Μειέηε Πεξηβαιινληηθώλ Παξακέηξωλ ηεο ιίκλεο Πακβώηηδαο Ηωάλληλα

Transcript

1 ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΠΑΣΡΩΝ ΥΟΛΖ ΘΔΣΗΚΩΝ ΔΠΗΣΖΜΩΝ ΣΜΖΜΑ ΒΗΟΛΟΓΗΑ ΓΗΑΣΜΖΜΑΣΗΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΩΝ ΠΟΤΓΩΝ ΣΗ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΗΚΔ ΔΠΗΣΖΜΔ Μειέηε Πεξηβαιινληηθώλ Παξακέηξωλ ηεο ιίκλεο Πακβώηηδαο Ηωάλληλα Μαξηνλίθε Μπξνκπνλά Γεωιόγνο Δπηβιέπσλ: Γεψξγηνο Παπαζενδψξνπ, Αλαπιεξσηήο Καζεγεηήο Σκήκαηνο Γεσινγίαο Παλεπηζηεκίνπ Παηξψλ Πάηξα 2010

2 κεηαπηπρηαθή δηαηξηβή κε ηίηιν: Μειέηε Πεξηβαιινληηθψλ Παξακέηξσλ ηεο ιίκλεο Πακβψηηδαο Ησάλληλα Μαξηνλίθε Μπξνκπνλά Α.Μ. 169 Γεωιόγνο Σξηκειήο Δπηηξνπή Δπηβιέπσλ: Γεψξγηνο Παπαζενδψξνπ, Αλαπιεξσηήο Καζεγεηήο Σκήκαηνο Γεσινγίαο Βαζίιεηνο Σζηθνχξαο, Δπίθνπξνο Καζεγεηήο Σκήκαηνο Γεσινγίαο Μαξία Γεξαγά, Λέθηνξαο Σκήκαηνο Γεσινγίαο

3 ΠΡΟΛΟΓΟ ΕΤΦΑΡΙΣΙΕ Η παρούσα διατριβή ειδίκευσης πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του Διατμηματικού Μεταπτυχιακού Προγράμματος πουδών στις Περιβαλλοντικές Επιστήμες. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στο Εργαστήριο Θαλάσσιας Γεωλογίας και Υυσικής Ωκεανογραφίας καθώς επίσης και στο Εργαστήριο Ορυκτών Πρώτων Τλών του τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών. Σο θέμα που πραγματεύεται είναι η μελέτη Περιβαλλοντικών Παραμέτρων της λίμνης Παμβώτιδας Ιωάννινα. το σημείο αυτό θα ήθελα να ευχαριστήσω τον επιβλέποντα Αναπληρωτή Καθηγητή του τμήματος Γεωλογίας κ. Γεώργιο Παπαθεοδώρου για την ανάθεση της έρευνας αυτής, την εμπιστοσύνη που έδειξε στο πρόσωπό μου καθώς και τις σημαντικές συμβουλές του κατά την περίοδο συγγραφής της διπλωματικής. Θα ήθελα επίσης να ευχαριστήσω τον Επίκουρο Καθηγητή του τμήματος Γεωλογίας κ. Βασίλειο Σσικούρα, μέλος τις τριμελής επιτροπής για την καθοδήγηση και την πολύτιμη βοήθεια που μου προσέφερε κατά τη διάρκεια της υλοποίησης της εργασίας. Επίσης θερμές ευχαριστίες εκφράζονται προς την υποψήφια Διδάκτορα Ελένη Κουτσοπούλου για την πολύπλευρη βοήθεια της σε διάφορα στάδια της διατριβής, τις σωστές οδηγίες και διευκρινίσεις της καθώς και για την δημιουργία ενός πολύ θετικού κλίματος στο εργαστήριο. Επιπλέον θα ήθελα να ευχαριστήσω τη Λέκτορα του τμήματος Γεωλογίας κ. Μαρία Γεραγά, την υποψήφια Διδάκτορα Μαργαρίτα Ιατρού για τη βοήθεια και τις συμβουλές της καθώς επίσης και την υποψήφια Διδάκτορα ταυρούλα Κορδέλλα. Σέλος οι πιο θερμές ευχαριστίες εκφράζονται προς την οικογένειά μου και το στενό φιλικό μου περιβάλλον για την ηθική κυρίως και ψυχολογική υποστήριξη σε όλη τη διάρκεια των σπουδών μου. Πάτρα, 2010 Μαριονίκη Μπρομπονά

4 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ 1. Δηζαγωγή Γεληθά Γεσρεκεία Γεληθά Υαξαθηεξηζηηθά ησλ Βαξέσλ Μεηάιισλ Σα Ηδήκαηα σο Πεδίν Μειέηεο ησλ Ρχπσλ θνπφο ηεο Μειέηεο Πεξηνρή κειέηεο Γεληθά Ηζηνξηθά ηνηρεία Γεσγξαθηθή Θέζε Γεσινγηθή Γνκή ηεο Δπξχηεξεο ππφ Μειέηε Πεξηνρήο Ηφληνο Εψλε Γεσηεθηνληθή Θέζε θαη Παιαηνγεσγξαθία Ληζνζηξσκαηνγξαθηθή Δμέιημε Παιαηνγεσγξαθηθή θαη Σεθηννξνγελεηηθή Δμέιημε Εψλε Γαβξφβνπ-Σξίπνιεο Γεσηεθηνληθή Θέζε θαη Ληζνζηξσκαηνγξαθηθή Δμέιημε Σεθηνληθή Δμέιημε ηεο Εψλεο Γαβξφβνπ-Σξίπνιεο Γεσινγηθή Γνκή ηεο Λίκλεο Πακβψηηδαο Γεσκνξθνινγία Οξηζκφο Υαξαθηεξηζηηθά ησλ Ληκλψλ... 26

5 2.10 Κιηκαηνινγηθά ηνηρεία Ννκνζεζία γηα ηελ Λίκλε Πακβψηηδα Μεζνδνινγία Πεξηζιαζηκεηξία Αθηίλσλ Υ αξσηηθφ Ζιεθηξνληθφ Μηθξνζθφπην Malvern Mastersizer 2000 Hydro Πξνζδηνξηζκφο πγθέληξσζεο Βαξέσλ Μεηάιισλ Φαζκαηνκεηξία Μαδψλ Δπαγσγηθά πδεπγκέλνπ Πιάζκαηνο (ICP-MS) Μέζνδνη Νεηξνληθήο Δλεξγνπνίεζεο Πνιπδηάζηαηε ηαηηζηηθή Αλάιπζε (R-ηχπνπ Παξαγνληηθή Αλάιπζε) Δξγαζίεο Πεδίνπ Δηζαγσγή πιινγή Δπηθαλεηαθψλ Γεηγκάησλ Ηδεκάησλ Πεξηγξαθή ησλ Ππξήλσλ Παξνπζίαζε Απνηειεζκάηωλ Οξπθηνινγία Ηδεκάησλ Πεξηζιαζηκεηξία Αθηίλσλ Υ Πνζνηηθφο Πξνζδηνξηζκφο αξσηηθφ Ζιεθηξνληθφ Μηθξνζθφπην Κνθθνκεηξηθή χζηαζε ησλ Ηδεκάησλ Κνθθνκεηξηθέο Αλαιχζεηο Γεσρεκηθή χζηαζε ησλ Ηδεκάησλ... 89

6 5.3.1 Καηαθφξπθεο Καηαλνκέο Υεκηθψλ ηνηρεηψλ Δπηθαλεηαθέο Καηαλνκέο ρεκηθψλ ζηνηρεηψλ χγθξηζε Απνηειεζκάησλ κε Άιιεο Λίκλεο Πνιπδηάζηαηε ηαηηζηηθή Αλάιπζε (R-ηχπνπ Παξαγνληηθή Αλάιπζε) Έιεγρνο ηεο αμηνπηζηίαο ηνπ 3-κεινχο παξαγνληηθνχ κνληέινπ Έιεγρνο ηεο αμηνπηζηίαο ηνπ 4-κεινχο παξαγνληηθνχ κνληέινπ πδήηεζε - πκπεξάζκαηα Βηβιηνγξαθία

7 1 ΔΙΑΓΩΓΗ 1.1 Γεληθά Ζ πξνζηαζία ηνπ θπζηθνχ θαη αλζξσπνγελνχο πεξηβάιινληνο απαζρνιεί φιν θαη πεξηζζφηεξν ηα ηειεπηαία ρξφληα ηελ επηζηεκνληθή θνηλφηεηα θαη ηηο δεκφζηεο πνιηηηθέο αιιά απνηειεί επίζεο, αληηθείκελν ζπδήηεζεο ησλ πνιηηψλ κέζα απφ ηηο πξαθηηθέο θαη ηα βηψκαηα ηεο θαζεκεξηλήο δσήο. Έλα απφ ηα δεηήκαηα απνηειεί ε πξνζηαζία ησλ πδάηηλσλ νηθνζπζηεκάησλ σο πξνο ηελ δηαζθάιηζε ησλ πνζνηηθψλ θαη πνηνηηθψλ ηνπο ραξαθηεξηζηηθψλ. Ο ππζκέλαο θαη ε πδάηηλε ζηήιε, ζηα παξάθηηα πδάηηλα νηθνζπζηήκαηα έρνπλ ζρέζε αιιειεμάξηεζεο θαη αιιειεπίδξαζεο, φπνπ απηφ επηβεβαηψλεηαη ζε πεξηπηψζεηο ξχπαλζεο. Σηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο έρεη ζεκεησζεί κηα ζεκαληηθή αχμεζε ζην ξπζκφ δηάζεζεο απνβιήησλ ζην πδάηηλν νηθνζχζηεκα. Αλάκεζα ζηηο επηβιαβείο νπζίεο ησλ απνβιήησλ, ηα βαξέα κέηαιια ζπληζηνχλ κηα νκάδα κε ζνβαξέο επηπηψζεηο ζηνπο βελζνληθνχο νξγαληζκνχο, επεξεάδνληαο έηζη ηελ πγεία, αλάπηπμε θαη αλαπαξαγσγηθή ηθαλφηεηα ηνπο αιιά θαη ηνλ ηειηθφ θαηαλαισηή, ηνλ άλζξσπν. Ζ ηειηθή θαηάιεμε ησλ βαξέσλ κεηάιισλ είλαη ε απφζεζή ηνπο ζηα ηδήκαηα ηνπ ππζκέλα. Ζ δηαξθήο ζπζζψξεπζε ξχπσλ κπνξεί λα κεηαηξέςεη ην ίδεκα ζε δεπηεξνγελή πεγή ξχπαλζεο, αλάινγα κε ηηο θπζηθνρεκηθέο ζπλζήθεο πνπ δηακνξθψλνληαη. Έηζη, ην ίδεκα ηνπ ππζκέλα απνηειεί κηα θαζνξηζηηθή θάζε γηα ην πδάηηλν νηθνζχζηεκα θαη ε κειέηε ηνπ απνδεηθλχεηαη νπζηαζηηθή γηα ηελ θαηαλφεζε ησλ κεραληζκψλ πνπ ξπζκίδνπλ ηελ πνξεία ησλ βαξέσλ κεηάιισλ κέζα ζ απηφ. Κξηηήξην επηινγήο γηα ηε ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή κειέηεο απνηέιεζε ε κεγάιε νηθνινγηθή αμία θαη ην ηδηαίηεξν επηζηεκνληθφ ελδηαθέξνλ πνπ παξνπζηάδεη. Ζ ιίκλε Πακβψηηδα πξνζηαηεχεηαη απφ δηεζλείο ζπκβάζεηο θαη ηελ εζληθή λνκνζεζία, ελψ πεξηιακβάλεηαη θαη ζην Δπξσπατθφ Γίθηπν Πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ «ΦΤΖ 2000». Ζ κεγάιε αμία πνπ παξνπζηάδεη ε ιίκλε ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο έληνλεο αλζξσπνγελείο πηέζεηο πνπ αζθνχληαη ηα ηειεπηαία ρξφληα φπσο ν επηξνθηζκφο, 1

8 θαζηζηά σο άκεζε αλάγθε ηε ιήςε απαξαίηεησλ κέηξσλ πξνζηαζίαο θαη απνθαηάζηαζεο. 1.2 Γεωρεκεία Γεληθά Υαξαθηεξηζηηθά ηωλ Βαξέωλ Μεηάιιωλ Σα κέηαιια απνηεινχλ αλαπφζπαζην θνκκάηη ηνπ έκβηνπ θαη αβηνηηθνχ πεξηβάιινληνο. ηελ πξψηε πεξίπησζε απαληψληαη σο νπζηψδε ή κε ζηνηρεία θαη ηρλνζηνηρεία ησλ δψλησλ νξγαληζκψλ, ελψ ζηε δεχηεξε σο ζεκειηψδε ή δεπηεξεχνληα ζπζηαηηθά ησλ πεηξσκάησλ. Μία θαηεγνξία ησλ κεηάιισλ είλαη ηα βαξέα κέηαιια. Σα βαξέα κέηαιια είλαη κηα νκάδα ζηνηρείσλ ζηνλ πεξηνδηθφ πίλαθα κεηαμχ ηνπ Cu θαη ηνπ Hg κε αηνκηθέο κάδεο αλάκεζα ζηηο ηηκέο θαη amu θαη εηδηθφ βάξνο κεγαιχηεξν ηνπ 4.0 g/cm 3. Με βάζε ηελ ππθλφηεηα κπνξνχλ λα νξηζζνχλ σο απηά ηα νπνία έρνπλ κεγάιε ππθλφηεηα, κεγαιχηεξε ησλ άιισλ ζηνηρείσλ. Απηά είλαη πεξίπνπ 65 θαη ε ππθλφηεηά ηνπο είλαη πέληε θνξέο κεγαιχηεξε απφ ηελ ππθλφηεηα ηνπ λεξνχ θαη είλαη ιηγφηεξν ζπλεζηζκέλα απφ ηα ειαθξά κέηαιια ζην θινηφ ηεο Γεο. Σα πεξηζζφηεξα απφ ηα βαξέα κέηαιια πνπ απαληνχλ ζηε ζάιαζζα έρνπλ κεηαθεξζεί κέζσ ησλ πνηακψλ θαη πξνέξρνληαη απφ ηελ απνζάζξσζε ησλ ρεξζαίσλ πεηξσκάησλ θαη ηδεκάησλ. Δπίζεο βαξέα κέηαιια πεξηέρεη ε ηέθξα πνπ πξνέξρεηαη απφ εθαηζηεηαθέο εθξήμεηο θαη ε νπνία δηαζπείξεηαη απφ ηνπο αλέκνπο θαη ηειηθά απνηίζεηαη ζηα πην απφκαθξα ζεκεία ηνπ παγθφζκηνπ σθεαλνχ. Σα βαξέα κέηαιια πνπ απαληνχλ σο ηρλνζηνηρεία ζην ζαιάζζην πεξηβάιινλ είλαη ην As, ην Cd, ν Sn, ν Pb θαη ην Se. Όηαλ νη ζπγθεληξψζεηο ηνπ κεηάιινπ είλαη ππεξβνιηθέο, απφ 40 κέρξη 100 θνξέο, ραξαθηεξίδνληαη ηνμηθά (Varnavas, 2004). Ζ κεγάιε ηνπο πεξηβαιινληηθή ζεκαζία έγθεηηαη ζην γεγνλφο φηη, απφ ηε κία, ζε ζπγθεθξηκέλεο πνζφηεηεο είλαη απαξαίηεηα γηα ηελ αλάπηπμε ησλ νξγαληζκψλ, ζηελ πεξίπησζε φκσο πνπ νη ζπγθεληξψζεηο απμεζνχλ απνηεινχλ ηξνρνπέδε γηα ηελ αλάπηπμή ηνπο, ελψ πάλσ απφ θάπνηεο ζπγθεληξψζεηο επηθέξνπλ αθφκε θαη ην ζάλαην ησλ νξγαληζκψλ (Fortsner and Wittman 1983). Σα βαξέα κέηαιια επνκέλσο κπνξεί λα γίλνπλ ηνμηθά, ελψ έλα επί πιένλ αξλεηηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηνπο είλαη φηη δελ είλαη βηναπνηθννδνκήζηκα κε απνηέιεζκα λα δξνπλ ζπζζσξεπηηθά. Σα βαξέα 2

9 κέηαιια αλήθνπλ ζε κηα θαηεγνξία ξππαληψλ πνπ νλνκάδνληαη δηαηεξεηέεο (Φεξεληίλνο θ.α. 1994), νη νπνίεο δελ απνζπληίζεληαη απφ ηε δξάζε ησλ βαθηεξίσλ θαη βξίζθνληαη ππφ ζσκαηηδηαθή ή δηαιπηή κνξθή. Ζ είζνδφο ηνπο ζην ζαιάζζην πεξηβάιινλ νθείιεηαη ζε θπζηθέο θαη αλζξσπνγελείο πεγέο, εθ ησλ νπνίσλ νη ηειεπηαίεο είλαη απηέο πνπ πξνθαινχλ θαη ηε ξχπαλζε ηνπ πεξηβάιινληνο. ηηο θπζηθέο πεγέο αλήθεη ε γεσινγηθή απνζάζξσζε ελψ ζηηο αλζξσπνγελείο πεγέο πεξηιακβάλνληαη ηα βηνκεραληθά θαη κεηαιιεπηηθά απφβιεηα, νη ρξήζεηο ησλ κεηάιισλ, ε έθπιπζε θαη απειεπζέξσζε κεηάιισλ απφ ηα ζηεξεά απφβιεηα θαη νη εθθξίζεηο αλζξψπσλ θαη δψσλ, νη νπνίεο πεξηέρνπλ βαξέα κέηαιιά. Οη πεγέο ησλ κεηάιισλ κπνξεί λα είλαη ζεκεηαθέο ή θαη κε ζεκεηαθέο. Οη θπξηφηεξεο πεγέο ησλ κεηάιισλ ζην πεξηβάιινλ είλαη α) ε γεσινγηθή απνζάζξσζε, β) ηα κεηαιινπξγηθά θαη κεηαιιεπηηθά απφβιεηα, γ) ηα βηνκεραληθά απφβιεηα, δ) αζηηθά ιχκαηα - απνζηξάγγηζε βξφρηλνπ λεξνχ. Ζ γεσινγηθή απνζάζξσζε θαζνξίδεη ηηο ζπγθεληξψζεηο ππνβάζξνπ ησλ κεηάιισλ, επνκέλσο πεξηνρέο πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ ηελ παξνπζία κεηαιινθφξσλ ζρεκαηηζκψλ ή δψλεο κε νξπθηά νηθνλνκηθνχ ελδηαθέξνληνο, απμάλνπλ ην επίπεδν ησλ ζπγθεληξψζεσλ ππνβάζξνπ ησλ αληίζηνηρσλ κεηάιισλ. Σα κεηαιινπξγηθά θαη κεηαιιεπηηθά απφβιεηα κπνξνχλ λα επηβαξχλνπλ ην πεξηβάιινλ είηε κέζσ θπζηθψλ δηεξγαζηψλ (επίδξαζε ηνπ αηκνζθαηξηθνχ νμπγφλνπ θαη ηεο πγξαζίαο ζε ζεηνχρα νξπθηά κε απνηέιεζκα ηελ απφπιπζε ησλ βαξέσλ κεηάιισλ), είηε απφ ηελ απφξξηςε ζηείξσλ απνβιήησλ, πνπ πξνθχπηνπλ θαηά ηελ επεμεξγαζία ησλ κεηαιιεπκάησλ, ηα νπνία φκσο πεξηέρνπλ βαξέα κέηαιια. Υαξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα ηεο ηειεπηαίαο πεξίπησζεο απνηεινχλ: α) Σν παξάδεηγκα ηεο ΝΓ Αγγιίαο φπνπ γηα πνιινχο αηψλεο γίλεηαη εμφξπμε ραιθνχ θαη θαζζηηέξνπ, φπνπ ηεξάζηηα θαηάινηπα απφ ηελ επεμεξγαζία ησλ θνηηαζκάησλ, πινχζηα ζε As απνηέζεθαλ θαηά κήθνο ησλ θνηηαζκάησλ. Ζ απφπιπζε ησλ ζσξψλ απηψλ νδήγεζε ζε ζεκαληηθφ εκπινπηηζκφ ησλ ηδεκάησλ θαη ησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο κε As (Aston et al., 1975). β) Σν παξάδεηγκα ηνπ θφιπνπ ησλ Αληηθχξσλ, φπνπ θαηά ηελ παξαγσγή αινπκηλίνπ απφ βσμίηε, απνξξίπηεηαη ζηνλ Κνξηλζηαθφ θφιπν ε πινχζηα ζε Fe, Ti, Ni, Co, Pb θαη Cu εξπζξά ηιχο (Varnavas and Papatheodorou 1987, Παπαζενδψξνπ, 1990). γ) Σν παξάδεηγκα ηνπ Β. Δπβντθνχ θφιπνπ, φπνπ θαηά ηελ εθκεηάιιεπζε ζηδεξνληθειηνχρσλ θνηηαζκάησλ, απνξξίπηεηαη ζηελ επηθάλεηα ηεο ζάιαζζαο κε θνξηεγίδα ε πινχζηα ζε Fe ζθσξία (Βνπηζηλνχ, 1988). 3

10 Σα βηνκεραληθά απφβιεηα είλαη επίζεο ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο πινχζηα ζε κέηαιια θπξίσο ζε βηνκεραλίεο πεηξειαίνπ θαη παξαγσγήο ιηπαζκάησλ. Υαξαθηεξηζηηθφ είλαη ην παξάδεηγκα δειεηεξίαζεο απφ Hg ζηνλ θφιπν ηεο Minamata, ιφγσ ηεο απφξξηςεο CH 3 Hg απφ βηνκεραλία θαηαζθεπήο πιαζηηθψλ (PVC). Ο Hg πνπ απειεπζεξσλφηαλ ζην πεξηβάιισλ κεηαθέξζεθε κέζσ ηεο βξψζεο ησλ ςαξηψλ ζηνπο θαηνίθνπο. Αζηηθά ιχκαηα-απνζηξάγγηζε βξφρηλνπ λεξνχ: Οη παξάθηηεο αζηηθέο πεξηνρέο απνηεινχλ ηέινο, πεγή εηζφδνπ βαξέσλ κεηάιισλ ζην ζαιάζζην πεξηβάιινλ είηε κέζσ ησλ αζηηθψλ ιπκάησλ ηα νπνία εηζέξρνληαη ζην πδάηηλν πεξηβάιινλ απφ ζεκεηαθέο πεγέο (αγσγνχο), είηε κέζσ ηεο απνζηξάγγηζεο βξφρηλσλ λεξψλ (κε ζεκεηαθέο πεγέο). χκθσλα κε ηνλ Gibbs (1973) ηα βαξέα κέηαιια ελζσκαηψλνληαη ζηα ηδήκαηα κε ηέζζεξηο θχξηνπο ηχπνπο δεζκψλ: α) ηελ πξνζξφθεζε, β) ηε ζπγθαηαθξήκληζε, γ) ηε ζχλδεζε κε νξγαληθή χιε θαη δ) κε ηελ παξνπζία ηνπο ζηελ θξπζηαιιηθή δνκή ησλ νξπθηψλ. ηε ζπλέρεηα δίλνληαη νξηζκέλα ζηνηρεία γηα ην βηνρεκηθφ ξφιν θάπνησλ βαξέσλ κεηάιισλ: Κάδκην (Cd): είλαη έλα κε απαξαίηεην γηα ηηο βηνινγηθέο ιεηηνπξγίεο θαη εμαηξεηηθά ηνμηθφ κέηαιιν. Δίλαη έλα ζπζζσξεπηηθφ ζηνηρείν θαη κπνξεί λα πξνθαιέζεη πιεζψξα ηνμηθψλ θαηλνκέλσλ ζηνπο λεθξνχο, ζηα νζηά, ζην θαξδηναλαπλεπζηηθφ ζχζηεκα θαη ην ζπξνεηδή αδέλα. Υξώκην (Cr): είλαη απαξαίηεην γηα ηηο βηνινγηθέο ιεηηνπξγίεο, αιιά ζε ζπγθεληξψζεηο πςειφηεξεο απφ ίρλε, κπνξεί λα γίλεη πνιχ ηνμηθφ γηα ηα ςάξηα. Γε ζπζζσξεχεηαη θαη απνβάιιεηαη πνιχ γξήγνξα. Σν ηξηζζελέο ρξψκην είλαη βαζηθφ ηρλνζηνηρείν γηα ηνλ κεηαβνιηζκφ ησλ ιηπψλ θαη ησλ πδαηαλζξάθσλ ζηα ζειαζηηθά. ηνλ άλζξσπν ζπκκεηέρεη ζηνλ έιεγρν κεηαβνιηζκνχ ηεο γιπθφδεο. Σν ρξψκην ζπζζσξεχεηαη ζην δέξκα, ζηνπο πλεχκνλεο θαη ζηνπο κπο (Λενληζηλίδεο1989, Μπφκπνξε 1996, Κνπτκηδήο 1997). Τδξάξγπξνο (Hg): βξίζθεηαη γεληθά ζε ρακειά επίπεδα ζην ζηεξεφ θινηφ ηεο γεο. Υξεζηκνπνηείηαη εθηεηακέλα ζηε βηνκεραλία, ρσξίο απηφ λα ζεκαίλεη φηη απειεπζεξψλεηαη πδξάξγπξνο ζε θάζε ρξήζε ηνπ. Ζ αζζέλεηα Minamata είλαη ην πην ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ηεο δειεηεξηψδνπο επίδξαζεο ηνπ πδξαξγχξνπ ζηνλ 4

11 αλζξψπηλν νξγαληζκφ. Ο πδξάξγπξνο πξνθαιεί ζνβαξέο θαη κφληκεο βιάβεο ζην λεπξηθφ ζχζηεκα επίζεο επεξεάδεη ηε ζπνλδπιηθή ζηήιε, ηα λεθξά θαη ην ζπθψηη. Μόιπβδνο (Pb): ε κεγαιχηεξε πεγή κνιχβδνπ ζηνλ αέξα είλαη νη κεηαιινπξγηθέο βηνκεραλίεο, ηα δηπιηζηήξηα θαη ε θαχζε νξπθηψλ αλζξάθσλ. Απφ ηελ αξραηφηεηα κέρξη ζήκεξα αλαθέξνληαη πνιιά παξαδείγκαηα δειεηεξίαζεο απφ κφιπβδν πνπ νθείινληαη ζε απμεκέλεο ζπγθεληξψζεηο κνιχβδνπ ζην πφζηκν λεξφ. Δίλαη ε θχξηα αηηία εγθεθαινπάζεηαο θαη δηαλνεηηθήο θαζπζηέξεζεο. Απφ ηελ απμεκέλε ζπγθέληξσζε κνιχβδνπ κπνξνχλ αθφκα λα πξνθιεζνχλ αλαηκία θαη λεθξνπάζεηα. Αξζεληθό (As): νη κεγάιεο ζπγθεληξψζεηο αξζεληθνχ ζην πφζηκν λεξφ, πξνθαινχλ βιάβεο ζην γαζηξεληεξηθφ ζχζηεκα, ζην δέξκα, ζην ζπθψηη θαζψο θαη ζηα λεθξά (Varnavas 1997) Σα Ηδήκαηα ωο Πεδίν Μειέηεο ηωλ Ρύπωλ Απνδέθηεο ησλ αλζξψπηλσλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ζπλεπψο ησλ βαξέσλ κεηάιισλ απνηεινχλ ζε κεγάιν βαζκφ ηα ζαιάζζηα ηδήκαηα. Σα κέηαιια πνπ απνξξίπηνληαη ζην λεξφ κπνξεί λα πξνζξνθεζνχλ απφ νξγαληθά ή άιια αησξνχκελα ζσκαηίδηα θαη λα θαζηδήζνπλ εκπινπηίδνληαο ηα ηδήκαηα. Δίλαη βέβαηα δπλαηφ λα επαλαησξεζνχλ ιφγσ κεηαβνιήο ησλ θπζηθνρεκηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ ηδεκάησλ θαη λα εηζέιζνπλ μαλά ζηελ ηξνθηθή αιπζίδα. Σα βαξέα κέηαιια κπνξεί λα είλαη ελζσκαησκέλα ζην ίδεκα κε ηηο αθφινπζεο κνξθέο: 1) Δλζσκαησκέλα ζην πιέγκα ησλ αξγηιηθψλ θαη άιισλ νξπθηψλ 2) Πξνζξνθεκέλα ζηελ επηθάλεηα ησλ αξγηιηθψλ νξπθηψλ 3) Πξνζξνθεκέλα ζηα νμείδηα ζηδήξνπ θαη καγγαλίνπ 4) Πξνζξνθεκέλα ζην νξγαληθφ πιηθφ ή ζπλδένληαη κε νξγαλνκεηαιιηθέο ελψζεηο Γεληθά ηα ζαιάζζηα ηδήκαηα παξακέλνπλ γηα κεγάια ρξνληθά δηαζηήκαηα ζην ρψξν απφζεζήο ηνπο θαη δίλνπλ πνιιά ζηνηρεία γηα ην ρψξν πξνέιεπζήο ηνπο, αιιά θαη γηα ην ρξφλν απφζεζήο ηνπο. Απνηεινχλ επνκέλσο έλα πνιχ θαιφ δείθηε ηεο ξχπαλζεο κηαο πεξηνρήο θαη ηεο εμέιημήο ηεο ζην ρξφλν. Ζ αλάπηπμε ηεο βηνηερλίαο, ηεο βηνκεραλίαο θαη ησλ αζηηθψλ θέληξσλ πνπ ζεκεηψζεθε ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο ζηε ρψξα καο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ έιιεηςε 5

12 ελφο απζηεξά θαζνξηζκέλνπ λνκνζεηηθνχ πεξηβαιινληηθνχ πιαηζίνπ, είρε σο απνηέιεζκα ηε ξχπαλζε πνιιψλ πεξηνρψλ. Οη πεξηζζφηεξν εππαζείο πεξηνρέο είλαη νη παξάθηηεο ησλ κεγάισλ αζηηθψλ θέληξσλ, πνπ απνηεινχλ ηνπο απνδέθηεο φισλ ησλ αλζξψπηλσλ δξαζηεξηνηήησλ. 1.3 θνπόο ηεο Μειέηεο θνπφο ηεο παξνχζαο δηαηξηβήο εηδίθεπζεο είλαη ε κειέηε ησλ ηδεκάησλ πνπ ζπιιέρζεθαλ απφ ηελ ιίκλε Πακβψηηδα Ησάλληλα. ηα πιαίζηα ηεο κειέηεο έγηλε νξπθηνινγηθή, γεσρεκηθή θαη θνθθνκεηξηθή αλάιπζε θαζψο θαη ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία ησλ απνηειεζκάησλ κε ζθνπφ ηνλ θαζνξηζκφ ησλ πεξηβαιινληηθψλ παξακέηξσλ απηήο. πγθεθξηκέλα δηεξεπλάηαη ε πηζαλή πεξηβαιινληηθή επηβάξπλζε ηνπ ιηκλαίνπ ππζκέλα ηεο πεξηνρήο απφ βαξέα κέηαιια. 6

13 2 ΠΔΡΙΟΥΗ ΔΡΔΤΝΑ 2.1 Γεληθά Ζ ιίκλε ησλ Ησαλλίλσλ, γλσζηή θαη κε ην φλνκα Πακβψηηδα, βξίζθεηαη ζην βνξεηνδπηηθφ ηκήκα ηεο Διιάδαο θαη θαιχπηεη έλα κηθξφ κέξνο ηνπ ιεθαλνπεδίνπ ησλ Ησαλλίλσλ (Δηθ. 2.1). Εικ. 2.1: Άπνςε ηεο ιίκλεο Πακβώηηδαο 7

