ΠΕΡΙΟΔΟΣ Β ΕΤΟΣ 22ο ΑΡ. ΦΥΛΛΟΥ 87 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ-ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ > Γράφει ο: Γεώργιος Δ. Αναγνωστόπουλος

Transcript

1 ΚΩΔΙΚΟΣ ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΟ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΑΓΙΟΕΥΘΥΜΙΩΤΩΝ «Ο ΑΓΙΟΣ ΕΥΘΥΜΙΟΣ» Γραφεία: Aριστογείτονος 11-13, Αθήνα Τ.Κ Τηλ.: blog.agiathimia.com ΠΕΡΙΟΔΟΣ Β ΕΤΟΣ 22ο ΑΡ. ΦΥΛΛΟΥ 87 Χριστούγεννα Το Άστρο Των Μάγων Αιώνες τώρα, όσο μαθαίνουμε και πιο πολλά για τ άστρα, γράφουμε κάθε χρόνο και για κείνο το άστρο το μοναδικό, που «μ ά γ ε ψ ε» τους Μ ά γ ο υ ς και τους οδήγησε στη Βηθλεέμ, στη σπηλιά των ποιμένων. Αιώνες τώρα κάθε νύχτα Χριστουγεννιάτικη, όσο υπάρχει ζωντανή ανθρώπινη καρδιά, με χάρισμα ν απορεί και να θαυμάζει, θα αναρωτιέται σαν παιδί, σαν ποιητής: «Τι φως και χρώμα κι ομορφιά να σκόρπιζε τ αστέρι Όπου στη Φάτνη του Χριστού τους Μάγους έχει φέρει!». Όσο η γνώση μας για τ άστρα γίνεται πιο καθαρή, όσο πιο τέλεια γίνονται τα τηλεσκόπιά μας, τόσο και οι απαντήσεις μας γίνονται πιο σεμνές, πιο κοντινές στο θαύμα, τόσο και πιο πηγαία η παραδοχή της άγνοιάς μας. Τα φετινά Χριστούγεννα, αντί για άλλη μια φορά να ψάξουμε τι ήτανε εκείνο το άστρο το λαμπρό που «μάγεψε» τους Μάγους, μπορεί ν αναζητήσουμε τα μάτια αυτών που μπόρεσαν να ιδούν. Να ψάξουμε τις καρδιές που μπόρεσαν ν ακούσουν το άστρο «ώσπερ στόμα τ ουρανού» και να χαρούν στο μήνυμά του. Να αποφασίσουν ένα δρόμο τόσο μακρυνό, που φώτιζε εκείνο το άστρο. Ίσως στα φετινά Χριστούγεννα καταλάβουμε πως, όταν το άστρο τους κατέβηκε από τον Ουρανό στη Γη να δείξει το Βασιλικό κατάλυμα, μπό- > Γράφει ο: Γεώργιος Δ. Αναγνωστόπουλος Αγαπητά «ΑΓΙΑΘΥΜΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ» Με το άρθρο μου αυτό συμπληρώνεται αισίως ο αριθμός των Ε κ α τ ό (100) δημοσιεύσεων άρθρων μου στις φιλόξενες σελίδες σας και εύχομαι, με την βοήθεια του Μεγαλοδύναμου, να τις συνεχίσω, θέλοντας να ενισχύσω την «Φ ω ν ή» του Χωριού μου και θεωρώντας τον αρθρογράφο έναν «πνευματικό αχθοφόρο» και τα κείμενά του μηνύματα, ένα συνεχές «κοινωνικό ουρλιαχτό» για την πληροφόρηση και το ξύπνημα των συνειδήσεων του λαού. Δεκέμβριος 2012 Με πατριωτικούς χαιρετισμούς και Ευχές Με Ευχές και πατριωτικούς χαιρετισμούς. Γεώργιος Δ. Αναγνωστόπουλος ρεσαν να ιδούν την κόρη την φτωχή «επίσημο παρθένο», το ταπεινό της σπίτι «οικία περιφανή» και το μικρό Παιδίον τον «Μέγα Αναμενόμενον» του κόσμου. Ίσως να καταλάβουμε πώς μπόρεσαν να ιδούν πέρα από τα φαινόμενα και τα σημεία. Να καταλάβουμε φέτος πιο καθαρά «των Μάγων την φιλοσοφία». Να ιδούμε και τους θησαυρούς, που κράτησαν επάνω τους όλον αυτόν τον δρόμο. Τα δώρα τους στη Γέννηση του Χριστού και στην αληθινή προσκύνησή τους: Χρυσό και Λίβανο και Σμύρνα. Να βρούμε φέτος τα Χριστούγεννα Βασιλιά, Θεό και Λυτρωτή για την ανήσυχη καρδιά μας! Χρόνια Πολλά-Καλή χρονιά Σημείωση «Α.Ν.»: Ευχόμαστε στον αγαπητό Γιώργο, να τις «χιλιάσει» τις δημοσιεύσεις του στα Α.Ν. και ακόμη περισσότερο. Τα κείμενά του πάντα είναι ξεχωριστά κι από αυτά που έχουν δώσει στην εφημερίδα μας τον χαρακτηρισμό, από πλήθος τρίτων σημαντικών ανθρώπων, ως μιας από τις καλύτερες εφημερίδες του είδους της, σε πανελλήνιο επίπεδο. Γιώργο σου ευχόμαστε να είσαι πάντα γερός και να κοσμείς με τα κείμενά σου τις σελίδες των Α.Ν. Ο τόπος μας και η εφημερίδα μας έχουν ανάγκη κειμένων από γραφίδες όπως η δική σου. Σε ευχαριστούμε πολύ. ΕΚΔΡΟΜΗ- ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ Το Σάββατο 19 Ιανουαρίου 2013 θα πραγματοποιηθεί η καθιερωμένη εκδρομή-προσκύνημα στο χωριό μας, για τον εορτασμό του Αγίου Ευθυμίου. Η διαδρομή που θα ακολουθήσει το λεωφορείο, προκειμένου να εξυπηρετηθούν όσο το δυνατόν περισσότεροι συγχωριανοί και φίλοι, είναι: Πειραιάς-Καλλιθέα-Σύνταγμα-Ομόνοια-Πατησίων. Η αφετηρία θα είναι στον σταθμό του ηλεκτρικού στον Πειραιά στις 8.00 π.μ. Επόμενες στάσεις θα είναι στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου στην Καλλιθέα, στον Άγνωστο Στρατιώτη στο Σύνταγμα κι όπου αλλού υπάρχουν άτομα προς επιβίβαση, σύμφωνα με την προαναφερθείσα διαδρομή. Η επιστροφή από το χωριό θα γίνει την Κυριακή 20 Ιανουαρίου και ώρα 3.00μ.μ. Η δαπάνη για τη μίσθωση του λεωφορείου θα καλυφθεί από τον Σύλλογό μας. Συνεπώς, όσοι προτιμήσουν το λεωφορείο του Συλλόγου για τη μετάβασή τους στην Αγία Ευθυμία δεν θα έχουν καμία επιβάρυνση. Όμως, για να πραγματοποιηθεί αυτή η εκδρομή πρέπει να συγκεντρωθούν τουλάχιστον 20 άτομα μέχρι την Πέμπτη 17 Ιανουαρίου διότι μπορεί η δαπάνη για το λεωφορείο να καλύπτεται, αλλά δεν είναι σωστό αυτό να πάει με λίγους επιβάτες. Γι αυτό δηλώστε έγκαιρα συμμετοχή. ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΑΓΙΟΥ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΚΟΠΗ ΠΙΤΤΑΣ- ΒΡΑΒΕΥΣΕΙΣ ΦΟΙΤΗΤΩΝ Την Κυριακή 27 Ιανουαρίου 2013 θα πραγματοποιηθεί ο εορτασμός του Αγίου Ευθυμίου στην Αθήνα και από ώρα 9.00π.μ. στην Παναγία Μυρτιδιώτισσα στο Ν. Φάληρο δίπλα στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας (Σταθμός ηλεκτρικού: Φάληρο, υπάρχει και στάση του τραμ). Μετά την Λειτουργία με αρτοκλασία θα επακολουθήσει, σε διπλανή αίθουσα, εκδήλωση κατά τη διάρκεια της οποίας θα κοπεί η πίττα του Συλλόγου και θα προσφερθούν διάφορα μεζεδάκια. Στην ίδια τελετή θα βραβευτούν όσοι μαθητές, φοιτητές πλέον, πέτυχαν την εισαγωγή τους σε κάποιο Α.Ε.Ι. ή Τ.Ε.Ι. κατά τις τελευταίες πανελλαδικές εξετάσεις και έχουν καταγωγή από την Αγία Ευθυμία. Το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου σάς προσκαλεί να το τιμήσετε με την παρουσία σας συμμετέχοντας στο σύνολο των εκδηλώσεων.

2 2 Στην Ανατολή του Νέου Χρόνου με την σκέψη στον άνθρωπο Έφτασε και πάλι η Πρωτοχρονιά. Το 2012 ανήκει πια στο παρελθόν. Έδυσε και τούτος ο χρόνος και μαζί του έδυσαν ανεκπλήρωτα όνειρα, προσδοκίες, πόθοι, ελπίδες. Δεν ήταν λίγες οι φορές που ο πόνος διαδέχθηκε την χαρά, η απογοήτευση την ελπίδα, η προσπάθεια την αποτυχία, η ηρεμία την καταστροφή. Ξημερώνει ο καινούργιος χρόνος, το 2013, με περισσότερες αισιόδοξες προσδοκίες, ανανεωμένες ελπίδες, υποσχέσεις και όνειρα. Μια νέα σελίδα ανοίγεται για την ανθρωπότητα, στην οποία καλούνται οι άνθρωποι και τα έθνη να εγγράψουν νέους ωραίους δημιουργικούς μόχθους και ειρηνικά επιτεύγματα στην υπηρεσία του ανθρώπου, του κοινωνικού συνόλου, της ανθρωπότητας. Στην ανατολή του Νέου χρόνου, όπως συμβαίνει σε κάθε χρονικό ορόσημο, ο άνθρωπος σταματά για λίγο το ξέφρενο κυνήγι της βιοτικής του μέριμνας, κοιτάζει προς τα πίσω, καταμετρά τα επιτεύγματά του και επιλέγει να γράψει τον επίλογο ενός χρόνου, ανασκοπώντας την πορεία του. Γιατί όσο ο άνθρωπος προχωρεί προς τα εμπρός, τόσο επιτακτική αισθάνεται την ανάγκη να στρέφεται προς τα πίσω. Θέλει να αναλογισθεί, να ερευνήσει και να στοχασθεί τον δρόμο που διάνυσε, να διδάξει και να διδαχθεί, να προβληματίσει και να προβληματισθεί, να συναγάγει συμπεράσματα. Και τότε, χωρίς τον επηρεασμό της αμεσότητας, θα μπορέσει με περισσότερη αντικειμενικότητα και λιγότερο πάθος, να δώσει τις σωστές διαστάσεις στα γεγονότα, να αξιολογήσει την προσφορά του και να χαράξει την παραπέρα πορεία του. Στιγμές, λοιπόν, για απολογισμό του παρελθόντος και σχεδιασμό του μέλλοντος, σημείο απολογισμού και αναφοράς, όπως πάντα, η Ανατολή του Νέου Χρόνου. Σταθμός για ξαπόσταμα και κουράγιο. Για ανακωχή της πίκρας και της χαράς. Αν ιδούμε τις ώρες αυτές σαν υπεύθυνα κοινωνικά άτομα, τότε δεν είναι τίποτε άλλο παρά η ώρα της ευθύνης. Έτσι δεν μας μένει άλλο παρά να εξετάσουμε κριτικά και σε βάθος τις επιτυχίες μας και τις αποτυχίες μας φορτωμένοι με εμπειρίες του παρελθόντος και με τον φόβο του άγνωστου μέλλοντος που τυλίγει κάθε αυριανή ημέρα, με την αγωνία του πόσο θ αντέξουμε μέσα στις πρωτόγνωρες συνθήκες, που τα λάθη του παρελθόντος οδήγησαν την Πατρίδα μας. Μέσα στη βαθύτερη, πολυεπίπεδη οικονομική και πολιτική, κρίση που βρίσκεται η Χώρα μας με την απαισιοδοξία στα όρια της απελπισίας και της κατάθλιψης, όπου άτομα και κοινωνικές ομάδες είναι εκτεθειμένες στη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό και τους έχει αναγκάσει να βγουν στους δρόμους και να κατακλύσουν τις πλατείες, επιβάλλεται η έγκαιρη σύλληψη και ορθή εκτίμηση των μηνυμάτων των καιρών μας, που όσο ζοφεροί κι αν είναι, αφήνουν περιθώρια στον άνθρωπο να μην χάσει τον «Ά ν θ ρ ω π ο», να μην χάσει τον εαυτό του και την πορεία του, να μην χάσει την ανθρωπιά του. Όλοι έχουμε μέσα μας μεγάλα αποθέματα αγάπης, καλωσύνης και προσφοράς. Ο «σπινθήρας» της αγάπης που φωλιάζει μέσα μας ας εξελιχθεί σε φλόγα που θα ζεσταίνει τις καρδιές μας για να συμπαραστέκεται ασταμάτητα σ αυτούς που έχουν ανάγκη, να μετατραπεί σε δράση με πράξεις ανθρωπιάς, αλληλεγγύης, συμπαράστασης. Υπάρχουν στιγμές μέσα στο άπειρο διάγραμμα του χρόνου, που ο άνθρωπος, ανοίγοντας ατέλειωτα την καρδιά του στον άνθρωπο, παίρνει τον δρόμο της προσφοράς, της θυσίας, πλησιάζοντας απρόσκλητος το κοινωνικό σύνολο, για να χαράξει μέσα του νέες πορείες και να υλοποιήσει τους ανθρώπινους οραματισμούς, να συναντήσει τον συνάνθρωπό του και να του συμπαρασταθεί. Μέσα στις δύσκολες μέρες που περνάει η Πατρίδα μας, ας ιδούμε καλλίτερα τον άνθρωπο. Ας ακούσουμε τους παλμούς της καρδιάς του, ας αφουγκρασθούμε τα ψιθυρίσματα της ψυχής του. Έχει πολλά να ειπεί σε όποιον θελήσει, για μια έστω στιγμή, να τον ρωτήσει για το ποιός είναι, τι θέλει, τι ελπίζει, τι περιμένει από τον συνάνθρωπό του. Είναι μεγάλο πράγμα να ξέρεις πως κάποιος υπάρχει που νοιάζεται για σένα, που θ ακούσει το παράπονό σου, τους πόθους σου και θα ενδιαφερθεί για τα προβλήματά σου. Σκοπός της ζωής μας ας είναι το ενδιαφέρον μας για τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος για > Γράφει ο: Γεώργιος Δ. Αναγνωστόπουλος τον άνθρωπο. Στον άνθρωπο ας αφιερώσουμε την αγάπη μας, αυτό το ιδεώδες που δίδαξε ο Θεάνθρωπος Ιησούς. Ας είναι ευλογημένοι όσοι σκύβουν και όσοι άλλοι ακόμα θα σκύψουν πάνω στον άνθρωπο να αγγίξουν με την αίσθηση την αγωνία του, ας του ψιθυρίσουν μια λέξη αγάπης και συμπαράστασης, ας του ξεριζώσουν τον φόβο και την απόγνωση απ την καρδιά του. Μπορούν να το κάνουν. Ας το θελήσουν. Για τον εφήμερο αυτόν κόσμο, δεν μπορούμε να κτυπήσουμε την πόρτα της Θείας Αγάπης αν δεν έχουμε εξοφλήσει το χρέος του ενδιαφέροντός μας και της αγάπης μας προς τους συνανθρώπους μας και ας μην περιμένουμε επιβράβευση από τους ευεργετημένους συνανθρώπους μας, αλλά από το χαμόγελο του Θεού που καλωσορίζει τις καρδιές που κτυπούν στο ρυθμό της Αγάπης. Με τον ερχομό του Νέου Χρόνου, δεν έχουμε παρά να σκύψουμε με αγάπη πάνω στον άνθρωπο, να κάνουμε τα προβλήματά του και δικά μας προβλήματα, να του θυμήσουμε το μεγαλείο του και το δικαίωμά του να ζει ευτυχισμένος, το δικαίωμά του να είναι «άνθρωπος». Η αέναος ροή του χρόνου ας οδηγήσει τις σκέψεις μας στις σταθερές και αμετάθετες αξίες του ανθρώπου. Αυτές τις αρχές και αξίες ας υπηρετήσουμε. Η φθορά που συνακολουθεί το κύλισμα του χρόνου ας μεταφέρει την σκέψη μας στα άφθαρτα και αιώνια, ας φέρει τον άνθρωπο πιο κοντά στον συνάνθρωπό του, στον προορισμό του, στην ηθική του τελείωση, μέσα στη δίνη των σύγχρονων δύσκολων καιρών, της φτώχειας, απαισιοδοξίας και της αγχώδους ζωής. Αυτές τις ημέρες, με την Ανατολή του Νέου Χρόνου και την Γέννηση του Θεού της Αγάπης και της Καλωσύνης και όλα γύρω μας είναι γεμάτα φως και χαρά, που, όμως, γύρω μας υπάρχουν άνθρωποι που ζουν στη δυστυχία, ας αφήσουμε λίγο χώρο στ αφτιά μας ώστε μαζί με τους χαρμόσυνους ήχους της γιορταστικής καμπάνας ν ακούσουμε και τις κραυγές πόνου και δυστυχίας που μας τριγυρίζουν. Όλοι έχουν δικαίωμα στη ζωή, στη χαρά, στην ευτυχία. Χρόνια πολλά. Καλή Πρωτοχρονιά.

