Ρ ωμνιός. Τεῦχος 13. Τριμηνιαῖο Νεανικὸ περιοδικὸ τοῦ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ 2

Transcript

1 Ρ ωμνιός Τριμηνιαῖο Νεανικὸ περιοδικὸ τοῦ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ 2 Κοίμησις τῆς Θεοτόκου Ἀπολυτίκιον / Ἀπόστολος καὶ Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης, Ἀρχιμανδρίτου Κυρίλλου / «Τὸ μάτι ποὺ στρέφεται ἐδῶ καὶ ἐκεῖ εἶναι φοβερὸς προδότης» Εὐεργετινὸς / Ὁ Σταυρὸς καὶ ἡ Ὕψωση του Ἀρχιμανδρίτου Γεωργίου Καψάνη / Διδαχὲς τοῦ Γέροντα Ἱερωνύμου τῆς Αἰγίνης / Γέρων Πανάρετος Παντοκρατορινὸς / Ἡ ἀγωγὴ τῶν παιδιῶν στὴ θύραθεν σκέψη καὶ στὸν ἅγιο Ἰωάννη τὸν Χρυσόστομο Μαγδαληνῆς Μπόμπου / Στρατηγικὸν Κεκαυμένου / Λόγος ἄπνευστος καὶ ἄτονος Γεωργίου Ἰ. Βιλλιώτη / Τὸ ἀληθινὸ Βυζάντιο. Ἡ ἀρχοντικὴ καὶ βασιλικὴ πολιτεία Φώτη Κόντογλου / Ἡ ἐπιχειρησιακὴ παράμετρος τοῦ τορπιλισμοῦ τοῦ εὐδρόμου ΕΛΛΗ στὴν Τῆνο τὴν 15η Αὐγούστου 1940 Σβίλλια Διονύσιου / Ἁγία Θεοδώρα ἐν Βάστᾳ / Ἀνθρώπινη μοναξιὰ καὶ κοινωνικὸ μοντέλο Ἀθανασίου Θεοδωράκη / Στρατιωτικὴ θητεία: ἠ τιμὴ πρὸς τὴν πατρίδα Κωνσταντίνου Παπαναστασίου / Ποίημα γιὰ τὴν Ἐλλάδα Σβίλλια Ἰωάννη / Χαιρετισμὸς. Τῆς θάλασσας Γεωργίου Ἰορδάνου Τεῦχος 13 ΙΟΥΛΙΟΣ - σεπτεμβριοσ 2013

2 EJOFYLLO 6/20/11 10:53 AM Page 1 Μοναχοῦ ΜΑΞΙΜΟΥ Ἰβηρίτου (Νικολοπούλου) ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ 2011 ΟΣΙΟΥ ΕΦΡΑΙΜ ΤΟΥ ΣΥΡΟΥ Λόγος στὸν Προφήτη Ἰωνᾶ καὶ γιὰ τὴ μετάνοια τῶν Νινευϊτῶν. Προσφέρεται ΔΩΡΕΑΝ. ΕΞΑΝΤΛΗΜΕΝΟ Η ΕΥΘΥΝΗ ΤΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΜΑΣ Βιομετρικὰ διαβατήρια, Ἠλεκτρονικὲς ταυτότητες... (Δεύτερη ἔκδοση). Τιμή: 7 Εὐρώ Ο ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΠΑΪΣΙΟΣ - ΩΣ ΝΕΟΣ ΚΑΙ ΒΟΗΘΩΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ Προσφέρεται ΔΩΡΕΑΝ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ «Τό Μυστήριο τοῦ Γάμου - Κοινωνία Ἀγάπης» Προσφέρεται ΔΩΡΕΑΝ ΠΑΝΤΕΛΗ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΗ (Παντέλ-Ἀγᾶ) «Μνῆμες τοῦ Ποντιακοῦ Ἔπους » Τιμή: 7 εὐρώ ΜΑΡΙΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΜΑΜΑΣΟΥΛΑ «Ὁ Ἅγιος τῶν Ἑλληνικῶν Σχολείων Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός» Προσφέρεται ΔΩΡΕΑΝ ΕΞΑΝΤΛΗΜΕΝΟ οι EΚΔΟΣΕΙς μασ ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ ΑΒΒΑ ΙΣΑΑΚ ΤΟΥ ΣΥΡΟΥ Τιμή: 5 εὐρώ π. Παΐσιος Ο ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ Μαρίας Γουμενοπούλου Τιμή: 5 εὐρώ ΤΑ ΝΕΟΤΑΞΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ ΓΛΩΣΣΑΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΝΑΤΣΙΟΥ Δασκάλου Τιμή: 3 εὐρώ Τά Ἁγιορειτικά Μνημεῖα τῆς Φύσεως Μοναχοῦ ΜΑΞΙΜΟΥ Ἰβηρίτου (Νικολοπούλου) Τά Ἁγιορειτικά Μνημεῖα τῆς Φύσεως ΤΑ ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΕΩΣ Μοναχοῦ Μαξίμου Ἰβηρίτου Τιμή: 40 εὐρώ ΠΡΟΣΕΥΧΗΤΑΡΙΟΝ Προσφέρεται ΔΩΡΕΑΝ ΟΣΙΟΣ ΠΕΤΡΟΣ ΤΗΣ ΑΤΡΩΑΣ Τιμή: 8 εὐρώ ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ Προσφέρεται ΔΩΡΕΑΝ ΟΠΤΙΚΟΑΚΟΥΣΤΙΚΟΣ ΔΙΣΚΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΘΝΑΠΟΣΤΟΛΟ ΑΓΙΟ ΚΟΣΜΑ ΤΟΝ ΑΙΤΩΛΟ ΨΑΛΤΗΡΙΟΝ Προσφέρεται ΔΩΡΕΑΝ ΓΕΡΩΝ ΠΑΪΣΙΟΣ Ο ΑΓΙΟΡΕΙΤΗΣ ὁ Ἀσυρματιστὴς τοῦ Στρατοῦ καὶ τοῦ Θεοῦ

3 Ρ ωμνιός ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΝΕΟΤΗΤOΣ IΔΙΟΚΤΗΤΗΣ-ΕΚΔΟΤΗΣ «ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ» ΚΕΝΤΡΟΝ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΝΟΜΟ Παπαδόπουλος Θεόφιλος-Πρόεδρος Κιν ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ Κατσιαμάνης Δημήτριος ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΥΛΗΣ Βασίλας Μιχάλης ΝΕΑΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Κεσελόπουλος Γεώργιος Κουρῆ Στυλιανὴ Λουπίδου Θωμαΐς Μιχαήλ Κατερίνα Πρωτόπαππας Σπύρος ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ Παπαδόπουλος Γεώργιος, Τσαλικίδου Μακρίνα, Κουρῆ Ἀναστασία ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ Ἀνανιάδης Γεώργιος ISSN: ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ & ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ Ἱωαννίδου Μαρία Tηλ Καπετάνιου Ἀγγελικὴ Tηλ «ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ» ΚΕΝΤΡΟΝ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ Μοναστηρίου 225, Μενεμένη-Θεσσαλονίκη, Τηλ , Τηλεμοιότυπο: Ἡ ἐπικοινωνία καί συνεργασία μέ νέους εἶναι ἂμεση ἐπιθυμία καί ἐπιδίωξη τοῦ περιοδικοῦ μας. Ἐλπίζουμε ὃτι θά ἀνταποκριθεῖτε κομίζοντας προτάσεις καί ἂρθρα.

4 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΙΟΥΛΙΟΣ-ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2013 Ὀρθόδοξη πίστη & βίωμα 4 ΚΟΙΜΗΣΙΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ Ἀπολυτίκιον ἑορτῆς 5 Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΚΑΙ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Ἀρχιμανδρίτου Κυρίλλου Κεφαλόπουλου 6 «Το μάτι ποy στρέφεται Eδῶ καi Eκεῖ εiναι φοβερός προδότης» Εὐεργετινὸς 7 Ο ΣΤΑΥΡΟΣ και η Ύψωση του Ἀρχιμανδρίτου Γεωργίου Καψάνη Λόγοι ἁγίων πατέρων 10 Διδαχὲς τοῦ Γέροντα Ἱερωνύμου τῆς Αἰγίνης 12 ΛΟΓΟΙ ΣΟΦΙΑΣ Ἑορτολογικὰ 13 Γέρων Πανάρετος Παντοκρατορινὸς Οἰκογένεια, μιὰ γωνιὰ τοῦ παραδείσου 16 Ἡ ἀγωγὴ τῶν παιδιῶν στὴ θύραθεν σκέψη καὶ στὸν ἅγιο Ἰωάννη τὸν Χρυσόστομο Μαγδαληνῆς Μπόμπου 20 Στρατηγικὸν Κεκαυμένου Στρατηγοῦ 4

5 Ρ ωμνιός τεῦχος 13 Ἑλληνομνημοσύνη Ἑλληνικὴ γλώσσα 22 Λόγος ἄπνευστος καὶ ἄτονος Γεωργίου Ἰ. Βιλλιώτη 26 Τὸ ἀληθινὸ Βυζάντιο. Ἡ ἀρχοντικὴ καὶ βασιλικὴ πολιτεία Φώτη Κόντογλου 28 Ἡ ἐπιχειρησιακὴ παράμετρος τοῦ τορπιλισμοῦ τοῦ εὐδρόμου ΕΛΛΗ στὴν Τῆνο τὴν 15η Αὐγούστου 1940 Σβίλλια Διονύσιου Ἡ ἱστορία μας Νεανικοὶ προβληματισμοί καὶ προκλήσεις 32 Ἁγία Θεοδώρα ἐν Βάστᾳ Πατριδογνωσία 36 Ἀνθρώπινη μοναξιὰ καὶ κοινωνικὸ μοντέλο Ἀθανασίου Θεοδωράκη Ἀληθινὲς ἱστορίες ποὺ διδάσκουν λόγος ἐκ τοῦ κόσμου σχολια-ζωντας 40 Στρατιωτικὴ θητεία: ἠ τιμὴ πρὸς τὴν πατρίδα Κωνσταντίνου Παπαναστασίου 43 Ποίημα γιὰ τὴν Ἐλλάδα Σβίλλια Ἰωάννη 44 Χαιρετισμὸς. Τῆς θάλασσας Γεωργίου Ἰορδάνου 46 Οἱ λογισμοὶ καθορίζουν τὴ ζωὴ μας Γέροντος Θαδδαίου τῆς Βιτόβνιτσα 48 Σταυρόλεξο 5 Βιβλίο - παρουσίαση

6 ΚΟΙΜΗΣΙΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ Ὀρθόδοξη πίστη & βίωμα Ἐν τῇ Γεννήσει τὴν παρθενίαν ἐφύλαξας, ἐν τῇ Κοιμήσει τὸν κόσμον οὐ κατέλιπες Θεοτόκε μετέστης πρὸς τὴν ζωήν, μήτηρ ὑπάρχουσα τῆς ζωῆς, καὶ ταῖς πρεσβείαις ταῖς σαῖς λυτρουμένη, ἐκ θανάτου τὰς ψυχὰς ἡμῶν. Ἀπολυτίκιον ἑορτῆς 6

7 Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΚΑΙ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Ἀρχιμανδρίτου Κυρίλλου Κεφαλόπουλου Ὁ Ἰωάννης καταγόταν ἀπὸ τὴ Γαλιλαία καὶ κατοικοῦσε στὰ παράλια τῆς λίμνης Γεννησαρέτ, ὅπου μαζὶ μὲ τὸν πατέρα του Ζεβεδαῖο καὶ τὸν ἀδελφό του Ἰάκωβο ἐξασκοῦσε τὸ ἐπάγγελμα τοῦ ψαρᾶ, ἦταν μάλιστα συνέταιρος τοῦ Σίμωνος Πέτρου (Λουκ. 5, 9-10, Ἰω. 1, 45, Μάρκ. 1, 19-20). Ἀπὸ τὰ Εὐαγγέλια πληροφορούμαστε ἐπίσης ὅτι ἡ μητέρα του Σαλώμη ἀκολουθοῦσε τὸν Κύριο στὶς περιοδεῖες του καὶ ἐνίσχυε τὸ ἔργο τοῦ Εὐαγγελίου (Λουκ. 8,3). Ἑπομένως, ὁ Ἰωάννης προερχόταν ἀπὸ σχετικῶς εὔπορη οἰκογένεια. Ἀρχικῶς ὁ Ἰωάννης ἦταν μαθητὴς τοῦ Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου, ἀργότερα ὅμως γνώρισε τὸν Κύριο, ἀκολούθησε τὸ κάλεσμά Του καὶ ἐντάχθηκε στὴν ὁμάδα τῶν δώδεκα ἀποστόλων μαζὶ μὲ τὸν ἀδελφό του Ἰάκωβο ( Ἰω. 1, 35-42, Ματθ. 4, 21). Ὁ Ἰωάννης συγκαταλέγεται μεταξὺ τῶν τριῶν στενότερων μαθητῶν τοῦ Ἰησοῦ, μαζὶ μὲ τὸν Πέτρο καὶ τὸν Ἰάκωβο ποὺ εἶδαν τὴ Μεταμόρφωση τοῦ Κυρίου στὸ Θαβώρ, ἐνῷ σὲ ἄλλα σημεῖα χαρακτηρίζεται ὡς ὁ ἠγαπημένος μαθητὴς τοῦ Κυρίου. Ἀπὸ τὸν Κύριο ἐπίσης ἔλαβε μαζὶ μὲ τὸν ἀδελφό του Ἰάκωβο τὸ προσωνύμιο Βοανεργὲς (= υἱὸς τῆς βροντῆς), λόγῳ τοῦ ἐκρηκτικοῦ του χαρακτῆρος σὲ μιὰ περίπτωση (Μάρκ. 3, 17). Ὁ Ἰωάννης παραμένει κοντὰ στὸν Κύριο κατὰ τὶς τελευταῖες ὧρες πρὸ τοῦ Πάθους, τὸν ἀκολουθεῖ στὴν αὐλὴ τοῦ ἀρχιερέως καὶ μέχρι τὸν Γολγοθά, βρίσκεται κάτω ἀπὸ τὸν Σταυρό, ὅταν οἱ ἄλλοι μαθητὲς εἶχαν διασκορπισθεῖ ἀπὸ φόβο. Μάλιστα, ὁ Κύριος τὸν τιμᾶ ἰδιαιτέρως ὅταν τοῦ ἀναθέτει τὴν προστασία τῆς Παναγίας Μητέρας (Ἰω. 19, 26). Ὅταν οἱ μαθητὲς πληροφορήθησαν τὴν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου ἀπὸ τὶς γυναῖκες μυροφόρες, σπεύδει πρῶτος μαζὶ μὲ τὸν Πέτρο χωρὶς ὅμως νὰ εἰσέλθει στὸν ἄδειο τάφο (Ἰω. 20, 2). Ὁ Ἰωάννης εἶναι ὁ συγγραφέας τοῦ τετάρτου Εὐαγγελίου, ὅπως ἄλλωστε ὁ ἴδιος βεβαιώνει πὼς αὐτὸς ὁ ἀγαπημένος μαθητὴς τοῦ Κυρίου συνέγραψε αὐτὸ καὶ μαρτυρεῖ περὶ ὅσων ἀναφέρονται στὸ Εὐαγγέλιο (Ἰω. 21, 24). Ἐπίσης συνέγραψε τρεῖς ἐπιστολὲς καὶ τὸ τελευταῖο προφητικὸ βιβλίο τῆς Καινῆς Διαθήκης, τὴν Ἀποκάλυψη, ὅπως μαρτυρεῖται καὶ βεβαιώνεται γραπτῶς ἀπὸ τὴν παράδοση τῆς πρωτοχριστιανικῆς Ἐκκλησίας. Μετὰ τὴν Ἀνάληψη τοῦ Κυρίου, ὁ Ἰωάννης ἀναλαμβάνει ἀποστολικὴ δράση (Πράξεις 3, 4 καὶ 8, 15, καὶ Γαλ. 2, 9), καὶ κάποια στιγμὴ ἐγκαθίσταται στὴν Ἔφεσο τῆς Μ. Ἀσίας καὶ ὀργανώνει τὶς τοπικὲς ἐκκλησίες, στὶς ὁποῖες ἄλλωστε καὶ ἀπευθύνει τὶς τρεῖς ἐπιστολές του καὶ τὶς ἀναφέρει στὴν Ἀποκάλυψη. Ἐπὶ τοῦ Ρωμαίου αὐτοκράτορος Δομετιανοῦ ἐξορίζεται στὴν Πάτμο (95 μ.χ.) ὅπου καὶ συγγράφει τὸ βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως. Ὁ Ἰωάννης πέθαινε σὲ βαθὺ γῆρας στὴν Ἔφεσο γύρω στὸ 100 μ.χ. 7

