ΘΕΩΡΙΑ ΠΕΡΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΟΡΓΑΝΩΣΙΑΚΗΣ ΓΝΩΣΗΣ. ΚΕΦΑΛΑΙΟ: 3 Μέρος 1

Transcript

1 ΘΕΩΡΙΑ ΠΕΡΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΟΡΓΑΝΩΣΙΑΚΗΣ ΓΝΩΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: 3 Μέρος 1

2 Εισαγωγή Ο Καρτεσιανός δυισμός οδήγησε σε μια άποψη που θεωρεί την οργάνωση ως μηχανισμό «επεξεργασίας πληροφοριών». Σύμφωνα με αυτή την άποψη, ο οργανισμός επεξεργάζεται πληροφορίες από το εξωτερικό του περιβάλλον προκειμένου να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες. Αυτή η άποψη όμως, δεν εξηγεί πραγματικά την καινοτομία! Όταν οι οργανώσεις καινοτομούν, δεν επεξεργάζονται απλώς πληροφορίες, από έξω προς τα μέσα έτσι ώστε να λύσουν υπάρχοντα προβλήματα. Στην ουσία δημιουργούν νέα γνώση, από μέσα προς τα έξω, προκειμένου να επαναπροσδιορίσουν τα προβλήματα αλλά και τις λύσεις και, στην πορεία, να δημιουργήσουν το περιβάλλον τους. Για να εξηγηθεί η καινοτομία το παρόν κεφάλαιο παρουσιάζει μια νέα θεωρία οργανωσιακής γνώσης. Το κλειδί βρίσκεται στην μετατροπή της άρρητης γνώσης.

3 Γνώση και πληροφορία 1. Η γνώση, αντίθετα με την πληροφορία, αφορά τις πεποιθήσεις και τη δέσμευση, και είναι συνάρτηση μιας συγκεκριμένης στάσης, προοπτικής, ή πρόθεσης. 2. Η γνώση, αντίθετα με την πληροφορία, σχετίζεται με τη δράση, και αποβλέπει «σε κάποιο στόχο». 3. H γνώση, όπως και η πληροφορία, αφορά το νόημα. Αφορά ένα συγκεκριμένο εννοιολογικό πλαίσιο και είναι συσχετιστική.

4 Γνώση και πληροφορία Η πληροφορία είναι αγαθό ικανό να αποφέρει γνώση Η γνώση ταυτίζεται με κάποια πεποίθηση που έχει παραχθεί από την πληροφορία (Dretske, 1981). Η πληροφορία παρέχει ένα νέο σημείο θεώρησης για την ερμηνεία γεγονότων ή αντικειμένων, που κάνει ορατά νοήματα που πριν ήταν αόρατα ή ρίχνει φώς σε απρόσμενους συσχετισμούς. Έτσι, η πληροφορία είναι απαραίτητο μέσο ή υλικό για την εξαγωγή ή κατασκευή της γνώσης (Machlup, 1983). Η πληροφορία είναι ροή μηνυμάτων ενώ η γνώση δημιουργείται από αυτήν ακριβώς τη ροή πληροφοριών, όταν συνδέεται με τις πεποιθήσεις και τη δέσμευση αυτού που κατέχει τις πληροφορίες (Nonaka και Takeuchi, 2003). Η πληροφορία μπορεί να ιδωθεί από δύο προοπτικές: τη «συντακτική» (όγκος πληροφορίας) και τη «σημασιολογική» (νόημα πληροφορίας). Η σημασιολογική είναι η πιο σημαντική για τη δημιουργία γνώσης, διότι επικεντρώνεται στο νόημα που φέρνει η πληροφορία.

5 Οι δυο διαστάσεις δημιουργίας γνώσης: Οντολογική και Επιστημολογική Οντολογική διάσταση: Γνώση δημιουργούν μόνο τα άτομα: Η οργάνωση δεν είναι σε θέση να δημιουργήσει γνώση χωρίς αυτά. Η οργάνωση υποστηρίζει τα δημιουργικά άτομα ή τους παρέχει το κατάλληλο πλαίσιο για τη δημιουργία γνώσης. Συνεπώς η δημιουργία οργανωσιακής γνώσης θα πρέπει να γίνει αντιληπτή ως μια διαδικασία η οποία ενισχύει, «οργανωσιακά», τη γνώση που δημιουργείται από τα άτομα και την αποκρυσταλλώνει ως μέρος του δικτύου γνώσης της οργάνωσης.

