Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΤΡΙΤΟΥ ΣΤΗΝ ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΤΩΝ ΑΡΘΡΩΝ 936 ΚΑΙ 1020 ΚΠΟΛΔ

Transcript

1 ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Διπλωματική Εργασία: Χρήστου Γ. Ανυφαντή Δικηγόρου Μεταπτυχιακού Φοιτητή Π.Μ.Σ Τομέα Ιδιωτικού Δικαίου Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΤΡΙΤΟΥ ΣΤΗΝ ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΤΩΝ ΑΡΘΡΩΝ 936 ΚΑΙ 1020 ΚΠΟΛΔ Επιβλέπων Καθηγητής: Δημήτριος Ν. Μανιώτης ΚΟΜΟΤΗΝΗ

2 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ αδήμ. Αδημοσίευτη Α.Ε.Δ Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο Α.Κ Αστικός Κώδικας Α.Π Άρειος Πάγος Αρμ. Αρμενόπουλος ΑρχΝ. Αρχείο Νομολογίας Βλ. Βλέπε Γνωμ. Γνωμοδότηση Δ Δίκη Δ/νη Δικαιοσύνη εδ. Εδάφιο ΕΕΝ Εφημερίς Ελλήνων Νομικών Ε.Δ.Δ.Α Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου Ειρ. Ειρηνοδικείο Ελλ/Δνη Ελληνική Δικαιοσύνη επ. Επόμενα ΕΠολΔ Επιθεώρηση Πολιτικής Δικονομίας ΕπΕπετΑρμ Επιστημονική Επετηρίδα Αρμενόπουλου Ε.Σ.Δ.Α Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου Εφ. Εφετείο Κ.Ε.Δ.Ε Κώδικας Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων ΚΠολΔ 1 Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας ΚωδΝοΒ Κώδικας Νομικού Βήματος ΜΠρ. Μονομελές Πρωτοδικείο ν. Νόμος ν.δ Νομοθετικό Διάταγμα ΝοΒ Νομικό Βήμα ΝΠΔΔ Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου ΟλΑΠ. Ολομέλεια Άρειου Πάγου ο.π. Όπως παραπάνω παρ. Παράγραφος ΠρΑνΕπ Πρακτικά Αναθεωρητικής Επιτροπής Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας 1 Η παραπομπή στις διατάξεις του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας γίνεται μόνο με την αναφορά του άρθρου χωρίς να σημειώνεται κάθε φορά το νομοθέτημα (π.χ. άρθρο 936). 2

3 ΠΠρ. Πολυμελές Πρωτοδικείο σ. Σελίδα Σ. Σύνταγμα Σ.τ.Ε Συμβούλιο της Επικρατείας ΣχΠολΔ Σχέδιο Πολιτικής Δικονομίας Τ.Ν.Π ΝΟΜΟΣ 2 Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών Νόμος υποθ. Υπόθεση Φ.Ε.Κ Φύλλο Εφημερίδας της Κυβερνήσεως 2 Για τις δικαστικές αποφάσεις που παρατίθενται μόνο με αριθμό και έτος Βλ. ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ. 3

4 Περιεχόμενα ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ... 2 Περιεχόμενα... 4 Εισαγωγή Η νομική φύση της ανακοπής του άρθρου Το πρόβλημα της νομικής φύσης Οι θεωρητικές απόψεις Ουσιαστική θεωρία Δικονομική θεωρία Η Νομολογία Αντικειμενική σώρευση περισσοτέρων αιτημάτων Κατάργηση της δίκης της ανακοπής λόγω ελλείψεως αντικειμένου Το πεδίο εφαρμογής του άρθρου Το πεδίο εφαρμογής του άρθρου 936 στον ΚΠολΔ Αναδρομή στο θεσμικό πλαίσιο και τη βούληση του ιστορικού νομοθέτη Η έμμεση εκτέλεση για την ικανοποίηση χρηματικών απαιτήσεων Η άμεση εκτέλεση Πλασματική εκτέλεση Αναγκαστική διαχείριση Το πεδίο εφαρμογής του άρθρου 936 σε άλλα δικονομικά συστήματα Το ν.δ. 17.7/ Το ν.δ. 356/1974 (Κ.Ε.Δ.Ε) Η νομιμοποίηση στη δίκη της ανακοπής του τρίτου Ποιος νομιμοποιείται ως τρίτος να ασκήσει την ανακοπή του άρθρου 936; Η πρακτική σημασία της διάκρισης «τυπικού» και «ουσιαστικού» κριτηρίου Οι θέσεις που υποστηρίζονται στη θεωρία Οριοθέτηση της έννοιας του τρίτου με τη βοήθεια των θέσεων της νομολογίας Η υποχρεωτική κοινή παθητική νομιμοποίηση του επισπεύδοντος δανειστή και του οφειλέτη Η γραμματική ερμηνεία Η νομική φύση του ένδικου βοηθήματος και το ζήτημα της παθητικής νομιμοποίησης στη δίκη της ανακοπής του τρίτου Τελολογική ερμηνεία της διάταξης του άρθρου 936 παρ. 2 εδ. α Οι υποστηριχθείσες απόψεις για τη φύση της κοινής παθητικής νομιμοποίησης Η άποψη που επικρατεί για την ομοδικία δανειστή και οφειλέτη Ποιος είναι ο δανειστής κατά του οποίου πρέπει να στρέφεται η ανακοπή του τρίτου υπό την έννοια του άρθρου 936 παρ. 2;

5 3.3.1 Ο επισπεύδων δανειστής Οι αναγγελθέντες δανειστές Ο υπερθεματιστής Ποιος είναι ο οφειλέτης κατά του οποίου πρέπει να στρέφεται η ανακοπή του τρίτου υπό την έννοια του άρθρου 936; Ο οφειλέτης Ο τρίτος κύριος ή νομέας του ενυπόθηκου πράγματος Παράβαση της διάταξης του άρθρου 936 παρ. 2 ΚΠολΔ και δυνατότητα θεραπείας του απαραδέκτου με την προσεπίκληση του αναγκαίου ομοδίκου Η ιστορική βάση της ανακοπής Η νομοθετική ρύθμιση Χρόνος κτήσεως του δικαιώματος Τα εμπράγματα δικαιώματα Πεδίο εφαρμογής της νομοθετικής ρύθμισης Το δικαίωμα κυριότητας Η προσωπικές δουλείες Πραγματικές δουλείες, ενέχυρο και υποθήκη Η απαγόρευση διαθέσεως Η νομή Τα ενοχικά δικαιώματα Η καταχρηστική άσκηση δικαιώματος Η καταχρηστική άσκηση stricto sensu δικαιώματος ως βάση της ανακοπής του τρίτου Η θεμελίωση σύμφωνα με τα δικαιώματα που συνθέτουν τη βάση της ανακοπής (25 παρ. 3 Σ και 116 ΚΠολΔ) Η θεμελίωση σύμφωνα με τη θεωρία της αποδυνάμωσης δικαιώματος Η κρατούσα θέση στη νομολογία Το πρόβλημα της νομικής θεμελίωσης Η καταχρηστική άσκηση φυσικής ευχέρειας ως βάση της ανακοπής του άρθρου Η διάρρηξη της καταδολιευτικής δικαιοπραξίας Η διαμόρφωση της προστασίας του τρίτου μετά τη διάρρηξη της καταδολιευτικής δικαιοπραξίας Το δικαίωμα του δανειστή που πέτυχε τη διάρρηξη ως βάση της ανακοπής του άρθρου Το παραδεκτό της σώρευσης της αγωγής του άρθρου 939 ΑΚ και της ανακοπής του τρίτου Η δυνατότητα κατ ένστασης προβολής του δικαιώματος διάρρηξης της καταδολιευτικής δικαιοπραξίας στην ανακοπή του τρίτου Δικονομικά ζητήματα κατά την άσκηση και την εκδίκαση της ανακοπής του τρίτου 96 5

6 5.1 Το νομοθετικό πλαίσιο Χρονικά όρια ασκήσεως της ανακοπής του τρίτου Τα χρονικά όρια ασκήσεως της ανακοπής του τρίτου κατά της έμμεσης εκτέλεσης Τα χρονικά όρια ασκήσεως της ανακοπής του τρίτου κατά της άμεσης εκτέλεσης Η καθύλην αρμοδιότητα Η κρατούσα γνώμη Γραμματική ερμηνεία και αναδρομή στον ιστορικό νομοθέτη Η τελολογική ερμηνεία της ρύθμισης του άρθρου 936 παρ Ουσιαστικό δικαίωμα του τρίτου και καθύλην αρμοδιότητα Δικονομικές συνέπειες από τον μη καθορισμό της αξίας του δικαιώματος του τρίτου στο δικόγραφο της ανακοπής Κατά τόπον αρμοδιότητα Καθύλην και κατά τόπον αρμοδιότητα για την ανακοπή τρίτου κατά της εκτέλεσης αποφάσεως ασφαλιστικών μέτρων Καθύλην και κατά τόπον αρμοδιότητα για την ανακοπή τρίτου κατά της διοικητικής εκτέλεσης Δικονομικά ζητήματα από την άσκηση και εκδίκαση της ανακοπής του άρθρου Κατάθεση και περιεχόμενο του δικογράφου της ανακοπής Η επίδοση του δικογράφου Η εγγραφή στα βιβλία διεκδικήσεων Πρόσθετοι λόγοι ανακοπής Συζήτηση της ανακοπής και είδος της τηρητέας διαδικασίας Άμυνα κατά της ανακοπής του τρίτου Βάρος επίκλησης και βάρος απόδειξης των ισχυρισμών στη δίκη της ανακοπής του τρίτου Η ειδικότερη ρύθμιση του άρθρου Η απόφαση επί της ανακοπής Το περιεχόμενο της απόφασης Συνέπειες της αποφάσεως Η προστασία του δικαιώματος κυριότητας μετά το τέλος της αναγκαστικής εκτέλεσης Η νομοθετική ρύθμιση Η προστασία του τρίτου στην αναγκαστική εκτέλεση υπό το πρίσμα του άρθρου Το πεδίο εφαρμογής της ρύθμισης Η αποκλειστική προθεσμία του άρθρου Τα τελικά πορίσματα της έρευνας