8 Ὀρθόδοξη πίστη & βίωμα «Το μάτι ποy στρέφεται Eδῶ καi Eκεῖ εiναι φοβερός προδότης» Αὐτὰ λοιπὸν συλλογίσου, ἀδελφέ, καὶ ἡ ἐπιθυμία τῆς ἡδονῆς θὰ διαλυθεῖ ἀπὸ τὸν νοῦ σου ὅπως λιώνει τὸ κερὶ μπροστὰ στὴ φωτιά. Νὰ φυλάγεις ὅμως καὶ τὰ μάτια σου καὶ νὰ τὰ γυρίζεις ἀλλοῦ γιὰ νὰ μὴ δεῖς τὰ μάταια, γιατί εἶναι φοβερὸς προδότης τὸ μάτι ποὺ στρέφεται ἐδῶ καὶ ἐκεῖ. Μὲ τὶς ἄλλες αἰσθήσεις ὁ νοῦς πολεμιέται προσωρινά, καὶ ὅταν ἡ αἰτία φύγει ἢ συμβεῖ κάτι ἀντίθετο, φεύγει μαζὶ καὶ διώχνεται καὶ ὁ σχετικὸς πόλεμος. Ὁ πόλεμος ὅμως διαμέσου τῶν ματιῶν εἶναι φοβερὸς καὶ ὅταν εἶναι παρούσα ἡ αἰτία καὶ ὅταν φύγει ἢ μᾶλλον, ὅταν ἀπουσιάζει ἡ αἰτία περισσότερο βασανίζει τὴν ψυχή, ἀνάβοντας τὴν ἐπιθυμία, παρὰ ὅταν εἶναι παρούσα. Νὰ τί θέλω νὰ πῶ: Ἄκουσε, γιὰ παράδειγμα, κάποιος μιὰ εὐχάριστη μελωδία ἀπὸ μουσικοὺς καὶ προσπέρασε ἄκουσε ἔπειτα ἄλλους νὰ μοιρολογοῦν καὶ νὰ ὀδύρονται, καὶ ὁ θρῆνος ἐξουδετέρωσε τὴν εὐχάριστη μελωδία τῶν μουσικῶν. Παρόμοια, γεύτηκε μέλι καὶ ἔπειτα κάτι πικρὸ καὶ ἡ γλυκύτητα τοῦ μελιοῦ σβήστηκε ἀπὸ τὴν πικράδα ποὺ ἀκλούθησε. Κάτι ἀνάλογο συμβαίνει καὶ μὲ τὴν ὄσφρηση μύρισε κάποιος μιὰ εὐωδία καὶ στὴ συνέχεια δυσωδία, καὶ ἡ ἀηδία τῆς δυσωδίας ἒδιωξε τὴν εὐχάριστη αἴσθηση τῆς εὐωδίας. Τὸ ἴδιο καὶ μὲ τὴν ἁφή ἄγγιξε κάποιος νερὸ κρύο καὶ μετὰ ἄγγιξε καὶ βραστό, καὶ ἡ θερμότητα τοῦ ζεστοῦ μετρίασε τὴν προηγούμενη αἴσθηση τοῦ κρύου. Ὁ πόλεμος ὅμως διαμέσου τοῦ ματιοῦ ποὺ στρέφεται ἐδῶ καὶ ἐκεῖ, φλογίζει τὸν νοῦ μὲ τὴν ἐπιθυμία εἴτε εἶναι παρούσα ἡ αἰτία εἴτε ἀπουσιάζει. Καὶ ὄχι μόνο αὐτό, ἀλλὰ προξενεῖ καὶ φαντασίες στὴν καρδιὰ μὲ αἰσχρὰ ὄνειρα. Γιατί οἱ δαίμονες, βρίσκοντας εἴσοδο μέσῳ τοῦ λογισμοῦ, ζωγραφίζουν τὸν πειρασμὸ στὴ διάνοια καὶ ἀπασχολοῦν ἔτσι τὸν νοῦ, ρίχνοντάς τον στὴν ἡδυπάθεια. Γι αὐτὸ λέει στὴ Γραφή: «Ἡ περιπλάνηση σὲ ἐπιθυμίες διαφθείρει τὸν ἄκακο νοῦ». Γιατί μὲ τὴν ἥττα τῶν ματιῶν ἀρχίζει ἡ ἁμαρτία, στὴν ὁποία σίγουρα θὰ κατρακυλήσει σιγὰ σιγὰ ὁ νοῦς, ἂν δὲν συνέλθει γρήγορα, καθὼς καὶ ὁ Κύριος διαβεβαίωσε: «Ὅποιος βλέπει μιὰ γυναίκα μὲ πονηρὴ ἐπιθυμία, ἔχει κιόλας διαπράξει μέσα του μοιχεία μὲ αὐτήν». Τὴ μοιχεία αὐτὴν τὴν ξεριζώνει τὸ νὰ ἔχουμε διαρκῶς κάτω τὸ βλέμμα καὶ ἄνω τὴν ψυχή. Σὲ τοῦτο βοηθᾶ καὶ ἡ ἐγκράτεια γιατί, λέει, ἐκεῖνος ποὺ κυριάρχησε στὴν κοιλιά του, κυριάρχησε καὶ στὸ βλέμμα του. Νὰ ἀποφεύγεις τὰ αἰσχρὰ λόγια, καὶ ἔτσι θὰ ἀποφύγεις τοὺς βρώμικους λογισμούς. Εὐεργετινὸς, τ. 2, ἐκδ. Τὸ Περιβόλι τῆς Παναγίας 8

9 Ο ΣΤΑΥΡΟΣ και η Ύψωση του Άρχιμανδρίτου Γεωργίου Καψάνη Σῶσον Κύριε τὸν λαόν σου καὶ εὐλόγησον τὴν κληρονομίαν σου, νίκας τοῖς Βασιλεῦσι κατὰ βαρβάρων δωρούμενος καὶ τὸ σὸν φυλάττων διὰ τοῦ Σταυροῦ σου πολίτευμα. Ἀπολυτίκιον ἑορτῆς Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ Οἱ ὀδυνηρὲς καὶ ἀνίατες ἀσθένειες, ὁ θάνατος προσφιλῶν μας προσώπων, ὅπως καὶ ὁ ἰδικός μας θάνατος, ἡ ἀδικία, ἡ ἀχαριστία καὶ περιφρόνησις, οἱ διωγμοὶ ποὺ ἐνίοτε ὑφιστάμεθα, ἡ πτωχεία καὶ ἄλλες δοκιμασίες, ἀποτελοῦν εὐκαιρίες πού, ἂν τὶς χρησιμοποιήσουμε σωστά, μᾶς συσταυρώνουν καὶ συνεγείρουν μὲ τὸν Χριστό. Ἂν ἀγανακτήσουμε, ζημιωνόμαστε πνευματικά. Ἂν τὶς δεχθοῦμε παθητικά, στωικά, γιατὶ δὲν μποροῦμε νὰ κάνουμε διαφορετικά, πάλι δὲν ὠφελούμεθα. Ἂν ὅμως τὶς δεχθοῦμε ὡς ἐπίσκεψι Θεοῦ καὶ ὡς εὐκαιρίες γιὰ τὴν πνευματική μας τελείωσι, τότε πολὺ εἶναι τὸ κέρδος. Ἡ ἑκούσια ἀποδοχὴ τοῦ πόνου ὡς Σταυροῦ, ὡς δώρου τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ γιὰ τὴν πνευματική μας τελείωσι, μᾶς ἀνεβάζει στὸ ὕψος τῶν ἁγίων μαρτύρων. Ὁ Χριστιανὸς π.χ. ποὺ στὸ κρεββάτι τοῦ πόνου ὀδυνᾶται καὶ ὑπομένει καὶ εὐχαριστεῖ τὸν Θεό, ἀναδεικνύεται σὲ ὁμολογητὴ τῆς δυνάμεως τῆς πίστεως καὶ σὲ σύγχρονο μάρτυρα, ἐφ ὅσον διὰ τῆς ἀποδοχῆς τοῦ Σταυροῦ μεταβάλλει τὸ ἀκούσιο τοῦ πόνου σὲ ἑκούσιο. Ἁ γ ι ο ρ ε ί τ η ς ἀσκητὴς εἶπε ἐνδεικτικά: Ἕνα «δόξα σοι ὁ Θεὸς» τὴν ὥρα ποὺ πονᾶμε, ἔχει μεγαλύτερη ἀξία ἀπὸ χίλια «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ», ὅταν δὲν πονᾶμε. Ὁ συσταυρωμένος μὲ τὸν Χριστὸ Παῦλος, ὁ φέρων στὸ σῶμα του τὰ στίγματα τοῦ Χριστοῦ, μᾶς ἐβεβαίωσε ὅτι: «εἰ ὑπομένομεν, καὶ συμβασιλεύσομεν» (Β Τιμ. β, 12). Αὐτὴν τὴν στάσι ἔδειξαν στὰ παθήματα τῆς ζωῆς ὅλοι οἱ Ἅγιοι, μὲ κορυφαῖο τὸν μακάριο καὶ πολύαθλο Ἰώβ, ποὺ γι αὐτὸ θεωρεῖται καὶ τύπος Χριστοῦ. Ὁ Ἰὼβ ἦταν δίκαιος, δὲν ἦταν ἀσεβὴς καὶ ἁμαρτωλός. Καὶ ὅμως παρεχώρησε ὁ Θεὸς νὰ περάση ἀβάστακτους πόνους, ἐνῷ ἄλλοι ἀσεβεῖς εὐημεροῦσαν.[...] Κατὰ ἕνα ἰδιαίτερο τρόπο συμμετεῖχε στὰ παθήματα τοῦ Χριστοῦ ἡ Θεοτόκος, «συμπράττουσα καὶ συμπάσχουσα τῇ δι 9

10 Ὀρθόδοξη πίστη & βίωμα αὐτῆς ὑψοποιῷ κενώσει τοῦ Λόγου» (ἡ Θεοτόκος συνέπραττε καὶ συνέπασχε μὲ τὸ νὰ συνεργήση στὴν ὑψοποιὸ κένωσι τοῦ Λόγου), κατὰ τὸν ἅγιο Γρηγόριο Παλαμᾶ. 1 Ἀπὸ τὴν ἐκ Πνεύματος Ἁγίου σύλληψι, στὴν ἁγία γαστέρα της, τοῦ Μονογενοῦς Υἱοῦ της, ἄρχισαν καὶ οἱ δοκιμασίες της. Μὴ μπορώντας ὁ Ἰωσὴφ νὰ ἐξηγήση τὴν ὑπερφυῆ σύλληψι καὶ ἐγκυμοσύνη της «ἐβουλήθη λάθρα ἀπολῦσαι αὐτήν» (Ματθ. α, 19). Μεγάλη ἔπρεπε νὰ εἶναι τότε ἡ ὀδύνη τῆς ἁπλῆς καὶ ἀσήμου κόρης Μαρίας. Δοκιμασία καὶ οἱ δυσκολίες νὰ βρεθῆ τόπος ἐν τῷ καταλύματι γιὰ νὰ γεννήση τὸν Μονογενῆ της. Σπανίως γυναίκα ἔγκυος καὶ ἑτοιμόγεννη δὲν εὑρίσκει τόπο νὰ γεννήση. Δοκιμασία ἡ προσπάθεια τοῦ Ἡρώδου νὰ φονεύση τὸ Θεῖο Βρέφος, δοκιμασία καὶ ἡ φυγή τους στὴν Αἴγυπτο. Ἄστεγη στὴν Βηθλεέμ, πρόσφυγας στὴν Αἴγυπτο. Δοκιμασία καὶ ἡ ἀγωνία, ὅταν κατὰ τὸ προσκύνημά τους στὰ Ἱεροσόλυμα ἔχασε ἐπὶ τριήμερο τὸν δωδεκαετῆ Ἰησοῦ. Κάθε πόνος καὶ κατατρεγμὸς τοῦ Ἰησοῦ κατὰ τὴν τριετῆ του δράσι ἦταν καὶ ἰδική της δοκιμασία. Ἂς ἀκούσουμε τὸν ἅγιο Νικόλαο Καβάσιλα: «Καὶ συμμετεῖχε μὲ τὸν Υἱό της στὴν αἰσχύνη καὶ στὶς ὕβρεις καὶ σὲ ὅλα ὅσα ἀποκάλυπταν τὴν φτώχεια, στὴν ὁποία ἦρθε γιὰ χάρη μας. Καὶ ἀνεχόταν τὸ ἐπάγγελμα τοῦ φαινομενικοῦ πατέρα του, τοῦ Ἰωσήφ, καὶ μακροθυμοῦσε, παίρνοντας τὸ μέρος τοῦ Υἱοῦ της γιὰ τὴν δική μου σωτηρία... Κι ὅταν ἐκεῖνοι τοὺς ὁποίους εὐεργετοῦσε τὸν φθονοῦσαν καὶ τὸν μισοῦσαν, ἡ Παρθένος πονοῦσε μαζί Του καὶ δεχόταν τὰ βέλη τοῦ μίσους των... Ὅταν πάλι χρειάσθηκε νὰ ὑποφέρη γιὰ μᾶς ὁ Σωτὴρ καὶ νὰ πεθάνη, πόσο μεγάλες ἦσαν οἱ ὀδύνες, μὲ τὶς ὁποῖες τοῦ συμπαραστάθηκε ἡ Παρθένος! Τί βέλη τὴν διαπέρασαν! Γιατὶ κι ἂν ὁ Υἱός της ἦταν μόνο ἄνθρωπος καὶ τίποτε ἄλλο, τίποτε ὀδυνηρότερο δὲν θὰ μποροῦσε νὰ προσθέση κανεὶς 10

