Στερεότυπα και προκαταλήψεις

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Στερεότυπα και προκαταλήψεις"

Transcript

1 ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΠΑΙ ΩΝ Κλειδιά και Αντικλείδια ΕΜ Κοινωνικοπολιτισµικό πλαίσιο της εκπαίδευσης Στερεότυπα και προκαταλήψεις Θάλεια ραγώνα ΥΠΕΠΘ Πανεπιστήµιο Αθηνών Αθήνα 2004

2 Μέτρο 1.1. ΕΠΕΑΕΚ II Εκπαίδευση Μουσουλµανοπαίδων Επιστηµονική υπεύθυνη της σειράς «Κλειδιά και Αντικλείδια» Αλεξάνδρα Ανδρούσου Η Θάλεια ραγώνα είναι Καθηγήτρια Κοινωνικής Ψυχολογίας στο Τµήµα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία στο Πανεπιστήµιο Αθηνών.

3 ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ Κλειδιά και Αντικλείδια Eίναι άραγε δυνατόν να δουλέψει κανείς αποτελεσµατικά σε ένα αποµονωµένο, ορεινό χωριό της Θράκης, όταν νιώθει αδυναµία επικοινωνίας λόγω γλώσσας; Πώς βρίσκει ένας εκπαιδευτικός ισορροπία ανάµεσα στους κανόνες του σχολικού θεσµού, στις απαιτήσεις των εξετάσεων, στα περιεχόµενα του αναλυτικού προγράµµατος και στις ανάγκες των παιδιών; Πώς διδάσκει κανείς ελληνικά, όταν πάνω από τα µισά παιδιά στην τάξη είναι αλλόγλωσσα; Yπάρχουν τρόποι να κινητοποιήσουµε τα παιδιά ώστε να ενδιαφερθούν για το σχολείο; Πώς αξιολογούµε εάν οι µαθητές έµαθαν ή όχι ιστορία; Aντέχεται η σιωπή των µαθητών από το δάσκαλο; Πώς διορθώνουµε τα λάθη των παιδιών; Πώς επικοινωνούµε σε µια σχολική τάξη; Yπάρχει χώρος για ευχαρίστηση στο σηµερινό σχολείο; Tα παραπάνω ερωτήµατα και πολλά άλλα απασχολούν τους εκπαιδευτικούς και συνδέονται άµεσα µε την καθη- µερινή διδακτική τους πράξη. Kάθε τάξη ορίζεται ως συνάντηση υποκειµένων µε διαφορετική το καθένα προσωπική ιστορία που καλούνται να δράσουν σε ένα ενιαίο πλαίσιο. Aυτή η συνάντηση δεν είναι εύκολη ούτε ανέ- 3

4 ΚΛΕΙ ΙΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΛΕΙ ΙΑ φελη και δεν υπακούει σε προδιαγεγραµµένους κανόνες. Aντιθέτως, είναι γεµάτη συγκρούσεις, δυσκολίες, συγκινήσεις, απογοητεύσεις, ικανοποιήσεις και δηµιουργεί συνεχώς νέα ερωτήµατα που αναζητούν απαντήσεις. Tα Kλειδιά και Aντικλείδια δεν πρόκειται να αποπειραθούν να δώσουν απαντήσεις, αλλά εργαλεία που θα επιτρέψουν στους αναγνώστες/χρήστες τους να συνθέσουν τις δικές τους λύσεις που αντιστοιχούν στη δική τους πραγµατικότητα. Αυτό βασίζεται στην αρχή ότι η σχολική πραγµατικότητα είναι πολύπλοκη, δυναµική, απρόβλεπτη και κυρίως µοναδική. Άρα, δεν υπάρχει µία µόνο λύση, µία συνταγή µαγική που λύνει τα προβλήµατα. Kάθε εκπαιδευτικό πλαίσιο έχει τις δικές του παραµέτρους που πρέπει πριν από όλα να εντοπιστούν για να αναζητηθούν στη συνέχεια οι κατάλληλες λύσεις. Tα Kλειδιά και Aντικλείδια είναι εργαλεία ανάγνωσης της σχολικής πραγµατικότητας. ηλαδή, κάθε κείµενο που έχετε στα χέρια σας αποτελεί µια προσπάθεια σύντοµης απάντησης σε ένα ερώτηµα (π.χ. πώς µαθαίνουν τα παιδιά;) από τη σκοπιά µιας επιστηµονικής προσέγγισης (π.χ. της γνωστικής ψυχολογίας). Mπορεί ωστόσο σε άλλο κείµενο να συναντήσετε απάντηση στο ίδιο ερώτηµα από διαφορετική επιστηµονική σκοπιά (π.χ. την 4

5 ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ κοινωνιολογία). Tα κείµενα, γραµµένα από εκπαιδευτικούς και πανεπιστηµιακούς διάφορων ειδικοτήτων, ακολουθούν την ίδια δοµή: ξεκινούν από µια σκηνή σε ένα σχολικό πλαίσιο, αναλύουν τι συµβαίνει και ύστερα διατυπώνουν απαντήσεις στηριγµένες σε µία επιστήµη. ηλαδή, µε αφετηρία την εκπαιδευτική πράξη, περνούν µέσα από µια διαδικασία ανάλυσης και σύνθεσης από τη θεωρία, για να καταλήξουν στα χέρια σας σαν κλειδιά για τη δική σας διδακτική πρακτική. Tα κείµενα συνδέονται λειτουργικά µεταξύ τους γιατί καθένα αναδεικνύει και µια ξεχωριστή ψηφίδα από την πραγµατικότητα της εκπαιδευτικής πράξης. Mελετώντας και δουλεύοντας πάνω στον τρόπο µε τον οποίο τα κεί- µενα συνδέονται µεταξύ τους, φανταστήκαµε πολλά από τα κλειδιά που µπορούν να ξεκλειδώσουν πολλά από τα φαινόµενα που αναλύουµε. Ωστόσο, µόνο εσείς µπορείτε να κατασκευάσετε τα αντικλείδια που έχουν νόηµα τη συγκεκριµένη στιγµή για το δικό σας πλαίσιο, που κάνουν... κλικ και ανοίγουν µια «πόρτα» που οδηγεί σε δικές σας λύσεις. Aυτή η πολυπρισµατική, διεπιστηµονική προσέγγιση της καθηµερινής εκπαιδευτικής πράξης είναι προφανές ότι χρησιµοποιεί ως έναυσµα µια ευρεία ποικιλία αναφορών 5

6 ΚΛΕΙ ΙΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΛΕΙ ΙΑ σε σχολικές πραγµατικότητες: τάξεις στην πόλη, στο βουνό, µονοθέσια σχολεία, µειονοτικά σχολεία της Θράκης, σχολεία µε πολλούς αλλόγλωσσους µαθητές, σχολεία σηµερινά, στην Eλλάδα και αλλού, άλλοτε και τώρα. Eίναι κοινή πεποίθηση όλων όσοι συµµετέχουµε σε αυτή τη σειρά ότι συχνά βοηθάει να αναγνώσει κανείς τη δική του εκπαιδευτική πραγµατικότητα βλέποντας κάτι ανάλογο που συµβαίνει σε µια άλλη τάξη, σε ένα άλλο πλαίσιο, ώστε µέσα από την ανάλυση και την κατανόησή του να µεταφέρει την εµπειρία αυτής της γνώσης στη δική του πραγµατικότητα, στο δικό του πλαίσιο. H απόσταση από τα δικά µας πράγµατα τελικά βοηθάει να τα καταλάβουµε καλύτερα. Tρεις θεµατικές ενότητες, η ιδακτική Μεθοδολογία, το Κοινωνικοπολιτισµικό πλαίσιο της εκπαίδευσης και τα ζητήµατα Ταυτότητας και Ετερότητας, αποτελούν τον καµβά πάνω στον οποίο, µέσα από διαφορετικές επιστη- µονικές προσεγγίσεις, προσπαθούµε να απαντήσουµε στα ερωτήµατα της καθηµερινής εκπαιδευτικής πρακτικής. εν κρύβουµε τις δυσκολίες ούτε αποσιωπούµε τα όρια των προτάσεων που κάνουµε και δεν πιστεύουµε ότι η ευθύνη για τις λύσεις είναι µόνο στα χέρια των εκπαιδευτικών. Yποστηρίζουµε όµως ότι µπορούν οι εκπαιδευτικοί να πάρουν στα χέρια τους τα εργαλεία που 6

7 ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ θα τους επιτρέψουν να καταλάβουν καλύτερα το πλαίσιο µέσα στο οποίο εργάζονται, να το βελτιώσουν και να αντλήσουν ικανοποίηση από τη δουλειά τους. Tα Kλειδιά και Aντικλείδια ευτύχησαν να συναντήσουν στη διαδροµή τους άξιους τεχνίτες που τόσο στην έντυπη όσο και στην ηλεκτρονική µορφή τα έκαναν ανθεκτικά, λειτουργικά και έτοιµα να ξεκλειδώσουν. Tους ευχαριστώ όλους και όλες θερµά. Aλεξάνδρα Aνδρούσου Εκπαιδευτική Ψυχολόγος Νοέµβριος

8 ΚΛΕΙ ΙΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΛΕΙ ΙΑ Από τη σειρά «Κλειδιά και Αντικλείδια» κυκλοφορούν τα βιβλία: θεµατικό πεδίο ιδακτική Μεθοδολογία ιδάσκοντας ιστορία Αβδελά Ε. Κίνητρο στην εκπαίδευση Ανδρούσου Α. Ανάγνωση και ετερότητα Αποστολίδου Β. Εµψύχωση στην τάξη ηµητρίου Α., Λαγοπούλου Β., Νικολάου Β. Κοινωνικό πλαίσιο και διδακτική πράξη Ζωγραφάκη Μ. Η επικοινωνιακή προσέγγιση του γλωσσικού µαθήµατος Ιορδανίδου Α., Σφυρόερα Μ. ηµιουργικές δραστηριότητες και διαδικασίες µάθησης Κουτσούρη Α. Για τη µέθοδο project Μάγος Κ. Μαθαίνοντας και διδάσκοντας µαθηµατικά Σακονίδης Χ. ιαθεµατική προσέγγιση της γνώσης Σφυρόερα Μ. ιαφοροποιηµένη παιδαγωγική Σφυρόερα Μ. Η επεξεργασία της εικόνας στη σχολική τάξη Σφυρόερα Μ. Το λάθος ως εργαλείο µάθησης και διδασκαλίας Σφυρόερα Μ. 8

9 ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ Φυσικές Επιστήµες: διδασκαλία και εκπαίδευση Τσελφές Β. Μουσική στο σχολείο Τσιρίδης Π. ιδασκαλία σε οµάδες Χοντολίδου Ε. Η επανατροφοδότηση των µαθητών στα γραπτά τους κείµενα Χοντολίδου Ε. θεµατικό πεδίο Κοινωνικοπολιτισµικό πλαίσιο της εκπαίδευσης Κοινωνικές ανισότητες στο σχολείο Ασκούνη Ν. Οικογένεια και σχολείο ραγώνα Θ. Η µη λεκτική επικοινωνία στο σχολείο Κούρτη Ε. Πολιτισµός και σχολείο Πλεξουσάκη Ε. Η µειονοτική εκπαίδευση της Θράκης Τσιτσελίκης Κ. Γλώσσα του σπιτιού και γλώσσα του σχολείου Φραγκουδάκη Α. Η εθνική ταυτότητα, το έθνος και ο πατριωτισµός Φραγκουδάκη Α. Η ικανότητα του λόγου και η γλωσσική διδασκαλία Φραγκουδάκη Α. 9

10 ΚΛΕΙ ΙΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΛΕΙ ΙΑ θεµατικό πεδίο Ταυτότητες και Ετερότητες «Εµείς» και οι «άλλοι»: εµπειρίες εκπαιδευτικών ηµητρίου Α., Λαγοπούλου Β., Πετρίδης Τ. Ταυτότητα και εκπαίδευση ραγώνα Θ. Επικοινωνία και ταυτότητες σε µια πολύγλωσση οικογένεια Μανουσοπούλου Α. Γλωσσική ετερότητα στην Ελλάδα Μπαλτσιώτης Λ. Ταυτότητες και λογοτεχνία στο σχολείο Χοντολίδου Ε. Για περισσότερα «Κλειδιά και Αντικλείδια»: 10

11 ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ Στερεότυπα και προκαταλήψεις Σκηνή 1η «Τα παιδιά του βουνού είναι πιο εύστροφα. Πώς να το πω; Tα παίρνουν πιο εύκολα, τα βλέπεις πως παρακολουθούν και ενδιαφέρονται, ενώ τα παιδιά του κάµπου είναι πιο νωθρά, πιο αργά, δε θέλουν να µάθουν», λέει ένας εκπαιδευτικός σε µειονοτικό σχολείο της Θράκης, όταν παραπονιέται για τις δυσκολίες που αντιµετωπίζει στη δουλειά του. Σκηνή 2η «Τα κορίτσια είναι από τη φύση τους πιο συναισθηµατικά, πιο ευαίσθητα, λιγότερο ορθολογικά, γι αυτό και δεν αριστεύουν στα µαθηµατικά. Τα αγόρια, από την άλλη πλευρά, δεν τα καταφέρνουν στα φιλολογικά. Αυτά είναι καµωµένα για τις θετικές επιστήµες», σχολιάζει µε πεποίθηση ένας εκπαιδευτικός ο οποίος εργάζεται σε φροντιστήριο και προετοιµάζει µαθητές του λυκείου για τις εισαγωγικές εξετάσεις. 11

