ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών : «Περιβαλλοντική Πολιτική & Διαχείριση» ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών : «Περιβαλλοντική Πολιτική & Διαχείριση» ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΩΝ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΟΣ ΑΣΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ Ανάπτυξη μεθοδολογικού πλαισίου πρόβλεψης αλλαγών χρήσεων γης στην παράκτια αστική ζώνη Δήμου Περάματος (Ν. Αττικής). ΑΘΗΝΑ ΣΑΝΤΟΡΙΝΑΙΟΥ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ : ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Ι. ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ Μυτιλήνη 2008

2 Αφιερωμένο στο Χρήστο

3 Πρόλογος Ολοκληρώνοντας αυτό το ταξίδι στη γνώση, θα ήθελα να ευχαριστήσω συνεργάτες και φίλους για την πολύτιμη βοήθεια που μου προσέφεραν. Καταρχήν, ευχαριστώ θερμά τον επιβλέποντα καθηγητή της διδακτορικής διατριβής, κ. Χατζόπουλο Ιωάννη, για τη συνεχή και έμπρακτη υποστήριξη που μου παρείχε, την καθοδήγησή του στα Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών, καθώς και για την αμέριστη συμπαράστασή του από την αρχή της συνεργασίας μας. Ιδιαίτερες ευχαριστίες οφείλω στον καθηγητή κ. Κοκκώση Χάρη και στο Διδάκτορα Παν/μίου Αιγαίου, κ. Δημητρίου Κώστα για τις εύστοχες παρατηρήσεις τους, οι οποίες με βοήθησαν να επιλέξω τη λογική των μοντέλων κυτταρικών αυτομάτων για την προσομοίωση αλλαγών χρήσεων γης στην αστική, παράκτια περιοχή μελέτης. Επιπλέον, ευχαριστώ θερμά τον καθηγητή κ. Σκούρτο Μιχάλη και την ερευνήτρια κ. Κοντογιάννη Αρετή για το ενδιαφέρον που εξέφρασαν επί του ερευνητικού αντικειμένου της διατριβής, καθώς και για την ενθάρρυνση που μου προσέφεραν στα πρώτα, δύσκολα βήματα αυτής της προσπάθειας. Θα ήθελα να ευχαριστήσω επίσης την καθηγήτρια κ. Σκαναβή Κωνσταντίνα, τον επίκουρο καθηγητή κ. Σπιλάνη Ιωάννη και το λέκτορα του Τμήματος Περιβάλλοντος, κ. Μποτετζάγια Ιωσήφ, καθώς και τον επίκουρο καθηγητή του Τμήματος Γεωγραφίας Πανεπιστημίου Αιγαίου, κ. Σουλακέλλη Νικόλαο, μέλη της επιτροπής αξιολόγησης της διδακτορικής διατριβής. Καθοριστική ήταν η συμβολή της καθηγήτριας κ. Μπριασσούλης Ελένης, στη διερεύνηση ζητημάτων χωρικού αστικού σχεδιασμού, την οποία ευχαριστώ θερμά. Ανεκτίμητη παραμένει η βοήθεια της ξεχωριστής δασκάλας και φίλης, κ. Σιακαβάρας Καίτης, που όλα αυτά τα χρόνια μου συμπαραστέκεται και με συμβουλεύει στο ερευνητικό πεδίο της συμμετοχικής διαχείρισης συγκρούσεων στον περιβαλλοντικό σχεδιασμό, τόσο σε φιλοσοφική, όσο και σε τεχνική βάση. Σημαντική ήταν η συνεισφορά του Δήμου Περάματος Αττικής στην παροχή χαρτών και απαραίτητων περιβαλλοντικών, οικονομικών και κοινωνικών στοιχείων για την περιοχή μελέτης. Ευχαριστώ θερμά όλους όσους συνεργάστηκαν στη συμπλήρωση των ερωτηματολογίων έρευνας και ιδιαίτερα την τοπική ενδιαφερόμενη κοινωνία που με την αξιοθαύμαστη γνώση και πολιτικοποίησή της στήριξε αυτήν την προσπάθεια και της πρόσδωσε πρακτική σημασία. Ευχαριστώ επίσης τους συναδέλφους μου στο Τμήμα Πολεοδομίας Νάξου και στη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κυκλάδων στη Σύρο, για την πολύτιμη στήριξή τους. Ευχαριστώ τους φίλους μου στη Μυτιλήνη -τη Χριστίνα, το Μπάμπη, τη Μαρία, το Δημήτρη και τη Zulma, το Λουκά, το Γιάννη και τη Νίνη- που μου προσέφεραν τη φιλοξενία τους, καθώς και το Χρήστο, τη Δήμητρα, το Βαγγέλη και τον Φωκίωνα από το Εργαστήριο Τηλεπισκόπησης και GIS για τη στήριξη και τη συναδελφικότητά τους. Στους φίλους μου Μάρκο Κουργιαντάκη και Θεοδώρα Παραμάνα οφείλω ιδιαίτερες ευχαριστίες για τη βοήθειά τους στην προετοιμασία επιστημονικού άρθρου, σχετικού με το αντικείμενο της διατριβής. Ένα μεγάλο ευχαριστώ στην οικογένειά μου που βρίσκεται πάντοτε δίπλα μου και με στηρίζει σε κάθε προσπάθεια και στη Μαρίκα που, με τη μοναδική σοφία ογδόντα χρόνων ζωής, μου έδωσε κουράγιο να ολοκληρώσω τη συγγραφή της παρούσας διατριβής. Τέλος, θα ήθελα να αφιερώσω αυτό το σημαντικό κομμάτι της ζωής μου στο συνταξιδιώτη μου, που μαζί χαράξαμε και διανύσαμε την πορεία αυτού του ταξιδιού, μαζί αντιμετωπίσαμε τις δυσκολίες που παρουσιάστηκαν και μαζί φτάσαμε στην ολοκλήρωσή του.

4 Πίνακας Περιεχομένων Σελ. Κατάλογος Πινάκων Κατάλογος Σχημάτων & Διαγραμμάτων Κατάλογος Χαρτών Περίληψη i-ii ii-iii iii-vii viii-xii Α. ΜΕΡΟΣ: ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1 Α.1. ΘΕΜΑ ΔΙΑΤΡΙΒΗΣ 2 Α.2. ΣΚΟΠΟΣ 4 Α.3. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ 4 Α.4. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ 5 Α.5. ΠΡΩΤΟΤΥΠΙΑ 6 Α.6. ΔΟΜΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗΣ 7 Β. ΜΕΡΟΣ: ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ & ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ 11 Β.1. ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ 12 Β1.1. Πόλη & Αστικός Σχεδιασμός 12 Β1.2. Βιώσιμη Ανάπτυξη & Αστικός Σχεδιασμός 13 Β.2. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ 17 Β.3. ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΩΝ ΣΤΟΝ ΑΣΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ 22 Β.3.1 Εισαγωγή 22 Β.3.2. Αστικός Σχεδιασμός Χρήσεων Γης Κατευθυνόμενος από το Αποτέλεσμα 24 Β.3.3. Αστικός Σχεδιασμός Χρήσεων Γης Κατευθυνόμενος από τη Διαδικασία 29 Β Consensus-oriented προσεγγίσεις 31 Β Consensus-Compromise συνδυαστικές προσεγγίσεις 35 Β.4. ΡΟΛΟΣ GIS ΣΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΩΝ 41 Β.4.1. Θεωρητική Βάση 41 Β.4.2. Παραδείγματα Εφαρμογών 49 Β.5. ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ & ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΩΝ ΣΤΟ 56 ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ Β.6. CELLULAR AUTOMATA ΜΟΝΤΕΛΑ & ΑΣΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 61 ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ Β.6.1. ΒΑΣΙΚΑ ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ CELLULAR AUTOMATA 62 Β.6.2. ΣΥΝΑΦΕΙΑ CELLULAR AUTOMATA ΜΕ ΑΣΤΙΚΗ ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗ 64 Β.6.3. ΕΞΕΛΙΞΗ ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΚΥΤΤΑΡΙΚΩΝ ΑΥΤΟΜΑΤΩΝ 67 Β Εισαγωγή 67 Β Ανακάλυψη Κυτταρικών Αυτομάτων 68 Β Κυτταρικά Αυτόματα και Θεωρία Πολύπλοκων Συστημάτων 69 Β Πρώτες Αστικές Εφαρμογές 72 Β Μοντέλα Tobler 76 Β Περιορισμένα Μοντέλα Κυτταρικών Αυτομάτων 79 Β Τροποποιήσεις & Εισαγωγή Νέων Στοιχείων στα Κυτταρικά Αυτόματα 81 Β.6.4. ΚΑΝΟΝΕΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΣΤΑ ΑΣΤΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΙΚΑ ΑΥΤΟΜΑΤΑ 86 Β Γενικό Πλαίσιο 86 Β Κανόνες Μετάπτωσης 90 Β Κανόνες Διαχείρισης Συγκρούσεων 109