11 σὲ μιὰ μητέρα. Ἀλλὰ τώρα εἶναι ὁ μόνος Υἱός της, ποὺ τὸν ἔφερε στὸν κόσμο μόνη της, κατὰ τρόπο παράδοξο, ποὺ δὲν λύπησε ποτὲ οὔτε τὴν ἴδια οὔτε κανένα ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους, ποὺ ἀντίθετα, τοὺς εὐεργέτησε ὅλους τόσο, ὥστε νὰ ξεπεράση ὅλες τὶς προσδοκίες τους. Τί λοιπὸν συναισθήματα εἶναι φυσικὸ νὰ εἶχε ἡ Παρθένος, ὅταν ἔβλεπε τὸν Υἱό της σὲ τόσο φοβερὲς ὀδύνες, αὐτὸν ποὺ ἦταν ὁ εὐεργέτης τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, «τὸν πρᾶον, τὸν ταπεινὸν τῇ καρδίᾳ», αὐτὸν ποὺ δὲν ὑπῆρξε ποτὲ «ἐρίζων οὐδὲ κραυγάζων», τὸν ὁποῖον κανεὶς ποτὲ δὲν θὰ μποροῦσε νὰ κατηγορήση γιὰ τὸ παραμικρό, ὅταν τὸν ἔβλεπε νὰ σέρνεται ἀπὸ ἐκεῖνα τὰ ἄγρια θηρία, νὰ γυμνώνεται, νὰ δέρνεται, νὰ κρίνεται ἄξιος τῆς χειρότερης καταδίκης, νὰ πεθαίνη τὸν ἐξευτελιστικότερο θάνατο μαζὶ μὲ τοὺς ἁ μ α ρ τ ω λ ό τ ε ρ ο υ ς ἀνθρώπους, ἔξω ἀπὸ κάθε ἔννοια δικαιοσύνης καὶ νόμου, ὅπως συμβαίνει σὲ τυραννικὰ καθεστῶτα; Προσωπικὰ πιστεύω ὅτι τέτοια ὀδύνη ποτὲ σὲ κανένα ἄνθρωπο δὲν μπορεῖ νὰ ὑπάρξη... Γι αὐτὸ τὴν ὥρα τῶν παθῶν κατέλαβε τὴν Παρθένο θλίψη ὑπερβολικὴ καὶ ἀπερίγραπτη, τέτοια ποὺ παραπλήσια ποτὲ δὲν ἔνοιωσε ἄνθρωπος. Γιατὶ αὐτὴ εἶδε τὴ σταύρωση σὰν μητέρα, ἀλλὰ καὶ σὰν ἄνθρωπος μὲ σωστὴ κρίση, σὰν κάποιος ποὺ μπορεῖ νὰ διακρίνη καθαρὰ τὴν ἀδικία. Γιατὶ ἔπρεπε νὰ λάβη μέρος σὲ κάθε τι ποὺ ἔκανε ὁ Υἱός της γιὰ τὴν σωτηρία μας. Ὅπως τοῦ μετέδωσε τὸ αἷμα καὶ τὴν σάρκα της κι ἔλαβε ἀμοιβαῖα μέρος στὶς δικές του χάριτες, κατὰ τὸν ἴδιο τρόπο ἔλαβε μέρος καὶ σὲ ὅλους τοὺς πόνους καὶ τὴν ὀδύνη του. Κι αὐτὸς βέβαια καρφωμένος στὸν Σταυρὸ δέχθηκε στὴν πλευρὰ τὴν λόγχη, ἐνῷ διαπέρασε τὴν καρδιὰ τῆς Παρθένου ρομφαία, ὅπως ἀνήγγειλε ὁ ἁγιώτατος Συμεών. Μὲ τὸν ἴδιο τρόπο καὶ ὅλα τὰ ἄλλα μαρτύρια τὰ προξενοῦσαν οἱ «κύνες» ἐκεῖνοι ἀπὸ κοινοῦ στὸν Υἱὸ καὶ στὴ μητέρα. Τὸ ἴδιο καὶ ὅταν χρησιμοποιώντας παλαιοτέρους λόγους του τὸν κατηγοροῦσαν σὰν ἀλαζόνα, κι ὅταν τὸν ὀνόμαζαν πλάνο κι ἀγωνίζονταν ν ἀποδείξουν τὴν πλάνη του». 2 Ὁ δίκαιος Συμεὼν κατὰ τὴν Ὑπαπαντὴ εἶχε προφητεύσει ὅτι ρομφαία θὰ περνοῦσε τὴν ἁγία ψυχὴ τῆς Θεοτόκου. Αὐτὴ ἡ ρομφαία πολλὲς φορὲς τὴν ἐπόνεσε. Πάντα ὅμως ὑπέμενε καὶ ἐπιτελοῦσε, κατὰ τὸν ἅγιο Γρηγόριο τὸν Παλαμᾶ, «ἆθλον τῆς ἀπαραμίλλου καρτερίας». Καὶ μετὰ τὴν Ἀνάληψι τοῦ Υἱοῦ της, πάλι ἀνάμεσα στοὺς Ἀποστόλους καὶ τοὺς πρώτους Χριστιανοὺς πρώτη αὐτὴ σηκώνει τὸν Σταυρὸ τῶν διωγμῶν, τοὺς στηρίζει καὶ τοὺς καθοδηγεῖ στὸ ἀποστολικό τους ἔργο. Ὅπως τότε στὴν Σταύρωσι τοῦ Υἱοῦ της «εἱστήκει παρὰ τῷ Σταυρῷ» καὶ συνέπασχε καὶ συσταυρωνόταν μαζί Του, ἔτσι καὶ μετὰ τὴν Ἀνάληψί Του αὐτὴ σηκώνει τὸν Σταυρὸ τῆς Ἐκκλησίας καὶ αὐτὴ εἶναι ἡ συμπάσχουσα μητέρα τῶν Χριστιανῶν. 1. Ἁγ. Γρηγ. Παλαμᾶ, Εἰς τὴν Κοίμησιν, Ε.Π.Ε., τ. 10, σελ Ἁγ. Νικολάου Καβάσιλα, ἐνθ ἀνωτ. σελ

12 Ὀρθόδοξη πίστη & βίωμα λογοι ΠΑΤΕΡΩΝ Διδαχὲς τοῦ Γέροντος Ἱερωνύμου τῆς Αἰγίνης Θ ὰ κάμεις ὅ,τι ἠμπορεῖς διὰ τὰ παιδιά σου, διότι εἰς τὴν ἄλλην ζωὴν ὁ Χριστός μας θὰ σοῦ ζητήσει ἢ τὰ παιδιά σου σεσωσμένα ἢ τὶς πληγὲς στὰ γόνατά σου, ἀπὸ τὴν πολλήν σου προσευχήν. Δὲν γνωρίζουν, δυστυχῶς, οἱ γονεῖς τὴν εὐθύνη τὴν ὁποίαν ἔχουν διὰ τὰ τέκνα των. Ὅταν δίδεις ἐλεημοσύνη, νὰ μὴ ἐξετάζεις τί εἶναι τὸ πρόσωπο ποὺ τοῦ δίδεις, καὶ ἂν εἶναι καλὸ ἢ κακό. Ἡ ἐλεημοσύνη εἶναι σπουδαῖο πράγμα, ἐξαλείφει πλῆθος ἁμαρτιῶν. Νὰ μελετᾶς καλὰ τὸν βίον καὶ νὰ λές: «Ἐκεῖνος ἀπέθανε, ὁ ἄλλος ἀρρώστησε, ἄλλοι ἔχουν μεγάλα, ἀνίατα βάσανα, λύπες κλπ.» καὶ νὰ προσέχεις, νὰ βαδίζεις μὲ γνῶσιν. Ἀπ ὅπου ἀντιλαμβάνεσαι πειρασμόν, μὴ ἀμελήσεις καὶ μὴ καταφρόνησης τὸν φόβον ἢ τὸν κίνδυνο (ὡς ἔχων ἐμπιστοσύνη στὸν ἑαυτόν σου), ἀλλὰ ἀπομακρύνσου, «ἀποπήδησον ὡς ἡ δορκὰς ἐκ βρόγχων!» Τὸ Πνεῦμα δὲν ἀγαπᾶ οὔτε πολλὲς συναναστροφές, οὔτε φιλίες! Ὅλα αὐτὰ νὰ τὰ ἀποφεύγεις. Θέλεις νὰ ἀγαπᾶς πολύ τοὺς ἀνθρώπους; Ἀγάπησε πολὺ τὸν Χριστό μας καὶ θὰ δεῖς πόσο θὰ ἀγαπᾶς καὶ τοὺς ἀνθρώπους καὶ ἂς μὴ τοὺς βλέπεις. Πάντοτε καὶ τὸν κάθε ἄνθρωπον, ὀλίγον σὲ ἀπόστασιν νὰ κρατᾶς. Ἦλθε; Καλῶς ἦλθε! Δὲν ἦλθε; Καλῶς δὲν ἦλθε. Δηλ. νὰ εἶσαι ἀπαθής. Σὲ κανέναν μὴ λὲς τὸ μυστικό σου ἢ τί κάνεις. Μὲ δύο τρία λόγια, ὃταν σὲ ρωτοῦν, νὰ κόβεις, νὰ τελειώνεις. 12

13 Μὴ δένεις τὸν νοῦ σου μὲ ἄνθρωπο. Μὴ λέγεις τοὺς λογισμούς σου καὶ τὸ μυστικό σου εἰς κανένα! Οἱ ἄνθρωποι μεταβολὴ παίρνουν. Τὸ μυστικό σου σὲ κανέναν! Διότι οἱ ἄνθρωποι μεταβάλλονται. Μὴ θυμώνετε, θὰ σᾶς εἰρωνευτοῦν, θὰ ὑποφέρετε. Ἐσεῖς μὴ φοβάσθε. Σᾶς προσφέρουν δηλ. πιπέρι, νὰ δίδετε ζάχαρη. Ἐγὼ πιπέρι δὲν ἔχω νὰ σκέπτεστε, ζάχαρη ἔχω, ζάχαρη δίδω. Αὐτὸ ποὺ λείπει σήμερα γενικά, εἶναι ἡ γνῶσις, ἡ λογική, ἡ εὐσέβεια. Ὁ κόσμος σήμερα εἶναι ξετρελαμένος. Δὲν γνωρίζει τί κάνει, δὲν γνωρίζει τί θέλει! Σήμερα ἕνας φαίνεται καλός, αὔριο πίπτει, χαλάει, δὲν ἀναγνωρίζει καὶ ὁ ἴδιος τὸν ἑαυτό του. Δύσκολα νὰ βρεῖς ἄνθρωπο ἀμετάβλητον. Ἄλλοι πάλι, παντοῦ, ἀλλοῦ τρέχουν γιὰ νὰ βροῦν χαρὰ καὶ ἠρεμία, μόνον στὸν Χριστόν μας δὲν τρέχουν. Πάντως βέβαια, λέγουν οἱ Πατέρες, μηδένα πρὸ τοῦ τέλους μακάριζε ἄλλα καὶ μηδένα πρὸ τοῦ τέλους ἀπέλπιζε! Νὰ παρακαλέσωμεν τὸν Θεὸν νὰ μᾶς λυπηθεῖ καὶ νὰ μᾶς ἐλεήσει. Μὴ ὑποδεικνύεις, διότι, διδασκαλία δίχως θέλησιν τοῦ ἄλλου, ἔχθρα εἶναι καὶ γίνεται ἁμαρτία καὶ σὲ κεῖνον ποὺ ἀκούει καὶ δὲν κάνει καὶ ἐσὺ στεναχωρεῖσαι καὶ ταράζεσαι. Στὸν ἄλλο νὰ λέγεις τόσα, ὅσα νομίζεις ὅτι θὰ σηκώσει, ὄχι περισσότερα. Νὰ μὴ θυμώνετε. Νὰ γλυκαίνετε μὲ τὴν ζάχαρή σας, δηλ. μὲ τὸν καλόν σας λόγο τὸν ἄλλο. Κάθε ἄνθρωπος ἔχει κάποιο χάρισμα. Βρὲς τὸ χάρισμά του καὶ ἐπαίνεσέ τον. Χρειάζεται καὶ ὁ ἔπαινος (πρὸς τόνωσιν) καὶ ἡ καλοσύνη καὶ ἡ ἀγάπη. Τότε ὁ ἄλλος καὶ πολὺ καλὸς νὰ μὴ εἶναι, διὰ τὴν τιμήν, τὸν ἔπαινο, τὴν ἀγάπη ποὺ τοῦ ἐκδηλώνουν ἐλέγχεται καὶ γίνεται καλύτερος. Ὅλους ν ἀγαπᾶς, ἀλλὰ καὶ κανένα μὴ ἀγαπᾶς, δηλαδὴ μὲ κανένα μὴ δένεται ὁ νοῦς σου ἐκτός τοῦ Χριστοῦ μας. 13