12 ΚΛΕΙ ΙΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΛΕΙ ΙΑ Οι παραπάνω εκπαιδευτικοί εκφράζουν ακλόνητες βεβαιότητες ως προς χαρακτηριστικά κάποιων κοινωνικών οµάδων: τα παιδιά του βουνού που τα καταφέρνουν και τα παιδιά του κάµπου που αποτυγχάνουν, τα κορίτσια που είναι φτιαγµένα για τα φιλολογικά µαθήµατα και τα αγόρια για τα µαθηµατικά. Προσπαθώντας να καταλάβουν τις διαφορές µεταξύ των µαθητών τους οδηγούνται σε γενικεύσεις, δηλαδή καταφεύγουν σε αυτό που στην ψυχολογία λέγεται «στερεότυπη άποψη». Στην καρδιά όλων των διακρίσεων κρύβεται η ανάγκη µας να νοηµατοδοτήσουµε τη διαφορά µας από τον «άλλο», κρύβονται οι διεργασίες µέσα από τις οποίες κατασκευάζονται οι οµάδες και οι διάφορες εκδοχές ανάµεσα στο «εµείς» και «οι άλλοι». Τα στερεότυπα κρύβονται πίσω από συµπεριφορές ποικίλες οι οποίες κυµαίνονται από το «αθώο» σεξιστικό ανέκδοτο για τις ξανθιές έως την ακραία κατάσταση που περιγράφει ο νεολογισµός «εθνοκάθαρση». Στερεότυπα Τα στερεότυπα αποτελούν γνωστικές αναπαραστάσεις που αφορούν µια οποιαδήποτε κοινωνική οµάδα και τα 12

13 ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ µέλη της. Πρόκειται για «µια εικόνα στο κεφάλι µας» 1, µια γενίκευση που κατασκευάζουµε και την αποδίδουµε σε όλα τα µέλη µιας ανθρώπινης οµάδας. Πολύ περισσότερο, ωστόσο, από µια στατική εικόνα, τα στερεότυπα αποτελούν µια γνωστική κατασκευή η οποία έχει µια δική της ζωή. Tα στερεότυπα, όπως όλα τα γνωστικά σχήµατα, επηρεάζουν τις πληροφορίες τις οποίες δεχό- µαστε από το περιβάλλον, τις οργανώνουν µε ορισµένο τρόπο, καθοδηγούν τη σκέψη µας προς ορισµένες εκδοχές ή την αποµακρύνουν από άλλες, επηρεάζουν το αν και πότε µια πληροφορία, που είναι ήδη εγγεγραµµένη, θα ανασυρθεί ή όχι. Mολονότι είναι σαν όλα τα γνωστικά σχήµατα, τα στερεότυπα έχουν µια σηµαντική διαφορά: 1 Έτσι τα όρισε ο Walter Lippmann το 1922, ο οποίος εισήγαγε και τον όρο. Ο Lippmann ήταν δηµοσιογράφος και εµπνεύστηκε τον όρο από το χώρο της τυπογραφίας. Στην τυπογραφία το στερεότυπο αναφέρεται σε µια µεταλλική µήτρα που χρησιµοποιείται για να τυπώνει επαναλαµβανόµενες και πανοµοιότυπες εικόνες των τυπογραφικών στοιχείων. Ο Lippmann µετέφερε την αναλογία στον τρόπο µε τον οποίο οι άνθρωποι εφαρµόζουν την ίδια επαναλαµβανόµενη εικόνα στην εντύπωση που σχηµατίζουν για µια κοινωνική οµάδα και τα µέλη της. Εάν κάποιος βλέπει όλους τους µαύρους ως καθυστερηµένους, όλους τους Σκοτσέζους ως σφιχτοχέρηδες, όλους τους άνδρες µε ηγετικά χαρίσµατα, όλους τους Έλληνες ως φιλόξενους, εφαρµόζει την ίδια µήτρα στην εντύπωσή του για όλα ανεξαιρέτως τα µέλη µιας συγκεκριµένης οµάδας. 13

14 ΚΛΕΙ ΙΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΛΕΙ ΙΑ οι κοινωνικές τους συνέπειες είναι µεγάλες. Tα στερεότυπα αντλούν τη µορφή και το περιεχόµενό τους από το κοινωνικό πλαίσιο το οποίο µας περιβάλλει και η εφαρ- µογή τους οδηγεί σε κοινωνικές αδικίες. Γι αυτό θα µπορούσαµε να θεωρήσουµε τα στερεότυπα κοινωνικές αναπαραστάσεις, µια και διαθέτουν συµβολική, συναισθηµατική, πολιτική και ιδεολογική διάσταση. Eίναι πολιτισµικές κατασκευές για κάποιες κοινωνικές οµάδες, διαµορφώνονται µέσα από µηχανισµούς εξουσίας, καθώς αντικατοπτρίζουν το κοινωνικό κύρος των κοινωνικών οµάδων και λειτουργούν µέσα από ψυχοκοινωνικούς δρόµους. Tα στερεότυπα, τέλος, δηµιουργούν προσδοκίες για το ποια είναι η αναµενόµενη συ- µπεριφορά του άλλου, οδηγώντας στο φαινόµενο που ονοµάζεται «αυτοεκπληρούµενη προφητεία» 2. Μια ιστορική αναδροµή της έννοιας «στερεότυπα» Tον όρο «στερεότυπο» εισήγαγε ο Lippmann στις αρχές της δεκαετίας του Ωστόσο ο Lippmann ήταν πιο µπροστά από την εποχή του, καθώς ήδη υποστήριζε ότι 2 Augoustinos M. & Walker I., Social Cognition, Sage Publications, London,

15 ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ τα στερεότυπα είναι φορτισµένα τόσο από την κοινωνική πραγµατικότητα όσο και από τα συναισθήµατά µας και ότι το πρόβληµά τους είναι η µερική και προκατειληµ- µένη φύση τους. Την εποχή εκείνη η επιστήµη θεωρούσε τη γνωστική διαδικασία µια παθητική, «ψυχρή» λειτουργία η οποία επιτρέπει στον παρατηρητή να αποκτήσει µια λίγο πολύ αληθινή εικόνα της «πραγµατικότητας». Συνεπώς, αντιµετώπιζε τότε τα στερεότυπα σαν ουδέτερα και αντικειµενικά, που βοηθούν τον άνθρωπο να βάλει τάξη στο πλήθος των πληροφοριών το οποίο τον βοµβαρδίζει. Xρειάστηκε να περάσουν αρκετά χρόνια και να φτάσουµε στη δεκαετία του 1950 για να διαβλέψει η επιστήµη ότι, αντίθετα, η αντίληψη είναι γνωστική διαδικασία ενεργητική και «θερµή», η οποία ενέχει ένα αξιολογικό, κριτικό στοιχείο. Παρά την εξέλιξη στις επιστηµονικές ιδέες, αυτό που πρωτίστως βασάνιζε τους ερευνητές ήταν «µήπως πρόκειται για αναπόφευκτη διαδικασία». Και ενώ οι µελέτες πολλαπλασιάζονταν, η αρχική εκδοχή του Lippmann περί κοινωνικών αιτίων και κοινωνικών επιπτώσεων των στερεοτύπων είχε ξεχαστεί και αυτό που απέµενε ήταν ότι η κοινωνική πραγµατικότητα είναι τόσο περίπλοκη και τόσο συγκεχυµένη, ώστε χρειάζονται µηχανισµοί για να την οργανώνουν και να την απλοποιούν. 15

16 ΚΛΕΙ ΙΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΛΕΙ ΙΑ H παραπάνω άποψη κυριάρχησε για µεγάλο διάστηµα, έως τις αρχές του Ωστόσο τα ερωτήµατα παρέµεναν. Τι άραγε συµβαίνει στη διεργασία της σκέψης όταν οι άνθρωποι, για να αξιολογήσουν µια κατάσταση, έρχονται αντιµέτωποι µε διχοτοµίες; Όταν ο κόσµος χωρίζεται σε µαύρους, λευκούς και κίτρινους, σε Αλβανούς και Έλληνες, σε άνδρες και γυναίκες; Οι Tajfel και Wilkes, για να απαντήσουν σε τέτοιου είδους ερωτήµατα, ανέλυσαν τη γνωστική διεργασία της κατηγοριοποίησης και πώς αυτή οδηγεί στο να υπερτονίζουµε τις διαφορές ανάµεσα στα µέλη διαφορετικών οµάδων, καθώς και τις οµοιότητες ανάµεσα στα άτοµα της ίδιας οµάδας. 3 Aυτή η ανάλυση στάθηκε πολύ σηµαντική, γιατί έθεσε το ερώτηµα µήπως τα στερεότυπα, χαρακτηριστικά του ρατσισµού, είναι το αποτέλεσµα του τρόπου µε τον οποίο ο ανθρώπινος νους απλώς επεξεργάζεται τις πληροφορίες, µήπως είναι δηλαδή ένα δυσάρεστο αλλά αναπόφευκτο παράγωγο της λειτουργίας της σκέψης. Aυτό το πολύ απαισιόδοξο ερώτηµα έδωσε έναυσµα για πολλές καινούριες έρευνες οι οποίες, ωστόσο, έµειναν προσκολληµένες σε αυτό που ονοµάστηκε «γνωστική τσιγκουνιά», µε την ακόλουθη µεταφορά του πελαγω- µένου γραφειοκράτη ο οποίος δεν µπορεί να ταξινοµήσει 3 Tajfel H. & Wilkes A., «Classification and quantitative judgement», British Journal of Psychology, 54, 1963, σ

17 ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ τα χαρτιά του και γι αυτό ψάχνει τρόπους να απλοποιήσει και να οργανώσει τις εισερχόµενες πληροφορίες. 4 Για αρκετό διάστηµα, µε άλλα λόγια, κυριάρχησε η ιδέα της περιορισµένης δυνατότητας του ανθρώπινου νου να διαχειριστεί τον πλούτο και τη διαφορετικότητα του κοινωνικού περιβάλλοντος. Aπλούστατα, έλεγε η έρευνα, δεν έχει ο ανθρώπινος νους τον απαραίτητο χώρο για να καταγράψει την πολλαπλότητα, τον πλούτο και την ατοµική διαφορά, µε αποτέλεσµα η αντίληψη για τους άλλους να χρειάζεται να οργανωθεί και να απλοποιηθεί, δηλαδή να ιεραρχηθεί γύρω από γνωστικές κατηγορίες, γύρω από στερεότυπα. Μια άλλη εκδοχή, στο ίδιο πνεύµα, η οποία απασχόλησε την έρευνα ήταν η αναζήτηση πάνω στο σωστό και στο λάθος των στερεοτύπων. Eάν πρόκειται για προκαταλήψεις, τότε θα πρέπει να είναι εύκολο να αντικαταστήσουµε κάθε λανθασµένη, ανακριβή και άκαµπτη αντίληψη µε τη σωστή. Μήπως όµως τα στερεότυπα δεν είναι τελείως αυθαίρετες κατασκευές και, αντίθετα, περιέ- 4 Billig M., «Prejudice, categorization and particularization: from a perceptual to a rhetorical approach», European Journal of Social Psychology, 15, 1985, σ

18 ΚΛΕΙ ΙΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΛΕΙ ΙΑ χουν έναν «κόκκο αλήθειας»; Mήπως, για παράδειγµα, είναι αλήθεια ότι τα αγόρια έχουν περισσότερα ηγετικά χαρακτηριστικά και γι αυτό εκλέγονται στο δεκαπεντα- µελές; Ο αντίλογος σ αυτή την απορία είναι ότι τα στερεότυπα µπορεί µεν να περιγράφουν κάποια χαρακτηριστικά, δεν είναι όµως καθόλου εύκολο να διαψευσθούν ή να επικυρωθούν µε επιστηµονικές αποδείξεις και να αποκτήσουν ερµηνευτική ισχύ. Mπορεί πράγµατι τα παιδιά των αγροτών να έχουν χαµηλότερες επιδόσεις στο σχολείο, αλλά αυτή η πληροφορία δε µας δίνει καµία απολύτως ένδειξη των αιτίων του φαινοµένου και δεν υπάρχει το παραµικρό στοιχείο το οποίο επιτρέπει να συµπεράνουµε ότι αυτά τα παιδιά έχουν µικρότερες ικανότητες. Άρα, µπορεί τα στερεότυπα να έχουν ψυχολογική και κοινωνική εγκυρότητα, χωρίς να είναι δυνατό να τα αντιστοιχίσουµε µε µια «αντικειµενική πραγµατικότητα». Ένας από τους λόγους µη αντιστοιχίας τους µε την πραγµατικότητα είναι ότι τα στερεότυπα αντικατοπτρίζουν τη φύση της διοµαδικής συνθήκης σε µια δεδοµένη στιγµή. 5 Όλοι ξέρουµε ότι τα στερεότυπα γίνονται πιο έντονα και επιθετικά όταν υπάρχουν κοινωνικές εντάσεις ανάµεσα στις οµάδες. Σε στιγµές, για παράδειγµα, εθνικιστικής έξαρσης οι αξιολογήσεις µας για 5 Oakes P.J., Haslam S.A. & Turner J.C., Stereotyping and Social Reality, Blackwell, Oxford,

