ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΑΥΛΕΙΟΥ ΧΩΡΟΥ 2 ου ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ, ΔΡΑΜΑΣ

Transcript

1 Τ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΔΡΑΜΑΣ ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΉΣ ΤΟΠΙΟΥ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ: ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΑΥΛΕΙΟΥ ΧΩΡΟΥ 2 ου ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ, ΔΡΑΜΑΣ Φοιτητές :ΣΤΑΜΑΤΑΚΗ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΤΣΑΡΔΙΔΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ Επιβλέπον καθηγητής : ΣΕΧΙΔΗΣ Λ. 1

2 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Οι τυπικοί σχολικοί αύλειοι χώροι χαρακτηρίζονται από την έλλειψη ευκαιριών για την ανάπτυξη δημιουργικών δραστηριοτήτων από τους µαθητές και την έλλειψη βλάστησης, γεγονός που τους καθιστά πολλές φορές ακατάλληλους για οποιαδήποτε ασχολία λόγω του µεσογειακού κλίματος µε τα θερµά καλοκαίρια και τους κρύους χειµώνες της Ελλάδας. Οι αύλειοι χώροι αποτελούν βασικό συμπλήρωμα του σχολικού κτιρίου, καθώς σε αυτούς λαμβάνουν χώρα αρκετές από τις λειτουργίες του σχολείου. Το σχολείο ως χώρος καθηµερινής παρουσίας του παιδιού είναι τόπος αγωγής που εκφράζει την κυρίαρχη άποψη της πολιτείας για το δομημένο περιβάλλον που αρµόζει στην εκπαίδευση των νέων αλλά και το ήθος του σχολείου απέναντι στο περιβάλλον και την οικολογία Για να πραγματοποιηθεί όμως η απρόσκοπτη χρήση του αύλειου χώρου, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η κατάλληλη διαμόρφωσή της, η οποία δύναται να αποσκοπεί στη βελτίωση τόσο της ψυχολογικής όσο και της σωματικής κατάστασης των χρηστών, έτσι ώστε να αισθάνονται άνετα, ευχάριστα και ξεκούραστα στο χώρο αυτό. Η παρούσα έρευνα πραγματοποιήθηκε προκειμένου να εκτιμηθεί η υφιστάμενη κατάσταση και να ακολουθήσουν προτάσεις για τη βελτίωσή της. Για τη συλλογή των απαραίτητων στοιχείων και την εξαγωγή συμπερασμάτων έγινε εκτενής έρευνα του σχολικού συγκροτήματος Aγίου Αθανασίου Δράμας. Από την ανάλυση προέκυψε πως υπάρχουν σημαντικά κατασκευαστικά και λειτουργικά προβλήματα, για την επίλυση των οποίων και τη λειτουργική βελτίωση του χώρου έγιναν ορισμένες προτάσεις που αφορούν αλλαγές ως προς τη φύτευση αλλά και τα τεχνητά στοιχεία και βασίζονται στις αρχές της αρχιτεκτονικής σχολικών χώρων. Ευρύτερους στόχους της εργασίας αυτής αποτελούν η δημιουργία χώρων εκπαιδευτικού χαρακτήρα με οργανωμένες και αλληλένδετες λειτουργίες που βελτιώνουν τη χρηστικότητα και έλκουν το ενδιαφέρον των χρηστών, η αισθητική βελτίωση του χώρου με φυτικά και 2

3 κατασκευαστικά στοιχεία, καθώς και η εκμετάλλευση, αλλά και ανάδειξη του αίθριου χώρου του σχολείου. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ Σχολείο, Σχολική αυλή, Υπαίθρια τάξη, Περιβαλλοντική εκπαίδευση, Δράμα, Άγιος Αθανάσιος ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Η πραγματοποίηση της παρούσας διπλωματικής δεν θα ήταν εφικτή αν δεν υπήρχε η ουσιαστική συμβολή κάποιων ανθρώπων οι οποίοι συνέβαλαν καθοριστικά ο καθένας με τον τρόπο του. Θα θέλαμε ιδιαίτερα να ευχαριστήσουμε τον υπεύθυνο καθηγητή μας, κ Λάζαρο Σεχίδη για την συνεχή υποστήριξη και καθοδήγηση που μας προσέφερε όλους αυτούς τους μήνες για την εκπόνηση της μελέτης μας. Επίσης θεωρούμε απαραίτητο να ευχαριστήσουμε θερμά τους καθηγητές μας από το τμήμα Αρχιτεκτονικής Τοπίου, οι οποίοι μας εφοδίαζαν με γνώσεις όλα αυτά τα χρόνια και έτσι μπορέσαμε να φέρουμε εις πέρας τη μελέτη ανάπλασης του 2 ου δημοτικού σχολείου Αγίου Αθανασίου. Τέλος ευχαριστούμε το εκπαιδευτικό προσωπικό και τους μαθητές του δημοτικού σχολείου για την άριστη συνεργασία μας και για τις πολύτιμες συμβουλές τους. 3

4 4

5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ ΚΕΦ.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ.7 ΚΕΦ.2 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ ΣΧΟΛΙΚΕΣ ΑΥΛΕΣ ΟΡΙΣΜΟΣ Της ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΤΑ ΘΕΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Η ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΤΟΥ ΑΥΛΕΙΟΥ ΧΩΡΟΥ Η ΣΧΟΛΙΚΗ ΑΥΛΗ ΚΑΙ ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΑΥΛΕΙΟΥ ΧΩΡΟΥ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ ΣΤΟΥΣ ΑΥΛΕΙΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΥΛΙΚΑ ΕΠΙΣΤΡΩΣΗΣ ΠΡΟΑΥΛΙΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΑΝΟΝΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΥΠΑΙΘΡΙΟΥ ΧΩΡΟΥ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΟΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΧΩΡΟ ΥΠΑΙΘΡΙΑ ΤΑΞΗ ΥΠΑΙΘΡΙΟ ΑΜΦΙΘΕΑΤΡΟ 20 5

6 2.6.3 ΒΟΤΑΝΙΚΟΣ ΚΗΠΟΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ ΠΡΑΣΙΝΗ ΣΤΕΓΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΥΠΟΙ ΦΥΤΕΜΕΝΩΝ ΔΩΜΑΤΩΝ ΟΦΕΛΗ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΡΑΣΙΝΕΣ ΣΤΕΓΕΣ ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΑΤΑΛΛΗΛΩΝ ΦΥΤΙΚΩΝ ΕΙΔΩΝ..28 ΚΕΦ3. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΠΡΟΣ ΜΙΜΙΣΗ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΑΥΛΩΝ.31 ΚΕΦ.4 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 39 ΚΕΦ.5 ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΧΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΟΡΙΑ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ ΘΟΡΥΒΟΣ ΠΡΟΣΒΑΣΙΜΟΤΗΤΑ ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ ΧΩΡΟΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΥΛΙΚΑ ΕΠΙΣΤΡΩΣΗΣ..49 6

7 5.4 ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΑ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΚΛΙΜΑ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑ ΒΛΑΣΤΗΣΗ ΠΑΝΙΔΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΑΠΟ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ 66 ΚΕΦ.6 ΓΕΝΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΙΔΕΑ «FRIENDSHIP» ΙΔΕΟΓΡΑΜΜΑ ΣΧΕΔΙΟ ΓΕΝΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ-ΧΑΡΑΞΗ ΚΑΤΟΨΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΥΛΙΚΑ ΕΠΙΣΤΡΩΣΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΦΥΤΕΥΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΤΟΜΕΣ-ΣΚΙΤΣΑ.82 ΚΕΦ.7 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ.83 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 85 7

8 ΚΕΦ.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι σχολικές αυλές αποτελούν πολύτιµο πόρο του σχολείου. Απαρτίζουν τον εξωτερικό χώρο του σχολικού συγκροτήματος, όπου οι µαθητές-τριες, έως και το ένα τέταρτο της ηµέρας τους κινούνται, αθλούνται, παίζουν προσεγγίζοντας ελεύθερα και αυθόρµητα κοινωνικά, πολιτιστικά και οικολογικά γεγονότα που αγγίζουν τη ζωή τους, προωθώντας παράλληλα τη µάθηση και την υγιή ανάπτυξή τους. Το µέγεθος, ο σχεδιασµός, τα χαρακτηριστικά που περιέχουν καθώς και ο τρόπος που χρησιμοποιούνται οι σχολικές αυλές από το προσωπικό και τους µαθητές-τριες µπορεί να έχουν σηµαντική επίδραση στη ζωή, στην υγεία των µαθητών-τριών και στο έργο του σχολείου βελτιώνοντας την ποιότητα της παρεχόµενης εκπαίδευσης (Malone & Tranter, 2003). Η σχέση, ωστόσο, µεταξύ του εξωτερικού περιβάλλοντος του σχολείου µε τους µαθητές- τριες δεν έχει διερευνηθεί όσο η σχέση τους µε τους εσωτερικούς χώρους. Η θεωρία για το πλεόνασµα της ενέργειας που εκτονώνεται µέσω του παιχνιδιού έχει ασκήσει µεγάλη επιρροή στο σχεδιασµό του εξωτερικού περιβάλλοντος των σχολείων (Spencer, 1855). Πράγµατι, οι σχολικές αυλές αποτελούµενες κυρίως από τσιµέντο και άσφαλτο, θεωρούνται ως χώροι για ανταγωνιστικό παιχνίδι και ανταγωνιστικές αθλητικές δραστηριότητες και όχι ως χώροι όπου προάγεται η σωµατική, κοινωνική και ψυχική υγεία των µαθητών-τριών ολιστικά, ενθαρρύνεται η επαφή τους µε το φυσικό περιβάλλον και ενισχύεται η µάθησή τους. Η Titman (1994), αναφερόµενη στο «κρυφό αναλυτικό πρόγραµµα του σχολείου» επισήµανε ότι ο τρόπος µε τον οποίο είναι διαµορφωµένες οι σχολικές αυλές στέλνει µηνύµατα στους µαθητές-τριες για το ήθος του σχολείου επηρεάζοντας τη στάση και τη συµπεριφορά τους. Οι µαθητές-τριες ερµηνεύουν µέσα από τα συµβολικά µηνύµατα του κρυφού αναλυτικού προγράµµατος τις προθέσεις, τις αξίες, το ενδιαφέρον που δείχνουν οι ενήλικες για το σχολείο τους και συνακόλουθα για αυτά τα ίδια. Στην έρευνά της οι προαύλιοι χώροι «διαβάστηκαν» από τα παιδιά ως η αντανάκλαση της αξίας τους στο σχολείο. Στο µέτρο που δεν ικανοποιούσαν τουλάχιστον σε κάποιο βαθµό τις ανάγκες τους, έπαιρναν το µήνυµα της έλλειψης φροντίδας 8

9 για τα ίδια και για το περιβάλλον. Ο τρόπος µε τον οποίο είναι διαµορφωµένες οι σχολικές αυλές επηρεάζει άµεσα το παιχνίδι των παιδιών, το οποίο πρέπει να αποτελεί µια διασκεδαστική, ενεργή, αυθόρµητη, προκλητική κίνηση αλλά και αλληλεπίδραση των παιδιών τόσο µεταξύ τους όσο και µε το φυσικό περιβάλλον (Malone & Tranter, 2003). Οι σχολικές αυλές θα πρέπει να αποτελέσουν χώρους κατάλληλα διαµορφωµένους, ώστε τα παιδιά να συµµετέχουν σε ένα ευρύ φάσµα δραστηριοτήτων παιχνιδιού οι οποίες, µέσα από µια ολιστική προσέγγιση, συνδέεται στενά µε την περιβαλλοντική τους ευαισθητοποίηση, τη µάθηση, την ανάπτυξη και τη σωµατική, κοινωνική και ψυχική τους υγεία. Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι να διερευνήσει τις αντιλήψεις των µαθητών- τριών σχετικά µε την επίδραση των «πράσινα» διαµορφωµένων σχολικών αυλών στη µάθηση, την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση και τη σωµατική, κοινωνική Και ψυχική τους υγεία. 9

10 ΚΕΦ.2 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ 2.1 ΣΧΟλΙΚΕΣ ΑΥΛΕΣ Σύµφωνα µε σύγxρονες παιδοκεντρικές παιδαγωγικές απόψεις που αναγνωρίζουν το ρόλο του περιβάλλοντος στην ανάπτυξη του παιδιού και το θεωρούν ως ένα από τους παράγοντες της παιδαγωγικής διαδικασίας, οι σχολικές αυλές αντιµετωπίζονται ως χώροι αγωγής. Θεωρείται µάλιστα, ότι ο σχεδιασµός τους και η εκπαιδευτική διαδικασία πρέπει να υπακούουν σε κοινές αρχές. Με βάση την άποψη αυτή γίνεται αντιληπτό ότι ο σχεδιασµός της αυλής του ελληνικού σχολείου που εκφράζει και την άποψη της πολιτείας και την κυρίαρχη κοινωνική αντίληψη για την ποιότητα του χώρου που ταιριάζει στην εκπαίδευση των παιδιών, ανταποκρίνεται και εξακολουθεί να στηρίζει ένα παρωχηµένο µοντέλο διδασκαλίας, το παραδοσιακό δασκαλοκεντρικό µοντέλο, που περιορίζει τη διδασκαλία και τη µάθηση στην σχολική αίθουσα, στην τάξη. Οι σχολικές αυλές όµως εκτός από χώροι αγωγής είναι ουσιαστικά και οι τελευταίες ευκαιρίες που έχουν αποµείνει στη σύγχρονη ελληνική πόλη για να φιλοξενηθούν χώροι φύσης για τους µαθητές και να βελτιωθεί το αστικό περιβάλλον γενικότερα. Ο τρόπος με τον οποίο οι σχολικοί χώροι αναπτύσσονται, χρησιμοποιούνται και διαχειρίζονται μπορεί να έχει σημαντικό αντίκτυπο στη στάση των μαθητών και στη συμπεριφορά τους προς το σχολείο, μεταξύ τους, προς το ευρύτερο περιβάλλον και την κοινωνία. Βρέθηκε πως οι μαθητές μπορούν να δαπανήσουν μέχρι και το 25% του χρόνου τους στο χώρο του σχολείου. Αυτό είναι περισσότερο από μία ημέρα την εβδομάδα. Γίνεται λοιπόν αντιληπτή η σημαντικότητα της βελτίωσης των εμπειριών τους στο συγκεκριμένο χώρο. Και αυτό γιατί οι νέοι άνθρωποι είναι σε θέση να διαβάζουν τα μηνύματα και τα νοήματα από την ποιότητα του περιβάλλοντός τους και να ερμηνεύουν την κατάσταση του. Ως αντανάκλαση της αξίας του χώρου των ενηλίκων, στο περιβάλλον των παιδιών που είναι και οι κύριοι χρήστες του. 10