5 Γ. ΜΕΡΟΣ: ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ 113 Γ.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 114 Γ.2. ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ 115 Γ.3. CELLULAR AUTOMATA 116 Γ.4. ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΟΛΥ-ΚΡΙΤΗΡΙΑΚΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ, ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ & 118 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΩΝ Γ.4.1. Εναλλακτικές Απόφασης 120 Γ.4.2. Δέντρο Κριτηρίων 121 Γ.4.3. Επιλογή Ενδιαφερόμενων Ομάδων 122 Γ.4.4. Προσδιορισμός Προτεραιοτήτων στα Κριτήρια Αξιολόγησης 122 Γ.4.5. Κατασκευή και Ομαλοποίηση Χωρικού Μητρώου Εκτίμησης Επιπτώσεων 124 Γ.4.6. Ανάλυση Συνασπισμών 126 Γ.4.7. Κανόνας Απόφασης 128 Γ.4.8. Διερεύνηση Δυναμικών Σύγκρουσης 133 Γ Συγκρούσεις χρήσεων γης 133 Γ Συγκρούσεις αξιών 133 Γ Συγκρούσεις συμφερόντων 134 Γ.4.9. Ανάλυση Ευαισθησίας 138 Γ.5. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΡΟΗΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ 138 Δ. ΜΕΡΟΣ: ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 141 Δ.1. ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 142 Δ.1.1. Γεωγραφική Θέση Περάματος 142 Δ.1.2. Πληθυσμιακά Στοιχεία 142 Δ.1.3. Εξέλιξη Οικιστικού Δικτύου 144 Δ.1.4. Εξέλιξη Οικονομικού Τομέα 149 Δ.1.5. Λειτουργικές Σχέσεις Οικισμών-Οικιστικών Ενοτήτων 150 Δ.1.6. Ιδιοκτησιακό Καθεστώς Χρήσεων Γης 153 Δ.2. ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 154 Δ.2.1. Παράκτιες Χρήσεις Γης 154 Δ.2.2. Πολιτικές Ενίσχυσης Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης 161 Ε. ΜΕΡΟΣ: ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 165 Ε.1 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ 166 Ε.1.1. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΒΑΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 166 Ε.1.2. ΕΠΙΛΟΓΗ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ & ΧΩΡΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ 167 Ε Ανάλυση Εναλλακτικών 167 Ε Ανάλυση Χωρικών Μονάδων Αξιολόγησης 169 Ε.1.3. ΕΠΙΛΟΓΗ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΜΕΝΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΚΑΙ EXPERTS 177 Ε.1.4. ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ 181 Ε.1.5. ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ 184 Ε Κριτήρια Περιβαλλοντικής Προστασίας 184 Ε Κριτήρια Οικονομικής Ανάπτυξης 185 Ε Κριτήρια Κοινωνικής Ανάπτυξης & Ποιότητας Ζωής 192 Ε Κριτήρια Υλοποίησης Αποφάσεων 194 Ε Κριτήρια Ισότητας 197 Ε.1.6. ΔΟΜΗ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΩΝ 198

6 Ε.2. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ 200 Ε.2.1. ΓΕΝΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 200 Ε Α Μέρος Ερωτηματολογίου 200 Ε Β Μέρος Ερωτηματολογίου 205 Ε Γ Μέρος Ερωτηματολογίου 214 Ε.2.2. ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΩΝ 216 Ε Ανάλυση Συνασπισμών βάσει προτιμήσεων κατανομής παράκτιων χρήσεων γης 216 Ε Ανάλυση Συνασπισμών βάσει προτεραιοτήτων στα Κριτήρια Αξιολόγησης 219 Ε.2.3. ΔΟΜΗΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΧΩΡΙΚΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ 225 Ε Χωρικό Μητρώο Εκτίμησης Επιπτώσεων 225 Ε Επίδραση Γειτνίασης 236 Ε Δυναμικό Μετάπτωσης Χρήσεων Γης 248 Ε NDV Σενάρια Αλλαγών Χρήσεων Γης 253 Ε Εκτίμηση Συγκρούσεων μεταξύ Προτεινόμενων Σεναρίων 256 Ε MaxMin Κανόνας Διαχείρισης Συγκρούσεων 262 Ε Εύρεση CORE Εναλλακτικών 267 Ε Διερεύνηση Συνολικών Δυναμικών Σύγκρουσης & Συνεργασίας 272 ΣΤ. ΜΕΡΟΣ: ΣΥΖΗΤΗΣΗ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 281 ΣΤ.1. ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ & ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ 282 ΣΤ.2. ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 285 ΣΤ.3. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ 290 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 291 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ 312 Παρ. Α Ερωτηματολόγιο που διανεμήθηκε στους stakeholders 313 Παρ. Β Ερωτηματολόγιο που διανεμήθηκε στους experts 327 Παρ. Γ Απαντήσεις experts 335 Παρ. Δ Φωτογραφικό Υλικό 337

7 Κατάλογος Πινάκων Πίνακας 1: Προτεινόμενος διαχωρισμός προσεγγίσεων αστικού σχεδιασμού χρήσεων γης Πίνακας 2: Ταξινόμηση συμπεριφοράς μονοδιάστατων κυτταρικών αυτομάτων, σύμφωνα με τον Wolfram Πίνακας 3: Προσδιοριστικοί παράγοντες αστικής ανάπτυξης και κλάσεις κανόνων μετάπτωσης στα CA αστικά μοντέλα Πίνακας 4: Δημογραφική Εξέλιξη πληθυσμού Δήμου Περάματος ( ) Πίνακας 5: Σύγχρονη κατανομή οικοδομημένης έκτασης στο Πέραμα Πίνακας 6: Πρόταση Δημιουργίας Πολεοδομικών Ενοτήτων (ΓΠΣ Περάματος) Πίνακας 7: Ιδιοκτησιακό καθεστώς χρήσεων γης στο Δήμο Περάματος Πίνακας 8: Κατανομή παράκτιων χρήσεων γης (στρέμματα) στην περιοχή μελέτης Πίνακας 9: Υφιστάμενες χρήσεις γης στις χωρικές μονάδες αξιολόγησης και αντίστοιχη έκταση χώρου που καταλαμβάνουν Πίνακας 10: Εναλλακτικές & αντίστοιχες χωρικές μονάδες αξιολόγησης Πίνακας 11: Επιλεγμένο δείγμα συμμετεχόντων στη διαδικασία αξιολόγησης Πίνακας 12: Ορισμός Γενικών Κριτηρίων Αξιολόγησης Πίνακας 13: Ορισμός Ειδικών Κριτηρίων Περιβαλλοντικής Προστασίας Πίνακας 14: Ορισμός Ειδικών Κριτηρίων Οικονομικής Ανάπτυξης Πίνακας 15: Ορισμός Ειδικών Κριτηρίων Κοινωνικής Ανάπτυξης & Ποιότητας Ζωής Πίνακας 16: Ορισμός Ειδικών Κριτηρίων Υλοποίησης Αποφάσεων Πίνακας 17: Ορισμός Ειδικών Κριτηρίων Ισότητας Πίνακας 18: Γενικές & ειδικές ομάδες συμμετεχόντων στη διαδικασία αξιολόγησης Πίνακας 19: Χρόνος άσκησης σημερινής δραστηριότητας ερωτηθέντων Πίνακας 20: Γεωγραφικός χώρος διαμονής ερωτηθέντων Πίνακας 21: Τάση μελλοντικής παραμονής στο Πέραμα Πίνακας 22: Συσχέτιση ανάμεσα σε ομάδες συμμετεχόντων & χρόνο διαμονής στο Πέραμα Πίνακας 23: Έτη διαμονής στο Πέραμα Πίνακας 24: Ηλικιακή δομή ερωτηθέντων Πίνακας 25: Συσχέτιση εξάρτησης ποιότητας ζωής ερωτηθέντων από αποφάσεις διαχείρισης παράκτιας ζώνης & διάθεσης μελλοντικής διαμονής στο Πέραμα Πίνακας 26: Χαρακτηρισμός υφιστάμενων σχέσεων κατανομής παράκτιων χρήσεων γης Πίνακας 27: Ανάγκη αλλαγής υφιστάμενης κατανομής παράκτιων χρήσεων γης Πίνακας 28: Βαθμός συμβολής υφιστάμενης κατανομής παράκτιων χρήσεων γης στη βιώσιμη ανάπτυξη του Περάματος. Πίνακας 29: Συσχέτιση ανάμεσα στο βαθμό συμβολής υφιστάμενης κατανομής παράκτιων χρήσεων γης στη βιώσιμη ανάπτυξη του Δ. Περάματος και στο βαθμό σύγκρουσης ανάμεσα σε αυτές σήμερα. Πίνακας 30: Μέσες ενοποιημένες ομαλοποιημένες προτεραιότητες όλων των ερωτηθέντων για τα Γενικά και Ειδικά Κριτήρια αξιολόγησης Πίνακας 31: Μέσες συνασπισμένες τιμές προτιμήσεων για τη μελλοντική κατανομή παράκτιων χρήσεων γης Πίνακας 32: Ευκλείδεια απόσταση μεταξύ ζευγών clusters βάσει προτιμήσεων χρήσεων γης Πίνακας 33: Κατανομή ενδιαφερόμενων ομάδων σε clusters βάσει προτιμήσεων χρήσεων γης Πίνακας 34: Μέσες συνασπισμένες τιμές προτεραιοτήτων για τα Γενικά Κριτήρια Πίνακας 35: Ευκλείδεια απόσταση μεταξύ ζευγών clusters βάσει Γενικών Κριτηρίων Πίνακας 36: Κατανομή ενδιαφερόμενων ομάδων σε clusters, βάσει Γενικών Κριτηρίων Πίνακας 37: Πίνακας ANOVA ελέγχου στατιστικά σημαντικών διαφοροποιήσεων προτεραιοτήτων ανάμεσα στους συνασπισμούς, βάσει Γενικών Κριτηρίων i