19 ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ τους µετανάστες ή τις µειονοτικές οµάδες γίνονται αυτόµατα πολύ πιο αρνητικές. Αυτό που φαίνεται να έχει παραγνωριστεί στην ανάλυση των στερεοτύπων είναι η συµβολική, πολιτική και ιδεολογική φύση και λειτουργία των στερεοτύπων. Πρόκειται για κοινωνικές αναπαραστάσεις. ηλαδή τα στερεότυπα είναι αντικειµενοποιηµένα, «πετρωµένα» θα µπορούσε κανείς να πει, ευρέως διαδεδοµένα γνωστικά και συναισθηµατικά οικοδοµήµατα τα οποία περιγράφουν κάποιες οµάδες και κινητοποιούνται σε συγκεκριµένες κοινωνικο-ιστορικές στιγµές. Aυτό σηµαίνει ότι τα στερεότυπα υπάρχουν στο κεφάλι µας, αλλά όχι µόνο. Tα κατασκευάζουµε συνεχώς µέσα στην κοινωνία, µε την καθηµερινή µας συναλλαγή και την κοινή συνοµιλία, και µετά αυτονοµούνται και αποκτούν µια δική τους πραγ- µατικότητα που έχει µεγάλη δύναµη. Αξίζει να αναφερθώ σε ένα ερευνητικό πείραµα το οποίο δείχνει πώς διαπλέκονται µε την κοινωνική πραγµατικότητα οι γνωστικές διεργασίες κατά τη λειτουργία των στερεοτύπων. Tο πείραµα συνίσταται στην προβολή ενός βίντεο που δείχνει δύο άντρες να µιλάνε και τον ένα να σπρώχνει τον άλλο, σε διαφορετικές εκδοχές. Στη µία ένας λευκός σπρώχνει ένα µαύρο, στην άλλη 19

20 ΚΛΕΙ ΙΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΛΕΙ ΙΑ ένας µαύρος σπρώχνει ένα λευκό, 6 ενώ µετά την προβολή τα υποκείµενα του πειράµατος καλούνται να ερµηνεύσουν και να σχολιάσουν τις σκηνές που είδαν. Tα άτοµα ερµήνευσαν τις σκηνές του βίντεο πολύ διαφορετικά, ανάλογα µε τα φυλετικά τους στερεότυπα. Aντιλήφθηκαν το µαύρο σαν πρόσωπο επιθετικό, ενώ σχολίασαν το λευκό σαν άνθρωπο που έκανε ένα αστειάκι, δείχνοντας ότι δίνουµε τελείως διαφορετικές ερµηνείες στην ίδια «πραγµατικότητα», ανάλογα µε τις στερεότυπες απόψεις οι οποίες µας διακατέχουν. 7 Eάν λοιπόν θεωρήσουµε τα στερεότυπα ιδεολογικές αναπαραστάσεις, θα διαπιστώσουµε ότι λειτουργούν µε τρόπους οι οποίοι υποστηρίζουν, δικαιώνουν και νοµι- µοποιούν τις σχέσεις εξουσίας µέσα στην κοινωνία. 8 Οι 6 Yπήρχαν άλλες δύο εκδοχές, µε δύο λευκούς που ο ένας σπρώχνει τον άλλο και αντίστοιχα δύο µαύρους. 7 Duncan B.L., «Differential social perception and attributions of intergroup violence: Testing the lower limits of stereotyping of Blacks», Journal of Personality and Social Psychology, 34, 1976, σ Θυµίζω έναν ενδεικτικό διάλογο από την Αλίκη στη Χώρα των Θαυµάτων: «Όταν χρησιµοποιώ µια λέξη», λέει ο Humpty Dumpty, «σηµαίνει ό,τι εγώ επιλέγω να σηµαίνει ούτε περισσότερο ούτε λιγότερο». «Το ερώτηµα είναι», λέει η Αλίκη, «αν 20

21 ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ Jost και Banaji γράφουν ότι: «Τα στερεότυπα νοµιµοποιούν την εκµετάλλευση κάποιων κοινωνικών οµάδων από άλλες, καθώς ερµηνεύουν την επιτυχία ορισµένων κοινωνικών οµάδων αλλά και τη φτώχεια και την αδυναµία ορισµένων άλλων σαν να είναι αυτές οι διαφορές όχι µόνο δικαιολογηµένες, αλλά και φυσικές» (σ. 10) 9. Το ιδεολογικό πλαίσιο είναι τόσο διάχυτο και απατηλό, ώστε τα στερεότυπα αναδύονται αυθόρµητα και ασυνείδητα ακόµα και στους ανθρώπους οι οποίοι συνειδητά και µε κάθε εντιµότητα πιστεύουν στην ισότητα και στην ισονοµία. Προκαταλήψεις Tα στερεότυπα δεν είναι υποχρεωτικά αρνητικές γενικεύσεις, µπορεί να είναι και θετικές. Στερεότυπο είναι, για παράδειγµα, η άποψη ότι (όλοι) οι Έλληνες είναι φιλόξενοι και γλεντζέδες. Οι προκαταλήψεις είναι αρνη- µπορείς να χρησιµοποιείς τις λέξεις µε διαφορετικό τρόπο». «Το ερώτηµα είναι», απαντάει ο Humpty Dumpty, «ποιος είναι τ αφεντικό αυτό είν όλο». 9 Jost J.T. & Banaji M.R., «The role of stereotyping in systemjustification and the production of false consciousness», British Journal of Social Psychology, 33, 1994, σ

22 ΚΛΕΙ ΙΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΛΕΙ ΙΑ τικά και υποτιµητικά στερεότυπα. Η διαφορά µεταξύ στερεοτύπων και προκαταλήψεων είναι ότι τα στερεότυπα είναι προϊόν ασυνείδητων διεργασιών, ενώ οι προκαταλήψεις βρίσκονται κάτω από συνειδητό, γνωστικό έλεγχο. 10 Οι άνθρωποι έχουµε µεγάλο ταλέντο στο να διατυπώνουµε την ίδια περιγραφή µε αξιολογικά διαφορετικό τρόπο, ανάλογα µε το αν αφορά τη δική «µας» οµάδα ή την οµάδα των «άλλων». Πιστεύουµε εύκολα µε κάθε ειλικρίνεια ότι (εµείς) «διαθέτουµε γενναιότητα», (εκείνοι) «επιθετικότητα», «έχουµε περηφάνια και αυτοσεβασµό», «έχουν αλαζονεία και εγωισµό», «είµαστε έντι- µοι, αλλά δεν πέφτουµε και κορόιδα», «είναι αφελείς, αλλά άµα βρουν την ευκαιρία, θα κλέψουν», «είµαστε ηθικοί και καθαροί», «είναι ανήθικοι και βρόµικοι». Eίναι καθολική στους ανθρώπους η επιθυµία να αποκτήσουν και να διατηρήσουν µια θετική κοινωνική ταυτότητα. Για να το καταφέρουν κάνουν ταυτίσεις µε τις κοινωνικές οµάδες στις οποίες ανήκουν και συγκρίσεις µε άλλες οµάδες στις οποίες δεν ανήκουν. Η σηµασία του 10 Devine P.G., «Stereotypes and prejudice: Their automatic and controlled components», Journal of Personality and Social Psychology, 56, 1989, σ

23 ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ να είσαι Έλληνας αξιολογείται σε σύγκριση µε άλλες εθνικότητες. Tο σχετικό κύρος της δικής µας οµάδας επηρεάζεται αποφασιστικά από το κύρος της οµάδας του άλλου. Mε βάση αυτό, µια ολόκληρη σχολή της κοινωνικής ψυχολογίας έδειξε πολύ πειστικά πώς τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις χρησιµεύουν στο να εξυψώνουν την οµάδα στην οποία ανήκουµε εµείς και να αµαυρώνουν την οµάδα των άλλων. 11 Η αδυναµία του ατόµου να ανεχθεί τους άλλους οι οποίοι δεν είναι σαν κι αυτόν προέρχεται συχνά από την απειλή που νιώθει σε ένα βαθύτερο επίπεδο του εαυτού. Φόβος, θυµός και εχθρότητα είναι τα συναισθήµατα που ανακινούνται όταν οι άλλοι προσλαµβάνονται ως απειλητικοί. Το προκατειληµµένο άτοµο αντιλαµβάνεται τη δική του οµάδα ως καλή, ως οµάδα που έχει τις δικές του αξίες, τις δικές του συνήθειες και παραδόσεις, τη δική του ιδεολογία. Έτσι, η οµάδα των άλλων, µε διαφορετικές αξίες, παραδόσεις και άλλη ιδεολογία, δεν µπορεί να γίνει ψυχολογικά αποδεκτή ως ισότιµη χωρίς να απειλήσει τον εαυτό µε ακύρωση και αφανισµό. 11 Αναφέροµαι στη Θεωρία της Κοινωνικής Ταυτότητας που εκπόνησε ο Henri Tajfel στις αρχές του

24 ΚΛΕΙ ΙΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΛΕΙ ΙΑ Για να καταλάβουµε καλύτερα κάποιους ψυχικούς µηχανισµούς που µας ενδιαφέρουν ως προς τη λειτουργία των προκαταλήψεων, θα ανατρέξουµε στην πολύ πρώιµη παιδική ηλικία. Aυτό σηµαίνει την απόρριψη της άποψης ότι οι προκαταλήψεις είναι αποτέλεσµα συνειδητού, γνωστικού ελέγχου και την αποδοχή της ερµηνείας η οποία εµβαθύνει σε ασυνείδητες διεργασίες. Το βρέφος, από τη στιγµή της γέννησης, καλείται να διαχειριστεί και να ερµηνεύσει την πραγµατικότητα, µια πραγµατικότητα που επηρεάζει αλλά και επηρεάζεται από ασυνείδητες φαντασιώσεις οι οποίες συχνά παίρνουν διωκτική µορφή. Για να αµυνθεί, το βρέφος χωρίζει τον κόσµο σε καλό και κακό, καταφεύγοντας στον ασυνείδητο µηχανισµό που η ψυχολογία ονοµάζει σχάση. 12 Η σχάση είναι ένας τρόπος για να µπορέσει το βρέφος να διαχειριστεί το άγχος, να βάλει τάξη στο χάος και να δοµήσει κάποια όρια γύρω από τον εαυτό. Αυτή η διαδικασία ποτέ δεν ολοκληρώνεται πλήρως, διατηρείται σε όλη τη ζωή. H ίδια σχάση παράγει, για παράδειγµα, το ρατσισµό, όπου ο άλλος µετατρέπεται σε κακό αντικείµενο το οποίο είναι επικίνδυνο και απειλητικό, αλλά παράλληλα βάζει τάξη στην αταξία. Μπορείς, καταφεύ- 12 Klein M., Love, Guilt and Reparation, Karnak Books, London,

25 ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ γοντας στο µηχανισµό της σχάσης, να ξεχωρίσεις τους δικούς σου από τους άλλους και να αναζητήσεις την ασφάλεια που προσφέρουν οι δικοί σου, οι γνώριµοι, οι οικείοι, οι καλοί. Ένας άλλος µηχανισµός είναι η προβολή. Τα βρέφη δεν αντέχουν πάντα την ένταση των κακών συναισθηµάτων και αµύνονται, απαλλάσσοντας τον εαυτό τους από αυτά, µε την προβολή του πόνου και της σύγκρουσης σε κάποιον άλλο. O µηχανισµός αυτός παρατηρείται και στους ενήλικες, ιδίως όταν βρίσκονται σε συνθήκες οι οποίες αναζωπυρώνουν άγχη πρώιµων εµπειριών. Tότε συναισθήµατα ή χαρακτηριστικά του εαυτού τους που δεν µπορούν να αντέξουν τα προβάλλουν σε άλλους και βιώνουν αυτούς τους άλλους σαν να έχουν πράγµατι τα ανεπιθύµητα χαρακτηριστικά που τους απέδωσαν. H προκατάληψη είναι ένας τέτοιος προβλητικός µηχανισµός. Προκαλεί αίσθηση ανακούφισης και ασφάλειας, επειδή τα ανεπιθύµητα, κακά χαρακτηριστικά προβάλλονται σε άλλους. Aυτό επιτρέπει στη «δική µας» οµάδα να εξιδανικεύεται, έτσι ώστε να αποκλείεται η όποια διάσπαση ανάµεσα στο άτοµο και την οµάδα «του» Aviram R., «An Object Relations Theory of Prejudice», Journal for the Psychoanalysis of Culture & Society, 7(2), 2002, σ

26 ΚΛΕΙ ΙΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΛΕΙ ΙΑ Στερεότυπα, προκαταλήψεις και σχολείο H πιο σηµαντική, για την εκπαιδευτική πράξη, διάσταση των στερεοτύπων είναι ότι λειτουργούν µε τη µορφή αυτοεκπληρούµενης προσδοκίας. ηλαδή περιµένουµε από τον άλλο να συµπεριφερθεί µε τρόπους οι οποίοι να επικυρώνουν τη στερεότυπη άποψή µας γι αυτόν. Είναι γνωστές σε όλους τους εκπαιδευτικούς οι έρευνες των Rosenthal και Jacobson 14 οι οποίες απέδειξαν ότι ο τεχνητά, για τις ανάγκες του πειράµατος, παραπλανηµένος δάσκαλος ασυνείδητα συµπεριφέρθηκε διαφορετικά στα παιδιά που νόµιζε ότι έχουν «υψηλή» και διαφορετικά στα παιδιά που νόµιζε ότι έχουν «χαµηλή» νοηµοσύνη, για να αποδειχθεί ότι τα παιδιά, στη συνέχεια, συµµορφώθηκαν µε τις προσδοκίες του πειραµατικά παραπλανηµένου δασκάλου. Tα στερεότυπα, πράγµατι, τα ισχυροποιεί σηµαντικά η διεργασία της αυτοεκπληρούµενης προσδοκίας και κάνει ακόµη πιο δύσκολη την αλλαγή τους. Τα στερεότυπα δεν αφορούν µόνο τους ενήλικες, αφο- 14 Rosenthal R. & Jacobson L., Pygmalion in the Classroom: Teacher expectation and pupils intellectual development, Holt, New York,

