ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Η ΧΩΡΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΜΙΑ ΧΑΡΤΟΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ : ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ : Ν. ΚΑΡΑΝΙΚΟΛΑΣ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2012

2 2

3 Abstract Through this project we tried to explain how the criminality relates with the area and then we mentioned ways of crime mapping. Initially, reference was made on the geography of crime and then to the first cartographic schools. Furthermore, we mentioned about points with high criminality percentage, the so called HOT SPOTS, their theories and how they are being analyzed. In the last section of the project, we referred some techniques of crime mapping, we presented how you choose the appropriate map, and selectively showed various types of maps depending on the type of crime. 3

4 Περιεχόμενα Α ΜΕΡΟΣ... 6 Α.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 6 Α.2.1. ΧΩΡΟΣ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ... 7 Α.2.2. ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟΝ ΧΩΡO- ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΣΧΟΛΕΣ Α.2.2.A. ΓΑΛΛΟ-ΒΕΛΓΙΚΗ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Α.2.2.Β. Η ΣΧΟΛΗ ΤΟΥ ΣΙΚΑΓΟ Α.3. ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ - ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Β ΜΕΡΟΣ Β.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Β.2. ΣΗΜΕΙΑ ΥΨΗΛΗΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ - HOT SPOTS Β.3. ΕΠΙΠΕΔΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΣΗΜΕΙΩΝ ΥΨΗΛΗΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ ΣΗΜΕΙΩΝ HOT SPOTS Β.4. ΘΕΩΡΙΕΣ ΤΩΝ ΣΗΜΕΙΩΝ ΥΨΗΛΗΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ Β.4.Α. ΘΕΩΡΙΕΣ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑΣ Β.4.Β. ΘΕΩΡΙΕΣ ΟΔΩΝ Β.4.Γ. ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΕΙΤΟΝΙΑΣ Β.4.Δ. ΆΛΛΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΜΕΓΑΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ Β.4.Ε. ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΣΥΜΒΑΙΝΟΥΝ ΕΠΑΝΑΛΑΜΒΑΝΟΜΕΝΑ ΣΤΑ ΙΔΙΑ ΘΥΜΑΤΑ Β.5. ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΣΗΜΕΙΩΝ ΥΨΗΛΗΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ- HOT SPOTS Β.5.Α. ΣΗΜΕΙΑ ΥΨΗΛΗΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΣΥΜΒΑΙΝΟΥΝ ΚΑΤ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΣΤΙΣ ΙΔΙΕΣ ΤΟΠΟΘΕΣΙΕΣ Β.5.Β. ΣΗΜΕΙΑ ΥΨΗΛΗΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΣΥΜΒΑΙΝΟΥΝ ΕΠΑΝΑΛΑΜΒΑΝΟΜΕΝΑ ΣΤΑ ΙΔΙΑ ΘΥΜΑΤΑ Β.5.Γ. ΣΗΜΕΙΑ ΥΨΗΛΗΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΣΥΜΒΑΙΝΟΥΝ ΕΠΑΝΑΛΑΜΒΑΝΟΜΕΝΑ ΣΤΟΥΣ ΙΔΙΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ Β.5.Δ. ΣΗΜΕΙΑ ΥΨΗΛΗΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΣΥΜΒΑΙΝΟΥΝ ΣΕ ΓΕΙΤΟΝΙΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ Β.6. Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΟΥ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΥ ΧΑΡΤΗ

5 Β.6.Α. ΧΑΡΤΕΣ ΚΟΥΚΚΙΔΩΝ Β.6.Β. ΧΑΡΤΕΣ ΓΡΑΜΜΩΝ Β.6.Γ. ΧΑΡΤΕΣ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ, CHOROPLETH ΚΑΙ ISOLINE Β.7. ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ Β.7.Α. ΧΡΗΣΗ ΣΗΜΕΙΩΝ (POINT MAPPING) Β.7.Β. ΧΩΡΙΚΕΣ ΕΛΛΕΙΨΕΙΣ Β.7.Γ. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΝ ΟΡΙΩΝ Β.7.Δ. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ QUADRAT Β.7.Ε. ΧΡΗΣΗ ΠΑΡΕΜΒΟΛΗΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΩΝ ΕΞΟΜΑΛΥΝΣΗΣ ΣΥΝΕΧΩΝ ΕΠΙΦΑΝΕΙΩΝ Β.8. ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΟΠΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ Β.8.Α. ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΜΕ ΤΗ ΜΕΘΟΔΟ CHOROPLETH ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΟΥ ARCVIEW ΣΤΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ GIS Β.8.Β. ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΟΥ ARCVIEW SPATIAL ANALYST ΣΤΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ GIS Γ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

6 Α ΜΕΡΟΣ Α.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Είναι αδιαμφισβήτητο το γεγονός πως το έγκλημα είναι ένα φαινόμενο το οποίο χαρακτηρίζεται από διαχρονικότητα και παγκοσμιότητα και παρατηρείται σε κάθε κοινωνία, παρά τις διαφοροποιήσεις τις οποίες παρουσιάζει χωροχρονικά. Οι κοινωνίες πάλι υπάρχουν και διαμορφώνονται μέσα στο χώρο, κάθε κοινωνία «κινείται» και παίρνει μορφή μέσα σε ένα συγκεκριμένο χωρικό πλαίσιο το οποίο χαρακτηρίζεται από ανθρωποποίητα στοιχεία. Ο αφηρημένος χώρος μέσω της ανθρώπινης παρέμβασης γίνεται τόπος, τόπος με δική του φυσιογνωμία. Ο τόπος εκπέμπει πλήθος συναισθημάτων θετικών και αρνητικών, δημιουργεί σκέψεις μέσα από το τοπίο του και μέσα από την ποιότητα του. Κάθε τόπος όμως εμπεριέχει και ένα κοινωνικό τοπίο, το οποίο και αυτό με τη σειρά του διαμορφώνει και επηρεάζει πολύ την εικόνα μας για την κάθε πόλη. Όλα τα συμβαίνοντα μιας πόλης συνεισφέρουν στον ιδιαίτερο χαρακτήρα που διαμορφώνεται. Το έγκλημα ως πράξη ανήκει στα συμβαίνοντα στα πλαίσια ενός χώρου και επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την άποψη που διαμορφώνουμε για έναν τόπο. Ο άνθρωπος και η κοινωνία στην οποία ανήκει έχουν την ικανότητα να επηρεάζουν το χώρο και να τον μετατρέπουν σε τόπο και κατά συνέπεια να επηρεάζονται και από τον τόπο που κατοικούν. Ο τόπος αποκτώντας τη δική του δυναμική επηρεάζει την κοινωνία και το σύνολο των σχέσεων, ιδιαίτερα στα πλαίσια του σύγχρονου αστικού χώρου. Το δομημένο περιβάλλον δεν αποτελεί μια απλή υλική μορφή. Η πόλη είναι μία οργανωμένη και δομημένη μορφή του χώρου. Το δομημένο περιβάλλον στο πλαίσια των πόλεων σηματοδοτεί και οργανώνει αντίστοιχα την εξελικτική, συμβολική και δυναμική μορφή της ανθρώπινης κοινωνίας. Η Κοινωνία και ο χώρος συνδέονται με έναν άρρηκτο δεσμό μέσω των πολλαπλών σχέσεων που δημιουργούνται. Κάθε ανθρώπινη πράξη και κάθε ανθρώπινο γεγονός συμβαίνει πάντα σε συγκεκριμένο χρόνο και στην προκειμένη περίπτωση σε έναν συγκεκριμένο χώρο. Όσον αφορά στην προκειμένη περίπτωση το ζήτημα της εγκληματικότητας συμβαίνει στα πλαίσια ενός ορισμένου χωρικού 6

7 πλαισίου, ιδιαίτερα στα πλαίσια των μεγαλουπόλεων. Ένα από τα βασικά προβλήματα στα πλαίσια των πόλεων καθίσταται και η εγκληματικότητα. Α.2.1. ΧΩΡΟΣ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Ορισμός εγκληματικότητας Χωροκοινωνική διαλεκτική «Ο Χώρος δεν είναι παρά η εγγραφή του χρόνου στον κόσμο, οι χώροι είναι οι πραγματώσεις, οι εγγραφές στην ταυτοχρονία του εξωτερικού κόσμου μιας σειράς χρόνων, ρυθμών της πόλης, ρυθμών του αστικού πληθυσμού...θα αναθεωρήσουμε και θα αναδομήσουμε την σκέψη μας για την πόλη, όταν καταλάβουμε ότι η πόλη είναι η εφαρμογή του χρόνου...εκείνων που την κατοικούν». --Ανρί Λεφέβρ. Η ιδέα της χωρο-κοινωνικής διαλεκτικής έχει τις ρίζες της στα τέλη της δεκαετίας του 60 με αρχές της δεκαετίας του 70, όταν στο εσωτερικό της Γεωγραφικής Επιστήμης λάμβαναν χώρα σημαντικές επιστημολογικές τομές. Οι κοινωνικές συνθήκες της εποχής όπως ο Μάης του 68 και η πολιτικοποίηση των πανεπιστημίων, τα αντιπολεμικά κινήματα που ξέσπασαν σε Ευρώπη και Αμερική κατά του πολέμου του Βιετνάμ, η συζήτηση γύρω από οικολογικά ζητήματα αλλά και η ευαισθητοποίηση για τις κοινωνικές, περιφερειακές αλλά και διακρατικές ανισότητες εγκαινίασαν όχι μόνο μια περίοδο κριτικής της ποσοτικής γεωγραφίας αλλά και την ανάδειξη ενός νέου Παραδείγματος, της Κριτικής Γεωγραφίας. Οι κριτικοί Γεωγράφοι στρέφονται στη μελέτη των κειμένων της μαρξικής πολιτικής οικονομίας, προκειμένου να ερμηνεύσουν τα σύνθετα οικονομικοκοινωνικά φαινόμενα της εποχής με πρωτοπόρο σε αυτό το εγχείρημα τον D. Harvey. Ο D. Harvey από θιασώτης μιας ακραιφνούς θετικιστικής ανάλυσης μετατρέπεται σε ηγετική μορφή μιας πρωτότυπης γεωγραφικής ανάγνωσης και 7

8 ανασκευής της μαρξικής πολιτικής οικονομίας. Ο τελευταίος ξαναγράφει το μαρξικό έργο, λαμβάνοντας υπόψη του στην ανάλυσή του, την παράμετρο του χώρου (χωρικότητα). Η πολιτική οικονομία του χώρου προσπάθησε να αποκαλύψει τις βαθύτερες σχέσεις πέρα και πίσω από τα επιφαινόμενα της άνισης γεωγραφικής ανάπτυξης του καπιταλισμού με βάση την εργασιακή θεωρία της αξίας και τις κεντρικές της έννοιες όπως η παραγωγή και η εργασία, το εμπόρευμα και η υπεραξία. Στα πλαίσια του παραδείγματος αυτού, γίνεται μια προσπάθεια να αναδειχθεί πώς η δυναμική της καπιταλιστικής ανάπτυξης διαμορφώνει τις χωρικές δομές σύμφωνα με τις ανάγκες της συσσώρευσης και την κίνηση του κεφαλαίου και πώς οι χωρικές δομές με τη σειρά τους δημιουργούν δυνατότητες και περιορισμούς στη δυναμική της καπιταλιστικής ανάπτυξης. Πρόκειται για μια αντίληψη «χωρο-κοινωνικής διαλεκτικής» κατά την οποία ο χώρος δεν αποτελεί μια οντότητα πέρα και έξω από την κοινωνία, ούτε μια παθητική αντανάκλασή της, αλλά το ενεργητικό διάμεσο μέσω του οποίου η κοινωνία παράγει και αναπαράγει τους όρους της ύπαρξής της. Για την αντίληψη αυτή, οι κοινωνικο-οικονομικές σχέσεις και οι χωρικές δομές δεν αποτελούν τους δυο ξεχωριστούς πόλους ενός δυαδικού σχήματος, αλλά η μια έννοια συναντιέται και συνυπάρχει με την άλλη σε μια εσωτερική ενότητα αντιθέσεων, δηλαδή σε μια διαλεκτική ενότητα (Κουρλιούρος, 2010). Αυτή η αντίληψη βλέπει την παραγωγική διαδικασία σα μια διαδικασία κατά την οποία διαπλέκονται οι κοινωνικές σχέσεις και ο υλικός μετασχηματισμός του χώρου, αναδεικνύοντας τη συνύπαρξη και αλληλεξάρτηση των κοινωνικών, οικονομικών και χωρικών παραγόντων. Με αυτό τον τρόπο, καταρρίπτεται η θετικιστική προσέγγιση της προηγούμενης περιόδου περί θεώρησης του χώρου ως ένα απλό υποδοχέα γεγονότων ή με άλλα λόγια το σκηνικό των κοινωνικών δρώμενων. Σημαντική συνεισφορά προς αυτή την κατεύθυνση, δηλαδή στη θεμελίωση της οπτικής ότι ο χώρος είναι ιδιαίτερα σημαντικός για τον τρόπο με τον οποίο κατανοούμε τη σύγχρονη κοινωνία, τους μηχανισμούς λειτουργίας και αναπαραγωγή της, αποτέλεσε το έργο του Lefebvre. Ο Lefebvre αρνήθηκε τον ιστορικισμό των ορθόδοξων μαρξιστικών αναλύσεων της εποχής του και αντιπαρέβαλλε στην ιστορική δυναμική την χωρική. Σύμφωνα με το Γάλλο θεωρητικό, οι αντιφάσεις του σύγχρονου καπιταλισμού και η σύγκρουση 8

9 κεφαλαίου-εργασίας δεν εκδηλώνονται μόνο στους τόπους παραγωγής (στο εργοστάσιο) αλλά και στην πόλη, στους τόπους κατοικίας, πολιτισμού και αναψυχής, οι οποίοι αποτελούν τους χώρους αναπαραγωγής του εργατικού δυναμικού. Ο αστικός χώρος αποτελεί μια αρένα αντιθέσεων και συγκρούσεων για το «δικαίωμα στην πόλη», το δικαίωμα των πολιτών στην ιδιοποίηση και κατανάλωση των χώρων και των πόρων της, της κουλτούρας και των τρόπων ζωής της (Lefebvre, 1977). Είναι το πεδίο μέσα στο οποίο διαμορφώνεται η αστική, ο τρόπος που οι άνθρωποι κατανοούν τη σχέση τους με τον χώρο και αναπτύσσουν τις σχέσεις μεταξύ τους (Κουρλιούρος, 2001). Το έργο του Lefebvre αναδεικνύει την κοινωνική αξία της χρήσης του χώρου συγκριτικά με την ανταλλακτική του αξία. Με έναν τρόπο ο Lefebvre μετατοπίζοντας το ενδιαφέρον του από τη σφαίρα της οικονομίας και της παραγωγής στη σφαίρα της κοινωνικής αναπαραγωγής και κατανάλωσης, ανοίγει το δρόμο για την εμφάνιση των Μεταμοντέρνων προσεγγίσεων του χώρου. Οι μεταμοντέρνοι γεωγράφοι ασχολούνται με τη μελέτη του καθημερινού χώρου των ανθρώπων και εστιάζουν το ενδιαφέρον τους όχι τόσο στα δρώντα άτομα, όσο στις σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ των ατόμων αυτών. Σχέσεις που οδηγούν στη συγκρότηση κοινωνικών ομάδων οι οποίες εγγράφονται στον καθημερινό χώρο, παράγοντας κοινωνική και χωρική διαφοροποίηση. Ζήτημα κεντρικής σημασίας για τους γεωγράφους αυτής της Σχολής Σκέψης είναι η συμβολή του χώρου στη διαδικασία συγκρότησης ταυτοτήτων και πολιτιστικών στερεοτύπων. Άσκησαν κριτική στη μαρξιστική αντίληψη ότι «η πολιτιστική σφαίρα αποτελεί στοιχείο του εποικοδομήματος που σε τελική ανάλυση καθορίζεται από την οικονομική βάση, υποστηρίζοντας πως με αυτό τον τρόπο παραμελείται το πολιτιστικό στοιχείο από τις μεγάλες αφηγήσεις της μαρξιστικής πολιτικής οικονομίας του χώρου» 1. Η έμφαση στο πολιτιστικό στοιχείο βασίστηκε στην ιδέα ότι «ο χώρος νοηματοδοτείται από τους ανθρώπους και τις δραστηριότητές τους και τα νοήματα αυτά διαμορφώνουν τόσο την εικόνα όσο και την χρήση των περιοχών, επιδρώντας με τη σειρά τους στον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται 1 Κουρλιούρος, Η. (2007). «Οικονομική Γεωγραφία Επιστημολογικές τομές και κριτικές Αντιπαραθέσεις». Ανθρωπογεωγραφία. Άνθρωπος, Κοινωνία και Χώρος. Συλλογικό έργο. Κριτική. Αθήνα, σελ

