραςτθριότθτασ και τθσ απαςχόλθςθσ ςτθν ελλθνικι οικονομία εξθγοφν ςε ςθμαντικό βακμό αυτι τθ διάρκρωςθ του προςωπικοφ ειςοδιματοσ (οι αυτοαπαςχολοφμενοι αντιςτοιχοφν ςτο 35% τθσ ςυνολικισ απαςχόλθςθσ ςυγκριτικά με 15% ςτθν ευρωηϊνθ). Το περικϊριο αφξθςθσ των φορολογικϊν εςόδων είναι ςθμαντικό Το ςυνολικό περικϊριο αφξθςθσ εςόδων εκτιμάται ςτα 9 δισ ευρϊ ετθςίωσ ι 3,8% του ΑΕΠ τα οποία κα επαρκοφςαν να καλφψουν περιςςότερο από το 1/3 τθσ ςυνολικισ δθμοςιονομικισ προςαρμογισ που απαιτείται για τθν περίοδο αντιςτοιχϊντασ ςε μία διεφρυνςθ τθσ φορολογικισ βάςθσ τθσ τάξθσ των 5 δισ ευρϊ περίπου. Προφανϊσ θ πρόςβαςθ ςε αυτι τθ δεξαμενι νζων εςόδων δεν μπορεί να επιτευχκεί από τθ μία ςτιγμι ςτθ άλλθ αλλά κα είναι απόρροια μίασ εντατικισ και ςυντονιςμζνθσ προςπάκειασ (βλ. προτεινόμενα μζτρα παρακάτω). αντανακλϊντασ κυρίωσ τθν εκτεταμζνθ φοροδιαφυγι ςτα ειςοδιματα εκτόσ μιςκωτισ εργαςίασ Το ειζόδημα ηων ελληνικών νοικοκσριών είναι ανάλογο ηοσ μ.ο. ηης Εσρωζώνης, όμως η ζύνθεζή ηοσ είναι πολύ διαθορεηική % ΑΕΠ IE PT EL FR ES EA IT Μιζθοί Μη μιζθολογικά ειζοδήμαηα Περιςςότερο από τα 2/3 του εκτιμϊμενου περικωρίου αφξθςθσ των φορολογικϊν εςόδων (που αντιςτοιχεί ςε 6 δισ ευρϊ από το ςφνολο των 9 δισ) οφείλεται ςτθ φοροδιαφυγι /φοροαποφυγι ειςοδθμάτων φυςικϊν προςϊπων εκτόσ τθσ εξαρτθμζνθσ εργαςίασ (βλ. ειςοδιματα αυτοαπαςχολουμζνων και ειςοδιματα από κατοχι κεφαλαίου και άλλων περιουςιακϊν ςτοιχείων) τα οποία εξαιτίασ τθσ φφςθσ τουσ είναι δυςκολότερο να εντοπιςτοφν από τισ φορολογικζσ αρχζσ ενϊ μποροφν να εκμεταλλευτοφν το ςφνκετο φορολογικό κακεςτϊσ που ευνοεί φορολογικά κυρίωσ τισ μθ- μιςκολογικζσ απολαβζσ των φυςικϊν προςϊπων. Είναι αξιοςθμείωτο ότι το δθλωκζν ειςόδθμα από πθγζσ εκτόσ μιςκωτισ εργαςίασ υπολείπεται κατά περίπου 5 δισ ευρϊ του ειςοδιματοσ που τουσ αναλογεί βάςει των εκνικϊν λογαριαςμϊν. Άλλεσ ενδείξεισ φοροδιαφυγισ μποροφν να ςυναχκοφν: i) Από τθν παρατιρθςθ ότι ςτισ κατανομζσ των δθλωκζντων ειςοδθμάτων ςτθν εφορία, εμφανίηεται ςυςςϊρευςθ ειςοδθμάτων ςτο επίπεδο ειςοδιματοσ του αφορολόγθτου ορίου τόςο για τουσ μιςκωτοφσ (12. ευρϊ) όςο και για τουσ ελεφκερουσ επαγγελματίεσ και ii) από το γεγονόσ ότι τόςο ςτα ειςοδιματα των μιςκωτϊν όςο και ςτα ειςοδιματα εκτόσ μιςκωτισ εργαςίασ εμφανίηεται μια 3