7 Εισαγωγή Το καθήκον του νομοθέτη να θέσει στη διάθεση του δανειστή εκτελεστική διαδικασία για την πραγματοποίηση των αξιώσεων του κατά του οφειλέτη περιορίζεται σε ορισμένα όρια, καθώς η επισπευδόμενη αναγκαστική εκτέλεση μπορεί να έχει ως αντικείμενο μόνο τα περιουσιακά στοιχεία του οφειλέτη 3. Όχι και τόσο σπάνια όμως, οι πράξεις εκτελέσεως μπορεί να διενεργούνται σε αντικείμενα ή περιουσιακά δικαιώματα, που δεν ανήκουν στον οφειλέτη, αλλά σε τρίτα πρόσωπα. Ο ενδεχόμενος αυτός κίνδυνος είναι εγγενής με την τυποποίηση και τη δομή γενικά της διαδικασίας της αναγκαστικής εκτέλεσης. Ο δικαστικός επιμελητής οφείλει μόνον να ελέγξει αν τα υπό κατάσχεση κινητά βρίσκονται στον χώρο που κατέχει και εξουσιάζει ο οφειλέτης, χωρίς να υποχρεούται εκ του νόμου να εξετάσει σε τίνος την ιδιοκτησία αυτά ανήκουν, ούτε και αν υπάρχουν άλλα δικαιώματα στο αντικείμενο της εκτέλεσης. Αν μάλιστα η κατάσχεση αφορά ακίνητο, κρίσιμος είναι μόνον ο τυπικός έλεγχος των βιβλίων του υποθηκοφυλακείου ή του κτηματολογικού γραφείου για το αν το ακίνητο είναι καταχωρημένο στη μερίδα του οφειλέτη, ή, αντίστοιχα, αν στη μερίδα του ακινήτου ο οφειλέτης φαίνεται ως φορέας εμπράγματου δικαιώματος 4. Συνεπώς, αν και ο τυπικός αυτός έλεγχος ενισχύει τη δραστικότητα της αναγκαστικής εκτέλεσης, θάλπει και τις επεμβάσεις σε αλλότρια έννομα αγαθά 5. Από τη συγκεκριμένη ιδιαιτερότητα της διαδικασίας απορρέει και η ανάγκη προστασίας του τρίτου στην αναγκαστική εκτέλεση, με το σκεπτικό ότι τα δικαιώματα των τρίτων δεν είναι δυνατόν να παραμένουν απροστάτευτα, για όσο χρόνο διαρκεί η αναγκαστική εκτέλεση, και να υφίστανται τον κίνδυνο απαλλοτρίωσης μαζί με το δικαίωμα του καθού η εκτέλεση οφειλέτη. Η έννομη προστασία του τρίτου στην αναγκαστική εκτέλεση αποτελεί ένα σύνθετο ζήτημα. Από πλευράς αξιολογικών σταθμίσεων λοιπόν ο νομοθέτης επιχειρεί να επιτύχει δυο ειδικότερους σκοπούς. Από τη μια, την αποτελεσματική ένδικη 3 Blomeyer, «Ανακοπή οφειλέτου και Ανακοπή τρίτου», ΝοΒ 14 (1966), σ. 1 Ράμμος, «Εγχειρίδιο Αστικού Δικονομικού Δικαίου», τ. ΙΙΙ, σ Βλ. Σταματόπουλος, «Η δικαστική προστασία του τρίτου στην αναγκαστική εκτέλεση κατά την ΚΠολΔ 936», σ Βλ. Νίκας, «Δίκαιο Αναγκαστικής Εκτελέσεως Ι» (Γενικό Μέρος), σ

8 προστασία των δικαιωμάτων εκείνου του προσώπου το οποίο χωρίς να συνδέεται με ορισμένη διαδικασία εκτελέσεως 6 βρίσκεται αντιμέτωπο με τις επιμέρους διαδικαστικές πράξεις οι οποίες διενεργούνται σε στοιχεία της δικής του περιουσίας. Και από την άλλη, την πλήρη προστασία των έννομων συμφερόντων του επισπεύδοντος δανειστή, του υπερθεματιστή και των διαδόχων του, όπως δευτερευόντως και του καθού η εκτέλεση οφειλέτη, με τη δημιουργία συνθηκών ασφάλειας δικαίου και ορθής απονομής δικαιοσύνης, μέσω της ταχύτερης επίλυσης των σχετικών αμφισβητήσεων, που ανακύπτουν στο αντικείμενο της εκτέλεσης. Η εμπιστοσύνη εξάλλου στην εγκυρότητα της διαδικασίας και ιδίως στο αποτέλεσμα του πλειστηριασμού συντελεί στην επίτευξη των ειδικότερων στόχων που συνδέονται με τη λειτουργία του θεσμού της αναγκαστικής εκτέλεσης στα πλαίσια της παροχής δικαστικής προστασίας. Προς την κατεύθυνση αυτή, ο νομοθέτης προχωρεί στην ειδικότερη ρύθμιση της προστασίας του τρίτου στην αναγκαστική εκτέλεση με δυο διατάξεις. Αφενός με τη διάταξη του άρθρου 936 παρέχει το δικαίωμα στον τρίτο να ασκήσει ανακοπή κατά της αναγκαστικής εκτέλεσης και αφετέρου με τη διάταξη του άρθρου 1020 ΚΠολΔ ορίζει σύντομες προθεσμίες για την άσκηση της αγωγής διεκδικήσεως του πράγματος που πλειστηριάστηκε και περιήλθε στην κυριότητα του υπερθεματιστή και των διαδόχων του. Η έρευνα των ζητημάτων που ανακύπτουν από τη συνδυαστική ερμηνεία και εφαρμογή των δυο αυτών διατάξεων υπό το ισχύον σύστημα του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας αποτελεί το αντικείμενο της ανά χείρας διπλωματικής εργασίας, που εκπονήθηκε στο πλαίσιο του Π.Μ.Σ του Τομέα Ιδιωτικού Δικαίου. Ιδιαίτερη πρόκληση για τον γράφοντα αποτελεί η προσπάθεια πρωτότυπης αξιοποίησης του υλικού που προκύπτει από την έρευνα του συγκεκριμένου ζητήματος σε θεωρητικό και πρακτικό επίπεδο. Οι λύσεις που επιλέγονται να δοθούν στα επιμέρους προβλήματα θα πρέπει να είναι πρόσφορες να εφαρμοστούν και στην πράξη. Η εκτενής βιβλιογραφική κάλυψη του θέματος και η πρωτότυπη συμβολή της 6 Το πρόσωπο αυτό θεωρείται τρίτος ως προς τη διαδικασία εκτελέσεως εφόσον είτε η επιταγή και οι επόμενες πράξεις εκτελέσεως δεν απευθύνονται κατ αυτού είτε ακόμη και αν απευθύνονται, δεν είναι υποχρεωμένο να ανεχτεί την αναγκαστική εκτέλεση, επειδή δεν δεσμεύεται από τον εκτελεστό τίτλο σύμφωνα με τα υποκειμενικά όρια της εκτελεστότητας. (Βλ. αναλυτικά πιο κάτω 3.1.3) 8

9 νομολογίας στην αντιμετώπιση μιας πληθώρας πραγματικών περιστατικών προσφέρουν την αναγκαία πρώτη ύλη και αποτελούν το γόνιμο έδαφος πάνω στο οποίο επιχειρείται τόσο η αναγκαία εμβάθυνση στην ερμηνεία των επιμέρους θέσεων της θεωρίας και της νομολογίας όσο και η θεμελίωση και η υποστήριξη πρωτότυπων λύσεων σύμφωνα με τη δογματική του δικονομικού δικαίου. 9