6 Οι δυο διαστάσεις δημιουργίας γνώσης: Οντολογική και Επιστημολογική Επιστημολογική διάσταση: Διάκριση του Μάικλ Πολάνιι (Michael Polanyi, 1966) μεταξύ άρρητης γνώσης και ρητής γνώσης. Η άρρητη γνώση είναι προσωπική, σχετίζεται με κάποιο συγκεκριμένο πλαίσιο και, ως εκ τούτου, είναι δύσκολο να επισημοποιηθεί και να επικοινωνηθεί. Η ρητή ή «κωδικοποιημένη» γνώση, από την άλλη πλευρά, αναφέρεται στη γνώση που μπορεί να μεταδοθεί με επίσημη, συστηματική γλώσσα. Διακρίσεις μεταξύ άρρητης και ρητής γνώσης: Ρητή Γνώση (Αντικειμενική): Ορθολογική γνώση (νους), Σειριακή γνώση (εκεί και τότε), Ψηφιακή γνώση (θεωρία). Άρρητη Γνώση (Υποκειμενική): Γνώση της εμπειρίας (σώμα), Ταυτόχρονη γνώση (εδώ και τώρα), Αναλογική γνώση (πράξη).

7 Η γνώση δημιουργείται και επεκτείνεται μέσω κοινωνικής αλληλεπίδρασης μεταξύ της άρρητης και της ρητής γνώσης και αυτό αποκαλείται «μετατροπή γνώσης». Αυτή η μετατροπή αποτελεί μια «κοινωνική» διεργασία μεταξύ ατόμων και δεν περιορίζεται εντός του ατόμου. Η παραδοχή ότι η γνώση δημιουργείται μέσω αλληλεπίδρασης μεταξύ άρρητης και ρητής γνώσης μας επιτρέπει να ορίσουμε τέσσερα είδη μετατροπής της γνώσης, τα εξής: (1) από άρρητη σε άρρητη γνώση, το οποίο αποκαλούμε κοινωνικοποίηση, (2) από άρρητη σε ρητή γνώση, ή εξωτερίκευση, (3) από ρητή σε ρητή γνώση, ή συνδυασμό, και (4) από ρητή σε άρρητη γνώση, ή εσωτερίκευση.

8 Κοινωνικοποίηση: Μετατροπή Άρρητης Γνώσης σε Άρρητη. Η κοινωνικοποίηση είναι μια διαδικασία ανταλλαγής εμπειριών και επομένως δημιουργίας άρρητης γνώσης, όπως κοινά νοητικά μοντέλα και τεχνικές δεξιότητες. Επίσης ένα άτομο μπορεί να αποκτήσει άρρητη γνώση απευθείας από τους άλλους, χωρίς τη χρήση της γλώσσας. Ο μαθητευόμενος τεχνίτης θητεύει δίπλα στον αρχιτεχνίτη και μαθαίνει την τέχνη μέσω της παρατήρησης, της μίμησης και της πρακτικής. To κλειδί για την απόκτηση άρρητης γνώσης είναι η εμπειρία.

9 Κοινωνικοποίηση: Μετατροπή Άρρητης Γνώσης σε Άρρητη. «Κατασκηνώσεις παραγωγής ιδεών» της Honda. Ανεπίσημες συναντήσεις σε κάποιο ξενοδοχείο, όπου οι συμμετέχοντες συζητούν δύσκολα προβλήματα και ανταλλάσουν εμπειρίες πίνοντας σάκε ή παίρνοντας το μπάνιο τους όλοι μαζί στα θερμά λουτρά. Σε αυτές τις συναντήσεις απαγορεύεται η κριτική αν δεν συνοδεύεται από κάποια εποικοδομητική πρόταση. Βιομηχανία ηλεκτρικών ειδών Matsushita. Πρόβλημα ανάπτυξης αυτόματης οικιακής συσκευής παρασκευής σπιτικού ψωμιού αυτοματοποίηση της διαδικασίας ζυμώματος (άρρητη γνώση). Η επικεφαλής του τμήματος ανάπτυξης του λογισμικού (Τανάκα) προσφέρθηκε η ίδια μαζί με μερικούς μηχανικούς να μαθητεύσει κοντά στον καλύτερο αρχιαρτοποιό της πόλης Οζάκα. Η Τανάκα οικειοποιήθηκε την άρρητη γνώση του αρτοποιού μέσω της παρατήρησης, της μίμησης και της εξάσκησης.