4 εκαη. εσρώ εκαη. εσρώ ομαδοποίθςθ ςε δφο κφριεσ ομάδεσ μια υψθλότερου και μια ςχετικά χαμθλοφ μζςου ειςοδιματοσ (θ δεφτερθ ςτο φψοσ περίπου του αφορολογιτου ορίου) Φορολογικά έζοδα ανά ειζοδημαηικό κλιμάκιο -ΜΙΣΘΩΤΟΙ Φορολογικά έζοδα ανά ειζοδημαηικό κλιμάκιο -ΕΚΤΟΣ ΜΙΣΘΩΤΩΝ Είναι χαρακτθριςτικό όμωσ ότι το μζςο επίπεδο ειςοδιματοσ που αντιςτοιχεί ςτθν ομάδα υψθλότερου ειςοδιματοσ των μθ μιςκωτϊν ελάχιςτα διαφζρει από το μζςο ειςόδθμα τθσ αντίςτοιχθσ ομάδασ των μιςκωτϊν (και τα δφο κυμαίνονται πλθςίον των 25. ευρϊ περίπου) αν και ςτουσ πρϊτουσ περιλαμβάνονται φορολογοφμενοι με μεγαλφτερθ οικονομικι επιφάνεια (βλ. επιχειρθματίεσ, γιατροί, δικθγόροι, ζμποροι). Εξομαλφνοντασ τισ παρατθροφμενεσ ςτρεβλϊςεισ των κατανομϊν και αυξάνοντασ το μζςο ειςόδθμα τθσ ομάδασ υψθλοφ ειςοδιματοσ των μθ μιςκωτϊν ςτισ 42. ευρϊ, καταλιγουμε ςε μία ανάλογθ εκτίμθςθ ενόσ περικωρίου αφξθςθσ των φορολογικϊν εςόδων που υπερβαίνει τα 9 δισ ευρϊ ετθςίωσ. Πθγι: TAXIS, MNEC ενϊ το υπόλοιπο οφείλεται ςε διαρκρωτικά χαρακτθριςτικά του ελλθνικοφ φορολογικοφ ςυςτιματοσ και τθσ φορολογικισ βάςθσ Το υπόλοιπο 1/3 των δυνθτικϊν φορολογικϊν εςόδων από τθ φορολογία φυςικϊν προςϊπων αντανακλά κυρίωσ τθν επίδραςθ των ακόλουκων παραγόντων: Το ςχετικά υψθλό επίπεδο του αφορολόγθτου κλιμακίου ςε ςχζςθ με άλλεσ χϊρεσ τθσ ευρωηϊνθσ (12, ευρϊ για τουσ μιςκωτοφσ ςυγκριτικά με 6.7 κατά μ.ο. ςτθν ευρωηϊνθ, το οποίο ςυγκριτικά είναι ακόμθ υψθλότερο αν λθφκοφν υπόψθ οι διαφορζσ ςτο κατακεφαλιν ειςόδθμα) παρά το γεγονόσ ότι θ φορολογικισ κλίμακα είναι πιο προοδευτικι ςε ςφγκριςθ με άλλεσ χϊρεσ τθσ ευρωηϊνθσ. Τθν ευνοϊκι, μζχρι πρόςφατα, φορολογικι μεταχείριςθ ςυγκεκριμζνων κατθγοριϊν ειςοδθμάτων τόςο από μιςκωτι εργαςία όςο και από αυτοαπαςχόλθςθ τα οποία φορολογοφνταν αυτοτελϊσ (δθλ. εκτόσ κανονικισ κλίμακασ) με ευνοϊκοφσ φορολογικοφσ ςυντελεςτζσ. Τθ χαμθλότερθ από το μ.ο. τθσ ευρωηϊνθσ φορολόγθςθ ειςοδθμάτων από τόκουσ κακϊσ και τθ ςυγκριτικά χαμθλότερθ φορολόγθςθ των ειςοδθμάτων από τθν ακίνθτθ περιοφςια που ςτισ περιςςότερεσ χϊρεσ τθσ ευρωηϊνθσ (ςυμπεριλαμβανομζνθσ τθσ Ελλάδασ) φορολογοφνται με τουσ υψθλότερουσ 4