10 1. Η νομική φύση της ανακοπής του άρθρου Το πρόβλημα της νομικής φύσης Σύμφωνα με το άρθρο 936 παρ. 1, «Τρίτος έχει δικαίωμα να ασκήσει ανακοπή κατά της αναγκαστικής εκτέλεσης, αν προσβάλλεται δικαίωμα του επάνω στο αντικείμενο της εκτέλεσης, το οποίο δικαιούται να αντιτάξει σε εκείνον κατά του οποίου έχει στραφεί η εκτέλεση και ιδίως: α) δικαίωμα εμπράγματο που αποκλείει ή περιορίζει το δικαίωμα εκείνου κατά του οποίου στρέφεται η εκτέλεση β) απαγόρευση διάθεσης που έχει ταχθεί υπέρ αυτού και συνεπάγεται σύμφωνα με το νόμο την ακυρότητα της διάθεσης. Έχει επίσης δικαίωμα να ασκήσει ανακοπή και ο νομέας, εκτός αν εκείνος υπέρ του οποίου γίνεται η εκτέλεση αποδείξει πως εκείνος κατά του οποίου στρέφεται έχει επάνω στο αντικείμενο που έχει κατασχεθεί εμπράγματο δικαίωμα επικρατέστερο από τη νομή». Με βάση τη διατύπωση της συγκεκριμένης ρύθμισης παρατηρείται στη θεωρία 7 οτι η ανακοπή του τρίτου εμφανίζει καταρχάς γενικές ομοιότητες με το ένδικο βοήθημα της τριτανακοπής (586 ΚΠολΔ) με τη μόνη διαφορά ότι ο τρίτος αντί να στρέφεται κατά δικαστικής απόφασης για να αποτρέψει τη βλάβη ή τον κίνδυνο βλάβης των συμφερόντων του, στρέφεται εναντίον των πράξεων της εκτελεστικής διαδικασίας. Η θεωρητική διαμάχη ωστόσο επικεντρώνεται γύρω από τον λειτουργικό χαρακτήρα του συγκεκριμένου ένδικου βοηθήματος. Αφενός, κατά την «ουσιαστική θεωρία» 8 το ένδικο βοήθημα του άρθρου 936 έχει ουσιαστικό χαρακτήρα, αφού αντικείμενο της δίκης είναι το προερχόμενο από το αστικό δίκαιο δικαίωμα του τρίτου. Αντίθετα, κατά την μάλλον κρατούσα «δικονομική θεωρία» 9 η ανακοπή του τρίτου έχει αμιγώς δικονομικό 7 Βλ. Σταματόπουλος, ο.π., σ Βλ. Βλ. Ράμμος, «Αρμοδιότης καθ ύλην επί προσβολής της αναγκαστικής εκτελέσεως υπό τρίτου», Δ 1 (1970), σ Μπρίνιας, «Αναγκαστική Εκτέλεση Ι, άρθρο 936, παρ. 175 α, σ. 486 Κουσούλης, «Η κύρια παρέμβαση στην πολιτική δίκη», σ Βλ. Μητσόπουλος, «Ανακοπή του εκ προσυμφώνου αγοραστού και κατόχου ακινήτου του πτωχού επί καταχρηστική ασκήσει υπό του συνδίκου της δια πλειστηριασμού επισπευδόμενης εκποιήσεως», Προσφορά στον Γ. Μιχαηλίδη-Νουάρο ΙΙ, σ Σταματόπουλος, ο.π., σ Γέσιου-Φαλτσή, «Δίκαιο Αναγκαστικής Εκτελέσεως Ι», (Γενικό Μέρος), σ Νίκας, «Δίκαιο Αναγκαστικής Εκτελέσεως Ι» (Γενικό Μέρος), σ

11 χαρακτήρα, καθώς αντικείμενο της δίκης είναι η δικονομική αξίωση του τρίτου για την ακύρωση της αναγκαστικής εκτέλεσης. Το ερώτημα της νομικής φύσης της ανακοπής του τρίτου απασχόλησε εξ αρχής τη Συντακτική Επιτροπή του ΚΠολΔ. Κατά τις προπαρασκευαστικές εργασίες ο Γ. Ράμμος υποστήριξε ότι η ανακοπή του τρίτου δεν αποσκοπεί στην ακύρωση της αναγκαστικής εκτέλεσης, αλλά κατά κύριο λόγο στην αναγνώριση του δικαιώματος του τρίτου και συνεπώς η εκτέλεση δεν θα κηρυχθεί άκυρη αλλά ανίσχυρη. Με την άποψη αυτή συντάχθηκαν οι Γ. Οικονομόπουλος και Θ. Μιχαηλίδης 10. Κατά τη γνώμη, ωστόσο, του Ι. Σακκέτα, η ανακοπή του άρθρου 936 έπρεπε να θεωρηθεί ότι έχει δικονομικό χαρακτήρα, καθώς στρέφεται κατά της εκτέλεσης με σκοπό να διατηρηθούν άθικτα τα δικαιώματα του τρίτου επάνω στο αντικείμενο της εκτέλεσης 11. Ταυτόχρονα όμως, ο ίδιος επισήμαινε ότι τελικά δεν ασκεί σημαντική επιρροή αν η εκτέλεση θα κηρυχθεί άκυρη ή ανίσχυρη, καθώς και οι δυο έννομες συνέπειες οδηγούν στο ίδιο αποτέλεσμα όσον αφορά την προστασία του τρίτου 12. Οι συζητήσεις αυτές δεν κατέληξαν σε οριστικά συμπεράσματα και ο προβληματισμός πέρασε στο πεδίο της επιστήμης του δικονομικού δικαίου, όπου το ζήτημα της νομικής φύσης ακολούθησε τη θεωρητική διαμάχη μεταξύ ουσιαστικής και δικονομικής θεωρίας για τον καθορισμό του αντικειμένου της δίκης Οι θεωρητικές απόψεις Ουσιαστική θεωρία Κατά την ουσιαστική θεωρία, αντικείμενο της ανακοπής του άρθρου 936 είναι το προσβαλλόμενο δικαίωμα του τρίτου, η αναγνώριση του οποίου καθιστά ανίσχυρη ή μάλλον μάταια και αλυσιτελή τη διαδικασία της αναγκαστικής εκτέλεσης 14. Ο τρίτος, παράλληλα με την αναγνώριση του ουσιαστικού δικαιώματος επάνω στο αντικείμενο της εκτέλεσης, δικαιούται να υποβάλλει αίτημα για παράλειψη της διατάραξης που 10 Βλ. ΣχΠολΔ VIII, σ Βλ. ΣχΠολΔ, VIII, ο.π. 12 Βλ. ΣχΠολΔ VIII, σ Βλ. Σταματόπουλος, ο.π., σ Βλ. Ράμμος, «Αρμοδιότης καθ ύλην επί προσβολής της αναγκαστικής εκτελέσεως υπό τρίτου», Δ 1 (1970), σ Μπρίνιας Ι, ο.π., άρθρο 936, παρ. 175 α, σ Και σχετική νομολογία: ΕφΙωαν 379/2008 ΕφΠειρ 776/1994 ΠΠρΚορ 829/2013, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ. 11

12 επιφέρει η συνέχιση της αναγκαστικής εκτέλεσης με την απειλή χρηματικής ποινής και προσωπικής κράτησης (άρθρο 947) 15. Παραδεκτά επίσης σωρεύεται με το δικόγραφο της ανακοπής και το καταψηφιστικό αίτημα του τρίτου για την απόδοση του πράγματος 16. Η ανακοπή του τρίτου συνεπώς έχει επιθετικό χαρακτήρα, αφού κύριο αντικείμενο της σχετικής δίκης αποτελεί η διάγνωση του ουσιαστικού δικαιώματος του τρίτου επάνω στο αντικείμενο της εκτέλεσης και ως εκ τούτου η ανακοπή του άρθρου 936 διαφέρει, ως προς τη νομική της φύση, από την αντίστοιχη ανακοπή του άρθρου Από την άλλη πλευρά, μια παραλλαγή της ουσιαστικής θεωρίας προσδιορίζει ειδικότερα το αντικείμενο της ανακοπής του τρίτου με βάση τη νομική φύση της κύριας παρέμβασης. Σύμφωνα με αυτή την άποψη, ο χαρακτήρας του ένδικου βοηθήματος της ανακοπής προσομοιάζει στη νομική φύση της κύριας παρέμβασης, όπου ο τρίτος με την άσκηση του συγκεκριμένου ένδικου βοηθήματος ζητά το επίδικο αντικείμενο να αποξενωθεί από την αμφισβήτηση των διαδίκων και να αναγνωριστεί το ουσιαστικό δικαίωμα του επάνω σε αυτό 18. Αντικείμενο λοιπόν της ανακοπής του άρθρου 936 είναι η ουσιαστική αξίωση παράλειψης της παράνομης προσβολής των δικαιωμάτων του τρίτου μέσω της εκτελεστικής διαδικασίας και η αξίωση για άρση της ίδιας προσβολής στο μέλλον 19. Η άποψη αυτή παρατηρεί ότι η εκτέλεση που επισπεύδεται σε περιουσιακά στοιχεία τα οποία δεν ανήκουν στον οφειλέτη δεν είναι δικονομικά απαράδεκτη, αλλά παράνομη από άποψη ουσιαστικού δικαίου 20. Δεν πάσχει δηλαδή από δικονομική ακυρότητα, αλλά είναι απρόσφορη να επιφέρει τα επιδιωκόμενα έννομα αποτελέσματα και κυρίως τη μεταβίβαση του κατασχεθέντος πράγματος με τον πλειστηριασμό 21. Σε κάθε περίπτωση πάντως, το αίτημα της ανακοπής του τρίτου θεωρείται ενιαίο και μπορεί να διαγνωσθεί μόνο ενιαία απέναντι δανειστή και τον 15 Βλ. Μπρίνιας Ι, ο.π., άρθρο 936, παρ. 183, σ Βλ. Ράμμος, Εγχειρίδιον Αστικού Δικονομικού Δικαίου ΙΙΙ, σ και 1729 Μπρίνιας, ο.π., άρθρο 936, παράγραφος 178α, σ Βλ. Μπρίνιας Ι, ο.π., άρθρο 936, παρ. 175 α, σ Βλ. Ράμμος, Εγχειρίδιο Αστικού Δικονομικού Δικαίου ΙΙΙ, σ Κουσούλης, «Η κύρια παρέμβαση στην πολιτική δίκη», σ Βλ. Κουσούλης, ο.π., σ Βλ. Ράμμος, ο.π., σ Κουσούλης, ο.π., σ Βλ. Κουσούλης, ο.π., σ