11 Όμως τα παιδιά είναι δυνατό να λάβουν αντιφατικά μηνύματα από τους ενήλικες. Για παράδειγμα, μπορεί να διδαχτούν ότι «το περιβάλλον» είναι σημαντικό και ότι θα πρέπει να το φροντίσουν όμως στη συνέχεια βρίσκονται αντιμέτωποι με ένα περιβάλλον ανεπαρκώς σχεδιασμένο ή ελλιπώς φροντισμένο. Προκειμένου λοιπόν να υποστηριχτούν τα όσα λέγονται μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας, είναι σημαντικό οι πρακτικές ιδέες να εφαρμόζονται και έξω από αυτήν. Τέτοιες ιδέες για παράδειγμα θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν την ανακύκλωση και την κομποστοποίηση στο έδαφος, την εισαγωγή ιθαγενών ειδών φυτών για την ενθάρρυνση της άγριας ζωής, τη χρήση ανακυκλωμένων υλικών ή τη διατήρηση των χώρων χρήσης βιολογικών μεθόδων. O χώρος της εκπαίδευσης πρέπει να προκαλεί στον εκπαιδευόμενο συναισθήματα ηρεμίας και αναζήτησης, να δημιουργεί αισθήματα ευεξίας, να προάγει τη δημιουργικότητά του και τις ικανότητές του και να εξάπτει τη φαντασία του. Ο εξωτερικός χώρος των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, οι αυλές ή οι κήποι των σχολείων και των λοιπών ιδρυμάτων, αποτελούν μια σημαντική παράμετρο για την επιτυχία των παραπάνω. Για το λόγο αυτό ο σχεδιασμός και η επιλογή των στατικών (κατασκευές) και δυναμικών (φυτικό υλικό) στοιχείων θα πρέπει να γίνεται έπειτα από προσεκτική μελέτη. Η αρχιτεκτονική τοπίου στην περίπτωση του σχεδιασμού του περιβάλλοντος χώρου εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, εξετάζει, αναλύει και σχεδιάζει με στόχο την επιτυχία του άριστου λειτουργικού και οπτικού-αισθητικού αποτελέσματος. Είναι σημαντικό να επισημανθεί όπως άλλωστε έχει φανεί από επιστημονικές έρευνες ότι αλλαγές αναβάθμισης του περιβάλλοντος είναι βιώσιμες μόνο όταν ανταποκρίνονται στις ανάγκες του χρήστη. Με τις κατάλληλες διαμορφώσεις στο χώρο της αυλής και την επιλογή της φύτευσης ανάλογα με το σκοπό χρήσης, βελτιώνεται η λειτουργία και η περιβαλλοντική 11

12 συμπεριφορά του με αποτέλεσμα να εξασφαλίζεται εκτός από τη ψυχική και σωματική υγεία των μαθητών και η περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση τους 2.2 ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Έχει κατά καιρούς διατυπωθεί ένας μεγάλος αριθμός ορισμών, σχετικά με την ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ. Παραθέτουμε τους πιο σημαντικούς κατά τη γνώμη μας. «Η ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ είναι η διαδικασία αναγνώρισης αξιών και διασαφήνισης εννοιών για την ανάπτυξη των ικανοτήτων και των στάσεων που είναι απαραίτητες για την κατανόηση και την εκτίμηση της αλληλοσυσχέτισης ανθρώπου, πολιτισμού και βιοφυσικού περιβάλλοντος. Η Π.Ε. συνεπάγεται επίσης άσκηση στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και τη διαμόρφωση ενός κώδικα συμπεριφοράς του κάθε ατόμου γύρω από τα προβλήματα που αφορούν την ποιότητα του περιβάλλοντος.» (I.U.C.N., 1970) Η Π.Ε. είναι μια διαρκής διαδικασία μέσω της οποίας τα άτομα και οι κοινωνικές ομάδες θα συνειδητοποιήσουν το περιβάλλον τους και θα αποκτήσουν τις γνώσεις, τις αξίες, τις ικανότητες, την εμπειρία και τη θέληση που θα τους επιτρέψουν να δράσουν ατομικά και συλλογικά, με σκοπό την επίλυση των σημερινών και μελλοντικών προβλημάτων του περιβάλλοντος.» (UNESCO, 1988) «Η Π.Ε. δεν είναι τίποτα περισσότερο ή λιγότερο από μια εκπαίδευση των πολιτών που συνιστάται στη δημιουργία πνεύματος προσωπικής στράτευσης και κοινωνικής υπευθυνότητας, παράλληλα με μια συστηματική αντίληψη της σχέσης του ανθρώπου με τη φύση» (O Riordam, 1976) 12

13 2.2.2 ΤΑ ΘΕΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Η εγκατάλειψη των υπαίθριων παιχνιδιών και της επαφής των παιδιών με τη φύση δεν προκαλεί μόνο προβλήματα στη φυσιολογική ανάπτυξη του παιδιού, επιπρόσθετα ρίχνει τα θεμέλια για μια συνεχιζόμενη παραμέληση και υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος. Έρευνες έχουν τεκμηριώσει σαφώς πως η σχέση και η αγάπη για τη φύση αυξάνονται από την τακτική επαφή των παιδιών με το φυσικό κόσμο. (Bunting 1985, Phenice & Griffore 2003, Schultz et al. 2004). Πολλοί ερευνητές αναφέρουν πως το «παράθυρο» για τον σχηματισμό δεσμών με το φυσικό περιβάλλον είναι ανοιχτό κατά τη διάρκεια της πρόωρης και μέσης παιδικής ηλικίας, και σε αυτή τη διάρκεια απαιτείται τακτική επαφή με τη φύση (Cohen & horm-wingerg 1993 Kellert 2002 Phenice & Griffore 2003 Sobel 1990, 1996 & 2004 Wilson 1993). Υποστηρίζεται επίσης πως εάν τα παιδιά δεν αναπτύξουν μια σχέση σεβασμού και φροντίδας για το φυσικό περιβάλλον κατά τη διάρκεια της πρώιμης ηλικίας τους, τότε είναι πολύ πιθανό να μην αναπτύξουν ποτέ τέτοια στάση στη ζωή τους. (Sobel 1996, Wilson 1996). - Τα παιδιά με συμπτώματα της Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ADHD) είναι σε καλύτερη θέση να συγκεντρωθούν μετά την επαφή με τη φύση (Taylor et al. 2001) -Τα παιδιά που έρχονται σε επαφή με τη φύση έχουν υψηλότερη βαθμολογία σε τεστ συγκέντρωσης και αυτοπειθαρχίας (Faber Taylor et al. 2002, Wells 2000) - Τα παιδιά που παίζουν τακτικά στην ύπαιθρο είναι πιο εύρωστα και υγιή (Fjortoft 2001, Grahn et al. 1997) -Η φύση μειώνει το στρές στη ζωή των παιδιών (Wells 2003) 13

14 -Τα παιδιά που παίζουν στη φύση έχουν θετικότερα συναισθήματα το ένα για το άλλο (Moore 1996) - Η φύση βοηθά τα παιδιά να αναπτύξουν τη δημιουργικότητα τους και ενσταλάζει μια αίσθηση ειρήνης και ένωσης με τον κόσμο (Crain 2001) Η ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Στην Ελλάδα η Περιβαλλοντική εκπαίδευση εμφανίζεται στα τέλη του Τη σχολική περίοδο με πρωτοβουλία του ΥΠ.Ε.Π.Θ. και του Κ.Ε.Μ.Ε. η Περιβαλλοντική εκπαίδευση εισάγεται ως προαιρετική εκπαιδευτική καινοτομία, στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Ο νόμος 1892/90 του ΥΠΕΠΘ έρχεται για να ισχυροποιήσει το μέχρι τότε «ήπιο θεσμικό πλαίσιο» και συμβάλει στην κατακόρυφη ανάπτυξη της Περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. 2.3 Η ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΤΟΥ ΑΥΛΕΙΟΥ ΧΩΡΟΥ Οι µαθητές λαµβάνουν υποσυνείδητα µηνύµατα και ερεθίσµατα από το σχολικό τους περιβάλλον και η επίδραση των χαρακτηριστικών αυτών είναι καθοριστική στην αντίληψη που αποκτά το παιδί για την ταυτότητα του χώρου, η οποία µε τη σειρά της συµβάλλει στη διαµόρφωση της προσωπικής του ταυτότητας και του πρίσµατος µέσα από το οποίο αργότερα θα κρίνει, θα 14

15 δηµιουργεί, και θα χειρίζεται το περιβάλλον, δοµηµένο και φυσικό. (Robbie Nicol, et al, 2007) Βασική θέση της χωροπαιδαγωγικής, που μελετά συστηματικά το ρόλο του δομημένου σχολικού χώρου στη μάθηση και την ανάπτυξη του μαθητή, είναι ότι ο «κτισμένος» σχολικός χώρος με τις δομές του δεν παρέχει μόνο το στεγασμένο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας αλλά με το είδος της δόμησης του εκφράζει και στηρίζει κοινωνικές σχέσεις και αξίες. Η αυλή ως φυσικός χώρος, μπορεί να προσφέρει το πλαίσιο ανάπτυξης δραστηριοτήτων, όχι μόνο τις ώρες του διαλλείματος-οι οποίες μπορούν να γίνουν ευχάριστες και δημιουργικές, αλλά και το χώρο μελέτης και δράσης στα πλαίσια ενός δομημένου προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Έτσι μπορούμε να χαρακτηρίσουμε κατά μια έννοια την αυλή του σχολείου ως τη «μεγαλύτερη αίθουσα» του σχολικού χώρου, μια και σε αυτήν μπορούν να στεγαστούν ιδιαίτερα σημαντικές δραστηριότητες από παιδαγωγικής πλευράς. (Ταμουτσέλη, 2002) 2.4 Η ΣΧΟΛΙΚΗ ΑΥΛΗ ΚΑΙ ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Η κατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος είναι κάτι που ανησυχεί τα παιδιά, όμως συχνά νιώθουν ότι δεν μπορούν να κάνουν κάτι για να αλλάξουν τα πράγματα. Η συμμετοχή τους σε πρόγραμμα διαμόρφωσης της σχολικής αυλής, τα βοηθά να αποκτήσουν εκείνες τις γνώσεις, δεξιότητες που απαιτούνται για την επίλυση των περιβαλλοντικών προκλήσεων που αντιμετωπίζει σήμερα ο κόσμος. (Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης, 2005) Μια «αυλή κοντά στη φύση» Ενισχύει την βιοποικιλότητα 15

16 Συντελεί αισθητά στη βελτίωση του μικροκλίματος της περιοχής Συντελεί στην απορρόφηση του διοξειδίου του άνθρακα και άρα στην αντιμετώπιση του Φαινόμενου του Θερμοκηπίου Συντελεί στην καλύτερη σύνδεση και επικοινωνία των παιδιών Δίνει την δυνατότητα για δραστηριότητες και δημιουργία υπαίθριων πολιτιστικών εκδηλώσεων Ενθαρρύνει την άμεση αλληλεπίδραση των μαθητών με το φυσικό περιβάλλον Βελτιώνει την αισθητική του χώρου Καλύπτει βασικές ανάγκες των παιδιών όπως, παιχνίδι, ξεκούραση, άθληση κ.α. 2.5 ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΑΥΛΕΙΟΥ ΧΩΡΟΥ Η διαμόρφωση της σχολικής αυλής σχεδόν ποτέ δεν απασχολούσε τους αρχιτέκτονες στον παρελθόν. Το μόνο τους μέλημα ήταν να υπάρχει ανοιχτός χώρος για τους μαθητές και να είναι περιφραγμένος. Συμπληρωματικά, σε κάποια άκρη της αυλής προβλέπουν το σκάμμα με την άμμο για αθλητικά αγωνίσματα κατά το μάθημα της γυμναστικής, ο σχολικός κήπος και το μάθημα των φυσιογνωστικών και βέβαια η βρύση και τα αποχωρητήρια. Με την πάροδο του χρόνου και τις μικρές αλλαγές που επήλθαν παρατηρούμαι ότι εξακολουθεί να κυριαρχεί το τσιμέντο στις σχολικές αυλές και η απουσία πρασίνου είναι αισθητή. Σε άλλες χώρες, όμως, που έχουν καλύτερη υποδομή, έγιναν προσπάθειες διαμόρφωσης του αύλειου χώρου σε ζώνες διαφορετικών δραστηριοτήτων, ώστε να παύσει να είναι η σχολική αυλή ένας άμορφος χώρος πρόσφορος μόνο για κινητική εκτόνωση και να μετατραπεί σε ένα χώρο με οπτική ποικιλία και με δυνατότητες για συμβολική χρήση των οργάνων και του εξοπλισμού που τον εμπλουτίζουν. Άλλες παρεμβάσεις 16

17 γίνονται με τη χρήση διαφορετικού υλικού επίστρωσης, με την εγκατάσταση οργάνων γυμναστικής και τέλος με τη δημιουργία πρασίνου Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ ΣΤΟΥΣ ΑΥΛΕΙΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ Η φύτευση παίζει σημαντικό ρόλο στην ηλιακή αρχιτεκτονική αφού πέρα από την ευεργετική έκλυση οξυγόνου και διοξειδίου του άνθρακα που πραγματοποιείται από την φωτοσύνθεση, προσφέρει σκιασμό των χώρων αλλά και των κτιρίων μειώνοντας τις θερμικές προσόδους του κελύφους. Η επιλογή των φυλλοβόλων ειδών μας δίνει τη δυνατότητα να έχουμε σκίαση το καλοκαίρι, ενώ το χειμώνα έχουμε τη διείσδυση του ήλιου και την θέρμανση των εσωτερικών χώρων μιας κατοικίας. Τα αειθαλή είδη είναι μια επιλογή όταν επιδιώκουμε συνέχεις σκίαση σε ένα κτίριο ή προστασία από ανέμους. Έτσι σύμφωνα με τις διαφορετικές ημερήσιες και εποχιακές πορείες του ήλιου η καλύτερη τοποθέτηση φυλλοβόλων δέντρων είναι στη νότια και δυτική πλευρά δίνοντας έτσι την καλύτερη σκίαση το καλοκαίρι και ηλιασμό τον χειμώνα. Αντίθετα τα αειθαλή δέντρα χρησιμοποιούνται καλύτερα με τη χρήση τους στη βόρεια και δυτική πλευρά. (Αξαρλή, 2009) ΥΛΙΚΑ ΕΠΙΣΤΡΩΣΗΣ ΑΥΛΕΙΩΝ ΧΩΡΩΝ Τα υλικά επίστρωσης αύλειων χώρων διακρίνονται στα εξής (Κασσιός, 2007): 1. Υλικά αδιάσταλτα μόνιμα αδιαπέραστα: άσφαλτος, τσιμέντο και διάστρωση με χαλίκι 3 και συμπίεση. 2. Υλικά ποικίλου πάχους από 5-25 εκ. προερχόμενα από ανακυκλωμένα υλικά ελαστικών. 17