3 Με τη γέννηση του Χριστού 3 3 Ο Σεπτέμβρης κόντευε να βγει. Οι φωτεινές μέρες του καλοκαιριού είχαν γίνει παρελθόν και το χινόπωρο που σίμωνε μας ανάγκασε να νοιαστούμε για την επιβίωση. Ένα απόγευμα σαν γύρναγα από το σχολείο μερικά γκρίζα σύννεφα έπαιζαν κυνηγητό με τον αέρα κι ένα σμήνος σπουργίτια χαμηλοπετούσαν στη γη. Σαν άφησα τη σάκα με τα γράμματα η μάνα με περίλαβε για να καθαρίσουμε το πηγάδι. Σωτήριο ήταν τούτο το πηγάδι στην αυλή μας. Είχαμε νεράκι όταν το θέλαμε, όπως το θέλαμε. Όταν το χειμώνα έξω ξύριζε ο βοριάς ή έριχνε τις άσπρες μύγες το νερό από το πηγάδι μας έβγαινε αχνιστό και το κατακαλόκαιρο όταν ο ήλιος έσκαγε την πέτρα το νεράκι μας ήταν γάργαρο και δροσερό. Κι ούτε ήθελε πολλά. Μόνο μια φτυαριά ασβέστη για να ψοφάνε τα μικρόβια. Ο χειμώνας που πέρασε είχε πολλά κρύα μα λίγα χιόνια και οι βροχές ήταν λιγοστές. Μέρες τώρα ίσα που γανώνανε οι άκρες του και μετά τον τρύγο το νερό είχε σωθεί, μόνο ό,τι κρατούσε γύρω από το κολύμπι και το ξοδεύαμε με το δελτίο. Για αυτό φέτος έπρεπε να προλάβουμε να πιάσουμε και την παραμικρή σταγόνα, για να μας πορέψει μέχρι το επόμενο φθινόπωρο. Το κατέβασμα στο πηγάδι μου προκαλούσε φόβο όμως από εγωισμό δεν το ομολόγησα. Με ικανοποιούσε ότι εκείνη την ώρα ήμουν σημαντική. Ο πατέρας εκείνη την ώρα περιεργαζότανε τα ζωντανά μας σα να μου φαίνεται πως έμεινε στέρφη η προβατίνα φέτος άμα είναι στέρφη θα πάει για το τσιγκέλι, αποφάσισε η μάνα και έφτιαξε θηλιά την τριχιά, μού την πέρασε κάτω από τις μασχάλες και με κρέμασαν μέσα στο πηγάδι. Σαν πάτησα στον πάτο έψαξα μήπως καμιά ρίζα της κληματαριάς είχε τρυπήσει τα τοιχώματα κι ύστερα με ένα γούδρο έσπρωξα νερά και λάσπη στο κολύμπι. Μέσα στο πηγάδι επικρατούσε απόκοσμη ησυχία και η ανάσα της γης ανάδινε ζέστα ανάκατη με υγρασία. Για την καθαριότητα δεν παίρνω όρκο ότι την έκανα σχολαστικά, αλλά ποτέ κανείς μας δεν έπαθε τίποτα. Καμιά φορά εμφανίζονταν κοψαντέρες στο κύπελλο αλλά αυτό συνέβαινε γιατί στην παραχαριά μας να μην χάσουμε στάλα είχαμε βάλει στο πηγάδι το νερό από τα πρωτοβρόχια και δεν αφήσαμε να ξεπλυθεί η ατμόσφαιρα και τα κεραμίδια από τη σκόνη. Κόντευα να τελειώσω όταν ένα μαύρο πέπλο με τύλιξε. Δεν κατάλαβα πως έγινε απόλυτη ησυχία σε απόλυτο σκοτάδι. Σάστισα, κι ο φόβος έφερε βουή στα αυτιά μου, πάγωσε τα κομμάτια μου και τα έκανε ασήκωτα και θάμπωσε τα μάτια μου. Κι εκεί που η καρδιά μου κόντευε να πεταχτεί έξω από τα στήθια μου μια στάλα γαλάζιος ουρανός ανέτειλε. - τέτοιο χρώμα θα έχει ο Παράδεισος, σκέφτηκα, αλλά τόση φασαρία και αναμπουμπούλα δεν ταίριαζε στον Παράδεισο. Στύλωσα καλύτερα τα αφτιά μου και αγροίκησα γνώριμες φωνές. Η μάνα κατσάδιαζε τον αδελφό μου. - μούστου! θα σταλπιάσει το αίμα του χαϊβανιού. Πώς δεν το σκέφτηκα νωρίτερα, ο Χαράλαμπος για να με τρομάξει είχε κλείσει το καπάκι. - ας βγω έξω, σκέφτηκα, και θα του το γουρμπάσω το τομάρι! Ευτυχώς μου έριξαν πάλι την τριχιά και δέθηκα για να με τραβήξουν έξω. Μα το ανέβασμα ήταν χειρότερο γιατί η τριχιά στριβόταν και εγώ ερχόμουν γυροβολιά και είπα πως θα μου βγουν τα σκώτια. Και δεν είχα τον πόνο μου, είχα και τον Χαράλαμπο να με κοροϊδεύει - τσοφλιού! τσοφλιού! σε είδα, σκιάζεσαι - δε σκιάζομαι, δε σκιάζομαι προσπάθησα να αντριευτώ μα τα τσαγούλια μου παίζανε ταμπούρλο. έι, Θυμιγάκι, σκιάχτηκες; με ρώτησε κι ο πατέρας όχι, αλλά πείνασα, να με τσάκισε τρεμούλα, είπα την πρώτη δικαιολογία που μου ήρθε και τύλιξα τον ντορό. Και ενώ περιμέναμε τη βροχή και παρόλο που οι μέρες κυλούσαν συννεφιασμένες τα πρωτοβρόχια δεν έλεγαν να εμφανιστούν. Οι σπόροι έμεναν καλά κλεισμένοι στη μήτρα της γης και κάποια χορταράκια που βιάστηκαν και ξεφύτρωσαν πήραν να στρίψουν, τα πρόβατα βέλαζαν στα χωράφια από την νηστικομάρα αφού τίποτα δεν βλάστησε για να φάνε και τα τσόνια κόντευαν να μας χτυπήσουν το τζάμι για κανένα ψίχουλο. Οι χωριανοί παρατηρούσαν τα σύννεφα στον ουρανό, για να δουν ποιο θα φέρει τη βροχή και μελέταγαν το πέταγμα των πουλιών για να προβλέψουν αν έρχεται μπόρα και προσπαθούσαν να θυμηθούν τι έδειξαν τον Αύγουστο τα μερομήνια, αλλά καθημερινά έπεφταν έξω. Τα σύννεφα πέρναγαν ψηλά κι έβρεχαν σ άλλους τόπους και τα δικά μας τα χωράφια τα λιάνιζε ο βοριαδέλος. - ξεράθηκε ο τόπος, αναστέναζαν οι γεωργοί - στέρεψαν οι στέρνες, δεν θα χουμε νερό να πιούμε, κλαίγονταν οι νοικοκυράδες - θα ψοφήσουν τα ζωντανά, δεν βρίσκουν τίποτα να βοσκήσουν, παραπονιόντουσαν οι τσοπάνηδες. - Η ανομβρία είναι κατάρα του Θεού, αποφάνθηκαν οι θεοσεβούμενοι. Κάτι είδε ο Μεγαλοδύναμος, μας σιχάθηκε και απομακρύνθηκε. Μόνο με προσευχή και μετάνοια θα τον φέρουμε πίσω. Είδαν κι απόειδαν λοιπόν κι έτρεξαν στον παπά Δημήτρη και τον παρακάλεσαν να ζητήσει τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας για να κάνουμε δέηση να μας φέρει τη βροχή. Ένα πρωινό οι γεωργοί άφησαν το σκάψιμο, οι βοσκοί έκλεισαν τα ζωντανά τους στο μαντρί, οι νοικοκυρές παράτησαν τη σκούπα και το φαράσι, οι μαθητές κι οι δάσκαλοι κλείσανε τα βιβλία, τα τσόνια σηκώθηκαν απ τα κλαριά και με μπροστάρη τον παπά Δημήτρη που στα χέρια του κρατούσε τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας βγήκαμε έξω από το χωριό, σταθήκαμε στην άκρη του δρόμου και κάναμε λιτανεία. Φαίνεται πως το βάθος της πίστης των ανθρώπων του χωριού μας ήταν μεγάλο, κι η Παναγία εισάκουσε τις παρακλήσεις τους κι η πολυπόθητη βροχή δεν άργησε να πέσει σε ανάλαφρο ρυθμό. - χρυσάφι! χρυσάφι! είναι τούτο το νερό, θαύμαζαν όλοι και μακάριζαν τη Χάρη της Παναγίας. Χοντρές σταγόνες μαστίγωναν τα κεραμίδια στις σκεπές και κατρακυλούσαν στα καλάνια και γέμιζαν τις στέρνες και τα πηγάδια και πότιζαν βαθιά τη γη, και φούσκωσαν τους σπόρους για να φυτρώσουν και ξέπλυναν τα πρόσωπά μας. Κι ύστερα από λίγες μέρες που βγήκε πάλι ο ήλιος, καλωσόρισε το αχνοπράσινο χορτάρι που στεφάνωνε λόφους και χωράφια γύρω από το χωριό. Ένα βράδυ που έβρεχε δυνατά κάποιος χτύπησε την πόρτα μας. Ήταν μια μακρινή ξαδέρφη της μάνας μου που ζούσε χρόνια στην Αθήνα. Πίσω από την πόρτα άφησε μια λαμπάδα σαν το μπόι της και σίμωσε στο τζάκι. Το και το ξαδέρφη είπε, πάω τόσα χρόνια παντρεμένη και δε μπορώ να σταυρώσω παιδί. Και το σόι του άντρα μου άρχισε να βάζει λόγια και να με λέει μαρμάρα. Ας μούδινε και μένα η Παναγία μια μύγα και θα γλείψω τη γη σα πρόβατο κι άρχισαν τα μάτια της να τρέχουν ποτάμια. Πρωί -πρωί την άλλη μέρα πήγε το τάμα της στην εκκλησία και δεν την ξανάδαμε. Στις 21 του Νοέμβρη ανήμερα της Παναγίας της Μεσοσπορίτισσας η μάνα με έστειλε στην εκκλησία με μια πετσέτα του αργαλειού που στη μια άκρη της είχε δεμένο μια χούφτα στάρι και στην άλλη άκρη μια χούφτα κριθάρι. Πήγα και τα ακούμπησα στο πρεβάζι μπροστά από την Αγία Πύλη. Σιγά σιγά οι πετσέτες αυγάτισαν, αφού όλοι οι χωριανοί έφεραν τη δική τους προσφορά για να ευλογηθούν τα γεννήματά τους και να έχουν πλούσια σοδιά. Η λειτουργία ήταν σεμνή όπως αρμόζει στη μάνα γη, στους καρπούς της και στους εργάτες της. Ο ναός μοσχοβολούσε θυμίαμα και βασιλικό και από τα χρωματιστά βιτρώ έμπαινε ένας χλωμός ήλιος που πρόσθετε κατανυκτικότητα και αυτοσυγκέντρωση. Στο τέλος ο παπούλης μας άγιασε με ένα κλωνάρι βασιλικό και σίμωσα να πάρω την πετσέτα μου, όμως - ποια είναι η δική μου; Όλες έμοιαζαν, αλλά και σε όλες το περιεχόμενο ήταν ίδιο. Δε βασανίστηκα ιδιαίτερα, την ίδια ευλογία είχαν πάρει όλες, έπιασα μία και την έφερα στο σπίτι. Βέβαια δεν είχε την ίδια άποψη η μάνα. Σα γνώρισε την πετσέτα που δεν ήταν δικιά της με πρόγγηξε αλλά χάρη στην ιερότητα της μέρας γλύτωσα μόνο με μια κατσάδα. Αργότερα ανοίξαμε την πετσέτα και τα σπόρια, άλλα τα σπείραμε στα χωράφια για να είναι ευλογημένα κι άλλα τα σκορπίσαμε να τα φάνε τα πουλιά. Ύστερα μπήκε ο Δεκέμβρης και το κρύο δεν μας άφηνε να ξεμυτίσουμε από την πόρτα. Κάθε βράδυ ο πατέρας σαν γύριζε από την αγορά μας έλεγε βάλτε κάνα ξύλο στη φωτιά, έχει καθαροξαστέρι όξω, θα ψήσει τα φίδια απόψε, αλλά η μάνα είχε άλλη άποψη χωρίστε τα δαυλιά, θα χωνέψουν μέχρι το πρωί, πάει ο γίκος σώθηκε κι είναι πίσω ο χειμώνας ακόμα και παρόλο που ρίχναμε πάνω μας ένα τράφο ρούχα δε λέγαμε να ζεσταθούμε. Την προπαραμονή των Χριστουγέννων πριν ακόμα χαράξει και ενώ ο αέρας λυσσομανούσε και τράνταζε πόρτες και παράθυρα το παραπονεμένο βέλασμα της προβατίνας μας μάς έφερε στο κατώι. από χτες δεν είχε όρεξη, και όλο ερχόταν γυροβολιά, είπε η μάνα μου διάλεγε τον τόπο, θα γεννήσει, δεν έμεινε στέρφη τελικά χάρηκε ο πατέρας μου, στρώστε μερικά τσουβάλια καταή να έχει στέγνη και έσκυψε κοντά της, την χάιδευε και της μιλούσε χαμηλόφωνα. Σε λίγο πρόβαλε το αρνάκι τυλιγμένο μέσα σε σφέρλες και αίματα. Ο πατέρας μου το έπιασε απαλά αρνάδα, ανακοίνωσε και το ακούμπησε δίπλα στη μάνα του Θα ήθελα να το χαϊδέψω αλλά ο πατέρας μου απαγόρεψε δε θα το θέλει η μάνα του μετά, μου είπε. Η προβατίνα έσκυψε και έγλειψε το μικρό της και το καθάριζε και το μουσούδιζε και το παρότρυνε να σταθεί στα πόδια του και το έσπρωχνε να σιμώσει στο μαστάρι της μα εκείνο δεν ποδάρωνε. Η αλήθεια είναι πως το αρνάκι ήταν λίγο αχαμνό αλλά σημασία είχε ότι θα είχαμε γάλα κι έτσι το άφησα να το νταντέψει η μαμά του και εγώ έτρεξα και χώθηκα στο κρεβάτι μου και χουβούλιασα μέσα στα σκεπάσματα. Αργά το απόγευμα ο ταχυδρόμος έφερε μερικές ευχετήριες κάρτες που τις βάλαμε πάνω στο τζάκι και ένα γράμμα. Ήταν ένα γράμμα από την ξαδέρφη που μέσα σε λίγες αράδες έκλεινε όλη της την ευτυχία. Η Χάρη της Παναγίας έλεγε, τη βοήθησε και θα γινόταν μανούλα. Η χαρά της έγινε και δική μας και το πρωί που τα παιδιά έλεγαν τα Κστόϊαννα η μάνα άφησε να τα πουν όλα και δεν είπε μας τάειπανε σαν άλλες φορές. Το πρωί των Χριστουγέννων πήγαμε στην εκκλησία και μετά μοιράσαμε τα χριστόψωμα στους παππούδες και τις κουλούρες στα ξαδέρφια μας και πήραμε τις δικές μας. Αργότερα πέρασε ο παππούλης και σήκωσε ύψωμα και το σπίτι μοσκοβόλησε θυμίαμα, κανέλλα και πετιμέζι. Το απόγευμα πέρασε χαλαρά δίπλα στο τζάκι με μανταρίνια, φυρίκια και ξερά σύκα. Μια ευχάριστη αίσθηση για την αναμενόμενη ευτυχία είχε μπει στην καρδιά μας. Πάντα η γέννηση του Χριστού φέρνει ακόμα πολλά μικρά θαύματα. Καλά Χριστούγεννα. Χανιά 18/11/12 Έφη Κοκκίνη-Τσισκάκη