8 Πίνακας 38: Πίνακας ANOVA ελέγχου στατιστικά σημαντικών διαφοροποιήσεων προτεραιοτήτων ανάμεσα στους συνασπισμούς βάσει Ειδικών Κριτηρίων Πίνακας 39: Ευκλείδεια απόσταση μεταξύ ζευγών clusters βάσει Ειδικών Κριτηρίων Πίνακας 40: Μέσες συνασπισμένες τιμές προτεραιοτήτων για τα Ειδικά Κριτήρια Πίνακας 41: Κατανομή ενδιαφερόμενων ομάδων σε clusters βάσει Ειδικών Κριτηρίων Πίνακας 42: Χωρικός Kappa Δείκτης Συμφωνίας μεταξύ NDV σεναρίων αλλαγής χρήσεων γης Πίνακας 43: Χωρικός Kappa Δείκτης Συμφωνίας μεταξύ MaxMin και NDV σεναρίων αλλαγής χρήσεων γης Πίνακας 44: Συνολική εικόνα δυναμικών σύγκρουσης & συνεργασίας στην περιοχή μελέτης Κατάλογος Σχημάτων & Διαγραμμάτων Σχήμα 1: Συγκρούσεις ανάμεσα στους στόχους του βιώσιμου αστικού σχεδιασμού Σχήμα 2 : Βήματα Σχεδιασμού Χρήσεων Γης και Ανάλυση Συγκρούσεων Σχήμα 3 : Ορισμοί γειτνίασης στα δισδιάστατα cellular automata Σχήμα 4: Εναλλακτικά γεωμετρικά μοντέλα πόλεων κατά Burgess, κατά Hyot και κατά Harris-Ullman Σχήμα 5: Το «παιχνίδι της ζωής» του Conway Σχήμα 6: Ιστορικό μοντέλο Tobler Σχήμα 7: Πολυμεταβλητό μοντέλο Tobler Σχήμα 8: Γεωγραφικό μοντέλο Tobler Σχήμα 9: Γενικό σχήμα δόμησης κανόνων απόφασης στα CA αστικά μοντέλα Σχήμα 10: Μοντέλο SimLand (Wu 1998) Σχήμα 11: Γενικό διάγραμμα μοντέλου πρόβλεψης αλλαγών χρήσεων γης Σχήμα 12: Μορφή ερωτηματολογίου για την εξαγωγή βαρύτητας κριτηρίων βάσει direct ratio μεθόδου Σχήμα 13: Αναλυτικό Διάγραμμα Ροής Προτεινόμενου Μοντέλου Σχήμα 14: Πραγματικός πληθυσμός Δήμου Περάματος (απογραφή 2001): νοικοκυριά κατά μέγεθος και μέλη αυτών Σχήμα 15 : Κατανομή παράκτιων χρήσεων γης (%) στην περιοχή μελέτης Σχήμα 16: Σύγκριση ποιοτικής και οικονομικής εξάρτησης ερωτηθέντων από αποφάσεις διαχείρισης παράκτιας ζώνης Σχήμα 17: Επιθυμητή κατανομή παράκτιων χρήσεων γης από όλους τους συμμετέχοντες Σχήμα 18: Γενικές τάσεις αλλαγής παράκτιων χρήσεων γης στο Δήμο Περάματος, σύμφωνα με όλους τους συμμετέχοντες Σχήμα 19: Κατανομή μέσων ποσοστών χώρου για τις παράκτιες, αστικές χρήσεις γης, με βάση τις προτιμήσεις κάθε γενικής ενδιαφερόμενης ομάδας Σχήμα 20: Υφιστάμενες σχέσεις γειτνίασης μεταξύ χρήσεων γης, με βάση το σύνολο των ερωτηθέντων Σχήμα 21: Άλγεβρα χαρτών για την κατασκευή του χωρικού μητρώου εκτίμησης επιπτώσεων Σχήμα 22: Άλγεβρα χαρτών για την ενσωμάτωση επίδρασης γειτνίασης στα χωρικά μητρώα εκτίμησης επιπτώσεων Σχήμα 23: Άλγεβρα χαρτών για την κατασκευή χαρτών συγκριτικού πλεονεκτήματος κάθε εναλλακτικής ανά Γενικό Κριτήριο αξιολόγησης Σχήμα 24: Υπο-μοντέλο υπολογισμού max (q mn )* Σχήμα 25: Υπο-μοντέλο υπολογισμού min (q mn )* ii

9 Σχήμα 26: Υπο-μοντέλο υπολογισμού w *jn ανά cluster Σχήμα 27: Υπο-μοντέλο υπολογισμού w *jn για όλους τους συμμετέχοντες Σχήμα 28: Άλγεβρα χαρτών για την εξαγωγή καθαρής τιμής επικράτησης εναλλακτικών ανά cluster Σχήμα 29 : Άλγεβρα χαρτών για εξαγωγή σεναρίων αλλαγής χρήσεων γης ανά cluster Σχήμα 30: Άλγεβρα χαρτών για τη χωρική απεικόνιση περιοχών σύγκρουσης μεταξύ προτεινόμενων σεναρίων αλλαγής χρήσεων γης Σχήμα 31: Υπολογισμός ΜΙΝ Καθαρής Τιμής Επικράτησης κάθε εναλλακτικής, για s-1 συνασπισμούς Σχήμα 32: Υπολογισμός MaxMin Καθαρής Τιμής Επικράτησης ανά χωρική μονάδα αξιολόγησης & εξαγωγή MaxMin σεναρίου για s-1 συνασπισμούς Σχήμα 33: Άλγεβρα χαρτών για την εξαγωγή δυαδικών χαρτών απεικόνισης ικανοποιητικών (1) & μη-ικανοποιητικών (0) εναλλακτικών ανά cluster Σχήμα 34: Άλγεβρα χαρτών για τη χωρική απόδοση των ικανοποιητικών εναλλακτικών ανά cluster Σχήμα 35: Άλγεβρα χαρτών για τη χωρική απόδοση πυρηνικών (core) εναλλακτικών Κατάλογος Χαρτών Χάρτης 1: Υφιστάμενη κατανομή χρήσεων γης στην ευρύτερη περιοχή Περάματος Χάρτης 2: Χωρικές μονάδες αξιολόγησης Χάρτης 3:Υφιστάμενες χρήσεις γης στις χωρικές μονάδες αξιολόγησης Χάρτης 4: Εφικτές εναλλακτικές ανά χωρική μονάδα αξιολόγησης Χάρτης 5: Χωρικό Μητρώο Εκτίμησης Επιπτώσεων της εναλλακτικής: ΠΟΡΘΜΕΙΟ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Περιβαλλοντικής Προστασίας Χάρτης 6: Χωρικό Μητρώο Εκτίμησης Επιπτώσεων της εναλλακτικής: ΠΟΡΘΜΕΙΟ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Οικονομικής Ανάπτυξης Χάρτης 7:Χωρικό Μητρώο Εκτίμησης Επιπτώσεων της εναλλακτικής: ΠΟΡΘΜΕΙΟ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Κοινωνικής Ανάπτυξης & Ποιότητας Ζωής Χάρτης 8: Χωρικό Μητρώο Εκτίμησης Επιπτώσεων της εναλλακτικής: ΠΟΡΘΜΕΙΟ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Δυνατότητας Εφαρμογής Χάρτης 9: Χωρικό Μητρώο Εκτίμησης Επιπτώσεων της εναλλακτικής: ΠΟΡΘΜΕΙΟ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Ισότητας Χάρτης 10: Χωρικό Μητρώο Εκτίμησης Επιπτώσεων της εναλλακτικής: ΚΧ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Περιβαλλοντικής Προστασίας Χάρτης 11: Χωρικό Μητρώο Εκτίμησης Επιπτώσεων της εναλλακτικής: ΚΧ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Οικονομικής Ανάπτυξης Χάρτης 12: Χωρικό Μητρώο Εκτίμησης Επιπτώσεων της εναλλακτικής: ΚΧ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Κοινωνικής Ανάπτυξης & Ποιότητας Ζωής Χάρτης 13: Χωρικό Μητρώο Εκτίμησης Επιπτώσεων της εναλλακτικής: ΚΧ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Δυνατότητας Εφαρμογής Χάρτης 14: Χωρικό Μητρώο Εκτίμησης Επιπτώσεων της εναλλακτικής: ΚΧ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Ισότητας Χάρτης 15: Χωρικό Μητρώο Εκτίμησης Επιπτώσεων της εναλλακτικής: ΝΕΖ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Περιβαλλοντικής Προστασίας Χάρτης 16: Χωρικό Μητρώο Εκτίμησης Επιπτώσεων της εναλλακτικής: ΝΕΖ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Οικονομικής Ανάπτυξης iii

10 Χάρτης 17: Χωρικό Μητρώο Εκτίμησης Επιπτώσεων της εναλλακτικής: ΝΕΖ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Κοινωνικής Ανάπτυξης & Ποιότητας Ζωής Χάρτης 18: Χωρικό Μητρώο Εκτίμησης Επιπτώσεων της εναλλακτικής: ΝΕΖ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Δυνατότητας Εφαρμογής Χάρτης 19: Χωρικό Μητρώο Εκτίμησης Επιπτώσεων της εναλλακτικής: ΝΕΖ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Ισότητας Χάρτης 20: Χωρικό Μητρώο Εκτίμησης Επιπτώσεων της εναλλακτικής: OILS, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Περιβαλλοντικής Προστασίας Χάρτης 21: Χωρικό Μητρώο Εκτίμησης Επιπτώσεων της εναλλακτικής: OILS, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Οικονομικής Ανάπτυξης Χάρτης 22: Χωρικό Μητρώο Εκτίμησης Επιπτώσεων της εναλλακτικής: OILS, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Κοινωνικής Ανάπτυξης & Ποιότητας Ζωής Χάρτης 23: Χωρικό Μητρώο Εκτίμησης Επιπτώσεων της εναλλακτικής: OILS, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Δυνατότητας Εφαρμογής Χάρτης 24: Χωρικό Μητρώο Εκτίμησης Επιπτώσεων της εναλλακτικής: OILS, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Ισότητας Χάρτης 25: Χωρικό Μητρώο Εκτίμησης Επιπτώσεων της εναλλακτικής: ΟΛΠ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Περιβαλλοντικής Προστασίας Χάρτης 26: Χωρικό Μητρώο Εκτίμησης Επιπτώσεων της εναλλακτικής: ΟΛΠ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Οικονομικής Ανάπτυξης Χάρτης 27: Χωρικό Μητρώο Εκτίμησης Επιπτώσεων της εναλλακτικής: ΟΛΠ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Κοινωνικής Ανάπτυξης & Ποιότητας Ζωής Χάρτης 28: Χωρικό Μητρώο Εκτίμησης Επιπτώσεων της εναλλακτικής: ΟΛΠ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Δυνατότητας Εφαρμογής Χάρτης 29: Χωρικό Μητρώο Εκτίμησης Επιπτώσεων της εναλλακτικής: ΟΛΠ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Ισότητας Χάρτης 30: Χωρικό Μητρώο Εκτίμησης Επιπτώσεων της εναλλακτικής: ΠΝ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Περιβαλλοντικής Προστασίας Χάρτης 31: Χωρικό Μητρώο Εκτίμησης Επιπτώσεων της εναλλακτικής: ΠΝ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Οικονομικής Ανάπτυξης Χάρτης 32: Χωρικό Μητρώο Εκτίμησης Επιπτώσεων της εναλλακτικής: ΠΝ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Κοινωνικής Ανάπτυξης & Ποιότητας Ζωής Χάρτης 33: Χωρικό Μητρώο Εκτίμησης Επιπτώσεων της εναλλακτικής: ΠΝ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Δυνατότητας Εφαρμογής Χάρτης 34: Χωρικό Μητρώο Εκτίμησης Επιπτώσεων της εναλλακτικής: ΠΝ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Ισότητας Χάρτης 35: Επίδραση Γειτνίασης στο SIAM ΠΟΡΘΜΕΙΟΥ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Περιβαλλοντικής Προστασίας Χάρτης 36: Επίδραση Γειτνίασης στο SIAM ΠΟΡΘΜΕΙΟΥ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Οικονομικής Ανάπτυξης Χάρτης 37: Επίδραση Γειτνίασης στο SIAM ΠΟΡΘΜΕΙΟΥ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Κοινωνικής Ανάπτυξης & Ποιότητας Ζωής Χάρτης 38: Επίδραση Γειτνίασης στο SIAM ΠΟΡΘΜΕΙΟΥ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Δυνατότητας Εφαρμογής Χάρτης 39: Επίδραση Γειτνίασης στο SIAM ΠΟΡΘΜΕΙΟΥ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Ισότητας Χάρτης 40: Επίδραση Γειτνίασης στο SIAM ΚΧ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Περιβαλλοντικής Προστασίας Χάρτης 41: Επίδραση Γειτνίασης στο SIAM ΚΧ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Οικονομικής Ανάπτυξης iv