14 Γεσινγηθέο έξεπλεο ζηελ πεξηνρή έδεημαλ φηη ε ειηθία ηεο ιίκλεο μεπεξλά ην 1Ma θαη θαηά ην παξειζφλ θάιππηε ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ ιεθαλνπεδίνπ ησλ Ησαλλίλσλ (Καγθάινπ, 1990). ηε καθξαίσλε ηζηνξία ηεο, ν άλζξσπνο εκθαλίδεηαη κφλν ηηο ηειεπηαίεο ρηιηεηίεο. Ζ ιίκλε ππήξμε αλέθαζελ πφινο έιμεο γηα ηελ αλζξψπηλε θνηλσλία, πξνζθέξνληάο ηεο ηα απαξαίηεηα γηα ηε δηαηξνθή ηεο θαη έλα ζίγνπξν θαηαθχγην ελάληηα ζηνπο ερζξνχο θαη ηηο ζθιεξέο ζπλζήθεο ησλ γχξσ νξεηλψλ φγθσλ. Ζ αξκνληθή ζπλχπαξμε πφιεο θαη ιίκλεο δηαηαξάρζεθε ηα ηειεπηαία ρξφληα, ιφγσ ηεο αλάπηπμεο ηφζν ηεο πφιεο ησλ Ησαλλίλσλ, φζν θαη ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο. Μέρξη πξηλ πεξίπνπ 50 ρξφληα, ηα Ησάλληλα απνηεινχζαλ κηα κηθξή επαξρηαθή πφιε, ρηηζκέλε ζηηο φρζεο ηεο ιίκλεο. ηα ρξφληα πνπ αθνινχζεζαλ ε πφιε επεθηάζεθε γξήγνξα, ζπγθέληξσζε κεγάιν κέξνο ηνπ πιεζπζκνχ ηεο πεξηνρήο θαη έγηλε εληαία κε ηηο γχξσ θνηλφηεηεο. Ζ βηνκεραλία θαη ηδηαίηεξα ε γεσξγηθή παξαγσγή απμήζεθαλ κε γνξγνχο ξπζκνχο, βειηηψλνληαο ην επίπεδν δσήο ησλ θαηνίθσλ ηεο πεξηνρήο. Ζ νηθνλνκηθή θαη ε γεληθφηεξε αλάπηπμε ηεο πεξηνρήο είρε σο απνηέιεζκα ην αληίζηνηρν νηθνινγηθφ ηίκεκα. Λφγσ ησλ βξαδχηεξσλ ξπζκψλ αλάπηπμεο ηεο βηνκεραλίαο, ζε ζρέζε κε άιιεο πεξηνρέο, ηα νηθνινγηθά πξνβιήκαηα δελ παξνπζηάδνληαη κε ηελ ίδηα νμχηεηα. Αληαλαθιψληαη φκσο κε ηε κεγαιχηεξε έληαζε ζηε ιίκλε, πνπ απνηειεί ηνλ θαζξέπηε ηεο νηθνινγηθήο θαηάζηαζεο γηα ηελ επξχηεξε πεξηνρή (Λάκπξνπ, 1998). Σα ηειεπηαία ρξφληα έρεη γίλεη απφ φινπο αληηιεπηή ε ππνβάζκηζε ηεο ιίκλεο, πνπ εθθξάζηεθε κε ηελ ειάηησζε ηεο δηαχγεηαο ησλ λεξψλ ηεο, ηε ραξαθηεξηζηηθή νζκή, ην ζάλαην ησλ ςαξηψλ, ηε κείσζε ησλ αιηεπκάησλ θαη ηελ ππέξκεηξε αχμεζε ηεο πδξφβηαο βιάζηεζεο. ήκεξα ε ιίκλε ραξαθηεξίδεηαη σο επηξνθηθή, κε πξνβιήκαηα ξχπαλζεο, πνπ πξνέξρνληαη απφ ηελ πφιε, αιιά θαη ηηο δξαζηεξηφηεηεο ζηελ επξχηεξε πεξηνρή. 2.2 Ηζηνξηθά ηνηρεία Ζ πφιε ησλ Ησαλλίλσλ, φπσο επίζεο θαη ε ιίκλε, επεξέαζαλ ηνπο αλζξψπνπο πνπ θαηνηθνχζαλ γχξσ ηνπο. Παξφιν πνπ δε γίλεηαη αλαθνξά γηα ηε ιίκλε απφ ηνπο αξραίνπο ζπγγξαθείο, ππάξρνπλ αξθεηέο γξαπηέο καξηπξίεο απφ ηνπο βπδαληηλνχο 8

15 ρξφλνπο. Δπίζεο ππάξρνπλ ηζηνξηθά δεδνκέλα πνπ δείρλνπλ ην ξφιν πνπ δηαδξακάηηζε ε ιίκλε ζε δηάθνξα ηζηνξηθά γεγνλφηα θαη ην πψο νδήγεζε ηνπο αλζξψπνπο πνπ δνχζαλ γχξσ απφ απηή λα πιάζνπλ δηάθνξεο ηζηνξίεο. ηα πξάζηλα λεξά ηεο ιίκλεο Πακβψηηδαο δσληαλεχεη ν ζξχινο ηνπ Αιή παζά θαη ηεο θπξά-φξνζχλεο, θαζψο ε πην ηξαγηθή ηζηνξία πνπ ζπλδέεηαη κε ηε ιίκλε είλαη απηή ηνπ πληγκνχ ηεο φκνξθεο αξρφληηζζαο. 2.3 Γεωγξαθηθή Θέζε Ζ ιίκλε Πακβψηηδα ή ιίκλε ησλ Ησαλλίλσλ δεκηνπξγείηαη απφ ηα χδαηα θιεηζηήο ιεθάλεο ζηε λνηηναλαηνιηθή πιεπξά ηνπ φξνπο Μηηζηθέιη. Βξίζθεηαη ζε 39 ν έσο 39 ν 38 5 βφξεην γεσγξαθηθφ πιάηνο θαη 20 ν έσο 20 ν 54 8 αλαηνιηθφ γεσγξαθηθφ κήθνο, ζε πςφκεηξν 470 m (Δηθ. 2.2 & 2.3). Λίκλε Πακβώηηδα Εικ. 2.2: Η ζέζε ηεο ιίκλεο Πακβώηηδαο ζηνλ Ειιαδηθό ρώξν 9

16 Εικ. 2.3: Δνξπθνξηθή εηθόλα ηεο ιίκλεο Πακβώηηδαο θαη ησλ πεξηκεηξηθώλ πεξηνρώλ απηήο (πεγή Google.Earth) ηε κέζε ζηάζκε θαηαιακβάλεη έθηαζε πεξίπνπ 22 km 2. Υαξαθηεξηζηηθφ γλψξηζκα ηεο ιίκλεο Πακβψηηδαο είλαη ην λεζί πνπ ζρεκαηίδεηαη πεξίπνπ ζην κέζν ηεο κεγάιεο δηάζηαζήο ηεο ιίγα κέηξα απφ ηε βνξεηαλαηνιηθή ηεο αθηή. Σν κέγηζην βάζνο ηεο θζάλεη ηα 9,2 m ελψ ην κέζν βάζνο ηα 4,3 m. Σν κεγαιχηεξν κήθνο ηεο είλαη 7 km (ΒΒΓ ΝΝΑ) θαη ην κεγαιχηεξν πιάηνο θζάλεη ηα 3 km ζην λφηην άθξν ηεο. Ο ζπλνιηθφο φγθνο λεξνχ ηεο ιίκλεο θπκαίλεηαη απφ m 3 ην θαινθαίξη έσο m 3 ην ρεηκψλα. Σξνθνδνηείηαη απφ ηνλ θαξζηηθφ πδξνθφξν νξίδνληα ηνπ Μηηζηθειίνπ κε πεγέο ππεξρείιηζεο (Μπιίηζη, εληελίθνπ, Κξχαο, Σνχκπαο) θαη ηελ εζηαβέιια ηεο Νηξακπάληνβαο, απφ θαηαθξεκλίζκαηα θαη επηθαλεηαθέο απνξξνέο νη νπνίεο εηζέξρνληαη ζηε ιίκλε κε ηε βνήζεηα ηξηψλ ηερλεηψλ θαλαιηψλ (έλα αλαηνιηθά ηνπ ιφθνπ ηεο Καζηξίηζαο θαη δχν ζηελ πεξηνρή Καηζηθάο) ζην λνηηναλαηνιηθφ ηεο άθξν. Δπίζεο δέρεηαη ην απνρεηεπηηθφ δίθηπν ησλ φκβξησλ πδάησλ ηεο πφιεο ησλ Ησαλλίλσλ. ην παξειζφλ ε ιίκλε Πακβψηηδα 10

17 επηθνηλσλνχζε κε ηελ αβαζή ιίκλε ηεο Λαςίζηαο (έθηαζεο 10 km 2 ) θαη κέζα απφ θαηαβφζξεο (Λαςίζηαο θαη Ρνδνηνπίνπ) ηα λεξά ηεο είραλ έμνδν ζηνπο πνηακνχο Καιακά θαη Λνχξν. Σφηε ε Πακβψηηδα είρε πςειφηεξε ζηάζκε θαη κεγαιχηεξε έθηαζε. Σε δεθαεηία ηνπ 1960 ε ιίκλε ηεο Λαςίζηαο απνμεξάλζεθε θαη δφζεθε πξνο θαιιηέξγεηα. Μεηά ηελ απνμήξαλζε θαη ηελ θαηαζθεπή εγγεηνβειηησηηθψλ έξγσλ (ηάθξνο Λαςίζηαο, έξγν ππεξρείιηζεο) ζηακάηεζε ε επηθνηλσλία ηεο Πακβψηηδαο κε ην Λνχξν θαη ηνλ Καιακά θαη έγηλε δπλαηφο ν έιεγρνο ηεο ζηάζκεο ηεο. ηελ είζνδν ηεο ηάθξνπ ηεο Λαςίζηαο ππάξρεη ζπξφθξαγκα, ην νπνίν εκπνδίδεη ην λεξφ λα δηαθχγεη θαηά ηνπο κήλεο πνπ αξδεχνληαη νη θαιιηέξγεηεο. Σα λεξά, κέζσ ηεο ηάθξνπ θαη ηεο ζήξαγγαο ηεο Λαςίζηαο, θζάλνπλ ζε έλαλ παξαπφηακν ηνπ Καιακά θαη ηειηθά ζηνλ ίδην ηνλ πνηακφ. ήκεξα ζην ζηξαγγηζηηθφ ζχζηεκα ηνπ ιεθαλνπεδίνπ ησλ Ησαλλίλσλ νη θαηαβφζξεο Μπάθξαο θαη Πεδηλήο απνηεινχλ ην κφλν θπζηθφ ηξφπν απαγσγήο ησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο, νη θαηαβφζξεο Κνπηζειηνχ θαη Καζηξίηζαο ζπκβάιινπλ ζηελ απνζηξάγγηζε θαη νη θαηαβφζξεο Ρνδνηνπίνπ θαη Λαςίζηαο ιεηηνπξγνχλ βνεζεηηθά ζε πεξίπησζε πιεκκχξαο. 2.4 Γεωινγηθή Γνκή ηεο Δπξύηεξεο ππό Μειέηε Πεξηνρήο Σα πεηξψκαηα πνπ πεξηβάιινπλ ηε ιίκλε ησλ Ησαλλίλσλ, θαζψο θαη απηά ηνπ ππνβάζξνπ ηεο, αλήθνπλ γεσηεθηνληθά απφ ηα δπηηθά πξνο ηα αλαηνιηθά ζηηο γεσηεθηνληθέο Εψλεο Ηνλίνπ θαη Γαβξφβνπ Σξηπφιεσο (Δηθ. 2.4). ηε γεσινγηθή ηεο δνκή ζπκκεηέρνπλ θαηά θχξην ιφγν αλζξαθηθνί ζρεκαηηζκνί ηεο Ηνλίνπ δψλεο, ν θιχζρεο θαζψο θαη νη Σεηαξηνγελείο απνζέζεηο (Λάκπξνπ, 1998). Σα αζβεζηνιηζηθά πεηξψκαηα απνηεινχλ ηελ θχξηα κάδα ησλ νξεηλψλ φγθσλ πεξηκεηξηθά ηεο ιεθάλεο. Αθφκα απνηεινχλ ηελ θχξηα κάδα ηνπ Μηηζηθειίνπ θαη εηδηθφηεξα ηηο ΝΓ θιηηχεο ηνπ, θαζψο θαη ηελ θνξπθή ηνπ θαη ηηο ΒΑ θιηηχεο ηνπ. Σέινο αζβεζηνιηζηθνί είλαη θαη νη νξεηλνί φγθνη Β-ΒΓ (Πξσηφπαπα), Ν-ΝΑ (Μαλσιηάζα), φπσο θαη νη εμάξζεηο θαηά κήθνο ηεο ιεθάλεο (Μ. Γαξδίθη, Αγία Σξηάδα Ησαλλίλσλ, Καζηξίηζα, Μπάθξα, Μπηδάλη). 11

18 Λίκλε Πακβώηηδα Εικ. 2.4: Γεσηεθηνληθή δηάηαμε ησλ Ειιελίδσλ δσλώλ Rh: Μάδα ηεο Ρνδόπεο, Sm: εξβνκαθεδνληθή κάδα, CR: Πεξηξνδνπηθή δώλε, Pe: Ζώλε Παηνλίαο, Ρα: Ζώλε Πάηθνπ, Αl:Ζώλε Αικσπίαο, Pl: Πειαγνληθή δώλε, Ac: Αηηηθν-Κπθιαδηθή δώλε, Sp: Τπνπειαγνληθή δώλε, Pk: Ζώλε Παξλαζζνύ - Γθηώλαο, Ρ: Ζώλε Πίλδνπ, G: Ζώλε Γαβξόβνπ -Σξίπνιεο, Θ: Θόληα δώλε, Ρx: Ζώλε Παμώλ ή Πξναπνύιηα, Au: Ελόηεηα πιαθσδώλ αζβεζηνιίζσλ (Plattenkalk) (Mountrakis et al. 1983). Καηά ην ηέινο ηεο Μεηνθαίλνπ πεξηφδνπ εθδειψζεθαλ έληνλα ηεθηνληθά θαηλφκελα, κε απνηέιεζκα ηελ εκθάληζε ξσγκψλ, επηκεθψλ θαη εγθάξζησλ ξεγκάησλ, θαζψο θαη θαηαθξεκλίζεσλ. Χο ζπλέπεηα ηεο Αιπηθήο νξνγέλεζεο παξνπζηάζηεθε ρσξηζκφο ηεο ελφηεηαο ζε ηεκάρηα, ηε βχζηζε νξηζκέλσλ ζε ζρέζε κε ηα γεηηνληθά ηνπο θαη ζε ζπλδπαζκφ κε ηα θαξζηηθά θαηλφκελα ηε δεκηνπξγία πνιγψλ, δνιηλψλ θαη άιισλ θαξζηηθψλ θαηλνκέλσλ. Όζεο απφ απηέο θαιχθζεθαλ κε αδηαπέξαηα πιηθά γέκηζαλ κε γιπθφ λεξφ θαη δεκηνχξγεζαλ ιίκλεο. Ζ δηάβξσζε αζβεζηνιηζηθψλ πεηξσκάησλ απφ ην λεξφ ηεο βξνρήο ζπλέβαιιε ζηε δεκηνπξγία 12

19 επλντθψλ πξνυπνζέζεσλ γηα ηε ζπγθέληξσζε πδάησλ ηεο πεξηνρήο θαη ηε γέλεζε ηεο ιίκλεο. 2.5 Ηόληνο Εώλε Γεωηεθηνληθή Θέζε θαη Παιαηνγεωγξαθία Δθηείλεηαη θαηά κήθνο ηεο δπηηθήο αθηήο ηεο Ζπεηξσηηθήο Διιάδαο κε δηεχζπλζε Β-Ν θαη πεξηιακβάλεη ην κεγαιχηεξν ηκήκα ηεο Ζπείξνπ, ηελ Αθαξλαλία, ηκήκαηα απφ ηα Ηφληα λεζηά θαη ηελ Βνξεηνδπηηθή Πεινπφλλεζν. Νέεο απφςεηο ηνπνζεηνχλ ηε ζεηξά ησλ Plattenkalk ζηελ Ηφλην δψλε νπφηε ε ηειεπηαία ζα πξέπεη λα ζεσξεζεί φηη πξνεθηείλεηαη ζηε Νφηηα Πεινπφλλεζν, ηελ Κξήηε θαη ηε Ρφδν. χκθσλα κε ηηο απφςεηο απηέο ε Ηφληνο δψλε ζα πξέπεη λα είλαη απηφρζνλε πάλσ ζηελ νπνία επσζήζεθαλ νη πην εζσηεξηθέο δψλεο ππφ κνξθή θαιπκκάησλ θαη ε απηφρζνλε δψλε απνθαιχπηεηαη σο ηεθηνληθφ παξάζπξν θαη ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο σο δηπιφ παξάζπξν. Ζ Ηφληνο Εψλε ζεσξήζεθε ζην αξρηθφ παιαηνγεσγξαθηθφ ζχζηεκα εμέιημεο σο ην Διιεληθφ «κεηνγεσζχγθιηλν» ζε ζπζρεηηζκφ κε ην «επγεσζχγθιηλν» ηεο δψλεο Πίλδνπ. Με ηηο λεφηεξεο απφςεηο ραξαθηεξίδεηαη ζαλ κηα επεηξσηηθή ιεθάλε κε εκηπειαγηθή πειαγηθή ηδεκαηνγέλεζε. Παιαηνγεσγξαθηθά δηαηξέζεθε ζε ηξεηο ελφηεηεο ή ππνδψλεο: ηελ εζσηεξηθή (αλαηνιηθή), ηελ αμνληθή θαη ηελ εμσηεξηθή (δπηηθή), κε ζεκαληηθέο δηαθνξνπνηήζεηο ζηελ ηδεκαηνγέλεζή ηνπο (Μνπληξάθεο, Γ. 1986) Ληζνζηξωκαηνγξαθηθή Δμέιημε Πξναιπηθφ ππφβαζξν δελ έρεη απνδεηρζεί. Τπάξρεη φκσο ε άπνςε, φηη ηα εκηκεηακνξθσκέλα πεηξψκαηα Πεινπνλλήζνπ Κπζήξσλ Κξήηεο απνηεινχλ θνηλφ Αλσπαιαηνδσηθφ ππφβαζξν γηα ηηο δψλεο Γαβξφβνπ Σξηπφιεσο θαη Ηφλην. Χο πξψηα αιπηθά ηδήκαηα ηεο δψλεο ζεσξνχληαη νη εβαπνξίηεο (θνηηάζκαηα γχςνπ), ε ειηθία ησλ νπνίσλ ππνινγίδεηαη Πεξκνηξηαδηθή, ελψ αλαθέξνληαη θαη νξηζκέλεο παξεκβνιέο ησλ κέζα ζε αζβεζηφιηζνπο ηνπ Κάησ Ληαζίνπ. Σν ζπλνιηθφ 13

20 πάρνο ησλ ζηξσκάησλ ησλ εβαπνξηηψλ ππνινγίζζεθαλ κε γεσηξήζεηο γχξσ ζηα 1500 m. Πάλσ ζηηο γχςνπο επίθεηηαη καχξνο αζβεζηφιηζνο ειηθίαο Καξλίνπ θαη κεηά άζπξνη δνινκίηεο ηνπ Ννξίνπ (Άλσ Σξηαδηθφ). ηε ζπλέρεηα απνζέηνληαη νη λεξηηηθνί αζβεζηφιηζνη Ννξίνπ Μέζνπ Ληαζίνπ πνπ είλαη γλσζηνί σο «αζβεζηφιηζνη ηνπ Παληνθξάηνξα» κε πάρνο γχξσ ζηα 600 m. ην Άλσ Ληάζην δηαθνξνπνηείηαη ε αμνληθή πεξηνρή ηεο δψλεο ζε βαζχηεξν ρψξν ηδεκαηνγέλεζεο, φπνπ απνζέηνληαη θεξαηφιηζνη ζε ελαιιαγέο κε καξγατθνχο αζβεζηφιηζνπο θαη έγρξσκνπο αξγηιηθνχο ζρηζηφιηζνπο πνπ είλαη γλσζηνί σο «ζρηζηφιηζνη κε Posidonomya» απφ ηα απνιηζψκαηα πνπ πεξηέρνπλ. Σελ ίδηα πεξίνδν ζηηο δχν πιεπξέο ηεο δψλεο (εζσηεξηθή θαη εμσηεξηθή) απνζέηνληαη θφθθηλνη αζβεζηφιηζνη κε ακκσλίηεο, ηεο θάζεο Ammonitico Rosso. Ζ δηηηή απηή ηδεκαηνγέλεζε δηαξθεί φιν ην Γνγγέξην (Μέζν Ηνπξαζηθφ), ελψ ζην Μάικην γίλεηαη θνηλή ζε φιν ην πιάηνο ηεο δψλεο κε ηελ απφζεζε πειαγηθψλ αζβεζηνιίζσλ κε ελζηξψζεηο θεξαηνιίζσλ, πνπ αλαθέξνληαη σο «αζβεζηφιηζνη Βίγιαο». Ζ απφζεζε ηνπο θξάηεζε ην Μάικην, ην Κάησ θαη Μέζν Κξεηηδηθφ κέρξη ηα κέζα Άλσ Κξεηηδηθνχ (ελψλην) θαη έρνπλ ζπλνιηθφ πάρνο πεξίπνπ 400 m. Ζ ηδεκαηνγέλεζε ζπλερίδεηαη αδηάθνπα πξνο ηα πάλσ κε αζβεζηφιηζνπο ιαηππνπαγείο Αλσηέξνπ Κξεηηδηθνχ Μέζνπ Ζσθαίλνπ νη νπνίνη ζηελ αμνληθή ππνδψλε ραξαθηεξίδνληαη πεξηζζφηεξν πειαγηθνί (πάρνο πεξίπνπ 400 m). Σέινο απνζέηεηαη ν θιχζρεο απφ ην Πξηακπφλην ηνπ Ζσθαίλνπ κέρξη ην Αθνπηηάλην ηνπ Κάησ Μεηνθαίλνπ νπφηε θαη έιαβε ρψξα ε παξνμπζκηθή πηχρσζε ηεο δψλεο. Σν ζπλνιηθφ πάρνο ηνπ θιχζρε ππνινγίδεηαη φηη μεπεξλά ηα 2000 m αλ θαη νη πηπρσκέλεο κνξθέο ηνπ είλαη πηζαλφλ φηη επεξεάδνπλ ην θαηλφκελν πάρνο ηνπ. Ζ ζχζηαζε ηνπ θιχζρε ζηα θαηψηεξα ζηξψκαηα είλαη θπξίσο ςακκηηηθή καξγατθή θαη εμειίζζεηαη πξνο ηα πάλσ ζε ελαιιαγέο καξγψλ, καξγατθψλ αζβεζηνιίζσλ θαη θξνθαινπαγψλ. Ζ ηδεκαηνγέλεζε ησλ Αιπηθψλ ρξφλσλ ζηελ Ηφλην δψλε ζεσξείηαη γεληθά ζπλερήο θαη αδηάθνπε φπσο ζε φιεο ηηο Δμσηεξηθέο δψλεο. Δληνχηνηο ππάξρνπλ παξαηεξήζεηο πνπ ζέηνπλ ζε ακθηζβήηεζε απηή ηελ γεληθή αληίιεςε. πγθεθξηκέλα ζε νξηζκέλεο πεξηνρέο ηεο δψλεο παξαηεξήζεθαλ ηδεκαηνινγηθέο αζπκθσλίεο ησλ αζβεζηνιίζσλ ηνπ Αλψηεξνπ Ηνπξαζηθνχ Κξεηηδηθνχ (Βίγιαο) πάλσ ζηα παιαηφηεξα ζηξψκαηα ηεο ίδηαο δψλεο, παξαηεξήζεηο πνπ εξκελεχζεθαλ κε θάπνηα 14

21 πηζαλή δηαθνπή ηεο ηδεκαηνγέλεζεο ζηε δηάξθεηα ηνπ Ηνπξαζηθνχ. Σν θαηλφκελν φκσο δελ έρεη εμεγεζεί απφ ηελ άπνςε ηεο ηεθηννξνγελεηηθήο εμέιημεο. Ζ ηνπνζέηεζε απφ νξηζκέλνπο εξεπλεηέο ηεο ζεηξάο ησλ Plattenkalk ηεο Πεινπνλλήζνπ θαη Κξήηεο ζηελ Ηφλην δψλε, φπσο αλαθέξζεθε πξνεγνπκέλσο, ζηεξίδεηαη ζηε ζρεηηθή νκνηφηεηα πνπ παξνπζηάδνπλ νη πιαθψδεηο αζβεζηφιηζνη (Plattenkalk) κε ηνπο αζβεζηφιηζνπο θπξίσο ηεο «Βίγιαο» ησλ νπνίσλ ζεσξνχληαη αληίζηνηρνη (Δηθ. 2.5) (Μνπληξάθεο, Γ. 1986). Εικ. 2.5: ηξσκαηνγξαθηθή ζηήιε Θόληαο δώλεο Παιαηνγεωγξαθηθή θαη Σεθηννξνγελεηηθή Δμέιημε Παιαηνγεσγξαθηθφ ελδηαθέξνλ παξνπζηάδεη ην ζέκα ηνπ ζρεκαηηζκνχ ησλ θνηηαζκάησλ εβαπνξηηψλ (γχςνπ θαη νξπθηνχ άιαηνο) Πεξκνηξηαδηθήο ειηθίαο. Γχν παξαπιήζηεο παιαηνγεσγξαθηθέο ζπλζήθεο έρνπλ πξνηαζεί γηα ηελ εμήγεζε 15

22 ζρεκαηηζκνχ ησλ εβαπνξηηψλ. χκθσλα κε ηελ πξψηε, θαηάιιειν πεξηβάιινλ εμάηκηζεο θαη επνκέλσο ζρεκαηηζκνχ ησλ θνηηαζκάησλ ησλ εβαπνξηηψλ ήηαλ πνιιέο ζπλερφκελεο ζηνκαηνιίκλεο, δειαδή παξαζαιάζζηεο ξερέο ιίκλεο πνπ ε επηθνηλσλία ηνπο κε ηε ζάιαζζα θξάζζνληαλ κε ρακεινχο βξαρίνλεο. Με ηηο παιίξξνηεο ε ζάιαζζα θαηφξζσλε λα ππεξπεδά ηνπο βξαρίνλεο θαη λα εκπινπηίδεη ηηο ιίκλεο κε άιαηα. Καηά ηε δεχηεξε ππήξραλ κεγάιεο, ξερέο, θιεηζηέο ιίκλεο ιεθάλεο, ρσξίο επηθνηλσλία κε ηε ζάιαζζα αιιά κε ζπλερή ηξνθνδνζία ζε άιαηα απφ πνηακνχο πνπ πξνέξρνληαλ απφ πεξηνρέο κε αιαηνχρα πεηξψκαηα. Αλεμάξηεηα απφ ην πην απφ ηα δχν ήηαλ ην θαηαιιειφηεξν πεξηβάιινλ, γεγνλφο είλαη φηη ε Ηφληνο δψλε ήηαλ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Πεξκνηξηαδηθνχ κηα ρεξζαία ή πνιχ ξερή ζαιάζζηα πεξηνρή έηζη ψζηε λα έρεη ηε δπλαηφηεηα λα ρεξζεχεη ζπρλά θαη λα ζρεκαηίζεη ηειηθά ηα ηφζν κεγάινπ πάρνπο ζηξψκαηα ησλ εβαπνξηηψλ. Παξφκνηα ζρεδφλ ήηαλ ε παιαηνγεσγξαθηθή θαηάζηαζε ηεο δψλεο φιν ην Σξηαδηθφ θαη ην Κάησ Ηνπξαζηθφ, κε ηελ απφζεζε λεξηηηθψλ ηδεκάησλ (δνινκίηεο θαη αζβεζηφιηζνη Παληνθξάηνξα) θαη κφλν απφ ην Μέζν Ηνπξαζηθφ δηακνξθψλεηαη ζε κεηνγεσζχγθιηλν κε πειαγηθή εκηπειαγηθή ηδεκαηνγέλεζε. Σα θνηηάζκαηα ηεο γχςνπ εθηφο απφ ηελ θαλνληθή ζηξσκαηνγξαθηθή ηνπο ζέζε ζηε βάζε ησλ αιπηθψλ ηδεκάησλ, βξίζθνληαη ζπρλά θαη ελδηάκεζα ζηα λεφηεξα ζηξψκαηα ηεο δψλεο (Κξεηηδηθά θαη Ζσθαηληθά) φπνπ έρνπλ αλέιζεη δηαππξηθά δηα κέζνπ ησλ ξεγκάησλ. Απηή ε πξνο ηα πάλσ κεηαλάζηεπζε ηεο γχςνπ γίλεηαη απφ ηελ ζεξκφηεηα πνπ αλαπηχζζεηαη ιφγσ γεσζεξκηθήο βαζκίδαο θαη απφ ηηο ςειέο πηέζεηο πνπ αζθνχληαη ζην βάζνο απφ ηα ππεξθείκελα ζηξψκαηα, ζπλζήθεο πνπ θάλνπλ ηε γχςν πιαζηηθή κε ηθαλφηεηεο ξνήο. Απηή ε δεπηεξνγελήο ζέζε ηεο γχςνπ κέζα ζηα λεφηεξα ζηξψκαηα είρε νδεγήζεη παιαηφηεξα ηνπο εξεπλεηέο ζην ραξαθηεξηζκφ ησλ θνηηαζκάησλ κε ηνπο φξνπο «θξεηηδηθή γχςνο» θαη «εσθαηληθή γχςνο». Ζ πηχρσζε ηεο Ηνλίνπ δψλεο έγηλε ην Κάησ Μεηφθαηλν κε ηελ νλνκαδφκελε ηπξηαθή θάζε πηπρψζεσλ. Σα ζηξψκαηα ηεο δψλεο ππεζηήθαλ έληνλε ιεπίσζε ζηελ νπνία ηα ζηξψκαηα ηεο γχςνπ έπαημαλ ην ξφιν ηνπ ιηπαληηθνχ κέζνπ πνπ δηεπθφιπλε ηηο εζσηεξηθέο νιηζζήζεηο. Σν ζηπι ησλ πηπρψλ πνπ πξνθιήζεθαλ απφ ηελ ηειηθή Σξηηνγελή πηχρσζε ζπάληα είλαη απιφ. πλήζσο ζπλνδεχεηαη απφ δηαξξήμεηο ζηηο πηέξπγεο έηζη ψζηε λα δεκηνπξγνχληαη ζπλερείο επσζήζεηο ή εθηππεχζεηο θαη λα εκθαλίδνληαη παξακνξθσκέλεο πηπρσκέλεο κνξθέο. 16

23 Υαξαθηεξηζηηθφ γλψξηζκα ηεο ηεθηνληθήο δνκήο ηεο Ηνλίνπ δψλεο ζηελ Ήπεηξν ηεξεά Διιάδα είλαη κηα ζεηξά απφ επάιιεια κεγαζχγθιηλα θαη κεγααληίθιηλα ηα νπνία κε βαζηθή αμνληθή δηεχζπλζε ΒΒΓ ΝΝΑ έσο ΒΓ ΝΑ (δηεχζπλζε ε νπνία είλαη γεληθφηεξα γλσζηή σο «Γεηλαξηθή δηεχζπλζε») επσζνχληαη ή εθηππεχνπλ ην έλα πάλσ ζην άιιν πξνο ηα Γπηηθά. Σφζν νη κεγαπηπρέο απηέο φζν θαη νη πηπρέο κηθξφηεξεο θιίκαθαο είλαη αζχκκεηξεο κε ζηαζεξή απφθιηζε πξνο ΓΝΓ. Σα θπξηφηεξα κεγαζχγθιηλα θαη κεγαληίθιηλα ηεο Ηνλίνπ δψλεο είλαη ηα παξαθάησ: 1) ηελ Δζσηεξηθή Ηφλην Σν κεγάιν ζχγθιηλν Ζπείξνπ Αθαξλαλίαο πνπ δέρεηαη θπξίσο ηελ επψζεζε ηνπ ηεθηνληθνχ θαιχκκαηνο ηεο Πίλδνπ. Σν κεγααληίθιηλν Ξεξνβνπλίνπ 2) ηελ Αμνληθή Ηφλην Σν αληηθιηλφξην πνπ πεξηιακβάλεη ην ηεθηνληθφ ιέπην ηνπ πνηακνχ Λνχξνπ Σν κεγααληίθιηλν ηνπ βνπλνχ Μηηζηθέιη Σν ζχγθιηλν Γεξβηηζηάλαο Σν αληίθιηλν Θεζπξσηηθνχ Σν ζχγθιηλν Βνηζάξαο Σν δπηηθφ αληηθιηλφξην πνπ πεξηιακβάλεη ηα αληίθιηλα νπιίνπ θαη Παξακπζηάο 3) ηελ Δμσηεξηθή Ηφλην Σν κεγάιν ζχγθιηλν ηεο Παξακπζηάο πνπ εθηππεχεη πξνο ηα δπηηθά πάλσ ζηα αληηθιηληθά ιέπηα Μαξγαξίηηνπ θαη Πάξγαο. Σέινο βαζηθήο ζπνπδαηφηεηαο γηα ηελ ηεθηνληθή δνκή ηεο Ηφληαο δψλεο είλαη ηα κεγάια εγθάξζηα ξήγκαηα νξηδφληηαο κεηαηφπηζεο ηα νπνία κε δηεχζπλζε γεληθή ΑΓ ή ΑΒΑ ΓΝΓ ζρεκαηίζζεθαλ αξρηθά ζηε δηάξθεηα ηεο ηειηθήο πηχρσζεο θάζεηα ζηνπο άμνλεο ησλ κεγαπηπρψλ. Δπίζεο βαζηθήο ζεκαζίαο είλαη θαη ηα επηκήθε ξήγκαηα, κε δηεχζπλζε ΒΒΓ ΝΝΑ, ηα νπνία είλαη είηε ξήγκαηα αλάζηξνθα, είηε 17