4 4 Aπό την επίσκεψη στη Λαύρα του Αγίου Ευθυμίου Όπως αναφέρεται στο βίο του Αγίου Ευθυμίου, ο Άγιος μαζί με τον συνασκητή του Όσιο Θεόκτιστο ίδρυσαν τρία μοναστήρια. Ένα απ αυτά είναι το μοναστήρι-λαύρα στην έρημο, 17 χλμ. νοτίως της Ιερουσαλήμ, στο δρόμο για την Ιεριχώ, μετά την Βηθανία. Πέρυσι, από 2 έως 9 Σεπτεμβρίου, ο αρχιμανδρίτης π. Νεκτάριος Καλύβας διοργάνωσε προσκύνημα στους Αγίους Τόπους, όπου συμμετείχαν και δέκα οκτώ (18) Αγιαθυμιώτες. Αναλυτική παρουσίαση εκείνου του προσκυνήματος έγινε από τον Ευθύμιο Κ. Γλυμή στο φύλλο 83 (Δεκέμβριος 2011) των «Α.Ν.». Από το κείμενο αυτό πληροφορηθήκαμε ότι, μεταξύ άλλων, επισκέφθηκαν και την Λαύρα του Αγίου Ευθυμίου, αλλά δεν μπόρεσαν να μπουν στον περιφραγμένο χώρο και να δουν λεπτομέρειες. Ο χώρος της κατεστραμμένης, με τα χρόνια και τις επιδρομές, Λαύρας είναι επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος. Έχουν γίνει ανασκαφές τον 19ο αιώνα, αλλά και προ εικοσαετίας από τον Έλληνα αρχαιολόγο Ιωάννη Μεϊμάρη. Φέτος τον Σεπτέμβριο, σε αντίστοιχη προσκυνηματική επίσκεψη, οι συμμετέχοντες, μεταξύ των οποίων και κάποιοι συγχωριανοί μας, ήταν περισσότερο τυχεροί και μπόρεσαν να μπουν στον χώρο της Λαύρας και να δουν περισσότερες λεπτομέρειες. Οι φωτογραφίες τις οποίες δημοσιεύουμε και τις οποίες μας πρόσφερε η Παναγούλα Κων. Λαλλά είναι από την επίσκεψη στη Λαύρα του Αγίου Ευθυμίου. Σ.Ε.Κ Η κρύπτη Η κρύπτη Το κελί του Αγίου Ευθυμίου Ψηφιδωτό από το ναό

5 Το Βλογημένο Μαντρί 5 5 > του Φώτη Κόντογλου Τα Χριστούγεννα κι οι άλλες μεγάλες γιορτές που πλησιάζουν, δεν βρίσκουν για ακόμη μια χρονιά φέτος, ανθρώπους με γιορτινή διάθεση, όπως παλιότερα. Άνεργοι, μισθωτοί και συνταξιούχοι γονατισμένοι κι αποκαμωμένοι, με ανησυχίες κι ανασφάλεια για το αύριο, όλοι δυσκολευόμαστε να ανοίξουμε όπως άλλοτε την πόρτα στην ελπίδα, να ξαναγεννηθούμε στο κλίμα και το πνεύμα των Άγιων ημερών. Έχομε κάτι λοιπόν να κάνουμε; Μπορεί ή αξίζει να αντιστραφεί, έστω για λίγο αυτή η ψυχική διάθεση; Η στήλη, που κάθε χρόνο συντροφεύει τις ευχές με κείμενα ικανά να προκαλέσουν την απαραίτητη αλλαγή στις καρδιές, δοκιμάζει κι εφέτος, με αφήγηση γιορτής σε σκληρό περιβάλλον, αλλά με εσωτερικές διεργασίες που μπορεί να αγγίξουν, να προβάλουν οπτικές για σθένος, αντοχή, ανάπλαση εαυτού κι επιθυμιών στην κατεύθυνση μονιμότερης γαλήνης. Ευχές για αληθινές ελπίδες καλυτέρευσης σε όλους και για όλα Κάθε χρόνο ο Άγιος Βασίλης τις παραμονές της Πρωτοχρονιάς γυρίζει από χώρα σε χώρα κι από χωριό σε χωριό, και χτυπά τις πόρτες για να δει ποιος θα τον δεχτεί με καθαρή καρδιά. Μια χρονιά λοιπόν, πήρε το ραβδί του και τράβηξε. Ήτανε σαν καλόγερος ασκητής, ντυμένος με κάτι μπαλωμένα παλιόρασα, με χοντροπάπουτσα στα ποδάρια του και μ ένα ταγάρι περασμένο στον ώμο του. Γι αυτό τον παίρνανε για διακονιάρη και δεν τ ανοίγανε την πόρτα. Ο Άγιος Βασίλης έφευγε λυπημένος, γιατί έβλεπε την απονιά των ανθρώπων και συλλογιζότανε τους φτωχούς που διακονεύουνε, επειδής έχουνε ανάγκη, μ όλο που αυτός ο ίδιος δεν είχε ανάγκη από κανέναν, κι ούτε πεινούσε, ούτε κρύωνε. Αφού βολόδειρε από δω κι από κει, κι αφού πέρασε από χώρες πολλές κι από χιλιάδες χωριά και πολιτείες, έφταξε στα ελληνικά τα μέρη, που ναι φτωχός κόσμος. Απ όλα τα χωριά πρόκρινε τα πιο φτωχά, και τράβηξε κατά κει, ανάμεσα στα ξερά βουνά που βρισκόντανε κάτι καλύβια, πεινασμένη λεμπεσουριά 1. Περπατούσε νύχτα κι ο χιονιάς βογκούσε, η πλάση ήτανε πολύ άγρια. Ψυχή ζωντανή δεν ακουγότανε, εξόν από κανένα τσακάλι που γάβγιζε. Αφού περπάτηξε κάμποσο, βρέθηκε σ ένα απάγκιο που έκοβε ο αγέρας από να μικρό βουνό, κι είδε ένα μαντρί κολλημένο στα βράχια. Άνοιξε την αυλόπορτα που ήτανε καμωμένη από άγρια ρουπάκια 2 και μπήκε στη μάντρα. Τα σκυλιά ξυπνήσανε και πιάσανε και γαβγίζανε. Πέσανε απάνω του να τον σκίσουνε μα, σαν πήγανε κοντά του, σκύψανε τα κεφάλια τους και σερνόντανε στα ποδάρια του, γλείφανε τα χοντροπάπουτσά του, γρούζανε φοβισμένα και κουνούσανε παρακαλεστικά τις ουρές τους. Ο Άγιος σίμωσε στο καλύβι του τσομπάνου και χτύπησε την πόρτα με το ραβδί του και φώναξε: «Ελεήστε με, χριστιανοί, για τις ψυχές των αποθαμένων σας! Κι ο Χριστός μας διακόνεψε σαν ήρθε σε τούτον τον κόσμο!». Η πόρτα άνοιξε και βγήκε ένας τσομπάνης, παλικάρι ως εικοσιπέντε χρονώ, με μαύρα γένια και δίχως να δει καλά καλά ποιος χτυπούσε την πόρτα, είπε στο γέροντα: «Πέρασε μέσα στ αρχοντικό μας να ζεσταθείς! Καλή μέρα και καλή χρονιά!». Αυτός ο τσομπάνης ήτανε ο Γιάννης ο Μπάικας, που τον λέγανε Γιάννη Βλογημένον, άνθρωπος αθώος σαν τα πρόβατα που βόσκαγε, αγράμματος ολότελα. Μέσα στην καλύβα έφεγγε με λιγοστό φως ένα λυχνάρι. Ο Γιάννης, σαν είδε στο φως πως ο μουσαφίρης ήτανε γέροντας καλόγερος, πήρε το χέρι του και τ ανασπάστηκε και τό βαλε απάνω στο κεφάλι του. Ύστερα φώναξε και τη γυναίκα του, ως είκοσι χρονώ κοπελούδα, που κουνούσε το μωρό τους μέσα στην κούνια. Κι εκείνη πήγε ταπεινά και φίλησε το χέρι του γέροντα, κι είπε: «Κόπιασε, παππού, να ξεκουραστείς». Ο Άγιος Βασίλης στάθηκε στην πόρτα και βλόγησε το καλύβι κι είπε: «Βλογημένοι νά σαστε, τέκνα μου, κι όλο το σπιτικό σας! Τα πρόβατά σας να πληθαίνουν ως του Ιώβ μετά την πληγήν και ως του Αβραάμ και ως του Λάβαν! Η ειρήνη του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού να είναι μαζί σας!». Ο Γιάννης έβαλε ξύλα στο τζάκι και ξελόχισε 3 η φωτιά. Ο Άγιος απίθωσε σε μια γωνιά το ταγάρι του, ύστερα έβγαλε το μπαλωμένο το ράσο του κι απόμεινε με το ζωστικό του. Τον βάλανε κι έκατσε κοντά στη φωτιά, κι η γυναίκα τού βαλε και μια μαξιλάρα ν ακουμπήσει. Ο Άγιος Βασίλης γύρισε κι είδε γύρω του και ξανάπε μέσα στο στόμα του: «Βλογημένο νά ναι τούτο το καλύβι!». Ο Γιάννης μπαινόβγαινε, για να φέρει τό να και τ άλλο. Η γυναίκα του μαγείρευε. Ο Γιάννης ξανάριξε ξύλα στη φωτιά. Μονομιάς φεγγοβόλησε το καλύβι με μιαν αλλιώτικη λάμψη και εφάνηκε σαν παλάτι. Τα δοκάρια σαν νά τανε μαλαμοκαπνισμένα, κι οι πυτιές 4 που ήτανε κρεμασμένες σαν να γινήκανε χρυσά καντήλια, και τα τυροβόλια κι οι καρδάρες και τ άλλα τα σύνεργα που τυροκομούσε ο Γιάννης, λες κι ήτανε διαμαντοκολλημένα. Και τα ξύλα που καιγόντανε στη φωτιά ευωδιάζανε σαν μοσκολίβανο και δεν τρίζανε, όπως τρίζανε τα ξύλα της φωτιάς, παρά ψέλνανε σαν τους αγγέλους πού ναι στον Παράδεισο. Ο Γιάννης ήτανε καλός άνθρωπος, όπως τον έφτιαξε ο Θεός. Φτωχός ήτανε, είχε λιγοστά πρόβατα, μα πλούσια καρδιά: «Τη πτωχεία τα πλούσια!». Ήτανε αυτός καλός, μα είχε και καλή γυναίκα. Κι όποιος τύχαινε να χτυπήσει την πόρτα τους, έτρωγε κι έπινε και κοιμότανε. Κι αν ήτανε και πικραμένος, έβρισκε παρηγοριά. Γι αυτό κι ο Άγιος Βασίλης κόνεψε στο καλύβι τους, ξημερώνοντας Πρωτοχρονιά, παραμονή της χάρης του, κι έδωσε την ευλογία του. Κείνη τη νύχτα τον περιμένανε όλες οι πολιτείες και τα χωριά της οικουμένης, αρχόντοι, δεσποτάδες κι επίσημοι ανθρώποι, πλην εκείνος δεν πήγε σε κανέναν τέτοιον άνθρωπο, παρά πήγε στο μαντρί του Γιάννη του Βλογημένου. Σαν βολέψανε τα πρόβατα, μπήκε μέσα ο Γιάννης και λέγει στο γέροντα: «Γέροντα, μεγάλη χαρά έχω απόψε που ήρθες, ν ακούσουμε κι εμείς κανένα γράμμα, γιατί δεν έχουμε εκκλησία κοντά μας, μήτε καν ρημοκλήσι. Εγώ αγαπώ πολύ τα γράμματα της θρησκείας μας, κι ας μην τα καταλαβαίνω, γιατί είμαι ξύλο απελέκητο. Μια φορά μας ήρθε ένας γέροντας Αγιονορίτης και μας άφησε τούτη την αγιωτική φυλλάδα, κι αν λάχει να περάσει κανένας γραμματιζούμενος καμιά φορά, τον βάζω και τη διαβάζει. Εγώ όλα όλα τα γράμματα που ξέρω είναι τρία λόγια που τά λεγε ένας γραμματιζούμενος, που έβγαζε λόγο στο χωριό, δυό ώρες από δω, κι από τις πολλές φορές που τά λεγε, τυπωθήκανε στη θύμησή μου. Αυτός ο γραμματικός έλεγε και ξανάλεγε: Σκώνιτι ου μήτηρ του κι τουν ανισπάζιτι κι του λέγ : Τέκνου μου! Τέκνου μου!. Αυτά τα γράμματα ξέρω». Ήτανε μεσάνυχτα. Ο αγέρας βογγούσε. Ο Άγιος Βασίλης σηκώθηκε απάνου και στάθηκε γυρισμένος κατά την ανατολή κι έκανε το σταυρό του τρεις φορές. Ύστερα έσκυψε και πήρε από το ταγάρι του μια φυλλάδα κι είπε: «Ευλογητός ο Θεός ημών πάντοτε, νυν και αει και εις τους αιώνας των αιώνων!». Ο Γιάννης πήγε και στάθηκε από πίσω του και σταύρωσε τα χέρια του. Η γυναίκα του βύζαξε το μωρό και πήγε κι εκείνη και στάθηκε κοντά στον άντρα της. Κι ο γέροντας είπε το «Θεός Κύριος» και τ απολυτίκιο της Περιτομής «Μορφήν αναλλοιώτως ανθρωπίνην προσέλαβες», χωρίς να πει και το δικό του τ απολυτίκιο, που λέγει: «Εις πάσαν την γην εξήλθεν ο φθόγγος σου». Έψελνε γλυκά και ταπεινά, κι ο Γιάννης κι η Γιάνναινα τον ακούγανε με κατάνυξη και κάνανε το σταυρό τους. Κι είπε ο Άγιος Βασίλης τον όρθρο και τον κανόνα της εορτής «Δεύτε λαοί, άσωμεν», χωρίς να πει το δικό του κανόνα «Σου την φωνήν έδει