11 Χάρτης 42: Επίδραση Γειτνίασης στο SIAM ΚΧ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Κοινωνικής Ανάπτυξης & Ποιότητας Ζωής Χάρτης 43: Επίδραση Γειτνίασης στο SIAM ΚΧ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Δυνατότητας Εφαρμογής Χάρτης 44: Επίδραση Γειτνίασης στο SIAM ΚΧ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Ισότητας Χάρτης 45: Επίδραση Γειτνίασης στο SIAM ΝΕΖ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Περιβαλλοντικής Προστασίας Χάρτης 46: Επίδραση Γειτνίασης στο SIAM ΝΕΖ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Οικονομικής Ανάπτυξης Χάρτης 47: Επίδραση Γειτνίασης στο SIAM ΝΕΖ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Κοινωνικής Ανάπτυξης & Ποιότητας Ζωής Χάρτης 48: Επίδραση Γειτνίασης στο SIAM ΝΕΖ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Δυνατότητας Εφαρμογής Χάρτης 49: Επίδραση Γειτνίασης στο Χωρικό Μητρώο Εκτίμησης Επιπτώσεων της εναλλακτικής: ΝΕΖ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Ισότητας Χάρτης 50: Επίδραση Γειτνίασης στο SIAM OILS, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Περιβαλλοντικής Προστασίας Χάρτης 51: Επίδραση Γειτνίασης στο SIAM OILS, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Οικονομικής Ανάπτυξης Χάρτης 52: Επίδραση Γειτνίασης στο SIAM OILS, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Κοινωνικής Ανάπτυξης & Ποιότητας Ζωής Χάρτης 53: Επίδραση Γειτνίασης στο SIAM OILS, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Δυνατότητας Εφαρμογής Χάρτης 54: Επίδραση Γειτνίασης στο SIAM OILS, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Ισότητας Χάρτης 55: Επίδραση Γειτνίασης στο SIAM ΟΛΠ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Περιβαλλοντικής Προστασίας Χάρτης 56: Επίδραση Γειτνίασης στο SIAM ΟΛΠ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Οικονομικής Ανάπτυξης Χάρτης 57: Επίδραση Γειτνίασης στο SIAM ΟΛΠ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Κοινωνικής Ανάπτυξης & Ποιότητας Ζωής Χάρτης 58: Επίδραση Γειτνίασης στο SIAM ΟΛΠ,, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Δυνατότητας Εφαρμογής Χάρτης 59: Επίδραση Γειτνίασης στο SIAM ΟΛΠ,, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Ισότητας Χάρτης 60: Επίδραση Γειτνίασης στο SIAM ΠΝ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Περιβαλλοντικής Προστασίας Χάρτης 61: Επίδραση Γειτνίασης στο SIAM ΠΝ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Οικονομικής Ανάπτυξης Χάρτης 62: Επίδραση Γειτνίασης στο SIAM ΠΝ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Κοινωνικής Ανάπτυξης & Ποιότητας Ζωής Χάρτης 63: Επίδραση Γειτνίασης στο SIAM ΠΝ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Δυνατότητας Εφαρμογής Χάρτης 64: Επίδραση Γειτνίασης στο SIAM ΠΝ, σύμφωνα με το Γενικό Κριτήριο Ισότητας Χάρτης 65: Προτεινόμενο σενάριο αλλαγών χρήσεων γης από το συνασπισμό 1 (μέγιστες τιμές NDV) Χάρτης 66: Προτεινόμενο σενάριο αλλαγών χρήσεων γης από το συνασπισμό 2 (μέγιστες τιμές NDV) v

12 Χάρτης 67: Προτεινόμενο σενάριο αλλαγών χρήσεων γης από το συνασπισμό 3 (μέγιστες τιμές NDV) Χάρτης 68: Προτεινόμενο σενάριο αλλαγών χρήσεων γης από το συνασπισμό 1 (δεύτερες μεγαλύτερες τιμές NDV) Χάρτης 69: Προτεινόμενο σενάριο αλλαγών χρήσεων γης από το συνασπισμό 2 (δεύτερες μεγαλύτερες τιμές NDV) Χάρτης 70: Προτεινόμενο σενάριο αλλαγών χρήσεων γης από το συνασπισμό 3 (δεύτερες μεγαλύτερες τιμές NDV) Χάρτης 71: Προτεινόμενο σενάριο αλλαγών χρήσεων γης από όλους τους συμμετέχοντες ενδιαφερόμενους (μέγιστες τιμές NDV) Χάρτης 72: Προτεινόμενο σενάριο αλλαγών χρήσεων γης από όλους τους συμμετέχοντες ενδιαφερόμενους (δεύτερες μεγαλύτερες τιμές NDV) Χάρτης 73: Εκτίμηση συγκρούσεων χρήσεων γης μεταξύ συνασπισμών 1 & 2 (σύγκριση πρώτων σε σειρά κατάταξης σεναρίων), KIA: 0,9431 Χάρτης 74: Εκτίμηση συγκρούσεων χρήσεων γης μεταξύ συνασπισμών 1 & 2 (σύγκριση δεύτερων σε σειρά κατάταξης σεναρίων), KIA: 0,2726 Χάρτης 75: Εκτίμηση συγκρούσεων χρήσεων γης μεταξύ συνασπισμών 1 & 3 (σύγκριση πρώτων σε σειρά κατάταξης σεναρίων), KIA: 0,9825 Χάρτης 76: Εκτίμηση συγκρούσεων χρήσεων γης μεταξύ συνασπισμών 1 & 3 (σύγκριση δεύτερων σε σειρά κατάταξης σεναρίων), KIA: 0,3787 Χάρτης 77: Εκτίμηση συγκρούσεων χρήσεων γης μεταξύ συνασπισμών 2 & 3 (σύγκριση πρώτων σε σειρά κατάταξης σεναρίων), KIA: 0,9605 Χάρτης 78: Εκτίμηση συγκρούσεων χρήσεων γης μεταξύ συνασπισμών 2 & 3 (σύγκριση δεύτερων σε σειρά κατάταξης σεναρίων), KIA: 0,8857 Χάρτης 79: Εκτίμηση συγκρούσεων χρήσεων γης μεταξύ συνασπισμού 1 & όλων των συμμετεχόντων (σύγκριση πρώτων σε σειρά κατάταξης σεναρίων), KIA: 0,9846 Χάρτης 80: Εκτίμηση συγκρούσεων χρήσεων γης μεταξύ συνασπισμού 1 & όλων των συμμετεχόντων (σύγκριση δεύτερων σε σειρά κατάταξης σεναρίων), KIA: 0,4536 Χάρτης 81: Εκτίμηση συγκρούσεων χρήσεων γης μεταξύ συνασπισμού 2 & όλων των συμμετεχόντων (σύγκριση πρώτων σε σειρά κατάταξης σεναρίων), KIA: 0,9585 Χάρτης 82: Εκτίμηση συγκρούσεων χρήσεων γης μεταξύ συνασπισμού 2 & όλων των συμμετεχόντων (σύγκριση δεύτερων σε σειρά κατάταξης σεναρίων), KIA: 0,7791 Χάρτης 83: Εκτίμηση συγκρούσεων χρήσεων γης μεταξύ συνασπισμού 3 & όλων των συμμετεχόντων (σύγκριση πρώτων σε σειρά κατάταξης σεναρίων), KIA: 0,9980 Χάρτης 84: Εκτίμηση συγκρούσεων χρήσεων γης μεταξύ συνασπισμού 3 & όλων των συμμετεχόντων (σύγκριση δεύτερων σε σειρά κατάταξης σεναρίων), KIA: 0,8819 Χάρτης 85: 1 ο MaxMin σενάριο αλλαγής χρήσεων γης με βάση τα clusters 1 & 2 Χάρτης 86: 2 ο MaxMin σενάριο αλλαγής χρήσεων γης με βάση τα clusters 1 & 2 Χάρτης 87: 1 ο MaxMin σενάριο αλλαγής χρήσεων γης με βάση τα clusters 1 & 3 Χάρτης 88: 2 ο MaxMin σενάριο αλλαγής χρήσεων γης με βάση τα clusters 1 & 3 Χάρτης 89: 1 ο MaxMin σενάριο αλλαγής χρήσεων γης με βάση τα clusters 2 &3 Χάρτης 90: 2 ο MaxMin σενάριο αλλαγής χρήσεων γης με βάση τα clusters 2 & 3 Χάρτης 91: 1 ο MaxMin σενάριο αλλαγής χρήσεων γης με βάση όλα τα clusters Χάρτης 92: 2 ο MaxMin σενάριο αλλαγής χρήσεων γης με βάση όλα τα clusters Χάρτης 93: Ικανοποιητικές εναλλακτικές για το cluster 1, βάσει 1 ου MaxMin προτεινόμενου σεναρίου από τα clusters 2 & 3. Χάρτης 94: Ικανοποιητικές Εναλλακτικές για το cluster 2, βάσει 1 ου MaxMin προτεινόμενου σεναρίου από τα clusters 1 & 3. Χάρτης 95: Ικανοποιητικές Εναλλακτικές για το cluster 3, βάσει 1 ου MaxMin προτεινόμενου σεναρίου από τα clusters 1 & 2. vi