24 ξήγκαηα θαλνληθά κεηαγελέζηεξα πνπ πξνθάιεζαλ ην ζρεκαηηζκφ ησλ κεγάισλ ηάθξσλ ιεθαλψλ ζην ρψξν Ζπείξνπ Γπηηθήο ηεξεάο (Μνπληξάθεο, Γ. 1986). 2.6 Εώλε Γαβξόβνπ-Σξίπνιεο Γεωηεθηνληθή Θέζε θαη Ληζνζηξωκαηνγξαθηθή Δμέιημε Ζ δψλε απηή θαηαιακβάλεη ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο Πεινπνλλήζνπ θαη ζεκαληηθφ ηκήκα ηεο Γπηηθήο Ζπεηξσηηθήο Διιάδαο. Ο ρψξνο ζηνλ νπνίν απνηέζεθαλ ηα ηδήκαηα ηεο δψλεο Γαβξφβνπ-Σξίπνιεο απνηεινχζε κία ηεξάζηηα ππνζαιάζζηα ηξάπεδα αλάκεζα ζηηο δχν ζαιάζζηεο αχιαθεο, ηελ Ηφληα θαη ηελ Πηλδηθή. ην ρψξν απηφ απφ ην Μέζν-Αλψηεξν Σξηαδηθφ κέρξη θαη ην Ζψθαηλν ιάκβαλε ρψξα λεξηηηθή θαη πθαινγφλα ηδεκαηνγέλεζε κε αζβεζηφιηζνπο θαη δνινκίηεο, κε ηνπηθέο αλσκαιίεο φπσο είλαη ε ιφγσ ξεγκάησλ πξφζθαηξε θαη ηνπηθή βάζπλζε ηεο ζάιαζζαο κε απνηέιεζκα λα γίλεη πειαγηθή. Οη αζβεζηφιηζνη πνπ απνηέζεθαλ είλαη ζθνηεηλνί ηεθξνί έσο καχξνη θαηά ηφπνπο ιαηππνπαγείο θαη πινχζηνη ζε απνιηζψκαηα. Ζ αλζξαθηθή ηδεκαηνγέλεζε ζηε δψλε απηή ήηαλ ζπλερήο κε εμαίξεζε κηαο κηθξήο δηάξθεηαο δηαθνπή θαηά ην Μέζν Ζψθαηλν. Καηά ηελ πεξίνδν απηή ε δψλε ρέξζεπζε γηα έλα κηθξφ δηάζηεκα θαη έπεηηα μαλαβπζίζηεθε κε απνηέιεζκα ηε γέλεζε κηθξψλ βσμηηηθψλ νξηδφλησλ. Αζχκθσλα πάλσ επάλσ ζηελ αλζξαθηθή ζεηξά αλαπηχρζεθε ν θιχζρεο ν νπνίνο απνηέζεθε έσο ην Καηψηεξν Μεηφθαηλν. Ζ δηάξθεηα ηεο ρέξζεπζεο ηεο πεξηνρήο,πνπ είρε θαη σο απνηέιεζκα ηελ αζπκθσλία απηή, είρε ζπλνδεπηεί απφ ξεγκαηνγφλν ηεθηνληζκφ θαη απφ θαξζηηθνπνίεζε ηεο πεξηνρήο πξηλ απφ ηε έλαξμε ηεο απφζεζεο ηνπ Φιχζρε. Ζ αθνινπζία ηνπ θιχζρε δνκείηαη θπξίσο απφ ελαιιαγέο ςακκηηψλ θαη πειηηψλ κε ζπρλέο παξεκβνιέο θξνθαινπαγψλ. αλ ππφβαζξν ηεο δψλεο ηεο Σξίπνιεο αλαθέξνληαη ηα εκηκεηακνξθσκέλα πεηξψκαηα ηεο θπιιηηηθήο - ραιαδηηηθήο ζεηξάο, ε νπνία απνηειείηαη απφ ηνπο «πξαγκαηηθνχο θπιιίηεο» θαη ηα «ζηξψκαηα ηνπ Σπξνχ» θαη νη πιαθψδεηο αζβεζηφιηζνη (Plattenkalk). Οη δχν παξαπάλσ ελφηεηεο εκθαλίδνληαη ζηελ 18

25 Πεινπφλλεζν ππφ κνξθή ηεθηνληθψλ παξαζχξσλ θαη απνηεινχλ ζχκθσλα κε θάπνηνπο εξεπλεηέο ην ππφβαζξν ηεο Πεινπνλλήζνπ. Πξνο ηα αλαηνιηθά ε δψλε Γαβξφβνπ-Σξίπνιεο ρσξίδεηαη απφ ηε δψλε ηεο Πίλδνπ κε κία απφ ηηο κεγαιχηεξεο επσζήζεηο πνπ ζπλαληψληαη ζηνλ ειιεληθφ ρψξν, ηελ «επψζεζε ηεο Πίλδνπ». Σν Πηλδηθφ θάιπκκα έρεη κεηαθεξζεί θαη επσζεζεί πάλσ απφ ηε δψλε ηεο Σξίπνιεο. Χο απνηέιεζκα απηνχ είλαη λα εκθαλίδεηαη ε δψλε ηεο Σξίπνιεο ζηελ Πεινπφλλεζν ζε κνξθή ηεθηνληθψλ παξαζχξσλ (Δηθ. 2.6) (Μνπληξάθεο, Γ. 1986) Σεθηνληθή Δμέιημε ηεο Εώλεο Γαβξόβνπ-Σξίπνιεο ην γεληθφ γεσηεθηνληθφ ζρήκα ησλ Διιελίδσλ ε δψλε απηή ζεσξείηαη σο κία ζρεηηθά απηφρζνλε ή παξα - απηφρζνλε γεσηεθηνληθή δψλε πάλσ ζηελ νπνία έρεη επσζεζεί ζε κεγάιε θιίκαθα ην αιιφρζνλν ηεθηνληθφ θάιπκκα ηεο δψλεο Πίλδνπ. Ζ ίδηα ε δψλε Γαβξφβνπ-Σξίπνιεο εκθαλίδεηαη επσζεκέλε πάλσ ζηελ Ηφλην δψλε ή πάλσ ζηε ζεηξά Plattenkalk ή θαηά ζέζεηο ζηε ζεηξά ησλ θπιιηηψλ. Ζ επψζεζε ηεο Πίλδνπ πάλσ ζηε δψλε Γαβξφβνπ-Σξίπνιεο θαίλεηαη ζε φιν ην κήθνο ηεο επαθήο ησλ δχν δσλψλ ηδηαίηεξα φκσο εληππσζηαθή εκθαλίδεηαη ζηελ Πεινπφλλεζν φπνπ θάησ απφ ην θάιπκκα ηεο Πίλδνπ απνθαιχπηεηαη ε δψλε Γαβξφβνπ-Σξίπνιεο ππφ κνξθή ηεθηνληθψλ παξαζχξσλ. Δθηφο απφ ην κεγάιεο έθηαζεο ηεθηνληθφ παξάζπξν Σξίπνιεο πνπ θαηαιακβάλεη κεγάιν ηκήκα ηεο θεληξηθήο θαη λφηηαο Πεινπνλλήζνπ, έρνπλ αθφκε επηζεκαλζεί ζηε βφξεηα Πεινπφλλεζν αιιά πνιχ κηθξήο έθηαζεο ηεθηνληθά παξάζπξα ηεο Γαβξφβνπ-Σξίπνιεο ηα νπνία αλαιχνληαη παξαθάησ: Σν παξάζπξν ηεο Γεκεηζάλαο, φπνπ απνθαιχπηεηαη ε δψλε Γαβξφβνπ- Σξίπνιεο κε αζβεζηφιηζνπο θαη δνινκηηηθνχο αζβεζηφιηζνπο Άλσ Κξεηηδηθνχ, Παιαηνθαίλνπ, Κάησ-Μέζνπ Ζσθαίλνπ θαη θιχζρε Αλσηέξνπ Ζσθαίλνπ. Σν παξάζπξν ησλ Λαγθαδηψλ, λφηηα ηνπ πνηακνχ Λάδσλα, κε αζβεζηφιηζνπο Ζσθαίλνπ θαη Φιχζρε. 19

26 Σν παξάζπξν ηεο Βπηίλαο, ζην βνπλφ Μαίλαιν, φπνπ εκθαλίδνληαη αζβεζηφιηζνη Μέζνπ Κξεηηδηθνχ-Ζσθαίλνπ. Σν παξάζπξν ηεο νξεηλήο κάδαο ηνπ Υεικνχ (Αξνάληα), φπνπ απνθαιχπηεηαη νιφθιεξε ζρεδφλ ε αιπηθή ζεηξά ηεο δψλεο Γαβξφβνπ-Σξίπνιεο. Σν παξάζπξν ηεο ιίκλεο ηπκθαιίαο, επίζεο κε φινπο ηνπο αζβεζηφιηζνπο απφ ην Σξηαδηθφ κέρξη ην Ζψθαηλν. Σν παξάζπξν ησλ Γεξβελαθίσλ, κε αζβεζηφιηζνπο Κξεηηδηθνχ, Παιαηνθαίλνπ, Ζσθαίλνπ θαη θιχζρε Αλψηεξνπ Ζσθαίλνπ. Σν παξάζπξν ηνπ βνπλνχ Κπιιήλε κε αζβεζηφιηζνπο Ηνπξαζηθνχ- Κξεηηδηθνχ. Εικ. 2.6: ηξσκαηνγξαθηθή ζηήιε δώλεο Γαβξόβνπ-Σξηπόιεσο 20

27 Δθηφο απφ ηα ηεθηνληθά παξάζπξα ηεο Πεινπνλλήζνπ ε δψλε Γαβξφβνπ- Σξίπνιεο απνθαιχπηεηαη κέζα ζην ρψξν ηεο Πειαγνληθήο δψλεο ζην γλσζηφ ηεθηνληθφ παξάζπξν ηνπ Οιχκπνπ, πνπ ε αλαθάιπςε ηνπ απνηέιεζε κία ζπνπδαία επηβεβαίσζε ηεο γεληθφηεξεο επψζεζεο φισλ ησλ Δζσηεξηθψλ δσλψλ απφ ηα Αλαηνιηθά πξνο ηα δπηηθά πάλσ ζηηο Δμσηεξηθέο δψλεο. Ηδηαίηεξα γηα ηε δψλε Γαβξφβνπ-Σξίπνιεο ην παξάζπξν ηνπ Οιχκπνπ έδεημε φηη φρη κφλν δέρηεθε ηελ επψζεζε ηεο δψλεο Πίλδνπ αιιά φισλ ησλ πην εζσηεξηθψλ δσλψλ. Σα ηειεπηαία ρξφληα έρνπλ δηαηππσζεί επίζεο ππφλνηεο φηη νξηζκέλεο ζεηξέο κεηακνξθσκέλσλ αλζξαθηθψλ πεηξσκάησλ πνπ εκθαλίδνληαη ζηελ πεξηνρή Αικπξνπνηάκνπ ηεο Νφηηαο Δχβνηαο θαη ζηελ Πεληέιε Αηηηθήο απνηεινχλ ηεθηνληθά παξάζπξα ηεο δψλεο Γαβξφβνπ-Σξίπνιεο αληίζηνηρα κε απηά πνπ πεξηγξάθεθαλ πξνεγνπκέλσο γηα ηελ Πεινπφλλεζν θαη ηνλ Όιπκπν. Σα ζηξψκαηα ηεο δψλεο Γαβξφβνπ-Σξίπνιεο εκθαλίδνληαη πηπρσκέλα ζε αλνηρηέο πηπρέο κε άμνλεο γεληθήο δηεχζπλζεο Β-Ν. Πξφθεηηαη θπξίσο γηα ζπγθιηληθέο θαη αληηθιηληθέο κνξθέο κεγάιεο θιίκαθαο πνπ πξνθιήζεθαλ θαηά ηελ ηειηθή θάζε πηπρψζεσλ σο απνηέιεζκα κηαο ζπκπηεζηηθήο ηεθηνληθήο πνπ έιαβε ρψξα ζην Σειηθφ Οιηγφθαηλν-Κάησ Μεηφθαηλν. ηελ πεξηνρή ηνπ βνπλνχ Γάβξνβν ε δψλε εκθαλίδεηαη κε ηε κνξθή κεγάινπ αληηθιηληθνχ ζφινπ κηαο αλνηρηήο κεγαπηπρήο. Πηπρέο κηθξνχ κήθνπο θχκαηνο κε ηελ ίδηα αμνληθή δηεχζπλζε παξαηεξνχληαη θπξίσο ζην κέησπν ηεο επψζεζεο ηεο δψλεο πάλσ ζηελ Ηφλην, γεγνλφο πνπ δείρλεη φηη ηα επσζεηηθά θαηλφκελα έιαβαλ ρψξα επίζεο ζηε δηάξθεηα ηεο ηειηθήο θάζεο ησλ πηπρψζεσλ. Αληίζεηα κε ηα Αιπηθά ηδήκαηα ηεο δψλεο πνπ εκθαλίδνληαη απιά πηπρσκέλα κε πηπρέο ηεο ηειηθήο θάζεο, ηα θπιιηηηθά πεηξψκαηα ηνπ πηζαλνχ ππνβάζξνπ ηεο δψλεο εκθαλίδνληαη έληνλα πηπρσκέλα απφ ηξεηο παξακνξθσηηθέο θάζεηο. Δληνχηνηο νη παξακνξθψζεηο απηέο δελ ινγίδνληαη ζηε δψλε Γαβξφβνπ-Σξίπνιεο ιφγσ ηεο αβέβαηεο γεσηεθηνληθήο ηνπνζέηεζεο ηεο ζεηξάο ησλ θπιιηηψλ. Σέινο θαηά ην Πιεηνηεηαξηνγελέο, αθνχ είραλ ήδε ηειεηψζεη νη επσζεηηθέο θηλήζεηο ησλ Δμσηεξηθψλ δσλψλ, άξρηζε ε πεξίνδνο εθειθπζκνχ ηνπ επξχηεξνπ ειιεληθνχ ρψξνπ κε απνηέιεζκα ηνλ ηεκαρηζκφ ησλ ζηξσκάησλ ηεο Εψλεο Γαβξφβνπ-Σξίπνιεο απφ ξήγκαηα θαλνληθά πνπ αθνινχζεζαλ θπξίσο ηε δηεχζπλζε Β-Ν ησλ αμφλσλ ησλ πηπρψλ. Μία δεχηεξε νκάδα ξεγκάησλ κε δηεχζπλζε πεξίπνπ 75 ν έσο 90 ν είλαη νιηγάξηζκε (Μνπληξάθεο, Γ. 1986). 21

28 22

29 Τπόκλεκα χγρξνλεο απνζέζεηο θνηιάδσλ χγρξνλα θνξήκαηα, ζχγρξνλε θψλνη θνξεκάησλ Δξπζξνγή Παιαηνί θψλνη θνξεκάησλ, θνξήκαηα ζπγθνιιεκέλα Παιαηέο ππξηηηθέο πξνζρψζεηο Ληκλαίν Πιεηφθαηλν Αλψηεξε εηξά Εαγνξίσλ εηξά Γηζηξάηνπ Φακκίηεο Αλεκνξξάρεο Καηψηεξε ζεηξά θιχζρε Φιχζρεο αδηαίξεηνο Αζβεζηφιηζνη ππνιηζνγξαθηθνί Αζβεζηφιηζνη ιαηππνπαγείο Αζβεζηφιηζνη Βίγιαο Εικ. 2.7: Απόζπαζκα γεσινγηθνύ ράξηεο ηεο επξύηεξεο πεξηνρήο από ηε ιίκλε Πακβώηηδα Θσάλληλα 23

30 2.7 Γεωινγηθή Γνκή ηεο Λίκλεο Πακβώηηδαο Ζ γεσινγηθή δνκή ηεο πεξηνρήο ηεο ιίκλεο Πακβψηηδαο απφ ηα θαηψηεξα πξνο ηα αλψηεξα κέιε πεξηιακβάλεη: Σνπο αζβεζηφιηζνπο ηεο Βίγιαο, νη νπνίνη είλαη ππνιηζνγξαθηθνί, ρξψκαηνο αλνηθηνχ θηηξηλνθαίνπ έσο εξπζξσπνχ, ιεπηνζηξσκαηψδεηο κε ελζηξψζεηο ππξηηφιηζσλ. Ζ ζεηξά ησλ αζβεζηνιίζσλ ηεο Βίγιαο έξρεηαη ζε αζπκθσλία επί ησλ ζρεκαηηζκψλ ησλ αζβεζηνιίζσλ ηνπ Παληνθξάηνξα κε πνιχ κηθξφ πάρνο (20 m) ζην Σφκαξν θαη ζηελ πεξηνρή Μαλσιηάζα κεγαιψλεη ην πάρνο (400 m) πξνο ΒΑ, κε εκθάληζε ηεο αλψηεξεο ππξηηηθήο δψλεο, ιακβάλνπζα ην κέγηζην πάρνο ζηε πεξηνρή ηνπ Μηηζηθειίνπ θάησ ηεο αλψηεξεο ππξηηηθήο δψλεο (Αλψηεξν Ηνπξαζηθφ Καηψηεξν ελψλην). Σνπο ιαηππνπαγείο αζβεζηφιηζνπο. Δίλαη ζπκπαγείο παρπζηξσκαηψδεηο κε ζξαχζκαηα Ρνπδηζηψλ (κεηαθεξζέληα απφ ηε δψλε Γαβξφβνπ) θαη ελζηξψζεηο πειαγηθψλ αζβεζηνιίζσλ (Αλψηεξν ελψλην). Αθνινπζνχλ νη ππνιηζνγξαθηθνί αζβεζηφιηζνη. Δίλαη ιεπηνζηξσκαηψδεηο θαη αζβεζηφιηζνη κηθξνιαηππνπαγείο ή ιαηππνπαγείο κε ζηνηρεία ηνπ Κξεηηδηθνχ ηεο δψλεο Γαβξφβνπ (Παιαηφθαηλν Ζψθαηλν). Σνλ θιχζρε, δπηηθά ηεο γξακκήο αληηθιίλνπ Μηηζηθειίνπ Αξάρζνπ. Φιχζρεο πνπ απνηειείηαη απφ ελαιιαγέο ιεπηφθνθθσλ καξκαξπγηνχρσλ ςακκηηψλ θαη ζθιεξψλ αξγηινχρσλ ηιπσδψλ καξγψλ (Ζψθαηλν Οιηγφθαηλν). Ακέζσο κεηά έρνπκε ηνπο ςακκίηεο Αλεκνξξάρεο. Δίλαη ςακκίηεο πάρνπο m, κηθξνιαηππνπαγνχο θάζεσο (Οιηγφθαηλν). ηε ζπλέρεηα ζπλαληάκε ηε ζεηξά Γηζηξάηνπ. Σππηθή, ξπζκηθή ζεηξά θιχζρε. Δλαιιαγή ιεπηφθνθθσλ ςακκηηψλ κε ηζνκεγέζεηο θφθθνπο ζπλεθηηθψλ αξγηινχρσλ καξγψλ. ηελ πεξηνρή Εαγνξίσλ έρνπλ ραξηνγξαθεζεί ςακκηηηθά ζηξψκαηα πάρνπο m. (Οιηγφθαηλν) Αθνινπζεί ε αλψηεξε ζεηξά Εαγνξίσλ. Δλαιιαγή θπαλψλ, ηιπσδψλ καξγψλ θαη ακκνχρσλ, κηθξνιαηππνπαγψλ ςακκηηψλ. Σέινο ζπλαληάκε ην ιηκλαίν πιεηφθαηλν. Άκκνη αξγηινκηγείο θπαλέο κε γαζηεξφπνδα, νζηξαθψδε θαη ραξφθπηα. 24

31 2.8 Γεωκνξθνινγία Ζ πεξηνρή κειέηεο νξηνζεηείηαη πξνο Β θαη ΒΑ απφ ην φξνο Μηηζηθέιη, ην Γξίζθν θαη ην Πεξηζηέξη, αλαηνιηθά, ΝΑ θαη Ν απφ ηα πςψκαηα Αεηνξάρε, Μαθξπβνχλη, ΝΓ απφ ηηο παξπθέο ηνπ Σφκαξνπ, δπηηθά ηε Μεγάιε Σζνχθα θαη ηα πςψκαηα ησλ Μαξκάξσλ θαη ηεο Καξίηζαο. Ζ ιεθάλε ησλ Ησαλλίλσλ έρεη κέζν πςφκεηξν 470 m. Ο κεγάινο ηεο άμνλαο έρεη κήθνο 37 km κε δηεχζπλζε ΝΑ ΒΓ θαη πιάηνο κεηαμχ 3-11 km. Ζ επηθαλεηαθή ηεο πδξνινγηθή ιεθάλε είλαη 510 km 2. Γπηηθά απνζηξαγγίδεηαη απφ ηνλ πνηακφ Άξαρζν, λφηηα απφ ηνλ Λνχξν, δπηηθά θαη Βφξεηα απφ ηνλ πνηακφ Θχακη (Καιακά). Ζ απνζηξάγγηζε ηνπ νξνπεδίνπ ησλ Ησαλλίλσλ αξρηθά γηλφηαλ κέζσ θαηαβφζξσλ. Μεηά ηελ απνμήξαλζε ηεο Λαςίζηαο, ηελ θαηαζθεπή δηψξπγαο θαη ηε ζχλδεζή ηεο κε ηε ιίκλε ε ππεξρείιηζε νδεγείηαη πξνο ηνλ Καιακά. Ζ ιίκλε έρεη κήθνο 7,5 km, πιάηνο 1 4,2 km θαη επηθάλεηα 23 km 2. Ζ ζηάζκε θπκαίλεηαη κεηαμχ 470,7 κ θαη 468,8 m. Σν επηθξαηέζηεξν βάζνο είλαη πεξίπνπ 5κ θαη ε κέγηζηε ηηκή ηνπ 9,6 m. Ζ ιίκλε ηξνθνδνηείηαη απφ θπζηθφ θαη ηερλεηφ (απνζηξάγγηζε Λαγθάηζαο) πδξνγξαθηθφ δίθηπν. Οη θπξηφηεξνη ρείκαξξνη είλαη ηα ξέκαηα εξβηαλψλ, Καζηξίηζαο, Βαζηιηθήο, Λνγθάδσλ θαη Λαγθάηζαο. Μέζα ζην νξνπέδην ησλ Ησαλλίλσλ εμέρνπλ ινθψδε ππνιεηκκαηηθά πςψκαηα (HUM) απνηέιεζκα ηεο δηαβξσηηθήο δξάζεο ηνπ λεξνχ ζην αλζξαθηθφ ππφβαζξν. Πξφθεηηαη γηα ηνπο ιφθνπο Μεγάινπ Γαξδηθίνπ, Αγ. Σξηάδαο, Μπηζδνπλίνπ, Ησαλλίλσλ, Καηζηθάο, Μπάθξαο θαη Πεξάκαηνο, Νεζηνχ, Καζηξίηζαο. Γηαθξίλνληαη νη ππνιεθάλεο : Ρνδνηνπίνπ Λαςίζηαο Κξχαο Διενχζαο Καηζηθάο Καζηξίηζαο Πφξνπ Πεδηλήο Αλαηνιήο Βνπλνπιαγηάο Ζ δηακφξθσζε ηεο ιεθάλεο ησλ Ησαλλίλσλ νθείιεηαη ζηελ ηεθηνληθή θαη ζηελ θαξζηηθνπνίεζε ησλ αζβεζηνιίζσλ ηνπ ππνβάζξνπ. Πξφθεηηαη γηα πφιγε ζηελ νπνία ην λεξφ δηνρεηεχνληαλ αξρηθά απφ θαηαβφζξεο. ηαδηαθά επήιζε ζηεγαλνπνίεζε ηνπ ππζκέλα κε αξγηιηθά πιηθά θαη άιιεο απνζέζεηο δεκηνπξγψληαο ηελ αξρηθή ιίκλε. 25

32 Ζ ζεκεξηλή εηθφλα ηεο πεξηνρήο πξνζνκνηάδεη ζην ζηάδην σξηκφηεηαο ηνπ θαξζηηθνχ θχθινπ. Ζ απφζεζε θεξηψλ πιηθψλ εθηφο ηεο ιεθάλεο έρεη κεηαβιεζεί δξακαηηθά κεηά ηελ απνζηξάγγηζε ηεο Λαγθάηζαο πξνο ηε ιίκλε (1968) θαη φρη πιένλ πξνο ηελ Καηαβφζξα ζηε Μπάθξα, θαζψο θαη εμαηηίαο άιισλ πεδηλψλ δηεπζεηήζεσλ απφ ην 1952 θαη κεηά. Με ηηο παξαπάλσ ελέξγεηεο ζηνλ ππνιίκλην ρψξν, θαηαιήγεη ζεκαληηθφ κέξνο ηνπ ιεπηφθνθθνπ αξγηιηθνχ πιηθνχ πνπ παιαηφηεξα θαηέιεγε ζηα ξηπίδηα ησλ ρεηκάξξσλ. 2.9 Οξηζκνί Υαξαθηεξηζηηθά ηωλ Ληκλώλ Με ηνλ φξν ξερέο ιίκλεο αλαθεξφκαζηε ζπλήζσο ζε εθείλεο ηηο ιίκλεο φπνπ δελ παξαηεξείηαη θαηαθφξπθε ζεξκηθή ζηξσκάησζε γηα κεγάιε ρξνληθή πεξίνδν θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ θαινθαηξηνχ θαη νιφθιεξε ε πδάηηλε ζηήιε αλακεηγλχεηαη. Οη ιίκλεο απηέο νλνκάδνληαη επίζεο θαη πνιπκηθηηθέο. Σν κέζν βάζνο απηψλ ησλ ιηκλψλ ζπλήζσο δελ μεπεξλά ηα 3 m, ελψ ε επηθάλεηα ηνπο εθηείλεηαη απφ κεξηθέο ρηιηάδεο ηεηξαγσληθά κέηξα σο θαη πάλσ απφ 100 km 2. Οη ιίκλεο απηέο κπνξνχλ εχθνια λα επνηθηζηνχλ απφ πδξφβηα καθξφθπηα πεξηνξίδνληαη ζηελ παξφρζηα δψλε θαη γη απηφ ην ιφγν επεξεάδνπλ ην κεηαβνιηζκφ νιφθιεξεο ηεο παξφρζηαο δψλεο. Ζ ηζρπξή επίδξαζε ησλ πδξφβησλ καθξφθπησλ αιιά θαη νη έληνλεο αιιειεπηδξάζεηο κεηαμχ ηδήκαηνο θαη πδάηηλεο ζηήιεο πνπ παξαηεξνχληαη ζηηο ξερέο ιίκλεο έρεη σο απνηέιεζκα λα παξνπζηάδνληαη ζεκαληηθέο δηαθνξέο ζηελ νηθνινγία θαη ζηε γεληθφηεξε ιεηηνπξγία απηψλ ησλ ιηκλψλ ζε ζρέζε κε ηηο ππφινηπεο βαζηέο ιίκλεο. ε πνιιέο πεξηνρέο ηνπ θφζκνπ νη ξερέο ιίκλεο είλαη πεξηζζφηεξεο απφ ηηο βαζηέο ιίκλεο. Δπηπιένλ αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο, φπσο ε αθαίξεζε ηχξθεο, ή αξγίινπ έρνπλ δεκηνπξγήζεη έλα ζεκαληηθφ αξηζκφ ξερψλ ιηκλψλ. Ο φξνο πγξφηνπνο ζπρλά ρξεζηκνπνηείηαη φηαλ γίλεηαη αλαθνξά ζε ξερέο ιίκλεο θαη ζε παξαθείκελα έιε. Σέηνηα νηθνζπζηήκαηα είλαη πνιχ ζεκαληηθά απφ άπνςε δηαηήξεζεο ηεο βηνπνηθηιφηεηαο. Δπίζεο, αθφκα θαη ζε ππθλνθαηνηθεκέλεο πεξηνρέο κηθξέο ιίκλεο κπνξεί λα είλαη πνιχ ζεκαληηθέο γηα αλαςπρή κηαο θαη πξνζθέξνληαη γηα δξαζηεξηφηεηεο φπσο θνιχκβεζε, αιηεία, λαπηαζιεηηζκφο θαη παξαηήξεζε πνπιηψλ. Σνλ ηειεπηαίν αηψλα φκσο, ε πνηφηεηα φπσο θαη ε πνζφηεηα απηψλ ησλ πγξνηφπσλ έρεη κεησζεί ζεκαληηθά. Ζ άξδεπζε θαη ν επηξνθηζκφο επζχλνληαη θαηά 26

33 θχξην ιφγν γηα ηε κείσζε ηνπ αξηζκνχ θαη ηελ αιινίσζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ λεξνχ αληίζηνηρα πνιιψλ ξερψλ ιηκλψλ Κιηκαηνινγηθά ηνηρεία Σν θιίκα είλαη πξσηαξρηθήο ζεκαζίαο γηα ηε δηακφξθσζε ησλ αβηνηηθψλ θαη βηνηηθψλ παξαγφλησλ ελφο νηθνζπζηήκαηνο θαη ηεο πξνζαξκνγήο θάζε νξγαληζκνχ ζε απηφ, θαζνξίδνληαο ηηο φπνηεο νηθνινγηθέο ζρέζεηο (Odum, 1971). ηελ Ήπεηξν, ιφγσ ηεο γεσγξαθηθήο ζέζεο θαη ηεο πνιπκνξθίαο ηνπ αλάγιπθνπ παξνπζηάδνληαη δηαθνξέο ζηηο θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο. Έηζη ζηηο αθηέο ηνπ Ηνλίνπ ην θιίκα είλαη κεζνγεηαθφ, ελψ πξνο ην εζσηεξηθφ, φπνπ βξίζθεηαη θαη ην ιεθαλνπέδην Ησαλλίλσλ, ην θιίκα είλαη επεηξσηηθφ, πνπ ζεκαίλεη πνιιέο βξνρνπηψζεηο θαη ρακειέο ζεξκνθξαζίεο ην ρεηκψλα θαη πςειέο ζεξκνθξαζίεο ην θαινθαίξη. Ζ κέζε εηήζηα ζεξκνθξαζία είλαη 14,1 o C. Ζ κεγίζηε ζεξκνθξαζία είλαη πεξίπνπ 24,7 o C θαη εκθαλίδεηαη ηνλ Ηνχιην θαη ε ειάρηζηε πεξίπνπ 4,6 o C θαη εκθαλίδεηαη ηνλ Ηαλνπάξην. Σα κεγαιχηεξα πνζνζηά βξνρφπησζεο παξαηεξνχληαη θαηά ην ρεηκψλα κε πςειφηεξεο ηηκέο ησλ Γεθέκβξην. Οη άλεκνη ζηελ πεξηνρή δελ παξνπζηάδνπλ ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ. Ζ κέζε ηηκή πγξαζίαο είλαη 67%. Γηα ηελ εμάηκηζε, ηφζν απφ ηελ επηθάλεηα ηεο ιίκλεο φζν θαη γηα ηελ πξαγκαηηθή εμαηκηζνδηαπλνή δελ ππάξρνπλ πξαγκαηηθά δεδνκέλα. Δθηηκάηαη φηη ε πξαγκαηηθή εμαηκηζνδηαπλνή είλαη πεξίπνπ 530 mm θαη ε εμάηκηζε απφ ηελ επηθάλεηα ηεο ιίκλεο πεξίπνπ 800 mm (ηνηρεία ηεο ΔΜΤ πεξηφδνπ ) Ννκνζεζία γηα ηελ Λίκλε Πακβώηηδα Ζ ιίκλε Πακβψηηδα είλαη πξνζηαηεπφκελε πεξηνρή. Απνηειεί αλεθηίκεηε θπζηθή θιεξνλνκηά. Ζ πξνζηαζία ηεο είλαη κείδνλνο ζεκαζίαο. Γηα ηνλ ιφγν απηφ ε Δπξσπατθή Έλσζε εμέδσζε ηελ νδεγία γηα ηνπο νηθνηφπνπο 92/43EOK θαη θαζνξίζηεθε σο πεξηνρή NATURA 2000 κε θσδηθφ GR Δπίζεο Ζ ιίκλε Πακβψηηδα έρεη θνξέα δηαρείξηζεο κε ζθνπφ ηε δηαθχιαμε ηνπ θπζηθνχ νηθνζπζηήκαηνο θαη ηελ απνθαηάζηαζε θαη δηαηήξεζε ηεο νηθνινγηθήο ηζνξξνπίαο ηεο ιίκλεο. Αθφκα πξνζηαηεχεηαη απφ δηεζλείο ζπκβάζεηο (Ρψκεο, Βφλλεο) θαη ηελ 27