παρείναι, Βασίλειε». Κι ύστερα είπε όλη τη λειτουργία κι έκανε απόλυση. Καθίσανε στο τραπέζι και φάγανε, ο Άγιος Βασίλειος ο Μέγας, ο Γιάννης ο Βλογημένος, η γυναίκα του κι ο μπάρμπα - Μάρκος ο Βουβός, που τον είχε συμμαζέψει ο Γιάννης και τον βοηθούσε. Και, σαν αποφάγανε, έφερε η γυναίκα τη βασιλόπιτα και την έβαλε απάνω στο σοφρά. Κι ο Άγιος Βασίλης πήρε το μαχαίρι και σταύρωσε τη βασιλόπιτα κι είπε: «Εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος!». Κι έκοψε το πρώτο το κομμάτι κι είπε: «του Χριστού», έκοψε το δεύτερο κι είπε: «της Παναγίας», κι ύστερα έκοψε το τρίτο και δεν είπε: «του Αγίου Βασιλείου», αλλά είπε: «του νοικοκύρη του Γιάννη του Βλογημένου!». Πετάγεται ο Γιάννης και του λέγει: «Γέροντα, ξέχασες τον Αϊ-Βασίλη!». Του λέγει ο Άγιος: «Αλήθεια, τον ξέχασα!». Κι έκοψε ένα κομμάτι κι είπε: «Του δούλου του Θεού Βασιλείου!». Ύστερα έκοψε πολλά κομμάτια, και σε κάθε ένα που έκοβε έλεγε: «της νοικοκυράς», «του μωρού», «του δούλου του Θεού Μάρκου του μογιλάλου 5», «του σπιτιού», «των ζωντανών», «των φτωχών». Λέγει πάλι ο Γιάννης στον Άγιο: «Γέροντα, γιατί δεν έκοψες για την αγιοσύνη σου;». Του λέγει ο Άγιος: «Έκοψα, ευλογημένε!». Μα ο Γιάννης δεν κατάλαβε τίποτα, ο καλότυχος! Έστρωσε η γυναίκα, για να κοιμηθούνε. Σηκωθήκανε να κάνουνε την προσευχή τους. Ο Άγιος Βασίλης άνοιξε τις απαλάμες του κι είπε την δική του την ευχή, που τη λέγει ο παπάς στη λειτουργία: «Κύριος ο Θεός μου, οίδα ότι ουκ ειμι άξιος, ουδέ ικανός, ίνα υπό την στέγην εισέλθης του οίκου της ψυχής μου». Σαν τελείωσε την ευχή κι ετοιμαζόντανε να πλαγιάσουνε, του λέγει ο Γιάννης: «Εσύ, γέροντα, που ξέρεις τα γράμματα, πες μας σε ποιά παλάτια άραγες πήγε απόψε ο Αϊ-Βασίλης; Οι αρχόντοι κι οι βασιλιάδες τί αμαρτίες μπορεί νά χουνε; Εμείς οι φτωχοί είμαστεν αμαρτωλοί και κακορίζικοι, επειδής η φτώχεια μάς κάνει να κολαζόμαστε!». Ο Άγιος Βασίλης δάκρυσε. Σηκώθηκε πάλι απάνω, άπλωσε τις απαλάμες του και ξαναείπε την ευχή αλλιώτικα: «Κύριε ο Θεός μου, οίδας ότι ο δούλος Ιωάννης ο απλούς εστιν άξιος και ικανός, ίνα υπό την στέγην αυτού εισέλθης, ότι νήπιος υπάρχει, και των τοιούτων εστίν η βασιλεία των ουρανών». Και πάλι δεν κατάλαβε τίποτα ο Γιάννης ο καλότυχος, ο Γιάννης ο Βλογημένος. Φ. Κόντογλου, «Έργα», τ.α 1 φτωχολογιά 2 αγριοβελανιδιές 3 ζωήρεψε 4 Ένζυμο για το πήξιμο του γάλακτος στην παραγωγή τυριού 5 μουγγός

6 6 Το πλεόνασμα του ελλείμματος: ένα ιδιότυπο προσωπείο του Γιάννη Σκαρίμπα Αν η Γενιά του 30 ανέπτυξε μια διπλή, αντιφατική σχέση με την πραγματικότητα, όπως επισημαίνει ο αείμνηστος Πάν. Μουλλάς, και οι συγγραφείς της, με κριτήριο αυτή τη σχέση, μπορεί να θεωρηθεί ότι ανήκουν στην παράδοση ή στην πρωτοπορία, τότε ο Σκαρίμπας πρέπει να τοποθετηθεί στην εμπροσθοφυλακή της πρωτοπορίας. Ένα από τα βασικά όπλα μέσω των οποίων κατέκτησε αυτή τη θέση είναι η μοντέρνα ειρωνεία του η οποία υπονομεύει ή και ανατρέπει κάθε καθεστηκυία τάξη πραγμάτων τόσο σε επίπεδο νοηματικό όσο και σε επίπεδο γλωσσικής κατασκευής. Ένας τρόπος για να μελετήσει κανείς αυτή του την κατάκτηση είναι να προσεγγίσει την ειρωνεία του έργου του στο επίπεδο της γλωσσικής ύλης και των εργαλείων που ως συγγραφέας διαθέτει για την πραγμάτωση του στόχου του. Ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία του είναι οι χαρακτήρες. Η μελέτη της ταυτότητας των ιδιότυπων χαρακτήρων του Σκαρίμπα συνιστά μια υπόθεση εργασίας ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα, εφόσον φωτίζει τη λογοτεχνική του ενδοχώρα και βοηθά στη μελέτη της προσωπικής του μυθολογίας. Για τις ανάγκες της παρούσας εργασίας θα εστιάσω σε ένα δραματικό προσωπείο που πλάθει ο συγγραφέας στη δεκαετία του 1920 και εγκαθιστά στην πρώτη του συλλογή διηγημάτων με τίτλο Καϋμοί στο Γριπονήσι (1930). 1 Πρόκειται για τον πρωταγωνιστή του διηγήματος «Ούλοι μαζί κι ο έρωτας», ο οποίος είναι κωφάλαλος. Αλλά πριν έρθουμε στον ανώνυμο ήρωα του Σκαρίμπα οφείλουμε να εξετάσουμε κάποιους παραδειγματικούς χαρακτήρες της νεοελληνικής πεζογραφίας, με ανάλογη αναπηρία, έως την εποχή που εμφανίζεται το διήγημα του Σκαρίμπα, με στόχο να ανιχνεύσουμε το βαθμό ηγεμονίας της «αρτιμελούς» κανονικότητας, σύμφωνα με την οποία οι ανάπηροι, άρα και οι κωφάλαλοι, συνδέονται με μια σειρά αρνητικών στερεοτύπων, τα οποία συνιστούν έκδοχα ενός «πολιτισμικού ιμπεριαλισμού» έκτυπου στα λογοτεχνικά κείμενα. 2 Μια αναδρομή, λοιπόν, στη νεοελληνική πεζογραφία έχει να επιδείξει αρκετούς κωφάλαλους οι οποίοι είτε ως πρωταγωνιστές είτε ως δευτεραγωνιστές εμφανίζονται σε αρκετά έργα του 19ου και του 20ού αιώνα (του Τίμου Μωραϊτίνη, του Αλέξανδρου Μωραϊτίδη, του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, του Γεωργίου Δροσίνη, του Γιάννη Ψυχάρη, του Αργύρη Εφταλιώτη, του Ζαχ. Παπαντωνίου, του Δημοσθένη Βουτυρά, του Νίκου Καζαντζάκη, του Στράτη Μυριβήλη, του Παντελή Πρεβελάκη, του Νίκου Αθανασιάδη, του Τάσου Αθανασιάδη, του Ηλία Βενέζη, για να μείνω στις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις, έως τη Γενιά του 30). Αλλά και η ξένη λογοτεχνία επεφύλαξε ιδιαίτερη θέση στους κωφάλαλους οι οποίοι εμφανίζονται σε πολλά έργα από τον Σαίξπηρ και τον Θερβάντες ως τον Ίβο Άντριτς και τον Ιόν Λούκα Καρατζιάλε. 3 Η συστηματική εξέταση της παρουσίας των κωφάλαλων και γενικότερα των ανάπηρων στη νεοελληνική λογοτεχνία συνιστά μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα υπόθεση εργασίας, καθώς η αναπαράσταση των χαρακτήρων αυτών στη λογοτεχνία, είναι, όπως έδειξε ο Martin F. Norden για στον κινηματογράφο, μια πολιτική πράξη και συνδέεται άμεσα με την τάση της εξουσίας να αντιμετωπίζει τις μειονότητες διαιρώντας και απομονώ- Le sujet de l écrivain, c est l écriture Wolfgang A. Luchting νοντας. Η εξεικόνιση των ανάπηρων χαρακτήρων στη λογοτεχνία είναι πρωτίστως μια πολιτισμική κατασκευή, η οποία συνήθως ορίζεται από την κυρίαρχη ιδεολογία. Η τάση των κινηματογραφιστών να απομονώνουν τους ανάπηρους χαρακτήρες στα έργα τους είναι συμβατή με τον τρόπο με τον οποίο η συμβατική κοινωνία αντιμετώπιζε τους ανάπηρους επί αιώνες: έκανε ό,τι είναι δυνατόν για να διατηρήσει την εξουσία της κρατώντας τις μειονότητες, στις οποίες ανήκουν οι ανάπηροι, άρα και οι κωφάλαλοι, «στη θέση τους», δηλαδή εκτός κοινωνίας. Στην περίπτωση των ανάπηρων η βιομηχανία του κινηματογράφου δημιούργησε με τα χρόνια μια σειρά στερεοτύπων, τόσο σταθερών και διαβρωτικών, ώστε να γίνουν βασικό όχημα πρόσληψης των ανάπηρων από την κοινωνία και να συσκοτίσουν την πρόσληψη της αναπηρίας από τους ίδιους τους ανάπηρους. Επιπλέον, όπως έδειξε ο μελετητής, η απεικόνιση των ανάπηρων στα κινηματογραφικά έργα είναι αναξιόπιστη, αφού δεν αναπαριστά τις εμπειρίες και τον τρόπο ζωής των ανάπηρων στην πραγματικότητα. 4 Παρόμοια στερεότυπα αναδύονται και από τα λογοτεχνικά έργα, ενώ και εδώ υπάρχει χάσμα ανάμεσα στην πραγματικότητα και στους πλασματικούς χαρακτήρες ή τα προσωπεία που την ενσαρκώνουν στη λογοτεχνία. Διερευνώντας κανείς τον τρόπο με τον οποίο δομούνται και λειτουργούν οι ανάπηροι χαρακτήρες στα έργα των παραπάνω λογοτεχνών μπορεί να καταλήξει με ασφάλεια σε ορισμένα τυπολογικά χαρακτηριστικά τα οποία επανέρχονται συστηματικά: α) Η μοίρα των κωφάλαλων είναι κατά κανόνα συνδεδεμένη με την πικρία, τη θλίψη, την απογοήτευση, την απομόνωση. Σε κάποιες περιπτώσεις, οι χαρακτήρες αυτοί παρουσιάζονται ως πνευματικά ελλειμματικοί ή εχθρικοί (Βουτυράς, Ν. Αθανασιάδης). Σπανίως κατέχουν ένα ιδιαίτερο χάρισμα ή δεξιότητα στη χρήση της μιμικής γλώσσας (Μωραϊτίνης). Κάποτε γίνονται ενεργούμενα κακόβουλων ανθρώπων (Ν. Αθανασιάδης). Πολύ συχνά αυτοκτονούν ή έχουν κακό τέλος. Μόνη εξαίρεση ο χαρακτήρας του Μωραϊτίνη, που είναι εμπνευσμένος από τη σχετική περικοπή του Κατά Μάρκον Ευαγγελίου, όπου ο Ευαγγελιστής αφηγείται το θαύμα της ίασης ενός κωφάλαλου από τον Ιησού. β) Το περιβάλλον τους αντιμετωπίζει άλλοτε με εχθρότητα (Βουτυράς) και άλλοτε με συμπόνια (Παπαντωνίου). Σε κάθε περίπτωση ο χαρακτήρας αυτός περιθωριοποιείται, ενώ συχνά μετατρέπεται σε περίγελω και αποδιοπομπαίο τράγο (Εφταλιώτης). γ) Σε πολλά έργα επανέρχεται σταθερά το ερώτημα της προέλευσης της διπλής αυτής αναπηρίας, η οποία θεωρείται βάρος και κατάρα (Δροσίνης, Παπαντωνίου). Η ασθένεια αποδίδεται συνήθως σε μεταφυσικά αίτια (συνάντηση με τις νεράιδες που αφαιρούν τη φωνή Παπαδιαμάντης, Πρεβελάκης, μητρική κατάρα Παπαδιαμάντης ή δαιμονικό (Βουτυράς), σπανίως σε οργανική βλάβη (έλλειψη ακουστικών παραστάσεων Ψυχάρης). Τα ίδια στερεότυπα ισχύουν και για την ξένη λογοτεχνία. Η μόνη περίπτωση λογοτεχνικού έργου όπου ο κωφάλαλος επιβάλλει τη δική του πρόσληψη όχι μόνο της αναπηρίας του, αλλά και της πραγματικότητας και ακόμη περισσότερο, της κυρίαρχης κανονικότητας, διαφοροποιώντας, συνάμα και τη δυναμική της γραφής είναι η περίπτωση του αφηγήματος του Σκαρίμπα, το οποίο θα προσεγγίσουμε. Το αφήγημα ήδη εξαρχής εκκινεί με ένα παράδοξο: αφηγητής είναι ουσιαστικά ο ίδιος ο κωφάλαλος. Γιατί μπορεί η αφήγηση να πραγματώνεται σε γ πρόσωπο, αλλά αυτός που συγκροτεί το λόγο είναι εγκατεστημένος στη συνείδηση του ήρωα και μεταφέρει τις απόψεις του για τον κόσμο που τον περιβάλλει και για τη θέση του μέσα σ αυτόν. Η έντονη σφραγίδα του ιδιολέκτου του και οι λεκτικές συστάδες συναισθηματικής φόρτισης δεν αφήνουν περιθώριο για αμφιβολία. Η κυρίαρχη θεμελιώδης αφηγηματική συνθήκη που θέτει τον κωφάλαλο στο κέντρο ή στο περιθώριο της αφήγησης, αλλά