18 3. Τα υλικά αυτά διατίθενται είτε σε πλακίδια (blocks) είτε σε υλικά διάστρωσης(tartan) 4. Υλικά επίστρωσης σε αδιάσταλτα blocks με κενό πληρώσεως και σπορά με αγροστώδη. 5. Τεχνητός χλοοτάπητας σε μορφή διαδρόμων με αγκύρωση στο έδαφος. 6. Χλοοτάπητας. 7. Υλικά εφαρμογής συγκόλλησης λεπτόκοκκου υλικού Κανόνες σχεδιασμού υπαίθριων χώρων Άλλωστε, η δημιουργία ενός κατάλληλου περιβάλλοντος μπορεί να αποτελέσει εκπαιδευτικό εργαλείο στα χεριά του παιδαγωγού για τη στήριξη συγχρόνων διδακτικών μεθόδων και τον εμπλουτισμό της εκπαιδευτικής διαδικασίας. (Moore & Young, 1997, Boda, 2006). Για να ανταποκριθεί όμως μια σχολική αυλή σε ένα τέτοιο ρόλο θα πρέπει να σχεδιάζεται σύμφωνα με ορισμένα κριτήρια που θα αφορούν τόσο την αισθητική του χώρου, όσο και την λειτουργική και παιδαγωγική του ποιότητα (Ταμουτσέλη, 2008, DFEE, 1997). Τέτοια κριτήρια είναι: Ο φωτισμός κατά τους χειμωνιάτικους μήνες, Η σκίαση κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, Η οπτική κάλυψη άσχημων θέσεων, τοπίων, Η ηχητική κάλυψη από παρακείμενους δρόμους, επιχειρήσεις, Η αισθητική ελευθερία μέσα από την περίφραξη, Οι χώροι ομορφιάς για μικρό περίπατο, χαλάρωση και την ώρα του διαλλείματος ή άπλα παρατήρηση, Η ανεμπόδιστη δραστηριότητα των εκπαιδευμένων (παιχνίδι, αθλητισμός, κίνηση), Ο εκμηδενισμός κίνδυνου ατυχημάτων, αλλεργικών αντιδράσεων κλπ 18

19 Η κατά το δυνατόν μείωση της ανάγκης φροντίδας και συντήρησης από εξειδικευμένο προσωπικό. 2.6 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΟΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΧΩΡΟ Μεγάλο μέρος του σχολικού προγράμματος είναι δυνατό να διδαχθεί στον εξωτερικό χώρο και μάλιστα ορισμένα μαθήματα είναι απαραίτητο να διδάσκονται έξω ενώ πολλά από αυτά επωφελούνται από τη χρήση του εξωτερικού περιβάλλοντος. Οι εξωτερικοί χώροι επιπρόσθετα βοηθάνε στη μάθηση και στη ανάπτυξη του παιδιού ενώ μπορούν να σχεδιαστούν και να χρησιμοποιηθούν για διδασκαλία με μικρές ομάδες ή με ολόκληρη την τάξη (Ταμουτσέλη, Κ., Εβρενοπούλου, Δ., Πολύζου, Ε., 2010) ΥΠΑΙΘΡΙΑ ΤΑΞΗ Σύμφωνα με το διεθνές γραφείο των νέων σχολείων, η υπαίθρια τάξη είναι μια ενεργητική τάξη, μια ηλιόλουστη τάξη, μια τάξη φύση, ένα φυσικό σχολείο που συνδυάζει τις αρχές της ιατροπαιδαγωγικής και της ιατροπαιδοτεχνικής. Σ αυτή τη φυσιολατρική οπτική αναγνωρίζουμε τις επιδράσεις του Adolphe Ferriere, ο οποίος σε άρθρο του, το 1926, προσδιόριζε τα στοιχεία της νέας αγωγής εκτός αστικού πλαισίου. Βασικά στοιχεία της αγωγής στις υπαίθριες τάξεις, είναι η διηνεκής εποπτεία και η ελεύθερη επικοινωνία δασκάλων-μαθητών. Παράλληλα, επιδιώκεται η ανάδυση της ατομικότητας των μαθητών, η καλλιέργεια της αυτενέργειας, του κοινωνικού πνεύματος, η αρμονική ανάπτυξη διανοητικών και σωματικών δυνάμεων. 19

20 Βασικές παιδαγωγικές και διδακτικές αρχές θεωρούνται: η πρακτική της ανεξάρτητης εργασίας και της πραγματογνωσίας, η θεματική προσέγγιση των μαθημάτων, η ενιαία συγκεντρωτική διδασκαλία, οι ενεργητικές μέθοδοι, η εκμάθηση της αυτονομίας και η προσέγγιση μαθητών και εκπαιδευτικών, η συνεκπαίδευση των δύο φύλων, η οργάνωση της σχολικής ζωής σε κοινοτικό πλαίσιο, η ανάδειξη της αξίας της ατομικής πρωτοβουλίας των μαθητών και της εκπαίδευσης-διδασκαλίας σε στενή σχέση με τη ζωή, ο σεβασμός προς την εμπειρία του παιδιού και η δημιουργία μιας ατμόσφαιρας ζωηρής εργασίας, ευχάριστης και χαλαρωτικής απασχόλησης, η εναλλαγή εργασίαςπαιχνιδιού και ανάπαυλας-ξεκούρασης, τα σπορ, τα παιχνίδια, τα διάφορα είδη χειρωνακτικής εργασίας.(θεοδώρου.β.,καρακατσάνη.δ., 2004) 7 ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΥΠΑΙΘΡΙΩΝ ΤΑΞΕΩΝ 1. Η παραδοσιακή διδασκαλία στην τάξη χρησιμοποιεί βιβλία, διαλέξεις, βίντεο και το διαδίκτυο ως εκπαιδευτικά εργαλεία. Η υπαίθρια τάξη εκθέτει τους φοιτητές μέσω της άμεσης εμπειρίας σε φυσικές περιοχές και τα μοντέλα της επίδειξης, όπως μετεωρολογικούς σταθμούς, τα συστήματα παροχής νερού και εγκαταστάσεις ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. 2. Χρησιμοποιεί βιωματικές μεθόδους διδασκαλίας για τους μαθητές. Η υπαίθρια τάξη προωθεί ενεργή, χειρονακτική και διερευνητική μάθηση. 3. Κάνει την εκμάθηση μια πολύ-αισθητηριακή εμπειρία. Με τη συνεργασία των αισθήσεων της αφής, όσφρησης, ακοής, γεύσης και 20

21 4. όρασης, οι μαθητές διατηρούν στη μνήμη τους τις μακράς διάρκειας δραστηριότητες. 5. Ως ένα μικρό-οικοσύστημα, η υπαίθρια τάξη υπογραμμίζει την διασύνδεση όλων των πραγμάτων. 6. Προσφέρεται για διεπιστημονικές μελέτες. 7. Αναγνωρίζει και χρησιμοποιεί διάφορες μορφές μάθησης. Όπως αναφέρει στη θεωρία του ο Howard Gardner της πολλαπλής νοημοσύνης, οι άνθρωποι έχουν μια ποικιλία ικανοτήτων και τρόπων μάθησης. Παρά το γεγονός ότι μερικοί μαθητές επωφελούνται από το βασικό περιβάλλον, υπάρχουν και εκείνοι που θα επωφεληθούν από μια πιο βιωματική προσέγγιση. 8. Μέσω της μάθησης και της διαχείρισης των δραστηριοτήτων οι μαθητές θα κατανοήσουν ότι ο μικρόκοσμος του σχολείου τους, αντανακλά τα παγκόσμια περιβαλλοντικά προβλήματα ΥΠΑΙΘΡΙΟ ΑΜΦΙΘΕΑΤΡΟ Η υπάρχουσα κατάσταση του προαυλίου δεν εξυπηρετεί στην πραγματοποίηση εκδηλώσεων των μαθητών, έτσι θεωρήσαμε απαραίτητο το σχεδιασμό αμφιθεάτρου για τις θεατρικές ή μουσικές εκδηλώσεις και διατηρήσαμε μπροστά μεγάλο μέρος με πράσινο για τις αθλητικές δραστηριότητες ώστε να χρησιμοποιούν το αμφιθέατρο για κερκίδες. Προτιμήσαμε υλικά, στα οποία τα παιδιά θα νιώθουν άνετα να καθίσουν ακόμα και να ξαπλώσουν, όπως το ξύλο και ο χλοοτάπητας ΒΟΤΑΝΙΚΟΣ ΚΗΠΟΣ Θέλοντας να ενισχύσουμε την αισθητική της εισόδου του σχολείου και να προσελκύσουμε τους κατοίκους αλλά και τους επισκέπτες του χωριού, ιδανική λύση αποτελεί ένας βοτανικός κήπος, ο οποίος διαθέτει και άρωμα και χρώμα. 21

22 Το άρωμα των φυτών δημιουργεί ευχάριστες μνήμες και ευεξία, άμεσα συνδεδεμένες με τον χώρο του σχολείου ενώ το χρώμα των φυτών κεντρίζει το οπτικό ενδιαφέρον στους επισκέπτες. Φυτά επιλεγόμενα για το άρωμα και το χρώμα τους για τον βοτανικό κήπο: Κοινή ονομασία αγιόκλημα γιασεμί δενδρολίβανο μέντα θυμάρι λεβάντα χαμομηλι Επιστημονική ονομασία Lonicera sp. Jasminum officinale Rosmarinus officinalis Menthe spicata Thymus capitatus Levandula spica Chamaemelum nobile ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ Εκπαιδευτικοί στόχοι -Γνώση των λαχανικών του τόπου μας -Γνωριμία με τις αρχές της βιολογικής γεωργίας -Κατανόηση της αξίας της συνεργασίας, της συλλογικότητας και της ομαδικής εργασίας -Ανάπτυξη πρωτοβουλίας και υπευθυνότητας -Ευαισθητοποίηση σε θέματα ποιότητας διατροφής και κατανάλωσης οικολογικών προϊόντων 22

23 -Συναισθηματική σύνδεση με το έργο τους και κατ επέκταση με τον χώρο του σχολείου -Ευαισθητοποίηση των μαθητών σε θέματα ρύπανσης του εδάφους από χημικά φυτοφάρμακα και λιπάσματα 2.7 ΠΡΑΣΙΝΗ ΣΤΕΓΗ Με τον όρο «πράσινη στέγη» ονομάζουμε ένα δώμα το οποίο έχει μετατραπεί σε κήπο, ο οποίος όμως αναπτύσσεται σε ελεγχόμενες συνθήκες με πολλά περιβαλλοντικά αλλά και οικονομικά οφέλη. Οι πράσινες στέγες είναι επίσης γνωστές και ως φυτεμένα δώματα, πράσινες ταράτσες, οικολογικές στέγες, ταρατσόκηποι και διάφορες άλλες ονομασίες. Οι σύγχρονες πόλεις ασφυκτιούν, οι υπαίθριοι χώροι δεν επαρκούν, η διαθέσιμη γη περιορίζεται και η αξία της ανεβαίνει. H ανάγκη για περισσότερο πράσινο και για βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων στις πόλεις οδήγησε διεθνώς στη δημιουργία νέων πράσινων χώρων σε ένα άλλο επίπεδο, λίγο πιο ψηλά, στη δημιουργία δηλαδή μιας πράσινης πόλης πάνω στην πόλη! Αυτό επιτεύχθηκε με τη δημιουργία φυτεμένων δωμάτων, και όχι με μεμονωμένες γλάστρες, αλλά με ενιαία φύτευση του χώρου πάνω από ειδικά συστήματα διαστρωμάτωσης και υγρομόνωσης ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ Οι πράσινες στέγες είναι κυριολεκτικά παλιές όσο κι άνθρωπος και χρησιμοποιούνταν πολύ πριν τη σύλληψη της ιδέας της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής. Ήδη από την αυγή της ανάπτυξης της αγροτικής κοινωνίας, στο πρώτο στάδιο του Πολιτισμού, γύρω στο π.χ., οι άνθρωποι άρχισαν να εγκαταλείπουν τις σπηλιές και τα πρόχειρα καταφύγια και να 23

24 εγκαθίστανται σε οικισμούς, οργανωμένοι σε ομάδες που είχαν ως βάση την εκτεταμένη οικογένεια. Οι οικισμοί αυτοί, που είχαν το μέγεθος και τη δομή των σύγχρονων χωριών, χτίζονταν από υλικά που βρίσκονταν σε αφθονία στο φυσικό περιβάλλον, όπως το χώμα, με τη μορφή πυλού και οι φυτικές ύλες. Ιδιαίτερα οι φυτικές ύλες, είτε στη ζωντανή είτε στην αποξηραμένη μορφή τους (φυτά και άχυρο π.χ.), αποτελούσαν κυρίαρχα υλικά δόμησης καθώς πρόσφεραν πολλαπλά οφέλη στη θερμομόνωση, τη στεγανοποίηση, τη σταθερότητα και την αισθητική αυτών των πρώτων κατοικιών. ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΥΓΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Η ανάπτυξη και οι άνθηση των αγροτικών κοινωνιών μεταμόρφωσε τα πρώτα χωριά σε κωμοπόλεις πολλών χιλιάδων κατοίκων, όπου η φύτευση των στεγών συνέχισε να είναι δημοφιλής με εξαιρετικά αποτελέσματα. Ένα από αυτά είναι "Οι Κρεμαστοί Κήποι της Βαβυλώνας", οι οποίοι μνημονεύονται μέχρι σήμερα ανάμεσα στα Επτά Θαύματα του αρχαίου κόσμου. Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα οι άνθρωποι εξακολούθησαν τις ίδιες πρακτικές δόμησης. Τα δείγματα κελτικής αρχιτεκτονικής, που βλέπουμε στα Χάιλαντς της Σκωτίας, την Ουαλλία και την Ιρλανδία, μας δίνουν μια καλή εικόνα για τη χρήση του φυτεμένου δώματος μέχρι και μετά την Αναγέννηση. Ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα της χρήσης φυτικών υλικών στις στέγες κατά τη διάρκεια της Ελισαβετιανής εποχής είναι οι κατοικίες του Σέξπιρ και της συζύγου του, Αν Χάθαγουεϊ, στο Στάτφορντ. Και τα δύο κτήρια, που χρονολογούνται από τα μέσα του μ.χ. και βρίσκονται σε άψογη κατάσταση, είναι επισκέψιμα προσφέροντάς μας μια καθαρή εικόνα της αρχιτεκτονικής της εκείνης της περιοδου. ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ Η βιομηχανική επανάσταση και όλο το δεύτερο στάδιο της εξέλιξης του ανθρώπινου πολιτισμού, επέφεραν θεμελιώδεις αλλαγές στον τρόπο ζωής σε 24