13 οφειλέτη 22. Με άλλα λόγια, ο τρίτος με το ένδικο βοήθημα της ανακοπής του άρθρου 936 ζητά τη δικαστική διάγνωση της υποχρέωσης του δανειστή να άρει και να παραλείψει στο μέλλον την αναγκαστική εκτέλεση σε βάρος των συγκεκριμένων περιουσιακών στοιχείων, για το λόγο ότι αυτά δεν ανήκουν στην περιουσία του οφειλέτη, αλλά στην περιουσία τρίτου προσώπου μη δεσμευόμενου από την εκτελεστότητα Δικονομική θεωρία Αντίθετα, κατά τη «δικονομική θεωρία» 24, που αποτελεί τη μάλλον κρατούσα άποψη, η νομική φύση της ανακοπής του τρίτου προσδιορίζεται απευθείας με βάση τη λογική και τη λειτουργία του κανόνα δικαίου 25. Η άποψη αυτή υποστηρίζει ότι προσδιοριστικό στοιχείο της φύσης του ένδικου βοηθήματος αποτελεί το αίτημα παροχής δικαστικής προστασίας του τρίτου 26, με το οποίο ο τρίτος εναντιώνεται κατά κύριο λόγο (διότι μπορεί να σωρεύεται και αίτημα για την απόδοση του πράγματος) στην επισπευδόμενη αναγκαστική εκτέλεση, επικαλούμενος, ως βάση της ανακοπής, την προσβολή ουσιαστικού δικαιώματος (επάνω ή που αφορά) στο αντικείμενο της εκτέλεσης. Η άποψη αυτή εκκινεί από την εξής αφετηρία: προϋπόθεση ή λόγος για την επέλευση της έννομης συνέπειας του κανόνα δικαίου που προβλέπεται στο άρθρο Βλ. Κουσούλης, ο.π., σ Βλ. Κουσούλης, ο.π., σ Βλ. Μητσόπουλος, ο.π., σ Σταματόπουλος, ο.π., σ Γέσιου-Φαλτσή, ο.π., σ Βαθρακοκοίλης, «Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας, Ερμηνευτική-Νομολογιακή Ανάλυση (κατ άρθρο)», άρθρο 936, παράγραφος 2, σ. 436 Νίκας, ο.π., σ Οι δευτερεύοντες κανόνες δικαίου, όπως η διάταξη της παραγράφου 1 του άρθρου 936, διατυπώνονται ως υποθετικές προτάσεις και συνίστανται αφενός από τις προϋποθέσεις εφαρμογής τους, οι οποίες αποτελούν το πραγματικό του κανόνα δικαίου, και αφετέρου από την έννομη συνέπεια ή ακολουθία. (Βλ. Σταμάτης, «Η θεμελίωση των νομικών κρίσεων» (επιτομή), Έκδοση 2009, σ ) 26 Κατά τον καθηγητή Σ. Σταματόπουλο (ο.π., σ. 113) αφετηρία αυτής της προσέγγισης αποτελεί η δικονομική θεώρηση του αντικειμένου της δίκης. Σύμφωνα με την κλασσική διδασκαλία του Γ. Μητσόπουλου, «αντικείμενον της δίκης είναι η δικονομική αξίωσις ήτοι: ο προβαλλόμενος νομικός ισχυρισμός περί εννόμου συνέπειας, ο επιστηριζόμενος εις τα επικαλούμενα πραγματικά περιστατικά και θεμελιών συγκεκριμένον αίτημα περί παροχής ωρισμένης μορφής εννόμου προστασίας». Σύμφωνα με αυτή την άποψη, το αντικείμενο της δίκης προσδιορίζεται ισότιμα από το αίτημα της αγωγής και το επικαλούμενο σύμπλεγμα πραγματικών περιστατικών που το θεμελιώνουν (ιστορική βάση)(βλ. Νίκας, Πολιτική Δικονομία Ι, σ. 427.), ενώ το αίτημα προσδιορίζεται περαιτέρω (ενόψει των άρθρων 218 και 223 ΚΠολΔ) με βάση τη μορφή της αιτούμενης έννομης προστασίας (αναγνωριστική, καταψηφιστική ή διαπλαστική) και τον ισχυρισμό εκείνου που ζητά δικαστική προστασία για την επέλευση ορισμένης μόνο κατά περιεχόμενο έννομης συνέπειας. (Βλ. Καλαβρός, ο.π., σ. 157). 13

14 παρ. 1 είναι το «αν προσβάλλεται δικαίωμα του (τρίτου) επάνω στο αντικείμενο της εκτέλεσης, το οποίο δικαιούται (ο τρίτος) να αντιτάξει σε εκείνον κατά του οποίου έχει στραφεί η εκτέλεση», ενώ, αντίστοιχα, έννομη συνέπεια ή ακολουθία αποτελεί η διάγνωση του δικαιώματος του τρίτου «να ασκήσει ανακοπή κατά της αναγκαστικής εκτέλεσης».. Προϋπόθεση λοιπόν για την ακύρωση της εκτέλεσης είναι η διάγνωση μιας άλλης προδικαστικής εννόμου σχέσεως, της υπάρξεως δηλαδή του ουσιαστικού δικαιώματος του τρίτου επάνω στο αντικείμενο της εκτέλεσης 27. Το ουσιαστικό δικαίωμα του τρίτου καθίσταται για το λόγο αυτό προδικαστικό ζήτημα της σχετικής δίκης με αποτέλεσμα να καλύπτεται από το δεδικασμένο της απόφασης της ανακοπής (331 ΚΠολΔ). Η επέλευση ωστόσο της έννομης συνέπειας του κανόνα δικαίου προϋποθέτει, από τελεολογικής πλευράς, ότι η ανακοπή του τρίτου έχει αμιγώς διαπλαστικό αίτημα για την ακύρωση της έννομης σχέσης της αναγκαστικής εκτέλεσης με την απαγγελία από την ίδια την απόφαση της νομικής μεταβολής στην οποία κατευθύνεται το δικαίωμα δικαστικής διάπλασης του τρίτου 28. Ο Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας αγνοεί την αυτοδίκαιη ακυρότητα των διαδικαστικών πράξεως της αναγκαστικής εκτέλεσης και γνωρίζει μόνο την επέλευση των σχετικών εννόμων συνεπειών, δηλαδή του ανίσχυρου ή ανενεργού της εκτελέσεως, με την έκδοση διαπλαστικής δικαστικής αποφάσεως που ακυρώνει τις προσβαλλόμενες διαδικαστικές πράξεις 29. Στην πράξη, σε αυτή την περίπτωση η αναγκαστική εκτέλεση δε φέρει κάποιο εξωτερικό ελάττωμα, άλλα πάσχει εσωτερικά και πρέπει να ακυρωθεί. Ο συμβολαιογράφος, κατά συνέπεια, δεν μπορεί να αρνηθεί την τέλεση του πλειστηριασμού, έστω και αν αυτός επισπεύδεται σε αντικείμενο που δεν ανήκει στον οφειλέτη, χωρίς, ωστόσο, να έχει προηγουμένως 27 Βλ. Σταματόπουλος, ο.π., σ Βλ. Μητσόπουλος, ο.π., σ Σταματόπουλος, ο.π., σ Γέσιου-Φαλτσή, ο.π., σ Βλ. Μητσόπουλος, ο.π., σ Όπως χαρακτηριστικά σημειώνεται, η έννομη συνέπεια του άρθρου 936, που αφορά τη διάγνωση του διαπλαστικού δικαιώματος του τρίτου να ασκήσει ανακοπή κατά της αναγκαστικής εκτέλεσης, αποκτά μόνον έτσι ουσιαστικό αντίκρισμα (Βλ. Σταματόπουλος, ο.π., σ. 321.), ενώ η προστασία που παρέχεται στον τρίτο είναι πλήρης και αποτελεσματική, αφού από μόνες τους η αναγνώριση ή η καταψήφιση του ουσιαστικού δικαιώματος του τρίτου δεν αρκούν προκειμένου η ανακοπή του τρίτου να επηρεάσει τη διαδικασία εκτελέσεως (Βλ. Γέσιου-Φαλτσή, ο.π., σ. 694.). 14

15 ακυρωθεί κατ άρθρο 936 η αναγκαστική εκτέλεση 30. Υποχρεούται μόνο, ενόψει των σχετικών διατάξεων, να πληροφορήσει του ενδιαφερομένους για τυχόν δικαιώματα τρίτον που επισήμως του γνωστοποιήθηκαν. Σύμφωνα λοιπόν με την αμιγώς δικονομική θεωρία, αντικείμενο της ανακοπής του τρίτου είναι αποκλειστικά η δικονομική αξίωση του τρίτου να ακυρώσει τις διαδικαστικές πράξεις της αναγκαστικής εκτέλεσης στο μέρος που αυτές προσβάλλουν το δικαίωμα του επάνω στο αντικείμενο της εκτέλεσης 31. Το ένδικο βοήθημα του άρθρου 936 αποτελεί αρνητική δικονομική διαπλαστική αγωγή 32. Πρόκειται για ένα ιδιόρρυθμο ένδικο βοήθημα, το οποίο αποτελεί μέσο ταυτόχρονης επιθέσεως και άμυνας υπό την έννοια ότι η ανακοπή του τρίτου είναι μέσο επιθέσεως στο μέτρο που περιέχει διάγνωση σχετικά με το ουσιαστικό δικαίωμα του τρίτου και μέσο άμυνας στο μέτρο που στρέφεται κατά των πράξεων της εκτελεστικής διαδικασίας 33. Στα πλαίσια αυτά, από μερίδα της θεωρίας 34 υποστηρίζεται η άποψη ότι στη δίκη της ανακοπής του τρίτου δεν ανακύπτει πεδίο αντικειμενικής σώρευσης αναγνωριστικού και διαπλαστικού αιτήματος παρά μόνο δυνατότητα επικουρικής σώρευσης καταψηφιστικού αιτήματος, δεδομένου ότι η διάγνωση του ουσιαστικού δικαιώματος του τρίτου αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την ακύρωση της αναγκαστικής εκτέλεσης και άρα το ουσιαστικό δικαίωμα του τρίτου, ως προδικαστική έννομη σχέση, θα κριθεί με δύναμη δεδικασμένου (331), παρέχοντας στον τρίτο πλήρη και αποτελεσματική έννομη προστασία. 30 Βλ. Αλεξόπουλος, Γνωμ. 6/1972 Εισαγγελίας Πρωτοδικών Πατρών, ΝοΒ 20, σ Βλ. Σταματόπουλος, ο.π., σ Βλ. Σταματόπουλος, ο.π., σ Βλ. Γέσιου-Φαλτσή, ο.π., σ Βλ. Μητσόπουλος, ο.π., σ. 295 Νίκας, «Δίκαιο Αναγκαστικής Εκτελέσεως Ι» (Γενικό Μέρος), σ Αντίθετα, υποστηρίζεται από την καθηγήτρια Π. Γέσιου-Φαλτσή (ο.π., σ ) ότι παραδεκτά σωρεύονται το αναγνωριστικό ή καταψηφιστικό αίτημα του τρίτου, προκειμένου ο τελευταίος να απολαμβάνει πλήρη και αποτελεσματική δικαστική προστασία. Αντίστοιχα, σύμφωνα με μια τρίτη άποψη η οποία υποστηρίζεται από τον καθηγητή Κ. Μπέη (Μαθήματα Πολιτικής Δικονομίας, Αναγκαστική Εκτέλεση», παράγραφος 12.2 σ. 97 και γ σ. 100) στην ανακοπή του τρίτου σωρεύονται υποχρεωτικά δυο αιτήματα, το διαπλαστικό αίτημα που στρέφεται κατά του επισπεύδοντος δανειστή και το αναγνωριστικό αίτημα που στρέφεται κατά του καθού η εκτέλεση οφειλέτη. 15