13 Χάρτης 96: Ικανοποιητικές Εναλλακτικές για το cluster 1, βάσει 2 ου MaxMin προτεινόμενου σεναρίου από τα clusters 2 & 3 Χάρτης 97: Ικανοποιητικές Εναλλακτικές για το cluster 2, βάσει 2 ου MaxMin προτεινόμενου σεναρίου από τα clusters 1 & 3 Χάρτης 98: Ικανοποιητικές Εναλλακτικές για το cluster 3, βάσει 2 ου MaxMin προτεινόμενου σεναρίου από τα clusters 1 & 2 Χάρτης 99: CORE εναλλακτικές, με βάση τα πρώτα σε σειρά κατάταξης προτεινόμενα σενάρια από όλους τους συνασπισμούς. Χάρτης 100: CORE εναλλακτικές, με βάση τα δεύτερα σε σειρά κατάταξης προτεινόμενα σενάρια από όλους τους συνασπισμούς vii

14 Περίληψη Θέμα της Διδακτορικής Διατριβής αποτελεί η διαχείριση συγκρούσεων στο βιώσιμο αστικό σχεδιασμό, μέσα από την ανάπτυξη ενός μεθοδολογικού πλαισίου που περιλαμβάνει την κατασκευή ενός χωρικού μοντέλου πρόβλεψης αλλαγών χρήσεων γης, στο οποίο ενσωματώνονται τεχνικές συμμετοχικής διαδικασίας λήψης αποφάσεων. Στην παρούσα ερευνητική προσέγγιση, η αστική βιωσιμότητα συνδέεται τόσο με τη διαμόρφωση κατανομών χρήσεων γης προς την κατεύθυνση ενός αειφόρου χωρικού σχεδιασμού, όσο και με μία συμμετοχική προσέγγιση διαχείρισης του αστικού περιβάλλοντος, στα πλαίσια προώθησης πολιτικών που ενισχύουν την επιθυμία συνεργασίας για την αποτελεσματική εφαρμογή συλλογικών αποφάσεων (επίτευξη συγκεκριμένων στόχων μέσα σε ορισμένο χρονικό διάστημα). Επικεντρώνοντας στον παράκτιο, αστικό σχεδιασμό χρήσεων γης και κατανοώντας τον ως μία δημόσια διαδικασία λήψης αποφάσεων που στοχεύει στην επίτευξη ενός συλλογικά επιθυμητού αποτελέσματος, αναγνωρίζεται μία σημαντική πρόκληση που καλείται να αντιμετωπίσει, ανεξάρτητα από το είδος των φορέων σχεδιασμού και των εξειδικευμένων προσεγγίσεων που εφαρμόζονται. Η αποτελεσματική εφαρμογή των αποφάσεων δημόσιου σχεδιασμού εξαρτάται υποχρεωτικά από τη συνεργασία πληθώρας φορέων και ατόμων ενώ -ταυτόχρονα- το δυναμικό συνεργασίας συχνά εξασθενεί λόγω των αναπόφευκτων συγκρούσεων που οι αποφάσεις σχεδιασμού δημιουργούν ανάμεσα στις αντιλήψεις των συμμετεχόντων για το ατομικό και το συλλογικό συμφέρον. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, διατυπώνεται η ακόλουθη υπόθεση της διατριβής: μία βασική πρόκληση που καλείται να αντιμετωπίσει ο αστικός σχεδιασμός είναι η ενίσχυση της αποτελεσματικής εφαρμογής των αποφάσεων του, μέσω επιλογής και εφαρμογής κατάλληλων προσεγγίσεων διαχείρισης συγκρούσεων. Λαμβάνοντας υπόψη τη χωρική και κοινωνική διάσταση του αστικού σχεδιασμού, στην προτεινόμενη μεθοδολογία ενσωματώνονται τεχνικές ενοποίησης των χωρικών χαρακτηριστικών που εμφανίζει η πόλη με τις προτιμήσεις που εκφράζονται για το είδος και την κατανομή μελλοντικών χρήσεων γης, από όλους τους φορείς που συμμετέχουν στη διαδικασία αξιολόγησης. Η διερεύνηση μελλοντικών σεναρίων αλλαγής χρήσεων γης συνδέεται αναπόσπαστα με την ανάπτυξη κατάλληλης μεθοδολογίας για τη διαχείριση των πολλαπλών συγκρούσεων χρήσεων γης που συγκεντρώνονται στον υπό εξέταση χώρο, αλλά και των συναφών με αυτές συγκρούσεων συμφερόντων και αξιών. Η διαχείριση συγκρούσεων προτείνεται ως ένα εργαλείο περιβαλλοντικής πολιτικής και ενσωματώνεται μέσα σε ένα χωρικό μοντέλο που συνδυάζει μεθόδους Πολυ-Κριτηριακής Αξιολόγησης (MCE) και τεχνολογία Συστημάτων Γεωγραφικών Πληροφοριών (GIS), σε μία λογική προσομοίωσης του αστικού χώρου που στηρίζεται στα κυτταρικά αυτόματα (cellular automata). Τα μοντέλα που βασίζονται στα cellular automata έχουν προταθεί και χρησιμοποιηθεί ευρέως ως μία κατάλληλη τεχνική μοντελοποίησης πολύπλοκων χωρικών συστημάτων, όπως είναι οι πόλεις ενώ νέο πεδίο έρευνας αναδεικνύεται ο συνδυασμός CA μοντέλων υποστήριξης αστικού σχεδιασμού χρήσεων γης, Συστημάτων Γεωγραφικών Πληροφοριών και συμμετοχικών προσεγγίσεων λήψης αποφάσεων. Ως περιοχή μελέτης της διατριβής έχει επιλεχθεί η παράκτια ζώνη του Δήμου Περάματος, η οποία τοποθετείται γεωγραφικά στο ΝΔ άκρο του λεκανοπεδίου της πρωτεύουσας και αποτελεί μία από τις πλέον απομακρυσμένες από την έννοια της βιωσιμότητας, αστικές ζώνες της χώρας. Οι πολυπληθείς περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές προκλήσεις που δέχεται το Πέραμα και ειδικότερα η παράκτια ζώνη όπου viii

15 συγκεντρώνονται οι κυριότερες ανθρωπογενείς δραστηριότητες, συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με τις πολλαπλές συγκρούσεις χρήσεων, συμφερόντων και αξιών που καταγράφονται σε αυτό το γεωγραφικό χώρο και την αλληλένδετη με αυτές, μη βιώσιμη κατανομή χρήσεων γης. Η «πόλη της ναυτοσύνης», το Πέραμα, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα υποβάθμισης φυσικών πόρων λόγω επικράτησης μίας ατομικά ορθολογικής συμπεριφοράς που συχνά καταλήγει σε συλλογικά μη ορθολογικές λύσεις. Η ενίσχυση συμμετοχικών προσεγγίσεων διαχείρισης της παράκτιας ζώνης δια μέσω bottom up διαδικασιών συμπληρώνει το σύγχρονο ορισμό της έννοιας της βιωσιμότητας και καθιστά αναγκαία την επιστημονική ανάπτυξη μεθοδολογιών, όπως είναι η συμμετοχική θεωρία παιγνίων, προς αυτήν την κατεύθυνση. Αντικείμενο της διατριβής αποτελεί η διερεύνηση των ακόλουθων θεμάτων και ερευνητικών ερωτημάτων: Η διαχείριση συγκρούσεων ως εργαλείο υποστήριξης συλλογικών αποφάσεων αστικού σχεδιασμού, με έμφαση στο βιώσιμο σχεδιασμό χρήσεων γης. Πώς γίνονται αντιληπτές οι συγκρούσεις στα πλαίσια ενός βιώσιμου αστικού σχεδιασμού χρήσεων γης; Ποιες είναι οι θεωρητικές βάσεις που υποστηρίζουν έναν «κατευθυνόμενο από τα πάνω» (top-down) αστικό σχεδιασμό και πώς προσεγγίζονται οι συγκρούσεις μέσα σε αυτό το πλαίσιο σχεδιασμού χρήσεων γης; Ποιες είναι οι θεωρητικές βάσεις που υποστηρίζουν ένα συμμετοχικό (bottom-up) αστικό σχεδιασμό και πώς προσεγγίζονται οι συγκρούσεις μέσα σε αυτό το πλαίσιο σχεδιασμού χρήσεων γης; Πώς αξιολογούνται τα διαφορετικά θεωρητικά πλαίσια αστικού σχεδιασμού και γιατί επιλέγεται η συμμετοχική προσέγγιση; Cellular Automata μοντέλα πρόβλεψης αλλαγών χρήσεων γης και ο ρόλος τους στο βιώσιμο σχεδιασμό της πόλης Ποιοι είναι οι βασικοί παράγοντες αστικής ανάπτυξης που απαιτείται να λαμβάνονται υπόψη στο σχεδιασμό σχετικών μοντέλων; Ποια είναι η εξέλιξη των cellular automata αστικών μοντέλων πρόβλεψης αλλαγών χρήσης γης; Ποιες είναι οι πρακτικές ενσωμάτωσης τεχνικών λήψης αποφάσεων σε αστικά cellular automata μοντέλα πρόβλεψης αλλαγών χρήσεων γης; Πώς αξιολογούνται σήμερα οι δυνατότητες συνδυασμού Συστημάτων Γεωγραφικών Πληροφοριών και cellular automata μοντέλων με προσεγγίσεις διαχείρισης συγκρούσεων σε ζητήματα αστικού σχεδιασμού; Βασικοί παράγοντες σχεδιασμού προτεινόμενου μεθοδολογικού πλαισίου Ποιο είναι το ερμηνευτικό πλαίσιο ενοποίησης της μεθοδολογίας με Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών και ποιος ο ρόλος τους ; Ποιο είναι το ερμηνευτικό πλαίσιο ενοποίησης της μεθοδολογίας με αστικά, δυναμικά μοντέλα πρόβλεψης αλλαγών χρήσεων γης και ποιος ο ρόλος τους ; Ποιο είναι το ερμηνευτικό πλαίσιο ενοποίησης της μεθοδολογίας με τεχνικές πολυκριτηριακής αξιολόγησης, εκτίμησης και διαχείρισης συγκρούσεων και ποιος είναι ο ρόλος αυτών των τεχνικών; ix