10 τον κόσμο και συγκροτεί τις ταυτότητές του» 2. Κινούμενοι από την αντίληψη αυτή οι μεταμοντέρνοι γεωγράφοι υποστήριζαν πως ο χώρος είναι εθνοτικά, πολιτιστικά, ιστορικά και φυλετικά προσδιορισμένος και όχι συνολικά, κατ επέκταση υιοθέτησαν προσεγγίσεις τοπικής κλίμακας για την ερμηνεία των φαινομένων του χώρου. Οι μεταμοντέρνοι γεωγράφοι ασχολήθηκαν με ζητήματα εξουσίας, φύλου, εθνότητας, σεξουαλικότητας και καταναλωτισμού. Ανέδειξαν τις πολλαπλές μορφές εξουσίας και ελέγχου πέρα από το κεφάλαιο και το κράτος που είναι εγγεγραμμένες στην καθημερινότητα και που καθορίζουν τις κοινωνικά αποδεκτές συμπεριφορές, απορρίπτοντας τις αποκλίνουσες από τα κυρίαρχα πρότυπα. Η σύγχρονη κοινωνική γεωγραφία επηρεασμένη σε σημαντικό βαθμό από τη Μεταμοντέρνα αντίληψη, «εξετάζει τη σχέση των κοινωνικών ομάδων και του χώρου που αυτές καταλαμβάνουν και διαχειρίζονται» 3. Τα κοινωνικά υποκείμενα συγκροτούν τις ταυτότητές τους, δηλαδή τις απόψεις που οι άνθρωποι υιοθετούν για τους εαυτούς τους μέσα από την ετερότητα [αντίληψη του «άλλου»] και την εξωτερότητα [αντίληψη των ξένων], δια των μεσολαβητών τους [το κράτος] (Ρέντζος 2007). Η κοινωνική τάξη, το φύλο, η καταγωγή, η εθνικότητα, η σεξουαλικότητα, ακόμα και η ηλικία αποκτούν νόημα μέσα από κοινωνικές σχέσεις. Για παράδειγμα στις πρώιμες πόλεις της βιομηχανικής επανάστασης επικρατούσε η αντίληψη ότι η εργατική τάξη είναι βρόμικη, φορέας ασθενειών και επικίνδυνη, μια αντίληψη που ενισχύθηκε από τον αυξημένο στεγαστικό διαχωρισμό των κοινωνικών τάξεων της περιόδου 4. Με άλλα λόγια η συγκρότηση των ταυτοτήτων είναι μια κοινωνική κατασκευή που παράγει με τη σειρά της τους αντίστοιχους χώρους, κατά τους λόγους της χωρο-κοινωνικής διαλεκτικής. Οι κοινωνικοί γεωγράφοι εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στο ρόλο του χώρου κατά τη διαδικασία συγκρότησης ταυτοτήτων, στερεοτύπων, διακρίσεων και ανισοτήτων. «Οι σχέσεις δύναμης είναι πραγματικά χαραγμένες στον χώρο επιβάλλοντας συγκεκριμένες αφηγήσεις και εκδοχές γεγονότων και αποκλείοντας 2 Χωριανόπουλος, Ι. (2007). «Αστική Κοινωνική Γεωγραφία». Ανθρωπογεωγραφία. Άνθρωπος, Κοινωνία και Χώρος. Συλλογικό έργο. Κριτική. Αθήνα, σελ Χωριανόπουλος, Ι. (2007). «Αστική Κοινωνική Γεωγραφία». Ανθρωπογεωγραφία. Άνθρωπος, Κοινωνία και Χώρος. Εκδόσεις Κριτική. Αθήνα, σελ Knox, P. Και Pinch S. (2009). «Η Κοινωνική γεωγραφία των πόλεων». Σαββάλας. Αθήνα, σελ

11 άλλες (Gregory,1994)» 5. Η μελέτη αυτών των σχέσεων δύναμης με τις συνακόλουθες χωρικές επιπτώσεις είναι το αντικείμενο της κοινωνικής γεωγραφίας. Η σύγχρονη κοινωνική γεωγραφία εστιάζει το ενδιαφέρον της κυρίως στον αστικό χώρο, δεδομένου ότι ο αστικός πληθυσμός της γης το 2008 έφτασε να αποτελεί το μισό πληθυσμό του πλανήτη και αυτή η τάση συνεχώς αυξάνεται, με αποτέλεσμα τα κοινωνικά προβλήματα που παρατηρούνται στις πόλεις να χαρακτηρίζονται από μεγαλύτερη ένταση (Knox, Pinch, 2009). Δεδομένου πως ό,τι συμβαίνει καταλαμβάνει χώρο, οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει μη-χωρική διάσταση της καθημερινότητας (Χωριανόπουλος, 2007). Συνεπώς, «ο χώρος αποτελεί τη συνθήκη ύπαρξης των κοινωνικών σχέσεων 6 και ως εκ τούτου αυτές υφίστανται κοινωνικά στο βαθμό που υφίστανται χωρικά. Προβάλλονται στον χώρο, εγγράφονται στον χώρο και στη διαδικασία παράγουν χώρο. Αν αποτυγχάνουν ως προς την χωρική τους διάσταση, οι σχέσεις αυτές θα παραμείνουν στο πεδίο της απλής αφαίρεσης στο πεδίο με άλλα λόγια των αναπαραστάσεων και άρα της ιδεολογίας: το πεδίο του βερμπαλισμού, του πλατειασμού και των κενών λέξεων». 7 Η συμβολή αυτών των Παραδειγμάτων υπήρξε καθοριστική για την ανάδειξη της σημασίας του χώρου ως ενεργού παράγοντα καθορισμού κοινωνικών συμπεριφορών και διαδικασιών. Ο ανθρώπινος παράγοντας διαμορφώνει τον περιβάλλοντα χώρο του, και την ίδια στιγμή διαμορφώνεται από αυτόν. Υπάρχει μια συνεχώς αμφίδρομη διαδικασία κατά την οποία οι κοινωνικές διαδικασίες δημιουργούν χώρους, οι οποίοι με τη σειρά τους τροποποιούν, περιορίζουν ή διευκολύνουν τις κοινωνικές διαδικασίες. Στη βάση αυτή έχει αναπτυχθεί ένα νέο πεδίο γεωγραφικού ενδιαφέροντος η γεωγραφία του εγκλήματος (geographic criminology) που μελετά όχι μόνο την ανθρώπινη διάσταση της εγκληματικότητας γιατί ένας άνθρωπος διέπραξε το τάδε έγκλημα αλλά και την χωρική γιατί το εν λόγω έγκλημα διαπράχθηκε στο συγκεκριμένο μέρος και όχι αλλού. Με άλλα λόγια εξετάζει τη συμβολή του χώρου 5 Χωριανόπουλος, Ι. (2007). «Αστική Κοινωνική Γεωγραφία». Ανθρωπογεωγραφία. Άνθρωπος, Κοινωνία και Χώρος. Εκδόσεις Κριτική. Αθήνα, σελ Κοινωνικές Σχέσεις στους μαρξιστές νοούνται οι σχέσεις κεφαλαίου και εργασίας, ενώ στους μεταμοντέρνους οι σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ των υποκειμένων για τη συγκρότηση των ταυτοτήτων τους. 7 Lefebvre έρωτας και Αγώνας Διαλεκτικές του Χώρου. Σελ

12 στην εκδήλωση παραβατικών συμπεριφορών και κατ επέκταση προσπαθεί να κατανοήσει την χωρική διάσταση της εγκληματικότητας, έτσι ώστε η παρέμβαση σε αυτόν να συμβάλλει στην αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος. Αν θα θέλαμε καταρχήν να προσδιορίσουμε με το τί ασχολείται η επιστήμη της εγκληματολογίας θα μπορούσαμε να αναφέρουμε πως η κύρια ενασχόληση της υπόκεινται στην μελέτη της πράξης του εγκλήματος, του προσώπου του εγκληματία και τελικά της εγκληματικότητας, σε κάθε μία από τις παραπάνω κατηγορίες μπορούν να γίνουν πολυδιάστατες αναλύσεις. Στοιχείο μελέτης στην εγκληματολογία είναι οι κοινωνικές συνθήκες υπό τις οποίες συνέβη οποιοδήποτε έγκλημα, ό,τι τελικά καλείται έγκλημα. H εγκληματολογία είναι η επιστήμη που μελετά τα χαρακτηριστικά, τους λόγους και τις αιτίες του εγκληματικού φαινόμενου, όταν μελετάμε το έγκλημα, μελετάμε ένα καταρχήν κοινωνικό φαινόμενο που συναντάται σε κάθε τύπο κοινωνίας και σε κάθε μορφή χώρου ακόμα και αν διαφοροποιείται εντελώς ως πράξη χωροχρονικά. Αυτό άρα που μας ενδιαφέρει στην προκειμένη περίπτωση είναι πώς μέσα σε ένα συγκεκριμένο χωροχρονικό υπόβαθρο θα μπορούσαμε να μειώσουμε τα ποσοστά της εγκληματικότητας που διεξάγονται στον αστικό χώρο καθώς και πώς μέσω χωρικών παρεμβάσεων θα μπορούσαμε να μειώσουμε το αίσθημα της ανασφάλειας με κύριο μέλημα την καλύτερη ποιότητα ζωής στην πόλη και την εξάλειψη των κοινωνικών ανισοτήτων. Αν πάντως θα θέλαμε να ορίσουμε την αποστολή της εγκληματολογίας θα μπορούσαμε να πούμε πώς έχει ως επιστημονική αποστολή το να εξετάζει κάτω από τη σκοπιά των δικαιωμάτων του ανθρώπου το κατά πόσο μία πράξη μπορεί να οριστεί ως έγκλημα ή όχι και να στοχεύει στην κατά το δυνατόν μείωση του εγκληματικού φαινομένου πέραν από τους μηχανισμούς μέσα από τους οποίους το ποινικό δίκαιο προσδιορίζει το πεδίο της εγκληματικότητας και το ποιος είναι εγκληματίας. Διότι, μη ξεχνάμε, πως όσο πολύπλοκο είναι να οριστεί το τί εστί έγκλημα ακόμα πιο πολύπλοκο είναι το ποιος είναι εγκληματίας. Πόσο λάθος είναι άλλωστε το να στιγματίζεται με ευκολία ως εγκληματίας κάποιος άνθρωπος, ο οποίος σε αρκετές περιπτώσεις δεν θα έπρεπε να στιγματιστεί ως τέτοιος. Θεωρούμε λοιπόν πως ένα φαινόμενο το οποίο καλείται παθολογικό μπορεί να είναι ταυτόχρονα και ομαλό αναλόγως με το πλαίσιο μέσα στο οποίο το 12

13 μελετάμε. Δεν είναι απόλυτο λοιπόν κατά πόσο η συμπεριφορά ενός ατόμου είναι ομαλή ή όχι. Σε κάθε κοινωνία υπάρχουν πράξεις που ποινικοποιούνται μα και αποποινικοποιούνται και αυτό είναι κάτι το αναμενόμενο. Ας ληφθεί υπόψη ότι η εγκληματολογία και ευρύτερα η κοινωνική επιστήμη δεν είναι υποχρεωμένες να δεχτούν ως δεδομένο ότι έγκλημα είναι ό,τι ορίζει ο νομοθέτης ως έγκλημα. Επιπλέον από την πλευρά της η εγκληματολογία θα πρέπει να προσδιορίζει, ποιες συνθήκες προκαλούν την εγκληματικότητα και να έχει ως στόχο μαζί με διεπιστημονικές προσεγγίσεις να βελτιώνει τις συνθήκες αυτές με στόχο όχι μόνο την καταστολή μα και την πρόληψη του εγκλήματος, και μην ξεχνάμε πως η καλύτερη καταστολή είναι η πρόληψη. Η εγκληματολογία έχει άμεση σχέση με την κοινωνιολογία, σχετίζεται επιπλέον με την ψυχολογία και την κοινωνική ψυχολογία μα και σε πολλές περιπτώσεις έχει γίνει προσπάθεια προσέγγισης και από την βιολογία. Εμείς θα θέλαμε να το μελετήσουμε, επιπλέον, από μια κοινωνιολογικής βέβαια απόψεως και ως προς τον χώρο της πολεοδομίας. Θέλουμε δηλαδή να παρατηρήσουμε τη σχέση μεταξύ του χώρου, του κατά βάση ανθρωποποίητου περιβάλλοντος σε συνάρτηση με την εγκληματικότητα και την ανασφάλεια. Στοιχείο μελέτης στην εγκληματολογία είναι οι κοινωνικές συνθήκες υπό τις οποίες συνέβη οποιοδήποτε έγκλημα, ό,τι τελικά καλείται έγκλημα. Καθώς λοιπόν το έγκλημα είναι συνισταμένη πολλών παραγόντων και σε μεγάλο ποσοστό αυτοί οι παράγοντες είναι κοινωνικοί, τίθεται και ως καίριο ζήτημα αυτό του αστικού χώρου και της πόλης. Μη μας διαφεύγει άλλωστε ότι ο χώρος είναι ένα κοινωνικό προϊόν. Οι πόλεις δεν είναι μόνο τα κτίρια άλλα και οι άνθρωποι και μέσα στις πόλεις έχουμε πόλεις πολλές και διαφορετικές, πόλεις που τελικά αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο. Στην προκειμένη περίπτωση μας, όσον αφορά το πολεοδομικό ιστό της κάθε διαφορετικής περιοχής, απευθείας αναφερόμαστε στις συνθήκες διαβίωσης καθώς μιλάμε για τον καθημερινό περιβάλλοντα χώρο, τις κατοικίες, τον ιδιωτικό και το δημόσιο χώρο των πόλεων. Ουσιαστικά μας ενδιαφέρει το κατά πόσο επηρεάζει το κατασκευασμένο περιβάλλον τον άνθρωπο ώστε να τον εξωθήσει σε εγκληματικές ενέργειες μα και αμφίδρομα θα μπορούσαμε να παρατηρήσουμε πώς στην πλειονότητα του το κατασκευασμένο περιβάλλον μπορεί και έχει άμεση σχέση με 13