27 ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ ρούν και τα παιδιά. Aπό τη δεκαετία του 1930 υπάρχει µεγάλο ερευνητικό ενδιαφέρον για την ανάπτυξη στερεοτύπων, και ιδίως εθνικών προκαταλήψεων, στα παιδιά. Tα στερεότυπα φαίνεται ότι µαθαίνονται σε πολύ µικρή ηλικία, πριν καλά καλά ακόµα ένα παιδί αποκτήσει ιδέα για την οµάδα στην οποία αναφέρονται. Ήδη από 3 ετών τα παιδιά σε πολυπολιτισµικές κοινωνίες έχουν συνείδηση της κοινωνικής δοµής της κοινότητάς τους και αντιλαµβάνονται τις σχέσεις εξουσίας µεταξύ πλειονότητας και µειονότητας. 15 Η ελπιδοφόρα διάσταση αυτής της επιστηµονικής πληροφορίας είναι ότι, εάν διαχειριστεί το εκπαιδευτικό σύστηµα την έννοια της προκατάληψης νωρίς στην παιδική ηλικία, θα µπορέσει να συµβάλει στη δηµιουργία ενός λιγότερο διχαστικού κόσµου. Έχουν κατά καιρούς εκφραστεί απόψεις ότι τα παιδιά αναπτύσσουν προκαταλήψεις διότι αντιγράφουν τους γονείς και γενικά τις στάσεις και αξίες της κοινωνίας. Ωστόσο, τα παιδιά δεν είναι απλά σφουγγάρια που ρουφάνε τις κυρίαρχες εθνικές προκαταλήψεις. ιαθέτουν πολύπλοκες γνωστικές, συναισθηµατικές και κοινωνικές δεξιότητες, ώστε από τη µέση παιδική ηλικία προσπα- 15 Nesdale D., «The development of prejudice in children», στο Augoustinos M. & Reynolds K.J. (επιµ.), Understanding Prejudice, Racism and Social Conflict, Sage, London,

28 ΚΛΕΙ ΙΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΛΕΙ ΙΑ θούν να καταλάβουν και να ελέγξουν το κοινωνικό τους περιβάλλον. Εξάλλου, υπάρχουν ερευνητικά δεδοµένα που επισηµαίνουν ότι οι συνοµήλικοι µπορεί να επηρεάζουν περισσότερο απ ό,τι οι γονείς τις στάσεις των παιδιών. Πριν από πολλά χρόνια, το 1947, δύο ψυχολόγοι στην Αµερική έκαναν το ακόλουθο πείραµα: έδωσαν σε µια µικτή οµάδα µαύρων και λευκών παιδιών προσχολικής ηλικίας µαύρες και λευκές κούκλες. Κατόπιν τους ζήτησαν να δηλώσουν σε ποιες από τις κούκλες νοµίζουν ότι µοιάζουν, µε ποιες προτιµούσαν να παίξουν, ποιες θεωρούσαν πιο όµορφες, ποιες είχαν ωραιότερο χρώµα και ποιες περισσότερη καλοσύνη. Η πλειονότητα των παιδιών, τόσο των µαύρων όσο και των λευκών, δήλωσαν ότι µοιάζουν µε τη λευκή κούκλα, απέδωσαν οµορφιά και καλοσύνη στη λευκή κούκλα και συστηµατικά επέλεξαν να παίξουν µε τη λευκή κούκλα. Ήδη, από 3 χρόνων, τα παιδιά µπορούν να αυτοαναγνωριστούν φυλετικά και είναι ενήµερα της αξίας της φυλετικής υπαγωγής. Η µελέτη αυτή επαναλήφθηκε πολλές φορές στην Αµερική καθώς και στη Νέα Ζηλανδία, στο γαλλόφωνο Καναδά, στην Ουαλία και τα αποτελέσµατα υπήρξαν παρεµφερή. Aπό τη δεκαετία του 1980, ωστόσο, διαπιστώθηκε ότι αυτή η τάση άρχισε να υποχωρεί, γεγονός που 28

29 ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ αποδόθηκε στις ριζοσπαστικές κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές της εποχής. 16 Το σχολείο διαµορφώνει τις αναπαραστάσεις των παιδιών για το διαφορετικό και, κατ επέκταση, τη δηµιουργία στερεοτύπων µέσα: (α) από την απευθείας κοινωνικοποιητική διαδικασία και την επαφή µε άλλα παιδιά, τα οποία διαφέρουν κοινωνικοπολιτισµικά, εθνοτικά, γλωσσικά, φυλετικά, (β) από τις στάσεις του δασκάλου, και (γ) από το φανερό ή κρυφό αναλυτικό πρόγραµµα. Η εφηβεία, τόσο λόγω των αλλαγών στη γνωστική σφαίρα όσο και των ενδοψυχικών ανακατατάξεων, είναι η καταλληλότερη εποχή ώστε το σχολείο να συµβάλει στην προαγωγή κλίµατος αποδοχής του άλλου, του διαφορετικού. 16 Για το θέµα αυτό βλ. στα: ραγώνα Θ., «Κοινωνικές ταυτότητες/ετερότητες», στο Εκπαίδευση: Πολιτισµικές διαφορές και κοινωνικές ανισότητες, τόµος Α, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήµιο, Πάτρα, 2001 Clark K.B. & Clark M.P., «Racial identification and preference in Negro children», στο Newcomb T. & Hartley E.L. (επιµ.), Readings in Social Psychology, Holt, New York, 1947 Milner D., Children and Race, Penguin, Harmondsworth, 1975 Milner D., Children and Race: Ten Years On, Ward Lock educational, London,

30 ΚΛΕΙ ΙΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΛΕΙ ΙΑ Επίλογος: µια µακρά διαδροµή Ίσως αναρωτηθήκατε πώς αυτά τα «αθώα» σχόλια των εκπαιδευτικών στις σκηνές που προτάχθηκαν και που στο τέλος της γραφής «περιγράφουν µια πραγµατικότητα» αποτέλεσαν αντικείµενο τόσο µεγάλης ανάλυσης. H «πραγµατικότητα» όµως δεν είναι δοτή από τη φύση. Eίναι προϊόν κοινωνικό. Η ανθρώπινη φύση κατασκευάζεται µέσα από τη σχέση µας µε τους άλλους και όχι µέσα από τη βιολογία. Η βιολογία προσφέρει µόνο το δυναµικό για την εξέλιξη. Όλα τα υπόλοιπα γίνονται διότι επενδύουµε τις οµάδες και τα σύµβολα µε νόηµα. Τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις είναι ένας από τους τρόπους απόδοσης νοήµατος στις οµάδες και τα σύµβολα. Aς σκεφθούµε τα τόσο επώδυνα και καταστροφικά διεθνή γεγονότα που ζήσαµε ολόκληρο τον 20ό αιώνα, τη βία και τις σφαγές που συνεχίζουµε ακόµα σήµερα να βιώνουµε σε τόσες µεριές της Γης, και ας αναρωτηθούµε µήπως στη ρίζα όλης αυτής της φρίκης βρίσκονται τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις που κατασκευάζουµε για τον «άλλο». 30

31 ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ Η αλήθεια είναι ότι τα στερεότυπα δεν αλλάζουν εύκολα. Ωστόσο ο εκπαιδευτικός, ιδιαίτερα όταν δουλεύει µε µειονοτικές οµάδες, προωθώντας δηµοκρατικές αρχές, ηθικές αξίες, πνεύµα συνεργασίας και καλλιεργώντας δεξιότητες διαχείρισης συγκρούσεων µπορεί να αντιµετωπίσει µε επιτυχία δύσκολες προκλήσεις. Βιβλιογραφία Αζίζι-Καλατζή Α., Ζώνιου-Σιδέρη Α. & Βλάχου Α., Προκαταλήψεις και στερεότυπα: ηµιουργία και αντιµετώπιση, Γενική Γραµµατεία Λαϊκής Επιµόρφωσης, Αθήνα, 1996 Augoustinos M. & Walker I., Social Cognition, Sage, London, 1995 Aviram R., «An Object Relations Theory of Prejudice», Journal for the Psychoanalysis of Culture & Society, 7(2), 2002, σ Billig M., «Prejudice, categorization and particularization: From a perceptual to a rhetorical approach», European Journal of Social Psychology, 15, 1985, σ Clark K.B. & Clark M.P., «Racial identification and preference in Negro children», στο Newcomb T. & Hartley E.L. (επιµ.), Readings in Social Psychology, Holt, New York, 1947 Devine P.G., «Stereotypes and prejudice: Their automatic and controlled components», Journal of Personality and Social Psychology, 56, 1989, σ ραγώνα Θ., «Κοινωνικές ταυτότητες/ετερότητες», στο Εκπαίδευση: Πολιτισµικές διαφορές και κοινωνικές ανισότητες, τόµος Α, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήµιο, Πάτρα,

32 ΚΛΕΙ ΙΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΛΕΙ ΙΑ Duncan B.L., «Differential social perception and attributions of intergroup violence: Testing the lower limits of stereotyping of Blacks», Journal of Personality and Social Psychology, 34, 1976, σ Jost J.T. & Banaji M.R., «The role of stereotyping in systemjustification and the production of false consciousness», British Journal of Social Psychology, 33, 1994, σ Klein M., Love, Guilt and Reparation, Karnak Books, London, 1975 Milner D., Children and Race, Penguin, Harmondsworth, 1975 Milner D., Children and Race: Ten Years On, Ward Lock Educational, London, 1983 Nesdale D., «The development of prejudice in children», στο Augoustinos M. & Reynolds K.J. (επιµ.), Understanding Prejudice, Racism and Social Conflict, Sage, London, 2001 Oakes P.J., Haslam S.A. & Turner J.C., Stereotyping and Social Reality, Blackwell, Oxford, 1994 Tajfel H., Human Groups and Social Categories, Cambridge University Press, Cambridge, 1981 Tajfel H. & Wilkes A., «Classification and quantitative judgement», British Journal of Psychology, 54, 1963, σ Επιµέλεια κειµένου: Μαρία Ζωγραφάκη Τυπογραφική επιµέλεια: Παναγιώτα ιδάχου Σελιδοποίηση: Ειρήνη Μίχα Εξώφυλλο: άφνη Κονταργύρη, Ειρήνη Μίχα Φωτογράφηση-µοντάζ, εκτύπωση και βιβλιοδεσία:. Ε. Ταµπακόπουλος 32

33

ÙÂÚÂfiÙ Î È ÚÔÎ Ù Ï ÂÈ

ÙÂÚÂfiÙ Î È ÚÔÎ Ù Ï ÂÈ 25-04-07 11:32 Page 6 ÙÂÚÂfiÙ Î È ÚÔÎ Ù Ï ÂÈ ÏÂÈ Ú ÁÒÓ ÏÂÈ È Î È ÓÙÈÎÏÂ È EXOFILA 6*** Ú ÍË Û Á ÚËÌ ÙÔ ÔÙÂ Ù È Î Ù 80% fi ÙÔ Úˆ Îfi ÔÈÓˆÓÈÎfi ÌÂ Ô Î È Î Ù 20% fi ıóèîô fiÚÔ. À, ÓÂ ÈÛÙ ÌÈÔ ıëóòó ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΠΑΙ

Διαβάστε περισσότερα

Ετερογένεια και σχολείο

Ετερογένεια και σχολείο ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΠΑΙ ΩΝ 2002-2004 Κλειδιά και Αντικλείδια ΕΜ Ταυτότητες και Ετερότητες Ετερογένεια και σχολείο Αλεξάνδρα Ανδρούσου Νέλλη Ασκούνη ΥΠΕΠΘ Πανεπιστήµιο Αθηνών Αθήνα 2004 Μέτρο 1.1. ΕΠΕΑΕΚ

Διαβάστε περισσότερα

Οικογένεια και Σχολείο

Οικογένεια και Σχολείο ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΠΑΙ ΩΝ 2002-2004 Κλειδιά και Αντικλείδια ΕΜ Κοινωνικοπολιτισµικό πλαίσιο της εκπαίδευσης Οικογένεια και Σχολείο Θάλεια ραγώνα ΥΠΕΠΘ Πανεπιστήµιο Αθηνών Αθήνα 2004 Μέτρο 1.1. ΕΠΕΑΕΚ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΕΑΕΚ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Φ.Α.Α.ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ

ΕΠΕΑΕΚ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Φ.Α.Α.ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΕΠΕΑΕΚ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Φ.Α.Α.ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΚΕ 1301 «ΕΙ ΙΚΟΤΗΤΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

Διαβάστε περισσότερα

Κίνητρο και εμψύχωση στη διδασκαλία: Η περίπτωση των αλλόγλωσσων μαθητών/τριών

Κίνητρο και εμψύχωση στη διδασκαλία: Η περίπτωση των αλλόγλωσσων μαθητών/τριών Κίνητρο και εμψύχωση στη διδασκαλία: Η περίπτωση των αλλόγλωσσων μαθητών/τριών Δρ Μαριάννα Φωκαΐδου Δρ Παυλίνα Χατζηθεοδούλου Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου Πρόγραμμα Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών Μέσης Εκπαίδευσης

Διαβάστε περισσότερα

Στερεότυπα και προκαταλήψεις. Το σύνολο των χαρακτηριστικών που πιστεύεται ότι καθορίζουν µια οµάδα ανθρώπων ονοµάζονται στερεότυπα.