16 Εξειδίκευση και εφαρμογή προτεινόμενης μεθοδολογίας στην παράκτια αστική ζώνη του Δήμου Περάματος (Νομός Αττικής) Ποια είναι και πώς αναλύονται τεχνικά τα στάδια ανάπτυξης του προτεινόμενου μεθοδολογικού πλαισίου; Ποιες είναι οι απαιτήσεις σε δεδομένα κάθε σταδίου ανάπτυξης του μοντέλου; Πώς προσαρμόζεται και πώς εξειδικεύεται η προτεινόμενη μεθοδολογία στην περίπτωση εφαρμογής (αστική παράκτια ζώνη Δήμου Περάματος); Η πρωτοτυπία της διατριβής έγκειται στα ακόλουθα θέματα: (α) ανάπτυξη ενός νέου μεθοδολογικού πλαισίου για την υποστήριξη αποφάσεων αστικού σχεδιασμού, στο οποίο ενοποιούνται χωρικά μοντέλα πρόβλεψης αλλαγών χρήσεων γης με τεχνικές συμμετοχικής διαχείρισης συγκρούσεων, (β) χωρική προσομοίωση εναλλακτικών τύπων προβλεπόμενης συμπεριφοράς απόφασης και των επιπτώσεων που τις συνοδεύουν και (γ) εφαρμογή της προτεινόμενης μεθοδολογίας σε τοπικό επίπεδο, με στόχο την υποστήριξη ενός βιώσιμου σχεδιασμού χρήσεων γης στην υποβαθμισμένη σήμερα αστική παράκτια ζώνη του Δήμου Περάματος. Η διδακτορική διατριβή αποτελείται από έξι Μέρη: Εισαγωγή (Α Μέρος), Θεωρητική και Βιβλιογραφική Διερεύνηση (Β Μέρος), Ανάπτυξη Μεθοδολογίας (Γ Μέρος), Ανάλυση Περιοχής Μελέτης (Δ Μέρος), Εφαρμογή Μεθοδολογίας Αποτελέσματα (Ε Μέρος) και Συζήτηση Συμπεράσματα (ΣΤ Μέρος). Στο Α Μέρος που αποτελεί την Εισαγωγή, παρουσιάζεται το θέμα, ο σκοπός και το αντικείμενο της έρευνας, τίθενται τα ερευνητικά ερωτήματα, τα στοιχεία πρωτοτυπίας και η δομή της Διατριβής. Η θεωρητική διερεύνηση και βιβλιογραφική επισκόπηση επί του αντικειμένου της Διατριβής παρουσιάζονται στο Β Μέρος, το οποίο αποτελείται από έξι θεματικές Ενότητες. Στην πρώτη Ενότητα αποσαφηνίζονται βασικές έννοιες που αφορούν στην κοινωνική και χωρική διάσταση του αστικού σχεδιασμού και στη βιώσιμη ανάπτυξη των πόλεων. Στη δεύτερη Ενότητα αναλύεται το πλαίσιο εμφάνισης των περιβαλλοντικών συγκρούσεων μέσα στον αστικό χώρο ενώ στην τρίτη Ενότητα παρουσιάζονται οι θεωρητικές βάσεις και οι πρακτικές της κοινωνικής έκφρασης του αστικού σχεδιασμού, όπως αυτές διαχωρίζονται ανάλογα με τον τρόπο διαχείρισης συγκρούσεων (χρήσεων, συμφερόντων, αξιών). Συγκεκριμένα, εξετάζονται και αξιολογούνται εναλλακτικές προσεγγίσεις διαχείρισης συγκρούσεων στον αστικό σχεδιασμό ανάλογα με τις υποθέσεις ορθολογικότητας και τις σχέσεις μεταξύ ατομικού και συλλογικού συμφέροντος που χαρακτηρίζουν διαφορετικές προσεγγίσεις λήψης αποφάσεων. Οι συνέπειες των υιοθετούμενων πρακτικών σε τεχνολογικό επίπεδο αποτελούν αντικείμενο της τέταρτης και πέμπτης θεματικής Ενότητας του Β Μέρους. Συγκεκριμένα, στην Ενότητα Β4 διερευνάται ο ρόλος των Συστημάτων Γεωγραφικών Πληροφοριών στη διαχείριση συγκρούσεων και παρουσιάζονται χαρακτηριστικές τεχνολογικές εφαρμογές ενώ στην Ενότητα Β5 παρατίθενται τεχνικές ανάλυσης και διαχείρισης συγκρούσεων στον αστικό σχεδιασμό, κυρίως μέσα από το συνδυασμό μεθόδων Πολυ-Κριτηριακής ανάλυσης με δημόσιες, συμμετοχικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Αντικείμενο της θεματικής Ενότητας Β6 είναι η διερεύνηση του ρόλου των μοντέλων κυτταρικών αυτομάτων (cellular automata) στον αστικό σχεδιασμό χρήσεων γης. Η συγκεκριμένη θεματική ενότητα χωρίζεται σε τέσσερις επιμέρους ενότητες. Στην πρώτη υπο-ενότητα αναλύονται τα βασικά δομικά στοιχεία των cellular automata, στη δεύτερη εξετάζεται η συνάφεια τους με την αστική μοντελοποίηση ενώ στην τρίτη παρουσιάζεται η ιστορική εξέλιξη των μοντέλων κυτταρικών αυτομάτων στην προσομοίωση του αστικού x

17 χώρου και ειδικότερα στην πρόβλεψη αλλαγών χρήσεων γης. Στην τέταρτη υπο-ενότητα αναλύονται οι τρόποι δόμησης των κανόνων απόφασης στα αστικά μοντέλα κυτταρικών αυτομάτων που στοχεύουν στην προσομοίωση αλλαγών χρήσης γης και παρατίθενται σχετικές εφαρμογές από το διεθνή, κυρίως, χώρο. Στη συγκεκριμένη ενότητα παρουσιάζονται οι προσδιοριστικοί παράγοντες αστικής ανάπτυξης που απαιτείται να λαμβάνονται υπόψη στο σχεδιασμό των μοντέλων, καθώς και οι μέθοδοι ενσωμάτωσής τους στους επιμέρους κανόνες μετάπτωσης και διαχείρισης συγκρούσεων που δομούν τους κανόνες απόφασης των μοντέλων κυτταρικών αυτομάτων. Το Β Μέρος της διατριβής ολοκληρώνεται με την αξιολόγηση των υφιστάμενων μοντέλων κυτταρικών αυτομάτων ως προς το βαθμό ενσωμάτωσης κανόνων διαχείρισης συγκρούσεων στη θεώρησή τους, καθώς και με την παρουσίαση συναφών με cellular automata τεχνολογικών εφαρμογών που ενσωματώνουν τεχνικές μοντελοποίησης ανθρώπινης συμπεριφοράς και διαχείρισης συγκρούσεων στον αστικό σχεδιασμό. Η ανάπτυξη της προτεινόμενης μεθοδολογίας αποτελεί αντικείμενο του Γ Μέρους της Διατριβής. Στην εισαγωγή του Γ Μέρους παρουσιάζεται το γενικό διάγραμμα ροής του προτεινόμενου μοντέλου πρόβλεψης αλλαγών χρήσεων γης. Στις τρεις θεματικές Ενότητες που ακολουθούν περιλαμβάνεται η ανάλυση του ρόλου και η τεκμηρίωση των λόγων επιλογής των επιμέρους μεθοδολογικών εργαλείων που χρησιμοποιήθηκαν και συγκεκριμένα: (α) των Συστημάτων Γεωγραφικών Πληροφοριών, (β) των μοντέλων κυτταρικών αυτομάτων και (γ) των τεχνικών Πολυ-Κριτηριακής αξιολόγησης, εκτίμησης και διαχείρισης συγκρούσεων. Στην παρούσα διατριβή επιλέγεται η χρήση ενός συστήματος υποστήριξης και αξιολόγησης συλλογικών αποφάσεων με την επωνυμία AGORA (Assessment Of Group Option With Reasonable Accord), το οποίο έχει αναπτυχθεί μέσω διερεύνησης και εφαρμογής θεωρητικών προσεγγίσεων, όπως είναι η θεωρία πυρήνα (core theory) και η θεωρία παιγνίων (game theory). Στη συγκεκριμένη ερευνητική προσέγγιση, η μεθοδολογία AGORA αναπτύσσεται και εφαρμόζεται για πρώτη φορά μέσα σε ένα χωρικό περιβάλλον υποστήριξης αποφάσεων, με κατάλληλη προσαρμογή του περιεχομένου της που επιτρέπει την ενοποίησή της με Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών και αστικά cellular automata (Spatial-AGORA). Η θεωρητική τεκμηρίωση και η τεχνική ανάλυση όλων των επιμέρους σταδίων δόμησης του Spatial-AGORA μοντέλου αποτελούν το αντικείμενο των υπο-ενοτήτων Γ.4.1.-Γ.4.9. Στην τελευταία θεματική Ενότητα του Γ Μέρους παρουσιάζεται το αναλυτικό διάγραμμα ροής του προτεινόμενου μεθοδολογικού πλαισίου. Αντικείμενο του Δ Μέρους της Διατριβής είναι η ανάλυση της περιοχής μελέτης και συγκεκριμένα της αστικής παράκτιας ζώνης του Δήμου Περάματος Αττικής που αποτελεί την περιπτωσιολογική περιοχή εφαρμογής της προτεινόμενης μεθοδολογίας. Στην πρώτη θεματική Ενότητα του Δ Μέρους αναλύεται η ευρύτερη περιοχή μελέτης μέσα από την παρουσίαση των πληθυσμιακών τάσεων, της ιστορικής εξέλιξης του οικιστικού δικτύου, των βασικών χαρακτηριστικών εξέλιξης του πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή οικονομικού τομέα, της λειτουργικής σχέσης οικισμών-οικιστικών ενοτήτων και του υφιστάμενου ιδιοκτησιακού καθεστώτος χρήσεων γης. Στη Δ2 θεματική Ενότητα αναλύονται οι παράκτιες χρήσεις γης στην περιοχή μελέτης, καθώς και οι υφιστάμενες πολιτικές ενίσχυσης βιώσιμης αστικής ανάπτυξης. Μέσα από την αξιολόγηση των υφιστάμενων πολιτικών προσδιορίζεται ο ρόλος της προτεινόμενης μεθοδολογίας σε τοπικό επίπεδο, σύμφωνα με βασικές αρχές και κατευθύνσεις της Habitat Agenda. Το Ε Μέρος της Διατριβής χωρίζεται σε δύο επιμέρους Μέρη που περιλαμβάνουν τα αποτελέσματα από το σχεδιασμό (Ε1 Μέρος) και από την εφαρμογή (Ε2 Μέρος) της xi