14 Ὀρθόδοξη πίστη & βίωμα ΛΟΓΟΙ ΣΟΦΙΑΣ «ΕΤΟΙΜΑΣΕ ΤΗΝ ΨΥΧΗ ΣΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΠΕΙΡΑΣΜΩΝ. ΚΑΝΕ ΕΥΘΕΙΑ ΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ ΣΟΥ ΚΑΙ ΕΧΕ ΚΟΥΡΑΓΙΟ». ΣΟΦ.ΣΕΙΡ.Β 1-2 «ΜΑΚΑΡΙΟ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΟΣΟ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΙΣ ΚΑΤΙ ΠΕΡΙ ΘΕΟΥ, ΑΛΛΑ ΤΟ ΝΑ ΕΧΕΙΣ ΜΕΣΑ ΣΟΥ ΤΟΝ ΘΕΟ». αγιοσ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΝΥΣΣΗΣ. «ΘΕΛΕΙΣ ΝΑ ΒΡΕΙΣ ΤΗΝ ΑΙΩΝΙΑ ΖΩΗ; ΚΡΑΤΗΣΕ ΑΥΤΑ ΤΑ ΔΥΟ,ΤΗΝ ΠΙΣΤΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΤΑΠΕΙΝΟΦΡΟΣΥΝΗ». αγιοσ ΙΣΑΑΚ ο ΣΥΡΟΣ «ΤΟ ΝΑ ΒΛΕΠΕΙ ΚΑΝΕΙΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΜΑΡΤΙΑ,ΑΛΛΑ ΑΜΑΡΤΙΑ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΒΛΕΠΕΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΜΕ ΦΘΟΝΟ, ΥΠΕΡΗΦΑΝΕΙΑ ΚΑΙ ΑΠΛΗΣΤΙΑ.» ΜΕΓΑΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ «ΕΚΕΙΝΟ ΠΟΥ ΤΡΕΦΕΙ ΤΟ ΣΩΜΑ ΕΙΝΑΙ Η ΟΛΙΓΑΡΚΕΙΑ,ΕΠΕΙΔΗ ΤΟ ΛΙΓΟ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΤΟ ΑΦΟΜΟΙΩΣΕΙ Ο ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ. ΕΝΩ ΤΟ ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΟΧΙ ΜΟΝΟΝ ΔΕΝ ΤΡΕΦΕΙ ΤΟ ΣΩΜΑ, ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΑΤΑΣΤΡΕΦΕΙ» αγιοσ ΙΩαννησ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ «ΣΑΣ ΠΑΡΑΚΑΛΩ ΠΡΩΤΑ ΝΑ ΔΙΑΠΛΑΣΕΤΕ ΤΙΣ ΨΥΧΕΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΣΑΣ, ΠΟΥ ΒΑΔΙΖΟΥΝ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΓΑΜΟ, ΩΣΤΕ ΝΑ ΜΗ ΖΗΤΟΥΝ ΥΛΙΚΑ ΑΓΑΘΑ ΑΛΛΑ ΣΩΦΡΟΣΥΝΗ» αγιοσ ΙΩαννησ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ «ΑΣ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΟΥΜΕ ΑΠΟ ΤΟ ΣΤΟΜΑ ΜΑΣ ΚΟΡΟΪΔΙΕΣ ΚΑΙ ΒΡΙΣΙΕΣ ΚΑΙ ΑΙΣΧΡΟΛΟΓΙΕΣ ΚΑΙ ΚΑΚΟΛΟΓΙΕΣ, ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΚΗ ΣΥΝΗΘΕΙΑ ΤΩΝ ΟΡΚΩΝ.» αγιοσ ΙΩαννησ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ 14

15 «ΕΤΟΙΜΑΣΕ ΤΗΝ ΨΥΧΗ ΣΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΠΕΙΡΑΣΜΩΝ. ΚΑΝΕ ΕΥΘΕΙΑ ΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ ΣΟΥ ΚΑΙ ΕΧΕ ΚΟΥΡΑΓΙΟ» ΣΟΦ. ΣΕΙΡ. Β 1-2 «Ο ΘΕΟΣ ΤΗΝ ΨΥΧΗ ΠΟΥ ΕΛΠΙΖΕΙ ΣΕ ΑΥΤΟΝ ΔΕΝ ΤΗΝ ΑΦΗΝΕΙ ΝΑ ΠΕΣΕΙ ΣΕ ΠΕΙΡΑΣΜΟ,ΤΕΤΟΙΟΝ ΠΟΥ ΝΑ ΜΗΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΤΟΝ ΣΗΚΩΣΕΙ, ΩΣΤΕ ΝΑ ΦΘΑΣΕΙ ΣΕ ΑΠΟΓΝΩΣΗ» αγιοσ ΕΦΡΑΙΜ ο ΣΥΡΟΣ «Η ΚΑΚΙΑ ΚΑΙ Η ΑΡΕΤΗ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΦΥΣΕΩΣ ΑΛΛΑ ΤΗΣ ΠΡΟΑΙΡΕΣΕΩΣ» αγιοσ ΙΩαννησ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ «ΑΥΤΗ ΕΙΝΑΙ Η ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΦΥΣΗ. ΠΟΛΛΕΣ ΦΟΡΕΣ ΠΕΤΥΧΑΙΝΕΙ ΤΑ ΜΕΓΑΛΑ, ΕΝΩ ΑΠΟΤΥΧΑΙΝΕΙ ΣΤΑ ΜΙΚΡΑ.» αγιοσ ΙΩαννησ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ «ΕΚΕΙΝΟΣ ΠΟΥ ΑΤΙΜΑΖΕΙ ΤΟΝ ΦΤΩΧΟ, ΕΞΟΡΓΙΖΕΙ ΕΚΕΙΝΟΝ ΠΟΥ ΤΟΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΕ.» ΠΑΡοιμιων ΙΖ 5 «ΚΑΙ Ο ΠΟΝΗΡΟΣ ΠΕΙΡΑΖΕΙ ΚΑΙ ΤΑΛΑΙΠΩΡΕΙ ΤΗΝ ΨΥΧΗ ΟΧΙ ΟΣΟ ΘΕΛΕΙ ΑΛΛΑ ΟΣΟ ΤΟΥ ΕΠΙΤΡΕΠΕΙ Ο ΘΕΟΣ.» ΑΓΙΟΣ ΕΦΡΑΙΜ ο ΣΥΡΟΣ «ΟΣΟ ΣΠΟΥΔΑΙΟΣ ΕΙΣΑΙ,ΤΟΣΟ ΝΑ ΤΑΠΕΙΝΩΝΕΙΣ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΣΟΥ ΚΑΙ ΘΑ ΒΡΕΙΣ ΧΑΡΗ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΟΝ ΚΥΡΙΟ» Σοφια ΣΕΙΡαχ Γ 18 «ΚΟΡΗ ΣΕΜΝΗ ΚΑΙ ΑΣΠΙΛΕ, ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΠΑΝΑΓΙΑ ΕΠΑΚΟΥΣΟΝ ΜΕ ΑΧΡΑΝΤΕ, ΚΟΣΜΟΥ ΠΑΝΤΟΣ ΚΥΡΙΑ.» αγιοσ ΝΕΚΤΑΡΙΟσ ΠΕΝΤΑΠΟΛΕΩΣ «Η ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΔΙΝΕΙ ΦΤΕΡΑ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΝΕΒΑΖΕΙ ΣΤΟΥΣ ΟΥΡΑΝΟΥΣ ΧΑΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟΥ ΟΥΡΑΝΙΑ ΧΑΡΙΣΜΑΤΑ» αγιοσ ΑΝΘΙΜΟΣ της ΧΙΟΥ ( ) «Η ΣΥΜΜΕΤΡΙΚΗ ΚΑΙ ΛΟΓΙΚΗ ΛΗΨΗ ΤΩΝ ΤΡΟΦΩΝ ΣΥΝΤΕΛΕΙ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ» ΜΕΓΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ «Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ,ΤΟ ΨΕΜΑ ΕΧΕΙ ΠΟΛΛΕΣ ΔΙΑΚΛΑΔΩΣΕΙΣ.» αγιοσ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΘΕΟΛΟΓΟΣ «ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΙΠΟΝΗ ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ Η ΒΙΑ ΚΑΙ Η ΑΓΡΙΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΠΑΘΩΝ ΕΞΑΣΘΕΝΕΙ» ΔΙΔΥΜΟΣ Ο ΤΥΦΛΟΣ «ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ Η ΘΛΙΨΗ ΚΑΙ Η ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΚΑΚΟ. Η ΑΜΑΡΤΙΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΚΟ. ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΜΑΣ ΕΝΩΝΟΥΝ ΜΕ ΤΟΝ ΘΕΟ. Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΜΑΣ ΧΩΡΙΖΕΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΕΟ.» αγιοσ ΙΩαννησ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ «ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΡΕΙ ΑΣΥΓΧΩΡΗΤΗ ΑΜΑΡΤΙΑ, ΠΑΡΑ ΜΟΝΟ Η ΑΜΕΤΑΝΟΗΤΗ» αγιοσ ΜΑΞΙΜΟΣ Ο ΟΜΟΛΟΓΗΤΗΣ «Η ΕΥΤΥΧΙΑ, Η ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΧΑΡΑ ΠΗΓΑΖΟΥΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΠΕΙΝΩΣΗ» αγιοσ ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΕΝΤΑΠΟΛΕΩΣ «ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΤΕΤΟΙΟΣ ΣΤΟΥΣ ΦΙΛΟΥΣ ΣΟΥ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΠΛΗΣΙΟΝ ΣΟΥ, ΟΠΩΣ ΘΕΛΕΙΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟΣ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΣΕ ΣΕΝΑ.» αγιοσ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΘΕΟΛΟΓΟΣ «ΟΤΑΝ ΘΕΛΕΙ Ο ΘΕΟΣ, ΚΑΘΕ ΥΠΟΥΛΗ ΣΚΕΨΗ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΕΞΑΣΘΕΝΕΙ ΚΑΙ ΟΙ ΛΙΓΟΙ ΝΙΚΟΥΝ ΤΟΥΣ ΠΟΛΛΟΥΣ.» αγιοσ ΙΩαννησ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ «Η ΠΙΣΤΗ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΗ ΠΟΥ ΤΡΟΦΟΔΟΤΕΙ ΜΕ ΤΟ ΛΑΔΙ ΤΗΣ ΤΟ ΛΥΧΝΑΡΙ ΤΗΣ ΕΛΠΙΔΑΣ» αγιοσ ΑΜΒΡΟΣΙΟΣ ΜΕΔΙΟΛΑΝΩΝ 15

16 Ὁ Γέρων Πανάρετος Παντοκρατορινὸς Στὴ Μονὴ Παντοκράτορος ὑπῆρχε ἕνας ἁπλούστατος γέροντας ἀγράμματος ἀλλὰ πολὺ καλόκαρδος, ὁ π. Πανάρετος, - τὸν προλάβαμε κι έμεῖς -. Αὐτὸς ἔκανε τὸν ταχυδρόμο τοῦ μοναστηριοῦ. Τότε δὲν εἶχε δρόμους, μὲ τὰ ζῶα πηγαίνανε. Αὐτὸς ὅμως ἐπειδὴ ἤτανε δυνατὸς στὸν ὀργανισμό, πήγαινε μὲ τὰ πόδια κάθε μέρα. Είχε ἕναν μεγάλο σάκκο. Τοῦ εἶχε ἀναθέσει τὸ Μοναστήρι νὰ ἔρχεται ἐδῶ στὶς Καρυὲς νὰ παίρνη τὸ ταχυδρομεῖο καὶ νὰ τὸ πηγαίνη στὸ Μοναστήρι. Μάλιστα, γιὰ νὰ τὸν πειράξουνε λίγο, γιὰ νὰ γελᾶν οἱ πατέρες ἐκεῖ πέρα ὁ π. Εὐθύμιος καὶ ἄλλοι προϊστάμενοι-, τοῦ ἀγοράσανε μιὰ ντουντούκα, ὅπως εἴχανε οἱ παλιοὶ ταχυδρόμοι. «Ντούουου!», φυσοῦσε καὶ σφύριζε. Τοῦ εἶπαν: «Ὅταν θὰ ἔρχεσαι πάνω στὸν Σταυρό, ἀπ ὅπου φαίνεται τὸ μοναστήρι, θὰ σφυρίζης, νὰ ἀκοῦμε ὅτι ἔρχεσαι». Αὐτὸς ὅμως εἶχε τέτοια παιδικὴ ψυχή, ποὺ ἔκανε τόσο μεγάλη χαρά, σὰν νὰ τοῦ εἶχαν δώσει τὸ πιὸ πολύτιμο πράγμα, ἐπειδὴ εἶχε πολλὴ ἁπλότητα σὰν παιδὶ ἤτανε. Μιὰ μέρα τοῦ λέει ἕνας ἀδελφός τῆς Μονῆς, ὁ γερο-παρθένιος ἀπ τὴν Πάρο: «Σὲ παρακαλῶ πάτερ Πανάρετε, τώρα ποὺ ἀνεβαίνεις στὶς Καρυές, ἐπειδὴ ἔχω γρίππη, πάρε μου λίγα πορτοκάλια ἀπὸ τὸν Ταλέα νὰ φάω, γιατί μὲ ταλαιπωρεῖ τώρα λίγες μέρες ἡ ἴωση αὐτὴ, γιὰ νὰ δυναμώση ὁ ὀργανισμός μου. Ἔφθασε στὶς Καρυές. Ὅμως, σὰν ἄνθρωπος κι αὐτός, ξέχασε νὰ πάρη τὰ πορτοκάλια. Πῆρε τὸ ταχυδρομεῖο καὶ ἐπέστρεψε. Ὅταν ὅμως πλησίασε στὸ Μοναστήρι, τὸ θυμήθηκε, ἀφοῦ ὅμως εἶχε σφυρίξει ὅταν ἔφτασε στὸ ὕψωμα ἀπ ὅπου φαίνεται τὸ Μοναστήρι. «Ἔρχεται ὁ ταχυδρόμος», εἶπαν οἱ πατέρες, ἀλλὰ ἂν καὶ περνοῦσε ἡ ὥρα δὲ φαινόταν. Μόλις θυμήθηκε τὰ πορτοκάλια, γύρισε πίσω στὶς Καρυές, -ἡ ἀπόσταση εἶναι μιάμιση ὥρα ἀνηφόρα-. Ὁ καημένος τόση ἀγάπη εἶχε, ποὺ ἀναλογίστηκε: «Πῶς θὰ πάω νὰ παρουσιαστῶ στὸν γέροντα χωρὶς τὰ πορτοκάλια». Γυρνάει πίσω, παρ ὅτι ἦταν χειμωνιάτικη ἡμέρα καὶ εἶχε ἀρχίσει νὰ βραδυάζη. Παίρνει τὰ πορτοκάλια κι ἐπιστρέφει. Ὅμως νύχτωσε στὸν δρό- 16