34 εζληθή λνκνζεζία. Ζ ιίκλε Πακβψηηδα κπνξεί λα ραξαθηεξηζηεί θαη σο πγξφηνπνο αθνχ σο επηζηεκνληθφο φξνο ππνδειψλεη ζπιινγηθά θάζε ηφπν πνπ θαιχπηεηαη επνρηθά ή κφληκα απφ ξερά λεξά ή πνπ δελ θαιχπηεηαη πνηέ απφ λεξά, αιιά έρεη ππφζηξσκα πγξφ γηα κεγάιν δηάζηεκα ηνπ έηνπο. Έηζη πξνζηαηεχεηαη θαη απφ ηε ζχκβαζε Ramsar. 28

35 3 ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΙΑ Καηά ηε δηάξθεηα νινθιήξσζεο ηεο παξνχζαο κειέηεο ρξεζηκνπνηήζεθε έλα επξχ θάζκα νξγάλσλ, κεζνδνινγηψλ θαη επεμεξγαζηψλ ησλ δεδνκέλσλ, πνπ πεξηγξάθνληαη ζηα ππνθεθάιαηα πνπ αθνινπζνχλ. Ζ παξνχζα εξγαζία βαζίδεηαη ζε νξπθηνινγηθή κειέηε κέζσ πεξηζιαζηνγξακκάησλ Αθηίλσλ Υ, πνζνηηθφ πξνζδηνξηζκφ θαζψο θαη ηε ρξήζε ζαξσηηθνχ ειεθηξνληθνχ κηθξνζθνπίνπ. πληειέζηεθε επίζεο γεσρεκηθή αλάιπζε κε θαζκαηνκεηξία καδψλ επαγσγηθά ζπδεπγκέλνπ πιάζκαηνο (ICPMS) θαη κέζνδν λεηξνληθήο ελεξγνπνίεζεο (INAA). Αθφκα ζηνπο ππξήλεο πνπ ζπιιέρζεθαλ έγηλαλ θνθθνκεηξηθέο αλαιχζεηο ελψ γηα ηελ επεμεξγαζία ησλ απνηειεζκάησλ εθαξκφζζεθε ε πνιπδηάζηαηε ζηαηηζηηθή κέζνδνο ηεο παξαγνληηθήο αλάιπζεο. 3.1 Πεξηζιαζηκεηξία Αθηίλωλ Υ Ζ κέζνδνο απηή ρξεζηκνπνηήζεθε κε ζθνπφ ηελ νξπθηνινγηθή κειέηε ησλ δεηγκάησλ καο. Ζ πεξηζιαζηκεηξία αθηίλσλ Υ εθαξκφζηεθε ζε νιηθφ δείγκα κε πξνζαλαηνιηζκέλν θαη πξνζαλαηνιηζκέλν. Γηα ηελ παξαζθεπή ησλ κε πξνζαλαηνιηζκέλσλ δεηγκάησλ θνληνπνηήζεθε κηα κηθξή πνζφηεηα απφ ην θάζε δείγκα ζε γνπδί νξπθηνχ αράηε θαη ηνπνζεηήζεθε πάλσ ζε δεηγκαηνθνξέα. Γηα ηα πξνζαλαηνιηζκέλα δείγκαηα πξαγκαηνπνηήζεθε ε εμήο δηαδηθαζία. Μηα κηθξή πνζφηεηα απφ ην θάζε δείγκα θνληνπνηήζεθε ζε γνπδί απφ αράηε θαη ζηε ζπλέρεηα αλακείρζεθε κε κηθξή πνζφηεηα απηνληζκέλνπ λεξνχ ψζηε λα δεκηνπξγεζεί έλα παρχξεπζην αηψξεκα. Με ηε βνήζεηαο ζχξηγγαο, έγηλε κηα ιεπηή επίζηξσζε ηνπ αησξήκαηνο απηνχ ζε αληηθεηκελνθφξν πιάθα θαη αθέζεθε ζε μεξαληήξα κέρξη λα εμαηκηζηεί ην λεξφ. Ζ δηαδηθαζία επαλαιήθζεθε ηξεηο θνξέο γηα ηελ θαηαζθεπή ηζάξηζκσλ παξαζθεπαζκάησλ γηα ην θάζε δείγκα μερσξηζηά. Ζ πξψηε ρξεζηκνπνηήζεθε σο είρε γηα αλάιπζε κε αθηίλεο Υ. Ζ δεχηεξε ηνπνζεηήζεθε ζε μεξαληήξα ν νπνίνο πεξηείρε ml αηζπιελνγιπθφιε. Ο μεξαληήξαο ηνπνζεηήζεθε ζε θνχξλν ζε ζεξκνθξαζία 65 ν C θαη κε ην θαπάθη ιίγν αλνηρηφ γηα 29

36 φιε ηε λχρηα (Brunton, 1955). Ζ ηξίηε πιάθα πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε γηα ηελ επεμεξγαζία ηεο ζέξκαλζεο, ηνπνζεηήζεθε ζε θνχξλν κε ζεξκνθξαζία 490 ν C γηα δχν ψξεο (Brindley and Brown, 1980, Σζψιε-Καηαγά, 1987). Ζ αλάιπζε κε ην πεξηζιαζίκεηξν ησλ πξνζαλαηνιηζκέλσλ δεηγκάησλ ζηηο θπζηθέο ζπλζήθεο είλαη αλεπαξθήο γηα λα δηαρσξηζηνχλ κεηαμχ ηνπο ηα δηάθνξα αξγηιηθά νξπθηά ησλ νπνίσλ ηα παξεκβαιιφκελα δηαζηήκαηα ζην πεξηζιαζηφγξακκα είλαη παξαπιήζηα ή κεηαβάιινληαη (π.ρ. ζκεθηίηεο θαη ρισξίηεο). Έηζη είλαη απαξαίηεην λα ππνβιεζνχλ ηα δείγκαηα ζε δηεξγαζίεο πνπ κεηαβάιινπλ ηελ παξεκβαιιφκελε δηάζηαζε κε εηδηθφ ηξφπν. Γηα ην ιφγν απηφ ε πεξηζιαζηκεηξία αθηίλσλ Υ εθαξκφδεηαη εθηφο απφ ην θπζηθφ δείγκα θαη ζε δείγκα επεμεξγαζκέλν κε αηζπιελνγιπθφιε αιιά θαη ζε δείγκα κεηά απφ ζέξκαλζε ζηνπο 490 ν C γηα δχν ψξεο (Brindley and Brown, 1980, Σζψιε-Καηαγά, 1987) Γηα ηελ αλαγλψξηζε ησλ νξπθηψλ πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηα δείγκαηα ρξεζηκνπνηήζεθε ε ζπζθεπή πεξηζιαζηκεηξίαο Αθηίλσλ Υ ηχπνπ BRUKER D8 ADVANCE (Δηθ. 3.1) ηνπ Δξγαζηεξίνπ Αθηηλνγξαθηθήο θαη Φαζκαηνκεηξηθήο Αλάιπζεο ηνπ Σκήκαηνο Γεσινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Παηξψλ θαη βαζίδεηαη ζηε κέζνδν ηνπ BRAGG BRENTANO. Δίλαη εμνπιηζκέλν κε απηφκαην δεηγκαηνθνξέα (Δηθ. 3.2) θαη είλαη ζπλδεδεκέλν κε ινγηζκηθφ EVA. Ζ αληηθάζνδνο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε ήηαλ απφ Cu κε ραξαθηεξηζηηθά κεγέζε : Ka2=1.544, Ka1=1.540, Ka=1.542, Kβ= Διάρηζηε ηάζε γηα δηέγεξζε: 9000V, ρξεζηκνπνηήζεθε ηάζε 35 kv θαη ε έληαζε ηεο αθηηλνβνιίαο ήηαλ 20 ma. Ζ ζρεηηθή έληαζε ηεο δέζκεο είλαη I=100 θαη ε κεγέζπλζε πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε 4x10 2, ελψ γηα ηελ απνκάθξπλζε ηεο αθηηλνβνιίαο Κβ, ρξεζηκνπνηήζεθε εζκφο απφ Ni. Ζ ιεηηνπξγία ηεο ζπζθεπήο απηήο είλαη ε αθφινπζε: Τπάξρεη έλαο γσληνκεηξηθφο θχθινο, ζε έλα ζεκείν ηνπ νπνίνπ βξίζθεηαη ε πεγή αθηίλσλ Υ, πνπ πξνζπίπηνπλ ζην παξαζθεχαζκα. Σν ηειεπηαίν ζηξέθεηαη γχξσ απφ άμνλα θάζεην ζην επίπεδν ηνπ γσληνκεηξηθνχ θχθινπ, κε γσληαθή ηαρχηεηα ½ ν /min. Ζ δέζκε πνπ πεξηζιάηαη θάζε θνξά, εζηηάδεηαη ζε ζεκείν Δ, ηεο πεξηθέξεηαο ηνπ γσληνκεηξηθνχ θχθινπ. Απηφ καδί κε ην ζεκείν ηεο πεγήο ησλ αθηίλσλ Υ θαη ην παξαζθεχαζκα βξίζθνληαη πάληα ζηελ πεξηθέξεηα ηνπ γσληνκεηξηθνχ θχθινπ, κε γσληαθή ηαρχηεηα δηπιάζηα εθείλεο ηνπ παξαζθεπάζκαηνο, ψζηε ζε γσλία πξφζπησζεο ζ, ηεο δέζκεο ησλ αθηίλσλ ζην παξαζθεχαζκα, ην Δ λα βξίζθεηαη πάληα ζηελ πνξεία ηεο δέζκεο πνπ πεξηζιάηαη, κε γσλία 2ζ. Ζ φιε ιεηηνπξγία γίλεηαη έηζη, 30

37 ψζηε λα θνληνπνηείηαη ε εμίζσζε ηνπ BRAGG: nι=2dεκζ, φπνπ n=1, 2,., ι=κήθνο θχκαηνο ησλ αθηίλσλ, d=ε απφζηαζε ησλ δηθηπσηψλ επηπέδσλ. Εικ. 3.1: πζθεπή Πεξίζιαζεο Αθηίλσλ Υ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνύζα κειέηε. Εικ. 3.2: Απηόκαηνο δεηγκαηνθνξέαο 31

38 ην ζεκείν Δ ππάξρεη απαξηζκεηήο Geiger, πνπ θηλείηαη καδί ηνπ κέζα ζε νξηζκέλν ηφμν θαη δέρεηαη ζε νξηζκέλεο ζέζεηο, ηε δέζκε ησλ αθηίλσλ πνπ πεξηζιψληαη απφ ην παξαζθεχαζκα. Ζ έληαζε απηψλ, κεηαηξέπεηαη απφ θαηαγξαθέα, πνπ ζπλδέεηαη ειεθηξηθά κε απαξηζκεηή Geiger ζε γξάθεκα, πνπ απνδίδεηαη ζηελ νζφλε ειεθηξνληθνχ ππνινγηζηή. Απφ ηε κειέηε ησλ εμάξζεσλ θαη ηε βνήζεηα πηλάθσλ, πξνζδηνξίδεηαη ην d hkl πνπ ραξαθηεξίδεη ην θάζε νξπθηφ πνπ ζπκκεηέρεη ζην παξαζθεχαζκα. 3.2 αξωηηθό Ζιεθηξνληθό Μηθξνζθόπην ην ζαξσηηθφ ειεθηξνληθφ κηθξνζθφπην (SEM) (Δηθ. 3.3) ε επηθάλεηα ζηεξενχ δείγκαηνο ζαξψλεηαη παιηλδξνκηθά κε δέζκε ειεθηξνλίσλ πςειήο ελέξγεηαο. Με ηε δηαδηθαζία απηή ιακβάλνληαη πνιιά είδε ζεκάησλ απφ ηελ επηθάλεηα, ηεο νπηζζνζθεδαδφκελα θαη δεπηεξνγελή ειεθηξφληα, ειεθηξφληα Auger, θσηφληα θζνξηζκνχ αθηίλσλ Υ θαη άιια θσηφληα δηαθφξσλ ελεξγεηψλ. Όια απηά ηα ζήκαηα έρνπλ ρξεζηκνπνηεζεί γηα κειέηεο επηθαλεηψλ, κε ηα πην ζπλεζηζκέλα λα είλαη: 1) ηα νπηζζνζθεδαδφκελα θαη ηα δεπηεξνγελή ειεθηξφληα, ηα νπνία απνηεινχλ ηε βάζε ηεο ηερληθήο SEM θαη 2) ε εθπνκπή αθηίλσλ Υ, ε νπνία ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ αλάιπζε κε ειεθηξνληθφ κηθξνδεηγκαηνιήπηε. Γηα ηε ιήςε εηθφλαο κε θάζε κία απφ ηηο ηερληθέο απηέο, ε επηθάλεηα ηνπ ζηεξενχ δείγκαηνο εμεηάδεηαη κηα παιηλδξνκηθή ζάξσζε κε κηα εμαηξεηηθά εζηηαζκέλε δέζκε ειεθηξνλίσλ ή κε έλα θαηάιιειν δεηγκαηνιήπηε αληρλεπηή. Ζ παιηλδξνκηθή ζάξσζε είλαη έλαο ηξφπνο ζάξσζεο παξφκνηνο κε απηφλ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζηνπο ζσιήλεο θαζνδηθψλ αθηίλσλ ή ζηνπο δέθηεο ηειεφξαζεο. Μία δέζκε ειεθηξνλίσλ: 1) ζαξψλεη κηα επηθάλεηα ζε επζεία γξακκή (ηε δηεχζπλζε x), 2) επηζηξέθεη ακέζσο ζηελ αξρηθή ηεο ζέζε θαη 3) κεηαηνπίδεηαη πξνο ηα θάησ θαηά έλα ζηαζεξφ δηάζηεκα. Ζ δηαδηθαζία απηή επαλαιακβάλεηαη έσο φηνπ ζαξσζεί ε επηζπκεηή πεξηνρή ηεο επηθάλεηαο. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο δηαδηθαζίαο ζάξσζεο, ιακβάλεηαη ζήκα πνπ αληηζηνηρεί ζην δεδνκέλν ζεκείν ηεο επηθάλεηαο (δηεχζπλζε z) θαη απνζεθεχεηαη ζηνλ ππνινγηζηή, φπνπ ηειηθά κεηαηξέπεηαη ζε εηθφλα. 32

39 Εικ. 3.3: αξσηηθό ειεθηξνληθό κηθξνζθόπην (SEM) πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνύζα κειέηε 33

40 ηελ Δηθ. 3.4 παξνπζηάδεηαη ην δηάγξακκα ελφο νξγάλνπ, πνπ ζπλδπάδεη έλα ζαξσηηθφ ειεθηξνληθφ κηθξνζθφπην θαη έλα ζαξσηηθφ κηθξνζθφπην κηθξνδεηγκαηνιήπηε. Να ζεκεησζεί φηη ρξεζηκνπνηείηαη ε ίδηα πεγή ειεθηξνλίσλ θαη ην ίδην ζχζηεκα εζηίαζεο ειεθηξνλίσλ, αιιά γηα ην ειεθηξνληθφ κηθξνζθφπην ρξεζηκνπνηείηαη αληρλεπηήο αθηίλσλ Υ (Skog D.A. et al, 2002). Εικ. 3.4: ρεκαηηθό δηάγξακκα ελόο ζαξσηηθνύ ειεθηξνληθνύ κηθξνζθνπίνπ (SEM) 3.3 Malvern Mastersizer 2000 Hydro Ζ θνθθνκεηξηθή αλάιπζε ησλ δεηγκάησλ απφ ηα ηδήκαηα ηεο ιίκλεο Πακβψηηδαο έγηλε κε ηε βνήζεηα ηεο ζπζθεπήο Malvern Mastersizer 2000 Hydro (Δηθ. 3.5), πνπ βαζίδεηαη ζηελ πεξίζιαζε κε ιέηδεξ. Ζ ζπγθεθξηκέλε κέζνδνο πξνζδηνξηζκνχ ηνπ 34

41 θνθθνκεηξηθνχ κεγέζνπο είλαη ε θαιχηεξε γηα ηελ ιεπηνκεξή ζχγθξηζε δεηγκάησλ ίδηαο πξνέιεπζεο, γηα ηε κειέηε θνθθνκεηξηθνχ κεγέζνπο θαη γηα ηηο αιιαγέο ζηε ζπζζσκάησζε. Εικ. 3.5: πζθεπή Malvern Mastersizer 2000 Hydro πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνύζα κειέηε Ζ ζπζθεπή αλάιπζεο κεγέζνπο ζσκαηηδίσλ Malvern Mastersizer 2000 Hydro ρξεζηκνπνηείηαη θπξίσο γηα ηελ θαηαλνκή ηνπ θνθθνκεηξηθνχ κεγέζνπο ηδήκαηνο κε εχξνο κεγέζνπο 0, κm. Ζ ιεηηνπξγία ηεο βαζίδεηαη ζηελ αξρή ηεο πεξίζιαζεο κε ιέηδεξ θαη ζηε ζεσξία Mie γηα λα θαζνξίζεη ην επί ηηο 100 πνζνζηφ θαη φγθν ησλ θφθθσλ ζε θαζεκία απφ ηηο θνθθνκεηξηθέο θιάζεηο. Ζ ηερληθή ηεο πεξίζιαζεο κε ιέηδεξ βαζίδεηαη ζην φηη ηα ζσκαηίδηα πνπ δηέξρνληαη απφ κηα δέζκε ιέηδεξ ζα ζθεδάζνπλ ην θσο ζε γσλία πνπ έρεη άκεζε ζρέζε κε ην κέγεζφο ηνπο. Σν εχξνο κεγέζνπο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο κέηξεζεο είλαη άκεζα ζπλδεδεκέλν κε ην θάζκα ηεο γσλίαο ζθέδαζεο. Καζψο ην κέγεζνο ησλ ζσκαηηδίσλ κεηψλεηαη, ε γσλία ζθέδαζεο απμάλεηαη ινγαξηζκηθά. Ζ έληαζε ηεο ζθέδαζεο εμαξηάηαη επίζεο απφ ην κέγεζνο ησλ ζσκαηηδίσλ θαη κεηψλεηαη, ζε κηα θαιή πξνζέγγηζε, ζε ζρέζε κε ηα ζσκαηίδηα ηεο εγθάξζηαο δηαηνκήο. Μεγάια 35

42 ζσκαηίδηα, επνκέλσο ζθεδάδνπλ θσο ζε κηθξέο γσλίεο κε πςειή έληαζε, ελψ ηα κηθξά ζσκαηίδηα ζθεδάδνπλ ζε επξχηεξεο νπηηθέο γσλίεο, αιιά κε ρακειή έληαζε. Υξεζηκνπνηνχληαη δχν πεγέο θσηφο, έλα θφθθηλν ιέηδεξ He Ne ζε 0,632 κm θαη έλα κπιε LED ζε 0,466 κm. Σν θσο πνπ πξνθαιεί ε πεξίζιαζε παξάγεηαη απφ έλα επξχ θάζκα απφ γσλίεο, κεηξηέηαη απφ 52 αηζζεηήξεο θαη ηειηθά ζπζζσξεχεηαη ζε 100 κέξε δηαθνξεηηθήο θιάζεο κεγέζνπο. Γηα λα εμαζθαιηζηεί φηη ην ππφ δνθηκή πιηθφ πεξλάεη κέζα απφ ηηο αθηίλεο ιέηδεξ ππάξρεη έλα ζχζηεκα παξνπζίαζεο ησλ δεηγκάησλ (Δηθ. 3.6). Εικ. 3.6: Απεηθόληζε ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο ζπζθεπήο Malvern Mastersizer 2000 Hydro Γηα ηελ θνθθνκεηξηθή αλάιπζε ηνπνζεηήζεθε ην θάζε δείγκα ζε έλα πνηήξη δέζεσο θαη πξνζηέζεθε απηνληζκέλν λεξφ. ηε ζπλέρεηα αλαηαξάρηεθε γηα έλα ιεπηφ πεξίπνπ ζε ειεθηξηθφ πδξφινπηξν γηα λα απνθνιιεζνχλ νη θφθθνη κεηαμχ ηνπο. Έπεηηα ην θάζε δείγκα ηνπνζεηήζεθε ζην πνηήξη ηνπ θνθθνκεηξηθνχ αλαιπηή Mastersizer 2000 Hydro κε απηνληζκέλν λεξφ πεξίπνπ ml. Με ηελ έλαξμε ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο ζπζθεπήο γίλεηαη κέηξεζε ηεο δηαχγεηαο ηνπ λεξνχ. Αλ ε κέηξεζε είλαη ζηα επηηξεπφκελα φξηα ηφηε γίλεηαη εηζαγσγή ηνπ δείγκαηνο. Αξρηθά ιεηηνπξγεί γηα 30 δεπηεξφιεπηα ππέξερνο γηαηί ρσξίο απηφλ ην κέζν κέγεζνο ππεξεθηηκάηαη. Σν ηειηθφ απνηέιεζκα πνπ καο δίλεη ε ζπζθεπή είλαη ην πνζνζηφ ηεο ζνιεξφηεηαο θαη ηα απνηειέζκαηα θαηαγξάθνληαη απηφκαηα ζε πξφγξακκα ζπλδεδεκέλν ζε ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή. 36

43 S: άκκνο sc: ακκνύρνο άξγηινο C: άξγηινο ms: ηιπνύρνο άξγηινο Ε: πειόο sm: ακκνύρνο ηιύο Μ: ηιύο zs: πεινύρνο άκκνο cs: αξγηινύρνο άκκνο sz: ακκνύρνο πειόο Εικ. 3.7: Σξηγσληθό ζύζηεκα ηαμηλόκεζεο ιεπηόθνθθσλ ηδεκάησλ (Folk, 1974) Σα δεδνκέλα πνπ ιήθζεθαλ απφ ηνλ θνθθνκεηξηθφ αλαιπηή ήηαλ ην θνθθνκεηξηθφ θιάζκα ζε κm θαη ην αληίζηνηρν (%) πνζνζηφ θαη φγθν ησλ θιαζκάησλ. Απφ ηα απνηειέζκαηα ηεο θνθθνκεηξίαο έγηλε ν ππνινγηζκφο ηνπ (%) πνζνζηνχ ησλ θχξησλ θνθθνκεηξηθψλ θιαζκάησλ (άκκνο, πειφο, άξγηινο), φπσο πξνηείλεηαη απφ ηνπο Folk θαη Ward (1957). Δπίζεο έγηλε ν ιηζνινγηθφο ραξαθηεξηζκφο ηνπ θάζε ππξήλα κε ηε ρξήζε ηνπ ηξηγσληθνχ δηαγξάκκαηνο ηαμηλφκεζεο (Folk, 1974), (Δηθ. 3.7). 37

44 Σέινο θαηαζθεπάζηεθαλ νη θακπχιεο θαηαλνκήο ηνπ θνθθνκεηξηθνχ κεγέζνπο ησλ δεηγκάησλ θαη ππνινγίζηεθαλ νη ζηαηηζηηθνί παξάκεηξνη (κέζν κέγεζνο, ζηαζεξή απφθιηζε, ινμφηεηα, θχξησζε) ηνπ θάζε δείγκαηνο κε ηε κέζνδν ησλ ξνπψλ. ηνλ παξαθάησ πίλαθα παξνπζηάδνληαη νη καζεκαηηθέο ζρέζεηο γηα ησλ ππνινγηζκφ ησλ ζηαηηζηηθψλ παξακέηξσλ (Πίλαθαο 3.1) θαζψο θαη ε θιίκαθα ηαμηλφκεζεο ηδεκάησλ αλάινγα κε ηηο ηηκέο ησλ ζηαηηζηηθψλ παξακέηξσλ θαηά Folk θαη Ward (1957), (Πίλαθαο 3.2). ΠΑΡΑΜΔΣΡΟ Μέζν Μέγεζνο x ΣΤΠΟ N fd ηαζεξά Απόθιηζε S ( ) 2 2 fd fd N d N 1 S 3 f ( d x) Λνμόηεηα k K 4 f ( d x) Κύξηωζε G Πίνακας 3.1: Σύπνη ππνινγηζκνύ ζηαηηζηηθώλ παξακέηξσλ κε ηε κέζνδν ησλ ξνπώλ 38

45 ΠΑΡΑΜΔΣΡΟ ΟΡΗΑ ΟΝΟΜΑΣΟΛΟΓΗΑ ηαζεξά Απόθιηζε Λνμόηεηα Κύξηωζε <0,35Ø 0,35-0,50 Ø 0,50-0,71 Ø 0,71-1,00 Ø 1,00-2,00 Ø 2,00-4,00 Ø >4,00 Ø (1,00) - (0,30) (0,30) - (0,10) (0,10) - (-0,10) (-0,10)- (-0,30) (-0,30)- (-1,00) <0,67 0,67-0,90 0,90-1,11 1,11-1,50 1,50-3,00 > 3,00 πνιχ θαιά δηαβαζκηζκέλα θαιά δηαβαζκηζκέλα κέηξηα θαιά δηαβαζκηζκέλα κέηξηα δηαβαζκηζκέλα θησρά δηαβαζκηζκέλα πνιχ θησρά δηαβαζκηζκέλα εμαηξεηηθά θησρά δηαβαζκηζκέλα πνιχ ιεπηή ζεηηθή ινμφηεηα ιεπηή ζεηηθή ινμφηεηα ζρεδφλ ζπκκεηξηθή έληνλε αξλεηηθή ινμφηεηα πνιχ έληνλε αξλεηηθή ινμφηεηα πνιχ πιαηχθπξηε πιαηχθπξηε κεζφθπξηε ιεπηφθπξηε πνιχ ιεπηφθπξηε εμαηξεηηθά ιεπηφθπξηε Πίνακας 3.2: Κιίκαθα Σαμηλόκεζεο ηδεκάησλ αλάινγα κε ηηο ηηκέο ησλ ζηαηηζηηθώλ παξακέηξσλ θαηά Folk θαη Ward (1957) 3.4 Πξνζδηνξηζκόο πγθέληξωζεο Βαξέωλ Μεηάιιωλ Γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ ζπγθεληξψζεσλ ησλ θχξησλ ζπζηαηηθψλ θαη ησλ ηρλνζηνηρείσλ ζηα ζαιάζζηα ηδήκαηα κε πγξέο ρεκηθέο κεζφδνπο είλαη απαξαίηεηε θαηαξρήλ ε δηαιπηνπνίεζε ηνπ δείγκαηνο. Ζ δηάιπζε απηή επηηπγράλεηαη κε θαηεξγαζία (ρψλεπζε) ηνπ δείγκαηνο κε δξαζηηθά νμέα ή κείγκαηά ηνπο ζε πςειέο ζπλζήθεο ζεξκνθξαζίαο θαη πίεζεο. 39

46 Ζ νιηθή δηάζπαζε έγηλε κε ηα παξαθάησ αληηδξαζηήξηα: 4 ml HNO 3 1,5 ml HCLO 4 1 ml H 2 O 3,5 ml HF Ζ επηινγή ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ νμέσλ έγηλε κεηά απφ δνθηκέο γηα ηελ απφιπηε ρψλεπζε ησλ δεηγκάησλ. Ζ ζπκκεηνρή ηνπ HF ήηαλ απαξαίηεηε γηα ηελ πιήξε δηαιπηνπνίεζε ηνπ δείγκαηνο θαη ηελ πιήξε θαηαζηξνθή ηνπ πιέγκαηνο ησλ ππξηηηθψλ θαη ηελ απειεπζέξσζε ησλ κεηάιισλ. Ζ ρψλεπζε ρξεηάζηεθε ην ηζρπξφ νμχ HNO 3 γηα ηελ θαηαζηξνθή ηεο νμεηδσκέλεο νξγαληθήο χιεο θαη ην νμεηδσηηθφ κέζν H 2 O 2. Σέινο, ρξεηάζηεθε ην αζζελέο νμχ HCLO 4 γηα ηελ εθρχιηζε θαη γηα ηελ απνζχλζεζε ηεο αλζεθηηθήο νξγαληθήο χιεο. Οη δηαζπάζεηο έγηλαλ ζην θνχξλν κηθξνθπκάησλ microwave MILESTONE 1200 mega, (Program 10). Σα δηαιχκαηα ηνπνζεηήζεθαλ θαη ζθξαγίζηεθαλ κέζα ζε βφκβεο θαη ηνπνζεηήζεθαλ ζην θνχξλν γηα πεξίπνπ 1, 5 h. Μεηά ην πέξαο ηεο ρψλεπζεο, νη βφκβεο αλνίρηεθαλ φηαλ απέθηεζαλ ζεξκνθξαζία δσκαηίνπ θαη ην δηαζπαξκέλν πιένλ δηάιπκα ηνπνζεηήζεθε ζε κπνπθαιάθηα falcon ησλ 50 ml βφκβεο θαη απνζεθεχηεθαλ ζην ςπγείν. 3.5 Φαζκαηνκεηξία Μαδώλ Δπαγωγηθά πδεπγκέλνπ Πιάζκαηνο (ICP-MS) Απφ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980 ε θαζκαηνκεηξία καδψλ επαγσγηθά ζπδεπγκέλνπ πιάζκαηνο (ICP-MS) αλαπηχρζεθε σο κηα απφ ηηο ζπνπδαηφηεξεο ηερληθέο ζηνηρεηαθήο αλάιπζεο, ιφγσ ησλ επηηαρπλφκελσλ ρακειψλ νξίσλ αλίρλεπζεο γηα ηα πεξηζζφηεξα ζηνηρεία, ηνπ πςεινχ βαζκνχ εθιεθηηθφηεηαο θαη ηεο ζρεηηθά θαιήο επαλαιεςηκφηεηαο θαη αθξίβεηαο. ηηο εθαξκνγέο απηέο γηα ηελ αηνκνπνίεζε θαη ηνλ ηνληηζκφ ρξεζηκνπνηείηαη ππξζφο επαγσγηθά ζπδεπγκέλνπ πιάζκαηνο (ICP). Γηα δηαιχκαηα ε εηζαγσγή ηνπ δείγκαηνο επηηπγράλεηαη κε έλαλ ζπκβαηηθφ ή κε έλα ππεξερεηηθφ εθλεθσηή. Όξγαλα θαηάιιεια γηα ηηο ηερληθέο απηέο δηαηίζεηαη ζηελ αγνξά απφ ην ηα φξγαλα απηά ζεηηθά κεηαιιηθά ηφληα, πνπ παξάγνληαη ζε έλαλ ππξζφ ICP ζπκβαηηθνχ ηχπνπ, εηζάγνληαη σο δείγκαηα κε ηε βνήζεηα κηαο δηαθνξηθήο αληιίαο ζπλδεδεκέλεο κε ην ηεηξαπνιηθφ θαζκαηφκεηξν 40