Στερεότυπα και προκαταλήψεις. Το σύνολο των χαρακτηριστικών που πιστεύεται ότι καθορίζουν µια οµάδα ανθρώπων ονοµάζονται στερεότυπα. Στερεότυπα και προκαταλήψεις. Το σύνολο των χαρακτηριστικών που πιστεύεται ότι καθορίζουν µια οµάδα ανθρώπων ονοµάζονται στερεότυπα. Βάση των στερεοτύπων συχνά κρίνουµε τα άτοµα που ανήκουν σε µια οµάδα

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία

Εισαγωγή. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία The project Εισαγωγή ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και διδασκαλία Στόχοι Να κατανοήσετε τις έννοιες της κοινωνικοπολιτισμικής ετερότητας και ένταξης στο χώρο της

Διαβάστε περισσότερα

Οι γνώμες είναι πολλές

Οι γνώμες είναι πολλές Η Ψυχολογία στη Φυσική Αγωγή στο πλαίσιο του σχολικού περιβάλλοντος ΚασταμονίτηςΚωνσταντίνος Ψυχολόγος Οι γνώμες είναι πολλές Πολλές είναι οι γνώμες στο τι προσφέρει τελικά ο αθλητισμός στην παιδική ηλικία

Διαβάστε περισσότερα

Η αντίθεση ανάμεσα στο «δημόσιο» χώρο που πολύ συχνά συνδέεται με τους άντρες και στον «οικιακό» χώρο που θεωρείται ότι ταιριάζει στις γυναίκες

Η αντίθεση ανάμεσα στο «δημόσιο» χώρο που πολύ συχνά συνδέεται με τους άντρες και στον «οικιακό» χώρο που θεωρείται ότι ταιριάζει στις γυναίκες ΕΙΣΑΓΩΓΗ Είναι γνωστό από την ανθρωπολογία του γυναικείου ζητήματος ότι οι κατά φύλα σχέσεις αποτελούν σημαντικό παράγοντα για την οργάνωση μιας κοινωνίας και ότι σε κάθε ανθρώπινη κοινωνία υπάρχει θεσμοθετημένη

Διαβάστε περισσότερα

T ÙfiÙËÙ Î È ÂÎ Â ÛË ÏÂÈ È Î È ÓÙÈÎÏÂ È ÏÂÈ Ú ÁÒÓ. À, ÓÂ ÈÛÙ ÌÈÔ ıëóòó

T ÙfiÙËÙ Î È ÂÎ Â ÛË ÏÂÈ È Î È ÓÙÈÎÏÂ È ÏÂÈ Ú ÁÒÓ. À, ÓÂ ÈÛÙ ÌÈÔ ıëóòó 25-04-07 10:19 Page 5 T ÙfiÙËÙ Î È ÂÎ Â ÛË ÏÂÈ Ú ÁÒÓ ÏÂÈ È Î È ÓÙÈÎÏÂ È EXOFILA 6* Ú ÍË Û Á ÚËÌ ÙÔ ÔÙÂ Ù È Î Ù 80% fi ÙÔ Úˆ Îfi ÔÈÓˆÓÈÎfi ÌÂ Ô Î È Î Ù 20% fi ıóèîô fiÚÔ. À, ÓÂ ÈÛÙ ÌÈÔ ıëóòó ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΠΑΙ

Διαβάστε περισσότερα

EÙÂÚÔÁ ÓÂÈ Î È Û ÔÏÂ Ô

EÙÂÚÔÁ ÓÂÈ Î È Û ÔÏÂ Ô 25-04-07 11:05 Page 2 EÙÂÚÔÁ ÓÂÈ Î È Û ÔÏÂ Ô AÏÂÍ Ó Ú AÓ ÚÔ ÛÔ N ÏÏË AÛÎÔ ÓË ÏÂÈ È Î È ÓÙÈÎÏÂ È EXOFILA 2* Ú ÍË Û Á ÚËÌ ÙÔ ÔÙÂ Ù È Î Ù 80% fi ÙÔ Úˆ Îfi ÔÈÓˆÓÈÎfi ÌÂ Ô Î È Î Ù 20% fi ıóèîô fiÚÔ. À, ÓÂ ÈÛÙ ÌÈÔ

Διαβάστε περισσότερα

Γράφοντας ένα σχολικό βιβλίο για τα Μαθηματικά. Μαριάννα Τζεκάκη Αν. Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Μ. Καλδρυμίδου Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Γράφοντας ένα σχολικό βιβλίο για τα Μαθηματικά. Μαριάννα Τζεκάκη Αν. Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Μ. Καλδρυμίδου Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Γράφοντας ένα σχολικό βιβλίο για τα Μαθηματικά Μαριάννα Τζεκάκη Αν. Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Μ. Καλδρυμίδου Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Εισαγωγή Η χώρα μας απέκτησε Νέα Προγράμματα Σπουδών και Νέα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΩΣ ΜΕΣΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΜΗ ΒΙΑΣ ΤΩΝ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΚΑΙ ΓΗΓΕΝΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΩΣ ΜΕΣΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΜΗ ΒΙΑΣ ΤΩΝ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΚΑΙ ΓΗΓΕΝΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΩΣ ΜΕΣΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΜΗ ΒΙΑΣ ΤΩΝ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΚΑΙ ΓΗΓΕΝΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Νικόλαος Χ. Μπέκας Greek classroom of Masterστην "Κοινωνική Παιδαγωγική και μάχη ενάντια στη νεανική

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνος Π. Χρήστου

Κωνσταντίνος Π. Χρήστου 1 Κριτήρια: Διδακτική διαδικασία Μαθητοκεντρικά Δασκαλοκεντρικά Αλληλεπίδρασης διδάσκοντα διδασκόµενου Είδος δεξιοτήτων που θέλουν να αναπτύξουν Επεξεργασίας Πληροφοριών Οργάνωση-ανάλυση πληροφοριών, λύση

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Νάκου Αλεξάνδρα Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής Ο όρος ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ δημιουργεί μία αίσθηση ασάφειας αφού επιδέχεται πολλές εξηγήσεις. Υπάρχει συνεχής διάλογος και προβληματισμός ακόμα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΔΟΧΗ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΝΟΣΟΥ ΣΤΟ 46 ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΘΗΝΩΝ.

ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΔΟΧΗ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΝΟΣΟΥ ΣΤΟ 46 ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΘΗΝΩΝ. 22-3-2011 ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΔΟΧΗ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΝΟΣΟΥ ΣΤΟ 46 ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΘΗΝΩΝ. 1. Εισαγωγή 2. Η Πρώτη Συνάντηση της Ομάδας Μαθητών. 3. Η Δεύτερη

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΩΡΗ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ ΣΧΟΛΕΙΟΥ (Π.Ε.Σ.) ΠΡΑΓΑ 25-29/1/2016

ΠΡΟΩΡΗ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ ΣΧΟΛΕΙΟΥ (Π.Ε.Σ.) ΠΡΑΓΑ 25-29/1/2016 ΠΡΟΩΡΗ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ ΣΧΟΛΕΙΟΥ (Π.Ε.Σ.) ΠΡΑΓΑ 25-29/1/2016 ΣΚΟΠΟΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ Βασικός σκοπός ήταν η απόκτηση νέων και εμβάθυνση ήδη γνωστών τεχνικών για την πρόληψη της μαθητικής διαρροής.

Διαβάστε περισσότερα

Τα προγράµµατα Ενίσχυσης Πρωτοβουλιών ως προγράµ- σε θέµατα Αγωγής Υγείας» του ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ. µε φορέα υλοποίησης το

Τα προγράµµατα Ενίσχυσης Πρωτοβουλιών ως προγράµ- σε θέµατα Αγωγής Υγείας» του ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ. µε φορέα υλοποίησης το Η δηµιουργία του παρόντος υλικού έγινε στο πλαίσιο της ενέργειας 2.4.3 κατηγορία πράξεων γ του ΕΠΕΑΕΚ 2 µε τίτλο: «Προγράµµατα Ενίσχυσης Πρωτοβουλιών σε θέµατα Αγωγής Υγείας» του ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙ

Διαβάστε περισσότερα

Στυλιανός Βγαγκές - Βάλια Καλογρίδη. «Καθολικός Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Προσβάσιμου Ψηφιακού Εκπαιδευτικού Υλικού» -Οριζόντια Πράξη με MIS

Στυλιανός Βγαγκές - Βάλια Καλογρίδη. «Καθολικός Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Προσβάσιμου Ψηφιακού Εκπαιδευτικού Υλικού» -Οριζόντια Πράξη με MIS Εκπαιδευτικό υλικό βιωματικών δραστηριοτήτων και Θεατρικού Παιχνιδιού για την ευαισθητοποίηση μαθητών, εκπαιδευτικών και γονέων καθώς και για την καλλιέργεια ενταξιακής κουλτούρας στα σχολικά πλαίσια Στυλιανός

Διαβάστε περισσότερα

(γλώσσα και σχολική αποτυχία γλώσσα και. συµπεριφοράς) ρ. Πολιτικής Επιστήµης και Ιστορίας Σχολικός Σύµβουλος Π.Ε. 70

(γλώσσα και σχολική αποτυχία γλώσσα και. συµπεριφοράς) ρ. Πολιτικής Επιστήµης και Ιστορίας Σχολικός Σύµβουλος Π.Ε. 70 Προβλήµατα διγλωσσίας ίγλωσση εκπαίδευση (γλώσσα και σχολική αποτυχία γλώσσα και µαθησιακές δυσκολίες προβλήµατα συµπεριφοράς) Σαλτερής Νίκος ρ. Πολιτικής Επιστήµης και Ιστορίας Σχολικός Σύµβουλος Π.Ε.

Διαβάστε περισσότερα

MÔ ÛÈÎ ÛÙÔ Û ÔÏÂ Ô ÏÂÈ È Î È ÓÙÈÎÏÂ È Ó ÁÈÒÙË TÛÈÚ Ë. À, ÓÂ ÈÛÙ ÌÈÔ ıëóòó

MÔ ÛÈÎ ÛÙÔ Û ÔÏÂ Ô ÏÂÈ È Î È ÓÙÈÎÏÂ È Ó ÁÈÒÙË TÛÈÚ Ë. À, ÓÂ ÈÛÙ ÌÈÔ ıëóòó 25-04-07 10:19 Page 2 MÔ ÛÈÎ ÛÙÔ Û ÔÏÂ Ô Ó ÁÈÒÙË TÛÈÚ Ë ÏÂÈ È Î È ÓÙÈÎÏÂ È EXOFILA 6* Ú ÍË Û Á ÚËÌ ÙÔ ÔÙÂ Ù È Î Ù 80% fi ÙÔ Úˆ Îfi ÔÈÓˆÓÈÎfi ÌÂ Ô Î È Î Ù 20% fi ıóèîô fiÚÔ. À, ÓÂ ÈÛÙ ÌÈÔ ıëóòó ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΠΑΙ

Διαβάστε περισσότερα

Χρήστος Μαναριώτης Σχολικός Σύμβουλος 4 ης Περιφέρειας Ν. Αχαϊας Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΚΑΙ ΓΡΑΦΩ ΣΤΗΝ Α ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ

Χρήστος Μαναριώτης Σχολικός Σύμβουλος 4 ης Περιφέρειας Ν. Αχαϊας Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΚΑΙ ΓΡΑΦΩ ΣΤΗΝ Α ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΚΑΙ ΓΡΑΦΩ ΣΤΗΝ Α ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ Η καλλιέργεια της ικανότητας για γραπτή έκφραση πρέπει να αρχίζει από την πρώτη τάξη. Ο γραπτός λόγος χρειάζεται ως μέσο έκφρασης. Βέβαια,

Διαβάστε περισσότερα

Ενσωµάτωση κοινωνικο-ηθικών στόχων στο µάθηµα της Φυσικής Αγωγής Εισηγήτρια: ΜουρατίδουΚατερίνα Αναπληρώτρια Καθηγήτρια ΤΕΦΑΑ Σερρών katemou@phed-sr.auth.gr Σύγχρονα φαινόµενα στις αυλές των σχολείων Επιθετικότητα

Διαβάστε περισσότερα

Μάχη Νικολάρα: Δεν ακούγεται και πολύ δημιουργικό αυτό, έτσι όπως το περιγράφετε.

Μάχη Νικολάρα: Δεν ακούγεται και πολύ δημιουργικό αυτό, έτσι όπως το περιγράφετε. Μάχη Νικολάρα: Θα μιλήσουμε για τον τομέα της εκπαίδευσης από μια άλλη σκοπιά. Οι ανακοινώσεις του Υπουργείου Παιδείας εχθές ανέτρεψαν κατά κάποιο τρόπο τον προγραμματισμό αυτής της εκπομπής, όμως όλα

Διαβάστε περισσότερα

Διήμερο εκπαιδευτικού επιμόρφωση Μέθοδος project στο νηπιαγωγείο. Έλενα Τζιαμπάζη Νίκη Χ γαβριήλ-σιέκκερη

Διήμερο εκπαιδευτικού επιμόρφωση Μέθοδος project στο νηπιαγωγείο. Έλενα Τζιαμπάζη Νίκη Χ γαβριήλ-σιέκκερη Διήμερο εκπαιδευτικού επιμόρφωση Μέθοδος project στο νηπιαγωγείο Έλενα Τζιαμπάζη Νίκη Χ γαβριήλ-σιέκκερη Δομή επιμόρφωσης 1 η Μέρα Γνωριμία ομάδας Παρουσίαση θεωρητικού υποβάθρου Προσομοίωση : α) Επιλογή

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ 2016-2017 Μάθημα 1 ο Εισαγωγή στις βασικές έννοιες Προτεινόμενη Βιβλιογραφία Elliot, S. N., Kratochwill, T. R., Cook, J. L., & Travers, J. F. (2008). Εκπαιδευτική Ψυχολογία: Αποτελεσματική

Διαβάστε περισσότερα

Ο καθημερινός άνθρωπος ως «ψυχολόγος» της προσωπικότητάς του - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχο

Ο καθημερινός άνθρωπος ως «ψυχολόγος» της προσωπικότητάς του - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχο Έ να πολύ μεγάλο ποσοστό ανθρώπων που αντιμετωπίζουν έντονο άγχος, δυσθυμία, «κατάθλιψη» έχει την «τάση» να αποδίδει λανθασμένα τις ψυχικές αυτές καταστάσεις, σε έναν «προβληματικό εαυτό του», (μία δυστυχώς

Διαβάστε περισσότερα

Όλα αυτά αποκτούν νόηµα µόνο µέσα από τη σύγκριση µε άλλες οµάδες.