οπωσδήποτε εντός του πεδίου εστίασης του αφηγητή εδώ ανατρέπεται, αφού φορέας της αφήγησης είναι ουσιαστικά ο κωφάλαλος και στο πεδίο εστίασης τοποθετείται ο θεωρούμενος φυσιολογικός φίλος του, δηλαδή η νόρμα. Η αφήγηση υποτάσσεται στις πραγματικές δυνατότητες του δραματικού προσωπείου: όλα τα πρόσωπα, εύλογα, είναι ανώνυμα, εφόσον δεν είναι δυνατόν να προσληφθούν από έναν κωφάλαλο μέσω του ονόματός τους, δηλαδή μέσω της γλώσσας. Η πραγματικότητα διυλίζεται μέσα από τον ψυχισμό του κωφάλαλου, ενώ ο ίδιος αυτοπαρουσιάζεται θετικά, με αφοπλιστική αθωότητα για την «υποψιασμένη» και ύποπτη δεκτικότητά μας: Ούλοι μαζί κι ο έρωτας ήσαν πράγματα πολύ αμφίβολα, απίθανα. Παραλίγο να μην ήσαν καθόλου. Ενώ αυτός ήταν ένας άνθρωπος καλότατος, μια ψυχή προζύμι. Είναι βέβαιο». (83) Πολύ σύντομα αποκαλύπτει το γεγονός ότι είναι «κουφός και μουγγός» μεταστρέφοντας εξαρχής την αισθητηριακή έλλειψη σε φυσικό πλεονέκτημα, αφού σε σύγκριση με τους άλλους θεωρεί τον εαυτό του χαρισματικό και ανώτερο: Κουφός και μουγκός καθώς ήταν, έβλεπε ούλα τα πράγματα τους ανθρώπους, τα αντικείμενα σαν στο βάθος μιας σκηνής τοποθετημένα, να παίζουν το καθένα το ρόλο του, κάτι ρόλους κωμικούς φασουλήστικους, έτσι να κάνουν το καθένα τις δουλειές του, κάτι δουλειές δίχως νόημα δίχως φωνή και χωρίς σκέψη. Ούλα τα πράγματα (στην ίδια σειρά) δίχως όνομα οι ανθρώποι, τα ζώα, τα πράγματα δίχως άλλο γνώρισμα πάρεξ μόνο το σχήμα και (προς απόκου) το βάρος τους, ήσαν τόσο κοινά και γελοία μπροστά του τόσο κατώτερα που έφτανε, ως και να τα λυπάται στην ψυχή του, ως και να παίζει ακόμα, έφτανε, με την ακυβερνησία τους [ ] Τι μαγική δύναμη που στην είχε! Και τόξερε. Τόξερε ότι της φύσης ήταν αυτός προνομιούχος κ ευνοούμενος, ο άνθρωπος θαύμα! κατά που λέμε (83-84) Ο κωφάλαλος ασκεί κριτική στους θεωρούμενους κανονικούς ανθρώπους, δηλαδή στη νόρμα, την οποία θεωρεί ελλειμματική εξαίροντας το δικό του πλεόνασμα χαρισμάτων και δεξιοτήτων: Τα μάτια τους, τα χείλη τους κινιώσαν. Χειρονομούσαν μπροστά του, μη μπορώντας να μαντέψουν τη σκέψη του, μη ξέροντας τι έπρεπε να κάμουν, έτσι αμήχανοι, κουτοί, αξιολύπητοι κι αστείοι. 1 Γιάννης Σκαρίμπας, Καϋμοί στο Γριπονήσι, επιμ. Κατερίνα Κωστίου, Αθήνα, Νεφέλη, 1994 (¹1930). Οι αριθμοί σε παρένθεση στο τέλος των παραθεμάτων παραπέμπουν στην παραπάνω έκδοση. 2 Barnes C. and Mercer G., Disability, UK, Polity Press, Σε έργα των Σαίξπηρ, Θερβάντες, Καρόλου Ντίκενς, Μίλτωνος, Εμίλ Ζολά, Έκτορος Μαλό, Αλφρέντ Μισέ, Χένρι Χάινε, Μπανβίλ, Λέοντος Τολστόι, Τουργκιένιεφ, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, Μπόρις Πάστερνακ, Εδμόνδο Ντε Αμίκις, Γκαμπριέλε ντ Αννούντσιο, Χουάν Ραμόν Χιμένεθ, Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ, Ίβο Άντριτς, Ιόν Λούκα Καρατζιάλε κ.ά. Μια πρώτη, ενδεικτική, καταγραφή των λογοτεχνικών έργων όπου εμφανίζονται κωφάλαλοι έχει κάνει ο Β. Λαζανάς, εξετάζοντας τα κείμενα μέσα από την οπτική της ιατρικής την οποία υπηρετεί: Οι κωφάλαλοι στην ξένη και τη νεοελληνική λογοτεχνία, Αθήνα, Παπαδήμας, Martin F. Norden, The Cinema of Isolation: A History of Physical Disability in the Movies, USA, Rutgers University Press, 1994, 1-13: 2-3.

7 [ ] Τα τραίνα, τα κάρρα τους τάραζαν, τους έκαναν να σκεπάζουν με τις απαλάμες τ αυτιά τους. Η αστραπή τους χαντάκωνε ενώ γι αυτόν ούλα αυτά ήσαν όμορφα και διάβαιναν σαν ζουγραφιές λαφριά κι ανάηχα, χωρίς κακία, χωρίς θορύβους, χωρίς βάρος. Αυτοί, τι διάλο επάθαιναν και λάκαγαν; Τι κάθε τόσο ανοιγόκλειναν το στόμα;» (84) Η βασική αφηγηματική μέθοδος του Σκαρίμπα στο αφήγημα αυτό είναι η ανοικείωση που δημιουργείται από την ειρωνική οπτική της αφήγησης. Αποστασιοποιημένος και δίχως τις εμπειρίες της νόρμας ο κωφάλαλος υιοθετεί αποκλίνον βλέμμα προσλαμβάνοντας την πραγματικότητα μέσα από ένα λοξό πρίσμα. Το πρώτο στοιχείο της συμπεριφοράς της νόρμας που προκαλεί την απορία του ήρωα είναι η ανικανότητά τους στη χρήση της μιμικής γλώσσας η οποία παρουσιάζεται σαν ένας άριστος τρόπος επικοινωνίας: Τα χέρια τους, τα χέρια αυτά τα πολύτιμα, τα δάχτυλα που με δαύτα αυτός θα μπόραε να παραστήσει ούλα τα πράγματα, το πιο μικρό ως το πιο μεγάλο, το πιο σκληρό ως το πιο τρυφερότερο, απ το χνούδι του δαμάσκηνου ως του βάτραχου το μούδιασμα, τα λουλούδια και τη θάλασσα, τ άστρα και το φεγγάρι, αυτοί ω αυτοί τ άφηναν να κρέμονται άπραγα σαν ξύλα. Σαν ξύλα ορέ τα δάχτυλα, ενώ απ την άλλη μεριά σκοτώνονταν να συνεννοηθούνε μεταξύ τους, να μπουν στην έννοια των πραγμάτων, να μεταδώσουν τις γνώμες τους στους άλλους. Υπολείπονταν τόσο, που λιγάκι ακόμα και θα τους έπαιρνε αντάμα του το τίποτα. Δεν θάσαν δεν θα ύπαρχαν. Δούλευαν τα χείλια τους επί ώρες ολόκληρες σαν νάταν δυνατό να παραστήσουν μ αυτά το δαχτυλίδι, το ψάρι, το άρωμα, να δώσουν την ιδέα του σωστού ή του λειψού, του καλού ή του κακού, του πόθου ή του έρωτα, την ίδια την υφή προσώπων, των αντικείμενων, το σχήμα ή την καρικατούρα του Προέδρου. Ως φαίνεσται κάποιο ελάττωμα θάχε το κακόμοιρο μυαλό τους και δεν ένιωθαν τ ήταν μπορούμενο και πρέπο, πώς να βρουν το ντορό της σωτηρίας τους, πώς να μπουν στο απλούστατο νόημα του βίου. Μα ήσαν για γέλια. Έχοντας χωρίς άλλο μεγάλη ατέλεια του νου έκαναν κάτι πράματα κωμικά και ακατανόητα.» (84-85) Χωρίς την εμπειρία του ήχου, το παίξιμο μουσικών οργάνων φαντάζει σαν μια γελοία δραστηριότητα η οποία έχει ακατανόητη επίδραση στους ανθρώπους: «τρεμολυγιώνται στις θέσεις τους» και μετά «κάποια τρέλα σαν μανία τους σηκώνει και γίνονται ξέφρενοι» (85). Οι όροι με τους οποίους περιγράφεται μια παρέα ανθρώπων που παίζουν μουσική και χορεύουν είναι οι όροι με τους οποίους θα περιέγραφε κανείς τα συμπτώματα μιας ασθένειας. Μέσα από αυτή την τελείως ανεστραμμένη θέαση του κόσμου, ο ήρωας επικεντρώνεται στον φίλο του, τον οποίο έχει επιλέξει για φίλο του ελλείψει «ομοίου του». Οι όροι αντιστρέφονται: ο φίλος του χαρακτηρίζεται από τον κωφάλαλο «μουρλός», «σκαρταδιασμένος» και «αξιολύπητος». (86) Ο τρόπος με τον οποίο ο φίλος προσπαθεί να επικοινωνήσει μαζί του, είτε με το λόγο, είτε με μολύβι και χαρτί, καταλήγει στην ίδια επωδό: «Κούναε τα χείλη του, ίδρωνε να του παραστήσει τις ιδέες» και «Βλέπεις τα δάχτυλα τάχε για ομορφιά». (86) Το σύντομο αυτό αφήγημα περιλαμβάνει τρεις θεματικές ενότητες: προηγείται η περιγραφή της γύρω πραγματικότητας έτσι όπως την προσλαμβάνει ο κωφάλαλος, αλλά και ο τρόπος πρόσληψής της τόσο από εκείνον όσο και από τον διαφορετικό Άλλο, στην προκειμένη περίπτωση από τους φυσιολογικούς ανθρώπους ακολουθεί η περιγραφή του τρόπου επικοινωνίας με τον συγκεκριμένο Άλλο, δηλαδή το φίλο του και, τέλος, η περιγραφή της συνάντησης του κωφάλαλου με το ερωτικό αντικείμενο του πόθου του, την κόρη του παπά, με άξονα τον τρόπο προσέγγισής της. Ο ήρωας αναρωτιέται αν είναι καλύτερα να επικοινωνήσει με την αγαπημένη του, όπως ο φίλος του, που ανοιγοκλείνει το στόμα Τρεις φορές, χαμ, χαμ, χαμ ίσον: σ αγαπώ, σ αγαπώ, σ αγαπώ. Κι ευτύς άλλες τρεις, χαμ, χαμ, χαμ. Κι άλλες τρεις κι άλλες τρεις. Όποιος καθήσει με γκαβούς θα γκαβίσει. Μπορεί νάταν μάγια. Όμως αυτός θα μπόραε το σ αγαπώ, σ αγαπώ, σ αγαπώ να της τόδινε, με τη μαεστρία των δακτυλώ του θεία φτιαγμένο» (87) Τελικά αποφασίζει να της το πει όπως και ο φίλος του ανοιγοκλείνοντας τα χείλη κι ας με τα δάχτυλά του αυτός θα μπόραε να της διατυπώσει σαν μπούρμπουλας τους πόθους του να τους της κάνει αραχνοΰφαντους σαν κείνους της Ίσιδας τους πέπλους. Μόνο; Να της παραστήσει τις γαρδένιες, τους ανέμους και την πάχνη. Τις πεταλούδες που ασηκώθηκαν ούλες μαζί ένα βράδυ απ τα γεράνια. Την ψιχάλα που λάμπει στον αέρα όταν σκάζει το κύμα. Την χρυσόσκονη που αφήνει η πεταλούδα πα στα τζάμια. Τις τριχούλες που κατσαρώνουν στ αφάλι του ροϊδιού. (88) Η ερωτική επιχείρηση αποτυγχάνει για μια ακόμη φορά, παρά το γεγονός ότι ο ήρωας χρησιμοποιεί τον άλλο τρόπο επικοινωνίας, αυτόν του φίλου του. Το αφήγημα τελειώνει με τον κωφάλαλο ήρωα να σκέφτεται την εμπειρία του με την κόρη και να στοχάζεται πάνω στην «αλήθεια» του κόσμου: Σκεφτόταν ούλη μέρα ως που νύχτωσε κι ως που έπεσε για ύπνο. Μα πού ύπνος. Με τα μάτια ανοιχτά στο σκοτάδι τάβλεπε ούλα ομπρός του, το σπιτάκι, την σκαλίτσα και την κόρη. Έτσι μικροσκοπικά, ως του τα σκέδιασε, σε κείνο το χαρτάκι, ο χαμ χαμ χάμας. Τοσαδούτσικα, ούλα μικρουλάκια, κουκλίστικα. Κ επίπεδα, σαν φωτογραφίες και σαν ψέματα. Σκεδόν σαν ένα τίποτα» (89) Το αφήγημα τελειώνει με αποσιωπητικά τα οποία εξεικονίζουν τη σιωπή, αγαπημένο θεματικό μοτίβο αρκετών έργων του Σκαρίμπα, στην οποία είναι βυθισμένος ο ήρωας και όπου βυθίζεται και το αφήγημα,. Εξάλλου, εξαρχής το αφήγημα συγκροτείται μέσα στην ιδιότυπη συνθήκη ότι ο λόγος που το δομεί είναι λόγος μη διατυπωμένος, μη εκφωνημένος, είναι λόγος άηχος, δηλαδή της σιωπής. Η μόνη στιγμή στο αφήγημα όπου διατυπώνεται η κρίση του αφηγητή είναι για να τονιστεί ότι αφού λείπει η μόνη απόδειξη της ύπαρξης των πραγμάτων, ο ήχος, ο ήρωας του αφηγήματος είναι ελεύθερος από τις καθιερωμένες συμβάσεις που διέπουν τη νόρμα: Δίχως άλλη απόδειξη της ύπαρξής τους εξόν απ την ανάμνηση, δίχως φωνή, μ ελαττωμένο στην συνείδησή του το βάρος των πραγμάτων, ήσαν αυτά ούλα βουβά κι αλαφριά κ επίπεδα, σαν οι φωτογραφίες και το ψέμα. Σχεδόν σαν ένα τίποτα Η σκέψη του φαιδρή δίχως αίστηση του κρότου ανύποπτη, παιγνιδιάρα και απλή, ενεργούσε ελεύτερα μέσα σε κόσμον άφωνο, πολύ ευχάριστον να πούμε. (86-87) Αξίζει να