10 Εξωτερίκευση: Μετατροπή Άρρητης Γνώσης σε Ρητή. Εξωτερίκευση ονομάζεται η διαδικασία κατά την οποία η άρρητη γνώση διατυπώνεται με ρητές έννοιες. Αποτελεί την πεμπτουσία της διαδικασίας δημιουργίας γνώσης, καθότι η άρρητη γνώση γίνεται ρητή, υπό τη μορφή μεταφορών, αναλογιών, εννοιών, παραδοχών, ή μοντέλων. Οι γλώσσα και οι εκφράσεις είναι συχνά ακατάλληλες ή ανεπαρκείς. Αυτές οι ανακολουθίες και τα χάσματα μεταξύ εικόνων και εκφράσεων συμβάλλουν στον «αναστοχασμό» και στην αλληλεπίδραση μεταξύ ατόμων. Ως εκ τούτου, η εξωτερίκευση εμφανίζεται συνήθως κατά τη διαδικασία της σύλληψης ιδεών και πυροδοτείται από το διάλογο ή τον ομαδικό αναστοχασμό.

11 Εξωτερίκευση: Μετατροπή Άρρητης Γνώσης σε Ρητή. Η εξωτερίκευση συχνά συνεπάγεται τη διαδοχική χρήση μεταφορών, αναλογιών και μοντέλων. Μέσω αυτών προκύπτει η δημιουργία και επεξεργασία νέων ιδεών. Η μεταφορά είναι ένας τρόπος να αντιλαμβανόμαστε ή να κατανοούμε διαισθητικά ένα πράγμα, φέροντας στο μυαλό μας συμβολικά την εικόνα ενός άλλου πράγματος. Οι μεταφορές δημιουργούν πρωτότυπες ερμηνείες της εμπειρίας, διότι καλούν τον ακροατή να δει ένα πράγμα ως κάτι άλλο. Η αναλογία μειώνει τις αντιφάσεις που δημιουργούνται με την χρήση μεταφορών καθώς προσπαθούμε να συσχετίσουμε διαφορετικές έννοιες. Η αναλογία μειώνει το στοιχείο του αγνώστου, αναδεικνύοντας τα «κοινά στοιχεία» δυο διαφορετικών πραγμάτων. Από την στιγμή που δημιουργούνται ρητές ιδέες αυτές μπορούν να μοντελοποιηθούν. Σε ένα λογικό μοντέλο δεν θα πρέπει να υπάρχουν αντιφάσεις, και όλες οι έννοιες και οι προτάσεις θα πρέπει να εκφράζονται σε συστηματική γλώσσα και να έχουν λογική συνέπεια.

12 Εξωτερίκευση: Μετατροπή Άρρητης Γνώσης σε Ρητή. Θυμηθείτε το παράδειγμα του Honda city στο κεφάλαιο 1. Η περίπτωση του μίνι φωτοτυπικού (Mini-Copier) της Canon είναι ένα καλό παράδειγμα αποτελεσματικής χρήσης αναλογιών στην ανάπτυξη ενός προϊόντος. Παραγωγή ανταλλακτικού κυλίνδρου σε χαμηλό κόστος. Έντονες συζητήσεις για την παραγωγή ενός αλουμινένιου κυλίνδρου με χαμηλό κόστος. Ο επικεφαλής της ομάδας έργου, Χιρόσι Τανάκα, παρήγγειλε μπύρες. Αφού καταναλώθηκε η μπύρα, ρώτησε «πόσο κοστίζει η κατασκευή αυτού του κουτιού;». Έτσι, εξετάσανε την πιθανότητα εφαρμογής της διαδικασίας παραγωγής του κουτιού μπύρας στην κατασκευή του κυλίνδρου από το ίδιο υλικό.

13 Εξωτερίκευση: Μετατροπή Άρρητης Γνώσης σε Ρητή. ΠΡΟΪΟΝ (ΕΤΑΙΡΕΙΑ) ΜΕΤΑΦΟΡΑ/ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΜΙΑΣ ΝΕΑΣ ΕΝΝΟΙΑΣ CITY (HONDA) «ΕΞΕΛΙΞΗ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΥ» (ΜΕΤΑΦΟΡΑ) ΥΠΟΔΗΛΩΝΕΙ ΤΗ ΜΕΓΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΧΩΡΟΥ ΕΠΙΒΑΤΩΝ, ΑΠΩΤΕΡΟΣ ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΟΥ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΥ. ΙΔΕΑ ΠΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΗΚΕ : ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΣΤΟ ΜΕΓΙΣΤΟ, ΜΗΧΑΝΗ ΣΤΟ ΕΛΑΧΙΣΤΟ Η ΣΦΑΙΡΑ (ΑΝΑΛΟΓΙΑ) ΥΠΟΔΗΛΩΝΕΙ ΌΤΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΠΙΤΕΥΧΘΕΙ ΜΕΓΙΣΤΟΣ ΧΩΡΟΣ ΕΠΙΒΑΤΩΝ ΜΕ EΛΑΧΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΟΛΙΚΗΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ. ΙΔΕΑ ΠΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΗΚΕ :»ΨΗΛΟ ΚΑΙ ΚΟΝΤΟ ΑΥΤ/ΝΗΤΟ. ΨΗΛΟ ΑΓΟΡΙ»