18 μεθοδολογίας στην αστική παράκτια ζώνη Περάματος. Αντικείμενο των έξι θεματικών Ενοτήτων του Ε1 Μέρους αποτελεί: (α) ο σχεδιασμός και η κατασκευή της ψηφιακής, γεωγραφικής βάσης δεδομένων (Ενότητα Ε1), (β) η επιλογή, ανάλυση και χωρική απόδοση των εφικτών εναλλακτικών ανά εξεταζόμενη χωρική μονάδα αξιολόγησης, καθώς και η παρουσίαση των υφιστάμενων προτάσεων των ενδιαφερόμενων ομάδων για τη διατήρηση ή την αλλαγή χρήσεων γης στις επιλεγμένες χωρικές μονάδες μέσα στην επόμενη δεκαετία (Ενότητα Ε2), (γ) η επιλογή του δείγματος των συμμετεχόντων (Ενότητα Ε3), (δ) ο ορισμός και η ανάλυση των επιλεγμένων κριτηρίων αξιολόγησης (Ενότητες Ε4 και Ε5), (ε) η παρουσίαση της δομής των ερωτηματολογίων που διανεμήθηκαν στις ενδιαφερόμενες ομάδες και στους ειδικούς (experts) που συμμετείχαν στη διαδικασία αξιολόγησης (Ενότητα Ε6). Τα αποτελέσματα από την εφαρμογή της μεθοδολογίας αναλύονται στις τέσσερις θεματικές Ενότητες του Ε2 Μέρους της Διατριβής. Στην πρώτη Ενότητα παρουσιάζονται τα γενικά αποτελέσματα που αφορούν στις απαντήσεις των συμμετεχόντων στο ερωτηματολόγιο που τους διανεμήθηκε. Στη δεύτερη Ενότητα αναλύονται οι δυνητικοί συνασπισμοί (potential coalitions) που σχηματίζονται μεταξύ των συμμετεχόντων ενδιαφερομένων, βάσει: (α) κοινών προτιμήσεων χωρικής κατανομής παράκτιων χρήσεων γης και (β) κοινών προτεραιοτήτων στα Γενικά και Ειδικά κριτήρια αξιολόγησης. Η εξειδικευμένη δομή του χωρικού μοντέλου πρόβλεψης αλλαγής χρήσεων γης στην περιπτωσιολογική περιοχή εφαρμογής του και τα χωρικά αποτελέσματα της έρευνας αναλύονται στην τρίτη θεματική Ενότητα του Ε2 Μέρους. Στη συγκεκριμένη ενότητα παρουσιάζονται τα δεδομένα εισαγωγής και εξαγωγής κάθε σταδίου του μοντέλου, καθώς και οι χρησιμοποιούμενοι αλγόριθμοι για τη δόμηση των κανόνων δυναμικού μετάπτωσης και διαχείρισης συγκρούσεων των κυτταρικών αυτομάτων. Το Ε Μέρος της Διατριβής ολοκληρώνεται με τη διερεύνηση των συνολικών δυναμικών σύγκρουσης και συνεργασίας για την παράκτια αστική ζώνη Περάματος, με βάση τα αποτελέσματα της προτεινόμενης μεθοδολογίας. Το Έκτο Μέρος περιλαμβάνει τη συζήτηση και τα συμπεράσματα της Διατριβής. Στην πρώτη Ενότητα παρουσιάζονται τα συμπεράσματα από τη θεωρητική διερεύνηση και την επισκόπηση της σχετικής βιβλιογραφίας. Αντίστοιχα, στη δεύτερη Ενότητα περιλαμβάνονται τα συμπεράσματα από το σχεδιασμό και την εφαρμογή της μεθοδολογίας, καθώς και η αξιολόγησή της σε τοπικό επίπεδο με βάση την εμπειρία που αποκτήθηκε από τη διεξαγωγή της παρούσας έρευνας στην αστική παράκτια ζώνη του Δήμου Περάματος. Οι μελλοντικές προοπτικές της έρευνας τίθενται στην τρίτη και τελευταία θεματική ενότητα του ΣΤ Μέρους της Διατριβής. xii

19 Α. ΜΕΡΟΣ: ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1

20 Α.1. ΘΕΜΑ ΔΙΑΤΡΙΒΗΣ Θέμα της διατριβής αποτελεί η διαχείριση συγκρούσεων στο βιώσιμο αστικό σχεδιασμό μέσα από την ανάπτυξη ενός μεθοδολογικού πλαισίου που περιλαμβάνει την κατασκευή ενός χωρικού μοντέλου πρόβλεψης αλλαγών χρήσεων γης, στο οποίο ενσωματώνονται τεχνικές συμμετοχικής διαδικασίας λήψης αποφάσεων. Ως περιοχή εφαρμογής της προτεινόμενης μεθοδολογίας επιλέγεται η παράκτια αστική ζώνη του Δήμου Περάματος (Νομός Αττικής). Στην παρούσα ερευνητική προσέγγιση, η αστική βιωσιμότητα συνδέεται καταρχήν με τη διαμόρφωση κατανομών χρήσεων γης προς την κατεύθυνση ενός αειφόρου χωρικού σχεδιασμού. Στον ελληνικό και διεθνή χώρο καταβάλλονται προσπάθειες προώθησης βιώσιμων αστικών μορφών ενώ σχετικά παραδείγματα στον ελληνικό χώρο αποτελούν η εκπόνηση Ολοκληρωμένων Τοπικών Προγραμμάτων Βιώσιμης Ανάπτυξης σε εφαρμογή της Habitat Agenda (Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. 1999, 2002α, Ο.Η.Ε. 2001), η έγκριση Περιφερειακών Χωροταξικών Σχεδίων, το Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. 2002β), καθώς και η ύπαρξη σχετικής νομοθεσίας, όπως είναι ο Νόμος περί Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (Ν.2742/1999, ΦΕΚ 207). Ταυτόχρονα, η έννοια της αειφορίας συνδέεται με μία συμμετοχική προσέγγιση διαχείρισης του αστικού περιβάλλοντος, στα πλαίσια προώθησης πολιτικών που ενισχύουν την επιθυμία συνεργασίας και την αποτελεσματική εφαρμογή συλλογικών αποφάσεων σχεδιασμού (επίτευξη συγκεκριμένων στόχων μέσα σε ορισμένο χρονικό διάστημα). Η αποτελεσματική υλοποίηση αυτών των πολιτικών απαιτεί τη μέγιστη εφικτή συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών, ώστε να αναδειχθούν οι ιδιαιτερότητες και προτιμήσεις έτσι όπως εκφράζονται σε τοπικό επίπεδο, αλλά και να ενταχθούν στην αναπτυξιακή διαδικασία κοινωνικές ομάδες και στρώματα, τα οποία μέχρι σήμερα, σε πολλές περιπτώσεις, ήταν στο περιθώριο. Η επιλογή bottom up συμμετοχικών προσεγγίσεων λήψης αποφάσεων με στόχο την ολοκληρωμένη διαχείριση του περιβάλλοντος, έχει υιοθετηθεί και θεσμοθετηθεί σε πολλά κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενώ κατευθύνσεις προώθησης πολιτικών συμμετοχικής διαχείρισης έχουν διατυπωθεί από πληθώρα Οργανισμών, αλλά και σε πληθώρα συνεδρίων και δημοσιεύσεων σε διεθνώς αναγνωρισμένα επιστημονικά περιοδικά. 2