17 μο καὶ τὸν ἒπιασε καὶ μιὰ χιονοθύελλα ξαφνικά. Ἀναγκάστηκε νὰ καθήση κάτω ἀπὸ ἕνα δέντρο. «Παναγία μου», ἄρχισε νὰ παρακαλῆ, «σῶσε με νὰ μὴν παγώσω». Τότε ἐμφανίζεται ξαφνικὰ μιὰ μαυροφόρα κυρία μὲ ἕνα φαναράκι καὶ τοῦ λέει: «Γερὸ Πανάρετε, ἀκολούθησέ με». Τὴν ἀκολουθεῖ ὁ γερο-πανάρετος, καὶ χωρὶς νὰ καταλάβη τὸ πῶς, βρέθηκε μέσα στὸν περίβολο τοῦ Μοναστηριοῦ. Μόλις τὸν εἴδανε, τρόμαξαν οἱ πατέρες. «Πῶς; Ποιός;». «Αὐτὸ καὶ αὐτό», τοὺς λέει, «μιὰ κυρία μ ἔφερε». Μάλιστα παρήγγειλε σ ἕναν ἁγιογράφο μιὰ εἰκόνα τῆς Παναγίας. Σ αὐτὴν εἰκονίζεται ἡ Παναγία νὰ ὁδηγῆ τὸν γερο-πανάρετο στὸ Μοναστήρι. Καὶ ἐγὼ τὴν εἶδα τὴν εἰκόνα αὐτή, καὶ μοῦ διηγήθηκαν μετὰ οἱ πατέρες τὸ θαῦμα αὐτό. Αὐτὰ ἐπὶ τῶν ἡμερῶν μας τώρα, ὄχι ἐκεῖνον τὸν καιρό. Τὰ σημεῖα ἀκολουθοῦν τὴν ἀρετὴ τῶν ἀνθρώπων. Αὐτὸς εἶχε τὶς ἀρετὲς τῆς ταπεινώσεως καὶ τῆς ἀγάπης Ἐτήσια ἔκδοσις τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ὁσίου Γρηγορίου Ἁγίου Ὂρους,Περίοδος Β ἔτος 2007 ἀριθ. 32 Ἐφέστιος εἰκόνα Παναγίας τῆς Γεροντίσσης, Ἱερὰ Μονὴ Παντοκράτορος, Ἅγιον Ὅρος 17

18 Οἰκογένεια, μιὰ γωνιὰ τοῦ παραδείσου Ἡ ἀγωγὴ τῶν παιδιῶν στὴ θύραθεν σκέψη καὶ στὸν ἅγιο Ἰωάννη τὸν Χρυσόστομο Μαγδαληνῆς Μπόμπου θεολόγου Ἡ ἀγωγὴ τῶν παιδιῶν καὶ τῶν νέων εἶναι ἕνα διαχρονικὸ καὶ πανανθρώπινο φαινόμενο ποὺ συναντᾶται σὲ ὅλους τοὺς λαοὺς καὶ τὶς φυλὲς τοῦ κόσμου. Ἀπὸ ἀρχαιοτάτων χρόνων οἱ ἄνθρωποι κατανόησαν τὴν ἀναγκαιότητα καὶ τὴν ἀξία τῆς ἀγωγῆς τῶν παιδιῶν τους. Σὲ πολλὰ ἀρχαῖα κείμενα ὑπάρχει πληθώρα ἰδεῶν καὶ ἐμπειριῶν τῆς ἐποχῆς, ποὺ ἀναφέρονται στὸ πρακτικὸ μέρος τῆς ἀνατροφῆς, ἀφοῦ δὲν εἶχε ἀκόμη ἀναπτυχθεῖ ἡ ἐπιστήμη τῆς παιδαγωγικῆς. Μέσα ἀπὸ τὴν καθημερινὴ ζωὴ προέκυψε μιὰ λαϊκὴ σοφία ποὺ ἐπιβεβαιώνεται ἀκόμη καὶ σήμερα. Στὴν Παλαιὰ Διαθήκη ἀναφέρεται ὅτι, ὅταν τὸ παιδὶ μαθαίνει νὰ ἔχει καλὲς συνήθειες, τότε αὐτὸ δὲν θὰ ξεστρατίσει μέχρι νὰ γεράσει 1. Ἐνῷ ὁ πατέρας ποὺ βγάζει σώφρονα παιδιὰ θὰ εὐφραίνεται ἡ ψυχὴ του γι αὐτά 2. Ὁ Ἱερὸς Χρυσόστομος στὸ ἔργο του Περὶ κενοδοξίας καὶ ὅπως δεῖ ἀνατρέφειν τὰ τέκνα 3 συστήνει στοὺς γονεῖς νὰ δίνουν ἰδιαίτερη ἔμφαση στὴ σωστὴ ἀνατροφὴ τῶν παιδιῶν καὶ τοὺς προτρέπει νὰ θρέψουν ἀθλητὴ γιὰ τὸν Χριστό. Τοὺς παρομοιάζει μὲ ἀγαλματοποιοὺς ποὺ πρέπει νὰ κατασκευάσουν θαυμάσια ἀγάλματα, δηλαδὴ νὰ ἀγωνίζονται καθημερινὰ νὰ ἐντυπωθοῦν τὰ διδάγματά του. Ἡ λέξη ἀγωγὴ παράγεται ἀπὸ τὸ ρῆμα ἄγω καὶ χαρακτηρίζεται ἀπὸ τοὺς παιδαγωγοὺς ὡς μιὰ σκόπιμη ἐνέργεια ποὺ παρέχει στὸ παιδὶ καὶ στὸν ἔφηβο τὴ βοήθεια ποὺ χρειάζεται γιὰ τὴν προσωπική του ὁλοκλήρωση, τὴν κοινωνικὴ καὶ πολιτισμική του ἔνταξη 4. Εἶναι ἡ ἀφύπνιση τοῦ κόσμου τῶν ἀξιῶν τοῦ ἀνθρώπου, ἡ μόρφωσή του σὲ ἠθικὴ προσωπικότητα, ἡ ἀνάπτυξη τῶν προσωπικῶν δυνατοτήτων του, ὥστε νὰ γίνει ἱκανὸς νὰ ἀτενίζει τὶς ὑπερατομικὲς ἀξίες, νὰ τὶς πραγματοποιεῖ καὶ νὰ δημιουργεῖ νέες ἀξίες ποὺ θὰ ὠφελήσουν πνευματικὰ καὶ ἠθικὰ τὸ κοινωνικὸ σύνολο 5. Αὐτὴ ἡ διαδικασία εἶναι ἕνας μακρὺς καὶ δύσκολος δρόμος ποὺ πρέπει νὰ διανυθεῖ μὲ ὑπομονή, ἐπιμονή, ἀγάπη καὶ συνεχῆ μέριμνα ἀπὸ μέρους τῶν γονέων καὶ τῶν δασκάλων ποὺ εἶναι οἱ κυρίως παιδαγωγοί. 18

19 Οἰκογένεια, μιὰ γωνιὰ τοῦ παραδείσου Στόχος τῆς ἀγωγῆς δὲν εἶναι μόνο τὸ παιδὶ νὰ προσαρμόζεται παθητικὰ στὸ παρὸν καὶ στὸ μέλλον, ἀλλὰ νὰ ὑποβοηθεῖται νὰ συνειδητοποιήσει τὴν ὑπευθυνότητα του μέσα στὴν κοινωνία 6. Ἡ ἀγωγὴ ἐπίσης βοηθάει στὴν ἐπιτυχῆ, ὁμαλὴ ἔνταξη καὶ κοινωνικοποίηση τοῦ παιδιοῦ. Ὁ ἔφηβος ἐνστερνίζεται κανόνες, ρόλους καὶ ἀξίες. Ἡ οἰκογένεια, πολὺ σημαντικὸς παράγοντας ἀγωγῆς προσφέρει στὸ παιδὶ τὰ πρῶτα μοντέλα μίμησης. Βασικὸ ρόλο παίζει τὸ οἰκογενειακὸ κλίμα τῆς γαλήνης καὶ ἀγάπης ποὺ δημιουργεῖ στὸ παιδὶ ἀσφάλεια, θάρρος, πειθαρχία, ἐνῷ ἡ ἔλλειψή της, ἀποφέρει ἐπιθετικότητα καὶ ἀνασφάλεια. Μὲ τὴν ἔνταξη τοῦ παιδιοῦ στὴ σχολικὴ κοινότητα συνεχίζεται ἡ προσπάθεια γιὰ κοινωνικοποίηση. Μέσα στὸ σχολεῖο τὸ παιδὶ μπορεῖ νὰ ἀποκτήσει ἱκανότητες καὶ δεξιότητες ποὺ θὰ τὸ βοηθήσουν στὴν ἐπαγγελματική του ζωή. Πέρα ἀπὸ αὐτὸ ὅμως, τὸ σχολεῖο ἔχει ὡς βασικὸ ἔργο τὴν καλλιέργεια δημιουργικῶν προσωπικοτήτων καὶ τὴν ἀνάπτυξη τῶν ἠθικῶν ἀξιῶν τους 7. Ὁ σκοπὸς τῆς ἀγωγῆς θεωρεῖται ὅτι ἔχει ἐπιτευχθεῖ, ὅταν ὁ νέος γίνει αὐθύπαρκτος καὶ αὐτοκυρίαρχος. πρῶτα ὀντολογικὸ καὶ μετὰ ἠθικὸ περιεχόμενο. Ὁ Θεὸς εἶναι παιδαγωγὸς τοῦ ἀνθρώπου καὶ κινεῖται μέσα ἀπὸ τὴν ἀγάπη του νὰ ἐπαναφέρει τὸν ἄνθρωπο στὸ ἀγαθό. Ἡ προσέγγιση τῆς ἀγωγῆς ἀπὸ τὸν ἅγιο Ἰωάννη Χρυσόστομο. Κέντρο τῆς κλασσικῆς παιδείας κατὰ τὴν ἀρχαιότητα ἦταν ὁ ἄνθρωπος καὶ τὸ παιδαγωγικὸ ἰδεῶδες ἦταν ἡ ἀνθρώπινη ἀρετή. Τὸ ἴδιο ἰδεῶδες καλλιεργεῖται καὶ σήμερα στὴ Δύση ἀποβλέποντας στὴν ἠθικὴ βελτίωση τοῦ ἀνθρώπου. Αὐτὸ ποὺ λείπει ἀπὸ τὴν οὐμανιστικὴ ἀνθρωποκεντρικὴ θεώρηση, εἶναι ἡ ἐμπειρία τῆς ἑνώσεως τοῦ κτιστοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸν Ἄκτιστο Θεὸ μέσα ἀπὸ τὴ θεοποιὸ ἄκτιστη Χάρη του. Ἡ παιδεία στὴν Ὀρθόδοξη Ἀνατολὴ καὶ στὸ πλαίσιο τῆς Ἐκκλησίας εἶχε ἑλληνορθόδοξο χαρακτήρα. Ὁ ἴδιος ὁ Χριστὸς εἶναι ἡ Ἀλήθεια καὶ ἡ Ζωή, ἐνῷ οἱ ἀρετὲς εἶναι ἐκφάνσεις τῆς ζωῆς τοῦ Χριστοῦ μὲ Ἡ οὐσία καὶ ὁ σκοπὸς τῆς παιδείας κατὰ τὸν Ἱερὸ Χρυσόστομο εἶναι ἡ μετάληψις τῆς ἁγιότητος 8 διότι ὅπως ἐπισημαίνει ὁ Ἅγιος ὅταν ἀπομακρύνεται ἡ ραθυμία, ἡ πονηρὴ ἐπιθυμία, ὁ ἔρωτας τῶν βιοτικῶν πραγμάτων, ὅταν μεταμορφώνεται ἡ ψυχή, ὅταν καταδικάζει ὅλα τὰ ἐπίγεια, τότε γίνεται ἁγία καὶ προσελκύει τὸ Ἅγιο Πνεῦμα. Ἀκό- 19

20 Οἰκογένεια, μιὰ γωνιὰ τοῦ παραδείσου μη καὶ ἕνας λόγος μπορεῖ νὰ μεταστρέψει τὸν ἄνθρωπο, διότι ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ εἶναι αὐτὴ ποὺ αὐξάνει τὸν σπόρο καὶ τὸν βοηθᾶ νὰ βλαστήσει, ὅταν αὐτὸς πέσει σὲ γόνιμο ἔδαφος. Ἀντίθετα ἡ θύραθεν παιδεία ὅσα πλούσια λόγια καὶ φλυαρίες καὶ ἂν χρησιμοποιεῖ, στὸ τέλος ἀποπέμπει τοὺς ἀκροατὲς μὲ ἄδεια χέρια καὶ χωρὶς νὰ ἔχουν καρπωθεῖ ἕνα καλό, οὔτε μεγάλο οὔτε μικρό 9. Ὁ Θεὸς παραγγέλλει τοὺς γονεῖς εἰς θεογνωσίαν ἄγειν 10 τὰ παιδιά. Αὐτὸ τὸ μεγάλο ἔργο τῆς ἀνατροφῆς τῶν παιδιῶν ὁ Θεὸς τὸ ἐμφύτεψε στὴ φύση τοῦ ἀνθρώπου ὥστε οἱ γονεῖς νὰ θεωροῦν ὡς πρωτεύουσα ἀνάγκη τὴ φροντίδα τους. Ὁ Ἱερὸς Χρυσόστομος ἀναφέρει ὅτι ὁ δρόμος πρὸς τὴ θεογνωσία ὁδηγεῖ στὴν ἀληθινὴ σοφία καὶ τὴ μόρφωση ποὺ ἔχουν σχέση μὲ τὸν φόβο τοῦ Θεοῦ. Ὅπως ὅταν χτίζεται ἕνα σπίτι, ἰδιαίτερη σημασία πρέπει νὰ δίνουμε στὰ θεμέλια γιὰ νὰ γίνει γερὸ τὸ οἰκοδόμημα καὶ δευτερεύουσας σημασίας εἶναι τὰ ἐπιχρίσματα, ἔτσι καὶ ἡ ἀγωγὴ πρέπει νὰ ἔχει ὡς θεμέλιο λίθο τὸν Χριστό, γιὰ νὰ ἀναπτυχθεῖ τὸ παιδὶ σὲ ὁλοκληρωμένη προσωπικότητα. Αὐτὸ δὲν σημαίνει ὅτι τὰ παιδιὰ πρέπει νὰ μένουν ἀμόρφωτα, ἀλλὰ ἡ ἐν Χριστῷ ἀγωγή τοὺς παρέχει τὸ ἦθος καὶ τὴν ἀνάλογη κοινωνικὴ συμπεριφορὰ ποὺ θὰ βοηθήσει καὶ στὴν ἐπίτευξη τῶν ψυχικῶν καὶ διανοητικῶν στόχων τῆς παιδείας. Γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ εἶναι καλύτερα τὸ παιδὶ νὰ ἐφοδιάζεται μὲ πνευματικὰ ὃπλα ἀπὸ μικρό, γιὰ νὰ εἶναι ἐλεύθερο ἀπὸ πάθη μέχρι τὰ γεράματα. Ὁ ἄνθρωπος ποὺ ἀρχίζει τὴν πνευματικὴ ζωὴ μεγάλος σὲ ἡλικία, θὰ ξοδέψει ὅλο τὸν καιρό του γιὰ νὰ ξεπλύνει τὰ ἁμαρτήματα τοῦ παρελθόντος καὶ φεύγει ἀπὸ τὸν κόσμο αὐτὸ μὲ ὑπολείμματα τῶν πληγῶν 11. Οἱ γονεῖς ἔχουν ἕνα τεράστιο ἔργο νὰ ἀναλάβουν καὶ αὐτὸ εἶναι ἡ σωστὴ διαπαιδαγώγηση τῶν παιδιῶν τους. O Ἱερὸς Χρυσόστομος βάζει τὴν τέχνη τῆς διαπαιδαγώγησης πιὸ πάνω ἀπὸ ὅλες τὶς τέχνες. Δὲν ὑπάρχει κάτι ποὺ νὰ μποροῦσε νὰ συγκριθεῖ μὲ τὴ ρύθμιση τῆς ψυχῆς καὶ τὴ διάπλαση τῆς διάνοιας ἑνὸς νέου ἀνθρώπου 12. Γιὰ νὰ γίνει αὐτὸ χρειάζεται πρῶτα οἱ ἴδιοι οἱ γονεῖς νὰ ὁδηγήσουν τὸν ἑαυτό τους στὸ δρόμο τῆς αὐτογνωσίας. Αὐτὸς ὁ δρόμος εἶναι ἔργο ζωῆς, γιὰ τὸ ὁποῖο πρέπει νὰ ἀγωνίζεται ὁ κάθε ἄνθρωπος. Ἡ ἀπαλλαγὴ ἀπὸ τὴν κακία καὶ ἡ ἐπιλογὴ τοῦ δρόμου τῆς ἀρετῆς ἐξυψώνει τὸν ἄνθρωπο πάνω ἀπὸ τὰ γήινα καὶ τὸν μεταμορφώνει. Βασικὸ ἔργο τῆς ἀγωγῆς εἶναι ἡ ἀγάπη πρὸς τὸν Θεό. Αὐτὴ ἡ ἀγάπη βοηθᾶ 20