47 καδψλ. Σα θάζκαηα πνπ παξάγνληαη κε ηνλ ηξφπν απηφ είλαη αμηνζεκείσηα απιά ζπγθξηλφκελα κε ηα ζπκβαηηθά νπηηθά θάζκαηα ICP, επεηδή απνηεινχληαη απφ απιέο ζεηξέο θνξπθψλ ησλ ηζνηφπσλ θάζε ζηνηρείνπ πνπ ππάξρεη ζην δείγκα. Σα θάζκαηα απηά ρξεζηκνπνηνχληαη ηφζν γηα πνηνηηθή ηαπηνπνίεζε, φζν θαη γηα πνζνηηθφ πξνζδηνξηζκφ ησλ ζηνηρείσλ ηνπ δείγκαηνο. Ο πνζνηηθφο πξνζδηνξηζκφο ζπλήζσο βαζίδεηαη ζε θακπχιεο βαζκνλφκεζεο, πνπ απνδίδνπλ ηνλ ιφγν ηνπ ζήκαηνο ησλ ηφλησλ ηνπ αλαιπηή πξνο ην ζήκα ησλ ηφλησλ ελφο εζσηεξηθνχ πξνηχπνπ, σο ζπλάξηεζε ηεο ζπγθέληξσζεο. Δπίζεο κπνξνχλ λα πξαγκαηνπνηεζνχλ αλαιχζεηο κε ηελ ηερληθή ηεο ηζνηνπηθήο αξαίσζεο. ηελ Δηθ. 3.8 παξνπζηάδνληαη ηα ηκήκαηα ελφο ζπζηήκαηνο ICP-MS. Κξίζηκν ηκήκα ηνπ νξγάλνπ είλαη ην ζεκείν δηαζχλδεζεο ηνπ ππξζνχ ICP, ν νπνίνο ιεηηνπξγεί ζε αηκνζθαηξηθή πίεζε κε ην θαζκαηφκεηξν καδψλ, φπνπ ε πίεζε πξέπεη λα είλαη κηθξφηεξε ησλ 10-4 torr. Ζ ζχδεπμε απηή επηηπγράλεηαη κε έλα δηαθνξηθά αληινχκελν ζπδεπθηή, ν νπνίνο απνηειείηαη απφ έλαλ θψλν δεηγκαηνιεςίαο, πνπ είλαη έλαο πδξφςπθηνο θψλνο ληθειίνπ κε έλα κηθξφ ζηφκην (<1,0 mm) ζην θέληξν ηνπ. Σν ζεξκφ αέξην πιάζκα κεηαθέξεηαη κέζσ ηνπ ζηνκίνπ ζε κηα πεξηνρή, ε νπνία δηαηεξείηαη ζε πίεζε πεξίπνπ 1 torr κε κηα κεραληθή αληιία. ηελ πεξηνρή απηή πξαγκαηνπνηείηαη κηα ηαρεία δηαζηνιή ηνπ αεξίνπ κε απνηέιεζκα ηελ ςχμε ηνπ. Έλα θιάζκα ηνπ αεξίνπ ηεο πεξηνρήο απηήο κεηαθέξεηαη ζηε ζπλέρεηα κέζσ κηαο κηθξήο νπήο ζε έλαλ δεχηεξν θψλν, ν νπνίνο νλνκάδεηαη απνθνξπθσηήο θαη ζηε ζπλέρεηα ζε έλα ζάιακν, ν νπνίνο δηαηεξείηαη ζηελ πίεζε ηνπ θαζκαηφκεηξνπ καδψλ. Δδψ ηα ζεηηθά ηφληα δηαρσξίδνληαη απφ ηα ειεθηξφληα θαη ηα κνξηαθά ζσκαηίδηα κε έλα αξλεηηθφ δπλακηθφ επηηαρχλνληαη θαη εζηηάδνληαη κε καγλεηηθφ θαθφ ηφλησλ ζην ζηφκην εηζφδνπ ελφο ηεηξαπνιηθνχ αλαιπηή καδψλ. 41

48 Εικ. 3.8: ρεκαηηθή παξάζηαζε ελόο ζπζηήκαηνο ICPMS. Οη δηαθεθνκκέλεο γξακκέο ππνδειώλνπλ εηζαγσγή αεξίσλ δεηγκάησλ. Οη ζπλερείο γξακκέο ππνδειώλνπλ εηζαγσγή πγξώλ δεηγκάησλ ηηο πξνδηαγξαθέο απφδνζεο ελφο ηππηθνχ εκπνξηθνχ θαζκαηνκέηξνπ καδψλ εμνπιηζκέλνπ κε ππξζφ ICP αλαθέξνληαη: πεξηνρή καδψλ 3 έσο 300, δπλαηφηεηα δηάθξηζεο ηφλησλ πνπ δηαθέξνπλ θαηά κία κνλάδα ιφγνπ m/z θαη δπλακηθή πεξηνρή ζήκαηνο 6 ηάμεσλ κεγέζνπο. Με απηφλ ηνλ ηχπν νξγάλνπ έρνπλ κεηξεζεί πάλσ απφ ην 90% ησλ ζηνηρείσλ ηνπ πεξηνδηθνχ πίλαθα. Οη ρξφλνη κέηξεζεο είλαη 10 s γηα θάζε ζηνηρείν θαη ηα φξηα αλίρλεπζεο γηα ηα πεξηζζφηεξα ζηνηρεία βξίζθνληαη ζηελ πεξηνρή 0,1 έσο 10 ppb. Οη ζρεηηθέο ηππηθέο απνθιίζεηο ζην κέζν ηεο θακπχιεο αλαθνξάο είλαη 2% έσο 4%. Ζ ηερληθή ηεο θαζκαηνκεηξίαο καδψλ κε επαγσγηθά ζπδεπγκέλν πιάζκα (ICP- MS) κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα πνηνηηθφ, εκηπνζνηηθφ θαη πνζνηηθφ πξνζδηνξηζκφ ελφο ή πεξηζζνηέξσλ ζηνηρείσλ ζε δείγκαηα δηαθφξσλ πιηθψλ (Skog D.A. et al, 2002). 42

49 3.6 Μέζνδνη Νεηξνληθήο Δλεξγνπνίεζεο Οη κέζνδνη λεηξνληθήο ελεξγνπνίεζεο (INAA) βαζίδνληαη ζηε κέηξεζε ξαδηελέξγεηαο, ε νπνία επάγεηαη ζε δείγκαηα κεηά απφ αθηηλνβφιεζή ηνπο κε λεηξφληα ή θνξηηζκέλα ζσκαηίδηα, φπσο είλαη ην πδξνγφλν, ην δεπηέξην ή ηφληα ειίνπ. ηηο κεζφδνπο λεηξνληθήο ελεξγνπνίεζεο ρξεζηκνπνηνχληαη ηξία είδε πεγψλ λεηξνλίσλ: αληηδξαζηήξεο, ξαδηνλνπθιίδηα θαη επηηαρπληέο. Καη ηα ηξία είδε πεγψλ παξάγνπλ λεηξφληα πςειήο ελέξγεηαο (ζηελ πεξηνρή ησλ MeV), ηα νπνία ζπλήζσο δηέξρνληαη πξνεγνπκέλσο απφ επηβξαδπληηθά πιηθά, πνπ κεηψλνπλ ηηο ελέξγεηέο ηνπο ζε κεξηθέο εθαηνληάδεο ev. Ζ απψιεηα ηεο ελέξγεηαο ζηνλ επηβξαδπληή γίλεηαη κε ειαζηηθή ζθέδαζε, θαηά ηελ νπνία ηα λεηξφληα πξνζθξνχνπλ ζηνπο ππξήλεο ησλ επηβξαδπληηθψλ πιηθψλ κεηαθέξνληάο ηνπο κέξνο ηεο θηλεηηθήο ηνπο ελέξγεηαο. Σειηθά νη ππξήλεο θζάλνπλ ζε ζεξκηθή ηζνξξνπία κε ην πεξηβάιινλ ηνπο. Σα λεηξφληα πνπ έρνπλ απηή ηελ ελέξγεηα (πεξίπνπ 0,04 ev) νλνκάδνληαη ζεξκηθά λεηξφληα θαη ε δηαδηθαζία ηεο επηβξάδπλζεο λεηξνλίσλ πςειψλ ελεξγεηψλ κε κεηαηξνπή ηεο ελέξγεηαο ζε ζεξκφηεηα νλνκάδεηαη ζεξκνπνίεζε. Οη απνηειεζκαηηθφηεξνη επηβξαδπληέο είλαη νπζίεο ρακεινχ κνξηαθνχ βάξνπο, φπσο ην χδσξ, ην νμείδην ηνπ δεπηέξηνπ θαη ε παξαθίλε. Οη πεξηζζφηεξεο κέζνδνη ελεξγνπνίεζεο βαζίδνληαη ζηα ζεξκηθά λεηξφληα, ηα νπνία αληηδξνχλ απνηειεζκαηηθά κε ηα πεξηζζφηεξα ζηνηρεία αλαιπηηθνχ ελδηαθέξνληνο. Χζηφζν γηα κεξηθά ειαθξφηεξα φκσο ζηνηρεία, φπσο ην άδσην, ην νμπγφλν, ην θζφξην θαη ην ππξίηην, απνηειεζκαηηθφηεξα επάγνπλ ξαδηελέξγεηα ηα ηαρέα λεηξφληα κε ελέξγεηεο ζηελ πεξηνρή ησλ 14 MeV. Νεηξφληα πςειήο ελέξγεηαο ηνπ είδνπο απηνχ παξάγνληαη ζπλήζσο κε επηηαρπληέο. Οη ππξεληθνί αληηδξαζηήξεο είλαη πεγέο άθζνλεο παξνρήο ζεξκηθψλ λεηξνλίσλ θαη γηα ηνλ ιφγν απηφ έρεη ρξεζηκνπνηνχληαη επξχηαηα ζηελ αλάιπζε κε ελεξγνπνίεζε. Έλαο ηππηθφο πεηξακαηηθφο αληηδξαζηήξαο έρεη λεηξνληθή ξνή έσο n cm -2 s -1. Απηέο νη κεγάιεο λεηξνληθέο ξνέο είλαη ηθαλέο λα κεηψζνπλ ηα φξηα αλίρλεπζεο γηα πνιιά ζηνηρεία ζηελ πεξηνρή 10-3 κg έσο 10 κg (Skog D.A. et al, 2002). 43

50 3.7 Πνιπδηάζηαηε ηαηηζηηθή Αλάιπζε (R-ηύπνπ Παξαγνληηθή Αλάιπζε) Ζ ζηαηηζηηθή κέζνδνο πνπ εθαξκφζηεθε ζηελ αλάιπζε ησλ θνθθνκεηξηθψλ θαη γεσρεκηθψλ δεδνκέλσλ ζηεξίδεηαη ζηελ κέζνδν ηεο παξαγνληηθήο αλάιπζεο ηχπνπ R. Ζ παξαγνληηθή αλάιπζε ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ εμεχξεζε ζπζρεηηζκψλ θαη ηελ νκαδνπνίεζε ησλ δεδνκέλσλ κε θνηλή ζπκπεξηθνξά ζε πνιχπινθα ζπζηήκαηα. Πξφθεηηαη γηα κηα καζεκαηηθή κέζνδν αλάιπζεο πνπ εθαξκφδεηαη πνιχ ζπρλά ζηελ πεξηβαιινληηθή γεσινγία. Ζ εθαξκνγή ηεο παξαγνληηθήο αλάιπζεο ζα απνδψζεη κε ζηαηηζηηθά αμηφπηζην ηξφπν ηηο ζρέζεηο ζπκπάζεηαο θαη αληηπάζεηαο κεηαμχ ησλ γεσινγηθψλ κεηαβιεηψλ. Ζ εθαξκνγή ηεο παξαγνληηθήο αλάιπζεο εθηειέζηεθε κε ηε ρξήζε ηνπ ινγηζκηθνχ πξνγξάκκαηνο SPSS v Σα ζηάδηα πνπ αθνινπζήζεθαλ θαηά ηελ εθαξκνγή ηεο Παξαγνληηθήο Αλάιπζεο ήηαλ ηα έμεο: 1 ν ηάδην: Πίλαθαο δεδνκέλσλ. Απφ ηηο ρεκηθέο αλαιχζεηο ησλ δεηγκάησλ πξνθχπηεη έλαο πίλαθαο ζε κνξθή (X Nn ), φπνπ n ν αξηζκφο ησλ αξρηθψλ κεηαβιεηψλ (νη ζπγθεληξψζεηο ησλ κεηάιισλ) θαη N ν αξηζκφο ησλ δεηγκάησλ (ζέζεσλ κέηξεζεο). 2 ν ηάδην: Πίλαθαο ζπληειεζηψλ ζπζρέηηζεο. Γίλεηαη ππνινγηζκφο ησλ δηαθπκάλζεσλ/ζπλδηαθπκάλζεσλ κεηαμχ ησλ κεηαβιεηψλ ππφ ηππνπνηεκέλε κνξθή. Πξνθχπηεη έηζη έλαο πίλαθαο λxλ πνπ είλαη ζπκκεηξηθφο σο πξνο ηε δηαγψληφ ηνπ. 3 ν ηάδην: Τπνινγηζκφο ηδηνηηκψλ θαη ηδηνδηαλπζκάησλ. Ζ επίιπζε ηνπ πίλαθα ζπληειεζηψλ ζπζρέηηζεο νδεγεί ζε ππνινγηζκφ ηδηνηηκψλ θαη ζηα πνζνζηά ηεο νιηθήο δηαθχκαλζεο θαη έηζη πξνθχπηεη έλαο λένο πίλαθαο δεδνκέλσλ. Σν άζξνηζκα ησλ ηδηνηηκψλ είλαη ίζν κε ην άζξνηζκα ησλ δηαθπκάλζεσλ. Δπίζεο ε δηαθχκαλζε κεηαβιεηήο είλαη ίζε κε ηε κνλάδα. 4 ν ηάδην: (α) Οκαινπνίεζε Ηδηνδηαλπζκάησλ. Ζ νκαινπνίεζε πξνθχπηεη κε δηαίξεζε θάζε ζηνηρείνπ ηνπ ηδηνδηαλχζκαηνο κε ηελ ηεηξαγσληθή ξίδα ηνπ αζξνίζκαηνο ησλ ζηνηρείσλ ησλ ηδηνδηαλπζκάησλ. (β) Τπνινγηζκφο παξαγνληηθψλ θνξηίζεσλ. θνπφο είλαη ν κεηαζρεκαηηζκφο ησλ ηδηνδηαλπζκάησλ ζε κνξθή ηέηνηα πνπ ην κήθνο θάζε ηδηνδηαλχζκαηνο λα είλαη 44

51 αλάινγν ηεο ηηκήο ηεο αληίζηνηρεο ηδηνηηκήο. Απηφ επηηπγράλεηαη κε πνιιαπιαζηαζκφ ησλ ζηνηρείσλ θάζε ηδηνδηαλχζκαηνο κε ηελ ηεηξαγσληθή ξίδα ηεο αληίζηνηρεο ηδηνηηκήο. (γ) Απνθνπή επνπζησδψλ παξαγφλησλ. Απφ ην πξνεγνχκελν ζηάδην ν πξψηνο παξάγνληαο είλαη ν ζπνπδαηφηεξνο επεηδή αληηπξνζσπεχεη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηεο δηαθχκαλζεο. Σν πφζνη παξάγνληεο απαηηείηαη λα δηαηεξεζνχλ ψζηε λα εθθξαζηεί ηθαλνπνηεηηθά ην πνζνζηφ ηεο νιηθήο δηαθχκαλζεο ρσξίο κεγάιε απψιεηα πιεξνθνξηψλ θαη ηαπηφρξνλα κεηψλνληαο ηελ πνιππινθφηεηα ησλ δεδνκέλσλ, ειέγρεηαη απφ δηάθνξα θξηηήξηα. Σα ζεκαληηθφηεξα είλαη ηα παξαθάησ: 1 Δπηινγή ησλ δχν ή ηξηψλ πξψησλ παξαγφλησλ, ψζηε λα είλαη δπλαηή ε απεηθφληζή ηνπο ζε γξαθηθέο παξαζηάζεηο. 2 Δπηινγή ησλ παξαγφλησλ, απνθιεηζηηθά απφ ην πνζνζηφ ηεο νιηθήο δηαθχκαλζεο πνπ εθθξάδνπλ ζπλνιηθά ( 75%). 3 Δπηινγή ησλ παξαγφλησλ κε ηδηνηηκή κεγαιχηεξεο ηεο κνλάδαο. 4 Δπηινγή ησλ παξαγφλησλ πνπ παξνπζηάδνπλ πςειέο θνξηίζεηο ζε πάλσ απφ κία κεηαβιεηή. 5 Δπηινγή ηνπ αξηζκνχ ησλ παξαγφλησλ ζχκθσλα κε ην δηάγξακκα αιιαγήο ηεο θιίζεο ηνπ Cartell (Cartell s Scree test. 1966). 6 Δπηινγή ησλ παξαγφλησλ βάζεη ππνθεηκεληθψλ θξηηεξίσλ. (δ) Πεξηζηξνθή ησλ παξαγφλησλ. θνπφο είλαη ε πεξηζηξνθή ησλ αμφλσλ ησλ παξαγφλησλ ζε λέεο ζέζεηο έηζη ψζηε νη πςειέο θνξηίζεηο λα ηείλνπλ πξνο ηε κνλάδα θαη νη κηθξέο πξνο ην κεδέλ. Ζ πεξηζηξνθή γίλεηαη κε δχν θχξηνπο κεραληζκνχο. Σελ νξζνγψληα θαη ηελ πιάγηα πεξηζηξνθή. 5o ηάδην: Τπνινγηζκφο παξαγνληηθψλ ηηκψλ. Δίλαη ν ππνινγηζκφο ηεο ηηκήο ηνπ παξάγνληα ζε θάζε ζέζε δεηγκαηνιεςίαο, δειαδή νη παξαγνληηθέο ηηκέο θαζνξίδνπλ ηελ πνζφηεηα ηνπ θάζε παξάγνληα ζε θάζε δείγκα. Πξνθχπηεη σο αιγεβξηθφ άζξνηζκα ησλ γηλνκέλσλ κεηαμχ ησλ θνξηίζεσλ ηνπ αλάινγνπ παξάγνληα. Αλ ζε κηα ζέζε παξαηήξεζεο, ε κέηξεζε κηαο κεηαβιεηήο έρεη πςειή ηηκή θαη ε κεηαβιεηή απηή παξνπζηάδεη πςειή θφξηηζε ζε έλα απφ ηνπο παξάγνληεο, ηφηε ην ζπγθεθξηκέλν δείγκα παξνπζηάδεη πςειή παξαγνληηθή ηηκή (Παπαζενδψξνπ, 2003). 45

52 4 ΔΡΓΑΙΔ ΠΔΓΙΟΤ 4.1 Δηζαγωγή Γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο παξνχζαο εξεπλεηηθήο εξγαζίαο ηνλ Ηνχλην ηνπ 2009 ζπιιέρζεθαλ 14 ππξήλεο απφ δηαθνξεηηθέο ζέζεηο ηεο ιίκλεο Πακβψηηδαο Ησάλληλα (Δηθ. 4.1). Εικ. 4.1: Υάξηεο ηεο ιίκλεο Πακβώηηδαο όπνπ θαίλνληαη νη ζέζεηο πνπ ζπιιέρζεθαλ ηα δείγκαηα 46

53 4.2 πιινγή Δπηθαλεηαθώλ Γεηγκάηωλ Ηδεκάηωλ Οη εξγαζίεο πεδίνπ δηεμήρζεθαλ κε ην ζθάθνο Γέζπνηλα Ν.Π (Δηθ. 4.2). Γηα ηε ζπιινγή ππξήλσλ ηδήκαηνο ρξεζηκνπνηήζεθε δεηγκαηνιήπηεο ππξήλσλ ηδήκαηνο ηχπνπ KC Kajac κήθνπο 60 cm θαη δηακέηξνπ 50 mm (Δηθ. 4.3). Γηα ηελ ππξελνιεςία ρξεζηκνπνηήζεθαλ πιαζηηθνί ζσιήλεο, απφ ηνπο νπνίνπο εμάρζεθε ην δείγκα θαη ηνπνζεηήζεθε ζε πιαζηηθέο ζαθνχιεο αθνχ πξψηα αξηζκήζεθε ην θάζε δείγκα, ζθξαγίζηεθε θαιά ψζηε λα δηαηεξεζνχλ ηα θπζηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ ηδεκάησλ (Δηθ. 4.4). Εικ. 4.2: Σν ζθάθνο Δέζπνηλα Ν.Π πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε θαηά ηε δεηγκαηνιεςία 47

54 Εικ. 4.3: Δεηγκαηνιήπηεο ππξήλσλ ηδήκαηνο ηύπνπ KC Kajac πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε θαηά ηε δεηγκαηνιεςία Εικ. 4.4: Αξίζκεζε ηνπ ππξήλα pmv 11 θαη ζθξάγηζκα απηνύ 48

55 4.3 Πεξηγξαθή ηωλ Ππξήλωλ Αλνίρζεθαλ 9 ππξήλεο. Ζ επηθάλεηα ηνπ θάζε ππξήλα θαζαξίζηεθε πξνζεθηηθά κε ηε βνήζεηα ζπάηνπιαο θαη αθνινχζεζε καθξνζθνπηθή πεξηγξαθή γηα θάζε έλαλ (Δηθ. 4.5). Απφ θάζε ππξήλα πάξζεθαλ δείγκαηα ζε απνζηάζεηο πεξίπνπ αλά 6-7 cm, αλάινγα πάληα θαη κε ην κέγεζνο ηνπ θάζε ππξήλα (Δηθ. 4.6). Σα δείγκαηα πνπ ζπιιέρζεθαλ ηνπνζεηήζεθαλ ζε χαινπο θαη παξέκεηλαλ ζε μεξαληήξα κέρξη ηελ πιήξε αθπδάησζή ηνπο. ηνλ μεξαληήξα ηνπνζεηήζεθε silica gel ην νπνίν είρε ήδε μεξαλζεί πιήξσο (100 o C) (Δηθ. 4.7). Εικ. 4.5: Δηάλνημε θαη καθξνζθνπηθή πεξηγξαθή ησλ ππξήλσλ 49

56 MM 11-1 MM 11-2 MM 11-3 MM 11-4 MM 11-5 Εικ. 4.6: Θέζεηο δεηγκαηνιεςίαο ζηνλ ππξήλα pmv 11 Εικ. 4.7: Σνπνζέηεζε δεηγκάησλ ζε μεξαληήξα κέρξη ηελ πιήξε αθπδάησζή ηνπο 50

57 Ππξήλαο pmv 11 Ο ππξήλαο pmv 11 (Δηθ. 4.8) πεξηέρεη κηθξά ζξαχζκαηα απφ θειχθε ζε κεηξηθή κάδα ακκντιχνο. Πεξηέρεη θπηηθά ππνιείκκαηα θαζψο επίζεο ζηα cm παξαηεξήζεθε έλαο θάζεηνο ζχιαθαο φπνπ πηζαλφλ είλαη θπηηθφ ππφιεηκκα νξγαληθνχ πιηθνχ. Έρεη κήθνο 32 cm θαη απνηειείηαη απφ: 0-13,5 cm ηιχο ρξψκαηνο brown 13,5-23 cm ηιχο ρξψκαηνο light olive gray cm ηιχο ρξψκαηνο dark olive gray Απφ ην ζπγθεθξηκέλν ππξήλα πάξζεθαλ 5 δείγκαηα. Σν ΜΜ 11-1 ζηα 2 cm, ην ΜΜ 11-2 ζηα 12 cm, ην ΜΜ 11-3 ζηα 17 cm, ην ΜΜ 11-4 ζηα 24 cm θαη ην ΜΜ 11-5 ζηα 29 cm. Εικ. 4.8: Ππξήλαο pmv 11 51

58 Ππξήλαο pmv 5 ηνλ ππξήλα pmv 5 παξαηεξήζεθε ακκνχρνο ηιχο ρξψκαηνο olive gray. Έρεη κήθνο 36 cm θαη πεξηέρεη πνιιά θπηηθά ππνιείκκαηα απφ ηα 22 cm έσο ην ηέινο (Δηθ. 4.9). Απφ ηνλ ππξήλα pmv 5 πάξζεθαλ ηα δείγκαηα ΜΜ 5-1 ζηα 2 cm, ην ΜΜ 5-2 ζηα 4 cm, ην ΜΜ 5-3 ζηα 8 cm θαη ην ΜΜ 5-4 ζηα 12 cm. Εικ. 4.9: Ππξήλαο pmv 5 52

59 Ππξήλαο pmv 7 Ο ππξήλαο pmv 7 έρεη κήθνο 34 cm. Παξαηεξήζεθε ζε φιν ην κήθνο ηνπ ππξήλα ηδηαίηεξα ιεπηφθνθθε ηιχο ρξψκαηνο olive gray θαη παξνπζία θπηηθνχ ππνιείκκαηνο ζηα cm. Δπίζεο παξαηεξήζεθαλ δχν ζχιαθεο θαθέ ρξψκαηνο ζηα 8 θαη ζηα 23 cm, πηζαλφο πξνεξρφκελνη απφ θπηηθά ππνιείκκαηα νξγαληθνχ πιηθνχ (Δηθ. 4.10). Απφ απηφλ ηνλ ππξήλα πάξζεθαλ ηα εμήο δείγκαηα: ην ΜΜ 7-1 ζηα 2 cm ην ΜΜ 7-2 ζηα 4 cm ην ΜΜ 7-3 ζηα 8 cm ην ΜΜ 7-4 ζηα 12 cm Εικ. 4.10: Ππξήλαο pmv 7 53

60 Ππξήλαο pmv 10 ηνλ ππξήλα pmv 10 παξαηεξήζεθε ακκνχρνο ηιχο ρξψκαηνο olive gray κε αξθεηά θπηηθά ππνιείκκαηα (Δηθ. 4.11). Έρεη κήθνο 36 cm θαη παξαηεξήζακε φηη απφ: 0-7 cm είλαη ηδηαίηεξα ιεπηφθνθθν 7-20 cm είλαη πην ρνλδξφθνθθν απφ ηελ πξνεγνχκελε πεξηνρή cm αθφκα πην ρνλδξφθνθθν απφ ηηο πξνεγνχκελεο πεξηνρέο Απφ ηνλ ππξήλα pmv 10 πάξζεθαλ 5 δείγκαηα. Σν ΜΜ 10-1 ζην 1 cm, ην ΜΜ 10-2 ζηα 11 cm, ην ΜΜ 10-3 ζηα 16 cm, ην ΜΜ 10-4 ζηα 23 cm θαη ην ΜΜ 10-5 ζηα 29 cm. Εικ. 4.11: Ππξήλαο pmv 10 54

61 Ππξήλαο pmv 14 Ο ππξήλαο απηφο είλαη απφ ηνπο κηθξφηεξνπο ππξήλεο πνπ ζπιιέρζεθαλ έρεη κήθνο 8 cm. Παξαηεξήζεθε ζε φιν ην κήθνο ηνπ ηιχο ρξψκαηνο yellowish gray θαη παξνπζία πνιιψλ ζξαπζκάησλ απφ θειχθε θαη δηάζπαξηα κηθξά θπηηθά ππνιείκκαηα (Δηθ. 4.12). Απφ ηνλ ζπγθεθξηκέλν ππξήλα πάξζεθαλ ηα δείγκαηα ΜΜ 14-1 ζηα 2 cm θαη ην ΜΜ 14-2 ζηα 5 cm. Εικ. 4.12: Ππξήλαο pmv 14 55

62 Ππξήλαο pmv 1 Ο ππξήλαο pmv 1 έρεη κήθνο 12 cm. Παξαηεξήζεθε ζε φιν ην κήθνο ηνπ ακκνχρνο ηιχο ρξψκαηνο olive gray. Γεληθά ην δείγκα απηφ είλαη ειαθξά πην ρνλδξφθνθθν απφ ηα άιια δείγκαηα. Δπίζεο παξαηεξήζεθαλ θπηηθά ππνιείκκαηα θαζψο θαη πνιιά ζξαχζκαηα απφ θειχθε ζρεδφλ ιεπθνχ ρξψκαηνο ηδηαίηεξα κεηά ηα 7 cm ππάξρεη κεγάιν πιήζνο απηψλ (Δηθ. 4.13). ηνλ ππξήλα pmv 1 πάξζεθαλ 2 δείγκαηα. Σν ΜΜ 1-1 ζηα 2 cm θαη ην ΜΜ 1-2 ζηα 7 cm. Εικ. 4.13: Ππξήλαο pmv 1 56

63 Ππξήλαο pmv 2 Ο ππξήλαο pmv 2 είλαη έλαο κεγάινο ππξήλαο έρεη κήθνο 52 cm. Παξαηεξήζεθε ζε φιν ην κήθνο ηνπ ακκνχρνο ηιχο ρξψκαηνο olive gray θαζψο θαη ιίγα θπηηθά ππνιείκκαηα. Δπίζεο θαηά ηε δεηγκαηνιεςία ζην εζσηεξηθφ ηνπ ππξήλα παξαηεξήζεθε πνξηνθαιί ρξψκα πηζαλψλ πξνεξρφκελν απφ θάπνηα νμείδσζε. Μεηά ηα 35 cm έσο θαη ην ηέινο είλαη πην ρνλδξφθνθθν απφ ηελ πξνεγνχκελε πεξηνρή. (Δηθ. 4.14). ην ζπγθεθξηκέλν ππξήλα πάξζεθαλ ηα παξαθάησ δείγκαηα: ην ΜΜ 2-1 ζηα 5 cm ην ΜΜ 2-2 ζηα 13 cm ην ΜΜ 2-3 ζηα 21 cm ην ΜΜ 2-4 ζηα 29 cm ην ΜΜ 2-5 ζηα 38 cm ην ΜΜ 2-6 ζηα 48 cm Εικ. 4.14: Ππξήλαο pmv 2 57

64 Ππξήλαο pmv 3 Ο ππξήλαο pmv 3 έρεη κήθνο 45 cm. ε φιν ην κήθνο ηνπ παξαηεξήζεθε ακκνχρνο ηιχο ρξψκαηνο olive gray θαζψο θαη θπηηθά ππνιείκκαηα. Μεηά ηα 30 cm έσο θαη ην ηέινο είλαη πην ρνλδξφθνθθν απφ ηελ πξνεγνχκελε πεξηνρή. (Δηθ. 4.15). Απφ ηνλ ππξήλα pmv 3 πάξζεθαλ 5 δείγκαηα. Σν ΜΜ 3-1 ζηα 8 cm, ην ΜΜ 3-2 ζηα 18 cm, ην ΜΜ 3-3 ζηα 26 cm, ην ΜΜ 3-4 ζηα 34cm θαη ην ΜΜ 3-5 ζηα 40 cm. Εικ.4.15: Ππξήλαο pmv 3 58

65 Ππξήλαο pmv 12 Ο ππξήλαο pmv 12 έρεη κήθνο 40 cm. ε φιν ην κήθνο ηνπ παξαηεξήζεθε ακκνχρνο ηιχο ρξψκαηνο olive gray. Μεηά ηα 32 cm παξαηεξήζεθαλ πνιιά ζξαχζκαηα απφ θειχθε θαζψο επίζεο θαη δηάζπαξηα θπηηθά ππνιείκκαηα (Δηθ. 4.16). ε απηφλ ηνλ ππξήλα πάξζεθαλ ηα εμήο δείγκαηα: ην ΜΜ 12-1 ζηα 8 cm ην ΜΜ 12-2 ζηα 14 cm ην ΜΜ 12-3 ζηα 21 cm ην ΜΜ 12-4 ζηα 29 cm Εικ. 4.16: Ππξήλαο pmv 12 59

66 5 ΠΑΡΟΤΙΑΗ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΩΝ Ο πξνζδηνξηζκφο ησλ νξπθηνινγηθψλ, ηδεκαηνινγηθψλ θαη γεσρεκηθψλ παξακέηξσλ ησλ ηδεκάησλ ηεο ιίκλεο έγηλε ζε αληηπξνζσπεπηηθά δείγκαηα ησλ ππξήλσλ ηδήκαηνο pmv 11, pmv 5 θαη pmv 7. Ο ππξήλαο pmv 11 βξίζθεηαη ζηε ΒΓ πιεπξά ηεο ιίκλεο Πακβψηηδαο θνληά ζηελ παξάθηηα δψλε, ν ππξήλαο pmv 5 ζηε ΒΑ πιεπξά ηεο ιίκλεο επίζεο θνληά ζηελ παξάθηηα δψλε θαη ν ππξήλαο pmv 7 ζην θέληξν (Δηθ. 5.1). Εικ. 5.1: Υάξηεο ιίκλεο Πακβώηηδαο όπνπ θαίλνληαη νη ζέζεηο ησλ ππξήλσλ ηδήκαηνο 60