5 οριακοφσ ςυντελεςτζσ τθσ φορολογικισ κλίμακασ ενϊ ςτθν Ελλάδα υποφορολογοφνται εξαιτίασ τθσ απόκρυψθσ ειςοδθμάτων που διευκολφνεται από το γεγονόσ ότι προζρχονται κυρίωσ από προςωπικζσ ιδιοκτθςίεσ. Τθ ςχετικά υψθλότερθ επιβάρυνςθ των εργαηομζνων από ειςφορζσ κοινωνικισ αςφάλιςθσ (που υπερβαίνουν κατά,7 ποςοςτιαίεσ μονάδεσ του ΑΕΠ περίπου τθν τελευταία δεκαετία το μ.ο. τθσ Ευρωηϊνθσ) οι οποίεσ εκπίπτουν από το φορολογθτζο ειςόδθμα. Η εντατικοποίθςθ τθσ προςπάκειασ κατά τθσ φοροδιαφυγισ αποτελεί βαςικι προτεραιότθτα για τθν οικονομικι πολιτικι Μεταξφ των μζτρων που κα μποροφςαν να ςυνειςφζρουν ουςιαςτικά ςτον περιοριςμό τθσ φοροδιαφυγισ, οριςμζνα εκ των οποίων ιδθ ενςωματϊνονται ςτθν ςτρατθγικι των δθμοςιονομικϊν αρχϊν, κα μποροφςαμε να αναφζρουμε ενδεικτικά: Υιοκζτθςθ τακτικϊν κινιτρου/τιμωρίασ με ουςιαςτικι και άμεςθ επιβολι ποινϊν και δθμοςίευςθ ονομάτων ςθμαντικϊν περιπτϊςεων αποδεδειγμζνθσ φοροδιαφυγισ Χρθςιμοποίθςθ όλθσ τθσ διακζςιμθσ πλθροφόρθςθσ για προςζγγιςθ των μθ δθλωκζντων ειςοδθμάτων ακόμθ και με προλθπτικό ζλεγχο τθσ κίνθςθσ των τραπεηικϊν λογαριαςμϊν ςτα πλαίςια τακτικϊν φορολογικϊν ελζγχων και όχι μόνο ςε περιπτϊςεισ που ιδθ τεκμαίρεται ςθμαντικι φοροδιαφυγι κακϊσ και με ςυνεργαςία με άλλεσ χϊρεσ για παροχι ςχετικϊν δεδομζνων. Δειγματολθπτικι άςκθςθ φορολογικϊν ελζγχων ςε κατθγορίεσ ατόμων με υψθλά τεκμαρτά ειςοδιματα αλλά χαμθλά δθλωκζντα ειςοδιματα με προτεραιότθτα τθ αποκόμιςθ των μζγιςτων δυνθτικϊν εςόδων κατά εξεταηόμενθ περίπτωςθ και όχι τθ μεγιςτοποίθςθ των φορολογικϊν ελζγχων ςτο ςφνολο τθσ οικονομίασ. Η αξιοπιςτία των φοροελεγκτϊν κα μποροφςε να ενιςχυκεί με τθν ειςαγωγι ςυςτιματοσ προαιρετικοφ ελζγχου. Στισ ςελίδεσ του πλιρουσ κειμζνου τθσ μελζτθσ περιλαμβάνονται οι προβλζψεισ τθσ Δ/ςθσ Οικονομικισ Ανάλυςθσ τθσ ΕΤΕ για τθν πορεία βαςικϊν μακροοικονομικϊν μεταβλθτϊν τθσ ελλθνικισ οικονομίασ. Το πλιρεσ κείμενο τθσ μελζτθσ μπορεί να ανευρεκεί ςτθ ακόλουκθ θλεκτρονικι διεφκυνςθ: /PRESS/PUBLICATIONS/ Greece: Monthly Macroeconomic Outlook Αθήνα, 19 Μαϊου 21 5