21 Οἰκογένεια, μιὰ γωνιὰ τοῦ παραδείσου τὸν ἄνθρωπο νὰ συνειδητοποιήσει καὶ νὰ ἀποκτήσει ἐπίγνωση τῆς προσωπικῆς ἀξίας του. Ὁ δρόμος πρὸς τὴν ἀρετὴ ἀνοίγει, ὅταν τίθεται ἡ ἐλευθερία του κάτω ἀπὸ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ. Σίγουρος ὁ ἄνθρωπος γιὰ τὴν πατρικὴ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ πορεύεται στὴ ζωὴ μὲ πλήρη ἐμπιστοσύνη ὅτι τὸ θέλημα Του εἶναι φανερὸ σὲ κάθε στιγμὴ τῆς ζωῆς του. Ὡς εὐγενὴς καὶ ἐλεύθερος αὐτομολεῖ πρὸς τὴν ἀρετή. Ἡ ἀρετὴ δὲν εἶναι ἕνα καταναγκαστικὸ ἔργο, ἀλλὰ μιὰ ἔκφανση τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς, καὶ τὸ ἔργο αὐτὸ πραγματοποιεῖται ἀβίαστα, χωρὶς φόβο καὶ τιμωρία, γιατί αὐτὸς εἶναι ὁ τρόπος ζωῆς τοῦ πραγματικοῦ χριστιανοῦ ποὺ βρίσκεται σὲ πορεία ἀνακαίνισης 22. Σὲ αὐτὴν τὴν πορεία τῆς ἀνακαίνισης ὁ ἄνθρωπος ἔχει σημαντικοὺς ὁδοδεῖκτες, τὰ θεόπνευστα λόγια ποὺ καταγράφηκαν, ἀφοῦ πρῶτα βιώθηκαν ἀπὸ ἀνθρώπους ἁγίους. Ἡ Ἁγία Γραφὴ καὶ οἱ βίοι τῶν ἁγίων εἶναι δραστικὰ φάρμακα ποὺ μποροῦν νὰ βοηθήσουν τὸν ἄνθρωπο στὸν ἀγώνα του γιὰ ἀπόκτηση τῆς ἀρετῆς 13. Οἱ πρῶτοι ποὺ πληρώνουν τὶς συνέπειες τῆς κακῆς διαπαιδαγώγησης εἶναι οἱ ἴδιοι οἱ γονεῖς. Ὅταν δὲν ἀνατρέφουν τὰ παιδιὰ τους ἐν παιδείᾳ καὶ νουθεσίᾳ Κυρίου, πρῶτοι αὐτοὶ ἀπολαμβάνουν τοὺς καρποὺς αὐτῆς τῆς ἀνατροφῆς 14. Ἕνας ἀπὸ τοὺς λόγους τῆς κρίσης στὴν παιδεία εἶναι ὅτι καὶ οἱ δάσκαλοι κάνουν τὰ ἀντίθετα ἀπὸ ἐκεῖνα ποὺ διδάσκουν. Τὸ μυαλὸ τῶν παιδιῶν γεμίζει μὲ ἕνα σωρὸ ἀπὸ εἰκόνες καὶ βιώματα ἄσχημα καὶ μαθαίνουν νὰ περιφρονοῦν τὸν κόπο. Ζοῦν μὲ ἀδιαφορία καὶ δὲν τοὺς ἐνδιαφέρει ἡ ἀπόκτηση τῆς ἀρετῆς. Ὑπάρχει τέτοια σύγχυση στὰ παιδιὰ καὶ τέτοιος ἐγωισμός, τέτοια περιφρόνηση πρὸς τοὺς ἀνωτέρους. Καὶ γιὰ ὅλα αὐτὰ εὐθύνεται ἡ κακὴ διαπαιδαγώγηση ποὺ τοὺς δίνουν οἱ μεγάλοι 15. Ἡ ψυχὴ θὰ μποροῦσε νὰ παρομοιασθεῖ μὲ χωράφι ποὺ, ἂν μένει ἀκαλλιέργητο, τότε παράγει ἀγκάθια. Ἂν καλλιεργηθεῖ, δίνει πλούσιους καρποὺς ποὺ ἀπολαμβάνουν ὄχι μόνο τὰ ἴδια τὰ παιδιὰ καὶ οἱ γονεῖς ἀλλὰ καὶ οἱ ἀπόγονοι. Ἔτσι δημιουργεῖται μιὰ χρυσὴ ἁλυσίδα ἢ ἕνα δέντρο ποὺ ρίζα εἶναι οἱ γονεῖς, καὶ ὅταν αὐτὴ εἶναι δυνατὴ τότε δίνει καλοὺς καρποὺς στὰ παιδιὰ καὶ στὰ ἐγγόνια. 1. ΠΑΡ. 22, 6 τρίβολοι καὶ παγίδες ἐν ὁδοῖς σκολιαῖς, ὁ δὲ φυλάσσων τὴν ἑαυτοῦ ψυχὴν ἀφέξεται αὐτῶν 2. ΠΑΡ. 23, καλῶς ἐκτρέφει πατὴρ δίκαιος, ἐπὶ δὲ υἱῷ σοφῷ εὐφραίνεται ἡ ψυχὴ αὐτοῦ 3. Περὶ κενοδοξίας καὶ ὅπως δεῖ ἀνατρέφειν τὰ τέκνα, ΕΠΕ 30, σσ ΚΟΓΚΟΥΛΗ Ι., Κατηχητικὴ καὶ Χριστιανικὴ Παιδαγωγική, Ἐκδ. Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 2002, σσ ΞΗΡΟΤΥΡΗ Ἡ, Παιδαγωγικὰ καὶ Ψυχολογικὰ μελετήματα, Ἀθήνα 1967 σ ΚΟΓΚΟΥΛΗ Ι., Εἰσαγωγὴ στὴν Παιδαγωγική, ἐκδόσεις Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 2003 σ Αὐτόθι σσ. 24 καὶ Εἰς ἑβραίους ὁμιλ.,29, 3, PG 63,205γ, Ἄρα ἡ παιδεία μετάληψις ἁγιότητός ἐστι καὶ σφόδρα γὲ ὅταν γὰρ ῥαθυμίαν ἐκβάλλῃ, ὅταν ἐπιθυμίας πονηρᾶς, ὅταν ἔρωτα βιοτικῶν πραγμάτων, ὅταν συστρέφῃ τὴν ψυχήν, ὅταν ποιῇ καταγνῶναι τῶν ἐνταῦθα πάντων οὐχὶ ἁγία γίνεται; Οὐχὶ τοῦ Πνεύματος ἐπισπᾶται τὴν Χάριν;» 9. Εἰς Ἀνδριάντας, ὁμιλ. 1, PG 49,18α 10. Πρὸς πιστὸν πατέρα ὁμιλ.4, PG 47, Εἰς Ματθαῖον. ὁμιλ. 59, 7, PG 58, Ἔχοντες τὸ αὐτὸ πνεῦμα, ὁμιλ., 2, PG 51, Εἰς Γένεσιν., ὁμιλ., 12, PG 53, Εἰς Ἐφεσίους ἐπιστολὴ 21, PG 62, Εἰς Γαλάτας., κεφ., Ά, 9, PG 61,623ζ ΧΑΡΩΝΗΣ Β, Παιδαγωγικὴ Ἀνθρωπολογία Ἰω Χρυσοστόμου τόμοι Α, Β, Γ, μὲ ἄντληση περιεχομένου ἀπὸ τὴν Πατρολογία τοῦ Μinge. 21

22 Οἰκογένεια, μιὰ γωνιὰ τοῦ παραδείσου Στρατηγικὸν Κεκαυμένου Στρατηγοῦ Τὸ Στρατηγικὸν τοῦ Κεκαυμένου εἶναι ἕνα κείμενο μοναδικὸ στὸ εἶδος του ἐξαιτίας τοῦ συμβουλευτικοῦ χαρακτήρα του. Ὁ πατέρας συμβουλεύει τοὺς γιούς του - ὁ στρατηγὸς συμβουλεύει τοὺς στρατιῶτες του. Συγγραφέας τοῦ ἔργου εἶναι, κατὰ πάσα πιθανότητα, ὁ Βυζαντινὸς στρατηγὸς Κατακαλῶν Κεκαυμένος, ἀρμενογεωργιανῆς καταγωγῆς, ὁ ὁποῖος μετὰ τὴν ἀποστρατεία του ζοῦσε στὰ κτήματά του στὴ Β. Ἐλλάδα. Εἶναι μιὰ ζωντανὴ μαρτυρία γιὰ τὴν ἱστοριογραφία τοῦ 11ου αἰ. ἑνὸς αἰῶνα ἀναταραχῶν καὶ σταδιακῆς ἀπώλειας ἐδαφῶν γιὰ τὴ Βυζαντινή Αὐτοκρατορία. Παρέχει μιὰ εἰκόνα γιὰ τὸ δημόσιο καὶ ἰδιωτικό βίο τῶν Βυζαντινῶν. Τὸ κείμενο τοποθετεῖται χρονικὰ μετὰ τὴν καταστροφικὴ γιὰ τὴν αὐτοκρατορία μάχη τοῦ Μαντζικέρτ (1071) καὶ περιέχει πλῆθος ὀδηγιῶν, ποὺ ἀντανακλούν τὴ μακρὰ πείρα τοῦ συγγραφέα ὠς στρατηγοῦ καὶ κυβερνήτη «θέματος»(=επαρχίας). ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΑΔΕΛΦΟ Νὰ μὴν μάχεσαι μὲ τὸν ἀδελφό σου, ἀκόμη κι ἂν πιστεύεις ὅτι σοῦ ἔκανε κακό, γιατί καὶ ἐσύ καὶ ἐκεῖνος θὰ θεωρηθεῖτε μισάδελφοι ἀπὸ τοὺς περισσότερους. Ὅταν πάλι βρίζουν τὸν ἄδελφό σου, νὰ μὴν τὸ δέχεσαι, γιατί ἡ βρισιὰ ἀναφέρεται στὸν πατέρα σου καὶ τὴ μητέρα σου. Αὐτοὶ ποὺ ἐπιδιώκουν τὶς δίκες, ἐπιθυμοῦν τὶς ταραχές. Αὐτὸς ποὺ ἀναγνωρίζει τὸ σφάλμα του εἶναι σοφός. Ἐπαινῶ τὸν ἀνδρεῖο, ἀλλὰ αὐτὸς ποὺ εἶναι συνετὸς καὶ πονηρὸς ὑπερέχει ὅλων, γιατί δὲν εἶναι χρήσιμος μόνο στὸν ἑαυτὸ του ἀλλὰ καὶ σὲ πολλοὺς ἄλλους. Αὐτὸς ποὺ πέφτει ἄδικα σὲ δοκιμασία εἶναι μακάριος, γιατί δὲν ὑπάρχει δοκιμασία ποὺ νὰ μὴν εἶναι πρὸς ὄφελος, εἴτε σωματικὸ εἴτε ψυχικό, αὐτοῦ ποὺ δοκιμάζεται, ἂν αὐτὸς ποὺ δοκιμάζεται ὑποφέρει τὴ δοκιμασία μὲ εὐχαρίστηση. Ἐκεῖνος ποὺ ἐπιβουλεύεται τὰ ξένα πράγματα, μετὰ ἀπὸ λίγο θὰ χάσει καὶ τὰ δικά του. Ὁ ὕπνος μὲ μέτρο εἶναι φυσικός, ὅμως ὁ ὑπερβολικὸς εἶναι βλαβερὸς καὶ ἀξιόμεμπτος διότι ὁ ἕνας ὠφέλει, ἐνῷ ὁ ἄλλος βλάπτει. Κι ἐσύ, εἴτε ἰδιωτεύεις εἴτε ἀσκεῖς ἐξουσία, νὰ ἔχεις ἀναθέσει σὲ κάποιον ἄνθρωπο νὰ σὲ ξυπνάει, ὅταν κοιμᾶσαι, ἂν κάποιος σὲ χρειάζεται γιατί πολλοὶ ποὺ ἀπολάμβαναν ἔτσι τὸν ὕπνο ἀπέτυχαν σὲ σημαντικά, ἐνῷ ἄλλοι κινδύνεψαν κιόλας. Νὰ μὴν ὑποδουλώσεις τὸν ἑαυτό σου στὸν ὕπνο καὶ τὴν καλοπέραση. Αὐτὸς ποὺ βλέπει τὸν ἀδελφό του σὲ συμφορὲς καὶ δὲν συμπάσχει μαζί του, ἀλλὰ τὸν ἀγνοεῖ, εἶναι καταραμένος γιατί, ὑπάρχει πράγμα σκληρότερο ἀπ αὐτό; 22