14 οικονομικούς παράγοντες και με τις γενικότερες συνθήκες διαβίωσης και σε πολλές περιπτώσεις επιβίωσης. Ο ολοένα και εντεινόμενος κοινωνικός αποκλεισμός στα πλαίσια του αστικού χώρου διευκολύνει την καλλιέργεια του εγκληματικού φαινόμενου και της ανασφάλειας. Ο Κοινωνικός αποκλεισμός και ο κοινωνικός διαχωρισμός στα πλαίσια των πόλεων, να μη μας διαφεύγει ότι, δεν λειτουργούν ανεξάρτητα από τον κοινωνικό αποκλεισμό όπου επικρατεί στη σφαίρα της απασχόλησης. Η κοινωνική ανισότητα είναι έμφυτη στις καπιταλιστικές κοινωνίες, το πρόβλημα που τίθεται είναι πως οι ανισότητες αυτές αποκρυσταλλώνονται και σε χωρικές μορφές και διαμορφώνουν διαφορετικά επίπεδα στην ποιότητα ζωής εντείνοντας την ένταση. Η εγκληματικότητα κάνει την εμφάνιση της σε περιοχές που μερικά από τα χαρακτηριστικά που παρουσιάζουν είναι τα εξής: Υπάρχουν μεγάλες κοινωνικές ανισότητες Τα διαμερίσματα και οι κοινόχρηστοι χώροι δεν συντηρούνται καλά Το ποσοστό των ενοικιαστών σε σχέση με τους ιδιοκτήτες είναι υψηλότερο Το ποσοστό των κατοικιών με χαμηλό ενοίκιο είναι πολύ μεγάλο Η ανεργία είναι άρρηκτα δεμένη με την εγκληματικότητα στον αστικό χώρο έχοντας μάλιστα να αντιμετωπίσουμε δύο σοβαρότατα προβλήματα: αυτό της συνεχιζόμενης και ολοένα αυξανόμενης αστικοποίησης, σε συνάρτηση με την υποβάθμιση της περιφέρειας, και κατά δεύτερον την μετάβαση των κοινωνιών στην τεχνολογική εποχή και την μεταβιομηχανική κοινωνία που έχει ως συνέπεια ολόκληρες κατηγορίες εργαζομένων να έχουν συρρικνωθεί, αναδιαρθρωθεί ή εξαφανιστεί τελείως. Αυτό σημαίνει, ότι αν δεν ληφθούν σύντομα τα απαραίτητα μέτρα τότε για μια μεγάλη ομάδα ανθρώπων η ζωή στην πόλη θα αποτελεί μία δύσκολη διαδικασία. Ο δυνατός κοινωνικός δεσμός που επικρατούσε μεταξύ των ανθρώπων, ριζωμένος σε μια συγκεκριμένη χωρική έκταση, σε συγκεκριμένα ήθη και έθιμα στο παρελθόν ακολουθεί μια συνεχή αποσύνθεση. 14

15 Α.2.2. ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟΝ ΧΩΡO- ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΣΧΟΛΕΣ Κάνοντας μια αναφορά σε ορισμένους σημαντικούς σταθμούς όσον αφορά τη μελέτη του συσχετισμού του περιβάλλοντος της πόλης με την εγκληματικότητα, καθώς δεν είναι ένα σημερινό πεδίο ενδιαφέροντος, θέτουμε ως αφετηρία τον 19ο αιώνα όπου τότε ξεκίνησαν οι πρώτες χαρτογραφικές μελέτες της εγκληματικότητας. Είναι γεγονός αδιαμφισβήτητο, από ιστορικής πλευράς, ότι τον 19ο αιώνα ο ευρωπαϊκός πληθυσμός, υπό την ουσιαστική και μοναδική θα λέγαμε επιρροή της βιομηχανικής επανάστασης, αστικοποιείται οριστικά. Η ύπαιθρος σταδιακά ερημώνει χάριν των πόλεων και σηματοδοτείται μια νέα περίοδος η οποία θα επιφέρει μια σειρά προβλημάτων στους κατοίκους των αστικών κέντρων, όπως έχει σημειώσει και ο Karl Marx o 19ο αιώνας είναι η εποχή της «αστικοποίησης της υπαίθρου». Α.2.2.A. ΓΑΛΛΟ-ΒΕΛΓΙΚΗ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Κάτω λοιπόν από τις συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες και καθώς τα προβλήματα που δημιουργούνται στον αστικό χώρο ολοένα και οξύνονται, συγκαταλέγοντας και το πρόβλημα της εγκληματικότητας κάνουν την εμφάνιση τους και οι πρώτες έρευνες που μελετούν την εγκληματικότητα σε σχέση με το χώρο της πόλης. Το έργο των Adolphe Quetelet και Guerry, οι οποίοι δημιουργούν τη Γαλλοβελγική χαρτογραφική σχολή, δίνει μία ώθηση στη δημιουργία του ρεύματος της γεωγραφίας του εγκλήματος και της σύλληψης σχέσεων μεταξύ κοινωνικών φαινόμενων στο γεωγραφικό χώρο. Ο Βέλγος μαθηματικός Quetelet ( ) και o Γάλλος νομικός Guerry( ) ουσιαστικά ήταν από τους πρώτους που συνέδεσαν το δομημένο περιβάλλον με τις τυχόν διαφοροποιήσεις που παρουσίαζε η εγκληματικότητα. Ο Guerry δημοσιεύει το 1833 το «Δοκίμιο Ηθικής Στατιστικής της Γαλλίας», όπου αναλύει τα στοιχεία των στατιστικών των δικαστικών 15

16 αποφάσεων και χρησιμοποιεί πρώτος τη μέθοδο της γεωγραφικής χαρτογράφησης της εγκληματικότητας. Έκανε δηλαδή τη στατιστική μελέτη της εγκληματικότητας σε κάθε γεωγραφική περιοχή της Γαλλίας σε συσχετισμό με τις δημογραφικές, μορφωτικές και κλιματολογικές συνθήκες της κάθε περιοχής. Ο ίδιος δημοσίευσε το 1864 ένα ακόμη έργο με τίτλο «Ηθική Στατιστική της Αγγλίας σε σχέση με την Ηθική Στατιστική της Γαλλίας», στο οποίο διαπιστώνει τη σταθερότητα της εγκληματικότητας κάθε περιοχής και συνεπώς τη σταθερή λειτουργία των νόμων που διέπουν την κοινωνία. Μέσα από τη χρήση στατιστικών ο Guerry προσπάθησε να συναγάγει τις αιτιώδεις σχέσεις μεταξύ κοινωνικών και περιβαλλοντικών παραγόντων και μορφής αδικημάτων (Ζαραφωνίτου, 1995, σ.54). Ουσιαστικά η Γαλλοβελγική χαρτογραφική σχολή αποτέλεσε την αφετηρία για μία πιο οργανωμένη ενασχόληση όσον αφορά το ζήτημα του αστικού χώρου και της εγκληματικότητας. Α.2.2.Β. Η ΣΧΟΛΗ ΤΟΥ ΣΙΚΑΓΟ Στη συνέχεια και με χρονολογική σειρά θα μπορούσαμε να κάνουμε μια αναφορά σε έναν από τους πιο σημαντικούς σταθμούς όσον αφορά τις μελέτες που συνέδεσαν την επίδραση που έχει το κοινωνικό περιβάλλον, το κατασκευασμένο από τον άνθρωπο περιβάλλον σε σχέση με την εγκληματικότητα στη ΣΧΟΛΗ ΤΟΥ ΣΙΚΑΓΟ. Κυριότεροι εκπρόσωποι της σχολής είναι οι Cl.Shaw και H.McKay, E.Burgess, R.Park και F.Thrashers. Όσον αφορά τις ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες που επικρατούσαν εκείνη την περίοδο στην Αμερικανική ήπειρο δεν πρέπει να μας διαφεύγουν οι σημαντικές κοινωνικό-οικονομικές και δημογραφικές αλλαγές, όπως η εκβιομηχάνιση και το έντονο μεταναστευτικό ρεύμα από την ευρωπαϊκή στην αμερικανική ήπειρο που συντελούνταν εκείνη την περίοδο και επηρεάζουν άμεσα τον αμερικανικό αστικό χώρο. Οι εκπρόσωποι της σχολής του Σικάγο θεωρούσαν πως οι άνθρωποι είναι κοινωνικά δημιουργήματα και η συμπεριφορά τους είναι προϊόν του κοινωνικού περιβάλλοντος. Παρατήρησαν, μάλιστα, πως η αστικοποίηση και η εκβιομηχάνιση 16

17 έχουν δημιουργήσει κοινότητες οι οποίες έχουν μια ποικιλία από ανταγωνιστικές κουλτούρες. Το έγκλημα και η παρέλκυση μεταβιβάζονται διαχρονικά σε αποδιοργανωμένες περιοχές της πόλης. Οι πρώτες θεωρητικές απόψεις της νέας σχολής, εκφράστηκαν από τους R.E. Park, E. Burgess και R. McKenzie, μέσα από τη συλλογή των άρθρων τους που εκδόθηκε με γενικό τίτλο Τhe City, από το Πανεπιστήμιο του Σικάγο το Η πόλη αποτελεί για τους ερευνητές του Σικάγο τον κεντρικό άξονα των θεωρητικών τους προβληματισμών. Σύμφωνα με την άποψή τους, για την ανθρώπινη ζωή υπάρχουν «φυσικές περιοχές», όπως συμβαίνει για τα φυτά και τα ζώα. Κάτω από αυτό το πρίσμα η πόλη αποτελεί προϊόν της φύσης και μάλιστα της ανθρώπινης φύσης και είναι ένα οργανικό σύνολο. Η πόλη μέσω της εξέλιξης αποτέλεσε τη «φυσική κατοικία» των ανθρώπων. Μέσα στο φυσικό αυτό χώρο ο πληθυσμός κατανέμεται πάνω σε οικονομική και πολιτισμική βάση, έτσι ώστε κάθε περιοχή να χαρακτηρίζεται από έναν ιδιαίτερο πληθυσμό. Το μοντέλο των ομόκεντρων ζωνών για την πόλη της σχολής του Σικάγο ήταν το εξής: 1) στην εσωτερική κυκλική ζώνη σχηματίζεται η κεντρική εμπορική περιφέρεια, 2) γύρω από αυτήν, μία μεταβατική ζώνη με βιομηχανίες και επιχειρήσεις, η οποία είναι υποβαθμισμένη από άποψη ποιότητας κατοικίας, 3) η ζώνη των εργατικών κατοικιών των ατόμων που εργάζονται στις επιχειρήσεις της προηγούμενης ζώνης, 4) η ζώνη των μεσο-αστικών κατοικιών με ακριβά διαμερίσματα και μονοκατοικίες και 5) η ζώνη της παλίνδρομης καθημερινής μετακινήσεως, που την αποτελούν τα προάστια και οι δορυφορικοί οικισμοί. Η σχολή του Σικάγο διεξήγαγε πολλές έρευνες, το υλικό των οποίων περιλάβανε στοιχεία από εμπειρική έρευνα σχετικά με τη διαμόρφωση των ασταθών περιοχών, με διαμόρφωση συνοικιών μέσα στην πόλη, με κινήσεις πληθυσμών προς αυτή και μέσα σε αυτή, φθορά σε φυσικές συνθήκες ζωής μέσα στην πόλη, φαινόμενα κοινωνικής αποδιοργάνωσης και όχι μόνο. Οι έρευνες απέδειξαν ότι τα ποσοστά των εγκλημάτων που διαπράττονται διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή και μάλιστα παρατηρήθηκε πως το κατώτερο ποσοστό εγκληματικότητας παρατηρήθηκε στις αρχοντοσυνοικίες του Σικάγο. Για τη σχολή του Σικάγο οι περιοχές που είναι «θύματα» της αστικής αναπτυξιακής 17

18 διαδικασίας παρουσιάζουν ορισμένα τυπικά χαρακτηριστικά τα οποία είναι: η υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος, ο υπερπληθυσμός, η πληθυσμιακή κινητικότητα και η γειτνίαση με τις βιομηχανικές και εμπορικές περιοχές. Στις περιοχές, οι οποίες παρουσίαζαν τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά οι εκπρόσωποι τις σχολής διαπίστωσαν ότι οι δείκτες των κοινωνικών προβλημάτων ήταν υψηλοί. Εκεί, λοιπόν, που παρατηρείται η μεγαλύτερη πυκνότητα εγκληματικής δράσης παρατηρούνται τα εξής φαινόμενα: φυσική φθορά, οικονομική εξάρτηση, μεγάλη πυκνότητα πληθυσμού σε ενοικιασμένες κατοικίες, σπάνιες τεχνοδομές κοινής ωφέλειας. Η βασική υπόθεση της θεωρίας τους ήταν ότι τα υψηλότερα ποσοστά εγκληματικότητας συγκεντρώνονταν γύρω από το κέντρο των μεγαλουπόλεων, όπου απουσίαζε η στοιχειώδης κοινωνική αλληλεγγύη, οι αξίες και ο κοινωνικός έλεγχος με αποτέλεσμα να αναπτύσσονται παρεκκλίνουσες αξίες και παραβατικές συμπεριφορές. Στα πλαίσια της σχολής του Σικάγο μεγάλο ενδιαφέρον παρουσίασαν και οι έρευνες που μελέτησαν το περιβάλλον της πόλης με την εγκληματικότητα των ανηλίκων, ένα ζήτημα που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στις μέρες μας καθώς τα ποσοστά της παιδικής εγκληματικότητας τείνουν να γίνονται ολοένα και πιο ανησυχητικά. Από τη σχολή του Σικάγο δημιουργήθηκε και η θεωρία της κοινωνικής αποδιοργάνωσης του Shaw και του Mc Kay όπου έκανε λόγο για την παρέκκλιση ως απόρροια του περιβάλλοντος στο οποίο ζουν και μεγαλώνουν οι ανήλικοι. H έννοια της κοινωνικής αποδιοργάνωσης (social disorganization) θεμελιώνει, κατά την άποψη τους, το συσχετισμό της εγκληματικότητας με τη γεωγραφική κατανομή της. Ως κοινωνική αποδιοργάνωση ορίζεται η αδυναμία της κοινότητας, να μεταδώσει τις κοινές αξίες στους κατοίκους της και να διατηρήσει ενεργούς κοινωνικούς ελέγχους. Πρώτος ο F. Thrasher, στα πλαίσια της σχολής του Σικάγο, με το έργο του «The Gang. A Study of 1313 Gangs in Chicago» προσπάθησε να αναλύσει οικολογικά την νεανική παραβατικότητα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η έρευνα που πραγματοποίησαν οι Shaw και McKay για τους νεαρούς παραβάτες και δημοσιεύτηκε το 1942 με τίτλο «Juvenile Delinquency and Urban Areas». Η έρευνα διεξήχθη από το 1900 έως το 1933 και έγινε σε περίπου ανηλίκους, ηλικίας 18