Όλα αυτά αποκτούν νόηµα µόνο µέσα από τη σύγκριση µε άλλες οµάδες. ιοµαδικές Σχέσεις. Το παράδειγµα της ελάχιστης οµάδας. Και µόνο η γνώση ότι το άτοµο ανήκει σε µια οµάδα είναι ικανό να επηρεάσει τη συµπεριφορά του προς αυτήν. Η Θεωρία της κοινωνικής ταυτότητας. Τα άτοµα

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕ 800 Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης (κοινωνικοποίηση διαπολιτισμικότητα)

ΚΕ 800 Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης (κοινωνικοποίηση διαπολιτισμικότητα) ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΕ 800 Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης (κοινωνικοποίηση διαπολιτισμικότητα) Ενότητα 10: Μοντέλα εκπαίδευσης μειονοτήτων Αναστασία Κεσίδου

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Μάθημα 1 ο Εισαγωγή στις βασικές έννοιες Προτεινόμενη Βιβλιογραφία Elliot, S. N., Kratochwill, T. R., Cook, J. L., & Travers, J. F. (2008). Εκπαιδευτική Ψυχολογία: Αποτελεσματική

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιο-γνωστικές παράμετροι της σχολικής ζωής

Κοινωνιο-γνωστικές παράμετροι της σχολικής ζωής Α Ρ Ι Σ Τ Ο Τ Ε Λ Ε Ι Ο Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο Θ Ε Σ Σ Α Λ Ο Ν Ι Κ Η Σ Η Πράξη "Εκπαίδευση Αλλοδαπών & Παλιννοστούντων Μαθητών" υλοποιείται μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Εκπαίδευση και Διά Βίου

Διαβάστε περισσότερα

Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών

Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών Πηγή: Δημάκη, Α. Χαϊτοπούλου, Ι. Παπαπάνου, Ι. Ραβάνης, Κ. Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών: μια ποιοτική προσέγγιση αντιλήψεων μελλοντικών νηπιαγωγών. Στο Π. Κουμαράς & Φ. Σέρογλου (επιμ.). (2008).

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΣ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Διαστάσεις της διαφορετικότητας Τα παιδιά προέρχονται

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑΣ EΠEAEK Αναμόρφωση του Προγράμματος Προπτυχιακών Σπουδών του ΤΕΦΑΑ - Αυτεπιστασία Αναπτυξιακή Ψυχολογία Ειρήνη Δερμιτζάκη -Μάριος Γούδας Διάλεξη 9: To παιχνίδι ως αναπτυξιακή διαδικασία ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ.................................................................................. 5 ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΓΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟΥΣ Γενικές οδηγίες...........................................................................................

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΚΑΙ ΠΑΛΙΝΝΟΣΤΟΥΝΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ

ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΚΑΙ ΠΑΛΙΝΝΟΣΤΟΥΝΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΚΑΙ ΠΑΛΙΝΝΟΣΤΟΥΝΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ Τερψιχόρη Γκιόκα Μέλος ΠΟΔ Αττικής Η «Συμβουλευτική Ψυχολογία» είναι ο εφαρμοσμένος κλάδος της Ψυχολογίας, ο οποίος διευκολύνει την δια βίου προσωπική

Διαβάστε περισσότερα

Πώς οι αντιλήψεις για την ανάπτυξη επηρεάζουν την εκπαιδευτική διαδικασία

Πώς οι αντιλήψεις για την ανάπτυξη επηρεάζουν την εκπαιδευτική διαδικασία Πώς οι αντιλήψεις για την ανάπτυξη επηρεάζουν την εκπαιδευτική διαδικασία Σκεφτείτε Ποιες είναι οι παραδοχές μας σχετικά με τη μάθηση και την ανάπτυξη στην παιδική ηλικία; Πώς πιστεύετε ότι διευκολύνεται

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτική Διαδικασία και Μάθηση στο Νηπιαγωγείο Ενότητα 2: Μάθηση & διδασκαλία στην προσχολική εκπαίδευση: βασικές αρχές

Εκπαιδευτική Διαδικασία και Μάθηση στο Νηπιαγωγείο Ενότητα 2: Μάθηση & διδασκαλία στην προσχολική εκπαίδευση: βασικές αρχές Εκπαιδευτική Διαδικασία και Μάθηση στο Νηπιαγωγείο Ενότητα 2: Μάθηση & διδασκαλία στην προσχολική εκπαίδευση: βασικές αρχές Διδάσκουσα: Μαρία Καμπεζά Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην

Διαβάστε περισσότερα

Τύπος Εκφώνηση Απαντήσεις

Τύπος Εκφώνηση Απαντήσεις Α/ Α Τύπος Εκφώνηση Απαντήσεις Απλή Αν κάνετε αναζήτηση µιας λέξης σε ένα αρχαιοελληνικό σώµα κειµένων, αυτό που θα λάβετε ως αποτέλεσµα θα είναι: Μια καταγραφή όλων των εµφανίσεων της λέξης στο συγκεκριµένο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΑΣΠΑΙΤΕ ΕΠΑΙΚ 2013-2014 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ : ΜΑΥΡΙΚΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ «Ο ΕΝΣΤΕΡΝΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ-ΕΝΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ» ΣΤΑΜΑΤΑΚΗ ΜΑΡΙΑ ΤΣΕΜΕΚΙΔΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑ ΣΥΝΤΥΧΑΚΗΣ ΜΑΝΩΛΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Μάριος Γούδας. Ηθική ανάπτυξη και εκπαίδευση. Θέµα διάλεξης 10 Ηθική ανάπτυξη στον αθλητισµό. αναφορά σχετικών παραδειγµάτων αθλητών, µαθητών

Μάριος Γούδας. Ηθική ανάπτυξη και εκπαίδευση. Θέµα διάλεξης 10 Ηθική ανάπτυξη στον αθλητισµό. αναφορά σχετικών παραδειγµάτων αθλητών, µαθητών ΕΠΕΑΕΚ : AΝΑΜΟΡΦΩΣΗ A ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ ΠΘ ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ (ΜΚ 108) Θέµα διάλεξης 10 Ηθική ανάπτυξη στον αθλητισµό Μάριος Γούδας Ηθική ανάπτυξη - ορισµοί - ηθική ανάπτυξη

Διαβάστε περισσότερα

Ερωτήµατα. Πώς θα µπορούσε η προσέγγιση των εθνικών επετείων να αποτελέσει δηµιουργική διαδικασία µάθησης και να ενεργοποιήσει διαδικασίες σκέψης;

Ερωτήµατα. Πώς θα µπορούσε η προσέγγιση των εθνικών επετείων να αποτελέσει δηµιουργική διαδικασία µάθησης και να ενεργοποιήσει διαδικασίες σκέψης; ΕΘΝΙΚΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ Παραδοχές Εκπαίδευση ως μηχανισμός εθνικής διαπαιδαγώγησης. Καλλιέργεια εθνικής συνείδησης. Αίσθηση ομοιότητας στο εσωτερικό και διαφοράς στο εξωτερικό Αξιολόγηση ιεράρχηση εθνικών ομάδων.

Διαβάστε περισσότερα

Ο παιδικός σταθμός, είναι πράγματι ένας «σταθμός» στην πορεία ανάπτυξης και ζωής του ανθρώπου!

Ο παιδικός σταθμός, είναι πράγματι ένας «σταθμός» στην πορεία ανάπτυξης και ζωής του ανθρώπου! Η μετάβαση στον παιδικό σταθμό---ψυχολογία αναπτυξιακού σταδίου στο νήπιο και οφέλη ένταξης Γράφει: Δανάη Χορομίδου, Ψυχολόγος, Απόφοιτος Παν/μίου Αθηνών, Ψυχοθεραπεύτρια-Ψυχοδραματιστής, Συνεργάτης του

Διαβάστε περισσότερα

Ανάπτυξη Χωρικής Αντίληψης και Σκέψης

Ανάπτυξη Χωρικής Αντίληψης και Σκέψης Ανάπτυξη Χωρικής Αντίληψης και Σκέψης Clements & Sarama, 2009; Sarama & Clements, 2009 Χωρική αντίληψη και σκέψη Προσανατολισμός στο χώρο Οπτικοποίηση (visualization) Νοερή εικονική αναπαράσταση Νοερή

Διαβάστε περισσότερα

Η έννοια της κοινωνικής αλλαγής στη θεωρία του Tajfel. Ο Tajfel θεωρούσε ότι η κοινωνική ταυτότητα είναι αιτιακός παράγοντας κοινωνικής αλλαγής.

Η έννοια της κοινωνικής αλλαγής στη θεωρία του Tajfel. Ο Tajfel θεωρούσε ότι η κοινωνική ταυτότητα είναι αιτιακός παράγοντας κοινωνικής αλλαγής. Η έννοια της κοινωνικής αλλαγής στη θεωρία του Tajfel. Ο Tajfel θεωρούσε ότι η κοινωνική ταυτότητα είναι αιτιακός παράγοντας κοινωνικής αλλαγής. Τρεις κατηγορίες κοινωνικών καταστάσεων είναι για τον Tajfel

Διαβάστε περισσότερα

H ÌÂÈÔÓÔÙÈÎ ÂÎ Â ÛË ÙË Ú ÎË

H ÌÂÈÔÓÔÙÈÎ ÂÎ Â ÛË ÙË Ú ÎË 25-04-07 10:19 Page 3 H ÌÂÈÔÓÔÙÈÎ ÂÎ Â ÛË ÙË Ú ÎË KˆÓÛÙ ÓÙ ÓÔ TÛÈÙÛÂÏ ÎË ÏÂÈ È Î È ÓÙÈÎÏÂ È EXOFILA 6* Ú ÍË Û Á ÚËÌ ÙÔ ÔÙÂ Ù È Î Ù 80% fi ÙÔ Úˆ Îfi ÔÈÓˆÓÈÎfi ÌÂ Ô Î È Î Ù 20% fi ıóèîô fiÚÔ. À, ÓÂ ÈÛÙ ÌÈÔ ıëóòó

Διαβάστε περισσότερα

Πολλοί άνθρωποι θεωρούν λανθασμένα ότι δεν είναι «ψυχικά δυνατοί». Άλλοι μπορεί να φοβούνται μήπως δεν «φανούν» ψυχικά δυνατοί στο περιβάλλον τους.

Πολλοί άνθρωποι θεωρούν λανθασμένα ότι δεν είναι «ψυχικά δυνατοί». Άλλοι μπορεί να φοβούνται μήπως δεν «φανούν» ψυχικά δυνατοί στο περιβάλλον τους. Πολλοί άνθρωποι θεωρούν λανθασμένα ότι δεν είναι «ψυχικά δυνατοί» Άλλοι μπορεί να φοβούνται μήπως δεν «φανούν» ψυχικά δυνατοί στο περιβάλλον τους Η αυτοεικόνα μας «σχηματίζεται» ως ένα σχετικά σταθερό

Διαβάστε περισσότερα

Η Καινοτοµία στη Διδασκαλία των Μαθηµατικών. Ε. Κολέζα

Η Καινοτοµία στη Διδασκαλία των Μαθηµατικών. Ε. Κολέζα Η Καινοτοµία στη Διδασκαλία των Μαθηµατικών Ε. Κολέζα Κάτω υπό ποιες προϋποθέσεις το σχολείο θα αποτελέσει κέντρο δράσης και δηµιουργικότητας; 1. Εκπαίδευση των µαθητών µέσα από τη δηµιουργία «µαθησιακών

Διαβάστε περισσότερα

Μαθαίνοντας και διδάσκοντας µαθηµατικά

Μαθαίνοντας και διδάσκοντας µαθηµατικά ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΠΑΙ ΩΝ 2002-2004 Κλειδιά και Αντικλείδια ΕΜ ιδακτική Μεθοδολογία Μαθαίνοντας και διδάσκοντας µαθηµατικά Χαράλαµπος Σακονίδης ΥΠΕΠΘ Πανεπιστήµιο Αθηνών Αθήνα 2004 Μέτρο 1.1. ΕΠΕΑΕΚ

Διαβάστε περισσότερα

Όμιλος Γλώσσας : «Παιχνίδια γλώσσας και δημιουργική γραφή» ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Όμιλος Γλώσσας : «Παιχνίδια γλώσσας και δημιουργική γραφή» ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Όμιλος Γλώσσας : «Παιχνίδια γλώσσας και δημιουργική γραφή» ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Η δημιουργική γραφή στο δημοτικό σχολείο είναι μια προσπάθεια να ξυπνήσουμε στο παιδί τα συναισθήματα και τις σκέψεις του,

Διαβάστε περισσότερα

Οδηγός διαφοροποίησης για την πρωτοβάθµια

Οδηγός διαφοροποίησης για την πρωτοβάθµια Οδηγός διαφοροποίησης για την πρωτοβάθµια Γιατί χρειάζεται να κάνουµε τόσο ειδική διαφοροποίηση; Τα παιδιά που βρίσκονται στο φάσµα του αυτισµού έχουν διαφορετικό τρόπο σκέψης και αντίληψης για τον κόσµο,