23 Οἰκογένεια, μιὰ γωνιὰ τοῦ παραδείσου Η ΑΓΑΠΗ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ Νὰ θυμᾶσαι τὶς ὠδίνες τῆς μητέρας σου, νὰ μὴν ξεχνᾶς τὸ στῆθος [ποὺ σοῦ πρόσφερε] καὶ ἀνταπόδωσέ της τὸ καλὸ» γιατί ἀκόμη κι ἂν κυριεύσεις ὁλόκληρη τὴ Γῆ καὶ στὰ χέρια σου ἔχεις ὃλους τοὺς θησαυρούς, δὲν θὰ μπορέσεις νὰ τῆς ἀνταποδώσεις τὰ ἴσα. ἡ φωτιὰ τῆς Αἴτνας ξεπήδησε καὶ καθὼς ξεχύθηκε καὶ τύλιξε τὴν ὁδὸ τοῦ βουνοῦ, κι οἱ δύο τους βρέθηκαν περικυκλωμένοι ἀπὸ τὴ φωτιά. Ἀμέσως λοιπὸν ὁ γιὸς ἅρπαξε τὸν πατέρα ποὺ ἦταν ἡλικιωμένος καί, βάζοντάς τον στοὺς ὤμους του, ὅρμησε νὰ φύγει ἀδιαφορώντας μᾶλλον γιὰ τὸν ἑαυτό του. Σεβόμενη λοιπὸν τὴν ἀρετὴ τοῦ νέου ἡ Νὰ θυμᾶσαι πὼς σὲ ξεκούρασε στὴν ἀγκαλιά της καὶ ξεκούρασέ την κι ἐσύ. Προσευχήσου στὸν Θεὸ νὰ σέ συνοδεύει ἡ εὐχὴ τοῦ πατέρα καὶ τῆς μητέρας σου. Νὰ θυμᾶσαι ὅτι δὲν ὑπάρχει στοὺς ἀνθρώπους τίποτε πιὸ λατρευτὸ ἀπὸ τὰ παιδιά, κι ἂν δὲν ἀπέκτησες παιδιὰ [ἀκόμη], μάθε το ἀπὸ μένα. Ἐξιστοροῦν μερικοὶ μιὰν ἀληθινὴ ἱστορία, ὃτι δηλ. στὸ ὂρος τῆς Αἴτνας ἕνας πατέρας μὲ τὸν γιὸ του ἔκοβαν ξύλα ξαφνικὰ φωτιὰ μὲ θεϊκὴ ἐντολή, ἐπειδὴ ἀδιαφόρησε γιὰ τὸν ἑαυτὸ του ἀλλὰ θέλησε νὰ σώσει τὸν πατέρα του, σταμάτησε καὶ τοὺς παραχώρησε διέξοδο κι ἔτσι σώθηκαν κι οἱ δυό. Εἶναι ἀξιομνημόνευτοι καὶ ἀξιέπαινοι αὐτοὶ ποὺ καὶ μετὰ τὸν θάνατο τῶν γονιῶν τους, μὲ δωρεὲς χρημάτων καὶ ἐλεημοσύνες ζητοῦν τὴ συγχώρηση τοῦ Θεοῦ γι αὐτούς. Κεκαυμένος, Στρατηγικόν, ἐκδ. Κανάκη, Ἀθήνα

24 Ἑλληνομνημοσύνη Λόγος ἄπνευστος καὶ ἄτονος Γεωργίου Ί. Βιλλιώτη φιλολόγου-θεολόγου Ἡ ταχύτητα μὲ τὴν ὁποία τὰ παιδιὰ ἀποκτοῦν κυριαρχία στὴ μητρική τους γλώσσα καὶ οἱ ὁμοιότητες μεταξὺ τῶν διαφόρων γλωσσῶν προϋποθέτουν τὴν ὕπαρξη μιᾶς ἔμφυτης προδιάθεσης τοῦ ἀνθρώπου νὰ ὁμιλεῖ. Ἡ γλωσσικὴ ἱκανότητα εἶναι ἐγγενής ὁ ἄνθρωπος εἶναι πλασμένος γιὰ νὰ ἐπικοινωνεῖ καὶ νὰ κοινωνεῖ. Ἀσφαλῶς ὁ προφορικὸς λόγος εἶναι κατὰ πολὺ ἀρχαιότερος τοῦ γραπτοῦ. Ὅσο βέβαιοι εἴμαστε γιὰ τὴ χρονικὴ προτεραιότητα τοῦ προφορικοῦ λόγου, ἄλλο τόσο μποροῦμε νὰ βεβαιώσουμε τὴν ἄρρηκτη σχέση τοῦ γραπτοῦ λόγου μὲ τὸν προφορικό. Ἀρκεῖ νὰ σκεφτεῖ κανεὶς πόσο ἐξοικειώνεται ὁ ὁμιλητὴς μιᾶς γλώσ- 24

25 ἑλληνικὴ γλώσσα σας μὲ τὴ γραπτὴ ἀποτύπωσή της τὴν ἀποδέχεται σὰν αὐτονόητο εἰκαστικὸ στοιχεῖο τῆς καθημερινῆς του ζωῆς. Σκεφτεῖτε τὴ διαφορὰ ἀνάμεσα στὸν λιμὸ («πείνα») καὶ τὸν λοιμὸ («πανώλης»), τὴ σορὸ τοῦ νεκροῦ καὶ τὸν σωρὸ τῶν ξύλων, τὸν πολυέλαιο ποὺ ἔχουμε στὸ σαλόνι μας ἀπὸ τὸν πολυέλεο Θεό, τὸν χῆρο ποὺ ἔχασε τὴ γυναίκα του ἀπὸ τὸν χοῖρο ποὺ προορίζεται γιὰ τὸ στομάχι του. Ἂς ἀναλογιστοῦμε πῶς ὑποσκάπτεται μιὰ λέξη ὅταν ἀλλοιώνεται ἡ ὀπτική της παράσταση, πῶς δυσχεραίνεται ἡ κατανόηση μὲ τὶς ἀνορθογραφίες πῶς θὰ ἦταν ὁ ὡραῖος μὲ ὄμικρον; Ἡ γραφή, ποὺ ξεκίνησε ὡς ζωγραφικὴ (γράφω «ζωγραφίζω»), ἀνατροφοδοτεῖ καὶ τελειοποιεῖ τὴν προφορικὴ γλωσσικὴ ἐπικοινωνία. Μὲ τὸ ἑλληνικὸ ἀλφάβητο συνδέονται ἄρρηκτα τὰ πνεύματα καὶ οἱ τόνοι. Εἶναι γεγονὸς ὅτι οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες δὲν χρησιμοποιοῦσαν τονικὰ σημάδια οὔτε πνεύματα. Τὰ παλαιότερα μαρτυρημένα δείγματα τονικῶν σημείων σὲ παπύρους χρονολογοῦνται στὸν 2ο αἰώνα π.χ. Τὰ τονικὰ σημάδια ἐπινοήθηκαν ἀπὸ τὸν Ἀριστοφάνη τὸν Βυζάντιο (τέλη 3ου αἰώνα) γιὰ νὰ ἐπιλύσει τὸ ἀναγνωστικὸ πρόβλημα τῶν παλαιῶν ποιητῶν, κυρίως τοῦ Ὁμήρου καὶ τῶν Τραγικῶν. Ἀπὸ τὸ 9ο αἰώνα ποὺ καθιερώνεται ἡ μικρογράμματη γραφὴ γενικεύεται καὶ ἡ χρήση τοῦ πολυτονικοῦ συστήματος. Ἔκτοτε τὸ πολυτονικὸ σύστημα ἔγινε ἀναπόσπαστο κομμάτι τοῦ γραπτοῦ μας λόγου. 25

26 Ἑλληνομνημοσύνη Καὶ ἐν τῷ μέσῳ τῆς νυκτός, τὴν ἡ τότε κυβέρνηση μὲ τροπολογία ἔρριξε στὸν καιάδα τόνους καὶ πνεύματα καὶ ἐπέβαλε τὸ μονοτονικὸ σύστημα. Ἡ ἐπιβολὴ τοῦ μονοτονικοῦ στηρίχθηκε στὰ ἀκόλουθα ἐπιχειρήματα: πρῶτον, τὸ μονοτονικὸ εἶναι πολὺ ἁπλό, οἱ μαθητὲς καταβάλλουν ἐλάχιστο κόπο γιὰ νὰ τὸ μάθουν δεύτερον τὸ πολυτονικὸ εἶναι ἄχρηστο, ἄλλωστε οἱ ἀρχαῖοι δὲν εἶχαν καθόλου τόνους τρίτον μεγάλο τὸ ὄφελος γιὰ τὴν οἰκονομία χάρη στὴν ἀπαλλαγὴ τῶν λέξεων ἀπὸ τὰ περιττὰ βαρίδια. Ὄντως τὸ μονοτονικὸ μαθαίνεται εὐκολότερα. Ἡ ἀρχὴ τῆς ἥσσονος προσπάθειας ὅσο λιγότερο κοπιάζουν οἱ μαθητὲς τόσο καλύτερα. Ἡ λογικὴ αὐτὴ ὅμως ὁδήγησε τὴν παιδεία μας στὸ σημερινὸ τέλμα μὲ τοὺς ἀγράμματους πτυχιούχους. Μὲ τὸ πολυτονικὸ ὁ μαθητὴς γυμνάζει τὸν νοῦ του, ὀξύνει τὴν κρίση του, ἑστιάζει τὴν προσοχή του στὴ λέξη. Σπάνια οἱ γράφοντες μὲ πολυτονικὸ παρατονίζουν. Ἀξίζει νὰ μελετήσει κάθε Ἕλληνας γλωσσοδίφης τὴ μελέτη «Ἡ ἐκδίκηση τῶν τόνων» (Ἐναλλακτικὲς ἐκδόδεις) γιὰ νὰ συνειδητοποιήσει τὴν ἐπίδραση τοῦ μονοτονικοῦ στὴν ψυχοεκπαιδευτικὴ ἐξέλιξη τοῦ παιδιοῦ. Τὸ πολυτονικὸ δὲν εἶναι ἄχρηστο, ὅπως ἰσχυρίζονται οἱ συντάκτες τοῦ νόμου. Οἱ ἀρχαῖοι δὲν ἔγραφαν πράγματι μὲ πολυτονικό. Ἡ γραφὴ τους ἦταν μεγαλογράμματη καὶ χωρὶς κενά. Ἡ μικρογράμματη γραφὴ εἶναι ἐπινόηση τῶν Βυζαντινῶν. Δὲν νομίζω νὰ ἀμφισβητεῖται ἡ ἀξία τῆς μικρογράμματης γραφῆς, ἐπειδὴ εἶναι μεταγενέστερη. Μὲ τὴν ἴδια λογικὴ δὲν εἶναι ἄχρηστο τὸ πολυτονικό, ἐπειδὴ δὲν τὸ χρησιμοποιοῦσαν οἱ ἀρχαῖοι. Τὸ πολυτονικὸ μαζὶ μὲ τὴν ἱστορικὴ ὀρθογραφία ἀποτελοῦν τὰ πιὸ ἁπτὰ τεκμήρια τῆς διαχρονικῆς συνέχειας τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας. Μὲ τοὺς τόνους ἀποφεύγονται νοηματικὲς συγχύσεις («Περάσαμε ὡραῖα» μὲ περισπωμένη εἶναι ἐπίρρημα, «ὡραία μέρα» μὲ ὀξεία εἶναι ἐπίθετο) καὶ δυσκολίες στὴν ἀνάγνωση (δυσκολία διάκρισης ἀνάμεσα στὸ ἄρθρο καὶ τὴν κτητικὴ ἀντωνυμία). Μὲ 26

27 ἑλληνικὴ γλώσσα τὰ πνεύματα ὁ μαθητὴς κατανοεῖ εὐκολότερα τὴν ἐτυμολογία τῶν λέξεων ὥρα μὲ δασεία εἶναι ὁ κατάλληλος καιρός, ὢρα μὲ ψιλὴ εἶναι ἡ φροντίδα, ὡραῖος εἶναι αὐτὸς ποὺ συμβαίνει τὴν κατάλληλη ἐποχή, τιμωρὸς (τιμὴ + ὥρα) εἶναι αὐτὸς ποὺ παίρνει ἐκδίκηση γιὰ νὰ ὑπαρασπίσει τὴν τιμή του. Ἡ ἐκδρομὴ εἶναι πενθήμερη καὶ ὄχι πενταήμερη, διότι ἡ ἡμέρα δασύνεται, διότι πρὸ τῆς δασείας τὸ ψιλὸ ἄφωνο τρέπεται στὸ ὁμόφωνό του δασύ. Ἡ Ηellas καὶ ἡ Hellen γράφονται μὲ h, διότι ἡ Ἑλλὰς καὶ ἡ Ἑλένη δασύνονται. Τὸ τρίτο ἐπιχείρημα γιὰ τὰ οἰκονομικὰ ὀφέλη τοῦ μονοτονικοῦ τὸ ἀντιπαρέρχομαι, διότι ὑποβιβάζει τὴ γλώσσα σὲ χρηστικὸ ἐργαλεῖο καὶ δὲν ἀντέχει σὲ σοβαρὴ κριτική. Ἄλλωστε χρεωκοπήσαμε καὶ μὲ τὸ μονοτονικό! Τὸ τελευταῖο ἐπιχείρημα ἐπιβεβαιώνει πανηγυρικὰ τὴ ρύση: «Ἡ παιδεία (καὶ ἡ γλώσσα συμπληρώνουμε ἐμεῖς) εἶναι πολὺ σοβαρὴ ὑπόθεση γιὰ νὰ τὴν ἀφήσουμε στοὺς πολιτικούς». Μὲ τὸν μοναδικὸ γλαφυρό του τρόπο ὁ Ὀδυσσέας Ἐλύτης δίνει τὴ δική του ἀπάντηση σὲ ὅσους θέλουν μιὰ γλώσσα ἂπνευστη καὶ ἄτονη: «Ἡ πολυαιώνια παρουσία τοῦ ἑλληνισμοῦ πάνω στὰ δῶθε ἢ ἐκεῖθε τοῦ Αἰγαίου χώματα ἔφτασε νὰ καθιερώσει μιὰν ὀρθογραφία, ὅπου τὸ κάθε ὠμέγα, τὸ κάθε ὕψιλον, ἡ κάθε ὀξεία, ἡ κάθε ὑπογεγραμμένη, δὲν εἶναι παρὰ ἕνας κολπίσκος, μιὰ κατωφέρεια, μιὰ κάθετη βράχου πάνω σὲ μιὰ καμπύλη πρύμνας πλεούμενου, κυματιστοὶ ἀμπελῶνες, ὑπέρθυρα ἐκκλησιῶν Εἶναι μιὰ γλώσσα μὲ πολὺ αὐστηρὴ γραμματική, ποὺ τὴν ἒφκιασε μόνος του ὁ λαός, ἀπὸ τὴν ἐποχὴ ποὺ δὲν ἐπήγαινε ἀκόμη σχολεῖο. Καὶ τὴν τήρησε μὲ θρησκευτικὴ προσήλωση κι ἀντοχὴ ἀξιοθαύμαστη, μέσα στὶς πιὸ δυσμενεῖς ἑκατονταετίες. Ὥσπου ἤρθαμ ἐμεῖς, μὲ τὰ διπλώματα καὶ τοὺς νόμους, νὰ τὸν βοηθήσουμε. Καὶ σχεδὸν τὸν ἀφανίσαμε. Ἀπὸ τὸ ἕνα μέρος τοῦ φάγαμε τὰ κατάλοιπα τῆς γραφῆς του καὶ ἀπ τὸ ἄλλο τοῦ ροκανίσαμε τὴν ἴδια του τὴν ὑπόσταση». 27