19 από 10 μέχρι 16 ετών. Τα πορίσματα των δύο ερευνητών, συμφωνούσαν με το μοντέλο των ομόκεντρων ζωνών, κι έτσι η περιοχή που εμφάνιζε τη μεγαλύτερη παραβατικότητα των ανηλίκων, ήταν εκείνη που περίβαλλε τον κεντρικό τομέα των επιχειρήσεων και η πιο υποβαθμισμένη από όλες ανακάλυψαν πως ήταν στις περιοχές αυτές (με υψηλό δείκτη εγκληματικότητας), όπου υπήρχαν ζώνες εργοστασιακής ή εμπορικής χρήσης, πολλές εξαθλιωμένες και εγκαταλελειμμένες κατοικίες, μεγάλη πληθυσμιακή πυκνότητα, χαμηλό δείκτη οικογενειακού εισοδήματος και ιδιοκτησίας και υψηλό δείκτη αλλοδαπών και εθνικών μειονοτήτων. Οι παράγοντες που εντείνουν την κοινωνική αποδιοργάνωση σε μία κοινότητα είναι τρεις κατά τους Shaw και McKay και εντοπίζονται στην κοινωνικο-οικονομική της δομή, κατά βάση, και είναι: α) οικονομική κατάσταση, β) σύνθεση του πληθυσμού, γ) πληθυσμιακή κινητικότητα. Μια από τις σημαντικές συμβολές της θεωρίας της κοινωνικής αποδιοργάνωσης των Shaw και McKay και της Σχολής του Σικάγο, είναι πως ουσιαστικά η πρώτη φορά που μετατοπίζονται τα αίτια του εγκλήματος από τον εγκληματία, σαν ένα ιδιότυπο προβληματικό άτομο, στις προβληματικές κοινωνικές δομές που αποκρυσταλλώνονται στο χώρο και στις καταστάσεις που ωθούν τον οποιονδήποτε στο έγκλημα. Το οικολογικό μοντέλο της Σχολής του Σικάγο, αναδιατυπώθηκε και διευρύνθηκε στη δεκαετία του 1950, με μερικές αρκετά σημαντικές έρευνες στην Αγγλία και την Αμερική. Παρόλο που η σχολή του Σικάγο δέχθηκε αρκετές επικρίσεις καθώς όπως και είναι λογικό δεν μπορούμε να αναζητούμε τις αιτίες της εγκληματογένεσης αποκλειστικά σε παράγοντες που αφορούν το χώρο, ως μια απλή υλική μορφή, και να πέφτουμε σε αυτό που οι P. & P. Brantihgham, ονόμασαν «οικολογική απάτη» θα πρέπει παρόλα ταύτα να γνωρίζουμε και να επισημάνουμε πως ενώ αδιαμφισβήτητα η επαρκής μελέτη της εγκληματικότητας είναι μια πολυδιάστατη υπόθεση, όταν αναφερόμαστε στην οπτική εκείνη που μελετά το έγκλημα σε σχέση με το αστικό περιβάλλον θα πρέπει να έχουμε κατά νου πως το δομημένο περιβάλλον δεν αντικατοπτρίζει μια απλή υλική μορφή άλλα ενέχει πολλές κοινωνικές διαστάσεις. 19

20 Α.3. ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ - ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Η Γεωγραφική Εγκληματολογία είναι ο κλάδος της Γεωγραφικής Επιστήμης που μελετά το συσχετισμό του αστικού περιβάλλοντος με την εγκληματικότητα. Οι απαρχές αυτού του κλάδου τοποθετούνται στις αρχές του 19ο αιώνα, όπου σημαντικές ιστορικο-κοινωνικές αλλαγές λάμβαναν χώρα (βιομηχανική επανάσταση και αστικοποίηση), διαμορφώνοντας ανάλογα τον ως τότε γνωστό δομημένο χώρο. Η ερημοποίηση της υπαίθρου και η αύξηση της πληθυσμιακής πυκνότητας στα αστικά κέντρα είχε ως αποτέλεσμα να οξυνθούν σημαντικά τα κοινωνικά προβλήματα που εκδηλώνονταν σε αυτά μεταξύ των οποίων και η εγκληματικότητα. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο αρχίζουν να διεξάγονται οι πρώτες έρευνες που μελετούν την εγκληματικότητα σε σχέση με τον χώρο της πόλης, με σημαντικότερες εκείνες της Γαλλο-Βελγικής Χαρτογραφικής Σχολής και της Σχολής του Σικάγου, όπως ήδη αναφέρθηκε. Το ενδιαφέρον για την ενασχόληση με την εγκληματικότητα και την πόλη ή καλύτερα τον χώρο που πραγματώνεται στις μέρες μας έχει αναζωπυρωθεί, καθιστώντας τη Γεωγραφική Εγκληματολογία αυτόνομο επιστημονικό πεδίο στο εσωτερικό της Γεωγραφίας. Θα μπορούσαμε να πούμε πως τόσο η Γαλλο-Βελγική Σχολή όσο και η Σχολή του Σικάγο βλέπουν το έργο τους να συνεχίζεται σε μια πολύ πιο εξελιγμένη μορφή μέσω μεθόδων όπως αυτή του Crime Mapping research (Ηλεκτρονική πηγή: που χρησιμοποιώντας το σύστημα του G.I.S (Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών) χαρτογραφεί ηλεκτρονικά την εγκληματικότητα διάφορων πόλεων. Η γεωγραφική σκιαγράφηση εστιάζει στα γεωγραφικά χαρακτηριστικά του εγκλήματος, τη θέση του παραβάτη, τη θέση του στόχου και τους χωρικούς συσχετισμούς μεταξύ διαφόρων περιοχών του εγκλήματος. Δίνοντας μια ολοκληρωμένη εικόνα της περιοχής που μελετάται και χαρτογραφείται κάθε φορά σχετικά με τα σημεία εκδήλωσης της εγκληματικότητας διευκολύνεται κατά πολύ το γεγονός του να γίνει κατανοητό ποια σημεία της περιοχής εκδηλώνουν τα μεγαλύτερα ποσοστά εγκληματικότητας αναζητώντας τους λόγους και ψάχνοντας τρόπους καταστολής και πρόληψης με μια από τις συνισταμένες να έγκειται σε χωρικά ζητήματα με στόχο την αναβάθμιση των υποδομών, την αναδιαμόρφωση ή και τη δημιουργία νέων. 20

21 Β ΜΕΡΟΣ Β.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η εγκληματικότητα δεν είναι κατανεμημένη ομοιόμορφα σε όλη την περιοχή ενός χάρτη. Βρίσκεται συγκεντρωμένη σε ορισμένες περιοχές και απουσιάζει σε άλλες. Οι άνθρωποι στις καθημερινές τους δραστηριότητες αποφεύγουν ορισμένα μέρη. Οι επιλογές τους όσον αφορά τις γειτονιές, τα σχολεία, τα καταστήματα, τους δρόμους και την αναψυχή διέπονται εν μέρει από τη γνώση τους ότι οι πιθανότητές να γίνουν θύμα εγκλήματος είναι μεγαλύτερες σε ορισμένες περιοχές από ότι σε άλλες. Σε ορισμένους δρόμους οι άνθρωποι περπατούν γρήγορα και κοιτούν τους ανθρώπους που τους πλησιάζουν με καχυποψία, ενώ σε άλλους δρόμους όχι. Κάποιοι μπορεί να υποστηρίξουν ότι αυτή η συμπεριφορά δείχνει απλώς ότι οι άνθρωποι είναι αδικαιολόγητα φοβισμένοι σε ορισμένες περιοχές, ενώ σε άλλες όχι. Αυτό μπορεί συχνά να είναι αλήθεια, αλλά το γεγονός ότι οι άνθρωποι δεν είναι εξίσου φοβισμένοι σε όλες τις περιοχές μιας πόλης δείχνει ότι κατανοούν το γεγονός ότι το έγκλημα δεν είναι ομοιόμορφα κατανεμημένο στο χώρο, δηλαδή στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν είναι ομοιόμορφα κατανεμημένο σε όλη την έκταση της πόλης. Οι άνθρωποι θα μπορούσαν να σφάλουν σχετικά με την επικινδυνότητα κάποιων περιοχών, αλλά η αντίληψη τους ότι ο κίνδυνος να πέσουν θύμα του εγκλήματος δεν είναι γεωγραφικά συνεχής, δεν είναι λάθος. Η αστυνομία κάνει χρήση αυτής της αντίληψης κάθε μέρα. Οι αποφάσεις για το πώς θα γίνει η κατανομή των αστυνομικών δυνάμεων βασίζονται εν μέρει σε δεδομένα όπως το πού η ανάγκη για αστυνόμευση είναι υψηλότερη και πού χαμηλότερη. Οι αξιωματικοί της Αστυνομίας καθοδηγούνται να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί σε σε ορισμένες περιοχές, όπου παρουσιάζονται συγκεκριμένες συμπεριφορές, ενώ δε λαμβάνουν καθόλου οδηγίες σχετικά με τις άλλες περιοχές, στις οποίες αυτές οι συμπεριφορές είναι σπάνιες. Η αστυνόμευση σε μια κοινωνία, όπως στην κοινωνία των πόλεων είναι ιδιαίτερα προσεκτική σε γειτονιές υψηλής εγκληματικότητας, όπου οι κάτοικοι έχουν μεγάλη δυσκολία να ασκήσουν κοινωνικό έλεγχο. Η αστυνόμευση που προσανατολίζεται με γνώμονα τα προβλήματα που παρουσιάζονται ωθεί τους υπαλλήλους της αστυνομίας στον εντοπισμό των 21

22 συγκεντρώσεων του εγκλήματος ή της εγκληματικής δραστηριότητας, στον καθορισμό των αιτιών που προκαλούν αυτές τις συγκεντρώσεις, και στη συνέχεια στην εφαρμογή μέτρων για τη μείωση αυτών των συγκεντρώσεων. Ένα μεγάλο μέρος της ανάλυσης του εγκλήματος είναι αφιερωμένη στον εντοπισμό των σημείων συγκεντρώσεως του εγκλήματος, τα οποία καλούνται hot spots (σημεία υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος) και μεγάλο μέρος της χαρτογράφησης του εγκλήματος είναι αφιερωμένο στον εντοπισμό τους, (Eck et. al, 2005). Β.2. ΣΗΜΕΙΑ ΥΨΗΛΗΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ - HOT SPOTS Τα σημεία υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος ή αλλιώς hot spots είναι περιοχές όπου το έγκλημα παρουσιάζει υψηλή συγκέντρωση. Ο κλάδος της ανάλυσης του εγκλήματος αναζητεί τις συγκεντρώσεις των μεμονωμένων περιστατικών, που μπορεί να υποδεικνύουν μια σειρά εγκλημάτων, τα οποία σχετίζονται μεταξύ τους. Επίσης, εξετάζει τις μικρές περιοχές με υψηλά επίπεδα εγκλήματος ή κοινωνικών αναταραχών, ακόμα κι αν δεν υπάρχει πιθανότητα να υπάρχει κοινός δράστης. Ακόμη, οι αναλυτές παρατηρούν τις γειτονιές καθώς και ομάδες από γειτονιές με υψηλά επίπεδα εγκλήματος και κοινωνικής αναταραχής και προσπαθούν να συνδέσουν αυτά τα γεγονότα με τις υποκείμενες κοινωνικές συνθήκες. Αν και δεν υπάρχει κανένας κοινός ορισμός του όρου hot spot για το έγκλημα, υπάρχει η κοινή αντίληψη, ότι το hot spot είναι μια περιοχή, στην οποία παρουσιάζεται μεγαλύτερος αριθμός κρουσμάτων εγκλήματος καθώς και κοινωνικής αναταραχής από ότι ο μέσος όρος, ή είναι μια περιοχή, όπου οι άνθρωποι διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο να γίνουν θύματα εγκληματικής συμπεριφοράς από το μέσο όρο του κινδύνου. Αυτό υποδηλώνει την ύπαρξη σημείων δηλαδή περιοχών με λιγότερο έγκλημα και κοινωνικές αναταραχές από το μέσο όρο εγκλήματος ή κοινωνικών αναταραχών. Επίσης, υποδηλώνει ότι μερικά σημεία υψηλής επικινδυνότητας μπορεί να είναι πιο επικίνδυνα από άλλα, δηλαδή ποικίλουν ανάλογα με το πόσο ψηλότερα από το μέσο όρο είναι, (Eck et. al, 2005). 22

23 Β.3. ΕΠΙΠΕΔΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΣΗΜΕΙΩΝ ΥΨΗΛΗΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ ΣΗΜΕΙΩΝ HOT SPOTS Οι παράγοντες που οδηγούν στην ύπαρξη αυτών των σημείων είναι διαφορετικοί αν τα σημεία αυτά εμφανίζονται π.χ. κατά μήκος των δρόμων, από τους παράγοντες που οδηγούν στην ύπαρξη αυτών των σημείων στις γειτονιές ή σε άλλες συγκεκριμένες τοποθεσίες. Περαιτέρω, οι ενέργειες για την αντιμετώπιση της εγκληματικότητας στο δρόμο θα είναι διαφορετικές από τις ενέργειες που απαιτούνται για την αντιμετώπιση της εγκληματικότητας σε μια γειτονιά ή συνολικά στην πόλη. Όλες αυτές οι προσεγγίσεις διαφέρουν ως προς το επίπεδο της ανάλυσης του εγκλήματος ή το μέγεθος της γεωγραφικής περιοχής, στην οποία εμφανίζεται το έγκλημα, για το οποίο υπάρχει ενδιαφέρον. Το επίπεδο στο οποίο κάποιος εξετάζει το έγκλημα ή τις κοινωνικές αναταραχές που εμφανίζονται υπαγορεύεται από την ερώτηση, την οποία θέτει και η οποία θα καθορίσει τη χρησιμότητα των αποτελεσμάτων. Οι θεωρίες της εγκληματικότητας είναι ζωτικής σημασίας, ώστε η χαρτογράφηση του εγκλήματος να είναι χρήσιμη, γιατί αποτελούν βοήθημα στην ερμηνεία των δεδομένων (Εck, 1998) και παρέχουν καθοδήγηση σχετικά με το ποιές ενέργειες είναι οι πιο κατάλληλες για κάθε περίπτωση. Ως εκ τούτου, η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο οι θεωρίες του εγκλήματος σχετίζονται με τα σημεία υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος είναι κρίσιμη. Υπάρχουν διάφορες θεωρίες για την εγκληματικότητα και τη συγκέντρωση κοινωνικών αναταραχών. Οι θεωρίες αυτές περισσότερο εξηγούν διαφορετικά είδη φαινομένων εγκληματικότητας και κοινωνικών αναταραχών που συμβαίνουν σε διαφορετικά γεωγραφικά επίπεδα. Κάθε επίπεδο έχει βασικές μονάδες ανάλυσης. Κάποιος μπορεί να σκεφτεί τις μονάδες αυτές να αντιστοιχούν στις γεωγραφικές περιοχές που απεικονίζονται στους χάρτες: σημεία, γραμμές ή πολύγωνα (Harries, 1999). Μερικές θεωρίες βοηθούν στην ερμηνεία των σημειακών συγκεντρώσεων του εγκλήματος. Άλλες θεωρίες βοηθούν στην ερμηνεία των γραμμικών συγκεντρώσεων του εγκλήματος ή στην ερμηνεία των πολυγωνικών συγκεντρώσεων του εγκλήματος. Ωστόσο, οι θεωρίες για το έγκλημα είναι χρήσιμες στη χαρτογράφηση του εγκλήματος και των 23

24 κοινωνικών αναταραχών μόνο αν επιλεχθεί μια θεωρία κατάλληλη για το επίπεδο της ανάλυσης και της εφαρμογής που πρόκειται να υλοποιηθεί. Β.4. ΘΕΩΡΙΕΣ ΤΩΝ ΣΗΜΕΙΩΝ ΥΨΗΛΗΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ Έχουν αναπτυχθεί θεωρίες για τα σημεία υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος που παρουσιάζονται παρακάτω σ αυτό το κεφάλαιο. Οι θεωρίες αυτές είναι οι εξής (Eck et. al, 2005): Θεωρίες τοποθεσίας Θεωρίες οδών Θεωρίες γειτονιάς Άλλες θεωρίες για μεγάλες περιοχές Θεωρίες για εγκλήματα που συμβαίνουν επαναλαμβανόμενα στα ίδια θύματα Β.4.Α. ΘΕΩΡΙΕΣ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑΣ Οι θεωρίες αυτές εξηγούν τα αίτια εμφάνισης των κρουσμάτων της εγκληματικότητας σε συγκεκριμένες τοποθεσίες. Ασχολούνται με εγκλήματα που συμβαίνουν στο χαμηλότερο επίπεδο της ανάλυσης, δηλαδή σε συγκεκριμένες τοποθεσίες. Εξετάζουν τα περιστατικά χρησιμοποιώντας ερωτήσεις όπως, "Σε ποια σημεία συμβαίνουν διαρρήξεις και σε ποια σημεία δεν συμβαίνουν; " Φαινόμενα του εγκλήματος σ αυτό το επίπεδο αποδίδονται ως σημεία. Οι κατάλληλες μονάδες ανάλυσης είναι οι διευθύνσεις, οι γωνίες δρόμων και άλλοι πολύ μικροί χώροι, οι οποίοι συνήθως αποδίδονται στους χάρτες με κουκκίδες. Περιπτώσεις, όπως εντάλματα της Αστυνομίας, τα οποία καθορίζουν ακριβείς διευθύνσεις, είναι πολύ ακριβή σε αυτό το επίπεδο. 24