16 1.3. Η Νομολογία Το πρόβλημα της νομικής φύσης της ανακοπής του τρίτου παρουσιάζει και έντονο ενδιαφέρον στη πράξη. Από τη γενικότερη επισκόπηση των αποφάσεων των ελληνικών δικαστηρίων φαίνεται οτι η νομική φύση του ένδικου βοηθήματος της ανακοπής του άρθρου 936 συνδέεται με τα ειδικότερα ζητήματα του καθορισμού του καθύλην αρμόδιου δικαστηρίου για την εκδίκαση της ανακοπής του τρίτου, της αντικειμενικής σώρευσης περισσότερων αιτημάτων παροχής δικαστικής προστασίας και της κατάργησης της δίκης της ανακοπής λόγω ελλείψεως αντικειμένου, όπως επίσης και της υποχρέωσης κοινής παθητικής νομιμοποίησης δανειστή και οφειλέτη. Εδώ επιχειρείται η προσέγγιση των ζητημάτων της αντικειμενικής σώρευσης και της κατάργησης της δίκης λόγω ελλείψεως αντικειμένου με αφετηρία την ειδικότερη φύση του ένδικου βοηθήματος. Τα άλλα δύο ζητήματα (της καθύλην αρμοδιότητας 35 και της παθητικής νομιμοποίησης 36 ) αναπτύσσονται στις αντίστοιχες θέσεις. Σε γενικές γραμμές πάντως ολοκληρωμένες λύσεις στα προβλήματα που ανακύπτουν στην πράξη δίνει η δικονομική θεωρία, η οποία, όπως αναλυτικά εκτέθηκε παραπάνω, ερείδεται στη λογική, τη λειτουργία και τον σκοπό του κανόνα δικαίου (άρθρο 936 παρ. 1). Οι λύσεις αυτές εναρμονίζονται πλήρως με τη φύση και τον σκοπό της ανακοπής του τρίτου στο σύστημα του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας Αντικειμενική σώρευση περισσοτέρων αιτημάτων Η φύση της ανακοπής του άρθρου 936 συνδέεται σε θεωρητικό και πρακτικό επίπεδο με το ερώτημα αν η ανακοπή του τρίτου μπορεί να λάβει σύνθετο χαρακτήρα 37. Κρατούσα στη νομολογία 38 είναι η άποψη ότι η ανακοπή του τρίτου περιέχει διαπλαστικό αίτημα για την ακύρωση της αναγκαστικής εκτέλεσης ενώ μπορεί να λάβει 35 Βλ. αναλυτικά πιο κάτω 5.3 και ιδίως Βλ. αναλυτικά πιο κάτω Με βάση τον συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 911 παρ. 1, 236 και 237 της Πολιτικής Δικονομίας του Maurer, η νομολογία και η θεωρία είχαν διαμορφώσει την πάγια θέση ότι, μολονότι ο νόμος δεν θεωρεί ως απαραίτητο στοιχείο της ανακοπή του τρίτου και τη διεκδίκηση του πράγματος με την έννοια του ουσιαστικού δικαίου, αναφέρεται εντούτοις ρητά σ αυτήν υπονοώντας ότι το σχετικό αίτημα που αφορά τη διεκδίκηση μπορεί να ενωθεί στη δίκη της ανακοπής. (Βλ. Γέσιου-Φαλτσή, ο.π., σ. 695). 38 Βλ. ΑΠ 1705/2009 ΑΠ 927/2002 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ΑΠ 434/1995, Ελλ/Δνη 1996, σ. 331 ΕφΑθ 4839/2001, Ελλ/Δνη 2003, σ. 828 ΜΠρΜεσολ 481/2010 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ. 16

17 και σύνθετο χαρακτήρα με τη σώρευση αναγνωριστικού ή καταψηφιστικού αιτήματος, αφού πρόκειται για διαφορετικό αντικείμενο δίκης. Στο ίδιο συμπέρασμα αναφορικά με τη μορφή που μπορεί να προσλάβει η ανακοπή του άρθρου 936 καταλήγει και εκείνη η άποψη στη θεωρία 39, που αντιλαμβάνεται την ανακοπή του τρίτου ως ένδικο βοήθημα με αμιγώς δικονομικό χαρακτήρα. Οι θέσεις αυτές αντλούν δογματικά ερείσματα από τα εξής στοιχεία του νόμου. Αφενός η ανακοπή του τρίτου στρέφεται τόσο κατά του επισπεύδοντος δανειστή όσο και κατά του καθού η εκτέλεση οφειλέτη έναντι του οποίου πρωτίστως πρέπει να αναγνωριστεί το επικρατέστερο ουσιαστικό δικαίωμα του τρίτου για να ακυρωθεί η εκτέλεση και αφετέρου η ανακοπή πρέπει να εγγράφεται στα βιβλία διεκδικήσεων σύμφωνα με το άρθρο 220. Η διάταξη όμως αυτή βρίσκει κατά κανόνα πεδίο εφαρμογής στις εμπράγματες αγωγές ή τις αναγνωριστικές, όχι όμως και στις αποκλειστικά διαπλαστικές. Ζήτημα, εξάλλου, σχετικά με τη μη συνδρομή των προϋποθέσεων που θέτει η διάταξη του άρθρου 218 παρ. 1 για την αντικειμενική σώρευση περισσότερων αιτήσεων παροχής δικαστικής προστασίας δεν φαίνεται να ανακύπτει 40. Ο σύνθετος συνεπώς χαρακτήρας της ανακοπής του τρίτου είναι σύμφωνος με την γενικότερη αντίληψη του νομοθέτη για τη φύση του ένδικου βοηθήματος, όπως αυτή αποτυπώνεται στη διάταξη του άρθρου 936. Επιπρόσθετα όμως, κρίσιμο σε κάθε περίπτωση είναι αν όντως υπάρχει ανάγκη σώρευσης του αναγνωριστικού ή καταψηφιστικού αιτήματος για την αποτελεσματικότερη προστασία του τρίτου στα πλαίσια της ανακοπής του άρθρου 936. Με βάση αυτό το κριτήριο, παρατηρείται 41 ότι η αντικειμενική σώρευση του αναγνωριστικού αιτήματος είναι περιττή, δεδομένου ότι δεν παρέχεται περισσότερη προστασία στον τρίτο από ότι θα παρέχονταν αντίστοιχα αν η ανακοπή του τρίτου ασκούνταν ως αμιγώς διαπλαστική, καθώς σύμφωνα με τη λογική του κανόνα δικαίου η διάγνωση του δικαιώματος, που συνιστά τη βάση της ανακοπής, αποτελεί προϋπόθεση της βασιμότητας του διαπλαστικού αιτήματος και ως εκ τούτου κρίνεται, 39 Βλ. Γέσιου-Φαλτσή, ο.π., σ Βλ. Γέσιου-Φαλτσή, ο.π., σ Βλ. Μητσόπουλος, ο.π., σ. 295 Νίκας, «ο.π., σ