28 Ἑλληνομνημοσύνη Τὸ ἀληθινὸ Βυζάντιο Ἡ ἀρχοντικὴ καὶ βασιλικὴ πολιτεία Φώτη Κόντογλου Τὶ ἤτανε, ἀληθινά, ἐκεῖνο τὸ Βυζάντιο, ἐκείνη ἡ Κωνσταντινούπολη; Παραμυθένιος κόσμος. [...] Στὰ χρόνια τῶν Βυζαντινῶν «ἡ βασιλεύουσα πόλις» θὰ εἶχε μιὰ ἐξωτικὴ καὶ ἀλλόκοτη μεγαλοπρέπεια. Χίλιοι κουμπέδες (τροῦλλοι) κατάχρυσοι λαμποκοπούσανε μέσα στὴ βλογημένη αὐτὴ ἀφεντοπολιτεία. Στὴ μέση στεκότανε, σὰν ἥλιος, ἡ Ἁγια- Σοφιά, καὶ γύρω της ἤτανε σκορπισμένες οἱ ἄλλες ἐκκλησιὲς μὲ τοὺς χρυσοὺς κουμπέδες, σφαῖρες οὐράνιες, ποὺ λὲς καὶ γυρίζανε γύρω στὸν ἥλιο. [...] Τὸ Σαββατόβραδο, κατὰ τὸ δειλινό, ἡ ἀτμόσφαιρα γέμιζε ἀπὸ τὴ γλυκειὰ βουὴ ποὺ κάνανε χιλιάδες καμπάνες καὶ ποὺ ἀνέβαινε σὰν ψαλμωδία ἀπάνω ἀπὸ τὴν ἁγιασμένη πολιτεία, ἀπὸ τὴ Νέα Σιών, «ἦχος καθαρὸς ἑορταζόντων». Πανηγυρικὴ μεγαλοπρέπεια! Μόνο τὸ Βυζάντιο κατέβασε στὴ γῆ τὴν οὐράνια ἁρμονία. Γιὰ τοὺς Βυζαντινούς, ἡ πατρίδα τους ἤτανε ἡ Κιβωτὸς τῆς ἀληθινῆς θρησκείας, καὶ εἴχανε πόθο νὰ τραβήξουνε μέσα σ αὐτὴ ὅλα τὰ ἔθνη τῆς γῆς, καὶ νὰ τὰ σώσουνε φωτισμένα ἀπὸ τὸ ἀνέσπερο φῶς τοῦ Εὐαγγελίου. [...] Στὸ Βυζάντιο ἡ θρησκεία βασίλευε ἀπάνω σὲ ὅλα. Μὲ ὅλη τὴ ζωηρὴ δραστηριότητα ποὺ εἴχανε οἱ Βυζαντινοὶ στὰ ἐγκόσμια, ἡ σκέψη τους καὶ ἡ καρδιά τους ἤτανε πάντα γυρισμένη στὴν ἄλλη ζωή, στὴν αἰώνια ζωή. [...] Ἀπάνω στὸ Βυζάντιο ἤτανε γραμμένος ὁ λόγος τοῦ Παύλου: «ὁ καυχώμενος, ἐν Κυρίῳ καυχάσθω». Ὅλες οἱ καρδιές, ἀπὸ τὸν βασιλιὰ ὡς τὸν πιὸ φτωχὸ καντηλανάφτη ἢ βαρκάρη ἢ στρατιώτη ἢ ξωχάρη, αὐτὰ τὰ λόγια εἴχανε μέσα. Ἡ προσευχὴ ἤτανε ἡ ζωή τους. Καὶ ἡ τυπικὴ ἀκόμα εὐσέβεια σὲ κάποιους αὐτοκράτορες ἢ ἄρχοντες, δείχνει πὼς ὑποταζόντανε στὸν πνευματικὸ νόμο τῆς θρησκείας κι ἐκεῖνοι ποὺ δὲν ἤτανε σὲ θέση νὰ τὸν νοιώσουνε καὶ νὰ εὐφρανθοῦνε ἀπὸ τὴ γλυκύτητα «τοῦ ζῶντος ὕδατος τοῦ ἁλλομένου εἰς ζωὴν αἰώνιον». Ἀκόμα κι ἐκεῖνοι ποὺ δὲν μπορούσανε νὰ νικήσουνε τὴ φυσικὴ κακία τους, ἤτανε εὐλαβεῖς, ἕνα πρᾶγμα παράδοξο. Ὁ Νικηφόρος Φωκὰς ἔκανε κάθε μέρα τὴν προσευχή του, καὶ στὸν πόλεμο φοροῦσε ἀπὸ μέσα, κάτω ἀπὸ τὸν θώρακά του ἕνα παλιόρασο τοῦ θείου του ἀσκητῆ Γεωργίου τοῦ ἐν τῷ Μαλεῷ ποὺ εἶχε ἁγιάσει, γιὰ νὰ τὸν φυλάγει. Ὁ Ἀλέξιος Κομνηνό, ὅποτε ἤτανε νὰ πάγει σὲ καμιὰ ἐκστρατεία, ἔβαζε τὰ πολεμικὰ σχέδιά του κάτω ἀπὸ τὴν ἁγία Τράπεζα, κι ὅλη τὴ νύχτα προσευχότανε γονατιστὸς ἀπάνω στὰ σκαλοπάτια τοῦ ἱεροῦ, καὶ τὸ πρωὶ ἔπαιρνε τὸ σχέδιο ποὺ 28

29 Ἡ ἱστορία μας ἔβγαινε κάτω ἀπὸ τὸ σκέπασμα τῆς ἁγίας Τράπεζας, γιατὶ πίστευε πὼς τοῦ τὸ ἔδινε ὁ ἀρχάγγελος Μιχαήλ. Ὁ Ἰωάννης Τσιμισκὴς γονάτιζε σὰν παιδὶ μπροστὰ στὴν ἁγία Τράπεζα τῆς Ἁγίας Σοφίας παρακαλώντας μὲ δάκρυα νὰ τοῦ δώσει ὁ Θεὸς ἕναν ἄγγελο φύλακα ποὺ νὰ τὸν φωτίζει κατὰ τὸν πόλεμο. Ὅσο σφίγγεται τὸ Βυζάντιο ἀπὸ τοὺς βαρβάρους, κι ὅσο ἡ ψυχὴ ὑποφέρνει καὶ πονᾶ, τόσο γυρίζει τὰ μάτια του κατὰ τὸν οὐρανό. Ὁ βασιλιὰς Θεόδωρος Δούκας ὁ Λάσκαρις συνέθεσε τὸν Μέγαν Παρακλητικὸ Κανόνα στὴν Παναγία, ποὺ εἶναι γεμάτος ἀπὸ συντριβή, ταπείνωση καὶ πίστη. Ὁ Λέων ὁ Σοφὸς ἐποίησε τὰ ἐξαίσια Ἐωθινὰ ποὺ τὰ ψέλνουνε στὸν ὄρθρο κάθε Κυριακὴ καὶ ὁ γιός του Κωνσταντῖνος φιλοτέχνησε τὰ Ἐξαποστειλάρια. Κι ἄλλοι πολλοὶ βασιλιάδες ψέλνανε ἢ ὑμνογραφούσανε. Ἀλλὰ καὶ οἱ ὁμιλίες ποὺ κάνανε στοὺς στρατιῶτες καὶ στὸν λαό, εἴχανε κι ἐκεῖνες ὕφος θρησκευτικὸ κι ἤτανε γεμάτες εὐλάβεια καὶ πίστη. Ὁ πικραμένος λόγος ποὺ ἔβγαλε ὁ Ἡ σαρκοφάγος τῆς αὐτοκράτειρας Εἰρήνης τῆς Κομνηνῆς, γυναίκας τοῦ αὐτοκράτορα Ἰωάννη Β Κομνηνοῦ, ποὺ βρισκόταν στὴν Ἱ. Μονὴ τοῦ Παντοκράτορα (Zeyrek camii). Σήμερα βρίσκεται στὸ νάρθηκα τῆς Ἁγίας Σοφίας. τελευταῖος βασιλιὰς τοῦ Βυζαντίου, Κωνσταντῖνος ὁ Παλαιολόγος, ἤτανε σὰν νεκρώσιμο τροπάρι. Τὸ Βυζάντιο εἶναι ἡ προεικόνιση ἀπάνω στὴ γῆ τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν, ὅσο ἤτανε δυνατὸ νὰ πραγματοποιηθεῖ ἀπὸ τὴν ἀνθρώπινη ἀτέλεια μέσα στὸν κόσμο τῆς φθορᾶς. Φώτη Κόντογλου, Μυστικὰ Ἄνθη, ἐκδ. Ἀδερφῶν Παπαδημητρίου. 29

30 Ἑλληνομνημοσύνη Ἡ ἐπιχειρησιακὴ παράμετρος τοῦ τορπιλισμοῦ τοῦ εὐδρόμου ΕΛΛΗ στὴν Τῆνο τὴν 15η Αὐγούστου 1940 Διονύσιου Σβίλλια, στρατιωτικοῦ Τὸ εὔδρομο «ΕΛΛΗ» ἦταν πλοῖο Ἀμερικανικῆς ναυπήγησης τοῦ 1912, τὸ ὁποῖο εἶχε ναυπηγηθεῖ μετὰ ἀπὸ παραγγελία τῆς κινεζικῆς κυβέρνησης στὶς ΗΠΑ. Τὸ σκάφος εἶχε ὁλοκληρωθεῖ κατασκευαστικά, ἀλλὰ λόγῳ ἀδυναμίας τῆς κινεζικῆς κυβέρνησης νὰ τὸ πληρώσει, ἀγοράστηκε ἀπὸ τὴν Ἑλληνικὴ κυβέρνηση τὸ 1914 καὶ πῆρε τὴν ὀνομασία «ΕΛΛΗ» (μετασκευάστηκε ριζικὰ στὴ Γαλλία μεταξύ τῶν ἐτῶν Ἔλαβε μέρος στὸν Α Παγκόσμιο Πόλεμο καὶ στὴ Μικρασιατικὴ Ἐκστρατεία.) Τὰ τεχνικὰ χαρακτηριστικά τοῦ πλοίου ἦταν : Μῆκος: 98 μέτρα Πλάτος : 12 μέτρα Βύθισμα : 4,3 μέτρα Ἐκτόπισμα : 2115 τόνους Ὁπλισμὸς : 3 πυροβόλα 152 χιλ., 2 πυροβόλα 66 χιλ., 2 πυροβόλα 40 χιλ., 2 Τ/Σ 19 ἰντσῶν. Εἶχε μεταφορικὴ ἰκανότητα 100 ναρκῶν. Μέγιστη Ταχύτητα : 26 κόμβοι (τὸ 1940, 18 κόμβοι). Τριπλέλικο. Πλήρωμα : 238 Ὅταν τὸ πλοῖο παραλήφθηκε, τὸ Ἑλληνικὸ Ναυτικό, ἀποφάσισε νὰ γίνουν κάποιες ἀλλαγὲς καὶ μετασκευὲς στὸν ὁπλισμὸ του σύμφωνα μὲ τὶς τότε ἀνάγκες. Ἔτσι λοιπὸν 30

31 Ἡ ἱστορία μας τὸ πλοῖο ὁδηγήθηκε σὲ γαλλικὰ ναυπηγεῖα γιὰ τὴν πραγματοποίηση τῆς μετασκευῆς. Ἡ μετασκευὴ περιλάμβανε τὴν ἀπομάκρυνση τῶν μονῶν πύργων τῶν πυροβόλων τῶν 150 χιλιοστῶν καὶ στὴ θέση τους τὴν ἐγκατάσταση 3 μονῶν πύργων πυροβόλων τῶν 152 χιλιοστῶν κατὰ τὸν διαμήκη ἄξονα τοῦ πλοίου. Ἔτσι τοποθετήθηκε 1 πύργος στὴν πλώρη, 1 στὴν πρύμνη καὶ 1 στὸ μέσον τοῦ σκάφους. Κατὰ τὴ μετασκευὴ ἀφαιρέθηκαν καὶ οἱ πύργοι μὲ τὰ πυροβόλα τῶν 102 χιλιοστῶν καὶ στὴ θέση τους τοποθετήθηκαν 4 ἀντιαεροπορικὰ πυροβόλα ἐκ τῶν ὁποίων 2 πυροβόλα τῶν 66 χιλιοστῶν καὶ 2 πυροβόλα τῶν 40 χιλιοστῶν. Ἐπίσης μιὰ σημαντικότατη καινοτομία τῆς μετασκευῆς ἦταν ἡ προσθήκη δυνατότητας μεταφορᾶς καὶ πόντισης περίπου 100 ναρκῶν. Αὐτὸ ἦταν καὶ τὸ σημεῖο μὲ τὸ ὁποῖο προσδόθηκε μιὰ νέα δυνατότητα στὸ Ἑλληνικὸ Ναυτικό. Ἡ δυνατότητα τῆς ἐπιθετικῆς ναρκοθέτησης ἡ ὁποία ἀνησύχησε τὸ Ἰταλικὸ Πολεμικὸ Ναυτικό, βλέποντας ὅτι μπορεῖ νὰ εἶχαν πρόβλημα στὴ μετακίνησή τους στὸ Αἰγαῖο μιᾶς καὶ τὸ «Ἕλλη» μὲ 2 3 διελεύσεις θὰ μποροῦσε νὰ τοποθετήσει σὲ καίριους διαδρόμους τοῦ Ἰταλικοῦ Ναυτικοῦ νάρκες. Αὐτὸ ἦταν καὶ τὸ σημεῖο ὅπου ἀποφασίστηκε ἀπὸ τοὺς Ἰταλοὺς ἡ βύθιση τοῦ εὐδρόμου. Ἔτσι λοιπὸν διατάχθηκε τὸ ὑποβρύχιο «Delfino» νὰ ἀποπλεύσει ἀπὸ τὴ βάση του στὴ Λέρο καὶ νὰ μεταβεῖ στὴν Τῆνο μὲ σκοπὸ νὰ βυθίσει τὸ Ἑλληνικὸ εὔδρομο, τὸ ὁποῖο συμμετεῖχε στὶς ἑορταστικὲς ἐκδηλώσεις τῆς Κοίμησης τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου στὸ νησί. Τὸ πρωὶ τῆς 15 Αὐγούστου τοῦ 1940 καὶ ὥρα 08:25 τὸ πρωὶ περίπου, τὸ Ἰταλικὸ ὑποβρύχιο «Delfino» (Κυβερνήτης G.Aicardi) ἐξαπόλυσε 3 τορπίλες ἐναντίον τῶν Ἑλληνικῶν 31