67 5.1 Οξπθηνινγία Ηδεκάηωλ Έρεη δεηρηεί φηη ηα αξγηιηθά νξπθηά είλαη ζεκαληηθνί θνξείο ηρλνζηνηρείσλ. Σα ηρλνζηνηρεία ελζσκαηψλνληαη ζην πιέγκα ησλ νξπθηψλ ή πξνζξνθψληαη ζηελ επηθάλεηα ηνπο. Έηζη ε κεηαθνξά ησλ ηρλνζηνηρείσλ απφ ην ζαιάζζην λεξφ ζηα ηδήκαηα γίλεηαη είηε κε ηελ ελζσκάησζή ηνπο ζην πιέγκα ησλ αξγηιηθψλ νξπθηψλ φπνπ βξίζθνληαη, νπφηε θαη θαζηδάλνπλ, είηε βξίζθνληαη σο ειεχζεξα ηφληα νπφηε κέζσ ηεο δηεξγαζίαο ηεο πξνζξφθεζεο πξνζθνιιψληαη είηε ζηα αξγηιηθά νξπθηά, ή ζην νξγαληθφ πιηθφ, ή ζηα νμείδηα Fe-Mn νπφηε θαη θαζηδάλνπλ. Σα ιεπηφθνθθα θιάζκαηα απνηεινχληαη θπξίσο απφ αξγηιηθά νξπθηά πνπ πεξηέρνπλ ζρεηηθά κεγαιχηεξεο ζπγθεληξψζεηο βαξέσλ κεηάιισλ. Αληίζεηα ζην θιάζκα ηνπ πεινχ θαη ηεο ιεπηφθνθθεο άκκνπ νη ζπγθεληξψζεηο ησλ κεηάιισλ γεληθά ειαηηψλνληαη, αθνχ ζην θιάζκα απηφ επηθξαηεί ραιαδίαο κε ρακειή πεξηεθηηθφηεηα ζε κέηαιια. ην ρνλδξφθνθθν θιάζκα ε παξνπζία βαξέσλ νξπθηψλ, πηζαλψο δηθαηνινγεί θαη ηελ αλάινγε αχμεζε ησλ κεηάιισλ (Salomons and Forstner, 1984) Πεξηζιαζηκεηξία Αθηίλωλ Υ Ο ππξήλαο pmv 11 ειήθζε απφ ηε ΒΓ πιεπξά ηεο ιίκλεο Πακβψηηδαο θνληά ζηελ παξάθηηα δψλε. Απφ ηελ εξκελεία ησλ πεξηζιαζηνγξακκάησλ πξνέθπςε φηη ηα δείγκαηα ηνπ ππξήλα pmv 11 (Δηθ. 5.2) πεξηέρνπλ ραιαδία, αζβεζηίηε, αιβίηε, νξζφθιαζην θαη ζηδεξνππξίηε. πγθεθξηκέλα, ζηδεξνππξίηε έρνπκε κεγαιχηεξε εκθάληζε ζην δείγκα ΜΜ 11-5 αιιά θαη ζηα δείγκαηα ΜΜ 11-2 θαη ΜΜ Δπίζεο ηα δείγκαηα πεξηέρνπλ αξγηιηθά νξπθηά ηιιίηε, ζκεθηίηε θαη ρισξίηε. 61

68 Counts S Chl Chl I I Q C C Q I A F C Q C Q C C C Q C Q P ο 2θ Εικ. 5.2: Πεξηζιαζηόγξακκα Αθηίλσλ Υ Ππξήλα pmv 11 S: κεθηίηεο, Chl: Υισξίηεο, I: Θιιίηεο, Q: Υαιαδίαο, C: Αζβεζηίηεο, Α: Αιβίηεο, F: Αιθαιηθόο Άζηξηνο, P: ηδεξνππξίηεο Οη γξακκέο ζην έλζεην δείρλνπλ ηνπο αξηζκνύο ησλ δεηγκάησλ ηε ζπλέρεηα παξνπζηάδνληαη ηα πεξηζιαζηνγξάκκαηα Αθηίλσλ Υ ησλ δεηγκάησλ ηνπ ππξήλα pmv 11 (Δηθ. 5.3, 5.4, 5.5, 5.6 & 5.7). Ζ καχξε θακπχιε αλαθέξεηαη ζην θπζηθφ δείγκα, ε θφθθηλε ζην δείγκα ην επεμεξγαζκέλν κε αηζπιελνγιπθφιε θαη ε κπιε ζην δείγκα έπεηηα απφ ζέξκαλζε ζηνπο 490 ν C. 62

69 MM11 1 C Lin (Counts) S Chl-S Chl I Chl Q I I A Chl C Q Theta - Scale Εικ. 5.3: Πεξηζιαζηόγξακκα Αθηίλσλ Υ δείγκαηνο ΜΜ 11-1 S: κεθηίηεο, I: Θιιίηεο, Chl: Υισξίηεο, Chl-S: Υισξίηεο-κεθηίηεο, Q: Υαιαδίαο, C: Αζβεζηίηεο, Α: Αιβίηεο, F: Αιθαιηθόο Άζηξηνο MM C Lin (Counts) Chl-S S Chl I Chl I Chl I Q C Q A Theta - Scale Εικ. 5.4: Πεξηζιαζηόγξακκα Αθηίλσλ Υ δείγκαηνο ΜΜ 11-2 S: κεθηίηεο, I: Θιιίηεο, Chl: Υισξίηεο, Chl-S: Υισξίηεο-κεθηίηεο, Q: Υαιαδίαο, C: Αζβεζηίηεο, Α: Αιβίηεο, F: Αιθαιηθόο Άζηξηνο 63

70 3800 MM C Lin (Counts) Chl-s Chl S I Chl I Chl I Q C Q A Theta - Scale Εικ. 5.5: Πεξηζιαζηόγξακκα Αθηίλσλ Υ δείγκαηνο ΜΜ 11-3 S: κεθηίηεο, I: Θιιίηεο, Chl: Υισξίηεο, Chl-S: Υισξίηεο-κεθηίηεο, Q: Υαιαδίαο, C: Αζβεζηίηεο, Α: Αιβίηεο, F: Αιθαιηθόο Άζηξηνο MM C Lin (Counts) Chl-S Chl S Q I K Chl I I Chl Q C Chl F A Theta - Scale Εικ. 5.6: Πεξηζιαζηόγξακκα Αθηίλσλ Υ δείγκαηνο ΜΜ 11-4 S: κεθηίηεο, I: Θιιίηεο, Chl: Υισξίηεο, Chl-S: Υισξίηεο-κεθηίηεο, Q: Υαιαδίαο, C: Αζβεζηίηεο, Α: Αιβίηεο, F: Αιθαιηθόο Άζηξηνο 64

71 MM11 5 C Lin (Counts) Chl-S S Chl Q I Chl I Chl I Q C A A F Theta - Scale Εικ. 5.7: Πεξηζιαζηόγξακκα Αθηίλσλ Υ δείγκαηνο ΜΜ 11-5 S: κεθηίηεο, I: Θιιίηεο, Chl: Υισξίηεο, Chl-S: Υισξίηεο-κεθηίηεο, Q: Υαιαδίαο, C: Αζβεζηίηεο, Α: Αιβίηεο, F: Αιθαιηθόο Άζηξηνο Ο ππξήλαο pmv 5 ειήθζε απφ ηε ΒΑ πιεπξά ηεο ιίκλεο Πακβψηηδαο θνληά ζηελ παξάθηηα δψλε. Απφ ηελ εξκελεία ησλ πεξηζιαζηνγξακκάησλ πξνέθπςε φηη ηα δείγκαηα ηνπ ππξήλα pmv 5 (Δηθ. 5.8) πεξηέρνπλ ραιαδία, αζβεζηίηε, αιβίηε, νξζφθιαζην θαζψο επίζεο θαη ηα αξγηιηθά νξπθηά ηιιίηε, ζκεθηίηε θαη ρισξίηε. 65

72 Counts S Chl Q C C I Q I Q C A C QC CC Q Chl I A A I F I Q I A A Q Q C I ο 2θ Εικ. 5.8: Πεξηζιαζηόγξακκα Αθηίλσλ Υ Ππξήλα pmv 5 S: κεθηίηεο, Chl: Υισξίηεο, I: Θιιίηεο, Q: Υαιαδίαο, C: Αζβεζηίηεο, Α: Αιβίηεο, F: Αιθαιηθόο Άζηξηνο Οη γξακκέο ζην έλζεην δείρλνπλ ηνπο αξηζκνύο ησλ δεηγκάησλ ηε ζπλέρεηα παξνπζηάδνληαη ηα αθηηλνγξαθήκαηα ησλ δεηγκάησλ ηνπ ππξήλα pmv 5 (Δηθ. 5.9, 5.10, 5.11 & 5.12). Ζ καχξε θακπχιε αλαθέξεηαη ζην θπζηθφ δείγκα, ε θφθθηλε ζην δείγκα ην επεμεξγαζκέλν κε αηζπιελνγιπθφιε θαη ε κπιε ζην δείγκα έπεηηα απφ ζέξκαλζε ζηνπο 490 ν C. 66

73 MM C Lin (Counts) Q Chl-S Chl S I Chl I Chl I Q C A Theta - Scale Εικ. 5.9: Πεξηζιαζηόγξακκα Αθηίλσλ Υ δείγκαηνο ΜΜ 5-1 S: κεθηίηεο, I: Θιιίηεο, Chl: Υισξίηεο, Chl-S: Υισξίηεο-κεθηίηεο, Q: Υαιαδίαο, C: Αζβεζηίηεο, Α: Αιβίηεο, F: Αιθαιηθόο Άζηξηνο 1900 MM Q Lin (Counts) Chl-S S Chl C I Chl I I Chl Q C A Theta - Scale Εικ. 5.10: Πεξηζιαζηόγξακκα Αθηίλσλ Υ δείγκαηνο ΜΜ 5-2 S: κεθηίηεο, I: Θιιίηεο, Chl: Υισξίηεο, Chl-S: Υισξίηεο-κεθηίηεο, Q: Υαιαδίαο, C: Αζβεζηίηεο, Α: Αιβίηεο, F: Αιθαιηθόο Άζηξηνο 67

74 1900 MM C Lin (Counts) Chl-S Chl S I Q Chl Chl Q C A Theta - Scale 1600 Εικ. 5.11: Πεξηζιαζηόγξακκα Αθηίλσλ Υ δείγκαηνο ΜΜ 5-3 S: κεθηίηεο, I: Θιιίηεο, Chl: Υισξίηεο, Chl-S: Υισξίηεο-κεθηίηεο, Q: Υαιαδίαο, C: Αζβεζηίηεο, Α: Αιβίηεο, F: Αιθαιηθόο Άζηξηνο MM5 4 C Lin (Counts) Chl-S S Chl Q I Chl I I Q C A Theta - Scale Εικ. 5.12: Πεξηζιαζηόγξακκα Αθηίλσλ Υ δείγκαηνο ΜΜ 5-4 S: κεθηίηεο, I: Θιιίηεο, Chl: Υισξίηεο, Chl-S: Υισξίηεο-κεθηίηεο, Q: Υαιαδίαο, C: Αζβεζηίηεο, Α: Αιβίηεο, F: Αιθαιηθόο Άζηξηνο 68

75 Counts Ο ππξήλαο pmv 7 ειήθζε απφ ην θέληξν ηεο ιίκλεο Πακβψηηδαο. Απφ ηα πεξηζιαζηνγξάκκαηα πξνέθπςε φηη ηα δείγκαηα ηνπ ππξήλα pmv 7 (Δηθ. 5.13) πεξηέρνπλ ραιαδία, αζβεζηίηε, αιβίηε, νξζφθιαζην θαζψο επίζεο θαη ηα αξγηιηθά νξπθηά ηιιίηε, ζκεθηίηε θαη ρισξίηε. Q C S Chl I Chl I C Q A C C Q C C Chl A F I I Q Chl Q Q C Q C ο 2θ Εικ. 5.13: Πεξηζιαζηόγξακκα Αθηίλσλ Υ Δείγκαηνο Ππξήλα pmv 7 S: κεθηίηεο, Chl: Υισξίηεο, I: Θιιίηεο, Q: Υαιαδίαο, C: Αζβεζηίηεο, Α: Αιβίηεο, F: Αιθαιηθόο Άζηξηνο Οη γξακκέο ζην έλζεην δείρλνπλ ηνπο αξηζκνύο ησλ δεηγκάησλ ηε ζπλέρεηα παξνπζηάδνληαη ηα αθηηλνγξαθήκαηα ησλ δεηγκάησλ ηνπ ππξήλα pmv 7 (Δηθ. 5.14, 5.15, 5.16 & 5.17). Ζ καχξε θακπχιε αλαθέξεηαη ζην θπζηθφ δείγκα, ε θφθθηλε ζην δείγκα ην επεμεξγαζκέλν κε αηζπιελνγιπθφιε θαη ε κπιε ζην δείγκα έπεηηα απφ ζέξκαλζε ζηνπο 490 ν C. 69

76 1800 MM C Lin (Counts) S Chl-S Chl I Q Chl I C Q A Theta - Scale Εικ. 5.14: Πεξηζιαζηόγξακκα Αθηίλσλ Υ δείγκαηνο ΜΜ 7-1 S: κεθηίηεο, I: Θιιίηεο, Chl: Υισξίηεο, Chl-S: Υισξίηεο-κεθηίηεο, Q: Υαιαδίαο, C: Αζβεζηίηεο, Α: Αιβίηεο, F: Αιθαιηθόο Άζηξηνο MM 7 2 C Q 900 Lin (Counts) Chl-S S Chl I Chl I I Q C A Theta - Scale Εικ. 5.15: Πεξηζιαζηόγξακκα Αθηίλσλ Υ δείγκαηνο ΜΜ 7-2 S: κεθηίηεο, I: Θιιίηεο, Chl: Υισξίηεο, Chl-S: Υισξίηεο-κεθηίηεο, Q: Υαιαδίαο, C: Αζβεζηίηεο, Α: Αιβίηεο, F: Αιθαιηθόο Άζηξηνο 70

77 MM 7 3 C Q Lin (Counts) Chl-S Chl S I Chl I Chl I Q C A Theta - Scale Εικ. 5.16: Πεξηζιαζηόγξακκα Αθηίλσλ Υ δείγκαηνο ΜΜ 7-3 S: κεθηίηεο, I: Θιιίηεο, Chl: Υισξίηεο, Chl-S: Υισξίηεο-κεθηίηεο, Q: Υαιαδίαο, C: Αζβεζηίηεο, Α: Αιβίηεο, F: Αιθαιηθόο Άζηξηνο MM C Lin (Counts) Chl-S S Chl Q I Chl I I Chl Q C A Theta - Scale Εικ. 5.17: Πεξηζιαζηόγξακκα Αθηίλσλ Υ δείγκαηνο ΜΜ 7-4 S: κεθηίηεο, I: Θιιίηεο, Chl: Υισξίηεο, Chl-S: Υισξίηεο-κεθηίηεο, Q: Υαιαδίαο, C: Αζβεζηίηεο, Α: Αιβίηεο, F: Αιθαιηθόο Άζηξηνο 71

78 5.1.2 Πνζνηηθόο Πξνζδηνξηζκόο Ππξήλαο pmv 11 Πξαγκαηνπνηήζεθε πνζνηηθφο πξνζδηνξηζκφο ησλ νξπθηνινγηθψλ ζπζηαηηθψλ ηνπ θάζε δείγκαηνο κε ηε βνήζεηα ηνπ ινγηζκηθνχ TOPAS. Μεηά ηνλ πνζνηηθφ πξνζδηνξηζκφ (Πίλαθαο 5.1) ζηα δείγκαηα ηνπ ππξήλα pmv 11 παξαηεξνχκε φηη ε ζπκκεηνρή ησλ αξγηιηθψλ νξπθηψλ είλαη πην απμεκέλε ζηα δείγκαηα πνπ βξίζθνληαη ζε κηθξφηεξα βάζε απφ ηελ επηθάλεηα ηνπ ππζκέλα ζε ζχγθξηζε κε απηά ζηα κεγαιχηεξα βάζε. ην δείγκα MM 11-5 παξαηεξνχκε πςειφηεξν πνζνζηφ αζβεζηίηε θαη ζηδεξνππξίηε ζε ζρέζε κε ηα άιια δείγκαηα. Δπίζεο παξαηεξνχκε πςειά πνζνζηά αζβεζηίηε ζηνλ ππξήλα pmv 11 ζε ζρέζε κε ηνπο ππξήλεο pmv 7 θαη pmv 5 (Δηθ. 5.18). Γείγκαηα ΜΜ 11-1 (2 cm) ΜΜ 11-2 (12 cm) ΜΜ 11-3 (17 cm) ΜΜ 11-4 (24 cm) ΜΜ 11-5 (29 cm) Οξπθηά % % % % % Υαιαδίαο Αζβεζηίηεο Αιβίηεο Οξζόθιαζην Υιωξίηεο Ηιιίηεο κεθηίηεο ηδεξνππξίηεο Πίνακας 5.1: Πνζνηηθό πξνζδηνξηζκόο ησλ νξπθηνινγηθώλ ζπζηαηηθώλ ζηα δείγκαηα ηνπ ππξήλα pmv 11 72

79 Εικ. 5.18: Ραβδόγξακκα πξνβνιήο ηνπ πνζνηηθνύ πξνζδηνξηζκνύ ησλ νξπθηώλ πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηνλ ππξήλα pmv 11, I: Θιιίηεο, Q: Υαιαδίαο, C: Αζβεζηίηεο, Α: Αιβίηεο, Chl: Υισξίηεο, S: κεθηίηεο, F: Οξζόθιαζην, P: ηδεξνππξίηεο 73

80 Ππξήλαο pmv 5 Μεηά ηνλ πνζνηηθφ πξνζδηνξηζκφ (Πίλαθαο 5.2) ζηνλ ππξήλα pmv 5 παξαηεξνχκε ζε φια ηα δείγκαηα ζρεηηθά παξφκνηα πνζνζηά ραιαδία θαη αζβεζηίηε εθηφο απφ ην ηειεπηαίν δείγκα πνπ βξίζθεηαη ζε κεγαιχηεξo βάζνο (12 cm) ην νπνίν παξνπζηάδεη ην πςειφηεξν πνζνζηφ ραιαδία θαη ην ρακειφηεξν πνζνζηφ αζβεζηίηε ζπγθξηηηθά κε ηα δείγκαηα κηθξφηεξνπ βάζνπο. Ο αιβίηεο ζε κεγαιχηεξα βάζε κεηψλεηαη ελψ ην νξζφθιαζην θαη ν ζκεθηίηεο αληίζεηα απμάλνληαη ζεκαληηθά (Δηθ. 5.19). Γείγκαηα ΜΜ 5-1 (2 cm) ΜΜ 5-2 (4 cm) ΜΜ 5-3 (8 cm) ΜΜ 5-4 (12 cm) Οξπθηά % % % % Υαιαδίαο Αζβεζηίηεο Αιβίηεο Οξζόθιαζην Υιωξίηεο Ηιιίηεο κεθηίηεο Πίνακας 5.2: Πνζνηηθόο πξνζδηνξηζκόο ησλ νξπθηνινγηθώλ ζπζηαηηθώλ ζηα δείγκαηα ηνπ ππξήλα pmv 5 74

81 Εικ. 5.19: Ραβδόγξακκα πξνβνιήο ηνπ πνζνηηθνύ πξνζδηνξηζκνύ πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηνλ ππξήλα pmv 5, I: Θιιίηεο, Q: Υαιαδίαο, C: Αζβεζηίηεο, Α: Αιβίηεο, Chl: Υισξίηεο, S: κεθηίηεο, F: Οξζόθιαζην 75

82 Ππξήλαο pmv 7 Μεηά ηνλ πνζνηηθφ πξνζδηνξηζκφ (Πίλαθαο 5.3) ζηνλ ππξήλα pmv 7 παξαηεξνχκε ζε φια ηα δείγκαηα παξφκνηα πνζνζηά ραιαδία θαη αζβεζηίηε κε θάπνηεο κηθξέο δηαθπκάλζεηο ζηα αξγηιηθά νξπθηά, θαζψο θαη ζε αιβίηε, νξζφθιαζην (Δηθ. 5.20). Γείγκαηα ΜΜ 7-1 (2 cm) ΜΜ 7-2 (4 cm) ΜΜ 7-3 (8 cm) ΜΜ 7-4 (12 cm) Οξπθηά % % % % Υαιαδίαο Αζβεζηίηεο Αιβίηεο Οξζόθιαζην Υιωξίηεο Ηιιίηεο κεθηίηεο Πίνακας 5.3: Πνζνηηθό πξνζδηνξηζκόο ησλ νξπθηνινγηθώλ ζπζηαηηθώλ ζηα δείγκαηα ηνπ ππξήλα pmv 7 76

83 Εικ 5.20: Ραβδόγξακκα πξνβνιήο ηνπ πνζνηηθνύ πξνζδηνξηζκνύ ησλ νξπθηώλ πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηνλ ππξήλα pmv 7, I: Θιιίηεο, Q: Υαιαδίαο, C: Αζβεζηίηεο, Α: Αιβίηεο, Chl: Υισξίηεο, S: κεθηίηεο, F: Οξζόθιαζην 77

84 5.1.3 Παξαηήξεζε ζε αξωηηθό Ζιεθηξνληθό Μηθξνζθόπην Με ην ειεθηξνληθφ κηθξνζθφπην ζάξσζεο εμεηάδνληαη ζε κεγάιεο κεγεζχλζεηο (ζε εμαηξεηηθέο πεξηπηψζεηο έσο θνξέο) ε κνξθνινγία ησλ θξπζηαιιηηψλ, θαζψο θαη νη αηνκηθέο αλσκαιίεο ησλ θξπζηαιιηθψλ πιεγκάησλ ησλ νξπθηψλ. Έηζη γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ νξπθηνινγηθψλ ζπζηαηηθψλ πνπ δελ είλαη δπλαηφλ λα δηαθξηζνχλ κε ηε ζπζθεπή πεξηζιαζηκεηξίαο αθηίλσλ Υ ρξεζηκνπνηήζακε ην ζαξσηηθφ ειεθηξνληθφ κηθξνζθφπην. Ζ πνηνηηθή αλάιπζε ζην κηθξνζθφπην πξαγκαηνπνηήζεθε ζε ιεπηέο ηνκέο αιιά θαη ζε θνληνπνηεκέλν πιηθφ αθνχ ππέζηεζαλ επαλζξάθσζε. ηα δείγκαηα πνπ εμεηάζηεθαλ επηβεβαηψζεθε ε παξνπζία ησλ νξπθηψλ θάζεσλ πνπ είραλ πξνθχςεη απφ ηε κειέηε ησλ πεξηζιαζηνγξακκάησλ αθηίλσλ Υ. πγθεθξηκέλα δηαπηζηψζεθε ε παξνπζία αζβεζηίηε, ραιαδία, ζκεθηίηε, ζηδεξνππξίηε, ηιιίηε θαη αιβίηε (Δηθ & 5.22). I S D C S Qz Py Αb Εικ. 5.21: Εηθόλα δεπηεξνγελνύο εθπνκπήο ειεθηξνλίσλ από ην δείγκα ΜΜ 11-5, (Py: ηδεξνππξίηεο, S: κεθηίηεο, C: Αζβεζηίηεο, Qz: Υαιαδίαο, Θ: Θιιίηεο, Αb: Αιβίηεο) 78

85 S S Py S S Εικ. 5.22: Εηθόλα δεπηεξνγελνύο εθπνκπήο ειεθηξνλίσλ από ην δείγκα ΜΜ 11-5, (Py: ηδεξνππξίηεο, S: κεθηίηεο) Καηά ηελ παξαηήξεζε ζην SEM ηνπ δείγκαηνο ΜΜ 11-5 εληνπίζηεθαλ επηπιένλ ίρλε θανιηλίηε, ε παξνπζία ηνπ νπνίνπ δελ είρε δηαπηζησζεί απφ ηε κειέηε ησλ πεξηζιαζηνγξακκάησλ αθηίλσλ Υ (Δηθ. 5.23). S S Py K Py Εικ. 5.23: Εηθόλα δεπηεξνγελνύο εθπνκπήο ειεθηξνλίσλ από ην δείγκα ΜΜ 11-5, (Py: ηδεξνππξίηεο, S: κεθηίηεο, Κ: Κανιηλίηεο) 79

86 Δπίζεο ζην δείγκα ΜΜ 11-5 δηαπηζηψζεθε ε χπαξμε ρισξίηε, αζβεζηίηε, ζηδεξνππξίηε θαη πιαγηνθιάζηνπ, πηζαλψλ αιβίηε (Δηθ. 5.24). ηελ παξαθάησ εηθφλα (Δηθ. 5.25) παξαηεξήζεθε ε εκθάληζε αζβεζηίηε, νξζφθιαζηνπ, ζκεθηίηε (mixed layer) θαη ζηδεξνππξίηε. C Ab Chl Py C Εικ. 5.24: Εηθόλα δεπηεξνγελνύο εθπνκπήο ειεθηξνλίσλ από ην δείγκα ΜΜ 11-5, (C: Αζβεζηίηεο, Chl: Υισξίηεο, Ab: Αιβίηεο, Py: ηδεξνππξίηεο) Py S S C F Εικ. 5.25: Εηθόλα δεπηεξνγελνύο εθπνκπήο ειεθηξνλίσλ από ην δείγκα ΜΜ 11-5, (C: Αζβεζηίηεο, F: Οξζόθιαζην, S: κεθηίηεο, ηδεξνππξίηεο) 80

87 5.2 Κνθθνκεηξηθή ύζηαζε ηωλ Ηδεκάηωλ Κνθθνκεηξηθέο Αλαιύζεηο Σν θαηά βάξνο πνζνζηφ ηεο άκκνπ, ηνπ πεινχ θαη ηεο αξγίινπ γηα θάζε δείγκα αλά ππξήλα θαη αληίζηνηρα ν ιηζνινγηθφο ηνπο ραξαθηεξηζκφο παξνπζηάδνληαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα (Πίλαθαο 5.4). Δπηζεκαίλεηαη, φηη ζε φια ηα δείγκαηα, δελ πξνζδηνξίζηεθε ην θιάζκα ησλ ςεθίδσλ ιφγσ ηεο απνπζίαο ησλ ρνλδξφθνθθσλ πιηθψλ απφ ηελ πεξηνρή ηεο ιίκλεο. Σα πνζνζηά ζπκκεηνρήο θάζε αλαιπζείζαο ηάμεο κεγέζνπο απνηππψζεθαλ δηαγξακκαηηθά κε ζηφρν, ηελ εθηίκεζε κηαο γεληθήο εηθφλαο ηεο ιηζνινγηθήο θαηάζηαζεο ηεο πεξηνρήο κειέηεο. Σα απνηειέζκαηα πεξηγξάθνληαη ζηνλ Πίλαθα 5.5, ελψ ε αλάιπζή ηνπο απνηππψλεηαη ζηελ Δηθ θαη πεξηγξάθεη ηνλ πνζνζηηαίν θαηακεξηζκφ ηνπο ζηελ επξχηεξε πεξηνρή ηεο ιίκλεο Πακβψηηδαο. ΓΔΗΓΜΑ ΒΑΘΟ ΑΡΓΗΛΟ ΠΖΛΟ ΑΜΜΟ ΛΗΘΟΛΟΓΗΚΟ (cm) (%) (%) (%) ΥΑΡΑΚΣΖΡΗΜΟ ΜΜ Ακκνχρνο πειφο ΜΜ Ακκνχρνο πειφο ΜΜ Ακκνχρνο πειφο ΜΜ Ακκνχρνο πειφο ΜΜ Πειφο ΜΜ Ακκνχρνο πειφο ΜΜ Πειφο ΜΜ Πειφο ΜΜ Ακκνχρνο πειφο ΜΜ Ακκνχρνο πειφο ΜΜ Πειφο ΜΜ Πειφο Πίνακας 5.4: Ληζνινγηθόο ραξαθηεξηζκόο θαη ην θαηά βάξνο πνζνζηό ηεο αξγίινπ, ηνπ πεινύ θαη ηεο άκκνπ γηα θάζε δείγκα αλά ππξήλα 81

88 Ληζνινγηθφο Υαξαθηεξηζκφο Πνζνζηηαία εκθάληζε (%) Γείγκα Ακκνύρνο πειόο (sz) 58 MM 11-1, MM 11-2, MM 11-3, MM 11-4, MM 5-2, ΜΜ 5-7-1, ΜΜ 7-2 Πειόο (Ε) 42 ΜΜ 5-1, ΜΜ 5-3, ΜΜ 5-4, ΜΜ 7-3, ΜΜ 7-4 Πίνακας 5.5: Πνζνζηηαίνο θαηακεξηζκόο ησλ ιηζνινγηθώλ θιαζκάησλ Εικ. 5.26: Πνζνζηηαίνο θαηακεξηζκόο ιηζνινγηθώλ θιαζκάησλ ηεο ιίκλεο Πακβώηηδαο Σα απνηειέζκαηα δείρλνπλ φηη ην 58% ησλ δεηγκάησλ αλήθεη ζηελ θαηεγνξία ηεο ακκνχρνπ πεινχ θαη ην 42% ησλ ηδεκάησλ είλαη πειφο. Παξαηεξνχκε φηη ε κεγαιχηεξε έθηαζε ηεο ιίκλεο θαιχπηεηαη απφ ακκνχρν πειφ. ε φηη αθνξά ηελ θαηαθφξπθε θαηαλνκή θνθθνκεηξηθψλ θιαζκάησλ γηα ηνλ ππξήλα 11 ην πνζνζηφ ηεο αξγίινπ αξρηθά είλαη ζρεδφλ ζηαζεξφ θαη κεηά ηα 12 cm 82

89 Depth (cm) απμάλεηαη. Σν θιάζκα ηνπ πεινχ παξνπζηάδεη κία ηάζε κείσζεο ηεο ηηκήο ηνπ κε ην βάζνο. Σν πνζνζηφ ηεο άκκνπ κεηαβάιιεηαη ζπλερψο κε ην βάζνο. Αξρηθά κέρξη ηα 12 cm απμάλεηαη κε κέγηζηε ηηκή 13,58% θαη ζηε ζπλέρεηα κεηψλεηαη (Δηθ. 5.27). Ζ θαηά βάζνο θαηαλνκή ηεο αξγίινπ γηα ηνλ ππξήλα 5 αξρηθά παξνπζηάδεη απμεηηθή ηάζε θαη κεηά ηα 8 cm είλαη ζρεδφλ ζηαζεξφ ην πνζνζηφ ηεο αξγίινπ. ρεηηθά κε ηελ θαηαθφξπθε θαηαλνκή ηνπ πεινχ ζηελ αξρή κεηψλεηαη θαη κεηά ηα 4 cm είλαη ζηαζεξή ε ηηκή ηνπ. ε φηη αθνξά ην θιάζκα ηεο άκκνπ ην πνζνζηφ ηεο κεηαβάιιεηαη θαη ζε απηφλ ηνλ ππξήλα ζπλερψο. Μέρξη ηα 4 cm απμάλεηαη, έπεηηα κεηψλεηαη θαη ζηε ζπλέρεηα κεηά ηα 8 cm παξνπζηάδεη μαλά κηα απμεηηθή ηάζε (Δηθ. 5.28). Percentage (%) Clay Silt Sand Pirinas 11 Εικ. 5.27: Καηαθόξπθεο θαηαλνκέο θνθθνκεηξηθώλ θιαζκάησλ γηα ηνλ ππξήλα 11 83

90 Depth(cm) Depth(cm) 0 Percentage (%) Clay Silt Sand Pirinas 5 Εικ. 5.28: Καηαθόξπθεο θαηαλνκέο θνθθνκεηξηθώλ θιαζκάησλ γηα ηνλ ππξήλα 5 ρεηηθά κε ηνλ ππξήλα 7, ηα θιάζκαηα αξγίινπ θαη πεινχ παξνπζηάδνπλ απμεηηθή ηάζε κε ην βάζνο, αληίζεηα ε θαηαθφξπθε θαηαλνκή ηεο άκκνπ παξνπζηάδεη κείσζε κε ην βάζνο (Δηθ. 5.29). 0 Percentage (%) Clay Silt Sand Pirinas 7 Εικ. 5.29: Καηαθόξπθεο θαηαλνκέο θνθθνκεηξηθώλ θιαζκάησλ γηα ηνλ ππξήλα 7 84