σημειωθεί ότι το ίδιο αυτό απόσπασμα επαναλαμβάνεται μερικώς στο τέλος ως σκέψη του ήρωα. Κρίνοντας το αφήγημα με όρους της κοινωνιολογίας μπορούμε να επισημάνουμε ότι με το αφήγημα αυτό ο Σκαρίμπας ανατρέπει όλα τα μοντέλα που εκφράζουν τις κυρίαρχες απόψεις για την αναπηρία (ηθικό, ιατρικό, κοινωνικό). Όσον αφορά το χώρο της φιλολογικής επιστήμης πρέπει να επισημανθεί ότι με όποια μέθοδο και αν προσεγγίσει κανείς το συγκεκριμένο αφήγημα, εύλογα καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, παρόλο που είναι προϊόν της πρώιμης λογοτεχνικής φάσης του Σκαρίμπα, προεξαγγέλλει τον ανατρεπτικό του Μοντερνισμό. Με όπλο την ειρωνεία ο συγγραφέας υπονομεύει το συμβατικό τρόπο πρόσληψης της πραγματικότητας υπερβαίνοντας τον ορίζοντα προσδοκιών του αναγνώστη. Αντιστρέφοντας τη συνήθη αφηγηματική συνθήκη 7 7 Ἡ Κατερίνα Κωστίου γεννήθηκε στὸ Πήλιο τὸ 1960 καὶ ἐργάζεται στὸ Τμῆμα Φιλολογίας τοῦ Πανεπιστημίου Πατρῶν. Ὁ ἐπιστημονικός της στόχος περιλαμβάνει τὴ θεωρία τῆς Εἰρωνείας καὶ τῆς Σάτιρας, πεζογραφία καὶ (κυρίως) ποίηση τοῦ 19ου καὶ τοῦ 20οῦ αἰώνα. Ἔχει ἐκδώσει τὸ λογοτεχνικὸ ἔργο τοῦ Γιάννη Σκαρίμπα, καθὼς καὶ πολλὲς μελέτες γιὰ τὸν Σκαρίμπα, τὸν Σεφέρη, τὸν Καβάφη καὶ τὴ σύγχρονη ποίηση. Οἱ πιὸ πρόσφατες μελέτες της ἀφοροῦν τὰ ἀφηγηματικὰ καὶ δραματικὰ προσωπεῖα κυρίως στὸ ἔργο τοῦ Καβάφη. της λογοτεχνίας, που τοποθετεί τη νόρμα στη θέση του αφηγητή και τον ανάπηρο στη θέση του αντικειμένου της αφήγησης, δημιουργεί ένα αφήγημα που τορπιλίζει την ερμηνευτική ετοιμότητα όχι μόνο του μεσοπολεμικού αλλά και του σημερινού αναγνώστη (και ας έχουν μεσολαβήσει 80 χρόνια Μοντερνισμού και Μεταμοντερνισμού). Το ερώτημα που προκύπτει αβίαστα είναι ποιος είναι ο στόχος του Σκαρίμπα; Πρώτα πρώτα το δραματικό προσωπείο του κωφάλαλου, πλασμένο. πρέπει να σημειωθεί: με εξαιρετική γνώση και ευαισθησία, είναι απόρροια του ειρωνικού του ύφους, αφού το ειρωνικό χάσμα που ανοίγεται ανάμεσα στην κυρίαρχη άποψη για την αναπηρία και στην άποψη του κωφάλαλου για την αναπηρία του, εισάγει στο κείμενο διπλή αξιολογική κλίμακα αποσταθεροποιώντας την προσληπτική ευαισθησία του αναγνώστη. Ακόμη περισσότερο: θέτοντας εν αμφιβόλω την αποτελεσματικότητα της λειτουργίας της νόρμας δυναμιτίζει και αυτές τις τελευταίες βεβαιότητες του αναγνώστη για την ανθρώπινη φύση και το σημαντικότερο μέσο έκφρασής της, το λόγο. Τα βασικά ερωτήματα που απορρέουν από το απολαυστικό αυτό αφήγημα αφορούν δύο μείζονα, σύνθετα ερωτήματα που επανέρχονται σε όλο το έργο του συγγραφέα: α) ποια είναι η ταυτότητα της ανθρώπινης φύσης; Και το υποερώτημα: πώς ορίζεται η νόρμα; β) πόσο αποτελεσματικό είναι το κατεξοχήν εργαλείο επικοινωνίας των ανθρώπων, ο λόγος; Και το παράλληλο ερώτημα: πώς μπορεί ο μη λόγος να γίνει αντικείμενο της λογοτεχνικής γραφής; Ο διόλου τυχαία ανώνυμος ήρωας του αφηγήματος μετατρέπεται σε εργαλείο αναζήτησης των ορίων της ανθρωπινότητας, της έννοιας της νόρμας, των ορίων της επικοινωνίας, των σταθερών της αυτογνωσίας, της ετερότητας, της πρόσληψης του Άλλου. Αποδεικνύει, επίσης, ότι «η κανονικότητα είναι μια κατασκευή επιβεβλημένη σε μια πραγματικότητα στην οποία υπάρχει μόνο η διαφορά». 5 Υποστασιώνοντας με νόημα και επιβάλλοντας τον άηχο λόγο του κωφάλαλου ο Σκαρίμπας προεξαγγέλλει την άποψη που διατύπωσε ο Michel Fοucault εξετάζοντας τη σχέση ανάμεσα σε διάφορα είδη λόγων, στη γνώση και την εξουσία. Ο Γάλλος φιλόσοφος υποστηρίζει ότι οι σχέσεις εξουσίας ενέχουν τη δυνατότητα αντίστασης, και ότι η εξουσία «μπορεί να έρθει από χαμηλά». 6 Ακόμη, κάνει λόγο για «γενεαλογική έρευνα» [ genealogical research ], μια μέθοδο που φέρνει στην επιφάνεια «υποβαθμισμένες γνώσεις», «γνώσεις που έχουν δυσφημιστεί ως ανεπαρκείς [ ] απλοϊκές γνώσεις που έχουν τοποθετηθεί χαμηλά στην ιεραρχία, κάτω από το απαιτούμενο επίπεδο γνώσης ή επιστημοσύνης». 7 Ο κωφάλαλος του Σκαρίμπα προκαλεί για μια «γενεαλογική έρευνα» της εικόνας του στη λογοτεχνία. Γίνεται, ακόμη, το δραματικό προσωπείο του Σκαρίμπα, ένα εξαιρετικό αφηγηματικό εργαλείο μέσω του οποίου ο συγγραφέας διερευνά τα όρια της λογοτεχνι- 5 Oliver M., Understanding disability: From theory to practice. New York, Palgrave, 1996, Michel Foulcaut, The History of Sexuality, vol. I: An Introduction, New York, Vintage Books, 1990, Two lectures στο Colin Gordon (επιμ.), Power/Knowledge: Selected Interviews & Other Writings, New York, Pantheon Books, 1980, 82.

8 8 κής γραφής, η οποία συχνά καταφεύγει στη σιωπή για να μην καταποντιστεί στην α-σημία. Δεν είναι τυχαίο ότι η γλώσσα του αφηγήματος, έχοντας έντονη τη σφραγίδα του ιδιολέκτου του ήρωα, συγκροτείται από έναν έντονα ρυθμικό λόγο. Ολόκληρο το αφήγημα μπορεί να αναγνωσθεί σαν μια μεταφορά της ίδιας της λογοτεχνικής γραφής που αγωνίζεται να συλλάβει τις ποικίλες εκδοχές μιας μεταλλασσόμενης πραγματικότητας μέσω μιας από τη φύση της προδοτικής και διολισθαίνουσας γλώσσας, καταλήγοντας συχνά σε ένα άηχο ή κενό ρήμα. Αξίζει κανείς να ερευνήσει πόσο αποκλίνει η ποιητική του Σκαρίμπα στο αφήγημα που εξετάζουμε από την ποιητική άλλων συγχρόνων του συγγραφέων που έχουν καταπιαστεί με το ίδιο θέμα. Κι αυτό γιατί εκείνη την εποχή, μετά τον Α παγκόσμιο πόλεμο γίνεται η τόσο σημαντική για την τέχνη στροφή προς τις δημιουργικές δυνάμεις που εδράζονται στο εσωτερικό της ανθρώπινης εμπειρίας. Επομένως, επανατίθενται εξαρχής οι όροι και οι προϋποθέσεις προσέγγισης της ανθρώπινης συνθήκης. Κατά κανόνα, λοιπόν, οι κωφάλαλοι εμφανίζονται με αρνητικό τρόπο, όπως περιγράφηκε παραπάνω. Οι μόνες περιπτώσεις, από όσο έχω εντοπίσει, όπου η πρόσληψη των κωφάλαλων αποκλίνει ελαφρώς από τον συνήθη τρόπο με τον οποίο αυτοί αποτυπώνονται στα έργα της νεοελληνικής πεζογραφίας είναι εκτός από το βιβλικής έμπνευσης διήγημα του Τίμου Μωραϊτίνη «Κοντά στη λίμνη», όπου ο στόχος είναι η περιγραφή του θαύματος--, στο έργο του Παντελή Πρεβελάκη Το χρονικό μιας πολιτείας (1939) όπου γίνεται λόγος για το «εργαστήρι του Θωμά του κουφού» ο οποίος φτιάχνει, παραδόξως, λύρες και μουσικά όργανα και στο έργο του Νίκου Καζαντζάκη Ο βίος και η πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά (1947), όπου εξαίρονται οι κωφάλαλοι γιατί μπορούν να εκφράζουν τον εσωτερικό τους κόσμο πιο αυθόρμητα, παραστατικά και ζωντανά από ό,τι με το λόγο. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο διήγημα του Πρεβελάκη «Ο Κρητικός» (1948) οι νεράϊδες και οι δαίμονες, που συνήθως ενοχοποιούνται για την αλαλία των ανθρώπων, 8 αφού τους κλέβουν τη φωνή, μπορούν να χαρίσουν στους ανθρώπους την ικανότητα να παίζουν με άριστο τρόπο τη λύρα. Παραδόξως κωφάλαλος, επίσης, είναι και ο γέρος που παίζει σαντούρι στο έργο του Στράτη Μυριβήλη Η Παναγιά η Γοργόνα (1949). Ακόμη, ο κωφάλαλος περιγράφεται ως χαρισματικός, με λυρικό έως ονειρικό τρόπο, στο διήγημα «Η μουγγή» του Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ, του οποίου η ελληνική μετάφραση δημοσιεύτηκε στη Νέα Εστία στις Εκεί ο ήρωας, βυθισμένος στις ονειρικές φαντασιώσεις του, παρουσιάζεται να έχει ιδιαίτερες ικανότητες μιμικής γλώσσας και οξυδερκέστατη όραση. Αλλά όλες αυτές οι περιπτώσεις εκτός του ότι δεν πλησιάζουν καν την αντισυμβατική και ανατρεπτική φύση του δραματικού προσωπείου που πλάθει ο Σκαρίμπας και της γραφής του στο αφήγημα «Ούλοι μαζί κι ο Έρωτας», βρίσκονται και χρονικά απομακρυσμένοι από τη χρονιά γέννησης του χαριτωμένου και χαρισματικού ανώνυμου ήρωα του Σκαρίμπα, του οποίου το πρώιμο παράδειγμα, εάν είχε προσεχθεί με τρόπο σύστοιχο της δυναμικής του, θα διαμόρφωνε ενδεχομένως πολύ δραστικότερα τη νεοελληνική πεζογραφία. ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΩΣΤΙΟΥ Σημείωση «Α.Ν.»: Το παραπάνω αποτέλεσε το κείμενο της ομιλίας της Κατερίνας Κωστίου κατά την λογοτεχνική εκδήλωση για τον Γ. Σκαρίμπα η οποία πραγματοποιήθηκε στις 28 Ιουλίου, στην Αγία Ευθυμία, στα πλαίσια των εκδηλώσεων ΣΚΑΡΙΜΠΕΙΑ Για παράδειγμα, οι νεράιδες κλέβουν τη φωνή των ηρώων στα αφηγήματα του Αλ. Παπαδιαμάντη «Βενέτικα», «Κρούσματα», «Ο Αλαφροϊσκιωτος», ενώ στο «Ο θάνατος της κόρης» είναι η κατάρα της μάνας «να πιαστεί η γλώσσα» της κόρης, που ευθύνεται για την αναπηρία της. Αλλά και αργότερα, στο αφήγημα του Βουτυρά «Ο γιος της βουβής» η κωφαλαλία αποδίδεται σε κατάληψη της ηρωίδας από δαίμονες. Τα πραγματολογικά της περιοχής της γενέτειρας στον «καπεταν Γκρη» του Γ. Σκαρίμπα > Του Δημήτρη Παλούκη Η πρόσκληση συμμετοχής σε τεύχος-αφιέρωμα στον Σκαρίμπα, ενός περιοδικού, μας έσπρωξε να ασχοληθούμε με τον «Καπετάν Γκρη», το τελευταίο διήγημα των εμβληματικών «Καϋμών στο Γριπονήσι» (1930). Η μελέτη κι εμβάθυνση στο διήγημα, απέδωσε περισσότερα των αναμενομένων, η αναίτια υπαναχώρηση όμως του περιοδικού, ως προς αυτήν ειδικά τη συνεργασία, εκτροχίασε την κανονική πορεία προς τη δημοσίευση. Έτσι προηγήθηκαν «Τα ιταλικά του Σκαρίμπα» 1, το κύριο μέρος του κειμένου δημοσιεύτηκε στα φιλόξενα «Αιτωλικά» 2 κι εδώ κατατίθεται το τελευταίο μέρος. Με ατόφιες κι απρόσμιχτες μνήμες του γενεθλίου τόπου του, έγραψε το πιο πάνω διήγημα, όπου τα πρόσωπα κι ο χώρος δράσης τοποθετούνται αποκλειστικά στην εδώ περιοχή. Το κείμενο με τους αγιάτρευτους πόθους και τα ονειροπολήματα του, αιφνίδια κι απρόσμενα μυημένου στα μυστικά του έρωτα, νεαρού Γιάννη, πλέκεται αξεδιάλυτα με τα βιώματα στη λαϊκή ψυχή του φθίνοντος, τότε ζωντανού ακόμη οργανισμού του δημοτικού τραγουδιού. Από την αμείωτης γοητείας μαστοριά του Σκαρίμπα, εδώ περιοριζόμαστε στα ιδιαίτερου ενδιαφέροντος πραγματολογικά του στοιχεία. 