25 όλον τον πλανήτη. Μια από τις πιο χαρακτηριστικές αλλαγές ανάμεσα τους ήταν η ανάπτυξη των μεγάλων πόλεων που εξυπηρετούσαν τον αστικοποιημένο νέο τρόπο ζωής, και ειδικότερα τη διαμόρφωση μονάδων παραγωγής (εργοστασίων) και αγορών για την πώληση των προϊόντων της βιομηχανίας. Τα εργοστάσια και οι αγορές χρειάζονταν εργάτες και καταναλωτές, οι οποίοι συγκεντρώνονταν σε αστικά κέντρα τα οποία είχαν τη μορφή σύγχρονων πόλεων. Η μαζική παραγωγή και η ευρεία κατανάλωση έφεραν μαζί τους την δυνατότητα και την αναγκαιότητα για την ανάπτυξη των μεγάλων αστικών κέντρων σε ευρεία κλίμακα ΤΥΠΟΙ ΦΥΤΕΜΕΝΩΝ ΔΩΜΑΤΩΝ Οι τύποι φυτεμένων δωμάτων είναι οι εξής: Εκτατικός τύπος, Ημιεντατικός τύπος, Εντατικός τύπος, Επικλινής τύπος, Κάθετος κήπος. Εκτατικός τύπος: Ο εκτατικός τύπος συνήθως επιλέγεται σε περιπτώσεις στις οποίες τα χαρακτηριστικά του δώματος και η στατική μελέτη δεν επιτρέπουν να υπερβεί η κατασκευή το βάρος των 150 kg/m². Μπορεί να εφαρμοστεί ακόμα και σε σημεία, όπου η πρόσβαση είναι δύσκολη ή μη επιτρεπτή και σε περιπτώσεις στις οποίες στόχος είναι μόνο η εξοικονόμηση ενέργειας στο κτίριο. Ημιεντατικός τύπος: Επιλέγουμε την κατασκευή μιας πράσινης στέγης ημιεντατικού τύπου, όταν επιθυμούμε να έχουμε περισσότερες επιλογές διαμόρφωσης, μεγεθών, υλικών και φυτευτικών συνδυασμών στο χώρο. Εντατικός τύπος: Η διαστρωμάτωση του εντατικού τύπου περιλαμβάνει ότι και οι δύο προγενέστεροι, με τη διαφορά ότι το φυτικό υπόστρωμα μπορεί να 25

26 κυμαίνεται σε ύψος από 0,45 μ έως 1,20 μ και μπορούν να τοποθετηθούν φυτά και δένδρα μεγάλου ύψους. Επικλινής τύπος: Ο επικλινής τύπος εφαρμόζεται σε κεκλιμένα δώματα. Στην επικλινή φύτευση χρησιμοποιούνται ειδικά υποστρώματα και υλικά αγκύρωσης ανάλογα με την κλίση της στέγης. Κάθετος κήπος: Με τον όρο «κάθετος κήπος» εννοούμε τη φύτευση πάνω στις κάθετες επιφάνειες των κτιρίων. Αυτό επιτυγχάνεται είτε με φυτοδοχεία τα οποία στηρίζονται στον τοίχο του κτιρίου, είτε με ένα εξειδικευμένο σύστημα, το οποίο περιλαμβάνει έναν ανθεκτικό μεταλλικό σκελετό, ένα φύλλο PVC, μη βιοαποικοδομήσιμες μεμβράνες και μία ποικιλία φυτών τα οποία προσαρτώνται σε αυτές. Και στις δύο μεθόδους εφαρμόζεται σύστημα αυτόματης άρδευσης για την ομαλή ανάπτυξη των φυτών και την εξοικονόμηση νερού αφού παρέχεται και η δυνατότητα ανακύκλωσής του ΟΦΕΛΗ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΡΑΣΙΝΕΣ ΣΤΕΓΕΣ Οφέλη για το αστικό περιβάλλον Τα περιβαλλοντικά οφέλη που προκύπτουν από την εφαρμογή επενδύσεων πράσινων στεγών, είναι πολλά και σημαντικά. Έχει υπολογιστεί ότι με την αντικατάσταση κοινών στεγών από πράσινες, οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις σε μία πόλη μπορούν να μειωθούν κατά 1,0 5,3%. (Saiz, S., et al, 2006, σελ. 4312). Πιο αναλυτικά, οι πράσινες στέγες έχει αποδειχθεί ότι έχουν θετικές επιπτώσεις στα ακόλουθα προβλήματα των πόλεων: 26

27 Ατμόσφαιρα Οι πράσινες στέγες βελτιώνουν την ποιότητα της βεβαρημένης ατμόσφαιρας των αστικών κέντρων, λειτουργώντας ως φορείς οξυγόνου και φιλτράροντας τα ελεύθερα βλαβερά αιωρούμενα σωματίδια ως και 80%. Με τον τρόπο αυτό, συμβάλλουν σημαντικά στην παροχή των πόλεων με φρέσκο αέρα, ακόμη και σε μέρες με λίγο ή καθόλου άνεμο (Bernatzky, A., 1974, σελ. 49). Θερμοκρασία Η φυσική βλάστηση στις στέγες των κτιρίων συμβάλει στη μείωση του φαινομένου του θερμοκηπίου, συγκρατώντας τις υψηλές θερμοκρασίες και μειώνοντας τα κάθετα ρεύματα αέρα. Έχει υπολογιστεί, π.χ., ότι το πρασίνισμα 6% των στεγών του Τορόντο, θα μείωνε τη θερμοκρασία της πόλης κατά 1-2o C και θα εμπόδιζε 0,62 μεγατόνους αερίων του θερμοκηπίου (Clark, C., 2007, σελ.4), ενώ θα υπήρχε μείωση κατά 1 Ο C της θερμοκρασίας στο 1/3 της πόλης, αν 50% των κτιρίων είχαν πράσινες στέγες (Saiz, S., et al, 2006, σελ. 4316). Επιπλέον, τα ποσοστά υγρασίας στις πόλεις αυξάνονται κατά 5-10% (Bernatzky, A., 1974, σελ. 49). Με τον τρόπο αυτό, οι πράσινες στέγες μειώνουν το φαινόμενο των αστικών θερμικών νησίδων που ταλαιπωρεί τους κατοίκους και τους ωθεί σε ενεργειακή σπατάλη και ατμοσφαιρική ρύπανση (κλιματιστικά, όζον, κλπ.) (GREENROOF). Αποστράγγιση νερού Μία μέση πράσινη στέγη μπορεί να απορροφήσει άμεσα ως και 75% της βροχόπτωσης, ενώ 60% του κάδμιου, χαλκού και σιδήρου αφαιρούνται από το νερό της βροχής, αν περάσουν μέσα από τη βλάστησή της (Boscoe, A., 2003, σελ.18). Με τον τρόπο αυτό, οι πράσινες στέγες επιδρούν ρυθμιστικά στις ακραίες τιμές των ξαφνικών πλημμυρών και κατ επέκταση στην ποιότητα των υπόγειων ή θαλάσσιων υδάτων, λειτουργώντας ως μέσα ανάσχεσης και φίλτρα καθαρισμού τους (GREENROOF). 27

28 Απορρίμματα Η κομποστοποίηση οργανικών αποβλήτων για τη δημιουργία λιπάσματος για τις πράσινες στέγες, μπορεί να αναχαιτίσει τον κορεσμό των χωματερών με αυτά, βοηθώντας στην ανακύκλωσή τους (GREENROOF). Βιοποικιλότητα Οι πράσινες στέγες ενθαρρύνουν την ολοένα και μικρότερη βιοποικιλότητα των πόλεων, με την καλλιέργεια ειδών που δεν εμφανίζονται πλέον εντός των ορίων των αστικών κέντρων (λαχανικά, αρωματικά φυτά και βότανα, κλπ.) και την προσέλκυση διαφόρων ειδών εντόμων και πουλιών (GREENROOF). Κοινωνικά οφέλη Το «πρασίνισμα» των στεγών των κτιρίων μιας πόλης, μπορεί να επιφέρει αισθητή αναβάθμιση στην ποιότητα ζωής των κατοίκων της. H δημιουργία νέων κοινόχρηστων χώρων στα παθητικά και ανεκμετάλλευτα ελεύθερα σημεία της πυκνοδομημένης πόλης, τα κάνει ευχάριστα και χρηστικά στους κατοίκους τους. Δίνεται, με αυτόν τον τρόπο, το δικαίωμα της άμεσης πρόσβασης στις στέγες των κτιρίων από όλους τους κατοίκους, ακόμη και όσων μένουν στους χαμηλότερους ορόφους, όπου το φως του ήλιου είναι λιγότερο. Ενθαρρύνεται η κοινωνικότητα και η εξωστρέφεια των πολιτών και οι στέγες μπορούν να αποτελέσουν σημείο συνάντησής τους, ως απάντηση στη μείωση των ελεύθερων χώρων των πόλεων και στην έλλειψη κοινωνικής συνοχής. Οφέλη για το κτίριο Η παρουσία βλάστησης στις στέγες την προφυλάσσει και παρατείνει τη διάρκεια ζωής της, κρατώντας την αλώβητη, μέσω μόνωσης, από εξωτερικούς παράγοντες όπως η ηλιακή ακτινοβολία, οι ακραίες θερμοκρασιακές μεταβολές, η υγρασία, κλπ. (GREENROOF). Το καλοκαίρι, ανάλογα με τη βλάστηση, μία πράσινη στέγη μπορεί να συγκρατήσει 70-90% της βροχής, ενώ το χειμώνα μεταξύ 25-40%. Π.χ. μία στέγη με πάχος φύτευσης 4-20cm, 28

29 μπορεί να συγκρατήσει 10-15cm νερού (Green Roofs for Healthier Cities). Κατ επέκταση, μειώνονται οι κατασκευαστικές απαιτήσεις της στέγης όσον αφορά στο φυσικό, χημικό ή βιολογικό στρες και ενισχύεται η αποτελεσματικότητα των υδατοστεγανών μεμβρανών, λόγω των μειωμένων αυξομειώσεων της θερμοκρασίας (Ματσουκάς, Θ). Οικονομικά οφέλη Έχει υπολογιστεί, επιπλέον, ότι εάν οι πράσινες στέγες επικρατούσαν στην πόλη της Αθήνας, θα συνέβαλαν σε εξοικονόμηση περί των 900 MW ηλεκτρικής ενέργειας. Από μετρήσεις και υπολογισμούς που έγιναν σε 28 περιοχές της Αθήνας, σε ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα (3%), φάνηκε ότι αν οι ταράτσες τους ήταν φυτεμένες, θα υπήρχε μείωση των ψυκτικών και θερμικών φορτίων κατά 15-20%. Θα μειωνόταν, έτσι, η καταναλισκόμενη ηλεκτρική και θερμική ενέργεια περίπου κατά 20%, δηλαδή περί τις ΜWh (περίπου ), ετησίως (ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ). 2.8 Επιλογή φυτικών ειδών κατάλληλων για σχολικές αυλές Τα φυτά είναι από τα κυριότερα στοιχεία στο σχεδιασμό διατήρησης και βελτίωσης του φυσικού και δοµηµένου περιβάλλοντος. Ο αρχιτέκτονας τοπίου πρέπει να επιλέγει τα κατάλληλα είδη για τις σχεδιαστικές του ανάγκες. Οι αυλές και ο περιβάλλων χώρος εκπαιδευτικών ιδρυµάτων είναι περιπτώσεις στις οποίες απαιτείται προσεκτική επιλογή φυτικού υλικού µε βάση κριτήρια οικολογικά (κλίµα, έδαφος και ζώνη εξάπλωσης), λειτουργικά και πολιτισµικάαισθητικά. Στην παρούσα εργασία εξετάζεται και προτείνεται η χρήση φυτικών ειδών συγκεκριµένα για την περιοχή της ράµας.(eλευθεριάδης Α.) 29

30 Τα φυτά μπορούν να υπηρετήσουν μια μακρά σειρά συνθηκών και προϋποθέσεων στο σχεδιασμό υπαίθριων χώρων και πιο συγκεκριμένα στη δική μας περίπτωση αύλειων χώρων για παιδιά. Τα κριτήρια σχεδιασμού και επιλογής ειδών βλάστησης είναι τα εξής(emery- Wails, 1998): 1. Προσδιοριστικά: Τα φυτά μπορούν να γίνουν τα κατάλληλα στοιχεία προσδιορισμού θέσεων, δημιουργίας εντυπώσεων με τη φόρμα τους, το χρώμα, τα άνθη τους κτλ. Κάτι που δημιουργεί εντυπώσεις και μνήμες από την παιδική τους σχολική ηλικία. 2. Δημιουργία έγκλειστου περιβάλλοντος. 3. Μικροκλιματικής βελτίωσης. 4. Διαμόρφωσης και κατεύθυνσης της κίνησης μέσα στον Π.Χ. 5. Αντικείμενο αναρρίχησης. 6. Θέματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης για αυτοφυή και ενδημικά είδη. 7. Στοιχεία της αναγώρισης και της αλλαγής των εποχών. 8. Προσέλκυσης της πανίδας στο χώρο του σχολείου. Έχει βρεθεί πως πολλές από τις χημικές ουσίες που περιέχουν τα φυτά είναι ευεργετικές για τον άνθρωπο. Έτσι, αρκετά από αυτά χρησιμοποιούνται για την παράγωγη φαρμάκων (Molyneux et al. 2007). Παρόλα αυτά παράγουν και ουσίες οι οποίες μπορούν να επιβούν επιβλαβείς στον ανθρώπινο οργανισμό. Στην πλειονότητα τους τα φυτά περιέχουν μια γκάμα τοξικών ουσιών οι οποίες ευθύνονται για αυτά τα αρνητικά αποτελέσματα (Bradberry and Vale 2007, Lasch and Shawa 1981, Nelson et al., 2007). Τρεις είναι οι βασικές κατηγορίες αυτών των ουσιών οι οποίες δρουν ως δηλητήρια : α) τα αλκαλοειδή τα οπαία είναι και τα πιο συνήθης, β) οι γλυκοσίδες ή γλυκοζίτες όπως οι κυανογενείς οι οποίες εμφανίζονται συνήθως σε σπόρους που περιέχουν κυάνιο, και γ) τα αιθρία έλαια όπως τα οξέα και οι τοξικές πρωτεΐνες (Froberg et al. 2007, Παπαγεωργίου κ.α.2007). Επίσης, αρκετά 30

31 από τα καλλωπιστικά είδη είναι βλαβερά και μπορούν να προκαλέσουν μέχρι και το θάνατο (Watson et al., 2004). Τα παιδιά μέσω του παιχνιδιού ή της περιέργειας τους έρχονται σε επαφή με τα δηλητηριώδες μέρη των φυτών χωρίς να αντιλαμβάνονται τον κίνδυνο που διατρέχουν. Έτσι, συχνά άτομα μικρής ηλικίας παθαίνουν τροφικές δηλητηριάσεις. Παρόλα αυτά θανατηφόρες περιπτώσεις αναφέρονται σε άτομα μεγάλης ηλικίας τα οποία εξαιτίας της άγνοιας τους χρησιμοποίησαν δηλητηριώδη μέρη φυτών και πέθαναν (Ιακωβόγλου, Β., 2010). 31

32 ΚΕΦ.3 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΠΡΟΣ ΜΙΜΗΣΗ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΑΥΛΩΝ Σχολικό συγκρότημα, Chartres-βόρεια Γαλλία Αρχιτέκτων: Edouard Francois Ένας καταπράσινος, πέτρινος τοίχος καλωσορίζει μαθητές και γονείς σε ένα πρωτότυπο συγκρότημα το οποίο φιλοξενεί παιδικό σταθμό, νηπιαγωγείο και δημοτικό σχολείο. Ο διαχωρισμός επιτυγχάνεται με την διαφοροποίηση μορφών, υλικών και χρωμάτων. Στο χώρο για τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας πρωταγωνιστούν οι κορμοί δέντρων, στα μεγαλύτερα παιδιά κυριαρχεί η αισθητική του βιομηχανικού κόσμο (κινούμενα σχέδια, σωλήνες, μηχανήματα) ενώ και η δομή για τους μαθητές του δημοτικού είναι παρόμοια με ξύλινα δοκάρια και κατασκευές από χάλυβα. Αλλά και οι εξωτερικοί χώροι διαχωρίζονται αντίστοιχα: ένας κατοικήσιμος βράχος δίνει την θέση του σε ένα ξύλινο σαλέ και αυτό με τη σειρά του σε ένα μικρό εργοστάσιο. 32