91 ηε ζπλέρεηα παξνπζηάδνληαη νη ζηαηηζηηθνί παξάκεηξνη (κέζν κέγεζνο, ζηαζεξή απφθιηζε, ινμφηεηα, θχξησζε) πνπ ππνινγίζηεθαλ γηα ην θάζε δείγκα κε ηε κέζνδν ησλ ξνπψλ (Πίλαθαο 5.6) θαζψο θαη νη θακπχιεο θαηαλνκήο ηνπ θνθθνκεηξηθνχ κεγέζνπο ησλ δεηγκάησλ (Δηθ. 5.30, 5.31 θαη 5.32). Γείγκα Βάζνο (cm) x S d S k Κ G ΜΜ ΜΜ ΜΜ ΜΜ ΜΜ ΜΜ ΜΜ ΜΜ ΜΜ ΜΜ ΜΜ ΜΜ Πίνακας 5.6: ηαηηζηηθέο θνθθνκεηξηθνί παξάκεηξνη γηα θάζε βάζνο δεηγκαηνιεςίαο ησλ ππξήλσλ 11, 5 & 7 85

92 Εικ. 5.30: Κακπύιεο θαηαλνκήο ηνπ θνθθνκεηξηθνύ κεγέζνπο ησλ δεηγκάησλ ΜΜ 11-1, ΜΜ 11-2, ΜΜ 11-3 & ΜΜ

93 Εικ. 5.31: Κακπύιεο θαηαλνκήο ηνπ θνθθνκεηξηθνύ κεγέζνπο ησλ δεηγκάησλ ΜΜ 5-1, ΜΜ 5-2, ΜΜ 5-3 & ΜΜ

94 Εικ. 5.32: Κακπύιεο θαηαλνκήο ηνπ θνθθνκεηξηθνύ κεγέζνπο ησλ δεηγκάησλ ΜΜ 7-1, ΜΜ 7-2, ΜΜ 7-3, ΜΜ

95 5.3 Γεωρεκηθή ύζηαζε ηωλ Ηδεκάηωλ Ππξήλαο 11 ηα δείγκαηα ηνπ ππξήλα pmv 11 ην πνζνζηφ CaO είλαη ηδηαίηεξα πςειφ, κάιηζηα ζπγθξηηηθά θαη κε ηα δείγκαηα ησλ άιισλ ππξήλσλ ζηνλ ππξήλα pmv 11 θπξηαξρεί CaO φπσο επηβεβαηψλεηαη θαη απφ ηνλ πνζνηηθφ πξνζδηνξηζκφ πνπ πξνεγήζεθε. Οη ηηκέο ηνπ CaO θπκαίλνληαη απφ 19,2-22,59 %, κάιηζηα παξαηεξνχκε φηη απμάλεηαη φζν απμάλεηαη θ ην βάζνο ησλ δεηγκάησλ. Τςειά πνζνζηά θαη γηα ην SiO 2, ηδηαίηεξα ζην δείγκα ΜΜ 11-3 παξνπζηάδεη ηελ πςειφηεξε ηηκή 29,02 % φπνπ δηθαηνινγείηαη ιφγσ ηεο χπαξμεο ραιαδία. Σν Ba παξνπζηάδεη έλα κεγάιν εχξνο ζπγθεληξψζεσλ, απφ ppm, κε ηδηαίηεξα πςειή ζπγθέληξσζε ζην επηθαλεηαθφ δείγκα ΜΜ 11-1, φπνπ είλαη 414 ppm. Ζ ζπγθέληξσζε ηνπ Ba ζε κεγαιχηεξα βάζε κεηψλεηαη. Ζ χπαξμε αιθαιηθψλ αζηξίσλ θαηά ηελ νξπθηνινγηθή κειέηε απηψλ ησλ δεηγκάησλ δηθαηνινγνχλ απηέο ηηο πςειέο ζπγθεληξψζεηο. Δπίζεο παξαηεξνχκε φηη ην δείγκα ΜΜ 11-1 πνπ είλαη θαη επηθαλεηαθφ παξνπζηάδεη ηελ πςειφηεξε ηηκή Ba. Σν Br παξνπζηάδεη εχξνο ηηκψλ απφ 14,2 15 ppm. Σν Cr επίζεο εκθαλίδεη πςειέο ηηκέο ζε φια ηα δείγκαηα ηνπ ππξήλα 11 κε ηελ πςειφηεξε ηηκή ζην δείγκα ΜΜ 11-4 φπνπ είλαη 154,5 ppm θαη ηε ρακειφηεξε ζην δείγκα ΜΜ 11-5 φπνπ είλαη 128,5 ppm. Οη ζπγθεληξψζεηο ηνπ Zn ζηα δείγκαηα ΜΜ 11-1, ΜΜ 11-2 θαη ΜΜ 11-3 εκθαλίδνπλ θάπνηεο ζεκαληηθέο ηηκέο, φπσο 110, 120 θαη 122 ppm αληίζηνηρα. Σν Ni παξνπζηάδεη εχξνο ηηκψλ απφ ppm ζε απηφ ηνλ ππξήλα, ε πςειφηεξε ζπγθέληξσζε παξαηεξείηαη ζην δείγκα ΜΜ Σν Sr επίζεο παξνπζηάδεη ζεκαληηθέο ηηκέο απφ ppm φπνπ απηφ δηθαηνινγείηαη απφ ηελ χπαξμε κεγάιεο πνζφηεηαο αζβεζηίηε θαη πιαγηνθιάζησλ αθνχ ην Sr ππνθαζηζηά ην Ca ζηε δνκή ηνπ αζβεζηίηε θαη γεληθφηεξα ζηε δνκή θάζε αζβεζηνχρνπ νξπθηνχ γηαηί ν ιφγνο θνξηίνπ πξνο αθηίλα ηφληνο είλαη παξφκνηα. Απηφ δηθαηνινγείηαη θαη απφ ην παξαθάησ ζρήκα πνπ παξνπζηάδεηαη κεηαμχ CaO θαη Sr γξακκηθή ζρέζε (Δηθ. 5.33). Ο P παξαηεξνχκε φηη κεηψλεηαη κε ην βάζνο. Ο ππξήλαο pmv 11 θαζψο επίζεο θαη νη ππξήλεο pmv 5 θαη pmv 3 απνηεινχλ κεηθηνχο ραξαθηήξεο αζβεζηίηε θαη ραιαδηαθήο ακκναξγίινπ. 89

96 CaO Sr Εικ. 5.33: Πξνβνιή ησλ αλαιπκέλσλ δεηγκάησλ ζην δηάγξακκα Sr-CaO Ππξήλαο 5 ηα δείγκαηα ΜΜ 5-1 θαη ΜΜ 5-2 ην Ba παξνπζηάδεη πςειή ζπγθέληξσζε, 504 θαη 339 ppm. Δπίζεο παξαηεξνχκε φηη ην επηθαλεηαθφ δείγκα ΜΜ 5-1 παξνπζηάδεη ηελ πςειφηεξε ηηκή φπσο δηαπηζηψζακε θαη ζηνλ ππξήλα pmv 11. Σν Br είλαη ζηα 14,7 ppm. Σν Cr επίζεο εκθαλίδεη πςειή ζπγθέληξσζε ζηα δείγκαηα ΜΜ 5-1 θαη ΜΜ 5-2, ζπγθεθξηκέλα 184,5 θαη 200 ppm αληίζηνηρα. Ζ ζπγθέληξσζε ηνπ Zn ζηα δείγκαηα εκθαλίδεη ζπγθέληξσζε 110 ppm. Ζ ζπγθέληξσζε ηνπ Ni θπκαίλεηαη απφ ppm. Ο P φπσο θαη ζηα δείγκαηα ηνπ ππξήλα pmv 11, έηζη θαη εδψ κεηψλεηαη κε ην βάζνο θαη κάιηζηα ζην επηθαλεηαθφ δείγκα ΜΜ 5-1 ε ηηκή είλαη ε πςειφηεξε ησλ δεηγκάησλ απφ φινπο ηνπο ππξήλεο. Οη ηηκέο ηνπ SiO 2 είλαη ηδηαίηεξα πςειέο ζπγθξηηηθά θαη κε ηνλ ππξήλα pmv 11, φπνπ δειψλεη ζεκαληηθή χπαξμε ραιαδία. Δπίζεο νη ηηκέο ηνπ Κ 2 Ο, ηνπ Al 2 O 3 θαζψο θαη ηνπ Να 2 Ο είλαη πςειφηεξεο ζε ζρέζε κε ηα δείγκαηα ηνπ ππξήλα pmv 11 φπνπ πξνθαλψο είλαη ειαθξά πην πινχζηα ζε αιθαιηθνχο αζηξίνπο θαη πιαγηφθιαζηα. Οη απμεκέλεο ηηκέο Sr θαη CaO νθείινληαη ζηελ χπαξμε κεγάιεο πνζφηεηαο αζβεζηίηε αθνχ ην Sr ππνθαζηζηά ην Ca (Δηθ. 5.33). Οη ηηκέο απηέο επηβεβαηψλνπλ θαη ηνλ πνζνηηθφ πξνζδηνξηζκφ πνπ έρεη 90

97 πξνεγεζεί. Απμεκέλε ηηκή παξνπζηάδεη θαη ν Au ζην δείγκα ΜΜ 5-1 έρεη ηελ ηηκή 91 ppm. Ππξήλαο 7 Όπσο παξαηεξήζακε θαη ζηνλ ππξήλα pmv 5, ην ίδην παξαηεξνχκε θαη εδψ ζηνλ ππξήλα pmv 7 φζνλ αθνξά ηηο ηηκέο ηνπ SiO 2, είλαη ηδηαίηεξα πςειέο ζπγθξηηηθά θαη κε ηνλ ππξήλα pmv 11, φπνπ δειψλεη ζεκαληηθή χπαξμε ραιαδία. Δπίζεο νη ηηκέο ηνπ Κ 2 Ο, ηνπ Al 2 O 3 θαζψο θαη ηνπ Να 2 Ο είλαη πςειφηεξεο ζε ζρέζε κε ηα δείγκαηα ηνπ ππξήλα pmv 11 φπνπ πξνθαλψο είλαη ειαθξά πην πινχζηα ζε αιθαιηθνχο αζηξίνπο θαη πιαγηφθιαζηα. Οη απμεκέλεο ηηκέο Sr θαη CaO νθείινληαη ζηελ χπαξμε κεγάιεο πνζφηεηαο αζβεζηίηε αθνχ ην Sr ππνθαζηζηά ην Ca (Δηθ. 5.33). Σν Ba εκθαλίδεη ζεκαληηθέο ηηκέο ζηα δείγκα ΜΜ 7-1 θαη ΜΜ 7-2, είλαη 300 θαη 406 ppm αληίζηνηρα. Σν Zr παξνπζηάδεη αμηφινγεο ηηκέο ppm. Σν Cr εκθαλίδεη πςειή ηηκή 210 ppm, ηελ πςειφηεξε κάιηζηα ζπγθξηηηθά κε ηα δείγκαηα ησλ άιισλ ππξήλσλ. Ο ππξήλαο pmv 7 θαη νη ππξήλεο pmv 2 θαη pmv 3 θέξνπλ ζρεδφλ ηα ίδηα πιηθά ζπγθεθξηκέλα άκκνο αξγίισλ θαη αζβεζηίηε. Σν Ni επίζεο παξνπζηάδεη αμηφινγε ηηκή, ζπγθεθξηκέλα 160 ppm. Ππξήλαο 14 Σα δείγκαηα ηνπ ππξήλα pmv 14 έρνπλ ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ. Παξνπζηάδνπλ πνιχ κεγάιν πνζνζηφ CaO, είλαη ν πην πινχζηνο ππξήλαο ζε ηξνθνδνζία αζβεζηίηε. Σν Sr παξνπζηάδεη επίζεο πνιχ πςειέο ηηκέο, είλαη θπζηθφ επφκελν ιφγσ ηεο ζεκαληηθήο χπαξμεο αζβεζηίηε, αθνχ ην Sr ππνθαζηζηά ην Ca ζηε δνκή ηνπ αζβεζηίηε γηαηί ν ιφγνο θνξηίνπ πξνο αθηίλα ηφληνο είλαη παξφκνηα (Δηθ. 5.33). Σν Ba ζε αληίζεζε κε ηα άιια δείγκαηα εκθαλίδεη πςειή ηηκή ζε πην κεγάια βάζε θαη ζπγθεθξηκέλα γηα ηα δείγκαηα ΜΜ 14-1 θαη ΜΜ 14-2 είλαη 166 θαη 495 ppm αληίζηνηρα. Μάιηζηα γηα ην δείγκα ΜΜ 14-2 έρνπκε ηελ πςειφηεξε ηηκή Βa ζε ζρέζε κε φια ηα δείγκαηα. ην επηθαλεηαθφ δείγκα ΜΜ 14-1 ν P εκθαλίδεη ηελ πςειφηεξε ηηκή, επνκέλσο παξαηεξείηαη κείσζε ζηα κεγαιχηεξα βάζε. 91

98 Παξαηεξνχκε επίζεο ρακειφηεξεο ηηκέο ζπγθξηηηθά κε ηα ππφινηπα δείγκαηα γηα ην Ni, είλαη ppm. Ππξήλαο 1 Γηα ηνλ ππξήλα pmv 1, ζχκθσλα θαη κε ην δείγκα ΜΜ 1-1 ην πνζνζηφ SiO 2 είλαη πνιχ πςειφ, ζπγθεθξηκέλα 77.7 %, ηεξάζηηα θπξηαξρία ραιαδία ζε απηφ ην δείγκα. Σν Cr παξνπζηάδεη πνιχ πςειή ηηκή 520 ppm, ηελ πςειφηεξε κάιηζηα ζπγθξηηηθά κε ηα αιιά δείγκαηα. Σν Ba θαη ην Zr είλαη ζηα 268 θαη 243 ppm αληίζηνηρα. Ππξήλαο 2 & 3 ηα δείγκαηα ΜΜ 2-1 θαη ΜΜ 3-1 θπξηαξρεί ην SiO 2 κε ηδηαίηεξα πςειέο ηηκέο, θαη πην ρακειέο ζε CaO θαη Al 2 O 3. χκθσλα θαη κε ηα πνζνζηά απηψλ ζα κπνξνχζακε ηα ραξαθηεξίζνπκε ηα δείγκαηα ραιαδηαθή αζβεζηηηηθή άκκν (Πίλαθαο 5.7). 92

99 ΓΔΗΓΜΑ MM 11-1 MM 11-2 MM 11-3 MM 11-4 MM 11-5 MM 5-1 MM 5-2 MM 7-1 MM 7-2 MM 14-1 MM 14-2 MM 1-1 MM 2-1 MM 3-1 Κύξηα ηνηρεία % SiO2 28,87 27,32 29,02 27,94 26,09 34,52 35,66 37,69 37,71 8,2 12,3 77,7 40,71 36,5 TiO 2 0,4 0,409 0,433 0,426 0,372 0,517 0,534 0,563 0,575 0,1 0,148 0,337 0,581 0,553 Al 2 O 3 9,22 9,01 9,45 9,49 8,68 10,81 11,08 11,96 12,18 2,26 3,34 6,26 12,64 11,8 Fe 2 O 3 4,34 4,43 4,65 5,09 4,62 5,45 5,63 6,13 6,01 1,28 1,8 1,48 6,17 5,9 MnO 0,169 0,148 0,102 0,106 0,088 0,184 0,124 0,197 0,147 0,083 0,069 0,089 0,146 0,164 MgO 2,11 2,09 2,21 2,25 1,93 2,67 2,74 2,87 2,97 0,84 1,11 0,6 2,98 2,8 CaO 19,2 19,2 19,87 20,18 22,59 14,45 14,5 10,94 10,57 43,22 39,85 2,71 10,3 13,73 Na 2 O 0,58 0,38 0,42 0,36 0,31 0,6 0,62 0,64 0,67 0,12 0,17 1,46 0,73 0,65 K 2 O 1,4 1,3 1,36 1,46 1,17 1,63 1,72 1,83 1,89 0,31 0,47 1,35 1,94 1,74 P 2 O 5 0,25 0,23 0,22 0,18 0,19 0,25 0,22 0,22 0,24 0,23 0,09 0,08 0,22 0,21 LOI 32,5 35,22 31,76 29,84 32,64 28,64 27,42 25,64 25,54 42,55 39,7 6,57 24,23 26,7 Total 99,04 99,75 99,49 97,32 98,68 99,73 100,3 98,69 98,53 99,19 99,05 98,63 100,7 100,7 Ηρλνζηνηρεία ppm Ba Sr Y Zr V Rb 49 71,5 74,3 76,5 64,3 88, Th 6,9 5,1 6,3 8,1 6,3 7,7 7,5 8,1 7,8 1,6 2,4 3,3 8,3 7,8 U 1,6 1,6 1,6 2 1,6 1,6 1, ,8 0,8 2,9 2,1 2 Cr ,5 143,5 154,5 128,5 184, Co 16,2 16,5 16,5 18,5 14,5 20, < 1 < Ni Cu 49,6 53,2 56,1 53,8 48,6 49, Zn ,2 70, < 30 < As 5,95 6,75 7,3 25,8 11,45 5,2 7 < 5 5 < 5 < 5 < 5 < 5 6 Mo 3 0,9 0,8 0,6 0,8 0,8 < 2 < 2 < 2 < 2 < 2 < 2 < 2 < 2 Pb 34,4 35,4 39,7 38,6 28,8 26, < Be < 1 < 1 < Ga 10,9 11,9 12,4 12 8,4 13, Ge 0,5 0,4 0,3 0,2 0,2 0, < 1 <

100 Nb 8,5 8,3 8,9 9,1 7,6 9, Sn < 1 < Sb 0,65 0,65 0,7 0,75 0,6 0,55 1,1 1,1 1,1 0,7 0,6 0,9 1,1 0,9 Cs 4,55 4,9 4,97 5,38 4,7 5,18 5,1 5,6 5,5 1,2 1,7 1,3 5,8 4,7 Hf 1,4 1,5 1,5 1,7 1,3 1,6 2,3 2,2 2,3 0,5 0,8 6 2,6 2,5 Ta 0,5 0,4 0,4 0,5 0,4 0,5 0,5 0,6 0,5 0,1 0,1 0,5 0,6 0,6 W 1,4 1 1,1 1,2 1,3 1, < Tl 0,48 0,48 0,51 0,56 0,48 0,5 0,4 0,4 0,4 0,1 0,2 0,1 0,5 < 0.1 Ag 0,54 0,45 0,52 0,43 0,38 0,31 < 0.5 < 0.5 < 0.5 < 0.5 < 0.5 1,1 < 0.5 < 0.5 In < 0.1 < 0.1 < 0.1 < 0.1 < 0.1 < 0.1 < 0.2 < 0.2 < 0.2 < 0.2 < 0.2 < 0.2 < 0.2 < 0.2 Bi 0,33 0,31 0,33 0,4 0,25 0,28 < 0.4 < 0.4 < 0.4 < 0.4 < 0.4 < 0.4 < 0.4 < 0.4 Sc πάληεο Γαίεο ppm La 20, ,4 24,5 20,6 25,4 24,2 25,4 24,6 6,4 10, ,8 27 Ce 38,8 43,2 44,2 46, ,4 47,3 45,8 11,2 17,6 19,5 48,4 51,6 Pr 4,4 4,8 5,1 5,2 4,3 5,6 5,5 5,91 5,65 1,37 2,11 2,22 5,95 5,96 Nd 17,3 19,3 19,8 21,2 16, , ,2 7,7 8,1 23,1 22 Sm 3,6 4 4,1 4,5 3,4 4,3 4,3 4,6 4,4 1 1,5 1,6 4,5 4,5 Eu 0,86 0,91 0,92 1,06 0,83 0,97 0,95 0,99 0,97 0,22 0,32 0,36 0,97 0,98 Gd 3,8 4 3,9 4,7 3,7 4,2 3,8 4 3,9 0,9 1,2 1,4 4 4 Tb 0,5 0,5 0,5 0,6 0,5 0,6 0,6 0,7 0,6 0,1 0,2 0,3 0,7 0,7 Dy 3,1 3,2 3,2 3,7 3 3,4 3,6 3,8 3,7 0,8 1,3 1,6 3,9 3,7 Ho 0,6 0,6 0,7 0,7 0,6 0,7 0,7 0,7 0,7 0,2 0,2 0,3 0,8 0,7 Er 1,7 1,8 1,9 2,1 1, ,1 2,1 0,5 0,7 1 2,2 2 Tm 0,3 0,3 0,3 0,3 0,2 0,3 0,3 0,32 0,31 0,07 0,1 0,17 0,32 0,3 Yb 1,6 1,8 1,8 2 1,5 1,8 2,1 2,1 2,1 0,4 0,6 1,2 2,1 2 Lu 0,2 0,2 0,3 0,3 0,2 0,3 0,33 0,35 0,34 0,08 0,1 0,2 0,35 0,33 Πίνακας 5.7: Υεκηθέο αλαιχζεηο αληηπξνζσπεπηηθψλ δεηγκάησλ ηδεκάησλ απφ ηνλ ππζκέλα ηεο ιίκλεο Πακβψηηδαο 94

101 5.3.1 Καηαθόξπθεο Καηαλνκέο Υεκηθώλ ηνηρεηώλ ηα παξαθάησ δηαγξάκκαηα θαηαγξάθνληαη νη θαηαθφξπθεο θαηαλνκέο ησλ ρεκηθψλ ζηνηρείσλ ζε ζρέζε κε ην βάζνο αλά ππξήλα. ηνλ ππξήλα 11 νη ζπγθεληξψζεηο ησλ θχξησλ ζηνηρείσλ Na 2 O, P 2 O 5, K 2 O, Al 2 O 3, MnO θαη TiO 2 παξνπζηάδνπλ κηθξέο δηαθπκάλζεηο ησλ ηηκψλ ηνπο ζε ζρέζε κε ην βάζνο. Ζ ζπγθέληξσζε ηνπ CaO είλαη απμεκέλε ζηα δείγκαηα πνπ πξνέξρνληαη απφ κεγαιχηεξα βάζε (> 24 cm) ελψ ηνπ SiO 2 παξνπζηάδεη δηαθπκάλζεηο. Αξρηθά κέρξη ην βάζνο ησλ 12 cm κεηψλεηαη, ζηε ζπλέρεηα παξνπζηάδεη κηα κέγηζηε ηηκή ζηα 17 cm θαη ζηε ζπλέρεηα θαη πάιη κεηψλεηαη κε ην βάζνο. Οη ζπγθεληξψζεηο MgO θαη Fe 2 O 3 απμάλνληαη κέρξη ηα 24 cm θαη ζηε ζπλέρεηα παξνπζηάδνπλ κείσζε. Όζνλ αθνξά ηηο ηηκέο ησλ ζπγθεληξψζεσλ ηνπ Cu, Co, Cr θαη Ni αξρηθά απμάλνληαη θαη κεηά πεξίπνπ ηα 24 cm παξνπζηάδνπλ κείσζε. Οη ζπγθεληξψζεηο ηνπ As θαη ηνπ Pb παξνπζηάδνπλ παξφκνηα ηάζε κε ησλ MgO, Fe 2 O 3, Cu, Co, Cr θαη Ni, θαη πην ζπγθεθξηκέλα κέρξη ηα 24 cm απμάλνληαη θαη ζηε ζπλέρεηα κεηψλνληαη. Οη ηηκέο ηνπ Mo παξνπζηάδνπλ κηθξή αχμεζε ζην επηθαλεηαθφ ζηξψκα ελψ ε ζπγθέληξσζε ηνπ Zn απμάλεηαη κέρξη ηα 17 cm θαη ζηε ζπλέρεηα παξνπζηάδεη έληνλε κείσζε. ηα ρεκηθά ζηνηρεία U, Th, Y νη ζπγθεληξψζεηο παξνπζηάδνπλ κηθξέο δηαθπκάλζεηο ελψ ε ζπγθέληξσζε ηνπ Sr απμάλεηαη κε ην βάζνο. Οη ζπγθεληξψζεηο ηνπ Rb, Zr θαη V έρνπλ κηα απμεηηθή πνξεία έσο ηα 24 cm ελψ ζηε ζπλέρεηα κεηψλνληαη. Σν Ba κέρξη ηα 12 cm κεηψλεηαη, ζηε ζπλέρεηα απμάλεηαη κέρξη ηα 24 cm θαη ζηε ζπλέρεηα κεηψλεηαη θαη πάιη. Οη ζπγθεληξψζεηο ησλ ειαθξψλ ζπάλησλ γαηψλ (LREE) θαζψο θαη ησλ βαξηψλ ζπάλησλ γαηψλ (HREE) παξνπζηάδνπλ απμεηηθή ηάζε έσο ηα 24 cm θαη ζηε ζπλέρεηα παξνπζηάδνπλ κείσζε. ρεηηθά κε ηηο ζπγθεληξψζεηο ησλ ηρλνζηνηρείσλ Nb, Ga, Hf, Sc, Ta, Be, Sn, Sb θαη Tl απμάλνληαη κέρξη ηα 24 cm θαη ζηε ζπλέρεηα κεηψλνληαη ζε αληίζεζε κε ηε ζπγθέληξσζε ηνπ ζηνηρείνπ Ge πνπ κεηψλεηαη κέρξη ηα 24 cm θαη κεηά απμάλεηαη. Οη ζπγθεληξψζεηο ηνπ Cs απμάλνληαη κε ην βάζνο παξνπζηάδνληαο ηε κέγηζηε ηηκή ζηα 24 cm. H ζπγθέληξσζε ηνπ W αξρηθά κεηψλεηαη θαη βαζχηεξα ησλ 12 cm απμάλεηαη. Χο γεληθή ηάζε κπνξεί λα ππνζηεξηρζεί φηη ηα πεξηζζφηεξα ησλ ζηνηρείσλ παξνπζηάδνπλ απμεκέλεο ζπγθεληξψζεηο κεηαμχ ησλ βαζψλ 17 θαη 24 cm, κε εμαίξεζε ηα ζηνηρεία Mo, Zn, Ba, Sr, W θαη Ge ηα νπνία παξνπζηάδνπλ πνηθίιεο 95

102 Depth (cm) Depth (cm) ηάζεηο κε ην βάζνο. (Δηθ. 5.34). Τςειφηεξεο ζπγθεληξψζεηο ζηα επηθαλεηαθά ηδήκαηα έλαληη ησλ ππνεπηθαλεηαθψλ παξνπζηάδνπλ ηα ζηνηρεία Mo, Zn θαη Ba (Δηθ. 5.34). Concentration % SiO2 Al2O3 CaO Na2O K2O P2O Pirinas 11 0 Concentration ppm MnO MgO TiO2 Fe2O Pirinas 11 96

103 Depth (cm) Depth (cm) Depth (cm) 0 Concentration ppm Cu Cr Co Ni Pirinas 11 0 Concentration ppm As Mo Zn Pb Pirinas 11 0 Concentration ppm Ba Sr Y Zr V Th U Rb Pirinas 11 97

104 Depth (cm) Depth (cm) Depth (cm) 0 Concentration ppm La Ce Pr Nd Sm Eu Gd Pirinas 11 0 Concentration ppm Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu Pirinas 11 0 Concentration ppm Nb Ga Hf Cs Pirinas 11 98

105 Depth (cm) Depth (cm) 0 Concentration ppm Sc Ta Be Sn Pirinas 11 Concentration ppm Ge W Sb Tl Pirinas 11 Εικ. 5.34: Οη θαηαθόξπθεο θαηαλνκέο ησλ ρεκηθώλ ζηνηρείσλ κε ην βάζνο ζηνλ ππξήλα 11 ηνλ ππξήλα 5 νη ζπγθεληξψζεηο ησλ θχξησλ ζηνηρείσλ SiO 2, MgO θαη Fe 2 O 3 απμάλνληαη κε ην βάζνο. Όζνλ αθνξά ηε ζπγθέληξσζε ηνπ Cr απμάλεηαη κε ην βάζνο ελψ ην Ni κεηψλεηαη. Ζ ζπγθέληξσζε ηνπ Pb κεηψλεηαη ειαθξά. Ζ ζπγθέληξσζε ησλ ζηνηρείσλ Al 2 O 3, CaO, Na 2 Ο, K 2 O, P 2 O 5, MnO, TiO 2, Cu, Co, As, Mo θαη Zn παξακέλεη ρσξίο ζεκαληηθέο δηαθπκάλζεηο. ηα ρεκηθά ζηνηρεία U, Th, Y, Rb, V, Sr θαη Zr νη ζπγθεληξψζεηο είλαη ζρεδφλ ζηαζεξέο ελψ ε ζπγθέληξσζε ηνπ Ba κεηψλεηαη ζεκαληηθά κε ην βάζνο. Οη ζπγθεληξψζεηο ησλ ειαθξψλ ζπάλησλ γαηψλ La θαη Ce 99

106 Depth (cm) Depth (cm) κεηψλεηαη. Οη ζπγθεληξψζεηο ησλ Pr, Sm, Eu θαη Gd θαζψο θαη ησλ βαξηψλ ζπάλησλ γαηψλ Tb, Ho, Er, Tm θαη Lu είλαη ζηαζεξέο. ρεηηθά κε ηηο βαξηέο ζπάληεο γαίεο Dy θαη Yb απμάλνληαη κε ην βάζνο. Σέινο ζρεηηθά κε ηηο ζπγθεληξψζεηο ησλ ηρλνζηνηρείσλ Ga, Hf, Sn, Ge, W θαη Sb απμάλνληαη, αληίζεηα νη ζπγθεληξψζεηο ησλ Nb θαη Tl κεηψλνληαη ελψ νη ζπγθεληξψζεηο ησλ ζηνηρείσλ Ta, Be θαη Sc παξακέλνπλ ζηαζεξέο (Δηθ. 5.35). Concentration % SiO2 Al2O3 CaO Na2O K2O P2O5 4 5 Pirinas 5 0 Concentration ppm MnO MgO TiO2 Fe2O3 4 5 Pirinas 5 100

107 Depth (cm) Depth (cm) Depth (cm) 0 Concentration ppm Cu Cr Co Ni 4 5 Pirinas 5 0 Concentration ppm Pb As Mo Zn 4 5 Pirinas 5 0 Concentration ppm Ba Sr Y Zr V Th U Rb 5 Pirinas 5 101

108 Depth (cm) Depth (cm) Depth (cm) 0 Concentration ppm La Ce Pr Nd Sm Eu Gd 4 5 Pirinas 5 0 Concentration ppm Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu 4 5 Pirinas 5 0 Concentration ppm Nb Ga Hf Cs 4 5 Pirinas 5 102

109 Depth (cm) Depth (cm) 0 Concentration ppm Sc Ta Be Sn 4 5 Pirinas 5 0 Concentration ppm Ge W Sb Tl 4 5 Pirinas 5 Εικ. 5.35: Οη θαηαθόξπθεο θαηαλνκέο ησλ ρεκηθώλ ζηνηρείσλ κε ην βάζνο ζηνλ ππξήλα 5 ηνλ ππξήλα 7 νη ζπγθεληξψζεηο ησλ θχξησλ ζηνηρείσλ SiO 2, CaO, Na 2 O, K 2 O, P 2 O 5, MnO θαη TiO 2 παξακέλνπλ ζηαζεξέο κε ην βάζνο, ε ζπγθέληξσζε ηνπ Fe 2 O 3 κεηψλεηαη ελψ ησλ MgO θαη Al 2 O 3 απμάλεηαη ειαθξά. Όζνλ αθνξά ηηο ηηκέο ησλ ζπγθεληξψζεσλ ηνπ Cu, Co, Cr θαη Ni απηέο παξακέλνπλ ζηαζεξέο. Ζ ζπγθέληξσζε ηνπ As απμάλεηαη ειαθξά ελψ ε ζπγθέληξσζε ηνπ Zn κεηψλεηαη. ηα ρεκηθά ζηνηρεία Mo, Pb, Sr, Y, V, U, Th νη ζπγθεληξψζεηο είλαη ζρεδφλ ζηαζεξέο ελψ ε ζπγθέληξσζε ηνπ Ba απμάλεηαη αηζζεηά κε ην βάζνο. Ζ ζπγθέληξσζε ηνπ Ce κεηψλεηαη, ελψ νη 103