3 Το κέντημα του διηγήματος με τις πολύχρωμες κλωστές και τους περίφημους στίχους αναφορές στο δημοτικό τραγούδι απαιτεί το χώρο του, για να μορφοποιηθεί και διαδραματισθεί και παραπέμπει άμεσα σε τόπους, πόλεις και χωριά και γεωμορφολογίες. Χωρίς να μπορούμε να μιλήσουμε για την σημαντικώτερη, είναι σίγουρα η πιο εκτενής αναφορά του συγγραφέα (μέσα στο έργο του) στα πατρικά χώματα, τη γενέτειρά του και το καθαυτό ρουμελιώτικο πνεύμα. Είναι μνήμες που αποδεικνύεται ότι διασώζονται έντονα και καθαρά, μια οικειότητα ανθρώπου από την πρώτη παιδική ηλικία με τον γενέθλιο τόπο του, που δεν έγιναν κείμενο για να αποδείξει κάτι (σε ποιον άλλωστε; σε υπερυποψιασμένους κατοπινούς βιογράφους του;) αλλά για ένα νοερό χαιρετισμό και μια νοσταλγία που κουβαλά κάθε Έλληνας Οδυσσέας, κι ακόμη πιο υπογραμμισμένα, ο ποιητής. Η ιστορία του ερωτοχτυπημένου κι από μικρού στα ερωτικά βάσανα Γιάννη μελλοντικού «καπεταν Γκρη», μπορεί να είναι και προσωπική του Σκαρίμπα, που φοίτησε στο Δημοτικό Σχολείο της Ιτέας στις αρχές του 20ού αι. και αποφοίτησε από το Αλληλοδιδακτικό της το 1906, πριν βρεθεί οικογενειακά σε Αίγιο και Πάτρα. Ερχόταν πιθανόν στην Παρνασσίδα κάποια καλοκαίρια, κινούμενος μεταξύ Αγ. Ευθυμίας και Ιτέας, οπότε και θα μπορούσε να έχει απασχοληθεί και στην ταβέρνα του θείου του Κόκοτα, ή να άκουσε εκεί έναν άλλο Γιάννη, να λέει τα βάσανά του, όλα αυτά πριν από το 1913, οπότε στρατεύτηκε. Το επόμενο έτος ( ) κατασχέθηκε «η ανώγειος οικία» του πατέρα του «Ευθυμίου Γιαν. Σκαρίμπα, τελωνοφύλακος, κατοίκου πρώην Ιτέας και ήδη ως εκ της υπηρεσίας του Πατρών, διόροφος εξ ων η μεν ισόγειος είναι απάτωτος και αδιαίρετος, ο δε δεύτερος όροφος έχει τέσσαρα (4) δωμάτια, μικρόν τι διαμέρισμα, διάδρομον και δύο (2) εξώστας (μπαλκόνια), κειμένη εντός της κωμοπόλεως Ιτέας του δήμου Αμφισσέων και κατά την τρίτην οπισθίαν παραλιακήν γραμμήν, έχουσα μήκος 8 περ. μέτρα, πλάτος 8 περ. μέτρα και ύψος 10 περ. μέτρα, μετά του συνεχομένου περιβολίου της εκτάσεως μ.τ. 200 περίπου του εν αυτώ αποχωρητηρίου, φρέατος πετροκτίστου βάθους 4 περ. μ., των εντός του περιβολίου υπαρχόντων δένδρων ήτοι ενός ευκαλύπτου, μιας γαζίας, ενός πεύκου, μιάς αχλαδιάς και μιάς λεμονέας άπαντα ηλικίας 10 ετών περ. περικλειόμενα διά τοίχου λασποπετροπληνθοκτίστου, συνορευομένη γύρωθεν με προικώαν οικίαν και περιβόλιον Σπύρου Καλπούζου, με αποθήκην Κωνστ. Κατσαρού πρώην Ιωάννου Κωνσταντέλλου, με περιβόλιον κληρονόμων Κων/νου Γιαγτζή και με δρόμον, εκτιμηθείσα διά δραχμάς πέντε χιλιάδας (5000) τη επισπεύσει του δανειστού Αθανασίου Π. Σκαρίμπα, κατοίκου Ιτέας, ως εκδοχέως των δικαιωμάτων του Ευθυμίου Αλιζώτου δυνάμει του υπ αριθ. 445 της 13 Απριλίου ε.έ. εκχωρητηρίου συμβολαίου του συμβολαιογράφου Αμφίσσης Κ. Θεοδώρου προς πληρωμήν δραχμών 2660 εντόκως από της 6ης Μαΐου 1914 μέχρις εξοφλήσεως επί μεν του κεφαλαίου των δρχ προς 9% ετησίως επί δε των λοιπών δρχ προς 8% ετησίως οφειλομένων δυνάμει του υπ αριθ και από 19 Δεκεμβρίου 1902 εκτελεστού δανειστικού συμβολαίου του συμβολαιογράφου Αμφίσσης Θ. Παπαστάθη». 4 Ο Γ. Σκαρίμπας πολέμησε στον Β Βαλκανικό Πόλεμο κι έγινε δεκανέας. Στον Α Παγκ. Πόλεμο βρέθηκε με το τάγμα του στο Μακεδονικό μέτωπο. Διακρίθηκε, τραυματίστηκε, παρασημοφορήθηκε, πήρε άδεια κι επέστρεψε (Οκτώβρη του 1916) στην Αγ. Ευθυμία. Απαλλάχθηκε των στρατιωτικών του καθηκόντων κι έχοντας πετύχει σε διαγωνισμό τελωνοφυλάκων, τοποθετήθηκε στη Χαλκίδα το Ένας Ευστ. Σκαρίμπας, προφανώς συγγενής του συγγραφέα, κάτοικος Ιτέας προσέρχεται κι εξετάζεται ως μάρτυρας ενώπιον του Ειρηνοδίκου Αμφίσσης στις μαζί με 3 άλλους που μεταχειριζόταν κάποιος φιλόδικος της εποχής, καταπατητής και διεκδικητής δημοσίων εκτάσεων «διά τὰς ἐν Ἰτέᾳ ἀπείρους ὑποθέσεις του κατὰ τοῦ δημοσίου καὶ ἰδιωτῶν». Ο μάρτυρας εκείνος κατέθεσε ἀσαφῆ καὶ ἀόριστα, όπως αξιολογεί τα λεχθέντα του ο Θεοχ. Μελισσάρης. 5 Από τις αναφορές του στο διήγημα, α) Για τους τόπους, την τοπωνυμία μας στο χάρτη, όπως έγραφε σε επιστολή του, 6 η Αγ. Ευθυμία είναι η αδρά σκιαγραφημένη γενέτειρα, το ακέραια βιωμένο αυστηρό πνεύμα της, με ευλαβικό (και μοναδικό στην τοπική περιφέρεια) κέντρο της, την εκκλησία του πολιούχου Αγ. Ευθυμίου. Η πρώτη σχετική αναφορά γίνεται στο ασημένιο χέρι (ανάθημα) της εικόνας της Παναγίας μες στον Αη- Θύμιο. Στο αφαιρεθέν τμήμα της α έκδοσης υπήρχε κι άλλη, περισσότερο σκαρίμπεια, αναφορά στις κολλώνες τ Αη-Θύμιου. Ακόμη θίγεται έμμεσα το οξύ, παλιά, πρόβλημα της λειψυδρίας του χωριού, με την παρουσίαση της συνηθισμένης για χρόνια εικόνας, γυναίκες να κουβαλούν με άσπρο μαντήλι στο κεφάλι και κόπο στους ώμους, στάμνα ή βαρέλα το νερό από το πηγάδι, πλάι στον Αη- Θύμιο στα σπίτια. Χωριό χωρίς τον πλούτο εύφορων χωραφιών, κάνει αεικίνητους τους ανθρώπους του. Κι ο Σκαρίμπας το καταγράφει. Βάζει το κρίσιμο περιστατικό να διαδραματίζεται στο αλώνι. Εννέα αλώνια είχε το χωριό. Από τα παρατιθέμενα στοιχεία του διηγήματος, πρέπει να πρόκειται για ένα από τα έξω αλώνια, είτε τα μέσα αλώνια, είτε για το Αλωνάκι που βρισκόταν στην Τρύπη, σε ψηλότερα, υψομετρικά σημεία του χωριού. Εκεί, σε θέσεις αερικές, διευκολύνουσες το λίχνισμα, αλώνιζαν οι παλιοί τις σπαρμουδιές των γύρω χωραφιών: ρεβύθια, φακές, λαθούρια. Οι άνθρωποι του χωριού, ως και τα παιδιά, φορούν στις αρχές του 20ού αι. την παραδοσιακή φορεσιά, (σε αντίθεση με την Ιτέα που έχει βάλει τα φράγκικα -κι υποχρεώνεται, αυτά να τα φορέσει κι ο ήρωας, στο αφαιρεθέν μέρος) και κάνουν γλέντια με τις γιορτινές τους φορεσιές, τα τραγούδια και τους χορούς στη γιορτή του Αη-Θύμιου, το Πάσχα, ή των Εισοδίων. Η εξαίσια (και λαογραφικά) περιγραφή των 5 αδελφών της Σταυρούλας, που τη χορεύουν και την καμαρώνουν στολισμένη (σ. 103), λες και γίνεται υπό τους ήχους του γλυκόλαλου κλαρίνου του Πατακόγιαννου, σε πανηγύρια που ξεδίπλωναν διάπλατα

9 όλο το μεγαλείο της λαϊκής ψυχής. Τα Σάλωνα ο Σκαρίμπας τα γράφει και τα ξαναγράφει, 6 συνολικά φορές με τη μεσαιωνική κι ως την τουρκοκρατίαν ονομασία τους. Τα λέει συνδέοντάς τα σχεδόν πάντα με το πασίγνωστο δημ. τραγούδι της ευωχίας, της κραιπάλης σαν αρχαία εκατόμβη. Σε ύστερην επιστολή του είναι «τα τραγουδισμένα μας Σάλωνα». 7 Και στο διήγημα, στις πρώτες σειρές, γράφει θυμόσοφα «Ας είν καλά αυτός που τάξερε τα Σάλωνα αυτά τα Σάλωνα και τ άλλο το Χρυσό- απ αψηλά φ της Τρύπης τις κορφές που τάχει ιδωμένα», νύξη σαφής για την αμφιθεατρική θέση της πόλης και τη συναισθηματική σύνδεση του συγγραφέα μαζί της. Για την Ιτέα που πέρασε τα πρώτα μαθητικά του χρόνια, δεν υπάρχει ανάκληση του επίσης γνωστού δημ. τραγουδιού, μόνο το ότι «η Ιτιά στέκονταν στο περιθαλάσσιο κατάλευκη». Στο μέρος που αφαίρεσε το 73, γράφει για την Ιτέα ότι «έσγουφτε στο περιθαλάσσιο». Και μετά το βίαιο και προσβλητικό ξωπέταγμά του από την αγκαλιά της Τερέζας, όταν ο ήρωας πήρε τον ανηφορικό δρόμο της επιστροφής στο χωριό του, με νωπό το συναίσθημα της αδικίας και τη γεύση της πίκρας μέσα του, από την ως σήμερα γνωστή τοποθεσία της Καμ(ι)νιώτισσας και τους εκεί βράχους, γυρνώντας πίσω και κάτω το κεφάλι του για μια στιγμή, τη λέει «παληοχώρα τ κιαρατά που κοίτονταν στο περιθαλάσσιο κάτασπρη». Οι αναφορές στο Χρυσό είναι οι αναγκαίες από τις παραθέσεις του στίχου του δημ. τραγουδιού της Μ. Πενταγιώτισσας. Η Αράχοβα κι η Κολοπετινίτσα παρατίθενται ως τόποι «σε Ανατολή και Δύση», που θα έφτανε κατά τους οραματισμούς του, η φήμη του ήρωα, γενομένου γενναίου καπετάνιου κλεφτών. Στο παραλειφθέν μέρος, για τον ίδιο λόγο καταγράφονταν η Βι(ου)νιχώρα, η Δεσφίνα κι η Λαμία. Τα Πεντεόρια υπάρχουν και στα δύο. Η Πενταγιού, τη μια σα να ήταν γνωστή του νεαρού ήρωα, ενώ την άλλη μοιάζει εν τη αφελεία του, το Πενταγιώτισσα να μη μαρτυρεί τόπο προέλευσης, κάνοντας την Μαρία αθηναία ή πειραιώτισσα, ίσως και λόγω της μεγάλης φήμης της Τα χωριά, με την Τοπόλια συμπεριλαμβανόμενη στο (ανεξιχνίαστο) μπλόκο της, είναι «χωριά του Σαλώνου», περιοχής με έντονη και ζωηρή την ιστορική μνήμη από τις ηρωικές κι εξυμνημένες δράσεις των κλεφτών. Όταν θέλει να δείξει το μακριά, τους μακρινότερους τόπους, αναφέρεται στα Άγραφα και τα Τζουμέρκα (Αθαμανικά όρη) και το Καρπενήσι, τους δρόμους της βοσκής των αναγκαστικά μετακινούμενων κτηνοτρόφων μας. Αστοχία βιασύνης του Σκαρίμπα η τοποθέτηση της Τρύπης στον Παρνασσό, αντί της Γκιώνας. β) Ως προς τα αναφερόμενα στο διήγημα πρόσωπα, η γενική κρίση είναι ότι πρόκειται για πραγματικά. Ο ήρωας, αν δεν είναι προσωπείο του Σκαρίμπα (πράγμα που συνηθίζει στα μυθιστορήματά του, π.χ. στο «Σόλο του Φίγκαρω» ο Αντ. Σουρούπης), είναι πιθανόν συγγενικό του πρόσωπο και κοντινός στην ηλικία. Το επώνυμο Στελίγκος είναι αυτόχθον και δεν απαντάται αλλού. Στο Μητρώο Αρρένων της Αγ. Ευθυμίας υπάρχει ο Ιωάννης Στελίγκος του Νικολάου (1866/3). Το δε αναγραφόμενο δίστιχο «Μας πήρ η μέρα κ η αυγή / Γιάννη Στελίγκο αρχιληστή» τραγουδιόταν με σατιρική, ειρωνική διάθεση σε κάποιον (απόγονο, ή συγγενή του ήρωα του διηγήματος;) τουλάχιστον ως το Για το «αρχιληστή», (που παραπέμπει στο γνωστό πολύπλοκο πρόβλημα του 19ου αι.), πιθανόν ο πατέρας του ήρωα, να είχε μοιραίο κι άδοξο τέλος σε ενέδρα (μπλόκο) στην Τοπόλια, το σημερινό χωριό Ελαιώνας, 4χμ. ανατολικά της Άμφισσας. Για το μπλόκο δεν προέκυψε κανένα στοιχείο, έστω μαρτυρία ηλικιωμένου. Καμιά επίσης υπόθεση, για συσχέτιση του εγγεγραμμένου στα Μητρώα, με τον ήρωα (πατέρας ή παππούς του;) στο θρυλούμενο στο δίστιχο, δεν μας φαίνεται διατυπούμενη, πειστική. Οι Καραμέρηδες είναι μεγάλο σόι της Αγ. Ευθυμίας ως σήμερα και από Ανατ. Λοκρίδα μεριά, μας έρχεται η πληροφορία ότι όντως υπήρχε Παναγιώτης Καραμέρης που, πιθανόν, λημέριαζε και στην Τρύπη, όχι ληστής, αλλ επικηρυγμένος από τις αρχές, ως ύποπτος του θανάτου της πεθεράς του. Είχε γίνει κι αυτός τραγούδι: «Πού θα πιάσουμε λημέρι/ ρε Λουκά και Καραμέρη». 