25 Β.4.Β. ΘΕΩΡΙΕΣ ΟΔΩΝ Οι θεωρίες αυτές ασχολούνται με τα εγκλήματα που συμβαίνουν σε ελαφρώς υψηλότερο επίπεδο από τις συγκεκριμένες τοποθεσίες, που αναλύθηκαν παραπάνω στο Κεφάλαιο Β.4.α.. Ασχολούνται με μικρές περιοχές, όπως οι δρόμοι ή τα οικοδομικά τετράγωνα. Ένα παράδειγμα είναι ένας δρόμος στον οποίο εμφανίζεται το φαινόμενο της πορνείας. Οι κατάλληλες μονάδες ανάλυσης μπορεί να είναι τα τμήματα δρόμων, τα μονοπάτια, τα τμήματα των εθνικών οδών, τα οποία αποδίδονται στους χάρτες ως ευθείες, κυρτές ή καμπύλες γραμμές. Οι ενέργειες της Αστυνομίας εξακολουθούν να είναι σχετικά ακριβείς, αν και όχι τόσο ακριβείς όπως στο προηγούμενο επίπεδο των θεωριών τοποθεσίας. Β.4.Γ. ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΕΙΤΟΝΙΑΣ Σε υψηλότερο επίπεδο από το επίπεδο των θεωριών τοποθεσίας ή των θεωριών οδών, οι θεωρίες γειτονιάς ασχολούνται με μεγάλες περιοχές. Εδώ οι αναλυτές χρησιμοποιούν ερωτήσεις όπως: Ποιες περιοχές διεκδικούνται από συμμορίες και ποιες περιοχές όχι;. Οι κατάλληλες μονάδες αυτής της ανάλυσης είναι αρκετά ποικίλες και μπορεί να περιλαμβάνουν π.χ. οικοδομικά τετράγωνα και κοινότητες. Σε αυτό το επίπεδο χρησιμοποιούνται σχήματα δύο διαστάσεων όπως οι ελλείψεις, τα ορθογώνια και άλλα πολύγωνα για την απόδοση των φαινομένων της εγκληματικότητας στους χάρτες. Σε αυτό το επίπεδο, οι ενέργειες της Αστυνομίας είναι πολύ λιγότερο ακριβείς, επειδή οι περιοχές είναι συνήθως πολύ μεγάλες για μια αποτελεσματική συγκεντρωτική αστυνόμευση (Sherman, 1997). Β.4.Δ. ΆΛΛΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΜΕΓΑΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ Υπάρχουν ακόμη και άλλες θεωρίες που προσπαθούν να εξηγήσουν τις διαφορές στα διάφορα είδη εγκλημάτων σε πολύ υψηλότερα επίπεδα. Για παράδειγμα, οι θεωρίες για την εγκληματικότητα διαφέρουν μεταξύ των πόλεων 25

26 και μεταξύ των περιφερειών. Στο επίπεδο της πόλης, ενέργειες που εφαρμόζονται, μπορεί να περιλαμβάνουν αλλαγές σε όλη την πόλη όσον αφορά στις πολιτικές που ακολουθούνται σχετικά με την οικονομία, τις μεταφορές, την εκπαίδευση, την κοινωνική πρόνοια, την αναψυχή. Β.4.Ε. ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΣΥΜΒΑΙΝΟΥΝ ΕΠΑΝΑΛΑΜΒΑΝΟΜΕΝΑ ΣΤΑ ΙΔΙΑ ΘΥΜΑΤΑ Οι θεωρίες για τα εγκλήματα που συμβαίνουν επαναλαμβανόμενα στα ίδια θύματα χρησιμοποιούν ερωτήσεις όπως: Γιατί τα ίδια θύματα δέχονται επιθέσεις κατ 'επανάληψη;. Οι θεωρίες αυτές μπορούν να λειτουργήσουν σε οποιαδήποτε από τα προηγούμενα τρία επίπεδα: σημεία, γραμμές ή πολύγωνα. Ωστόσο, δεν είναι δυνατόν να αποδοθούν σε χάρτες όλες οι περιπτώσεις επαναλαμβανόμενης επίθεσης στα ίδια άτομα. Β.5. ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΣΗΜΕΙΩΝ ΥΨΗΛΗΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ- HOT SPOTS Στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάζονται τα είδη των σημείων υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος ή αλλιώς hot spots. Τα είδη αυτά διακρίνονται σε (Eck et. al, 2005): Σημεία υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος για εγκλήματα που συμβαίνουν κατ επανάληψη στις ίδιες τοποθεσίες Σημεία υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος για εγκλήματα που συμβαίνουν επαναλαμβανόμενα στα ίδια θύματα Σημεία υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος για εγκλήματα που συμβαίνουν επαναλαμβανόμενα στους ίδιους δρόμους Σημεία υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος για εγκλήματα που συμβαίνουν σε γειτονιές και άλλες περιοχές Παράλληλα παρουσιάζονται τρόποι χαρτογράφησης των σημείων αυτών. 26

27 Β.5.Α. ΣΗΜΕΙΑ ΥΨΗΛΗΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΣΥΜΒΑΙΝΟΥΝ ΚΑΤ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΣΤΙΣ ΙΔΙΕΣ ΤΟΠΟΘΕΣΙΕΣ Η πιο βασική μορφή των σημείων υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος είναι ένα μέρος, όπου συμβαίνουν πολλά εγκλήματα. Το μέρος αυτό μπορεί να είναι μια διεύθυνση, μια διασταύρωση δρόμων, ένα κατάστημα, ένα σπίτι, ή οποιαδήποτε άλλη μικρή περιοχή, (Sherman et al., 1989). Το έγκλημα συχνά είναι συγκεντρωμένο σε λίγες περιοχές, ακόμα και στις ζώνες υψηλής εγκληματικότητας. Τα σημεία υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος βρίσκονται συγκεντρωμένα μέσα σε κάποιες περιοχές. Ταυτόχρονα, χωρίζονται από άλλες περιοχές, στις οποίες συμβαίνουν λίγα ή καθόλου εγκλήματα. Τα σημεία υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος αυτού του είδους απεικονίζονται με κουκκίδες και έχουν μηδενική διάσταση. Χάρτες για τα εγκλήματα που συμβαίνουν κατ επανάληψη στις ίδιες τοποθεσίες Στην κατηγορία αυτή χρησιμοποιούνται οι χάρτες σταδιακών συμβόλων, οι χάρτες σταδιακών χρωματισμών και οι χάρτες διευθύνσεων, οι οποίοι αναλύονται παρακάτω. Χάρτες σταδιακών συμβόλων: Στην έρευνα για την εύρεση τοποθεσιών, όπου συμβαίνουν εγκλήματα κατ επανάληψη είναι προτιμότερο να χρησιμοποιούνται χάρτες κουκκίδων από άλλες μορφές χαρτογράφησης. Ο στόχος της έρευνας είναι να εντοπιστούν μεμονωμένες τοποθεσίες υψηλής εγκληματικότητας, κάτι που μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους. Ένας τρόπος είναι να χρησιμοποιηθούν σταδιακά σύμβολα, ώστε το μέγεθος του συμβόλου να είναι ανάλογο με τον αριθμό των εγκλημάτων στο συγκεκριμένο μέρος. Αυτή η μέθοδος επιτρέπει την απεικόνιση των κατ επανάληψη εγκλημάτων καθώς και αυτών που δεν επαναλαμβάνονται στο ίδιο μέρος. Επίσης, η μέθοδος αυτή επιτρέπει τη σύγκριση ως προς τον αριθμό των εγκλημάτων μεταξύ των τόπων, στους οποίους συμβαίνουν εγκλήματα κατ επανάληψη. Η χρήση σταδιακών σημειακών συμβόλων επιτρέπει, επίσης, τον εντοπισμό θέσεων στο χάρτη, όπου παρουσιάζονται συγκεντρώσεις των σημείων υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος (π.χ. μια περιοχή που περιέχει πολλά μπαρ, 27

28 στα οποία έχουν συμβεί επιθέσεις κατ επανάληψη). Τα σταδιακά σύμβολα μπορεί να σκεπάσουν γειτονικά χαρακτηριστικά στο χάρτη (π.χ. ένα μεγάλο σημειακό σύμβολο ενδέχεται να καλύψει γειτονικά μικρότερα σύμβολα). Για το λόγο αυτό, η τεχνική αυτή είναι καλύτερο να χρησιμοποιείται σε χάρτες μεγάλης κλίμακας. Χάρτες σταδιακών χρωματισμών: Οι χάρτες σταδιακών χρωματισμών είναι χρήσιμοι στις μικρές κλίμακες, γιατί με τη χρήση τους λύνεται το πρόβλημα της επικάλυψης των συμβόλων. Για παράδειγμα, για την απεικόνιση του αριθμού των εγκλημάτων σε κάθε τοποθεσία χρησιμοποιείται η διαβάθμιση από κίτρινο σε κόκκινο. Ένα κίτρινο σύμβολο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αντιπροσωπεύσει περιοχές με ένα μόνο έγκλημα, ένα ανοιχτό πορτοκαλί σύμβολο μπορεί να αντιπροσωπεύσει περιοχές με δύο εγκλήματα και ένα σύμβολο με κόκκινο χρώμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αντιπροσωπεύσει περιοχές με τρία εγκλήματα. Αυτή η προσέγγιση έχει το πλεονέκτημα της χρήσης των σταδιακών συμβόλων, αλλά ταυτόχρονα λύνεται το πρόβλημα της επικάλυψης των συμβόλων. Χάρτες διευθύνσεων: Οι χάρτες διευθύνσεων είναι μια άλλη μέθοδος για να επιλεχθούν οι πιο σημαντικές διευθύνσεις που αποτελούν σημεία υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος. Για παράδειγμα, κάποιος μπορεί να θέλει να βρει το 10 τοις εκατό των διευθύνσεων που παρουσιάζουν τα περισσότερα εγκλήματα. Αυτό ονομάζεται χαρτογράφηση διεύθυνσης κατ επανάληψη (Repeat Address Mapping-RAM). Οι διευθύνσεις που θα βρεθούν θα είναι το 10% των διευθύνσεων που επαναλαμβάνονται και στις οποίες συμβαίνουν τα περισσότερα εγκλήματα. Στον χάρτη αποδίδονται με σημειακά σύμβολα για να εκπροσωπήσουν τα σημεία υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος. Αυτή η μέθοδος έχει δύο πλεονεκτήματα. Το πρώτο είναι ότι ο χάρτης έχει λιγότερη ακαταστασία. Το δεύτερο είναι ότι οι χάρτες αυτοί είναι χρήσιμοι για τον εντοπισμό των στόχων της αστυνομίας. Το μειονέκτημα είναι ότι η ανεπάρκεια της μνήμης RAM αποκλείει πληροφορίες σχετικά με τις υπόλοιπες τοποθεσίες. Αυτό το μειονέκτημα μπορεί να ξεπεραστεί με την παραγωγή συμπληρωματικών χαρτών που παρουσιάζουν όλες τις θέσεις στις οποίες διαπράχθηκαν εγκλήματα ή ακόμη συνδυάζοντας τη μνήμη RAM με τη χρήση της διαβάθμισης χρωμάτων, έτσι ώστε τα ζητούμενα σημεία υψηλής 28

29 συγκέντρωσης του εγκλήματος να έχουν ένα ξεχωριστό και ευδιάκριτο χρώμα (Eck, Gersh, Taylor, 2000). Β.5.Β. ΣΗΜΕΙΑ ΥΨΗΛΗΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΣΥΜΒΑΙΝΟΥΝ ΕΠΑΝΑΛΑΜΒΑΝΟΜΕΝΑ ΣΤΑ ΙΔΙΑ ΘΥΜΑΤΑ Τα σημεία αυτά αναφέρονται στην περίπτωση, κατά την οποία συμβαίνουν πολλαπλές επιθέσεις στο ίδιο άτομο, ανεξάρτητα της θέσης της επίθεσης. Η κατηγορία αυτή συχνά συγχέεται με την κατηγορία που παρουσιάστηκε παραπάνω, δηλαδή την περίπτωση στην οποία συμβαίνουν εγκλήματα στα ίδια μέρη κατ επανάληψη. Ένα μέρος, στο οποίο συμβαίνουν εγκλήματα κατ επανάληψη μπορεί να έχει έναν αριθμό διαφορετικών θυμάτων. Είναι σαφές ότι αυτές οι δύο κατηγορίες μπορεί να υπάρξουν ταυτόχρονα, δηλαδή μπορεί στο ίδιο μέρος στο οποίο συμβαίνουν εγκλήματα κατ επανάληψη να υπάρχουν και θύματα στα οποία έχουν συμβεί επαναλαμβανόμενες επιθέσεις, (Eck, 2000). Για παράδειγμα, ένα άτομο θα μπορούσε να συχνάζει σε ένα μπαρ όπου δέχτηκε επιθέσεις αρκετές φορές σε διαφορετικές μέρες. Αλλά εάν τα περιστατικά των επαναλαμβανόμενα ίδιων θυμάτων είναι διασκορπισμένα σε πολλές τοποθεσίες, δε θα εμφανίζονται στο χάρτη, ο οποίος παρουσιάζει τα μέρη που συμβαίνουν πολλά εγκλήματα, ως σημεία υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος. Αυτό θα συνέβαινε αν τα κατ επανάληψη θύματα δέχονταν επιθέσεις σε διάφορα μπαρ, αλλά ποτέ στο ίδιο. Για τη χαρτογράφηση των εγκλημάτων που συμβαίνουν επαναλαμβανόμενα στα ίδια θύματα μπορεί να γίνει χρήση γραμμών (μία διάσταση), εάν τα θύματα δέχονται επιθέσεις επανειλημμένα κατά μήκος των ίδιων οδικών αρτηριών, ή με τη χρήση πολυγώνων (δύο διαστάσεις), εφόσον τα θύματα αυτά δέχονται επιθέσεις επανειλημμένα στις ίδιες γειτονιές. Η χαρτογράφηση αυτού του είδους μπορεί να αποκαλύψει πληθυσμούς ευάλωτους στα εγκλήματα, δηλαδή πιθανά θύματα που έχουν παρόμοιες δραστηριότητες. 29