110 Depth (cm) Depth (cm) ζπγθεληξψζεηο ησλ ππνινίπσλ ειαθξηψλ ζπάλησλ γαηψλ La, Pr, Nd, Sm θαη Gd παξακέλνπλ ζηαζεξέο. ρεηηθά κε ηηο βαξηέο ζπάληεο γαίεο Tb θαη Dy νη ζπγθεληξψζεηο κεηψλνληαη κε ην βάζνο ελψ απηέο ησλ Ho, Er, Tm, Yb θαη Lu παξακέλνπλ ζηαζεξέο. Σέινο ζρεηηθά κε ηηο ζπγθεληξψζεηο ησλ ηρλνζηνηρείσλ Nb θαη Sc απμάλνληαη, αληίζεηα ε ζπγθέληξσζε ηνπ Ga κεηψλεηαη ελψ νη ζπγθεληξψζεηο ησλ ζηνηρείσλ Hf, Cs, Ta, Be, Sn, Ge, W, Sb θαη Tl παξακέλνπλ ζρεδφλ ζηαζεξέο (Δηθ. 5.36). Concentration % SiO2 Al2O3 CaO Na2O K2O P2O5 4 5 Pirinas 7 0 Concentration ppm MnO MgO TiO2 Fe2O3 4 5 Pirinas 7 104

111 Depth (cm) Depth (cm) Depth (cm) 0 Concentration ppm Cr Co Ni Cu 4 5 Pirinas 7 0 Concentration ppm As Mo Zn Pb 4 5 Pirinas 7 0 Concentration ppm Ba Sr Y Zr V Th U Rb 5 Pirinas 7 105

112 Depth (cm) Depth (cm) Depth (cm) 0 Concentration ppm La Ce Pr Nd Sm Eu Gd 4 5 Pirinas 7 0 Concentration ppm Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu 4 5 Pirinas 7 0 Concentration ppm Nb Ga Hf Cs 4 5 Pirinas 7 106

113 Depth (cm) Depth (cm) 0 Concentration ppm Sc Ta Be Sn 4 5 Pirinas 7 5 Concentration ppm Ge W Sb Tl 1 0 Pirinas 7 Εικ. 5.36: Οη θαηαθόξπθεο θαηαλνκέο ησλ ρεκηθώλ ζηνηρείσλ κε ην βάζνο ζηνλ ππξήλα 7 ηνλ ππξήλα 14 νη ζπγθεληξψζεηο ησλ θχξησλ ζηνηρείσλ SiO 2, Al 2 O 3, απμάλνληαη κε ην βάζνο, αληίζεηα ε ζπγθέληξσζε ηνπ CaO κεηψλεηαη. Οη ζπγθεληξψζεηο ηνπ Na 2 O, K 2 O θαη P 2 O 5 παξακέλνπλ ζρεδφλ ζηαζεξέο. Όζνλ αθνξά ηηο ηηκέο ησλ ζπγθεληξψζεσλ ηνπ Cu θαη Co απηέο παξακέλνπλ ζρεδφλ ζηαζεξέο ελψ απηέο ηνπ Cr θαη ηνπ Ni απμάλνληαη. Ζ ζπγθέληξσζε ηνπ Pb θαη ηνπ Ba απμάλεηαη ζεκαληηθά, ελψ ε ζπγθέληξσζε ηνπ Sr κεηψλεηαη ειαθξά. ηα ρεκηθά ζηνηρεία As, 107

114 Depth (cm) Depth (cm) Mo, Zn, Y, Zr, V, U, Th, Y θαη Rb νη ζπγθεληξψζεηο είλαη ζρεδφλ ζηαζεξέο κε ην βάζνο. Οη ζπγθεληξψζεηο ησλ πεξηζζφηεξσλ ζπάλησλ γαηψλ απμάλνληαη κε ην βάζνο. Οη ζπγθεληξψζεηο ησλ ηρλνζηνηρείσλ Nb, Ga, Hf, Cs, Sc, Tl θαη W απμάλνληαη, αληίζεηα απηέο ησλ Ta, Be, Sn θαη Ge παξακέλνπλ ζρεδφλ ζηαζεξέο, ελψ ε ζπγθέληξσζε ηνπ ζηνηρείνπ Sb κεηψλεηαη κε ην βάζνο (Δηθ. 5.37). 0 Concentration % SiO2 Al2O3 CaO Na2O K2O P2O5 6 7 Pirinas 14 Concentration ppm MnO MgO TiO2 Fe2O3 6 7 Pirinas

115 Depth (cm) Depth (cm) Depth (cm) 0 Concentration ppm Cu Cr Co Ni Pirinas 14 0 Concentration ppm As Mo Zn Pb 6 7 Pirinas 14 0 Concentration ppm Ba Sr Y Zr V Th U Rb 7 Pirinas

116 Depth (cm) Depth (cm) Depth (cm) 0 Concentration ppm La Ce Pr Nd Sm Eu Gd 6 7 Pirinas 14 Concentration ppm Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu 6 7 Pirinas 14 0 Concentration ppm Nb Ga Hf Cs Pirinas

117 Depth (cm) Depth (cm) 0 Concentration ppm Sc Ta Be Sn Pirinas 14 Concentration ppm Ge W Sb Tl Pirinas 14 Εικ. 5.37: Οη θαηαθόξπθεο θαηαλνκέο ησλ ρεκηθώλ ζηνηρείσλ κε ην βάζνο ζηνλ ππξήλα Δπηθαλεηαθέο Καηαλνκέο Υεκηθώλ ηνηρεηώλ Ζ επηθαλεηαθή θαηαλνκή ησλ ρεκηθψλ ζηνηρείσλ ζηελ πεξηνρή κειέηεο ηεο ιίκλεο Πακβψηηδαο Ησάλληλα θαίλεηαη ζηνπο ράξηεο ησλ Δηθφλσλ 5.38 έσο πγθεθξηκέλα απφ ηνλ ράξηε επηθαλεηαθήο θαηαλνκήο SiO 2 παξαηεξνχκε φηη ε κεγαιχηεξε ζπγθέληξσζε ζε SiO 2 είλαη ζηα λνηηνδπηηθά ηεο ιίκλεο Πακβψηηδαο. Ζ ειάρηζηε ζπγθέληξσζε παξνπζηάδεηαη ζηα βνξεηνδπηηθά ηεο ιίκλεο. Όπσο θαίλεηαη 111

118 θαη απφ ην ράξηε θαηαλνκήο ζηνηρείσλ πνπ παξαηίζεηαη (Δηθ. 5.38) ζηα βνξεηαλαηνιηθά θαη βνξεηνδπηηθά ε ζπγθέληξσζε ηνπ SiO 2 εμαζζελεί. Απφ ηελ επηθαλεηαθή θαηαλνκή ηνπ Al 2 O 3 παξαηεξνχκε φηη ε κεγαιχηεξε ζπγθέληξσζε είλαη ζηα λφηηα ηεο ιίκλεο ελψ αληίζεηα ε ειάρηζηε παξνπζηάδεηαη ζηα λνηηνδπηηθά ηεο ιίκλεο Πακβψηηδαο. ε φιεο ηηο ππφινηπεο ζέζεηο δεηγκαηνιεςίαο ε ζπγθέληξσζε ηνπ Al 2 O 3 θπκαίλεηαη ζηα ίδηα επίπεδα (Δηθ. 5.39). Ζ ζπγθέληξσζε ηνπ Fe 2 O 3 παξνπζηάδεη κέγηζηε ηηκή ζηηο ζέζεηο δεηγκαηνιεςίαο ζηα λφηηα, ελψ ειάρηζηε ηηκή βνξεηνδπηηθά θαη λνηηνδπηηθά ηεο ιίκλεο (Δηθ. 5.40). Απφ ηελ επηθαλεηαθή θαηαλνκή ηνπ CaO παξαηεξνχκε φηη ε κεγαιχηεξε ηηκή είλαη ζηα βνξεηνδπηηθά, ελψ ε κηθξφηεξε ζηα λνηηνδπηηθά. Γηαπηζηψλνπκε φηη ηζρχεη ην αθξηβψο αληίζεην κε ηελ επηθαλεηαθή θαηαλνκή ηνπ SiO 2. Ο ππξήλαο 14 είλαη ν πην πινχζηνο ππξήλαο ζε ηξνθνδνζία αζβεζηίηε, αληίζεηα ν ππξήλαο 1 είλαη ν πην πινχζηνο ζε ραιαδία. Όπσο θαίλεηαη απφ ηνλ ράξηε (Δηθ. 5.41) ε ηάζε κείσζεο είλαη πξνο ηα βνξεηαλαηνιηθά. Ζ επηθαλεηαθή θαηαλνκή ηνπ Na 2 O παξνπζηάδεη ηε κέγηζηε ηηκή ζηα λνηηνδπηηθά θαη ηε κηθξφηεξε ηηκή ζηα βνξεηνδπηηθά ηεο ιίκλεο Πακβψηηδαο (Δηθ. 5.42). Ζ ζπγθέληξσζε ηνπ K 2 O παξνπζηάδεη κέγηζηε ηηκή ζηα λφηηα, ελψ ειάρηζηε ηηκή ζηα βνξεηνδπηηθφ ηκήκα ηεο ιίκλεο (Δηθ. 5.43). Απφ ηελ επηθαλεηαθή θαηαλνκή ηνπ P 2 O 5 παξαηεξνχκε φηη ζρεδφλ ζε φιεο ηηο βνξεηαλαηνιηθέο θαη βνξεηνδπηηθέο ζέζεηο δεηγκαηνιεςίαο ε ζπγθέληξσζε ηνπ P 2 O 5 είλαη αξθεηά πςειή ζπγθξηηηθά κε ην λνηηνδπηηθφ ηκήκα πνπ βξίζθεηαη θνληά ζηελ πφιε. Απηφ εμεγείηαη δηφηη νη ππφινηπεο ζέζεηο δεηγκαηνιεςίαο βξίζθνληαη θνληά ζε θαιιηεξγήζηκε πεξηνρή φπνπ ιφγσ αιφγηζηεο ρξήζεο θσζθνξηθψλ ιηπαζκάησλ δηθαηνινγνχληαη ηα πςειά πνζνζηά θσζθφξνπ (Δηθ. 5.44). Ζ επηθαλεηαθή θαηαλνκή ηνπ TiO 2 παξνπζηάδεη πςειέο ηηκέο ζηε βνξεηαλαηνιηθή πεξηνρή ηεο ιίκλεο Πακβψηηδαο, ελψ ηε ρακειφηεξε ηηκή παξαηεξείηαη ζηα βνξεηνδπηηθά (Δηθ. 5.45). Απφ ηελ επηθαλεηαθή θαηαλνκή ηνπ MgO παξαηεξνχκε φηη ζηηο ζέζεηο δεηγκαηνιεςίαο πνπ βξίζθνληαη ζηα βνξεηαλαηνιηθά ηεο ιίκλεο Πακβψηηδαο νη ζπγθεληξψζεηο MgO είλαη ηδηαίηεξα πςειέο ελψ ε ειάρηζηε ηηκή ζπγθέληξσζεο θαηαγξάθεηαη ζηα βνξεηνδπηηθά (Δηθ. 5.46). Ζ ζπγθέληξσζε ηνπ MnO παξνπζηάδεη κέγηζηε ηηκή ζηα βνξεηναλαηνιηθά, ελψ ειάρηζηε ηηκή ζην βφξεην θαη ζην λφηην κέξνο ηεο ιίκλεο Πακβψηηδαο (Δηθ. 5.47). 112

119 Ζ ζπγθέληξσζε ηνπ Cr παξνπζηάδεη κηα κέγηζηε ηηκή (520 ppm) λνηηνδπηηθά ηεο ιίκλεο Πακβψηηδαο. Ζ ρακειφηεξε ζπγθέληξσζε ηνπ Cr είλαη βνξεηνδπηηθά (40 ppm). Γεληθά νη ζπγθεληξψζεηο ηνπ Cr είλαη ηδηαίηεξα πςειέο (Δηθ. 5.48). Ζ θαηαλνκή ηνπ Co ζηα επηθαλεηαθά δείγκαηα δείρλεη φηη ζηα αλαηνιηθά είλαη νη πςειφηεξεο ζπγθεληξψζεηο ελψ ε ρακειφηεξε ζπγθέληξσζε θαηαγξάθεηαη ζηα βνξεηνδπηηθά ηεο ιίκλεο (Δηθ. 5.49). Όζνλ αθνξά ηελ επηθαλεηαθή θαηαλνκή ηνπ Ni ζηα αλαηνιηθά θαη λνηηναλαηνιηθά παξαηεξνχληαη νη πςειφηεξεο ζπγθεληξψζεηο ελψ ειάρηζηε ζπγθέληξσζε παξαηεξνχκε ζηα βνξεηνδπηηθά, φπσο θαη πξνεγνπκέλσο γηα ηελ επηθαλεηαθή θαηαλνκή ηνπ Co (Δηθ. 5.50). Ζ επηθαλεηαθή θαηαλνκή ηνπ Cu παξνπζηάδεη πςειέο ζπγθεληξψζεηο ζηα βνξεηναλαηνιηθά θαη λνηηναλαηνιηθά (Δηθ. 5.51) ζπγθεθξηκέλα πεξίπνπ 50 ppm. Ζ κηθξφηεξε ζπγθέληξσζε Cu παξαηεξείηαη ζηα λνηηνδπηηθά (10 ppm). Απφ ηελ επηθαλεηαθή θαηαλνκή Ba παξαηεξνχκε φηη ε κέγηζηε ηηκή ζπγθέληξσζεο θαηαγξάθεηαη ζηα αλαηνιηθά, ελψ αληίζεηα ε ειάρηζηε ηηκή ζπγθέληξσζεο ηνπ Ba θαηαγξάθεηαη ζηα βνξεηνδπηηθά. Γεληθά νη ζπγθεληξψζεηο Ba είλαη ηδηαίηεξα πςειέο θπκαίλνληαη απφ 166 ppm έσο 504 ppm. Δπίζεο παξαηεξνχκε λνηηαλαηνιηθά κηα ηάζε εμαζζέλεζεο ηεο ζπγθέληξσζεο Ba (Δηθ. 5.52). ρεηηθά κε ηελ επηθαλεηαθή θαηαλνκή ηνπ Sr παξαηεξνχκε φηη ελαξκνλίδεηαη κε ηελ επηθαλεηαθή θαηαλνκή ηνπ CaO δειαδή κέγηζηε ηηκή ζηα βνξεηνδπηηθά, ελψ ειάρηζηε ηηκή ζηα λνηηνδπηηθά (Δηθ. 5.53). Ζ επηθαλεηαθή θαηαλνκή ηνπ Y παξνπζηάδεη πςειέο ηηκέο ζπγθέληξσζεο ζηηο ζέζεηο δεηγκαηνιεςίαο πνπ βξίζθνληαη ζην θέληξν θαη βνξεηναλαηνιηθά ηεο ιίκλεο Πακβψηηδαο, ελψ εμαζζελεί ζηηο ζέζεηο δεηγκαηνιεςίαο πνπ βξίζθνληαη θνληά ζηε ιίκλε ησλ Ησαλλίλσλ θαη γεληθφηεξα βνξεηνδπηηθά ηεο ιίκλεο Πακβψηηδαο (Δηθ. 5.54). Ζ ζπγθέληξσζε ηνπ Zn φπσο θαηαγξάθεηαη ζην ράξηε επηθαλεηαθήο θαηαλνκήο ηνπ (Δηθ 5.55) παξνπζηάδεη πςειή ζπγθέληξσζε ζην θέληξν ηεο ιίκλεο, (120 ppm). Ζ ειάρηζηε ηηκή ζπγθέληξσζεο ηνπ Zn θαηαγξάθεηαη ζηα βνξεηνδπηηθά (<30 ppm). Απφ ηελ επηθαλεηαθή θαηαλνκή ηνπ Rb παξαηεξνχκε φηη πςειέο ηηκέο ζπγθέληξσζεο παξνπζηάδεηαη ζηα λφηηα. Ζ ρακειφηεξε ηηκή παξαηεξείηαη ζηε βνξεηνδπηηθή πιεπξά ηεο ιίκλεο (Δηθ. 5.56). 113

120 Ζ επηθαλεηαθή θαηαλνκή ηνπ Zr (Δηθ. 5.57) παξαηεξνχκε φηη έρεη ηε κέγηζηε ηηκή ζπγθέληξσζεο ζηα λνηηνδπηηθά (243 ppm), ζε αληίζεζε ε ειάρηζηε ηηκή ζπγθέληξσζεο παξαηεξείηαη ζηα βνξεηνδπηηθά ηεο ιίκλεο (22 ppm). Παξαηεξψληαο ηνλ ράξηε επηθαλεηαθήο θαηαλνκήο ηνπ Pb θαηαγξάθεηαη ε κέγηζηε ζπγθέληξσζε ζηα βφξεηα. Ζ κηθξφηεξε ηηκή παξαηεξείηαη ζηα βνξεηνδπηηθά. Παξφιν πνπ είλαη δχν ζέζεηο πνπ βξίζθνληαη ζηε βνξεηνδπηηθή πιεπξά ηεο ιίκλεο Πακβψηηδαο παξαηεξνχκε απηή ηε δηαθνξά κεηαμχ ησλ ζπγθεληξψζεσλ Pb (Δηθ. 5.58). Ζ ζπγθέληξσζε ηνπ Th φπσο θαίλεηαη θαη ζην ράξηε ηεο επηθαλεηαθήο θαηαλνκήο απηνχ (Δηθ. 5.59), εκθαλίδεη πςειέο ζπγθεληξψζεηο ζηα λφηηα. Ζ κηθξφηεξε ηηκή παξνπζηάδεηαη ζηα βνξεηνδπηηθά. Απφ ηελ επηθαλεηαθή θαηαλνκή U θαηαγξάθεηαη ε κεγαιχηεξε ζπγθέληξσζε ζηα λνηηνδπηηθά, ζε αληίζεζε ζηα βνξεηνδπηηθά θαηαγξάθεηαη ε ειάρηζηε ηηκή ζπγθέληξσζεο (Δηθ. 5.60). Πξνο ηα βφξεηα ηεο ιίκλεο παξαηεξνχκε εμαζζέλεζε ηεο ζπγθέληξσζεο U. Ζ επηθαλεηαθή θαηαλνκή ηνπ V φπσο παξαηεξνχκε ζην ράξηε εκθαλίδεη πςειέο ζπγθεληξψζεηο ζηα λφηηα θαη λνηηναλαηνιηθά. ηα βνξεηνδπηηθά θαη λνηηνδπηηθά εκθαλίδνληαη νη ρακειφηεξεο ζπγθεληξψζεηο V (Δηθ. 5.61). πγθεθξηκέλα ζηε βφξεηα πιεπξά ηεο ιίκλεο Πακβψηηδαο θαηαγξάθνληαη νη πςειέο ζπγθεληξψζεηο, ελψ ζηε λφηηα πιεπξά νη ρακειέο ζπγθεληξψζεηο. Σέινο ζηνλ ράξηε επηθαλεηαθήο θαηαλνκήο ηνπ As (Δηθ. 5.62) θαηαγξάθεηαη ε κέγηζηε ζπγθέληξσζε As ζηα λνηηναλαηνιηθά. ηα βνξεηνδπηηθά θαη λνηηνδπηηθά θαηαγξάθνληαη νη ρακειφηεξεο ηηκέο (<5 ppm). Ζ ζπλδπαζηηθή εξκελεία ησλ επηθαλεηαθψλ θαηαλνκψλ ησλ ζηνηρείσλ δείρλεη φηη ην CaO θαη ην Sr παξνπζηάδνπλ απμεκέλεο ζπγθεληξψζεηο ζην βφξεην θαη βνξεηνδπηηθφ ηκήκα ηεο ιίκλεο, ηα Al 2 O 3, TiO 2, P 2 O 5, MgO, Co, Ni, Cu, Pb, Rb θαη V ζην βφξεην, αλαηνιηθφ θαη θεληξηθφ ηκήκα ηεο ιίκλεο, ηα Fe 2 O 3, Zn ζην θεληξηθφ ηκήκα ηεο ιίκλεο, ελψ ηα SiO 2, U, Cr θαη Zr παξνπζηάδνπλ απμεκέλεο ζπγθεληξψζεηο ζην λνηηνδπηηθφ ηκήκα ηεο ιίκλεο. Tν As θαη ην Ba παξνπζηάδνπλ ηηο πςειφηεξεο ζπγθεληξψζεηο ηνπο ζην αλαηνιηθφ θαη λνηηναλαηνιηθφ ηκήκα ηεο ιίκλεο. 114

121 SiO 2 (%) > <10 Εικ. 5.38: Υάξηεο επηθαλεηαθήο θαηαλνκήο ηνπ SiO 2 115

122 Al 2 O 3 (%) > <2 Εικ. 5.39: Υάξηεο επηθαλεηαθήο θαηαλνκήο ηνπ Al 2 O 3 116

123 Fe 2 O 3 (%) > <2 Εικ. 5.40: Υάξηεο επηθαλεηαθήο θαηαλνκήο ηνπ Fe 2 O 3 117

124 CaO (%) > <10 Εικ. 5.41: Υάξηεο επηθαλεηαθήο θαηαλνκήο ηνπ CaO 118

125 Na 2 O (%) >1 0,6-1 0,2-0,6 <0,2 Εικ. 5.42: Υάξηεο επηθαλεηαθήο θαηαλνκήο ηνπ Na 2 O 119

126 K 2 O (%) >1,8 1,1-1,8 0,4-1,1 <0,4 Εικ. 5.43: Υάξηεο επηθαλεηαθήο θαηαλνκήο ηνπ K 2 O 120

127 P 2 O 5 (%) >0,2 0,1-0,2 0,05-0,1 <0,05 Εικ. 5.44: Υάξηεο επηθαλεηαθήο θαηαλνκήο ηνπ P 2 O 5 121

128 TiO 2 (%) >0,5 0,35-0,5 0,2-0,35 <0,2 Εικ. 5.45: Υάξηεο επηθαλεηαθήο θαηαλνκήο ηνπ TiO 2 122

129 MgO (%) >2,5 1,6-2,5 0,7-1,6 <0,7 Εικ. 5.46: Υάξηεο επηθαλεηαθήο θαηαλνκήο ηνπ MgO 123

130 MnO (%) >0,18 0,1-0,18 0,08-0,1 <0,08 Εικ. 5.47: Υάξηεο επηθαλεηαθήο θαηαλνκήο ηνπ MnO 124

131 Cr (ppm) > <100 Εικ. 5.48: Υάξηεο επηθαλεηαθήο θαηαλνκήο ηνπ Cr 125

132 Co (ppm) > <10 Εικ. 5.49: Υάξηεο επηθαλεηαθήο θαηαλνκήο ηνπ Co 126

133 Ni (ppm) > <50 Εικ. 5.50: Υάξηεο επηθαλεηαθήο θαηαλνκήο ηνπ Ni 127

134 Cu (ppm) > <15 Εικ. 5.51: Υάξηεο επηθαλεηαθήο θαηαλνκήο ηνπ Cu 128

135 Ba (ppm) > <200 Εικ. 5.52: Υάξηεο επηθαλεηαθήο θαηαλνκήο ηνπ Ba 129

136 Sr (ppm) > <100 Εικ. 5.53: Υάξηεο επηθαλεηαθήο θαηαλνκήο ηνπ Sr 130

137 Y (ppm) > <5 Εικ. 5.54: Υάξηεο επηθαλεηαθήο θαηαλνκήο ηνπ Y 131

138 Zn (ppm) > <30 Εικ. 5.55: Υάξηεο επηθαλεηαθήο θαηαλνκήο ηνπ Zn 132

139 Rb (ppm) > <10 Εικ. 5.56: Υάξηεο επηθαλεηαθήο θαηαλνκήο ηνπ Rb 133

140 Zr (ppm) > <40 Εικ. 5.57: Υάξηεο επηθαλεηαθήο θαηαλνκήο ηνπ Zr 134

141 Pb (ppm) > <5 Εικ. 5.58: Υάξηεο επηθαλεηαθήο θαηαλνκήο ηνπ Pb 135

142 Th (ppm) >8 4, ,5 <1 Εικ. 5.59: Υάξηεο επηθαλεηαθήο θαηαλνκήο ηνπ Th 136

143 U (ppm) >2,5 1,8-2,5 1-1,8 <1 Εικ. 5.60: Υάξηεο επηθαλεηαθήο θαηαλνκήο ηνπ U 137

144 V (ppm) > <30 Εικ. 5.61: Υάξηεο επηθαλεηαθήο θαηαλνκήο ηνπ V 138

145 As (ppm) >5,95 5,5-5,95 5-5,5 <5 Εικ. 5.62: Υάξηεο επηθαλεηαθήο θαηαλνκήο ηνπ As 139

146 5.3.3 ύγθξηζε Απνηειεζκάηωλ κε Άιιεο Λίκλεο Ζ ζχγθξηζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο ζπγθέληξσζεο ζηνηρείσλ ηεο ιίκλεο Πακβψηηδαο πνπ πξνέθπςαλ απφ ηελ παξνχζα κειέηε έγηλε θαη κε άιιεο ιίκλεο (Πίλαθαο 5.9). ηελ παξνχζα κειέηε, ζηε ιίκλε Πακβψηηδα, ε κέζε ηηκή ηεο ζπγθέληξσζεο ζε Cr είλαη ζεκαληηθά κεγαιχηεξε ζε ζρέζε κε ηηο ζπγθεληξψζεηο ησλ άιισλ ιηκλψλ. Σν ίδην ηζρχεη θαη γηα ηε ζπγθέληξσζε Ni φπνπ θαη εθεί παξαηεξνχκε πςειή ηηκή ζηε ιίκλε Πακβψηηδα ζπγθξηηηθά κε ηηο άιιεο πεξηνρέο. Ο Cu παξνπζηάδεη πςειφηεξεο ζπγθεληξψζεηο, εθηφο απφ ηε ιίκλε Kolleru πνπ εκθαλίδεη πνιχ κεγάιεο ζπγθεληξψζεηο ζε Cu. Ζ ζπγθέληξσζε ηνπ Pb είλαη θαη απηή απμεκέλε ζε ζρέζε κε ηηο άιιεο ιίκλεο, κε εμαίξεζε ηε ιίκλε Lochnagar πνπ παξνπζηάδεη πςειφηεξε ζπγθέληξσζε Pb απφ ηε ιίκλε Πακβψηηδα. Ζ ζπγθέληξσζε ηνπ Zn είλαη πςειή 101,32 ppm, πςειή ζπγθέληξσζε γηα ηνλ ειιαδηθφ ρψξν. Ζ ιίκλε Κνπκνπλδνχξνπ επίζεο παξνπζηάδεη πςειέο ζπγθεληξψζεηο ζε Zn, φπσο θαη νη ιίκλεο Lochnagar θαη Hazar, θαζψο θαη ε ιίκλε Kolleru φπνπ παξαηεξείηαη ε κεγαιχηεξε ζπγθέληξσζε. Δπίζεο ε ζπγθέληξσζε Mn ζηε ιίκλε Πακβψηηδα είλαη ε ρακειφηεξε ζπγθξηηηθά κε ηηο άιιεο ιίκλεο. 140

147 Λίκλεο Cd Cr Cu Fe Mn Ni Pb Zn Λίκλε Πακβώηηδα, Διιάδα (ppm) 189,26 41, ,94 121,75 28,22 101,32 Λίκλε Βόιβε, Διιάδα (κg/g) Λίκλε Κνξώλεηα, Διιάδα Λίκλε Κνπκνπλδνύξνπ ,36-3, Lake Lochnagar, UK Hazar Lake,Turkey a Ataturk dam lake, Turkey Lake Palas, Turkey dl a Lake Texoma, USA a Lake Balaton, Hungary Kolleru Lake, India dl Lake Macquarie, Australia < Sediment quality guidelines PEL TEL Πίνακας 5.9: ύγθξηζε ζπγθεληξώζεσλ ζηνηρείσλ ηεο Λίκλεο Πακβώηηδα κε άιιεο ιίκλεο 141

148 5.3.4 Πνιπδηάζηαηε ηαηηζηηθή Αλάιπζε (R-ηύπνπ Παξαγνληηθή Αλάιπζε) Σν 1 ν ζηάδην ηεο παξαγνληηθήο αλάιπζεο R ηχπνπ ήηαλ ε δεκηνπξγία ηνπ πίλαθα δεδνκέλσλ, πνπ ζπγθξνηείηαη απφ ζηήιεο κε ηα ρεκηθά ζηνηρεία θαη απφ 14 γξακκέο (14 δείγκαηα). Γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε εθαξκνγή ηεο κεζφδνπ νη ζπγθεληξψζεηο ησλ κεηάιισλ ινγαξηζκήζεθαλ θαη ζηε ζπλέρεηα εθαξκφζζεθε ε παξαγνληηθή αλάιπζε R ηχπνπ. Απφ ηνλ πίλαθα δεδνκέλσλ πξνθχπηεη ν πίλαθαο ησλ ζπληειεζηψλ ζπζρέηηζεο πνπ είλαη έλαο πίλαθαο (31X31) ηνπ νπνίνπ ηα δηαγψληα ζηνηρεία είλαη κνλάδεο (ζπζρέηηζε θάζε ζηνηρείνπ κε ηνλ εαπηφ ηνπ) θαη είλαη ζπκκεηξηθφο σο πξνο ηε δηαγψληφ ηνπ (2 ν ζηάδην). Ζ επίιπζε ηνπ πίλαθα ζπληειεζηψλ ζπζρέηηζεο νδήγεζε ζηνλ ππνινγηζκφ 31 ηδηνηηκψλ θαζψο θαη ζηα πνζνζηά ηεο νιηθήο δηαθχκαλζεο (ζ νι =31), (3 ν ζηάδην) (Πίλαθαο 5.10). ΠΑΡΑΓΩΝ ΗΓΗΟΣΗΜΖ ΠΟΟΣΟ ΟΛΗΚΖ ΓΗΑΚΤΜΑΝΖ (%) ΑΘΡΟΗΣΗΚΟ ΠΟΟΣΟ ΟΛΗΚΖ ΓΗΑΚΤΜΑΝΖ 1 18,07 58,28 58,28 2 7,68 24,78 83,06 3 2,40 7,74 90,79 4 1,19 3,83 94,63 5 0,72 2,31 96,94 6 0,46 1,47 98,41 7 0,23 0,74 99,15 8 0,11 0,35 99,49 9 0,09 0,32 99, ,03 0,11 99, ,01 0,04 99, ,01 0,03 99, ,002 0, ,11E-15 3,5672E

149 15 9,61E-16 3,0991E ,78E-16 2,18632E ,76E-16 1,85952E ,8E-16 1,54835E ,45E-16 1,11341E ,37E-16 1,08865E ,87E-16 6,03127E ,96E-17 2,56745E ,2E-16-3,78556E ,7E-16-5,4612E E-16-6,56008E ,9E-16-9,30678E ,3E-16-1,38746E ,7E-16-1,50941E ,4E-16-2,05425E ,9E-16-2,55638E E-15-6,5447E Πίνακας 5.10: Θδηνηηκέο θαη πνζνζηά νιηθήο δηαθύκαλζεο ησλ ρεκηθώλ ζηνηρείσλ Ο θαζνξηζκφο ηνπ αξηζκνχ ησλ παξαγφλησλ πνπ ηειηθά ζα δηαηεξεζνχλ είλαη ην θξηζηκφηεξν ζηάδην ηεο παξαγνληηθήο αλάιπζεο. Γηα ηνλ θαζνξηζκφ, αλαπηχζζνληαη θξηηήξηα (4 ν ζηάδην) θαη ζχκθσλα κε απηά πξνηείλνληαη σο θαηαιιειφηεξνη αξηζκνί δηαηεξνχκελσλ παξαγφλησλ (Δηθ & Πίλαθαο 5.11). 143

150 Εικ. 5.63: Δηάγξακκα Catell (scree-test) κεηαμύ αξηζκνύ ηδηνηηκώλ θαη ηηκώλ ηδηνηηκώλ, γηα ηνλ θαζνξηζκό ηνπ αξηζκνύ ησλ δηαηεξνύκελσλ παξαγόλησλ Κξηηήξην Πξνηεηλόκελνο αξηζκόο δηαηεξνύκελωλ παξαγόληωλ Γπλαηφηεηα γξαθηθήο παξάζηαζεο 2-3 Αλάινγα κε ην αζξνηζηηθφ πνζνζηφ πνπ εθθξάδνπλ νη αληίζηνηρεο ηδηνηηκέο ( 75%) Οη παξάγνληεο πνπ έρνπλ ηελ αληίζηνηρε ηδηνηηκή κεγαιχηεξε απφ ηε κνλάδα Οη παξάγνληεο πνπ έρνπλ πςειή θφξηηζε ζε πάλσ απφ κηα κεηαβιεηή Γηάγξακκα Catell 4 Πίνακας 5.11: Κξηηήξηα επηινγήο αξηζκνύ παξαγόλησλ 144