Διαβάστε περισσότερα

Μαθηση και διαδικασίες γραμματισμού

Μαθηση και διαδικασίες γραμματισμού Μαθηση και διαδικασίες γραμματισμού Τι είδους δραστηριότητα είναι ο γραμματισμός; Πότε, πώς και γιατί εμπλέκονται οι άνθρωποι σε δραστηριότητες εγγραμματισμού; Σε ποιες περιστάσεις και με ποιο σκοπό; Καθημερινές

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΙΝΗΤΡΩΝ. Θεματική Ενότητα 4: Η ψυχαναλυτική θεωρία των κινήτρων

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΙΝΗΤΡΩΝ. Θεματική Ενότητα 4: Η ψυχαναλυτική θεωρία των κινήτρων ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΙΝΗΤΡΩΝ Θεματική Ενότητα 4: Η ψυχαναλυτική θεωρία των κινήτρων Θεματική Ενότητα 4 Στόχοι: Η εισαγωγή των φοιτητών στην ψυχαναλυτική θεωρία και, κυρίως, σε εκείνο το τμήμα της θεωρίας που αναφέρεται

Διαβάστε περισσότερα

Μαθητές και πολιτισµική ετερότητα: Εµπειρίες, αντιλήψεις και στάσεις των µαθητών απέναντι στο διαφορετικό 2. Ιωάννινα 2004

Μαθητές και πολιτισµική ετερότητα: Εµπειρίες, αντιλήψεις και στάσεις των µαθητών απέναντι στο διαφορετικό 2. Ιωάννινα 2004 Αθανάσιος E. Γκότοβος 1 Μαθητές και πολιτισµική ετερότητα: Εµπειρίες, αντιλήψεις και στάσεις των µαθητών απέναντι στο διαφορετικό 2 Ιωάννινα 2004 1 Για τις επιστηµονικές θέσεις και απόψεις που διατυπώνονται

Διαβάστε περισσότερα

Οµαδικές Εργασίες Σπουδαστών και ιδακτικές Πρακτικές Βελτίωσης. Σοφία Ασωνίτου Τµήµα ιοίκησης Επιχειρήσεων ΤΕΙ ΑΘΗΝΑΣ

Οµαδικές Εργασίες Σπουδαστών και ιδακτικές Πρακτικές Βελτίωσης. Σοφία Ασωνίτου Τµήµα ιοίκησης Επιχειρήσεων ΤΕΙ ΑΘΗΝΑΣ Οµαδικές Εργασίες Σπουδαστών και ιδακτικές Πρακτικές Βελτίωσης Τµήµα ιοίκησης Επιχειρήσεων ΤΕΙ ΑΘΗΝΑΣ 20/2/2013 1 Περιγραφή της έρευνας Ερευνητικό υπόβαθρο Επιτυχηµένη Οµάδα Τι σηµαίνει; Ερευνητική στρατηγική

Διαβάστε περισσότερα

Καλές και κακές πρακτικές στη διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης/ξένης γλώσσας. Άννα Ιορδανίδου ΠΤΔΕ Παν/μίου Πατρών

Καλές και κακές πρακτικές στη διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης/ξένης γλώσσας. Άννα Ιορδανίδου ΠΤΔΕ Παν/μίου Πατρών Καλές και κακές πρακτικές στη διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης/ξένης γλώσσας Άννα Ιορδανίδου ΠΤΔΕ Παν/μίου Πατρών Οι πρακτικές αναφέρονται σε θέματα κριτηρίων επιλογής κειμένων με βάση το επίπεδο ελληνομάθειας

Διαβάστε περισσότερα

Μανώλης Κουτούζης Αναπληρωτής Καθηγητής Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Αναγνώσεις σε επίπεδα

Μανώλης Κουτούζης Αναπληρωτής Καθηγητής Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Αναγνώσεις σε επίπεδα Μανώλης Κουτούζης Αναπληρωτής Καθηγητής Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο Αναγνώσεις σε επίπεδα η έννοια της κουλτούρας στις κοινωνικές επιστήμες αποτελεί μια από τις βασικές εννοιολογικές κατηγορίες για την

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Ι «Η Θεωρητική έννοια της Μεθόδου Project» Αγγελική ρίβα ΠΕ 06

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Ι «Η Θεωρητική έννοια της Μεθόδου Project» Αγγελική ρίβα ΠΕ 06 ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Ι «Η Θεωρητική έννοια της Μεθόδου Project» Αγγελική ρίβα ΠΕ 06 1590 1765 η Μέθοδος Project σε σχολές Αρχιτεκτονικής στην Ευρώπη 1765 1880 συνήθης µέθοδος διδασκαλίας - διάδοσή της στην

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΡΙΑ Α. ΔΡΑΚΑΚΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ 6 ΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Ν.ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

ΜΑΡΙΑ Α. ΔΡΑΚΑΚΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ 6 ΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Ν.ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ «Διαχρονικές αξίες στην εκπαίδευση σε ένα περιβάλλον που αλλάζει μέσα από τον ανατρεπτικό οραματιστή καλλιτέχνη Γιάννη Γαΐτη» (Βιωματικό εργαστήριο με την αξιοποίηση του μοντέλου PERKINS) ΜΑΡΙΑ Α. ΔΡΑΚΑΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Υπεύθυνη Επιστημονικού Πεδίου Χρυσή Χατζηχρήστου

Υπεύθυνη Επιστημονικού Πεδίου Χρυσή Χατζηχρήστου «ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (Σχολείο 21 ου αιώνα) Νέο Πρόγραμμα Σπουδών, Οριζόντια Πράξη» MIS: 295450 Υποέργο 1: «Εκπόνηση Προγραμμάτων Σπουδών Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και οδηγών για τον εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Χάρτινη Αγκαλιά Συγγραφέας: Ιφιγένεια Μαστρογιάννη

Χάρτινη Αγκαλιά Συγγραφέας: Ιφιγένεια Μαστρογιάννη Χάρτινη Αγκαλιά Συγγραφέας: Ιφιγένεια Μαστρογιάννη Επιμέλεια εργασίας: Παναγιώτης Γιαννόπουλος Περιεχόμενα Ερώτηση 1 η : σελ. 3-6 Ερώτηση 2 η : σελ. 7-9 Παναγιώτης Γιαννόπουλος Σελίδα 2 Ερώτηση 1 η Η συγγραφέας

Διαβάστε περισσότερα

Ανάπτυξη της Αυτογνωσίας και της ηµιουργικότητας. των Μαθητών του Λυκείου: Μία έρευνα ράση

Ανάπτυξη της Αυτογνωσίας και της ηµιουργικότητας. των Μαθητών του Λυκείου: Μία έρευνα ράση Ανάπτυξη της Αυτογνωσίας και της ηµιουργικότητας των Μαθητών του Λυκείου: Μία έρευνα ράση Στόχοι και άξονες της έρευνας-δράσης Στόχος του προγράµµατος ήταν η επιµόρφωση εκπαιδευτικών ευτεροβάθ- µιας εκπαίδευσης,

Διαβάστε περισσότερα

Η Θεωρία Αυτο-κατηγοριοποίησης (ΘΑΚ) Από Χαντζή, Α. (υπό δηµοσίευση)

Η Θεωρία Αυτο-κατηγοριοποίησης (ΘΑΚ) Από Χαντζή, Α. (υπό δηµοσίευση) 18 Η Θεωρία Αυτο-κατηγοριοποίησης (ΘΑΚ) Από Χαντζή, Α. (υπό δηµοσίευση) Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ο John Turner και οι συνεργάτες του (Turner, 1985, Turner et al. 1987), θεωρητικοί και ερευνητές

Διαβάστε περισσότερα

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Αναπτυξιακή Ψυχολογία Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Θέματα διάλεξης Η σημασία της αυτοαντίληψης Η φύση και το περιεχόμενο της αυτοαντίληψης Η ανάπτυξη της αυτοαντίληψης Παράγοντες

Διαβάστε περισσότερα

Ελένη Μοσχοβάκη Σχολική Σύμβουλος 47ης Περιφέρειας Π.Α.

Ελένη Μοσχοβάκη Σχολική Σύμβουλος 47ης Περιφέρειας Π.Α. Ελένη Μοσχοβάκη Σχολική Σύμβουλος 47ης Περιφέρειας Π.Α. Τι θα Δούμε. Γιατί αλλάζει το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών. Παιδαγωγικό πλαίσιο του νέου Α.Π.Σ. Αρχές του νέου Α.Π.Σ. Μαθησιακές περιοχές του νέου

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Παιδαγωγικά παιχνίδια Ελεύθερος συνειρμός Το παιχνίδι ρόλων Οραματισμός Ζωγραφική / Σχέδιο Εργασία σε μικρές ομάδες Επισκέπτες ομιλητές Χρήση Βίντεο Ανάθεση εργασιών Τα παιδαγωγικά

Διαβάστε περισσότερα

Αναδυόμενος γραμματισμός (emergent literacy)

Αναδυόμενος γραμματισμός (emergent literacy) Αναδυόμενος γραμματισμός (emergent literacy) Μαρία Παπαδοπούλου Αναπληρώτρια Καθηγήτρια ΠΤΠΕ, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας mariapap@uth.gr Η παρουσίαση αναπτύχθηκε για την πλατφόρμα Ταξίδι στον γραμματισμό Συνοπτική

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνικό πλαίσιο και διδακτική πράξη

Κοινωνικό πλαίσιο και διδακτική πράξη ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΠΑΙ ΩΝ 2002-2004 Κλειδιά και Αντικλείδια ΕΜ ιδακτική Μεθοδολογία Κοινωνικό πλαίσιο και διδακτική πράξη Μαρία Ζωγραφάκη ΥΠΕΠΘ Πανεπιστήµιο Αθηνών Αθήνα 2004 Μέτρο 1.1. ΕΠΕΑΕΚ II Εκπαίδευση

Διαβάστε περισσότερα

ΦΟΡΜΑ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΟΜΙΛΟΥ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ. Βαρβάρα Δερνελή ΕΚΠ/ΚΟΥ. Β Τάξη Λυκείου

ΦΟΡΜΑ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΟΜΙΛΟΥ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ. Βαρβάρα Δερνελή ΕΚΠ/ΚΟΥ. Β Τάξη Λυκείου ΦΟΡΜΑ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΟΜΙΛΟΥ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ Βαρβάρα Δερνελή ΕΚΠ/ΚΟΥ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ ΠΕ02 (φιλόλογος) ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΟΜΙΛΟΥ ΟΜΙΛΟΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ: ΜΙΑ ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑΣ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ ΤΑΞΗ ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΔΙΑΚΟΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΡΧΟΝΤΟΥΛΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ 2 ΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΕΡΦΕΡΕΙΑΣ ΣΑΜΟΥ

ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΔΙΑΚΟΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΡΧΟΝΤΟΥΛΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ 2 ΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΕΡΦΕΡΕΙΑΣ ΣΑΜΟΥ ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΔΙΑΚΟΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΡΧΟΝΤΟΥΛΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ 2 ΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΕΡΦΕΡΕΙΑΣ ΣΑΜΟΥ Το σχολείο, ως ένας κατεξοχήν κοινωνικός θεσμός, δεν μπορεί να παραμείνει αναλλοίωτο μπροστά στις ραγδαίες

Διαβάστε περισσότερα

Μοναδικά εκπαιδευτικά προγράμματα για τη συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών

Μοναδικά εκπαιδευτικά προγράμματα για τη συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών Μοναδικά εκπαιδευτικά προγράμματα για τη συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών Γιατί ακόμα και όταν η αγάπη είναι δεδομένη, η επικοινωνία είναι κάτι που μαθαίνεται* *Προγράμματα βασισμένα στην «Επικοινωνία

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΩΤΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ: «ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ» Συντάκτης: Βάρδα Αλεξάνδρα

ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΩΤΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ: «ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ» Συντάκτης: Βάρδα Αλεξάνδρα ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΩΤΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ: «ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ» Συντάκτης: Βάρδα Αλεξάνδρα ΕΡΩΤΗΜΑ 1 ο : Σύμφωνα με το Δ.Ε.Π.Π.Σ., ο παιδαγωγικός ρόλος ανανεώνεται, αναθεωρείται, αναβαθμίζεται, προκειμένου να ανταποκριθεί

Διαβάστε περισσότερα

ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΛ ΑΓΡΙΝΙΟΥ ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Επιμορφωτής: Αρ. Παπασάββας Διπλ. Ηλεκτρολόγος Μηχανικός ΕΜΠ, Med. Εκπαίδευση ενηλίκων

ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΛ ΑΓΡΙΝΙΟΥ ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Επιμορφωτής: Αρ. Παπασάββας Διπλ. Ηλεκτρολόγος Μηχανικός ΕΜΠ, Med. Εκπαίδευση ενηλίκων ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΛ ΑΓΡΙΝΙΟΥ ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Επιμορφωτής: Αρ. Παπασάββας Διπλ. Ηλεκτρολόγος Μηχανικός ΕΜΠ, Med Εκπαίδευση ενηλίκων Χαρακτηριστικά των ενηλίκων εκπαιδευόμενων Εμπόδια στη μάθηση των ενηλίκων

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιογνωστική θεωρία Social Cognitive Theory

Κοινωνιογνωστική θεωρία Social Cognitive Theory Κοινωνιογνωστική θεωρία Social Cognitive Theory Πακλατζόγλου Σοφία Μουράτογλου Νικόλαος Καρολίδου Σωτηρία Παζάρσκη Γεωργία Γιολάντα ΠΕΣΥΠ 3 Απριλίου 2017 Θεσσαλονίκη Η μάθηση είναι διαδικασία πρόσκτησης

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΦΟΡΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ (STATE OF THE ART) ΤΟΥ ENTELIS ΕΚΔΟΣΗ EΥΚΟΛΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ

ΑΝΑΦΟΡΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ (STATE OF THE ART) ΤΟΥ ENTELIS ΕΚΔΟΣΗ EΥΚΟΛΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ ΑΝΑΦΟΡΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ (STATE OF THE ART) ΤΟΥ ENTELIS ΕΚΔΟΣΗ EΥΚΟΛΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ Εισαγωγή Η έρευνα στην Ευρώπη δείχνει ότι οι άνθρωποι με αναπηρίες όλων των ηλικιών έχουν προσωπική εμπειρία με την τεχνολογία.