30 Β.5.Γ. ΣΗΜΕΙΑ ΥΨΗΛΗΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΣΥΜΒΑΙΝΟΥΝ ΕΠΑΝΑΛΑΜΒΑΝΟΜΕΝΑ ΣΤΟΥΣ ΙΔΙΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ Τα σημεία αυτά αναφέρονται στην περίπτωση, κατά την οποία συμβαίνουν πολλαπλές επιθέσεις στους ίδιους δρόμους. Οι δρόμοι που επιλέγονται για αυτήν την κατηγορία παρουσιάζουν υψηλά επίπεδα εγκληματικότητας. Οι προηγούμενες δύο κατηγορίες των σημείων υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος για εγκλήματα που συμβαίνουν επαναλαμβανόμενα στα ίδια μέρη ή στα ίδια άτομα, μπορούν να αποδοθούν στους χάρτες εγκληματικότητας ως σημειακά σύμβολα (μηδενική διάσταση). Αν η διάσταση των συμβόλων αυτών των σημείων υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος αυξηθεί από το μηδέν σε ένα, τα σημεία αυτά μπορούν να αποδοθούν με γραμμικά σύμβολα. Αυτά τα σύμβολα μπορεί να είναι το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης των θυμάτων και των παραβατών κατά μήκος οδών. Χάρτες για τα εγκλήματα που συμβαίνουν κατ επανάληψη στους ίδιους δρόμους Τα συνήθη διαθέσιμα λογισμικά χαρτογράφησης διευκολύνουν τον εντοπισμό των σημείων υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος για τοποθεσίες ή περιοχές, αλλά δε διευκολύνουν τον εντοπισμό των σημείων υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος στην περίπτωση των δρόμων οι οποίοι είναι γραμμικά χαρακτηριστικά. Οι απλοί σημειακοί χάρτες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον εντοπισμό τμημάτων δρόμων, στους οποίους παρουσιάζεται υψηλή εγκληματικότητα. Αυτό μπορεί να αποτελεί την πιο απλή μέθοδο. Οι περισσότεροι αλγόριθμοι ομαδοποίησης θα εντοπίσουν περιοχές συγκέντρωσης ακόμα και αν μια γραμμή είναι η πιο κατάλληλη διάσταση για την απόδοση των κρουσμάτων του εγκλήματος. Αν δεν απαιτείται υψηλό επίπεδο ακρίβειας οι χάρτες που αποδίδουν τα φαινόμενα αυτά ως περιοχές μπορεί να είναι επαρκείς. 30

31 Β.5.Δ. ΣΗΜΕΙΑ ΥΨΗΛΗΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΣΥΜΒΑΙΝΟΥΝ ΣΕ ΓΕΙΤΟΝΙΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ Περισσότερα έχουν γραφτεί για τη συγκέντρωση του εγκλήματος σε γειτονιές από ότι για οποιαδήποτε άλλη μορφή συγκέντρωσης του εγκλήματος. Στο πρωτοποριακό βιβλίο Κοινωνικοί παράγοντες της παραβατικότητας ανηλίκων (1931), οι Shaw και McKay παρατήρησαν μόνιμες συγκεντρώσεις της παρεκτροπής κατά τη δεκαετία του Παρατήρησαν ότι ορισμένες γειτονιές είχαν υψηλά επίπεδα παραβατικότητας ανηλίκων κάθε χρόνο και κάθε δεκαετία ανεξάρτητα από τα άτομα που ζούσαν στις περιοχές αυτές (Shaw και McKay, 1969). Από τότε, πολλές ερμηνείες έχουν ανακύψει για τις διαφορές που παρουσιάζονται στα επίπεδα εγκληματικότητας στις γειτονιές. Οι περισσότερες από τις θεωρίες αυτές επικεντρώνονται στην ικανότητα των κατοίκων της περιοχής για τον έλεγχο της παρεκτροπής στη συμπεριφορά (Bursík και Grasmick, 1993). Χάρτες για τα εγκλήματα που συμβαίνουν σε γειτονιές και άλλες περιοχές Τα εγκλήματα που συμβαίνουν σε γειτονιές και άλλες περιοχές αποδίδονται καλύτερα σε χάρτες ως σκιασμένες περιοχές και όχι ως σημεία ή γραμμές. Τα σημεία υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος που αφορούν γειτονιές και άλλες περιοχές μπορούν να αποδοθούν με διάφορους τρόπους όπως ελλείψεις, σκιασμένες περιοχές (χάρτες choropleth) ή κλίσεις για τη συχνότητα του εγκλήματος (π.χ. χάρτες isoline που απεικονίζουν τη συχνότητα του εγκλήματος ή του κινδύνου με σταδιακές καμπύλες, όπως απεικονίζονται οι ισοϋψείς στους τοπογραφικούς χάρτες). 31

32 Β.6. Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΟΥ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΥ ΧΑΡΤΗ Έως τώρα έχουν παρουσιαστεί στην ανάλυση θεωρίες σχετικές με την κατανόηση διαφορετικών επιπέδων για τα σημεία υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος (κεφάλαιο Β.4). Κάθε μορφή συγκέντρωσης του εγκλήματος που προαναφέρθηκε όπως είναι π.χ. η τοποθεσία, ο δρόμος, η γειτονιά, το επαναλαμβανόμενο θύμα απαιτεί τη δική του μορφή απόδοσης στην χαρτογράφησή του. Αντίστοιχα οι ενέργειες της Αστυνομίας εξαρτώνται από το είδος της συγκέντρωσης. Αυτοί οι παράγοντες παίζουν πολύ μεγάλο ρόλο στον τρόπο με τον οποίο θα κατασκευαστούν οι χάρτες των σημείων υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος καθώς και στον τρόπο με τον οποίο θα αποδοθούν τα σημεία υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος στους χάρτες αυτούς. Β.6.Α. ΧΑΡΤΕΣ ΚΟΥΚΚΙΔΩΝ Όταν τα σημεία υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος βρίσκονται σε συγκεκριμένες διευθύνσεις, γωνίες και άλλες θέσεις, η απόδοσή τους στο χάρτη γίνεται με μια κουκκίδα (ένα σημείο) επειδή οι χαρτογράφοι θέλουν να ξεχωρίσουν τις περιοχές με προβλήματα από τις γειτονικές τους, στις οποίες δεν παρουσιάζονται προβλήματα. Τέτοιου είδους διαχωρισμοί είναι ζωτικής σημασίας για την αποτελεσματική λήψη μέτρων και ενεργειών. Για παράδειγμα ένα πρατήριο βενζίνης, στο οποίο έχουν συμβεί πολλές ληστείες, πρέπει να ξεχωρίσει από το πρατήριο βενζίνης, στο οποίο δεν συνέβησαν ληστείες και βρίσκεται στον ίδιο δρόμο. Σ αυτή την περίπτωση, ένας χάρτης που απεικονίζει το δρόμο ή την περιοχή είναι πολύ λιγότερο χρήσιμος στην αστυνομία από ότι ένας χάρτης που απεικονίζει τα πρατήρια βενζίνης, στα οποία σημειώθηκαν υψηλές συγκεντρώσεις ληστειών. Με τους χάρτες κουκκίδων μπορούν να προσδιοριστούν θέσεις, οι οποίες αποτελούν σημεία υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος. Αυτές οι θέσεις μπορεί να αγνοηθούν αν χρησιμοποιούνται οι γραμμές ή τα πολύγωνα για τον καθορισμό των σημείων υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος. 32

33 Β.6.Β. ΧΑΡΤΕΣ ΓΡΑΜΜΩΝ Όταν τα σημεία υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος βρίσκονται κατά μήκος δρόμων, οι χάρτες σημείων ή περιοχών είναι πολύ λιγότερο χρήσιμοι από τους χάρτες γραμμών. Οι ληστείες που συμβαίνουν στους δρόμους σε ανθρώπους που φεύγουν από μπαρ και νυχτερινά κέντρα αποτελούν καλά παραδείγματα αυτού του γεγονότος. Τα μπαρ και τα νυχτερινά κέντρα είναι συγκεκριμένα σημεία, αλλά οι ληστείες δεν συμβαίνουν εκεί. Αυτά τα σημεία διασκέδασης μπορεί να είναι συγκεντρωμένα σε μια γειτονιά, αλλά ακόμα και σε αυτή τη γειτονιά, πολλοί δρόμοι δεν παρουσιάζουν κρούσματα ληστειών. Οι ληστείες μπορεί να συμβαίνουν κατά μήκος των δρόμων που οδηγούν από τα σημεία ψυχαγωγίας στις θέσεις στάθμευσης αυτοκινήτων. Για την απόδοση της συγκέντρωσης του εγκλήματος στο χάρτη και στη συνέχεια για την αντιμετώπισή της είναι απαραίτητο να είναι γνωστοί οι δρόμοι στους οποίους υπάρχουν κρούσματα ληστειών. Αυτός ο τρόπος απαιτεί την απόδοση της συγκέντρωσης του εγκλήματος με γραμμές, ευθείες, καμπύλες, τεμνόμενες κλπ. Β.6.Γ. ΧΑΡΤΕΣ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ, CHOROPLETH ΚΑΙ ISOLINE Όταν τα σημεία υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος καλύπτουν ευρύτερες περιοχές και ταυτίζονται με τις γειτονιές, χρειάζεται να χρησιμοποιηθούν άλλες μέθοδοι για την απεικόνισή τους στο χάρτη. Οι χάρτες ελλείψεων και οι χάρτες choropleth υποδηλώνουν ότι οι περιοχές εντός των καθορισμένων σημείων υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος παρουσιάζουν το ίδιο επίπεδο κινδύνου. Ως εκ τούτου ένας συγκεκριμένος δρόμος ή μια συγκεκριμένη τοποθεσία εντός της περιοχής δεν έχει σημασία. Οι χάρτες isoline υποδηλώνουν μια συνεχή διαβάθμιση. Ως εκ τούτου ένα συγκεκριμένο μέρος παρουσιάζει κινδύνους παρόμοιους αλλά όχι ίδιους ως προς τις παρακείμενες τοποθεσίες, τους παρακείμενους δρόμους κλπ. Ένα παράδειγμα είναι το εξής: Αν τα μέλη μιας συμμορίας διαπράττουν ληστείες σε συγκεκριμένες γειτονιές χωρίς να επικεντρώνονται σε συγκεκριμένους δρόμους ή γύρω από συγκεκριμένες 33

34 τοποθεσίες, αλλά δεν διαπράττουν ληστείες εκτός της περιοχής δράσης τους και ταυτόχρονα τα όρια της περιοχής δράσης τους είναι δρόμοι, τότε ένας χάρτης choropleth μπορεί να είναι χρήσιμος. Θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένας χάρτης για τις περιοχές που δρουν συμμορίες σύμφωνα με τη συχνότητα ληστειών κάθε περιοχής. Αν η πιθανότητα μιας ληστείας που διαπράχθηκε από συμμορία μειώνεται όσο μεγαλώνει η απόσταση από το κέντρο της δραστηριότητας των συμμοριών, τότε ένας χάρτης isoline που απεικονίζει τις κλίσεις της συχνότητας ληστειών παρουσιάζει καλύτερα το πρόβλημα. Οι ελλείψεις μπορεί να είναι πολύ λιγότερο χρήσιμες. Υποδηλώνουν ένα σταθερό όριο μεταξύ του εγκλήματος στο εσωτερικό της έλλειψης και κανένα έγκλημα στο εξωτερικό της έλλειψης. Η χρήση μιας έλλειψης για τον καθορισμό μιας περιοχής υψηλής εγκληματικότητας δίνει μια γενική εικόνα, γιατί ούτε το σχήμα ούτε τα όρια είναι πιθανό να συμφωνούν με τη φύση του υποκείμενου προβλήματος. Ως εκ τούτου, η χρήση των ελλείψεων παρέχει στους αστυνομικούς πολύ λιγότερες πληροφορίες από ότι άλλοι τρόποι χαρτογράφησης των σημείων υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος, (Eck et. al, 2005). 34

35 Β.7. ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ Οι τεχνικές χαρτογράφησης του εγκλήματος που παρουσιάζονται σ αυτό το κεφάλαιο είναι οι εξής (Eck et. al, 2005): Χρήση σημείων (point mapping) Χωρικές Ελλείψεις Θεματική χαρτογράφηση γεωγραφικών ορίων Θεματική χαρτογράφηση Quadrat Χρήση παρεμβολής και μεθόδων εξομάλυνσης συνεχών επιφανειών Β.7.Α. ΧΡΗΣΗ ΣΗΜΕΙΩΝ (POINT MAPPING) Η πιο διαδεδομένη προσέγγιση για την απόδοση των γεωγραφικών ιδιαιτεροτήτων του εγκλήματος είναι η χαρτογράφηση με τη χρήση σημείων (point mapping) (Jefferis, 1999). Η χαρτογράφηση με τη χρήση σημείων είναι δημοφιλής, κυρίως επειδή είναι μια απλή ψηφιακή απόδοση της οικίας και παραδοσιακής μεθόδου τοποθέτησης καρφιτσών, που αντιπροσωπεύουν εγκληματικά γεγονότα, σε ένα χάρτη στον τοίχο. Σε μια ψηφιακή εφαρμογή, αν σ αυτά τα ξεχωριστά γεωγραφικά σημεία αποδίδεται κατάλληλη πληροφορία, όπως είναι π.χ. ο κωδικός που περιγράφει τον τύπο, την ημερομηνία και την ώρα του αδικήματος, τότε μπορούν να επιλεχθούν απλά και γρήγορα σύνολα σημείων που πληρούν συγκεκριμένες συνθήκες. Τα αποτελέσματα αυτής της επιλογής μπορούν στη συνέχεια να αποδοθούν χρησιμοποιώντας τον κατάλληλο συμβολισμό, ο οποίος αντιπροσωπεύει την κατηγορία του εγκλήματος που αποδίδεται στο χάρτη. Ωστόσο, η προσπάθεια για την ερμηνεία των σημείων υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος και των χωρικών κατανομών τους με τη χρήση σημείων μπορεί να είναι δύσκολη, ιδιαίτερα αν τα σύνολα των δεδομένων είναι μεγάλα. Οι σημειακοί χάρτες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη χαρτογράφηση μεμονωμένων εγκληματικών περιστατικών, για μικρό όγκο εγκληματικών περιστατικών και για μέρη που παρουσιάζονται περιστατικά κατ επανάληψη μέσω της χρήσης συμβόλων σταδιακού μεγέθους. Είναι όμως λιγότερο αποτελεσματικά 35

36 για τον εντοπισμό σημείων υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος, ιδιαίτερα σε μεγάλους όγκους δεδομένων. Στον χάρτη 1Α-Β παρουσιάζονται εγκληματικά περιστατικά με τη χρήση σημείων. Ο χάρτης 1Β προέκυψε μετά από ανάλυση του χάρτη 1Α, στον οποίο απλώς αποδίδονται τα περιστατικά παραβατικότητας. Ο χάρτης 1Β δείχνει τα σημεία υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος που βρέθηκαν μετά από τρεις διαφορετικές αναλύσεις των δεδομένων. Χάρτης 1Α-Β. Κλοπές οχημάτων για την περιοχή Hackney Borough του Λονδίνου την περίοδο Ιουνίου-Αυγούστου 1999 που αποδίδονται με τη χρήση σημείων. Μετά από ανάλυση των δεδομένων του χάρτη 1Α προέκυψε ο χάρτης 1Β, στον οποίο εντοπίστηκαν οι περιοχές με την υψηλότερη εγκληματικότητα (πηγή: Eck et. al, 2005). 36