33 Νηπιαγωγείο στην ισπανική πόλη Berriozar Αρχιτέκτονες: Javier Larraz, Iñigo Beguiristain and Iñaki Bergera Όλες οι δραστηριότητες αναπτύσσονται γύρω από μια κεντρική τετράγωνη πλατεία η οποία λειτουργεί ως σημείο συνάντησης αλλά και χώρος δραστηριοτήτων. Του μακρόστενο κτίριο, στα άκρα του οποίου έχουν διαμορφωθεί οι δυο αυλές, έχει κατασκευαστεί από οπλισμένο σκυρόδεμα ενώ ένα πολύχρωμο πλέγμα τυλίγει το κτίριο διαχωρίζοντας αλλά και εμπλουτίζοντας τη σχέση μεταξύ του δρόμου και των εσωτερικών χώρων. Ιδιαίτερη σημασία δόθηκε στην επιλογή υλικών και κατασκευών για την επίτευξη διαπερατότητας και διαφάνειας ώστε να διευκολύνεται ο έλεγχο των παιδιών από τις παιδαγωγούς. 33

34 Manassas Park Elementary School, Manassas, Virginia. 34

35 Η ομάδα σχεδιασμού χρησιμοποίησε το τοπικό οικοσύστημα με ένα διδακτικό τρόπο, τόσο στο κτήριο όσο και στο χώρο. Το σχολείο είναι οργανωμένο σε τρία σπίτια το κάθε σπίτι έχει ένα θέμα γύρω από μια εποχή και κάθε όροφος αντιπροσωπεύει αντίστοιχο επίπεδο του δάσους. Κάθε τάξη έχει πάρει το όνομα της από ένα είδος που βρίσκουμε σε εκείνη την εποχή και μέρος. Με αυτόν τον τρόπο τα παιδία συνδέουν τις τάξεις με φυτά και ζώα και όχι με αριθμούς. 35

36 Harriet Baldwin Schoolyard, BRIGHTON Project Landscape Architect at Johansson Design Collaborative 36

37 Sherman Elementary School San Francisco, CA 37

38 38

39 39

40 ΚΕΦ.4 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Αρχικά πραγματοποιήσαμε αναγνωριστική επίσκεψη στο δημοτικό σχολείο Αγίου Αθανασίου, Δράμας στις αρχές Δεκεμβρίου για την πρώτη μας επαφή με τον διευθυντή του σχολείου, την λήψη φωτογραφιών και καταγραφή της υπάρχουσας βλάστησης και εξοπλισμού. Παραθέσαμε τις απόψεις μας στον διευθυντή για την ανάπλαση του αύλειου χώρου, συζητήσαμε εκτενέστερα για τα προβλήματα και τα ζητήματα που τον απασχολούν όσο αναφορά τη μέχρι τότε χρήση του και μας εξέφρασε την επιθυμία του για δημιουργία οροφόκηπου. Στη συνέχεια ο επιστάτης του σχολείου μας ξενάγησε στον εξωτερικό χώρο όπου καταγράψαμε την υπάρχουσα βλάστηση, τα είδη και τον αριθμό των φυτών. Έπειτα πήραμε γενικές φωτογραφίες του χώρου, του εξοπλισμού, των υλικών και της θέας περιμετρικά της αυλής. Η επόμενη επίσκεψη μας πραγματοποιήθηκε μετά τα Χριστούγεννα για να έρθουμε σε επαφή με τους μαθητές και το εκπαιδευτικό προσωπικό. Θεωρήσαμε απρόσωπο να κατανείμουμε ερωτηματολόγια σε παιδιά νηπιαγωγείου κ δημοτικού οπότε προτιμήσαμε να συγκεντρώσουμε σε μικρές ομάδες τους μαθητές, να τους κάνουμε κάποιες ερωτήσεις για να διαπιστώσουμε τι θέλουν και να τους αφήσουμε να εκφράσουν ελεύθερα τις επιθυμίες και τους προβληματισμούς τους. Κατόπιν συναντήσαμε τους δασκάλους, των οποίων οι απόψεις δεν απείχαν από εκείνες του διευθυντή. Συγκεντρώσαμε λοιπόν όλες τις απόψεις, βγάλαμε τα συμπεράσματα μας και ξεκινήσαμε τον σχεδιασμό. 40

41 41

42 ΚΕΦ.5 ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 13 χλμ. Ο Άγιος Αθανάσιος είναι κωμόπολη του νομού Δράμας και του δήμου Δοξάτου. Έχει πραγματικό πληθυσμό κατοίκους (2001). Ο Άγιος Αθανάσιος βρίσκεται νοτιοανατολικά της Δράμας σε απόσταση 13χλμ. από το κέντρο της. Μέχρι το 1927 ονομαζόταν Μπόριανη οπότε μετονομάστηκε σε Άγιος Αθανάσιος. Η ονομασία Μπόριανη παραπέμπει στη «Βοϊράνη» την παλαιότερη όπως πιστεύεται ονομασία του οικισμού η οποία συνδέεται πιθανόν με το θόρυβο, τη «βοή» από τη ροή των νερών στις ομώνυμες πηγές. Οι κάτοικοι του είναι κατά πλειοψηφία πρόσφυγες Πόντιοι, Μικρασιάτες και Θρακιώτες. Με την ανταλλαγή των πληθυσμών, η συνέχιση της μονοκαλλιέργειας του καπνού εξασφάλισε την επιβίωση και την προκοπή στους ξεριζωμένους πρόσφυγες. Οι αρνητικές, όμως, διεθνείς εξελίξεις περιόρισαν τη ζήτηση των ανατολικών καπνών και οδήγησαν τους αγρότες σε άλλες καλλιέργειες, όπως στα σιτηρά και τα δημητριακά, ή στο δρόμο της μετανάστευσης. Μεγάλη υπήρξε η απώλεια του πιο ζωντανού τμήματος του πληθυσμού, της νεολαίας, στις δεκαετίες του 60 42

43 και του 70, όταν αναζήτησαν καλύτερη τύχη κυρίως στη Γερμανία. Στο βιοτεχνικό τομέα τώρα, η ανάπτυξη κυρίως τη δεκαετία του 80 του κλάδου έτοιμου ενδύματος, που έστρεψε και το γυναικείο πληθυσμό σε μη αγροτικές ασχολίες, ενίσχυσε τα οικογενειακά εισοδήματα και έδωσε περισσότερες ευκαιρίες μόρφωσης στους νέους. Ωστόσο, ο κλάδος δέχθηκε αργότερα ισχυρά πλήγματα εξαιτίας του διεθνούς ανταγωνισμού. Ο πολιτιστικός του σύλλογος «Η Βοίράνη» ιδρύθηκε το 1977,δραστηροποιείται στα θέματα παράδοσης και πολιτισμού με τα χορευτικά του συγκροτήματα αλλά και θεατρικές παραστάσεις. Κάτω από την αιγίδα του συλλόγου λειτουργεί δανειστική βιβλιοθήκη. Μία από τις κορυφαίες στιγμές του συλλόγου ήταν η έκδοση της Βοϊράνης, της διμηνιαίας εφημερίδας που εκδιδόταν για 10 χρόνια, από το Μάιο του 1991 και ως το Μάρτιο του Στην κωμόπολη λειτουργούν δύο δημοτικά σχολεία και ένα γυμνάσιο. Ο ΜΑΣ Μέγας Αλέξανδρος, καθώς και η ποδοσφαιρική ακαδημία, συνδράμουν στην άθληση των νέων του χωριού. 5.1 ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ H αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως ίχνη των προϊστορικών κατοίκων που έζησαν στο Δοξάτο (θέση Δοξάτ Τεπέ), στον κάμπο των Κυργίων και στο Κεφαλάρι πριν από έως χρόνια. Ο εύφορος κάμπος και οι πηγές Βοϊράνης συντηρούσαν αυτούς τους πρώτους οικισμούς, οι οποίοι κατοικήθηκαν και στους ιστορικούς χρόνους. Στην περιοχή μας κατοικούσε το «Θρηκίον έθνος» των Ηδωνών, όπως μαρτυρεί ο πατέρας της ιστορίας Ηρόδοτος. Το βασίλειο τους διαλύθηκε και η περιοχή γνώρισε ιδιαίτερη ανάπτυξη όταν ενσωματώθηκε στο βασίλειο του Φιλίππου το 356 π.χ. Η πεδιάδα αποτελούσε τμήμα της «χώρας» των Φιλίππων, πόλης που ίδρυσε ο Μακεδόνας βασιλιάς. 43

44 Νέα ευρήματα αποκαλύπτουν την ύπαρξη ελληνιστικών οικισμών στο Δοξάτο, τον Άγιο Αθανάσιο, το Κεφαλάρι και την Αγορά. Στον κάμπο των Κυργίων ανασκάφηκε, ακόμη, τμήμα αρχαίου νεκροταφείου όπου βρέθηκε μακεδoνικός τάφος. Όπως ολόκληρη η περιοχή της Δράμας συνδέεται με την αμπελουργία και τον Θεό Διόνυσο, έτσι και ο δικός μας τόπος δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση. Σε μικρή απόσταση από τις πηγές Βοϊράνης ήρθαν στο φως ερείπια διώροφης πολυτελούς έπαυλης του 5ου αϊ μ.χ., με εκτεταμένους χώρους παραγωγής κρασιού. Στις τρεις δεξαμενές της έπαυλης οι ληνοβάτες πατούσαν τα σταφύλια και το καθαρό γλεύκος συλλεγόταν σε πιθάρια, για να αποθηκευτούν με τη σειρά τους σε οιναποθήκη που βρισκόταν στον ίδιο χώρο. Στον όροφο με τις πολυτελείς αίθουσες του σπιτιού υπήρχαν τοιχογραφίες και ψηφιδωτά, από τα οποία στάθηκε δυνατό να αποκατασταθούν μόνο τα τελευταία και αυτά εκτίθενται σήμερα στο αρχαιολογικό μουσείο της Δράμας. Η πεδιάδα της περιοχής γνώρισε στους βυζαντινούς χρόνους τις σλαβικές επιδρομές και την παραμονή των Φράγκων, όταν οι Ιππότες αναζητούσαν περιπέτειες και πλούτη στην Ανατολή. Θεωρείται πιθανό πως οι γνωστοί από τους προϊστορικούς χρόνους οικισμοί εγκαταλείφθηκαν από τους κατοίκους, καθώς αυτοί θα αναζητούσαν ασφαλή τόπο στα ορεινά. Μετά την οθωμανική κατάληψη της περιοχής, το 1383, η εγκατάλειψη των πεδινών χωριών συνεχίζεται από τους χριστιανούς, ενώ μεταφέρονται σταδιακά μουσουλμανικοί πληθυσμοί κυρίως στα πεδινά. Παλιά και νέα χωριά κατοικούνται στην πλειοψηφία τους από μουσουλμάνους, ενώ ο χριστιανικός πληθυσμός φαίνεται πως συγκεντρώνεται στο Δοξάτο τουλάχιστο από τον 17 αι. Εκείνη την εποχή το Δοξάτο και η Μπόριανι (Άγιος Αθανάσιος) μνημονεύονται σε έγγραφο της Μονής Εικοσιφοίνισσας. Η δραμινή πεδιάδα παράγει για τις κρατικές αποθήκες της Αυτοκρατορίας τεράστιες ποσότητες ρυζιού, τις οποίες εκμεταλλεύονται οι τοπικοί μπέηδες. Οι παραγωγοί στρέφονται αργότερα και 44

45 στο βαμβάκι, αλλά τελικά η τοπική οικονομία θα γνωρίσει από τον 19 αι. αξιοζήλευτη πρόοδο χάρη στον καπνό. Στα αρχεία ευρωπαϊκών προξενείων αναφέρονται όλοι με θαυμασμό στα ανατολικά καπνά της περιοχής. Οι οικισμοί μεγαλώνουν και ο πληθυσμός αυξάνεται. Οι Οθωμανοί κατοικούν σε όλα τα χωριά- στα «Κιρ» (Κύργια) με τους εκτεταμένους «μαχαλάδες» (συνοικισμούς), στην Μπόριανι, στο Μπουναρ Μπασι (Κεφαλάρι), στο Δοξάτο. Μόνο στο τελευταίο ζούν Έλληνες, οι οποίοι θα γνωρίσουν μαζί με τους «Κιρλήδες» μουσουλμάνους μεγάλη οικονομική ακμή και θα δημιουργήσουν ισχυρή κοινότητα. Σταδιακά, από το τέλος του 19ου αι., εγκαθίστανται σε όλη την περιοχή Έλληνες έμποροι από την Ήπειρο. Ο εθνικοί ανταγωνισμοί Ελλήνων και Βουλγάρων για τον έλεγχο της περιοχής, στο τέλος της οθωμανικής περιόδου, οδηγούν στον Μακεδονικό Αγώνα. Οι κάτοικοι του Δοξάτου συμμετέχουν ενεργά με άνδρες και χρήματα. Η πλούσια κοινότητα, με τα λαμπρά οικοδομήματα, καταστράφηκε στις 30 Ιουνίου 1913 από τις βουλγαρικές αρχές ως αντίποινα για τους εθνικούς της αγώνες εκατοντάδες κάτοικοι εξοντώθηκαν και οι χριστιανικές περιουσίες πυρπολήθηκαν. Οι Έλληνες της Δράμας σώθηκαν από ανάλογη καταστροφή εξαιτίας της αντίδρασης που προκλήθηκε για το Ολοκαύτωμα του Δοξάτου. Η μεγάλη αλλαγή έγινε με τις μετακινήσεις πληθυσμών μετά την απελευθέρωση του Οι μουσουλμάνοι της περιοχής φεύγουν σταδιακά ήδη από το 1912 και στη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Νέες δοκιμασίες περιμένουν τους Έλληνες στη δεύτερη βουλγαρική κατοχή ( ). Μετά τη συνθήκη τής Λοζάνης (1923), ολοκληρώνεται η μετακίνηση των μουσουλμάνων στην Ανατολή μέχρι τον Μάιο του Την ίδια εποχή καταφθάνουν εκατοντάδες Έλληνες πρόσφυγες από τη Θράκη, τα μικρασιατικά παράλια, την Καππαδοκία και τον Πόντο. Ήδη σε στατιστικό πίνακα στις αρχές του 1923 ανέρχονται επίσημα σε 2840 άτομα και το προσφυγικό ρεύμα συνεχώς μεγαλώνει. 45