18 ως προδικαστικό ζήτημα, στα πλαίσια της σχετικής δίκης με ισχύ δεδικασμένου (331). Αντίθετα, δεκτή θα πρέπει να γίνει η δυνατότητα αντικειμενικής σώρευσης του καταψηφιστικού αιτήματος για τη διεκδίκηση του πράγματος, αφού με τον τρόπο αυτό παρέχεται στον τρίτο πληρέστερη και αποτελεσματικότερη έννομη προστασία 42. Σε αυτή την περίπτωση, η ανακοπή του τρίτου θα έχει δυο αντικείμενα δίκης απ τα οποία το μεν πρώτο θα αφορά την ακύρωση της αναγκαστικής εκτέλεσης, ενώ το δεύτερο την απόδοση του πράγματος που κατασχέθηκε στα πλαίσια της διαδικασίας αυτής στον τρίτο 43. Σε κάθε περίπτωση πάντως το αναγνωριστικό ή καταψηφιστικό 44 αίτημα για τη διάγνωση του ουσιαστικού δικαιώματος του τρίτου και την απόδοση του πράγματος είναι δυνατόν να σωρεύονται επικουρικά μαζί με το διαπλαστικό αίτημα της ανακοπής, ούτως ώστε στην περίπτωση που η δίκη καταργείται λόγω ελλείψεως αντικειμένου, υπό την έννοια ότι το δικαίωμα του τρίτου δεν προσβάλλεται πλέον από τις πράξεις εκτελέσεως 45, ο δικαστής να προχωρά στην έρευνα του επικουρικού αιτήματος επιτυγχάνοντας έτσι τη δημιουργία δεδικασμένου σύμφωνα με το άρθρο 322 παρ. 1 εδ. α για την ύπαρξη του ουσιαστικού δικαιώματος του τρίτου 46 και την απόδοση του πράγματος, χωρίς περιττές καθυστερήσεις στην παροχή δικαστικής προστασίας και ικανοποιώντας την αντίστοιχη επιταγή που θέτει η αρχή της οικονομίας της δίκης Κατάργηση της δίκης της ανακοπής λόγω ελλείψεως αντικειμένου Η νομική φύση του ένδικου βοηθήματος καθορίζει και το πότε καταργείται η δίκη της ανακοπής του τρίτου λόγω ελλείψεως αντικειμένου. Κατά μια άποψη ειδικότερα, που υποστηρίζεται από μερίδα της νομολογίας 47, η παραίτηση του δανειστή από τις πράξεις της αναγκαστικής εκτέλεσης συμπεριλαμβανομένης και της εξόφλησης της 42 Βλ. στη νομολογία: ΑΠ 1705/2009 ΑΠ 927/2002 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ΑΠ 434/1995, Ελλ/Δνη 1996, σ. 331 ΕφΑθ 4839/2001, Ελλ/Δνη 2003, σ. 828 ΜΠρΜεσολ 481/2010 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ. Ομοίως στη θεωρία: Ράμμος, ο.π., σ και 1729 Μπρίνιας, ο.π., άρθρο 936, παράγραφος 178α, σ Γέσιου-Φαλτσή, ο.π., σ Η αγωγή για την απόδοση του πράγματος μπορεί να είναι διατυπωμένη από πλευράς ουσιαστικού δικαίου είτε ως διεκδικητική αγωγή (1094 ΑΚ) είτε και ως πουβλικιανή (1112 ΑΚ). (Βλ. Γέσιου-Φαλτσή, ο.π., σ. 699). 44 Βλ. Μητσόπουλος, ο.π., σ. 295 Νίκας, «ο.π., σ Βλ. ΕφΙωαν 379/2008 ΜΠρΡοδ 13/2011 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ. 46 Βλ. Γέσιου-Φαλτσή, ο.π., σ ΕφΙωαν 379/2008 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ 18

19 απαίτησης δεν συνεπάγεται την κατάργηση της δίκης της ανακοπής λόγω ελλείψεως αντικειμένου, διότι αντικείμενο της σχετικής δίκης αποτελεί το ουσιαστικό δικαίωμα του τρίτου και άρα η δίκη συνεχίζεται μόνο ως προς αυτό χωρίς απλά η διάγνωση του δικαιώματος να συνεπάγεται και το ανίσχυρο της εκτέλεσης. Παρατηρείται όμως ότι η άποψη αυτή έρχεται σε αντίθεση με το γράμμα του νόμου. Σύμφωνα με τη ρητή γραμματική διατύπωση του κανόνα δικαίου (άρθρο 936 παρ. 1) ο τρίτος έχει δικαίωμα να ασκήσει ανακοπή κατά της αναγκαστικής εκτέλεσης «αν προσβάλλεται δικαίωμα του επάνω στο αντικείμενο της εκτέλεσης» και όχι απλά εφόσον αιτείται τη διάγνωση δικαιώματος έναντι εκείνου που το αμφισβητεί. Συνεπώς, η ανακοπή του τρίτου μπορεί να έχει διεκδικητικό χαρακτήρα με τη σώρευση καταψηφιστικού αιτήματος, ωστόσο, παραμένει δίκη περί την εκτέλεση και πρέπει να στρέφεται υποχρεωτικά κατά του δανειστή και του οφειλέτη. Αντίθετα, κατά την ορθή άποψη, που θεμελιώνεται στον αμιγώς δικονομικό διαπλαστικό χαρακτήρα του ένδικου βοηθήματος, στην περίπτωση που η ανακοπή του τρίτου φέρει μόνο διαπλαστικό αίτημα για την ακύρωση της διαδικασίας εκτελέσεως και άρα το ουσιαστικό δικαίωμα του τρίτου αποτελεί προδικαστικό ζήτημα της σχετικής δίκης η παραίτηση του δανειστή από τις πράξεις της αναγκαστικής εκτέλεσης θα συνεπάγεται την κατάργηση της δίκης λόγω ελλείψεως αντικειμένου. Άλλο είναι βέβαια το ζήτημα, αν ο τρίτος με βάση την εξουσία διαθέσεως σωρεύει επικουρικά στο δικόγραφο της ανακοπής αναγνωριστικό ή καταψηφιστικό αίτημα, οπότε η δίκη θα συνεχίζεται ως προς αυτό (219 παρ. 1) ενώ το ίδιο θα ισχύει και αν το καταψηφιστικό αίτημα για την απόδοση του πράγματος σωρεύεται αντικειμενικά μαζί με το διαπλαστικό αίτημα της ανακοπής (218 παρ. 1) 48. Με τη νομική φύση του ένδικου βοηθήματος είναι συνδεδεμένο αντίστοιχα και το ζήτημα της εξάρτησης της δίκης της ανακοπής του τρίτου (936) από τη δίκη της ανακοπής του άρθρου 933, όταν ανακύπτει περίπτωση ταυτόχρονης εκκρεμοδικίας των δύο ένδικων βοηθημάτων. Το Πολυμελές Πρωτοδικείο Ρόδου με την απόφαση 304/ έκρινε ότι λόγω του δικονομικού-διαπλαστικού χαρακτήρα της ανακοπής 48 Πρβλ. πιο πάνω ΠΠρΡοδ 304/2006 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ. 19

20 του άρθρου 936, η συζήτηση του ένδικου βοηθήματος αναστέλλεται σύμφωνα με το άρθρο 249, έως ότου περατωθεί αμετάκλητα η εκδίκαση της ανακοπής του άρθρου 933 κατά της ίδιας προσβαλλόμενης πράξης της αναγκαστικής εκτέλεσης, ώστε να αποφεύγεται ο κίνδυνος έκδοσης αντιφατικών αποφάσεων και να εξασφαλίζεται η οικονομία της δίκης. Στην περίπτωση αυτή η εγκυρότητα της κατάσχεσης που επιβλήθηκε στο επίδικο ακίνητο και κρίνεται στη δίκη της ανακοπής του άρθρου 933 αποτελεί προδικαστικό ζήτημα για τη δίκη της ανακοπής του τρίτου και συνεπώς, αν ακυρωθεί η κατάσχεση, εκλείπει λόγω της φύσης του ένδικου βοηθήματος το αντικείμενο της δίκης της ανακοπής του άρθρου

21 2. Το πεδίο εφαρμογής του άρθρου Το πεδίο εφαρμογής του άρθρου 936 στον ΚΠολΔ Αναδρομή στο θεσμικό πλαίσιο και τη βούληση του ιστορικού νομοθέτη Με βάση τη γραμματική ερμηνεία του άρθρου 911 της Πολιτικής Δικονομίας του Maurer 50 και τη θέση της διάταξης στο κεφάλαιο περί πλειστηριασμού, γινόταν ομόφωνα δεκτό στο προϊσχύον δίκαιο ότι η ανακοπή του τρίτου είχε πεδίο εφαρμογής αποκλειστικά στην αναγκαστική εκτέλεση για την ικανοποίηση χρηματικών απαιτήσεων 51. Αντίθετα, η θέση αυτή δεν βρίσκει έρεισμα στη γραμματική διατύπωση της διάταξης του άρθρου 936 παρ. 1 του ΚΠολΔ, το οποίο ορίζει ότι «Τρίτος έχει δικαίωμα να ασκήσει ανακοπή κατά της αναγκαστικής εκτέλεσης» και εντάσσεται στο γενικό μέρος της αναγκαστικής εκτέλεσης. Η διατύπωση αυτή αποτελεί την κατά λέξη απόδοση στη δημοτική γλώσσα της διάταξης του άρθρου 998 του α.ν. 44/1967. Σημείο εκκίνησης της προβληματικής σχετικά με το πεδίο εφαρμογής της ανακοπής τρίτου αποτελεί η ερμηνεία της βούλησης του ιστορικού νομοθέτη, όπως αυτή αποτυπώνεται στην πρόταση του Εισηγητή, στα πρακτικά των συζητήσεων της Συντακτικής Επιτροπής και στα πρακτικά της Αναθεωρητικής Επιτροπής του Σχεδίου Πολιτικής Δικονομίας. Σύμφωνα με την αρχική πρόταση του Ι. Μιχελάκη, εισηγητή του άρθρου 40 ΣχΠολΔ της αναγκαστικής εκτέλεσης, αναγνωρίζονταν στο τρίτο δικαίωμα να ασκήσει ανακοπή κατά της εκτέλεσης προβάλλοντας «ίδιον δικαίωμα επί αντικειμένου της αναγκαστικής εκτελέσεως, κωλύον την απαλλοτρίωση αυτού» 52. Ο εισηγητής επισήμαινε στις παρατηρήσεις του ότι «το δικαίωμα τούτο πρέπει να κωλύη την απαλλοτρίωση του πράγματος» 53. Με αυτή τη διατύπωση το άρθρο 40 ΣχΚΠολΔ φαινόταν αρχικά να παραπέμπει αποκλειστικά στην έμμεση εκτέλεση για την ικανοποίηση χρηματικών απαιτήσεων, αφού μόνο στο συγκεκριμένο είδος εκτέλεσης 50 Άρθρο 911 ν. ΓΦΝΔ /1910:«Ό,τι διεγράφη εν τη πρώτη παραγράφω του προηγουμένου άρθρου εφαρμόζεται και εις τρίτους, οίτινες δι ανακοπής διεκδικούσιν εις αυτούς ιδίως ανήκοντα κινητά εκ των μεσεγγυημένων πραγμάτων. Τοιαύτη μετά διεκδικήσεως συνεχόμενη ανακοπή απευθύνεται κατά του επισπεύδοντος δανειστού και του οφειλέτου, κοινοποιείται δ απλώς εις τον επί του πλειστηριασμού». (Βλ. Παράρτημα Δικαστικής Εφημερίδος Θέμιδος-Ανακαινισθείσα Πολιτική Δικονομία, Εκδοτικός Οίκος Γ.Ι. Βασιλείου, Αθήναι 1925, σ ). 51 Βλ. Μπρίνιας, ο.π., άρθρο 936, παρ. 175β II, σ. 487 Σταματόπουλος, ο.π., σ Βλ. ΣχΠολΔ, VIII, σ Βλ. ΣχΠολΔ, VIII, σ