37 Β.7.Β. ΧΩΡΙΚΕΣ ΕΛΛΕΙΨΕΙΣ Η εφαρμογή της μεθόδου των χωρικών ελλείψεων με σκοπό τον εντοπισμό των σημείων υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος έχει μακρά παράδοση στη χαρτογράφηση της εγκληματικότητας. Ένα παράδειγμα της τεχνικής των χωρικών ελλείψεων είναι η ομαδοποίηση K-means. Η Ομαδοποίηση K-means Η μέθοδος K-means δημιουργεί έναν αριθμό ελλείψεων (Κ), καθορισμένο από το χρήστη, με διαχωρισμό των σημειακών δεδομένων για το έγκλημα σε ομάδες. Η ρουτίνα βρίσκει την καλύτερη τοποθέτηση των κέντρων Κ και στη συνέχεια αντιστοιχεί κάθε σημείο στο κέντρο που βρίσκεται πλησιέστερα. Η μέθοδος αυτή δείχνει πώς οι τεχνικές χωρικών ελλείψεων είναι χρήσιμες για την ομαδοποίηση των σημειακών δεδομένων για το έγκλημα αποκαλύπτοντας περιοχές στις οποίες χρειάζεται μεγαλύτερη έρευνα (χάρτης 2). Ωστόσο, οι ελλείψεις που παράγονται παρουσιάζουν ορισμένες αδυναμίες, στην περίπτωση που οι αναλυτές προσπαθούν να προσδιορίσουν με ακρίβεια τη θέση των σημείων υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος. Τα σημεία υψηλής συγκέντρωσης εγκλήματος συνήθως δεν σχηματίζουν χωρικές ελλείψεις. Ως εκ τούτου, αυτές οι μέθοδοι δεν αντιπροσωπεύουν την πραγματική χωρική κατανομή της εγκληματικότητας και συχνά μπορεί να παραπλανήσουν τον αναλυτή να επικεντρωθεί σε περιοχές χαμηλής σημασίας σχετικά με το έγκλημα μέσα σε μια έλλειψη. Επίσης, όλες αυτές οι τεχνικές απαιτούν μια βαθύτερη κατανόηση των ρουτίνων των λογισμικών από το χρήστη, επειδή κάθε τεχνική απαιτεί μια σειρά παραμέτρων που πρέπει να εισαχθούν. Οι χρήστες με μια αόριστη κατανόηση των τεχνικών αυτών εφαρμόζουν λίγους κανόνες για την εισαγωγή των κατάλληλων παραμέτρων, εισάγοντας έτσι ασάφεια και επηρεάζοντας την ποιότητα του τελικού αποτελέσματος. Για παράδειγμα, διαφορετικοί αναλυτές που διερευνούν τα σημεία υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος κάνοντας χρήση των ίδιων δεδομένων μπορεί να παράγουν διαφορετικά αποτελέσματα, λόγω των διαφορετικών 37

38 παραμέτρων που έχουν επιλέξει να εισάγουν στις ρουτίνες των λογισμικών. Επίσης, η ομαδοποίηση των γεγονότων σε ομάδες ελλείψεων εξαιρεί από οποιαδήποτε οπτικοποίηση τα σημεία που δεν ανήκουν σε καμία έλλειψη. Χάρτης 2. Ο χάρτης αυτός παρουσιάζει πέντε ελλείψεις που δημιουργήθηκαν με τη χρήση της μεθόδου K-means, για την περιοχή Hackney Borough του Λονδίνου την περίοδο Ιουνίου-Αυγούστου 1999 και αποκαλύπτουν περιοχές, στις οποίες χρειάζεται να γίνει στενότερη έρευνα για κλοπές οχημάτων (πηγή: Eck et. al, 2005). 38

39 Β.7.Γ. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΝ ΟΡΙΩΝ Μια δημοφιλής τεχνική για την απόδοση κάθε χωρικής κατανομής είναι η θεματική χαρτογράφηση γεωγραφικών ορίων. Τα γεωγραφικά όρια είναι συνήθως διοικητικά ή πολιτικά όρια, όπως οικοδομικά τετράγωνα, συνοικίες, όρια δήμων (χάρτης 3). Εγκληματικά περιστατικά που χαρτογραφούνται ως σημεία μπορούν να συγκεντρωθούν σε αυτές τις γεωγραφικές περιοχές. Στη συνέχεια, τα γεγονότα αυτά μαζί με τις γεωγραφικές περιοχές τους μπορούν να χαρτογραφηθούν θεματικά, ώστε να αποδοθούν τα χωρικά μοντέλα του εγκλήματος σε όλη την περιοχή ενδιαφέροντος. Όταν δημιουργούνται θεματικοί χάρτες αυτού του τύπου, ο χρήστης καλείται να προσδιορίσει τον τρόπο κατηγοριοποίησης με τον οποίο θα αποδοθεί η κατανομή του εγκλήματος (π.χ. κατηγοριοποίηση equal count, equal ranges, natural brakes, standard deviation, quantile, custom range κλπ.). Αυτή η ελευθερία επιλογής διαφορετικών τρόπων κατηγοριοποίησης δημιουργεί μια διαφοροποίηση στον θεματικό χάρτη που παράγεται για τον προσδιορισμό των σημείων υψηλής συγκέντρωσης εγκλήματος. Οι διαφορετικοί τύποι κατηγοριοποίησης τοποθετούν τις ομάδες των γεωγραφικών ορίων σε διαφορετικές κατηγορίες. Ποιο είναι το όριο που ο αναλυτής μπορεί να χρησιμοποιήσει με ασφάλεια για να καταλήξει σε αξιόπιστο συμπέρασμα για το ποια είναι τα σημεία υψηλής συγκέντρωσης εγκλήματος; Σε αυτό το στάδιο είναι σημαντικό το κοινό για το οποίο παράγεται ο χάρτης. Εάν η εφαρμογή απαιτεί την αναγνώριση των σημείων υψηλής συγκέντρωσης εγκλήματος, τα κατώτατα όρια θα πρέπει να επιλεχθούν, έτσι ώστε το αποτέλεσμα να εντοπίζει τις θέσεις των περιοχών με ψηλά ποσοστά εγκλημάτων. Επίσης, οι χρήστες των λογισμικών οι οποίοι παράγουν τους χάρτες θα πρέπει να διαμορφώσουν τα όρια κατηγοριοποίησης με τέτοιο τρόπο, ώστε το αποτέλεσμα να είναι κατανοητό για τον αναγνώστη. Ο χάρτης θα πρέπει να αποτελεί το κεντρικό μήνυμα και οι θεματικές κατηγορίες θα πρέπει να ακολουθούν σε μια λογική σειρά. Αν οι κατηγορίες που έχουν δημιουργηθεί απαιτούν εξηγήσεις για να γίνουν κατανοητές ή προκαλούν σύγχυση στο κοινό, οι αναλυτές έχουν χάσει την ευκαιρία να παρουσιάσουν το κεντρικό τους μήνυμα. Δηλαδή να χαρτογραφήσουν και να αποδώσουν τα σημεία υψηλής συγκέντρωσης εγκλήματος. 39

40 Η χαρτογράφηση είναι μια επαναληπτική διαδικασία. Αυτό σημαίνει ότι ο πρώτος χάρτης που παράγει ο χρήστης είναι απίθανο να είναι αυτός που τυπώνεται ή συμπεριλαμβάνεται σε μια έκθεση. Πρέπει να ληφθεί η απόφαση σχετικά με το μήνυμα που πρέπει να περνάει ο χάρτης στο κοινό και στη συνέχεια να δοκιμαστούν διαφορετικές ρυθμίσεις για τα κατώτατα όρια στην κατηγοριοποίηση, ώστε το αποτέλεσμα να είναι το επιθυμητό. Δηλαδή ο χάρτης να περνάει το μήνυμα που πρέπει και να είναι κατανοητός στο κοινό στο οποίο απευθύνεται χωρίς να χρειάζονται περαιτέρω διευκρινίσεις. Οι θεματικοί χάρτες γεωγραφικών ορίων παρουσιάζουν μειονεκτήματα. Αυτό συμβαίνει, γιατί η θεματική κατηγοριοποίηση μπορεί να οδηγήσει σε παραπλανητικά αποτελέσματα που οφείλονται στο διαφορετικό μέγεθος και στο διαφορετικό σχήμα των περιοχών που προσδιορίζονται από τα γεωγραφικά όρια. Ένα επιπλέον πρόβλημα στη θεματική χαρτογράφηση γεωγραφικών ορίων είναι ότι οι μεταβολές στα γεωγραφικά όρια που χρησιμοποιούνται στη χαρτογράφηση μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά και την περαιτέρω ερμηνεία του χάρτη. Ωστόσο, η μέθοδος χαρτογράφησης με τη χρήση γεωγραφικών ορίων δε θα πρέπει να απορριφθεί εντελώς. Οι χάρτες γεωγραφικών ορίων είναι σημαντικοί γιατί οι περιοχές που αντιπροσωπεύουν είναι συχνά γεωγραφικές περιοχές που χρησιμοποιούνται για πολιτικούς και διοικητικούς σκοπούς. Για παράδειγμα ένας αστυνομικός επιθεωρητής μπορεί να έχει την ευθύνη της διαχείρισης στην καταπολέμηση της εγκληματικότητας σε μια ομάδα γεωγραφικών περιοχών. Αυτός ο επιθεωρητής θα θέλει να ενημερωθεί με γενικές πληροφορίες που ένας θεματικός χάρτης αυτού του είδους μπορεί να του προσφέρει. Επομένως, αυτές οι μέθοδοι έχουν σημαντική εφαρμογή στην παροχή γενικότερων πληροφοριών που αφορούν στη διαχείριση εκτεταμένων περιοχών. 40

41 Χάρτης 3. Θεματικός χάρτης για περιστατικά εγκληματικότητας που αφορούν κλοπές οχημάτων για την περιοχή Hackney Borough του Λονδίνου την περίοδο Ιουνίου-Αυγούστου Η θεματική χαρτογράφηση έγινε με βάση τα γεωγραφικά όρια απογραφής του πληθυσμού και προσδιορίζει τις περιοχές με τα υψηλότερα ποσοστά εγκληματικότητας (πηγή: Eck et. al, 2005). Β.7.Δ. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ QUADRAT Στη θεματική χαρτογράφηση Quadrat με σκοπό να ξεπεραστεί το πρόβλημα των διαφόρων μεγεθών και σχημάτων των γεωγραφικών διοικητικών ορίων που προαναφέρθηκε στο κεφάλαιο Β.7.γ., χρησιμοποιούνται ενιαίες περιοχές σε όλη την έκταση της περιοχής μελέτης. Επίσης, γίνεται εφαρμογή θεματικής σκίασης των ενιαίων περιοχών. Η μονάδα της θεματικής χαρτογράφησης μπορεί να είναι ένας αριθμός εγκλημάτων ανά ενιαία περιοχή ή μια τιμή πυκνότητας που υπολογίζεται για τα εγκλήματα κάθε ενιαίας περιοχής (χάρτης 4). Εάν οι ενιαίες περιοχές είναι αρκετά μικρές, οι αναλυτές μπορούν στη συνέχεια να δείξουν αν τα σημεία υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος υπάρχουν στο πλαίσιο περιοχών μεγάλων 41

42 γεωγραφικών ορίων, ενώ παράλληλα μπορούν να διατηρήσουν και να προβάλλουν τον υψηλό όγκο του εγκλήματος στις μικρές γεωγραφικές περιοχές. Χάρτης 4. Θεματικός χάρτης Quadrat για περιστατικά εγκληματικότητας που αφορούν κλοπές οχημάτων για την περιοχή Hackney Borough του Λονδίνου την περίοδο Ιουνίου-Αυγούστου Η θεματική χαρτογράφηση έγινε με βάση τετράγωνα πλευράς 250m. Μ αυτόν τον τρόπο προσδιορίζονται οι περιοχές με τα υψηλότερα ποσοστά εγκληματικότητας (πηγή: Eck et. al, 2005). Ωστόσο η μέθοδος quadrat εξακολουθεί να περιορίζει τους αναλυτές στο να χρησιμοποιούν μια καθορισμένη γεωγραφική περιοχή για να αποδώσουν το μέγεθος και το σχήμα των σημείων υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος. Ο περιορισμός που υπάρχει στη χρήση καθορισμένων ενιαίων γεωγραφικών περιοχών στη χαρτογράφηση συχνά οδηγεί σε απώλεια των χωρικών λεπτομερειών τόσο μέσα σε κάθε ενιαία περιοχή όσο και κατά μήκος των ορίων της. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε λανθασμένες ερμηνείες των φαινομένων που χαρτογραφούνται. Επίσης, μ αυτόν τον τρόπο, ο χάρτης φαίνεται θολός και δεν προκαλεί το ενδιαφέρον του κοινού για το οποίο δημιουργήθηκε. Ένα κοινό αίτημα για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος είναι να μειωθεί το μέγεθος των ενιαίων 42

43 περιοχών. Το μόνο αποτέλεσμα σ αυτήν την περίπτωση είναι να παραχθεί ένας χάρτης με μικρές περιοχές θεματικά χαρτογραφημένες, από τις οποίες δε μπορεί να εξαχθεί κανένα συμπέρασμα ως προς το μέγεθος, το σχήμα ή τη θέση των σημείων υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος. Β.7.Ε. ΧΡΗΣΗ ΠΑΡΕΜΒΟΛΗΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΩΝ ΕΞΟΜΑΛΥΝΣΗΣ ΣΥΝΕΧΩΝ ΕΠΙΦΑΝΕΙΩΝ Στην παράγραφο αυτή αναλύεται η χρήση της παρεμβολής και των μεθόδων εξομάλυνσης συνεχών επιφανειών στην χαρτογράφηση του εγκλήματος. Η χρήση παρεμβολής Η παρεμβολή είναι μια όλο και πιο δημοφιλής μέθοδος για την οπτικοποίηση της κατανομής της εγκληματικότητας και τον εντοπισμό των σημείων υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος. Η παρεμβολή συγκεντρώνει σημεία εντός μιας καθορισμένης ακτίνας αναζήτησης και δημιουργεί μια ομαλή, συνεχή επιφάνεια που αντιπροσωπεύει την πυκνότητα ή τον όγκο των εγκληματικών κρουσμάτων που συμβαίνουν σε όλη την περιοχή μελέτης. Οι συνήθεις τεχνικές παρεμβολής, όπως ο τριγωνισμός με ομαλοποίηση, η τεχνική inverse distance weighting, η τεχνική kriging και η τεχνική splining είναι όλες σχεδιασμένες για να χρησιμοποιούν μια τιμή έντασης, πληθυσμού, ή τιμή Z, η οποία λαμβάνεται δειγματοληπτικά σε κάποιες περιοχές, με σκοπό τον προσδιορισμό των τιμών όλων των περιοχών. Για παράδειγμα, οι τεχνικές παρεμβολής χρησιμοποιούνται συχνά για τη δημιουργία επιφανειών που αντιπροσωπεύουν την κατανομή των βροχοπτώσεων. Σ αυτήν την περίπτωση οι τιμές μεταξύ των βροχόμετρων προσδιορίζονται από μια συνάρτηση που λαμβάνει υπόψη τις ενδείξεις των βροχόμετρων και τη διανομή των σημείων δειγματοληψίας (δηλαδή, των βροχόμετρων). Με τα δεδομένα της εγκληματικότητας, δεν είναι απαραίτητο να υπάρχουν σημεία δειγματοληψίας με τιμή έντασης. Επίσης, δε θα ήταν χρήσιμο να εφαρμοστεί μία από αυτές τις τεχνικές για τον προσδιορισμό του αριθμού των εγκλημάτων, που μπορεί να έχουν συμβεί μεταξύ των υφιστάμενων θέσεων των σημείων στα οποία διαπράχθηκαν εγκλήματα. Δεν έχουν καταγραφεί εγκλήματα στις περιοχές μεταξύ των σημείων 43