46 Με σκληρή δουλειά και κάτω από αντίξοες συνθήκες (επιδημίες, φυσικές καταστροφές και έντονη κρίση στη διεθνή αγορά του καπνού) οι πρόσφυγες και οι ντόπιοι επιβιώνουν και δημιουργούν. Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος και η τρίτη βουλγαρική κατοχή ( ) απειλούν και πάλι τους κατοίκους. Απελάσεις, τρομοκρατία, εκτοπισμοί στο εσωτερικό της Βουλγαρίας και πείνα έζησαν οι κάτοικοι. Η τραγικότερη σελίδα γράφτηκε στις 29 Σεπτεμβρίου 1941, όταν οι βουλγαρικές αρχές προχωρούν σε αντίποινα εναντίον αμάχων και εξοντώνουν εκείνες τις ημέρες εκατοντάδες στο Δοξάτο και στα Κύργια, με αφορμή ένοπλη επίθεση ανταρτών της περιοχής εναντίον των κατακτητών. 5.2 ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Περιμετρικά του σχολείου υπάρχουν μόνος κατοικίες. Δυτικά του σε κοντινή απόσταση υπάρχει το δημοτικό στάδιο Αγίου Αθανασίου. Νότια υπάρχει ο παιδικός σταθμός. Ανατολικά βρίσκεται η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής. 46

47 5.2.1 ΟΡΙΑ Το σχολείο ορίζεται περιμετρικά από τεχνητά όρια. Από τη δυτική πλευρά από τον κεντρικό δρόμο και περιμετρικά του σχολείου από δευτερεύοντες δρόμους. 47

48 5.2.2 ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ Έντονη κινητικότητα παρατηρήθηκε στη νότια μεριά της αυλής, όπου είναι το γήπεδο μπάσκετ και ποδοσφαίρου και έχουν χώρο για τρέξιμο και παιχνίδι. Λιγότερη κίνηση παρατηρήσαμε στην ανατολική πλευρά γιατί ο χώρος έτσι όπως είναι διαμορφωμένος δεν διευκολύνει στις δραστηριότητες των παιδιών ΘΟΡΥΒΟΣ Πρόκειται για ένα ήσυχο περιβάλλον με μικρή ένταση θορύβου λόγω ίσως και των λιγοστών δραστηριοτήτων στην περιοχή εφόσον περιβάλλεται αποκλειστικά από κατοικίες. Η κυκλοφορία των οχημάτων στον κεντρικό δρόμο, που βρίσκεται στα 50μ. από το σχολείο, δεν προκαλεί ιδιαίτερο θόρυβο, ο οποίος να ενοχλεί τους χρήστες. 48

49 5.2.4 ΠΡΟΣΒΑΣΙΜΟΤΗΤΑ Το σχολείο αποτελείται από δύο εισόδους, τη βόρεια η οποία είναι η κεντρική και την ανατολική. Η πρόσβαση από την κύρια είσοδο είναι εύκολη εφόσον βρίσκεται πάνω στον δευτερεύον δρόμο που είναι κάθετος στον πρωτεύον. Από την ανατολική είσοδο εισέρχονται κυρίως με κάποιο μεταφορικό μέσον π.χ. ποδήλατο γιατί έχει μεγαλύτερη πόρτα και είναι επίπεδη σε αντίθεση με την κεντρική που έχει σκαλοπάτια και οδηγεί κατευθείαν στο εσωτερικό του σχολείου. 5.3 ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ-ΧΩΡΟΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ Ο αύλειος χώρος του σχολείου είναι επίπεδος με γεωμετρική χάραξη. Χρησιμοποιείται κυρίως ως χώρος περιπάτου στα διαλείμματα, αθλοπαιδιών καθώς και ξεκούρασης στους καθιστικούς χώρους.οι καθιστικοί χώροι είναι ελάχιστοι και περιορίζονται μόνο σε λίγα παγκάκια στον πίσω χώρο του σχολείου δίπλα στο κτήριο και ανάμεσα στα δέντρα. Όσον αφορά τις αθλητικές δραστηριότητες, αυτές λαμβάνουν χώρα στη νότια μεριά της αυλής, όπου υπάρχουν το γήπεδο μπάσκετ, ποδοσφαίρου και βόλεϊ. Στην ανατολική πλευρά υπάρχει ένας χώρος με άμμο, μη διαμορφωμένος, όπου τον χρησιμοποιούν κυρίως τα παιδιά του νηπιαγωγείου. 49

50 5.3.2 ΥΛΙΚΑ ΕΠΙΣΤΡΩΣΗΣ Τα υλικά επίστρωσης που υπάρχουν στον αύλειο χώρο είναι κυρίως άσφαλτος, έδαφος και άμμος. 5.4 ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΑ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΚΛΙΜΑ Τα μετεωρολογικά στοιχεία λήφθηκαν από το ΤΟΕΒ Βοϊράνης που βρίσκεται στο Καλαμπάκι Δράμας. Τα στοιχεία συλλέγονται καθημερινά από το 1977 ενώ τα δεδομένα φτάνουν μέχρι και πριν από μερικούς μήνες. Πίνακας 1:Μέσος όρος βροχοπτώσεως όλα τα έτη ανά μήνα (mm) ΙΑΝ. ΦΕΒ. ΜΑΡ. ΑΠΡ. ΜΑΙ. ΙΟΥΝ. ΙΟΥΛ. ΑΥΓ. ΣΕΠ. ΟΚΤ. ΝΟΕ. ΔΕΚ. 50

51 54,87 62,52 50,39 40, ,53 38,44 30,1 29,98 55,08 67,7 90,34 Παρακάτω εμφανίζεται το Ομβροθερμικό διάγραμμα το οποίο δείχνει την ξηροθερμική περίοδο με βάση τα στοιχεία που προαναφέρθηκαν: Διάγραμμα 1: Ομβροθερμικό διάγραμμα Ομβροθερμικό Διάγραμμα mm c ΙΑΝ. ΦΕΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΪ ΙΟΥΝ ΙΟΥΛ ΑΥΓ ΣΕΠ ΟΚΤ ΝΟΕ ΔΕΚ Βροχόπτωση (mm) 54,87 62,52 50,39 40, ,53 38,44 30,1 29,98 55,08 67,7 90,34 Θερμοκρασία ( c ) 4,48 6,13 9,583 13,43 18,42 22,65 24,86 24,81 20,63 15,05 9,55 5, Στο παραπάνω διάγραμμα διακρίνεται η ξηροθερμική περίοδος που εμφανίζει η περιοχή. Ως ξηροθερμική χαρακτηρίζεται η περίοδος που βρίσκεται μεταξύ των τομών των διαγραμμάτων, της θερμοκρασίας και της βροχόπτωσης. Την περίοδο αυτή η θερμοκρασία είναι υψηλή σε αντίθεση με το ποσοστό της βροχόπτωσης. Στο διάγραμμα παρατηρείται ότι αυτή εντοπίζεται από τα μέσα Ιουνίου εώς τα μέσα του Σεπτεμβρίου (π.χ. τον Αύγουστο η θερμοκρασία είναι 24,81 c και η βροχόπτωση είναι μόνο στα 30,1mm). Αυτό έχει ως συνέπια η υγρασία να μην είναι επαρκής εκείνη την περίοδο. 51

52 Στη συνέχεια εμφανίζονται οι ελάχιστες και οι μέγιστες θερμοκρασίες της περιοχής ανά μήνα. Πίνακας 2 : Ελάχιστες θερμοκρασίες ανά μήνα από το 1977 μέχρι και το 2010 ( c) ΙΑΝ. ΦΕΒ. ΜΑΡ. ΑΠΡ. ΜΑΙ. ΙΟΥΝ. ΙΟΥΛ. ΑΥΓ. ΣΕΠ. ΟΚΤ. ΝΟΕ. ΔΕΚ. -6,3-5,1-2,1 2,1 6,8 10,8 13,6 13,0 8,1 2,3-2,2-5,7 Πίνακας 3 : Μέγιστες θερμοκρασίες ανά μήνα από το 1977 μέχρι και το 2011 (mm) ΙΑΝ. ΦΕΒ. ΜΑΡ. ΑΠΡ. ΜΑΙ. ΙΟΥΝ. ΙΟΥΛ. ΑΥΓ. ΣΕΠ. ΟΚΤ. ΝΟΕ. ΔΕΚ. 14,7 17,7 21,3 25,2 30,9 35,2 37,3 37,0 33,4 27,7 21,1 15,4 Ο άνεμος της περιοχής, λόγω της γεωγραφικής θέσης του χωριού, επηρεάζει πολύ έντονα τις τιμές των θερμοκρασιών. Εξαιτίας των ισχυρών ανέμων από τα γύρω βουνά (Παγγαίο, Φαλακρό), εμφανίζεται επιπλέον το φαινόμενο της αναστροφής θερμοκρασιών με αποτέλεσμα να δημιουργούνται ιδιαίτερες συνθήκες στο περιβάλλον. Το κλίμα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ηπειρωτικό και υγρό καθώς τους χειμερινούς μήνες οι έντονοι βόρειοι άνεμοι μειώνουν δραστικά τη θερμοκρασία στην περιοχή η οποία μπορεί να φτάσει σε κάποιες περιπτώσεις έως και τους C ενώ το καλοκαίρι παρατηρούνται νότιοι και νοτιοανατολικοί άνεμοι οι οποίοι προσφέρουν την απαραίτητη δροσιά, καθώς το θερμόμετρο δύναται να φτάσει ορισμένες φορές έως και τους 40 0 c. 52

53 5.4.2 ΥΠΑΡΧΟΥΣΑ ΒΛΑΣΤΗΣΗ Albizia julibrissin (Ακακία Κωνσταντινουπόλεως) Ετοιμολογία ονόματος : Albizia από τον F. Albizi ο οποίος μετέφερε το είδος στην Ευρώπη. Julibrissin είναι το ιθαγενές όνομα του είδους στην κεντρική Ασία. Κοινή ονομασία - τοπικά ονόματα : Ακακία Κωνσταντινουπόλεως, ροζ μιμόζα, ροδομετάξη ακακία. Προέλευση : Αυτοφυής στην κεντρική και ανατολική Ασία (Κίνα). Ενδεχομένως και Ιαπωνία, βόρειο Ιράν και νότια παράλια Κασπία θάλασσας. Ζώνη εξάπλωσης : Από παραθαλάσσια ως λοφώδη - ημιορεινή. Διαστάσεις : μέγιστο ύψος 12 m. Μορφή κόμης : Φυλλοβόλο είδος με κόμη αποστρογγυλωμένη ή ομπρελοειδή. Κλαδιά χωρίς αγκάθια. Φύλλα: Δίπλα σύνθετα, πτεροειδή, με (30) φυλλάρια πρώτης τάξης, το καθένα από τα οποία διαιρείται σε (80) φυλλάρια δεύτερης τάξης. Μήκος φύλλου (40) cm, μήκος φυλλαρίου δεύτερης τάξης 1-1,5 cm. Άνθη: Αρρενοθήλεα. Πολυάριθμα (10-40) σε κεφαλιόμορφες ταξιανθίες, διάμετρος 2-3 cm, χρώματος ρόδινο. Άνθηση το καλοκαίρι. Καρπός : Χέδροπας ανοιχτόχρωμος καφέ, μήκους 8-15 cm, με παράλληλες παρυφές. Ωρίμανση το φθινόπωρο. Αυξητικότητα : Μέτρια. Βιολογικές απαιτήσεις ανθεκτικότητα : Φωτόφυτο και σχετικά θερμόβιο είδος. Μετρία ανθεκτικό σε παγετούς. Ανθεκτικό σε ξηρό άγονα και πετρώδη εδάφη. Ανθεκτικό στον άνεμο, την ατμοσφαιρική ρύπανση και την θαλάσσια επίδραση. Πολλαπλασιασμός : Με σπόρους. Κλάδεμα : Επιδέχεται σε νεαρή ηλικία ιδιαίτερα την άνοιξη. Χρήση : Ως καλλωπιστικό κυρίως σε δενδροστοιχίες αλλά και μεμονωμένα για σχήμα της κόμης του και την σκιά του σε πάρκα. 53

54 Tilia cordata (Φλαμουριά η καρδιόσχημη) Δένδρο μεγάλο (μέχρι 30 m), με θολοειδή, πυκνή κόμη και φλοιό στην αρχή λείο, γκριζωπό, αργότερα σε μεγάλη ηλικία σταχτόμαυρο με κατά μήκος σχισμές. Διακρίνεται για τα καρδιοειδή, δερματώδη, λεπτά πριονωτά φύλλα (3-9 cm), τα οποία είναι τα μικρότερα απ ότι στις περισσότερες φλαμουριές. Η πάνω επιφάνεια γυμνή, βαθυπράσινη, η κάτω γλαυκοπράσινη, με καστανέρυθρες τρίχες στα νεύρα διακριτικό γνώρισμα από την πλατύφυλλη ο μίσχος με μήκος 2-4 cm. Οι οφθαλμοί ωοειδείς, γυαλιστεροί, γυμνοί, καστανέρυθροι και οι κλαδίσκοι γυμνοί, ερυθρωποί στην πάνω πλευρά, πρασινωποί στην κάτω. Τα διγενή άνθη ανά 4-15 σε όρθιες ή ανερχόμενες ταξιανθίες στις μασχάλες των φύλλων. Το φυλλόμορφο βράκτιο της ταξιανθίας συνήθως δεν φτάνει,μέχρι τη βάση του ποδίσκου. Ο καρπός κάρυο αχλαδόμορφο, με ασαφείς γωνίες και λείο η ελαφρά χνουδωτός, μεμβρανώδες περικάρπιο. Ωρίμανση τον Αύγουστο Σεπτέμβριο και πτώση μέχρι το τέλος του χειμώνα. Είδος απαιτητικό, ημισκιόφυτο, ευαίσθητο στο ψύχος. Πλατεία διαδεδομένο στην Ευρώπη έκτος από το βορρά και Καύκασο. Καλλιεργείται ως καλλωπιστικό σε πάρκα και δενδροστοιχίες. Σε εμάς σε δάση Μακεδονία και Θράκης. 54

55 Tilia tomentosa (Φιλύρα) Οι φιλύρες είναι μεγάλα φυλλοβόλα δέντρα, που συνήθως φτάνουν τα 20 με 40 μέτρα (66 με 130 πόδια) σε ύψος, με πλάγια-καρδιόσχημαφύλλα 6 με 20 εκατοστά (2 με 8 ίντσες) πλάτος. Ο ακριβής αριθμός ειδών δεν έχει προσδιοριστεί με ακρίβεια, καθώς πολλά ή και τα περισσότερα από αυτά υβριδοποιούνται εύκολα, τόσο στη φύση όσο και μέσω της ανθρώπινης παρέμβασης. Ο ανθεκτικός κορμός της Φιλύρας στέκει σαν πυλώνας και τα κλαδιά υποδιαιρούνται σε πολυάριθμες διακλαδώσεις. Το καλοκαίρι ντύνονται με πλούσια μεγάλα φύλλα. Οι φιλύρες συνιστώνται ως καλλωπιστικά δέντρα, όταν είναι επιθυμητή παχιά φυλλωσιά και καλή σκιά. Το δέντρο παράγει αρωματικά και πλούσια σε νέκταρ λουλούδια, τα οποία έχουν φαρμακευτικές ιδιότητες. [7] Είναι πολύ σημαντικά φυτά για τους μελισσοκόμους, που παράγουν ένα πολύ χλωμό, αλλά γευστικό μέλι. Τα λουλούδια χρησιμοποιούνται επίσης για 55