22 ανακύπτει διαδικασία απαλλοτρίωσης του πράγματος με τη διενέργεια του πλειστηριασμού και την ανάδειξη υπερθεματιστή 54. Η Συντακτική Επιτροπή εντούτοις θεώρησε ότι η φράση «δικαίωμα κωλύον την απαλλοτρίωσιν» δεν απέδιδε το πλήρες νόημα της ανακοπής του τρίτου και προχώρησε στην αντικατάσταση της επιλέγοντας αφενός τη γενικότερη διατύπωση «Τρίτος δικαιούται να ασκήση ανακοπήν κατά της αναγκαστικής εκτελέσεως», αφετέρου την ενδεικτική απαρίθμηση των επιμέρους προστατευόμενων δικαιωμάτων 55. Η Αναθεωρητική Επιτροπή διατήρησε την ίδια διατύπωση της παραγράφου 1 του άρθρου 936 (998 α.ν. 44/1967) και ασχολήθηκε στη συνέχεια με άλλα ζητήματα 56. Από τα παραπάνω και ειδικά από τη γενική αναφορά στην αναγκαστική εκτέλεση, ως θεσμό του δικονομικού δικαίου, στο άρθρο 936 παρ. 1 προκύπτει καταρχήν ότι σκοπός του ιστορικού νομοθέτη ήταν η προστασία της περιουσίας του τρίτου με την καθολική εφαρμογή της ανακοπής του άρθρου 936 στην αναγκαστική εκτέλεση ανεξάρτητα από το είδος του εκτελεστού τίτλου 57, τη μορφή και το μέσο της εκτέλεσης. Ο σκοπός αυτός συνδέεται με τη γενικότερη αρχή του δικαίου της αναγκαστικής εκτέλεσης σύμφωνα με την οποία ο δανειστής ικανοποιείται αποκλειστικά από την περιουσία του οφειλέτη του 58. Το λογικώς επόμενο ερώτημα που πρέπει να εξεταστεί στο πλαίσιο της συγκεκριμένης έρευνας είναι αν από τη φύση των πραγμάτων είναι όχι μόνο αναγκαία αλλά και δυνατή η άσκηση της ανακοπής του άρθρου 936 σε όλες τις επιμέρους μορφές της αναγκαστικής εκτέλεσης Η έμμεση εκτέλεση για την ικανοποίηση χρηματικών απαιτήσεων Η ρύθμιση του άρθρου 936 εφαρμόζεται αφενός στην έμμεση εκτέλεση για την ικανοποίηση χρηματικών απαιτήσεων. Αυτό προκύπτει παράλληλα με τη βούληση του ιστορικού νομοθέτη από τη γραμματική διατύπωση της διάταξης σε συνδυασμό με τη 54 Βλ. Κεραμεύς, «Πεδίο εφαρμογής του άρθρου 936 ΚΠολΔ», σε Νομικές Μελέτες IV, σ Βλ. ΣχΠολΔ, Τόμος Η, σ Βλ. Πρακτικά Αναθεωρητικής Επιτροπής, άρθρο 1063, σ Η ανακοπή του τρίτου ασκείται και κατά εκτελέσεως που επισπεύδεται με εκτελεστό τίτλο απόφαση που διατάσσει ή ανακαλεί ασφαλιστικό μέτρο. (Βλ. Μπρίνιας, ο.π., άρθρο 933, σ. 488 Σταματόπουλος, ο.π., σημ. 105, σ. 123 Νίκας, ο.π., σ. 641). 58 Βλ. Κεραμεύς, ο.π., σ. 505 Γέσιου-Φαλτσή, ο.π., σ

23 λογική του κανόνα δικαίου 59. Ουσιαστική προϋπόθεση εφαρμογής του άρθρου 936 είναι η προσβολή του δικαιώματος του τρίτου από τις επιμέρους πράξεις της αναγκαστικής εκτέλεσης. Στο συγκεκριμένο είδος εκτέλεσης η προσβολή του δικαιώματος επέρχεται με τη διενέργεια της κατασχέσεως και του πλειστηριασμού, οπότε δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ο τρίτος δικαιούται να ασκήσει την ανακοπή του άρθρου 936 στρεφόμενος κατά των συγκεκριμένων διαδικαστικών πράξεων 60. Το πεδίο εφαρμογής της ρύθμισης οριοθετείται παράλληλα χρονικά, πράγμα που σημαίνει ότι ο τρίτος έχει δικαίωμα να ασκήσει την ανακοπή του άρθρου 936 μέχρι την παράδοση του πράγματος στον υπερθεματιστή ή, αντίστοιχα, μέχρι την εγκατάσταση του υπερθεματιστή στο ακίνητο και τη μεταγραφή της περιλήψεως κατακυρωτικής εκθέσεως Η άμεση εκτέλεση Αντίστοιχα, το άρθρο 936 εφαρμόζεται και στην άμεση εκτέλεση. Γίνεται δεκτό από τη θεωρία 62 ότι η ερμηνεία αυτή βρίσκει έρεισμα: α) στη γενική διατύπωση του κανόνα δικαίου, όπου αναφέρεται ότι «τρίτος έχει δικαίωμα να ασκήσει ανακοπή κατά της αναγκαστικής εκτέλεσης» β) στη θέση της διάταξης στο γενικό μέρος της αναγκαστικής εκτέλεσης και συγκεκριμένα στο πρώτο κεφάλαιο του ογδόου βιβλίου (Αναγκαστική Εκτέλεση) του ΚΠολΔ και γ) στην ανάγκη αποτελεσματικής προστασίας του τρίτου από τις πράξεις της άμεσης εκτέλεσης. Στο συγκεκριμένο είδος εκτέλεσης το δικαίωμα του τρίτου προσβάλλεται από τη διενέργειας της επόμενης μετά την επιταγή πρώτης και τελευταίας πράξεως εκτελέσεως και άρα εκ πρώτης όψεως φαίνεται να μην ανακύπτει πεδίο για την άσκηση της ανακοπής του τρίτου 63. Ωστόσο, κατά την ορθότερη γνώμη 64, ο τρίτος μπορεί να ασκήσει την ανακοπή του άρθρου 936 από την 59 Βλ. Κεραμεύς, ο.π., σ Βλ. Γέσιου-Φαλτσή, ο.π., σ Βλ. Μπρίνιας, ο.π., παράγραφος 175 β IV, σ. 489 επ Σταματόπουλος, ο.π., σ. 189 επ. Γέσιου- Φαλτσή, ο.π., σ Νίκας, ο.π., σ Βλ. Μπρίνιας, ο.π., άρθρο 936, παρ. 175β II, σ. 488 Σταματόπουλος, ο.π., σ Νίκας, ο.π., σ Βλ. Γέσιου-Φαλτσή, ο.π., σ Βλ. στη νομολογία: ΑΠ 639/2014 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ (ΕΠολΔ 2014, σ. 654 με Σημείωμα Ν. Κατηφόρη), όπου το Δικαστήριο δέχθηκε το δικαίωμα της εταιρίας κινητής τηλεφωνίας να ασκήσει ανακοπή τρίτου κατά της επιταγής της άμεσης εκτέλεσης, αφού η συνέχιση της κύριας διαδικασίας, που θα περατώνονταν με την απομάκρυνση της εγκατάστασης της κεραίας κινητής τηλεφωνίας, θα καθιστούσε ατελέσφορη της προστασία του τρίτου. Ομοίως στη θεωρία: Μπρίνιας, ο.π., άρθρο 23