14 Εξωτερίκευση: Μετατροπή Άρρητης Γνώσης σε Ρητή. ΠΡΟΪΟΝ (ΕΤΑΙΡΕΙΑ) ΜΕΤΑΦΟΡΑ/ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΜΙΑΣ ΝΕΑΣ ΕΝΝΟΙΑΣ MINI-COPIER (CANON) ΣΠΙΤΙΚΟΣ ΦΟΥΡΝΟΣ (MATSUSHITA) ΑΛΟΥΜΙΝΕΝΙΟ ΚΟΥΤΑΚΙ ΜΠΙΡΑΣ (ΑΝΑΛΟΓΙΑ) ΨΩΜΙ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟΥ (ΜΕΤΑΦΟΡΑ) ΑΡΧΙΑΡΤΟΠΟΙΟΣ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟΥ ΤΗΣ ΟΖΑΚΑ (ΑΝΑΛΟΓΙΑ) ΥΠΟΔΗΛΩΝΕΙ ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕΤΑΞΥ ΦΘΗΝΟΥ ΑΛΟΥΜΙΝΕΝΙΟΥ ΚΟΥΤΙΟΥ ΜΠΙΡΑΣ ΚΑΙ ΦΩΤΟΕΥΑΙΣΘΗΤΟΥ ΤΥΜΠΑΝΟΥ. ΙΔΕΑ ΠΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΗΚΕ : «ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΣΕ ΧΑΜΗΛΟ ΚΟΣΤΟΣ» ΠΙΟ ΓΕΥΣΤΙΚΟ ΨΩΜΙ. ΙΔΕΑ ΠΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΗΚΕ : «ΣΤΡΙΦΤΗ ΖΥΜΗ»

15 Συνδυασμός: Μετατροπή Ρητής Γνώσης σε Ρητή. Ο συνδυασμός είναι μια διαδικασία συστηματοποίησης των ιδεών και δημιουργίας ενός συστήματος γνώσης. Συνεπάγεται το συνδυασμό διαφόρων σωμάτων ρητής γνώσης. Τα άτομα ανταλλάσσουν και συνδυάζουν τις γνώσεις τους με τη χρήση μέσων όπως έγγραφα, συναντήσεις, και ηλεκτρονικά δίκτυα επικοινωνίας. Στο επιχειρησιακό περιβάλλον, η μετατροπή γνώσης μέσω συνδυασμού προκύπτει όταν τα μεσαία διευθυντικά στελέχη θέτουν σε λειτουργία τα επιχειρησιακά οράματα και τις ιδέες που σχετίζονται με επιχειρησιακές δραστηριότητες και προϊόντα. Παράδειγμα η εταιρεία τροφίμων Kraft. Δεδομένα που συλλέγονται στα σημεία πώλησης χρησιμοποιούνται όχι μόνο στην εξαγωγή συμπερασμάτων ως προς το ποια προϊόντα πωλούνται και ποια όχι, αλλά και στη δημιουργία νέων «τρόπων πώλησης», νέων συστημάτων και μεθόδων πώλησης.

16 Εσωτερίκευση: Μετατροπή Ρητής Γνώσης σε Άρρητη. Η εσωτερίκευση είναι μια διαδικασία ενσωμάτωσης της ρητής γνώσης σε άρρητη γνώση. Συνδέεται στενά με την «μάθηση δια της πράξης». Στη μετατροπή της ρητής γνώσης σε άρρητη, βοηθά η διατύπωση της γνώσης είτε προφορικά, είτε με διαγράμματα σε διάφορα έγγραφα ή εγχειρίδια. Επιπλέον τα έγγραφα ή τα εγχειρίδια διευκολύνουν τη μετάδοση της ρητής γνώσης σε άλλους ανθρώπους, βοηθώντας τους έτσι να βιώσουν τις εμπειρίες των άλλων με έμμεσο τρόπο (δηλ. να τις ξαναβιώσουν). Παράδειγμα η General Electric - καταγραφή παραπόνων σε βάση δεδομένων και τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν από μια ομάδα ανάπτυξης νέων προϊόντων για να ξαναβιώσουν την εμπειρία των ατόμων που δέχονται τα παράπονα - μηχανογράφηση 1,5 εκατομμυρίου πιθανών προβλημάτων λύσεων.