56 την παρασκευή αφεψήματος γνωστού ως "τίλιο" και βάμματα. Αυτή η χρήση είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στην Ευρώπη, αλλά και στη Βόρεια Αμερική. Platanus orientalis (Πλάτανος ο ανατολικός) Τα ιθαγενή δέντρα του ανατολικού πλατάνου απαντώνται στον ευρασιατικό χώρο και συγκεκριμένα από τα Βαλκάνια μέχρι το Ιράν. Άλλες πληροφορίες θέτουν τα όρια της ύπαρξής τους από την Ιβηρική χερσόνησο στα δυτικά μέχρι τα Ιμαλάια στα ανατολικά. Όπως είναι γνωστό από τα αρχαία χρόνια (από τότε καλλιεργείται το είδος αυτό), είναι σχετικά δύσκολο να προσδιοριστεί εάν πραγματικά το είδος αυτό είναι πράγματι αυτόχθον. Συναντάται με το όνομα Πλάτανος και τα ομόρριζα του στην Ευρώπη ή με το όνομα Chenar και τα ομόρριζά του από την Τουρκία μέχρι την Ινδία. Ο ανατολικός πλάτανος βρίσκεται συχνά κοντά σε ποτάμια μαζί με άλλα δέντρα, όπως σημύδες, ιτιές και λεύκες. Παρόλα αυτά, μπορεί να επιβιώσει και σε ξηρά εδάφη. Όπως και άλλα είδη πλατάνου, τα φύλλα του είναι παλαμοειδή. Συνήθως, έχουν χνούδι, το οποίο μπορεί να σκληρύνει. Τα άνθη και οι καρποί του έχουν σφαιρικό σχήμα και βρίσκονται σε ομάδες των δύο ή των έξι. Σημαντικές διαφορές παρατηρούνται ανάμεσα στα άγρια είδη και στα υβρίδια του platanus x hispanica και του αμερικανικού πλατάνου. 56

57 Συνήθως καλλιεργείται σε περιοχές με εύκρατο κλίμα, αν και ωφελείται από τα ζεστά καλοκαίρια. Τα φύλλα και ο φλοιός του ανατολικού πλατάνου έχουν φαρμακευτικές ιδιότητες. Χρησιμοποιούνται επίσης και χρωστικές για τα υφάσματα από τα κλαδιά και τις ρίζες. Χρησιμοποιείται στην ξυλεία και συγκεκριμένα στην επιπλοποιεία για τη δημιουργία επίπλων εσωτερικού χώρου Ligustrum lucidum (Λιγούστρο) Ετυμολογία ονόματος : Lucidum = φωτεινό. Κοινή ονομασία τοπικά ονόματα : Λιγούστρο, Glossy Privet. Προέλευση : Κίνα. Ζώνη εξάπλωσης : Εύκρατη, μεσογειακή, παραμεσογειακή. Διαστάσεις : Θάμνος ή μικρό δένδρο ως 15 m ύψος. Μορφή κόμης: Αειθαλές με κόμη πλατιά θολωτή. Φύλλα : Αντίθετα, απλά, μήκους 8-12 cm ωοειδή με οξεία κορυφή, σκουροπράσινα και γυαλιστερά από την πάνω επιφάνεια ανοιχτοπράσινα από την κάτω επιφάνεια. Άνθη : Αρρενοθήλεα, σε φόβες κωνικού σχήματος, μήκους cm. Καρπός : Ράγα μαύρη μήκους 1 cm. Αυξητικότατα : Μέτρια. Βιολογικές απαιτήσεις : Φωτόφιλο είδος. Ανθεκτικότητα: Σχετικά ανθεκτικό σε παγετό και στην παρατεταμένη ξηρασία. Αρκετά ανθεκτικό στην ατμοσφαιρική ρύπανση και τον άνεμο. Ευπαθές στην επίδραση του θαλάσσιου ανέμου. Πολλαπλασιασμός : Με σπόρους και μοσχεύματα. Κλάδεμα : Ενδείκνυται. 57

58 5.4.4 ΠΑΝΙΔΑ Η πανίδα του νομού Δράμας είναι ιδιαίτερα προικισμένη σε είδη και σε πληθυσμούς. Στο βόρειο τμήμα όπου εκτείνεται ένα από τα σημαντικότερα ελληνικά ορεινά οικοσυστήματα, αυτό της Κεντρικής Ροδόπης, απαντώνται, αν όχι όλα, σίγουρα τα περισσότερα από τα είδη της άγριας πανίδας των ελληνικών βουνών. Το μεγάλο υψομετρικό εύρος, που από τα 100 μέτρα καταλήγει κοντά στα 2000 μέτρα στις κορυφές του Φαλακρού, του Μενοικίου, του Ορβήλου και της Κεντρικής Ροδόπης, καθώς και η ύπαρξη χαραδρών, ορθοπλαγιών και χορτολίβαδων, σε συνδυασμό με την ποικιλία της βλάστησης, δημιουργούν τις απαραίτητες προϋποθέσεις για τη συνύπαρξη πολυάριθμων ειδών πανίδας. Στο νομό απαντώνται περισσότερα από 150 είδη πουλιών, πολλά από τα οποία περιλαμβάνονται σε κοινοτική οδηγία για είδη που χρειάζονται ειδικά μέτρα προστασίας. Επίσης, στον ευρύτερο χώρο του νομού ζουν τουλάχιστον 32 είδη θηλαστικών, τα περισσότερα από τα σπάνια είδη της Ελλάδας και της Ευρώπης. Πολλά από τα είδη της άγριας πανίδας, όπως επίσης και οι βιότοποί τους, προστατεύονται από την κοινοτική οδηγία 92/43. Ακολουθούν κατάλογοι με τα είδη θηλαστικών, καθώς και με τα σπουδαιότερα πουλιά, ερπετά και αμφίβια που απαντώνται στο νομό Δράμας: Θηλαστικά: Αγριόγατα (Felis silvestris), Αγριόγιδο (Rupicapra rupicapra), Αγριογούρουνο (Sus scrofa ), Αλεπού (Vulpes vulpes), Αρκούδα (Ursus arctos), Αρουραίος (Microtus arvalis ), Ασβός (Meles meles ), Ασπάλακας (Talpa europaea), Βαλτομυγαλίδα (Neomys fodiens ), Βίδρα (Lutra lutra ), Δασομυωξός (Glis glis ), Δασοποντικός (Apodemus sylvaticus ), Δασοσκαπτοποντικός (Clethrionomys glareolus), Δεντρομυωξός (Dryomys nitedula), Ελάφι ( Cervus elaphus ), Ζαρκάδι (Capreolus capreolus), Θαμνοποντικός (Apodemus agrarius), Κοινή Μυγαλίδα (Sorex araneus), Kρικοποντικός (Apodemus flavicollis), Λαγός (Lepus europaeus), Λύκος (Canis lupus), Μικροτυφλοποντικός (Spalax leucodon), Νανομυγαλίδα (Sorex minutus), Νυφίτσα (Mustela nivalis), Πετροκούναβο (Martes foina), Σκαντζόχοιρος (Erinaceus concolor), Σκαπτοποντικός (Pitymys 58

59 subterraneus), Σκίουρος (Sciurus vulgaris), Στικτοϊκτίδα (Vormela peregusna), Χιονοπόντικος (Microtus nivalis). Πτηνά Σύμφωνα με το BirdLife International (2004), στη χώρα μας απαντώνται 314 είδη πτηνών τα οποία έχουν ταξινομηθεί σε 4 ομάδες: Πίνακας 4: Αριθμός ειδών πτηνών σύμφωνα με το καθεστώς προστασίας τους, που απαντώνται στην Ελλάδα (Bird-Life International 2004). Κατηγορία SPEC Αριθμός ειδών Καθεστώς προστασίας non-spec 172 Ευρωπαϊκά είδη με παγκόσμιο ενδιαφέρον προστασίας. Είδη των όποιων ο παγκόσμιος πληθυσμός τους συγκεντρώνεται στην Ευρώπη και βρίσκεται σε δυσμενή πληθυσμιακή κατάσταση Είδη των οποίων ο παγκόσμιος πληθυσμός τους δεν συγκεντρώνεται στην Ευρώπη, αλλά βρίσκονται σε δυσμενή πληθυσμιακή κατάσταση στην Ευρώπη. Είδη των οποίων ο παγκόσμιος πληθυσμός τους συγκεντρώνεται ή όχι στην Ευρώπη, αλλά βρίσκονται σε ευνοϊκά πληθυσμιακή κατάσταση. Από την επιτόπια παρατήρηση μας κάποια από τα είδη που εντοπίσαμε είναι τα εξής : Parus mojor (Καλόγερος) Pica pica (Καρακάξα) 59

60 Corvus monedula (Κάργα) Passer domesticus (Σπιτοσπουργίτης) Streptopelia decaocto (Δεκαοχτούρα) Parus mojor (Καλόγερος) Είναι ένα μικρόσωμο πουλί το μέγεθος του οποίου κυμαίνεται από 13,5-15 εκατοστά, λίγο στρουμπουλό, με κοντό ράμφος, που αναγνωρίζεται όχι μόνο για τον ελκυστικό χρωματισμό φτερώματός του αλλά και την δυναμική προσωπικότητά του. Είναι τόσο ζωηρό και ατρόμητο που μπορεί να πλησιάσει να πάρει σπόρο από ανθρώπινο χέρι. Όπως και η συγγενής του η γαλαζοπαπαδίτσα, επιδεικνύει τις ακροβατικές του ικανότητες καθώς συχνά κρέμεται ανάποδα από τα κλαδιά των δέντρων για να συλλέξει την τροφή του. Ο συνδυασμός αυτός καθώς και το πλούσιο ρεπερτόριό του που περιλαμβάνει μια μεγάλη ποικιλία από εύθυμα καλέσματα σαν του σπίνου, με χαρούμενες και μελαγχολικές νότες, το κατατάσσουν στα πιο δημοφιλή πουλιά όλης της Ευρώπης. 60

61 Ο Καλόγερος γίνεται εύκολα αναγνωρίσιμος από το κατάμαυρο γυαλιστερό κεφάλι, τα κατάλευκα σημάδια στα μάγουλα, την κατακίτρινη σε απόχρωση λεμονιού κοιλιά του που την χωρίζει μια μαύρη, κάθετη, φαρδιά λωρίδα, την λαδοπράσινη πλάτη και τα γκριζογάλανα φτερά του με την στενή λευκή διακριτική λωρίδα. Στα φτερά της ουράς εν ώρα πτήσης διακρίνονται οι δυο λευκές άκρες. Τα γένη δεν διαφέρουν ουσιαστικά παρά μόνο από την πιο απαλή απόχρωση του κίτρινου στην κοιλιά του θηλυκού και την ακανόνιστη ή πιο συχνά στενότερη μαύρη ζώνη. Το δε ανήλικο ξεχωρίζει από το καφετί κεφάλι, το κιτρινωπό μπάλωμα στα μάγουλα, και την ασχημάτιστη μαύρη λωρίδα. Το ράμφος αν και μικρό δείχνει αρκετά στιβαρό ενώ τα πόδια είναι πολύ γεροδεμένα. Pica pica (Καρακάξα) Η καρακάξα (επιστημονικό όνομα Pica pica) είναι ξηροβατικό πτηνό, ενδημικό στην Ευρώπη, την Ασία και τη Βορειοδυτική Αφρική, της οικογένειας των 61

62 κορακοειδών και είναι ένα από τα πολλά πουλιά που χαρακτηρίζονται ως κίσσες. Η Καρακάξα είναι ένα μεσαίου μεγέθους πουλί, του οποίου το μήκος κυμαίνεται από 44 ως 60 εκ.. Το βάρος της κυμαίνεται από 145 ως και 210 γραμ. ενώ το άνοιγμα των φτερών της κυμαίνεται από 56 ως 61 εκ. Ξεκινώντας από το κεφάλι του οποίου ο χρωματισμός είναι μαύρος ιριδίζον. Ο μαύρος αυτός χρωματισμός συνεχίζεται και καλύπτει όλη την επιφάνεια του στήθους, αλλά και του επάνω μέρους του σώματος της, την ράχη και το επάνω μέρος των φτερών, στα οποία έχει (σε αντίθεση με το στήθος) μια έντονα ιριδίζουσα απόχρωση. Η κοιλία ως τους μαύρου χρώματος γλουτούς της, είναι λευκού χρώματος ανάλογο με αυτό των ώμων της, αλλά και των κωπταίων φτερών της τα οποία είναι και αυτά λευκού χρώματος. Η ουρά της είναι μαύρη, μακριά με μεγαλύτερα τα κεντρικά φτερά της. Τα πόδια της όπως και το ράμφος της είναι ξεθωριασμένου μαύρου χρώματος. Και τα δυο φύλα είναι παρόμοια, ενώ τα ανήλικα άτομα είναι παρόμοια με τα ενήλικα, αλλά σαφώς πιο θαμπά και λιγότερο ιριδίζοντα. 62

63 Corvus monedula (Κάργα) Η Κάργια Corvus monedula είναι ένα μεσαίου μεγέθους πουλί της οικογένειας των Κορακοειδών, του οποίου το μήκος κυμαίνεται από 30 ως 34 εκ.. Έχει βάρος γύρω στα 240 γραμ. και άνοιγμα φτερών περίπου 44 εκ. Βλέποντας την από μακριά μας δίνει την εντύπωση ενός κατάμαυρου πουλιού, όμως παρατηρώντας την καλύτερα θα δούμε ότι στην πραγματικότητα το φτέρωμα της έχει ένα σκοτεινό γκρι χρώμα με ανοιχτότερο το γκρι στον αυχένα, στα μάγουλα και στον λαιμό της. Το ράμφος της είναι κοντό και λεπτό μαύρου χρώματος, ενώ τα μάτια της έχουν ένα μοναδικό ανοιχτό μπλε χρώμα. Και τα δυο φύλα είναι όμοια, όπως επίσης και οι νεοσσοί τους. 63

64 Passer domesticus (Σπιτοσπουργίτης) Ο σπιτοσπουργίτης (Passer domesticus) είναι ένα είδος στρουθιόμορφου πουλιού της οικογένειας Πασσερίδες. Εμφανίζεται σε μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, της Μεσογείου, και ένα μεγάλο μέρος της Ασίας. Επίσης, έχει εκούσια ή τυχαία εισαχθεί σε πολλά μέρη του κόσμου, καθιστώντας το το πιο διαδεδομένα άγριο πτηνό. Συνδέεται στενά με κατοικημένες περιοχές, αλλά δεν είναι το μόνο είδος σπουργιτιού που βρίσκονται κοντά σε σπίτια. Είναι ένα μικρό πουλί, κυρίως με σκιές στα φτερά χρώματος ως επί το πλείστον καφέ και γκρι. Το σπιτοσπουργίτι είναι ένα ογκώδες πουλί, συνήθως με μήκος μεταξύ 14 με 18 εκατοστών. Έχει ένα μεγάλο στρογγυλευμένο κεφάλι και μια κοντή ουρά. Όσον αφορά το βάρος του σπιτοσπουργιτιού, αυτό κυμαίνεται συνήθως μεταξύ 24 με 39,5 γραμμαρίων. Το βάρος ποικίλλει ανάλογα με το φύλο, με τα θηλυκά συνήθως μικρότερα από τα αρσενικά και τα νεότερα πτηνά να είναι μικρότερα. Τα αρσενικά είναι μεγαλύτερα κατά τη διάρκεια του χειμώνα, και τα θηλυκά μεγαλύτερα κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγής. Μεταξύ και εντός των υποείδων, υπάρχει περαιτέρω διαφοροποίηση με βάση το γεωγραφικό 64