24 επίδοση της επιταγής, ώστε να επιτύχει την αποτελεσματική προστασία του δικαιώματος του επάνω στο αντικείμενο της εκτέλεσης από την επικείμενη προσβολή, που θα επιφέρει με βεβαιότητα η συνέχιση της κύριας διαδικασίας. Το πεδίο εφαρμογής του άρθρου 936 οριοθετείται αντίστοιχα χρονικά από τη διενέργεια της επόμενης μετά την επιταγή πρώτης και τελευταίας πράξεως εκτελέσεως 65. Μετά τη διενέργεια της συγκεκριμένης διαδικαστικής πράξης δεν είναι αναγκαία η εφαρμογή του άρθρου 936, αφού δεν υπάρχει ορισμένη διαδικαστική πράξη που πρέπει να ακυρωθεί, έχουν επέλθει τα αποτελέσματα του ουσιαστικού δικαίου και ο τρίτος προστατεύεται αποτελεσματικά με την ανακοπή του άρθρου 933 εντός της προθεσμίας του άρθρου 934 παρ. 1 γ (εφόσον οι πράξεις εκτελέσεως στρέφονται κατ αυτού) ή με τα ένδικα βοηθήματα του ουσιαστικού δικαίου Πλασματική εκτέλεση Αντίθετα, στην πλασματική εκτέλεση όπου ο οφειλέτης καταδικάζεται σε δήλωση βουλήσεως (949), φαίνεται να μην υπάρχει υπάρχει πεδίο εφαρμογής της ρύθμισης του άρθρου 936, μολονότι παρατηρείται 67 ότι και σε αυτό το είδος εκτέλεσης μπορεί να προσβάλλεται το δικαίωμα του τρίτου, π.χ όταν ο οφειλέτης καταδικάζεται σε δήλωση βουλήσεως για τη μεταβίβαση πράγματος, το οποίο ανήκει σε άλλο πρόσωπο, ή όταν ένας τρίτος εκτός από τον δανειστή που πέτυχε την καταδίκη σε δήλωση βουλήσεως έχει κατά του οφειλέτη αξίωση για επιχείρηση της ίδιας δηλώσεως βουλήσεως (π.χ για μεταβίβαση του ίδιου περιουσιακού στοιχείου). Εκ των πραγμάτων όμως σε αυτές τις περιπτώσεις δεν μπορεί να εφαρμοστεί η ρύθμιση του άρθρου 936, διότι μετά από την επίδοση της επιταγής στον καθού η εκτέλεση οφειλέτη δεν λαμβάνει χώρα καμία υλική πράξη εκτελέσεως, ενώ οι έννομες συνέπειες του ουσιαστικού 936, παρ. 175β II, σ. 488 Σταματόπουλος, ο.π., σ Νίκας, ο.π., σ Όμως Γέσιου- Φαλτσή, ο.π., σ Βλ. Σταματόπουλος, ο.π., σ. 189 Νίκας, ο.π., σ Βλ. Γέσιου-Φαλτσή, ο.π., σ Νίκας, ο.π., σ Όμως, Σταματόπουλος, ο.π., σ. 189, ο οποίος υποστηρίζει ότι ο τρίτος δικαιούται να ασκήσει την ανακοπή του άρθρου 936 και κατά της τελευταίας πράξεως εκτελέσεως χωρίς τους χρονικούς περιορισμούς του άρθρου 934. Η άσκηση της ανακοπής θα υπόκειται στους περιορισμούς που προκύπτουν από τις γενικές διατάξεις και τις γενικές αρχές του δικαίου. 67 Βλ. Ποδηματά, «Η καταδίκη σε δήλωση βουλήσεως κατά το άρθρο 949 ΚΠολΔ», 1989, σ

25 δικαίου επέρχονται αυτόματα με την αναπλήρωση της οφειλόμενης βούλησης και τη συνδρομή των λοιπών προϋποθέσεων του ουσιαστικού δικαίου 68. Επισημαίνεται 69, ωστόσο, ότι ο τρίτος μπορεί να ασκήσει την ανακοπή του άρθρου 936 στην περίπτωση που η δικαιοπραξία δεν εξαντλείται στη δήλωση βουλήσεως αυτού που καταδικάστηκε αλλά απαιτείται και άλλο πρόσθετο υλικό στοιχείο, όπως η παράδοση του πράγματος, οπότε, μαζί με την αγωγή για καταδίκη σε δήλωση βουλήσεως θα πρέπει να σωρεύεται και αντίστοιχο αίτημα, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα να καταρτισθεί η δικαιοπραξία. Σ αυτή την περίπτωση ανακύπτει στάδιο άμεσης εκτέλεσης και συνεπώς, μέχρι το χρονικό σημείο παράδοσης του πράγματος, ο τρίτος μπορεί να ασκήσει την ανακοπή του άρθρου 936. Από την άλλη πλευρά, στην περίπτωση της πλασματικής εκτέλεσης ο τρίτος προστατεύεται αποτελεσματικά με τα κοινά ένδικα βοηθήματα του ουσιαστικού και δικονομικού δικαίου (μέσω της αναγνωριστικής ή διεκδικητικής αγωγή κυριότητας και της τριτανακοπής κατά της οριστικής απόφασης) 70. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η περίπτωση της προστασίας του τρίτου - αγοραστή βάσει προσυμφώνου έναντι του κινδύνου αναγκαστικής εκτέλεσης που επισπεύδεται με βάση το άρθρο 949, από άλλο δανειστή του οφειλέτη, ο οποίος έχει προλάβει να πετύχει την καταδίκη του τελευταίου σε δήλωση βουλήσεως για τη μεταβίβαση του ίδιου διεκδικούμενου πράγματος. Ο τρίτος αγοραστής (βάσει προσυμφώνου), στον οποίο ο πωλητής αρνείται να μεταβιβάσει το πράγμα και ο οποίος έχει δικαίωμα προσδοκίας, προστατεύεται αποτελεσματικά και μάλιστα προληπτικά από τον παραπάνω κίνδυνο, με τη λήψη του ασφαλιστικού μέτρου της δικαστικής μεσεγγύησης του διεκδικούμενου πράγματος ( ΚΠολΔ) 71. Η επιβολή του συγκεκριμένου ασφαλιστικού μέτρου επιφέρει την 68 Βλ. Ποδηματά, ο.π., σ Βλ. Σταματόπουλος, ο.π., σ Βλ. Ποδηματά, ο.π., σ. 330). 71 Προϋποθέσεις για τη λήψη του ασφαλιστικού μέτρου της δικαστικής μεσεγγύησης αποτελούν οι εξής: α) η ύπαρξη διαφοράς επιδεκτικής δικαστικής μεσεγγυήσεως (διαφορά ως προς την κυριότητα, τη νομή ή την κατοχή ή οποιαδήποτε άλλη διαφορά, στο πλαίσιο της οποίας αυτός που ζητεί τη δικαστική μεσεγγύηση έχει αξίωση να του παραδοθούν ή να του αποδοθούν αυτούσια τα αντίστοιχα περιουσιακά στοιχεία) β) η πιθανολόγηση της βασιμότητας της εμπράγματης ή ενοχικής αξιώσεως του αιτούντος ως προς το δεσμευόμενο αντικείμενο και γ) ο επικείμενος κίνδυνος βλάβης, καταστροφής ή απώλειας του αντικειμένου της δικαστικής μεσεγγυήσεως (άρθρο 682 παρ. 1 εδ. 1), ωσότου εξοπλισθεί με εκτελεστό τίτλο η αξίωση του, 25

26 υλική και νομική δέσμευση του μεσεγγυηθέντος πράγματος (άρθρα 727, 715), με περαιτέρω συνέπεια τη στέρηση της εξουσίας για χρήση, διαχείριση, κάρπωση και διάθεση με ποινή την αυτοδίκαιη ακυρότητα των σχετικών πράξεων 72. Η κατάρτιση της εκποιητικής δικαιοπραξίας μέσω του άρθρου 949, μετά την απαγόρευση διαθέσεως που επιφέρει η επιβολή της δικαστικής μεσεγγύησης του πράγματος, δεν μπορεί να αντιταχθεί κατά του εκ προσυμφώνου αγοραστή, ο οποίος με βάση την ενοχική του αξίωση ζήτησε και πέτυχε τη λήψη του συγκεκριμένου ασφαλιστικού μέτρου 73. Σε αυτή την περίπτωση, συνεπώς, ο τρίτος μπορεί να προστατευτεί εξίσου αποτελεσματικά όχι με την ανακοπή του άρθρου 936, αλλά με το ασφαλιστικό μέτρο της δικαστικής μεσεγγύησης ( ) του πράγματος, στο οποίο έχει δικαίωμα προσδοκίας, δηλαδή ενοχική αξίωση βάσει προσυμφώνου πωλήσεως να μεταβιβαστεί σ αυτόν από τον οφειλέτη Αναγκαστική διαχείριση Λόγω της φύσης του συγκεκριμένου μέτρου αναγκαστικής εκτελέσεως, η ρύθμιση του άρθρου 936 δεν εφαρμόζεται όταν το δικαίωμα του τρίτου προσβάλλεται από τη διενέργεια πράξεων της αναγκαστικής διαχείρισης (1034 επ.). Στην περίπτωση αυτή, ο τρίτος προστατεύεται επαρκώς με το άρθρο 1040 παρ. 2, το οποίο παρέχει τη δυνατότητα σε όποιον έχει έννομο συμφέρον να εισάγει τις αντιρρήσεις του κατά της διαχείρισης 74. Οι διαφορές αυτές δικάζονται από το μονομελές πρωτοδικείο με τη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων (1040 παρ. 2). 2.2 Το πεδίο εφαρμογής του άρθρου 936 σε άλλα δικονομικά συστήματα Το ν.δ. 17.7/ Η ρύθμιση του άρθρου 936 εφαρμόζεται κανονικά στην αναγκαστική εκτέλεση που επισπεύδεται με βάση τις διατάξεις του ν.δ. της 17.7/ «περί ειδικών διατάξεων επί ανωνύμων εταιριών» (άρθρα 40, 42 και 57 επ.), αφού οι διατάξεις του όπως είναι αναμφίβολα και ο κίνδυνος να μεταβιβασθεί σε τρίτον το ακίνητο που προσυμφωνήθηκε να πωληθεί στον αιτούντα. (Βλ. αναλυτικά Κεραμεύς/Κονδύλης/Νίκας (- Κράνης), άρθρο 725 αρ. 2, 3, σ ) 72 Βλ. Ποδηματά, ο.π., σ. 721 Κεραμεύς/Κονδύλης/Νίκας (-Κράνης), άρθρο 725 αρ. 1, σ Χαμηλοθώρης, «Ασφαλιστικά Μέτρα», σ Βλ. Νίκας, «Εγχειρίδιο Δικαίου Αναγκαστικής Εκτελέσεως», σ Βλ. Μπρίνιας, ο.π., σ