21 Στα πλαίσια της συγκεκριμένης διδακτορικής έρευνας, η διερεύνηση ενός βιώσιμου αστικού σχεδιασμού συνδέεται αναπόσπαστα με την ανάπτυξη κατάλληλης μεθοδολογίας για τη διαχείριση των πολλαπλών συγκρούσεων χρήσεων γης που συγκεντρώνονται στον υπό εξέταση χώρο, αλλά και των συναφών με αυτές συγκρούσεων συμφερόντων και αξιών. Οι συγκρούσεις γίνονται αντιληπτές ως παράγοντες που επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα εφαρμογής των αποφάσεων διαχείρισης του αστικού χώρου. Λαμβάνοντας υπόψη την παραπάνω θεώρηση, στην προτεινόμενη μεθοδολογία ενσωματώνονται τεχνικές ενοποίησης των χωρικών χαρακτηριστικών που εμφανίζει η πόλη με τις προτιμήσεις που εκφράζονται για το είδος και την κατανομή μελλοντικών χρήσεων γης, από όλους τους φορείς που συμμετέχουν στη διαδικασία αξιολόγησης. Η διαχείριση συγκρούσεων προτείνεται ως ένα εργαλείο περιβαλλοντικής πολιτικής και προσεγγίζεται μέσα σε ένα συμμετοχικό πλαίσιο, καθώς οι ενδιαφερόμενοι φορείς συμμετέχουν σε όλα τα στάδια ανάπτυξης του μοντέλου, αξιολογώντας οι ίδιοι τις προτεραιότητες που θέτουν, στα πλαίσια διερεύνησης εναλλακτικών μελλοντικών σεναρίων κατανομής αστικών χρήσεων γης. Το συγκεκριμένο εργαλείο ενσωματώνεται μέσα σε ένα μοντέλο χωρικής ανάπτυξης που συνδυάζει μεθόδους Πολυ-Κριτηριακής Αξιολόγησης (MCE) & Εκτίμησης Συγκρούσεων και τεχνολογία Συστημάτων Γεωγραφικών Πληροφοριών (ΣΓΠ), σε μία λογική προσομοίωσης που στηρίζεται στα αστικά cellular automata (CA). Ως περιοχή μελέτης της διατριβής έχει επιλεχθεί η παράκτια ζώνη του Δήμου Περάματος, η οποία τοποθετείται γεωγραφικά στο ΝΔ άκρο του λεκανοπεδίου της πρωτεύουσας και αποτελεί μία από τις πλέον απομακρυσμένες από την έννοια της βιωσιμότητας, αστικές ζώνες της χώρας. Χαρακτηριστική είναι η περιγραφή στο Τοπικό Αναπτυξιακό Πρόγραμμα (Δήμος Περάματος 1988), όπου περιγράφεται εύστοχα η σύγχρονη πραγματικότητα στο Δήμο Περάματος: «Απομονωμένο γεωγραφικά στο Δυτικό άκρο του Λεκανοπεδίου της Αττικής, εγκλωβισμένο ανάμεσα στις εγκαταστάσεις του Πολεμικού Ναυτικού και στη Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη, ανάμεσα στις δεξαμενές πετρελαιοειδών-χημικών της Shell-BP κλπ. και το Εμπορικό λιμάνι του Πειραιά που συνεχώς επεκτείνεται, με μία θάλασσα μολυσμένη και απλησίαστη, με εκατοντάδες αυθαίρετα σπίτια σκαρφαλωμένα στις πλαγιές ενός φαλακρού βουνού, το Πέραμα, κυριολεκτικά 3

22 πολιορκημένο από «ξηράς, θαλάσσης και αέρος» προσπαθεί να επιβιώσει και να «προγραμματίσει την ανάπτυξή του», σε μία εποχή οικονομικής κρίσης, ανεργίας και υποχώρησης του κράτους πρόνοιας». Οι πολυπληθείς περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές προκλήσεις που δέχεται το Πέραμα και ειδικότερα η παράκτια ζώνη όπου συγκεντρώνονται οι κυριότερες ανθρωπογενείς δραστηριότητες, συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με τις πολλαπλές συγκρούσεις χρήσεων, συμφερόντων και αξιών που καταγράφονται σε αυτό το γεωγραφικό χώρο και την αλληλένδετη με αυτές, μη βιώσιμη κατανομή χρήσεων γης. Η «πόλη της ναυτοσύνης», το Πέραμα, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα υποβάθμισης των φυσικών πόρων λόγω επικράτησης μίας ατομικά ορθολογικής συμπεριφοράς που συχνά καταλήγει σε συλλογικά μη ορθολογικές λύσεις. Η ενίσχυση συμμετοχικών προσεγγίσεων διαχείρισης της παράκτιας ζώνης δια μέσω bottom up διαδικασιών συμπληρώνει το σύγχρονο ορισμό της έννοιας της βιωσιμότητας και καθιστά αναγκαία την επιστημονική ανάπτυξη μεθοδολογιών, όπως είναι η συμμετοχική θεωρία παιγνίων, προς αυτήν την κατεύθυνση. Α.2. ΣΚΟΠΟΣ Σκοπός της διατριβής είναι η ανάπτυξη και ενσωμάτωση μίας μεθοδολογίας συμμετοχικής διαχείρισης συγκρούσεων σε χωρικά, αστικά μοντέλα πρόβλεψης αλλαγών χρήσης γης, για την υποστήριξη αποφάσεων βιώσιμου αστικού σχεδιασμού, με έμφαση στην παράκτια ζώνη Δήμου Περάματος (Νομός Αττικής). Α.3. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ Αντικείμενο της διατριβής είναι η διερεύνηση των ακόλουθων ζητημάτων: Η διαχείριση συγκρούσεων ως εργαλείο υποστήριξης συλλογικών αποφάσεων αστικού σχεδιασμού, με έμφαση στο βιώσιμο σχεδιασμό χρήσεων γης Cellular Automata μοντέλα πρόβλεψης αλλαγών χρήσεων γης και ο ρόλος τους στο βιώσιμο σχεδιασμό της πόλης 4

23 Βασικοί παράγοντες σχεδιασμού προτεινόμενου μεθοδολογικού πλαισίου Εξειδίκευση και εφαρμογή προτεινόμενης μεθοδολογίας στην παράκτια αστική ζώνη του Δήμου Περάματος (Νομός Αττικής) Α.4. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Σε συμφωνία με τα πιο πάνω θέματα του ερευνητικού αντικειμένου, προσεγγίζονται τα ακόλουθα ερευνητικά ερωτήματα: Η διαχείριση συγκρούσεων ως εργαλείο υποστήριξης συλλογικών αποφάσεων αστικού σχεδιασμού, με έμφαση στο βιώσιμο σχεδιασμό χρήσεων γης. - Πώς γίνονται αντιληπτές οι συγκρούσεις στα πλαίσια ενός βιώσιμου αστικού σχεδιασμού χρήσεων γης; - Ποιες είναι οι θεωρητικές βάσεις που υποστηρίζουν έναν «κατευθυνόμενο από τα πάνω» (top-down) αστικό σχεδιασμό και πώς προσεγγίζονται οι συγκρούσεις μέσα σε αυτό το πλαίσιο σχεδιασμού χρήσεων γης; - Ποιες είναι οι θεωρητικές βάσεις που υποστηρίζουν ένα συμμετοχικό (bottomup) αστικό σχεδιασμό και πώς προσεγγίζονται οι συγκρούσεις μέσα σε αυτό το πλαίσιο σχεδιασμού χρήσεων γης; - Πώς αξιολογούνται τα διαφορετικά θεωρητικά πλαίσια αστικού σχεδιασμού και γιατί επιλέγεται η συμμετοχική προσέγγιση; Cellular Automata μοντέλα πρόβλεψης αλλαγών χρήσεων γης και ο ρόλος τους στο βιώσιμο σχεδιασμό της πόλης - Ποιοι είναι οι βασικοί παράγοντες αστικής ανάπτυξης που απαιτείται να λαμβάνονται υπόψη στο σχεδιασμό σχετικών μοντέλων; - Ποια είναι η εξέλιξη των cellular automata αστικών μοντέλων πρόβλεψης αλλαγών χρήσης γης; - Ποιες είναι οι πρακτικές ενσωμάτωσης τεχνικών λήψης αποφάσεων σε αστικά cellular automata μοντέλα πρόβλεψης αλλαγών χρήσεων γης; - Πώς αξιολογούνται σήμερα οι δυνατότητες συνδυασμού Συστημάτων Γεωγραφικών Πληροφοριών και cellular automata μοντέλων με προσεγγίσεις διαχείρισης συγκρούσεων σε ζητήματα αστικού σχεδιασμού; 5

24 Βασικοί παράγοντες σχεδιασμού προτεινόμενου μεθοδολογικού πλαισίου - Ποιο είναι το ερμηνευτικό πλαίσιο ενοποίησης της μεθοδολογίας με Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών και ποιος ο ρόλος τους ; - Ποιο είναι το ερμηνευτικό πλαίσιο ενοποίησης της μεθοδολογίας με αστικά δυναμικά μοντέλα πρόβλεψης αλλαγών χρήσεων γης και ποιος ο ρόλος τους ; - Ποιο είναι το ερμηνευτικό πλαίσιο ενοποίησης της μεθοδολογίας με τεχνικές πολυκριτηριακής αξιολόγησης, εκτίμησης και διαχείρισης συγκρούσεων και ποιος είναι ο ρόλος αυτών των τεχνικών; Εξειδίκευση και εφαρμογή προτεινόμενης μεθοδολογίας στην παράκτια αστική ζώνη του Δήμου Περάματος (Νομός Αττικής) - Ποια είναι και πώς αναλύονται τεχνικά τα στάδια ανάπτυξης του προτεινόμενου μεθοδολογικού πλαισίου; - Ποιες είναι οι απαιτήσεις σε δεδομένα κάθε σταδίου ανάπτυξης του μοντέλου; - Πώς προσαρμόζεται και πώς εξειδικεύεται η προτεινόμενη μεθοδολογία στην περίπτωση εφαρμογής (αστική παράκτια ζώνη Δήμου Περάματος); Α.5. ΠΡΩΤΟΤΥΠΙΑ Η πρωτοτυπία της διατριβής έγκειται στα ακόλουθα θέματα: - Ανάπτυξη ενός νέου μεθοδολογικού πλαισίου για την υποστήριξη αποφάσεων αστικού σχεδιασμού, στο οποίο ενοποιούνται χωρικά μοντέλα πρόβλεψης αλλαγών χρήσεων γης με τεχνικές συμμετοχικής διαχείρισης συγκρούσεων. - Χωρική προσομοίωση εναλλακτικών τύπων προβλεπόμενης συμπεριφοράς απόφασης και των επιπτώσεων που τις συνοδεύουν. - Εφαρμογή της προτεινόμενης μεθοδολογίας σε τοπικό επίπεδο, με στόχο την υποστήριξη ενός βιώσιμου σχεδιασμού χρήσεων γης στην υποβαθμισμένη σήμερα αστική παράκτια ζώνη του Δήμου Περάματος. 6