65 πλάτος, το υψόμετρο, το κλίμα, και άλλους περιβαλλοντικούς παράγοντες, σύμφωνα με βιολογικούς κανόνες, όπως οκανόνας του Μπέργμαν. Streptopelia decaocto (Δεκαοχτούρα) Η δεκαοχτούρα (επιστημονικό όνομα:streptopelia decaocto - Στρεπτοπέλια η δεκαοκτώ) είναι ένα είδος του γένους Στρεπτοπέλια(Streptopelia) των περιστερίδων, ιθαγενές στην Ασία και την Ευρώπη, που έχει πρόσφατα εποικίσει και τη Βόρεια Αμερική. Έχει μεσαίο μέγεθος, με μήκος εκατοστά από την άκρη του ράμφους μέχρι της άκρη της ουράς, άνοιγμα φτερών εκατοστά και βάρος γραμμάρια. Το συνολικό χρώμα του είναι στιλβωμένο γκρι με ροζ-γκρι, λιγάκι πιο σκούρο από πάνω απ' ότι από κάτω, με ένα μπλε γκρι υποπτέρυγο μπάλωμα. Τα φτερά της ουράς είναι στιλβωμένο γκρι από πάνω και έχουν σκούρες γκρι άκρες από κάτω στην άκρη λευκών φτερών. Έχει ένα μαύρο ημι-κολλάρο στην άκρη του οποίου βρίσκεται λευκό στον αυχένα, από όπου και παίρνει το όνομά του. Τα κοντά 65

66 πόδια είναι κόκκινα και το ράμφος είναι μαύρο. Η ίριδά του είναι κόκκινη, αλλά τα μάτια από απόσταση φαίνονται μαύρα, καθώς η κόρη του είναι σχετικά μεγάλη και μόνο ένα στενό δακτυλίδι της καφεκόκκινης ίριδας φαίνεται γύρω από τη μαύρη κόρη. Η διαφορές μεταξύ των δύο φύλων είναι πολύ λίγες, ενώ τα νεαρά πουλιά ξεχωρίζουν επειδή το κολάρο τους δεν έχει αναπτυχθεί πλήρως. [1][2][3] Το τραγούδι του, που επαναλαμβάνεται πολλές φορές φωνητικά μοιάζει πολύ με το ελληνικό δεκαοχτώ, εξ'ου και το όνομα του πουλιού. Κάνει επίσης ένα σκληρό δυνατό κάλεσμα διάρκειας περίπου δύο δευτερολέπτων, ιδιαίτερα κατά την πτήση λίγο πριν την προσγείωση. Είναι συγγενικά κοντινό με το νησιωτικό περιστέρι με κολάρο της νοτιοανατολικής Ασίας και με το αφρικανικό περιστέρι με κολάρο που ζει στην υποσαχάρια περιοχή, σχηματίζοντας ένα υπερείδος με αυτά. 66

67 5.5 ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΑΠΟ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ Στην παραπάνω φωτογραφία παρατηρούμε την κυριαρχία του τσιμέντου στην αυλή όπου παίζουν και αθλούνται παιδιά, το οποίο σε πιθανή πτώση κάποιου παιδιού θα μπορούσε να προκαλέσει σοβαρό ατύχημα. Επίσης βλέπουμε ότι στον ίδιο χώρο με το γήπεδο του μπάσκετ, φιλοξενείται και το γήπεδο του ποδοσφαίρου. Αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει σύγχυση στις αθλητικές δραστηριότητες. 67

68 68

69 Στο δάπεδο παρατηρούμε εκτός από τους μεγάλους όγκους τσιμέντου και κάποιους χώρους αδιαμόρφωτου εδάφους με ελάχιστο γρασίδι. Όπως επίσης βλέπουμε ότι οι χώροι σκίασης είναι ελάχιστοι και αρκούνται περιμετρικά του σχολείου. 69

70 Κάτω από τα δέντρα, που είναι ο μοναδικός τρόπος σκίασης στην αυλή, δεν υπάρχουν καθιστικά, ούτε είναι κατάλληλα διαμορφωμένο το έδαφος για να είναι χώρος συγκέντρωσης των μαθητών. 70

71 Η είσοδος του σχολείου που πρέπει να πόλος έλξης και να δημιουργεί ευχάριστη εντύπωση στα παιδιά κατά την είσοδο τους, παρατηρούμε ότι είναι «άδεια», χωρίς κανένα είδος βλάστησης, ή οποιοδήποτε άλλο στοιχείο που θα προκαλούσε το ενδιαφέρον. 71

72 Οι καθιστικοί χώροι είναι αδιάφοροι και απρόσωποι με αποτέλεσμα να μην τους επισκέπτονται οι μαθητές και να μένουν ανεκμετέλευτοι. 72

73 Στην παραπάνω φωτογραφία βλέπουμε τα παιδιά να αφήνουν τα ποδήλατα τους σε θέσεις εκτός σχολείου με αποτέλεσμα να κινδυνεύουν να κλαπούν τις ώρες που δεν βρίσκονται στο προαύλιο οι μαθητές για να τα προσέχουν. 73

74 ΚΕΦ.6 ΓΕΝΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 6.1 ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΙΔΕΑ «FRIENDSHIP» Την κεντρική ιδέα του σχεδιασμού αποτέλεσε η φιλία, η οποία δημιουργείτε ανάμεσα στα παιδία στις πρώτες τάξεις του σχολείου και τα συντροφεύει για μια ζωή. Τα παιδιά μέσα από τη φιλία με άλλα παιδιά μαθαίνουν να μοιράζονται, να εμπιστεύονται, να επικοινωνούν και άλλες σημαντικές λειτουργίες που πρέπει να αναπτύξουν σε μικρή ηλικία για να προχωρήσουν στη ζωή τους, Τον όρο «friendship» προσπαθήσαμε να αποτυπώσουμε στην αυλή δημιουργώντας χώρους συγκέντρωσης και δραστηριοτήτων για να δρουν τα παιδιά με αίσθημα ομαδικότητας και ενότητας. Δημιουργήσαμε κλειστούς και ανοιχτούς καθιστικούς χώρους, υπαίθρια τάξη, κατασκευές παιχνιδιών που προάγουν την ομαδικότητα. Τα παιδιά πρέπει να συνδέουν τη φιλία με ένα ωραίο περιβάλλον για να δημιουργούνται όμορφες εικόνες και αναμνήσεις από την παιδική τους ηλικία. 74

75 6.2 ΙΔΕΟΓΡΑΜΜΑ 1. ΧΩΡΟΣ ΠΡΑΣΙΝΟΥ: Οι χώροι αυτοί είναι διαμορφωμένοι μόνο με φύτευση και αγκαλιάζουν τους καθιστικούς χώρους για να παρέχουν σκίαση. 2. ΥΠΑΙΘΡΙΑ ΤΑΞΗ: Είναι ένας ειδικά διαμορφωμένος χώρος με φύτευση που παρέχει σκίαση και καθιστικά σε σχήμα μανταλάκι για να πραγματοποιούνται μαθήματα. 3. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ: Σε αυτόν τον χώρο τα παιδιά θα φτιάχνουν κατασκευές και χειροτεχνίες. 4. ΚΑΘΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΜΕ ΚΙΟΣΚΙΑ: Πάνω σε ξύλινες πλάκες υπάρχουν 3 κιόσκια. 75

76 5. ΧΛΟΟΤΑΠΗΤΑΣ ΜΕ ΠΑΙΔΙΚΗ ΧΑΡΑ ΚΑΙ ΛΟΦΟΥΣ: Σε αυτόν τον χώρο το παιδί μπορεί να εκφράζεται ελεύθερα εφόσον μπορεί να διαλέξει ανάμεσα στην παιδική χαρά, στους λόφους με τα καθιστικά ή σε αυτοσχέδια παιχνίδια στο γρασίδι. Στην ανατολική πλευρά υπάρχει επίσης το αμφιθέατρο για τις εκδηλώσεις και τις δραστηριότητες τους. 6. ΧΩΡΟΣ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ ΝΗΠΙΩΝ: Υπάρχουν σε μικρότερη κλίμακα λόφοι και παιδική χαρά προστατευμένα από τα βορειοανατολικά με φύτευση, δυτικά με το κτίριο και νότια με την υπαίθρια τάξη των νηπίων. 7. ΥΠΑΙΘΡΙΑ ΤΑΞΗ ΝΗΠΙΩΝ: Αυτός ο χώρος έχει διαμορφωθεί κυκλικά με κορμούς δέντρων που χρησιμοποιούνται για καθιστικά από τα παιδιά. 8. ΚΤΙΡΙΟ ΚΑΙ ΒΡΥΣΕΣ 9. ΧΩΡΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΧΡΗΣΗΣ: Ένας χώρος με ταρτάν για να χρησιμοποιείται ελεύθερα από τα παιδιά. 10. ΚΑΘΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΜΕ ΠΡΑΣΙΝΟ: Είναι 3 κυκλικοί χώροι με φύτευση στο κέντρο. Χρησιμοποιήσαμε πασχαλιά για το άρωμα της και για αισθητικούς λόγους για να δημιουργεί όμορφες εικόνες στους χρήστες. 11. ΕΙΣΟΔΟΙ-ΕΞΟΔΟΙ 76

77 6.3 ΣΧΕΔΙΟ ΓΕΝΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ-ΧΑΡΑΞΗ 77

78 6.4 ΚΑΤΟΨΗ 78

79 6.5 ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Στην χάραξη του αύλειου χώρου έχει γίνει ένας συνδυασμός ευθειών και καμπύλων για την δημιουργία ενδιαφέροντος στους επισκέπτες και την αποφυγή της μονοτονίας. Επίσης έχει γίνει ένας συνδυασμός σκληρών και μαλακών υλικών με επικράτηση των ανακυκλώσιμων υλικών. Όσον αναφορά στη διάταξη των χώρων: Στο βορειοδυτικό τμήμα υπάρχει ένας περιφραγμένος χώρος με βιολογικές καλλιέργειες λαχανικών, που θα κάνουν οι ίδιοι οι μαθητές ώστε να ευαισθητοποιηθούν σε σχέση με το περιβάλλον και να μάθουν την αξία της συνεργασίας και της οικολογικής συμπεριφοράς. Στο δυτικό μέρος μπροστά στο σχολείο έχει διαμορφωθεί μια υπερυψωμένη υπαίθρια τάξη, πάνω σε χλοοτάπητα, για τους μαθητές του δημοτικού με καθιστικά σε σχήμα μανταλάκι, χρωματιστές ρόδες αυτοκινήτων και φύτευση η οποία προσφέρει σκίαση στους χρήστες. Στο νοτιοδυτικό σημείο, σε υπερυψωμένο χώρο προστατευμένο περιμετρικά με φύτευση για αποφυγή ατυχημάτων, προορίζεται να γίνει ένα υπαίθριο εργαστήρι για να πειραματίζονται οι μαθητές με κατασκευές και χειροτεχνίες. Ανατολικά από το εργαστήρι λειτουργεί ένας καθιστικός χώρος πάνω σε ξύλινες πλάκες με τρία ξύλινα κιόσκια. Κεντρικά στην αυλή υπάρχουν δυο κυκλικοί καθιστικοί χώροι από ξύλο και μάρμαρο με φύτευση στο κέντρο για τη δημιουργία ευχάριστης αίσθησης στους χρήστες. Νότια του σχολείου υπάρχουν λόφοι με χλοοτάπητα και ξύλινα καθιστικά. Ενδιάμεσα από τους λόφους υπάρχει παιδική χαρά για τα παιδιά του δημοτικού. Στα νοτιοανατολικά της αυλής υπάρχει αμφιθέατρο πάνω σε λόφο με ξύλινα καθίσματα και ξύλινη κυκλική σκηνή. Τα καθίσματα εκτός από τη θέα στην σκηνή έχουν θέα και στη νότια πλευρά του σχολείου όπου υπάρχει φύτευση κατά μήκος του κτιρίου και κατακόρυφα του τοίχου πλαστικά μπουκάλια με λουλούδια. Στη βορειοανατολική πλευρά της αυλής ο χώρος είναι ειδικά διαμορφωμένος για τα παιδιά του νηπιαγωγείου. Υπάρχουν λοφάκια με χλοοτάπητα και καθιστικά, παιδική χαρά, υπαίθρια τάξη και καθιστικοί χώροι. Περιμετρικά της αυλής υπάρχει φύτευση, δέντρα και θάμνοι πάνω σε φλοιό πεύκου. 79

80 6.6 ΥΛΙΚΑ ΕΠΙΣΤΡΩΣΗΣ Τα εδαφικά υλικά που χρησιμοποιήθηκαν στην αυλή είναι: χλοοτάπητας, ταρτάν, έγχρωμος φλοιός πεύκου, φλοιός πεύκου, ξύλινες πλάκες, μάρμαρο, πλακόστρωση με σχιστόλιθο. Για την επίστρωση του δαπέδου χρησιμοποιήθηκαν κατά κύριο λόγο μαλακά υλικά για να αποφύγουμε τυχόν ατυχήματα από τα μικρά παιδιά. 6.7 ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ Μια από τις κατασκευές είναι το αμφιθέατρο το οποίο είναι κατασκευασμένο από έδαφος, χλοοτάπητα και ξύλο. Από τα ίδια υλικά είναι κατασκευασμένοι και οι λόφοι. Οι υπαίθριες τάξεις, των παιδιών του δημοτικού και των νηπίων, τα κιόσκια και τα τραπέζια στο υπαίθριο εργαστήρι είναι κατασκευασμένες από ξύλο. Οι κατασκευές στις παιδικές χαρές είναι από σίδηρο. Οι κυκλικοί καθιστικοί χώροι στο κέντρο της αυλής και στη βορειοανατολική πλευρά της αυλής είναι κατασκευασμένοι από μάρμαρο και ξύλο. 80

81 6.8 ΦΥΤΕΥΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ 81

82 Η φύτευση που υπάρχει στο χώρο του σχολικού συγκροτήματος αποτελείται από ποώδη, θαμνώδη και δενδρώδη είδη, τόσο φυλλοβόλα όσο και από αειθαλή. Άλλοτε χρησιμεύει ως προς τη λειτουργικότητα και άλλοτε είναι για αισθητικούς σκοπούς. Η βλάστηση λαμβάνει χώρα κατά επέκταση σε όλους τους χώρους της αυλής, στη βόρεια, ανατολική, νότια και δυτική πλευρά της καθώς και στην περίφραξη. Ειδικότερα, η διάταξη της φύτευσης περιμετρικά της αυλής είναι γραμμική και ως επί τω πλείστον είναι πυκνή, για να προσφέρει προστασία από τους ανέμους και από την ηχορύπανση. 82

83 6.9 ΤΟΜΕΣ-ΣΚΙΤΣΑ 83