44 που διαπράχθηκαν εγκλήματα. Γι αυτό το λόγο οι αναλυτές θα πρέπει να αποφεύγουν τις μεθόδους που δημιουργούν τιμές έντασης στα κενά μεταξύ των σημείων αυτών. Αντίθετα, οι επιφάνειες που οι αναλυτές επιθυμούν να δημιουργήσουν και οι οποίες αντιπροσωπεύουν την κατανομή της εγκληματικότητας θα πρέπει να λειτουργούν ως απεικονίσεις, οι οποίες τους βοηθούν να κατανοήσουν τον τρόπο διαμόρφωσης της εγκληματικότητας χωρικά. Οι μέθοδοι που χρειάζονται στην εφαρμογή των αναλυτών θα πρέπει συνεπώς να αντιπροσωπεύουν, ως μία συνεχή επιφάνεια, τις σχέσεις ή την πυκνότητα μεταξύ των κατανομών των σημείων, στα οποία διαπράχθηκαν εγκλήματα. Χρήση του προσδιορισμού πυκνότητας quartic kernel Η πιο κατάλληλη μέθοδος για την οπτικοποίηση των δεδομένων της εγκληματικότητας ως μία συνεχής επιφάνεια είναι ο προσδιορισμός πυκνότητας quartic kernel (Chainey et al, 2002, McGuire και Williamson, 1999). Η μέθοδος προσδιορισμού πυκνότητας quartic kernel δημιουργεί μια ομαλοποιημένη επιφάνεια της διακύμανσης της πυκνότητας των σημείων, στα οποία έχουν διαπραχθεί εγκλήματα σε μια περιοχή (χάρτης 5). Η αυξημένη εφαρμογή αυτού του είδους της μεθόδου ομαλοποίησης συνεχούς επιφάνειας οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός, ότι είναι περισσότερο διαθέσιμη καθώς και στο γεγονός ότι είναι οπτικά ελκυστική. Οι χάρτες συνεχών επιφανειών των σημείων υψηλής συγκέντρωσης εγκλήματος επιτρέπουν την ευκολότερη ερμηνεία των εγκλημάτων και αντικατοπτρίζουν με μεγαλύτερη ακρίβεια τη θέση και τη χωρική κατανομή των σημείων αυτών. Επίσης, η μέθοδος προσδιορισμού πυκνότητας quartic kernel λαμβάνει υπόψη τις συγκεντρώσεις του εγκλήματος σε όλα τα επίπεδα εκδήλωσης του και δεν μένει στην ομαδοποίηση μερικών εγκλημάτων και την απόρριψη άλλων. Καθώς η αποδοχή τους έχει αυξηθεί δημιουργούνται μερικά ερωτήματα για τα παραγόμενα αποτελέσματα. Το θέμα σχετικά με την επιλογή των ορίων στην κατηγοριοποίηση για τη θεματική χαρτογράφηση εξακολουθεί να αποτελεί πρόβλημα. Συχνά δεν ερευνάται η εγκυρότητα του παραγόμενου χάρτη, λόγω της εξελιγμένης οπτικής ελκυστικότητάς του. Κατά συνέπεια, δίνεται ελάχιστη σημασία στα όρια της κατηγοριοποίησης που έχουν οριστεί για τη χαρτογράφηση και 44

45 παρουσιάζονται στο υπόμνημα. Τα όρια αυτά τίθενται για να βοηθήσουν τον αναλυτή να αποφασίσει πότε μια ομάδα εγκλημάτων μπορεί να αποτελέσει σημείο υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος. Για παράδειγμα, ο αριθμός των σημείων υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος σε ένα χάρτη που απεικονίζει την κατανομή της εγκληματικότητας ως επιφάνεια πυκνότητας εξαρτάται από το εύρος τιμών που επιλέγεται από το χρήστη για να αποδώσει τις χωρικές συγκεντρώσεις αυτών των σημειακών γεγονότων. Χάρτης 5. Θεματικός χάρτης για κλοπές οχημάτων για την περιοχή Hackney Borough του Λονδίνου την περίοδο Ιουνίου-Αυγούστου Η συνεχής επιφάνεια παράχθηκε με τη μέθοδο πυκνότητας quartic kernel και χρήση σημειακών δεδομένων για τις κλοπές των οχημάτων (πηγή: Eck et. al, 2005). 45

46 Β.8. ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΟΠΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ Οι πρόσφατες εξελίξεις στα Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών (GIS) και οι εφαρμογές χωρικής ανάλυσης έχουν βελτιώσει σημαντικά την ικανότητα των ερευνητών και των αναλυτών να εξετάζουν πιο προσεκτικά τη χωρική κατανομή των εγκλημάτων και το γεωγραφικό πλαίσιο του εγκλήματος. Ως εργαλείο οπτικοποίησης το GIS μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ενσωμάτωση δεδομένων από διαφορετικές πηγές σε μία ενιαία βάση δεδομένων με γεωγραφική αναφορά που περιέχει παρατηρήσεις από γειτονικές περιοχές. Η χωρική κατανομή μπορεί στη συνέχεια να αποδοθεί σε όλες τις τοποθεσίες, παρέχοντας δυνατότητα ελέγχου για τις πιθανές χωρικές ομαδοποιήσεις, την ετερογένεια και την εξάπλωση των φαινομένων στην πάροδο του χρόνου. Ως εργαλείο ανάλυσης δεδομένων με σκοπό την ερμηνεία των φαινομένων, δηλαδή των εγκλημάτων, η χωρική ανάλυση με χρήση του GIS μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να εξετάσει τα δεδομένα με μεγαλύτερη αυστηρότητα ως ένας τρόπος δημιουργίας νέων υποθέσεων από τα δεδομένα ή για την αναγνώριση και τον εντοπισμό μη αναμενόμενων χωρικών κατανομών των εγκλημάτων. Προχωρώντας πέρα από τις μεθόδους χειρωνακτικής χαρτογράφησης με πινέζες που εφαρμόζονταν στο παρελθόν, οι τεχνολογίες του desktop GIS εισήγαγαν τους αναλυτές σε νέους τρόπους απεικόνισης και χαρτογράφησης της εγκληματικότητας. Συγκεκριμένα, τα εργαλεία για τη δυναμική οπτικοποίηση και χαρτογράφηση που είναι διαθέσιμα στο περιβάλλον GIS παρέχουν τη δυνατότητα να περιγραφεί και να απεικονιστεί η χωρική κατανομή των εγκλημάτων, να εντοπιστούν ασυνήθιστα περιστατικά ή χωρικά ακραίες τιμές εγκληματικότητας, να ανακαλυφθούν μορφές χωρικής σύνδεσης, συμπεριλαμβανομένων των σημείων υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος και των ομάδων τους. Παρακάτω, σ αυτό το κεφάλαιο παρουσιάζονται κυρίως εφαρμογές χαρτογράφησης στις οποίες έγινε χρήση της μεθόδου choropleth στο περιβάλλον του ArcView στο λογισμικό GIS καθώς και στο περιβάλλον του ArcView Spatial Analyst στο ίδιο λογισμικό με σκοπό την οπτικοποίηση των σημείων υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος και ομάδων εγκλημάτων. Οι εφαρμογές 46

47 χαρτογράφησης choropleth στο ArcView χρησιμοποιούνται για την ανάλυση των διανυσματικών δεδομένων (δεδομένα vector). Το περιβάλλον του Spatial Analyst επιτρέπει τη χρήση και την ανάλυση των ψηφιδωτών δεδομένων (δεδομένα raster). Τα δεδομένα vector αντιπροσωπεύουν γεωγραφικά χαρακτηριστικά, όπως ένα σημείο, μια γραμμή ή χαρακτηριστικά κάποιας περιοχής. Τα χαρακτηριστικά αυτά καθορίζονται και υφίστανται επεξεργασία με βάση τις διακριτές συντεταγμένες Χ και Υ. Τα δεδομένα raster αντιπροσωπεύουν γεωγραφικά χαρακτηριστικά ως ένα πλέγμα από βασικές επιφάνειες που ονομάζονται cells και βρίσκονται πάνω σε μια συνεχή επιφάνεια. Τα δεδομένα vector τις περισσότερες φορές μπορούν να αντιπροσωπεύσουν με μεγαλύτερη ακρίβεια ακανόνιστα όρια αντικειμένων. Αντίθετα, τα δεδομένα raster μπορούν να μοντελοποιήσουν τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά του συνεχούς χώρου με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα (Eck et. al, 2005). Β.8.Α. ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΜΕ ΤΗ ΜΕΘΟΔΟ CHOROPLETH ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΟΥ ARCVIEW ΣΤΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ GIS Τα στοιχεία για τα παραδείγματα που παρουσιάζονται σε αυτό το κεφάλαιο αφορούν στα περιστατικά διάρρηξης της πόλης της Βοστώνης για το έτος Αυτά τα περιστατικά εγκληματικότητας εμφανίζονται ως σημειακές τοποθεσίες και έχουν αθροιστεί, ώστε να χρησιμοποιηθούν στα διαφορετικά είδη αναλύσεων. Η χαρτογράφηση choropleth είναι μια συνηθισμένη τεχνική για την αναπαράσταση δεδομένων που συνοψίζονται με τη χρήση στατιστικών ή διοικητικών περιφερειών και είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για την απόκτηση μιας γενικής εικόνας της συνολικής χωρικής κατανομής του εγκλήματος. Οι χάρτες choropleth χρησιμοποιούνται κυρίως σε εφαρμογές χαρτογράφησης του εγκλήματος για να δείξουν τη σχετική πυκνότητα ή την ποσότητα των εγκλημάτων που συμβαίνουν σε διάφορους τομείς. Αυτό γίνεται με την αντιστοίχιση χρωμάτων σταδιακής διαβάθμισης ή με την αντιστοίχιση διάφορων αποχρώσεων σε όλες τις κατηγορίες από τη χαμηλότερη έως την υψηλότερη. 47

48 Αρχικά θα πρέπει να εξεταστεί η γενική στατιστική κατανομή των δεδομένων. Αυτό μπορεί να γίνει π.χ. με ένα ιστόγραμμα των δεδομένων και τη χρήση βασικών περιγραφικών στατιστικών στοιχείων όπως είναι η μέση τιμή, η διάμεσος, το εύρος, και η τυπική απόκλιση. Η κατανομή των δεδομένων θα βοηθήσει τον αναλυτή να διακρίνει ποιο είναι το καλύτερο σύστημα ταξινόμησης που θα χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία ομάδων κατηγοριών με παρόμοιες τιμές. Στην ιδανική περίπτωση, το σύστημα ταξινόμησης που χρησιμοποιείται θα πρέπει να ελαχιστοποιεί την εσωτερική διακύμανση των τιμών όσο το δυνατόν περισσότερο σε μια κατηγορία και να μεγιστοποιεί τη διαφορά μεταξύ των κατηγοριών όσο το δυνατόν περισσότερο. Με άλλα λόγια, οι τιμές μέσα σε κάθε κατηγορία πρέπει να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο παρόμοιες, ενώ η διαφορά στις τιμές μεταξύ των κατηγοριών θα πρέπει να είναι όσο περισσότερο μεγαλύτερη γίνεται. Το περιβάλλον του ArcView παρέχει αρκετές βασικές επιλογές συστήματος ταξινόμησης. Οι τέσσερις πιο συνηθισμένες μέθοδοι ταξινόμησης είναι οι: natural brakes, quantile, equal interval και standard deviation. Ο χάρτης 6 δείχνει την κατανομή των ποσοστών διάρρηξης (ανά κατοίκους) για τη Βοστώνη το Χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος ταξινόμησης natural brakes. Η μέθοδος αυτή τοποθετεί τις ακραίες τιμές μόνες τους σε ξεχωριστές κατηγορίες και τονίζει τις διαφορές μεταξύ των περιοχών με τα υψηλότερα ποσοστά διάρρηξης και εκείνων με τα χαμηλότερα ποσοστά. Έτσι, η μέθοδος ταξινόμησης natural brakes φαίνεται να είναι μια καλή μέθοδος για την προβολή των σημείων υψηλής συγκέντρωσης εγκλήματος καθώς και των ακραίων τιμών των δεδομένων. Η χρήση αυτής της μεθόδου είναι χρήσιμη στην περίπτωση χαρτογράφησης δεδομένων τα οποία δεν είναι ομοιόμορφα κατανεμημένα. Το μειονέκτημα της χρήσης αυτής της μεθόδου είναι η δυσκολία που υπάρχει στη σύγκριση μεταξύ χαρτών, επειδή η ταξινόμηση είναι μοναδική για κάθε σύνολο δεδομένων. Ο χάρτης 7 δείχνει την κατανομή των ποσοστών διάρρηξης (ανά κατοίκους) για τη Βοστώνη το 1999 με βάση τη μέθοδο ταξινόμησης quantile. Η μέθοδος αυτή οργανώνει όλα τα δεδομένα από την πιο χαμηλή τιμή στην πιο υψηλή και τοποθετεί ίσο αριθμό δεδομένων σε κάθε κατηγορία ταξινόμησης. Αυτή η μέθοδος είναι χρήσιμη όταν οι τιμές των δεδομένων είναι κατανεμημένες αρκετά 48

49 ομοιόμορφα ή όταν χρειάζεται να τονιστεί ένα συγκεκριμένο ποσοστό των δεδομένων. Για παράδειγμα, αν χρειάζεται να τονιστεί ποιες περιοχές βρίσκονται στο 20% των μεγαλύτερων ποσοστών διάρρηξης, τότε ο αναλυτής θα εφαρμόσει τη μέθοδο ταξινόμησης quantile με πέντε κατηγορίες. Το μειονέκτημα στη χρήση αυτής της μεθόδου είναι ότι οι διαφορές μεταξύ των τάξεων μπορεί να τονιστούν σε υπερβολικό βαθμό. Ο χάρτης 8 δείχνει την κατανομή των ποσοστών διάρρηξης (ανά κατοίκους) για τη Βοστώνη το έτος 1999 με βάση τη μέθοδο ταξινόμησης equal intervals. Με τη χρήση αυτής της μεθόδου, το εύρος των τιμών είναι ίδιο για κάθε κατηγορία. Αυτή η μέθοδος είναι χρήσιμη όταν τα δεδομένα είναι κανονικά κατανεμημένα και ο αναλυτής ενδιαφέρεται να δώσει έμφαση στα δεδομένα που βρίσκονται γύρω από το μέσο όρο. Το μειονέκτημα στη χρήση αυτής της μεθόδου είναι ότι τα περισσότερα δεδομένα θα τοποθετηθούν στις κατηγορίες με χαμηλότερες τιμές ενώ λίγα δεδομένα θα τοποθετηθούν στις κατηγορίες με τις υψηλότερες τιμές. Ο χάρτης 9 δείχνει την κατανομή των ποσοστών διάρρηξης (ανά κατοίκους) για τη Βοστώνη το έτος 1999 με βάση τη μέθοδο ταξινόμησης standard deviation. Με τη μέθοδο αυτή, κάθε κατηγορία καθορίζεται από την απόσταση της τυπικής απόκλισης (standard deviation) από τη μέση τιμή. Με τη χρήση αυτής της μεθόδου οι ακραίες τιμές και τα σημεία υψηλής συγκέντρωσης του εγκλήματος μπορούν εύκολα να εντοπιστούν. Το μειονέκτημα στη χρήση αυτής της μεθόδου είναι ότι ο χάρτης δεν δείχνει τις πραγματικές τιμές σε κάθε κατηγορία, αλλά μόνο πόσο μακριά κάθε κατηγορία είναι από τη μέση τιμή (Eck et. al, 2005). 49

50 Χάρτης 6. Ο χάρτης αυτός δείχνει την κατανομή των ποσοστών διάρρηξης (ανά κατοίκους) για τη Βοστώνη το έτος 1999 με τη μέθοδο ταξινόμησης natural brakes (πηγή: Eck et. al, 2005). Χάρτης 7. Ο χάρτης αυτός δείχνει την κατανομή των ποσοστών διάρρηξης (ανά κατοίκους) για τη Βοστώνη το έτος 1999 με τη μέθοδο ταξινόμησης quantile (πηγή: Eck et. al, 2005). 50