Διαβάστε περισσότερα

Διαπολιτισμική συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία με μετανάστες

Διαπολιτισμική συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία με μετανάστες Διαπολιτισμική συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία με μετανάστες Πολιτισμική επίγνωση Διαπολιτισμική ενσυναίσθηση Πολιτισμική επάρκεια Πολιτισμική ενδυνάμωση Διαπολιτισμική διαμεσολάβηση Παράγοντες κινδύνου

Διαβάστε περισσότερα

«Η εξοικείωση των Διευθυντών (εκπαιδευτικών) με τη δυναμική της ομάδας με έμφαση στη βελτίωση της επικοινωνίας και των σχέσεων στη σχολική κοινότητα».

«Η εξοικείωση των Διευθυντών (εκπαιδευτικών) με τη δυναμική της ομάδας με έμφαση στη βελτίωση της επικοινωνίας και των σχέσεων στη σχολική κοινότητα». «Η εξοικείωση των Διευθυντών (εκπαιδευτικών) με τη δυναμική της ομάδας με έμφαση στη βελτίωση της επικοινωνίας και των σχέσεων στη σχολική κοινότητα». ΣΩΤΗΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ 1 ης ΠΕΡΙΦ.

Διαβάστε περισσότερα

Μετανάστευση, πολυπολιτισμικότητα και εκπαιδευτικές προκλήσεις: Πολιτική - Έρευνα - Πράξη

Μετανάστευση, πολυπολιτισμικότητα και εκπαιδευτικές προκλήσεις: Πολιτική - Έρευνα - Πράξη ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ Μετανάστευση, πολυπολιτισμικότητα και εκπαιδευτικές προκλήσεις: Πολιτική - Έρευνα - Πράξη Αθήνα, 14-15 Μαΐου 2010 ηρητήριο _2010 1 Τα πολυτροπικά κείμενα ως εργαλείο προώθησης της

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΛΩΝΤΑΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΒΒΑΔΙΑ Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας

ΜΙΛΩΝΤΑΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΒΒΑΔΙΑ Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας ΜΙΛΩΝΤΑΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΒΒΑΔΙΑ Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας 29.05.2015 Ερωτήματα που μας απασχολούν Τι κάνουμε όταν αμφιβάλλουμε για το αν θα τα καταφέρουμε να κρατήσουμε

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ (1) ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΟΛΗ Κοινωνικών Επιστημών ΤΜΗΜΑ Κοινωνιολογίας ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΠΟΥΔΩΝ Προπτυχιακό ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 217 ΕΞΑΜΗΝΟ ΣΠΟΥΔΩΝ 3 ο ΤΙΤΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Κοινωνική Ψυχολογία Ι ΑΥΤΟΤΕΛΕΙΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες. Θεματική Ενότητα 6: Σχολές σκέψης στην ψυχολογία: IV

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες. Θεματική Ενότητα 6: Σχολές σκέψης στην ψυχολογία: IV ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες Θεματική Ενότητα 6: Σχολές σκέψης στην ψυχολογία: IV Θεματική Ενότητα 6 Στόχοι: Η εισαγωγή των φοιτητών στις κλινικές καταβολές της ψυχολογίας

Διαβάστε περισσότερα

Άτοµα & οµάδες. Από την οµαδική επιρροή στην οµαδική ψυχοθεραπεία. Αποστόλης Αγγελόπουλος.

Άτοµα & οµάδες. Από την οµαδική επιρροή στην οµαδική ψυχοθεραπεία. Αποστόλης Αγγελόπουλος. Άτοµα & Από την οµαδική επιρροή στην οµαδική ψυχοθεραπεία Αποστόλης Αγγελόπουλος angelopoulos.a@gmail.com www.apostolisangelopoulos.gr Κύρια θέµατα Πλήθη και Οµάδα, παραγωγικότητα, οικονοµία Ο φόβος απώλειας

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτική της Λογοτεχνίας

Διδακτική της Λογοτεχνίας ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διδακτική της Λογοτεχνίας Ενότητα 1: Σκοποί της διδασκαλίας της λογοτεχνίας l Βενετία Αποστολίδου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός; 1 α) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. αν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

Το μάθημα της λογοτεχνίας στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Το μάθημα της λογοτεχνίας στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Το μάθημα της λογοτεχνίας στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση Ενότητα 10: Αφηγηματολογία Το λάθος ως εργαλείο μάθησης και διδασκαλίας Γιάννης

Διαβάστε περισσότερα

Project: Η Αναζήτηση της Αλήθειας από Φιλοσόφους, Τραγικούς Ποιητές, ιδασκάλους άλλων Θρησκειών

Project: Η Αναζήτηση της Αλήθειας από Φιλοσόφους, Τραγικούς Ποιητές, ιδασκάλους άλλων Θρησκειών ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΕΠΠΣ ΚΑΙ ΤΑ ΑΠΣ (12-14 ΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2005) Project: Η Αναζήτηση της Αλήθειας από Φιλοσόφους, Τραγικούς Ποιητές,

Διαβάστε περισσότερα

Τσικολάτας Α. (2011) Οι ΤΠΕ ως Εκπαιδευτικό Εργαλείο στην Ειδική Αγωγή. Αθήνα

Τσικολάτας Α. (2011) Οι ΤΠΕ ως Εκπαιδευτικό Εργαλείο στην Ειδική Αγωγή. Αθήνα Οι ΤΠΕ ως Εκπαιδευτικό Εργαλείο στην Ειδική Αγωγή Τσικολάτας Αλέξανδρος Αναπληρωτής Καθηγητής, ΕΕΕΕΚ Παμμακαρίστου, tsikoman@hotmail.com Περίληψη Στην παρούσα εργασία γίνεται διαπραγμάτευση του ρόλου των

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΦΑΚΕΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΦΑΚΕΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΦΑΚΕΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Μάθηµα: Εφαρµοσµένη ιδακτική των Φυσικών Επιστηµών (Πρακτικές Ασκήσεις Γ Φάσης) ΜΙΧΑΗΛ ΣΚΟΥΜΙΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΕΣ. Α ομάδα. Αφού επιλέξεις τρία από τα παραπάνω αποσπάσματα που σε άγγιξαν περισσότερο, να καταγράψεις τις δικές σου σκέψεις.

ΕΡΓΑΣΙΕΣ. Α ομάδα. Αφού επιλέξεις τρία από τα παραπάνω αποσπάσματα που σε άγγιξαν περισσότερο, να καταγράψεις τις δικές σου σκέψεις. Α ομάδα ΕΡΓΑΣΙΕΣ 1. Η συγγραφέας του βιβλίου μοιράζεται μαζί μας πτυχές της ζωής κάποιων παιδιών, άλλοτε ευχάριστες και άλλοτε δυσάρεστες. α) Ποια πιστεύεις ότι είναι τα μηνύματα που θέλει να περάσει μέσα

Διαβάστε περισσότερα

Έννοιες Φυσικών Επιστημών Ι - Ενότητα 1: Εισαγωγή & Ενότητα 2: Γιατί διδάσκουμε Φυσικές επιστήμες (Φ.Ε.) στη Γενική Εκπαίδευση (Γ.Ε.

Έννοιες Φυσικών Επιστημών Ι - Ενότητα 1: Εισαγωγή & Ενότητα 2: Γιατί διδάσκουμε Φυσικές επιστήμες (Φ.Ε.) στη Γενική Εκπαίδευση (Γ.Ε. Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Έννοιες Φυσικών Επιστημών Ι Ενότητα 1: Γενικές πληροφορίες για το μάθημα Ενότητα 2: Γιατί διδάσκουμε Φυσικές Επιστήμες (Φ.Ε.) στη Γενική εκπαίδευση (Γ.Ε.);

Διαβάστε περισσότερα

Διδασκαλία και μάθηση στο πολυπολιτισμικό σχολείο: δημιουργώντας κίνητρα μάθησης

Διδασκαλία και μάθηση στο πολυπολιτισμικό σχολείο: δημιουργώντας κίνητρα μάθησης Α Ρ Ι Σ Τ Ο Τ Ε Λ Ε Ι Ο Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η Πράξη "Εκπαίδευση Αλλοδαπών & Παλιννοστούντων Μαθητών" υλοποιείται μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση" και

Διαβάστε περισσότερα

Ας γνωρίσουμε την Ενωμένη Ευρώπη

Ας γνωρίσουμε την Ενωμένη Ευρώπη TEACHERS4EUROPE 2ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΛΑΜΑΡΙΑΣ Ας γνωρίσουμε την Ενωμένη Ευρώπη ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΑΝΑ ΤΑΞΗ Β Γυμνασίου 1 Α. ΘΕΜΑ : Σενάριο - Σχέδιο Διδασκαλίας Α1. Ταυτότητα Σεναρίου Σχεδίου Διδασκαλίας Διαπολιτισμική

Διαβάστε περισσότερα

Mάθηση και διαδικασίες γραμματισμού

Mάθηση και διαδικασίες γραμματισμού Mάθηση και διαδικασίες γραμματισμού Διαβάστε προσεκτικά την λίστα που ακολουθεί. Ποιες από τις δραστηριότητες που αναφέρονται θεωρείτε ότι θα συνέβαλαν περισσότερο στην προώθηση του γραμματισμού των παιδιών

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ - ΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ

ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ - ΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ - ΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ Υπάρχει µεγάλη ποικιλία θεµάτων που θα µπορούσαν να δοθούν ως συνθετικές δηµιουργικές εργασίες. Όποιο θέµα όµως και να δοθεί, θα ήταν καλό να έχει ως στόχο τη στροφή του

Διαβάστε περισσότερα

ιερεύνηση των Όρων και των Προϋποθέσεων που ενισχύουν την Ανάδειξη της Πολιτισµικής υναµικής της Εκπαίδευσης

ιερεύνηση των Όρων και των Προϋποθέσεων που ενισχύουν την Ανάδειξη της Πολιτισµικής υναµικής της Εκπαίδευσης ιερεύνηση των Όρων και των Προϋποθέσεων που ενισχύουν την Ανάδειξη της Πολιτισµικής υναµικής της Εκπαίδευσης Η σύγχρονη εκπαίδευση στοχεύει στην ολόπλευρη ανάπτυξη του µαθητή τόσο σε ατοµικό όσο και σε

Διαβάστε περισσότερα

Εναλλακτικές θεωρήσεις για την εκπαίδευση και το επάγγελμα του εκπαιδευτικού

Εναλλακτικές θεωρήσεις για την εκπαίδευση και το επάγγελμα του εκπαιδευτικού Εναλλακτικές θεωρήσεις για την εκπαίδευση και το επάγγελμα του εκπαιδευτικού Η εκπαίδευση ως θεσμός κοινωνικοπολιτισμικής μεταβίβασης δομολειτουργισμός και ως θεσμός κοινωνικού μετασχηματισμού κριτική

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής

Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής Αλεξάνδρα Ανδρούσου - Βασίλης Τσάφος Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία (ΤΕΑΠΗ) Παιδαγωγική ως (δι)επιστημονικό πεδίο (1/2) Επιστημονικά πορίσματα είναι

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογική εξήγηση των δυσκολιών στην ανθρώπινη επικοινωνία - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχολόγ

Βιολογική εξήγηση των δυσκολιών στην ανθρώπινη επικοινωνία - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχολόγ Οι άνθρωποι κάνουμε πολύ συχνά ένα μεγάλο και βασικό λάθος, νομίζουμε ότι αυτό που λέμε σε κάποιον άλλον, αυτός το εκλαμβάνει όπως εμείς το εννοούσαμε. Νομίζουμε δηλαδή ότι ο «δέκτης» του μηνύματος το

Διαβάστε περισσότερα

Η ιστορία της παιδικής συμπεριφοράς γεννιέται από την συνύφανση αυτών των δύο γραμμών (Vygotsky 1930/ 1978, σελ. 46).

Η ιστορία της παιδικής συμπεριφοράς γεννιέται από την συνύφανση αυτών των δύο γραμμών (Vygotsky 1930/ 1978, σελ. 46). 1896 1934 2 ξεχωριστές στην καταγωγή τους γραμμές ανάπτυξης: Α) Μία πρωτόγονη, φυσική γραμμή ανάπτυξης,, αυτόνομης εκδίπλωσης των βιολογικών δομών του οργανισμού, και Β) μία πολιτισμική, ανώτερη ψυχολογική

Διαβάστε περισσότερα

ιαφοροποιηµένη παιδαγωγική

ιαφοροποιηµένη παιδαγωγική ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΠΑΙ ΩΝ 2002-2004 Κλειδιά και Αντικλείδια ΕΜ ιδακτική Μεθοδολογία ιαφοροποιηµένη παιδαγωγική Μαρία Σφυρόερα ΥΠΕΠΘ Πανεπιστήµιο Αθηνών Αθήνα 2004 Μέτρο 1.1. ΕΠΕΑΕΚ II Εκπαίδευση Μουσουλµανοπαίδων

Διαβάστε περισσότερα