8 Σε βουνό, αλλά και σε σπίτι κρυβόμενος, σκοτώθηκε από αυτούς που τον υπέθαλπαν για την αμοιβή! Η οικογένειά του εκτοπίστηκε στην Πάρο. Τα γεγονότα αυτά τοποθετούνται στην καμπή 19ου και 20ού αι. και φαίνονται συμβατά με τα διηγούμενα από τον Σκαρίμπα. Για την τριταξαδέρφη Σταυρούλα με τα πέντε αδέρφια της, η μη αναφορά, ούτε κατασκευασμένου, επωνύμου, μας κάνει να υποθέτουμε βάσιμα ότι είναι κι αυτά υπαρκτά πρόσωπα. Τέλος ο θείος του ο Κόκοτας (που ήταν μαζί και φούρναρης, κουλουροπώλης) και η περίφημη ταβέρνα του, υπήρχαν το μαγαζί ήταν στη διασταύρωση των οδών Καποδιστρίου και Παπαλεξανδρή, κοντά στην παραλία της Ιτέας. Στη θέση αυτή σήμερα βρίσκεται ένα κρεοπωλείο. Ο γραφικός εκείνος μαγαζάτορας λεγόταν Αθανάσιος Σκαρίμπας, παρατσούκλι το Κόκοτας και ήταν, κατά πληροφορίες, εξάδελφος του συγγραφέα. Ένας Ευθύμιος Σκαρίμπας με το παρατσούκλι Κόκοτος, γεννημένος περί το 1870, που πέθανε στην Κατοχή, ζούσε στην Αγ. Ευθυμία. Τι σχέση αυτός μπορεί να είχε με τον ταβερνιάρη της Ιτιάς, δεν προέκυψε από κάπου. Διηγούμενη τα πολύ ανθρώπινα συναισθήματα, με τα οποία την περιέβαλαν και τις όμορφες 9 9 μέρες που περνούσε, καλοκαίρι στην Κίρρα, επισκεπτόμενη τα εξαδέλφια της, η Καλλιόπη Σκαρίμπα ( ) ποιήτρια κι αδελφή του Μπαρμπα Γιάννη και κάτοικος, ομοίως Χαλκίδας, έγινε αιτία να ξαναέρθει και να επανασυνδεθεί με τους εδώ συγγενείς του, ο συγγραφέας. Έτσι στα μέσα της δεκαετίας του 50, με το αυτοκίνητο του αδελφού του Παναγιώτη (Τάκη) και τη μικρή, θετή κόρη του, Αναστασία Σελέκου, ήλθαν στην Κίρρα κι έμειναν λίγες μέρες στο σπίτι του εξαδέλφου του, Γιάννη Σκαρίμπα (Μαρόνια). Ο Σκαρίμπας ξανάσμιξε και με άλλα τρία αγαπημένα του εξαδέλφια, τα αδέλφια Νίκο (Λαμαρίνα) και Γιάννη (Σκαρμπόγιαννο) και τον Μήτσο. Η κόρη του πάντρεψε το γιο του εξαδέλφου του Σπύρο και τους βάφτισε και το παιδί. 9 Μέχρι το ο Μπαρμπα Γιάννης ερχόταν ανελλιπώς, με μισθωμένο ΤΑΞΙ από τη Χαλκίδα στην Κίρρα και περνούσε εδώ το Πάσχα κι ένα διάστημα του καλοκαιριού, 7-10 μέρες, με τη σύντροφό του, Βασιλική Καραμικέ και την κόρη τους Αναστασία Σελέκου. Καθόταν και στο πανηγύρι τ Αγιαννιού (της Κίρρας, 29 Αυγ.) και χρύσωνε τα όργανα στο χορό των ανηψιών του. Λάτρευε τα δημοτικά τραγούδια, αλλά χόρευε και κανένα ζεϊμπέκικο. Φιλοξενείτο στα ξαδέλφια του, το πρωί πήγαιναν με τα πόδια παραλιακά στην Ιτέα, με τη Βασιλική και την Αναστασία, κάθονταν σε ένα μεγάλο καφενείο κι απολάμβαναν τον καφέ. Ο Μπαρμπα Γιάννης ψώνιζε κι επέστρεφαν. Με ΤΑΞΙ ανέβαινε στην Άμφισσα για να συναντήσει καλούς φίλους, συμπατριώτες, τον Γιώργο Γάτο, τον Αυγέρη Κανάτα, που του είχε σκιτσάρει κι ένα ξεχωριστό πορτραίτο, και τα άλλα παιδιά της δραστήριας ομάδας του «Δελφικού Φοίβου» και μετέπειτα της διοργάνωσης των «Φωκικών», (στα πρώτα μάλιστα (1964) παρευρέθηκε). Πέρασε τότε κι άφησε δώρο με ιδιόχειρην αφιέρωση, «Το Βατερλώ δύο γελοίων» στις 30 Απριλ στη Δημοτ. Βιβλιοθ. της Άμφισσας. Οι φίλοι ανταπέδιδαν την επίσκεψη, με κάθοδο στην Κίρρα και απολάμβαναν τις συζητήσεις του μαζί τους. Από τις επισκέψεις, συναντήσεις, αλλά και την αλληλογραφία του (προδικτατορικά) συνάγεται ότι και καλά ενημερωμένος ήταν, για όσα συνέβαιναν στην περιοχή, και ισχυρούς φιλικούς δεσμούς διατηρούσε με τους παραπάνω και, κυρίως, με τον από χρόνια διαμένοντα στην Αθήνα, τον επίσης Αγιαθυμιώτη, Ευθ. Σταθόπουλο. Με ΤΑΞΙ από την Άμφισσα ανέβαινε για συγκινητικό προσκύνημα και στην Αγ. Ευθυμία. Οι άνθρωποί του εδώ τον αγαπούσαν βαθειά κι εγκάρδια και τον σέβονταν. Γνώριζαν ότι ήταν συγγραφέας, αλλά για τους συγγενείς αυτό δεν βάραινε, όσο η πολύ ανθρώπινη σχέση τους. Σε μια πολύ δύσκολη περίσταση του βίου του συγγραφέα, τα εξαδέλφια του, Νίκος και Γιάννης ξεκίνησαν και πήγαν στη Χαλκίδα, μένοντας κοντά του, όσο διάστημα χρειάστηκε, για να του συμπαρασταθούν. Οι δυσκολίες της ζωής του Σκαρίμπα κι όχι τόσο το πέρασμα των χρόνων, ή η δικτατορία, σταμάτησαν τις τακτικές επισκέψεις του στα πάτρια εδάφη. Φιλίες και συναισθήματα ωστόσο παρέμεναν πάντα ακατάλυτα. Ο Σκαρίμπας, που είχε ψηλά τοποθετημένο στην ψυχή του το 21 και μας έδειξε αργότερα έναν τρόπο να το προσεγγίζουμε, μας χάρισε τους εξασθενημένους αποήχους του με το διήγημα, που ο ήρωάς του ήθελε να γίνει «καπεταν Γκρης, ο Κατσαντώνης, ο Τρομάρας», στα χώματα που έλαβαν χώρα τα κατορθώματα των αδούλωτων Κλεφτών, μα και οι κρίσιμοι αγώνες της Επανάστασης. Κι όταν η ελεύθερη ζωή κι η ανεξαρτησία του τόπου το επέτρεπαν πια, η συλλογική μνήμη σήκωνε κι έναν λογοτεχνικά ελαφρό χρωματισμό απ τον Σκαρίμπα του χιουμοριστικά αποδοσμένου, ερωτοχτυπημένου νεαρού ήρωα 1 Από τον Γιάννη Κολιαβά, Α. Ν., αρ. φ. 84, σ «ΚΑΠΕΤΑΝ ΓΚΡΗΣ: Από τον Έγριπο πίσω στην Αγιαθυμιά,/ Το διήγημα του Σκαρίμπα με βιώματα και μνήμες από τη γενέτειρά του», τ. 18/ Ιαν. Ιουν. 2012, σσ Στις έρευνες επαλήθευσης των περί τα αναφερόμενα πρόσωπα στοιχείων, θερμές ευχαριστίες οφείλομε, για τη βοήθειά τους, στον αιδεσιμ. π. Ι.Καραμέρη, την κ. Γεωργία Μάνιου, τον κ. Ευθ. Γλυμή και φυσικά, το Σπ. Κυριάκη. 4 Από την περίληψη προγράμματος πλειστηριασμού της του Συμ/φου Αμφίσσης Κ.Ι.Θεοδώρου, δημοσιευμένη στην εφημ. «Άμφισσα», αρ. φ. 448/ , σ. 3, του Θεοχ. Μελισσάρη. 5 Ιτέα, Πολύτιμαι Ένορκοι καταθέσεις Μαρτύρων αφορώσαι τον συνοικισμόν Ιτέας, εν Αμφίσση, τυπογρ. Θ. Μελισσάρη, 1905, σ Εφημ. Φωκικός Ταχυδρόμος, τ. 11/ , σ Ό.π. 8 Ο αναφερόμενος Λουκάς (Κοτσώτας) ήταν σύντροφός του. Το δίστιχο- πληροφορία μας έδωσε ο αγαπητός κ. Ευθ. Γλυμής και για ακόμη μια φορά, τον ευχαριστούμε. Σχετική αναφορά Α.Ν., αρ.φ.23, σ.5 9 Από αυτές τις ευτυχισμένες στιγμές έχουν βγη κι οι φωτογραφίες που δημοσιεύτηκαν στα Α.Ν., φ.85/2012, σ.31, ευγενική προσφορά της κ. Αναστ. Σελέκου, την οποία επίσης ευχαριστούμε για τις ακριβές μνήμες της, που είχε την καλοσύνη να μας αφηγηθεί.

10 10 Λεύκωμα Πεσόντων Αγιοευθυμιωτών Συμπλήρωμα Β Από προηγούμενο φύλλο μας αρχίσαμε τη συμπληρωματική καταγραφή στοιχείων για όσους Πεσόντες προέκυψαν, κυρίως στρατολογικών. Αρχικά η προσπάθεια καταγραφής των Πεσόντων του τόπου μας βασίστηκε στα 40 ονόματα, που αναγράφονται στο Ηρώο του χωριού μας. Όμως η μνημόνευση αυτή αναφέρεται στους ήρωες της περιόδου , με την προσθήκη ελάχιστων ονομάτων των μετέπειτα περιπετειών της Πατρίδας μας. Ο κατάλογος που καταρτίστηκε συμπληρώθηκε με 63 ακόμα άτομα, που καλύπτει το χρονικό διάστημα μέχρι το Τόσο για όσους αναφέρθηκαν αρχικά και τα ονόματά τους αναγράφονται στο Μνημείο των Πεσόντων, όσο και για τους μεταγενέστερους, η καταγραφή βασίστηκε: α. Στις εγγραφές στο Ηρώο του χωριού μας β. Στις εγγραφές των Δημοτολογίων, όπως αυτά ανασυστήθηκαν, μετά την καταστροφή του Με τεράστιες πάντως ελλείψεις γ. Στα Μητρώα αρρένων, που αρχίζουν τις καταγραφές τους το 1839, με μεγάλα επίσης κενά δ. Σε κατάσταση πεσόντων που λάβαμε, ύστερα από αίτημά μας, από τη Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού (Δ.Ι.Σ.) ε. Σε στοιχεία που προέκυψαν από τα αρχεία του Στρατολογικού Γραφείου της Άμφισσας στ. Στην ομιλία του αείμνηστου γιατρού Δήμου Δασκαλόπουλου, κατά τα αποκαλυπτήρια του Μνημείου των Πεσόντων του χωριού την 1η Νοεμβρίου 1931 και ζ. Σε διηγήσεις συγχωριανών μας, κυρίως συγγενών των θυμάτων, οι οποίοι, έστω και με μονομέρεια, περιέγραψαν τις συνθήκες θανάτου των δικών τους ανθρώπων, έφεραν στην επιφάνεια άγνωστα στους πολλούς στοιχεία και στο μέτρο του δυνατού κάλυψαν το μεγαλύτερο μέρος του υπάρχοντος κενού. Γίναμε, από τους ίδιους, αποδέκτες φωτογραφιών, στην προσπάθεια για πλήρη κάλυψη κάθε περιστατικού και προσώπου. Θέλουμε, για μια ακόμα φορά, να ευχαριστήσουμε τους συντοπίτες μας για την προθυμία που επέδειξαν σε αυτή μας την προσπάθεια καταγραφής της ιστορίας του τόπου μας και των ανθρώπων του. Γιατί οι άνθρωποι γράφουν την ιστορία και αυτή σημειώνει, αδέκαστα όσο γίνεται, τις πράξεις ή τις παραλείψεις τους. Τα θετικά, αλλά και τα αρνητικά τους. Με την ευκαιρία παρακαλούμε, για πολλοστή φορά, όσους συμπατριώτες μας διαθέτουν φωτογραφίες ή άλλα στοιχεία Πεσόντων - συγγενών τους ή όχι - να τα θέσουν υπόψη μας. Γνωρίζουμε καλά ότι υπάρχουν. Γνωρίζουμε και σε ποιων τα χέρια. Δεν νομίζετε ότι είναι καιρός να φύγουν από την αφάνεια;

11 Συνεχίζουμε την παράθεση όσων συμπληρωματικών στοιχείων μπορέσαμε να συγκεντρώσουμε, ελπίζοντας ότι σε επόμενα συμπληρώματα θα ολοκληρώσουμε κι αυτή την καταγραφή. 1. Αγαπητός Ανδρ. Αγαπητός Γεννήθηκε το 1925 και στα μητρώα αρρένων της Κοινότητας φέρει αριθμό 1. Στα ανασυσταθέντα Δημοτολόγια δεν υφίσταται οικογενειακή μερίδα. Εντάχτηκε στο 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων του Συνταγματάρχη Ψαρρού. Θύμα της εμφύλιας διαμάχης - αιώνιας κατάρας της φυλής - έπεσε κατά την τρίτη και οριστική διάλυση του Συντάγματος, στις 17 Απριλίου 1944, στο Κλήμα της Δωρίδας. Στα αρχεία του Στρατολογικού Γραφείου Άμφισσας σημειώνεται ότι «απεβίωσε στην οικία του το 1944». Το όνομά του αναγράφεται στην πλάγια δεξιά πλευρά του Μνημείου Πεσόντων. Όνομα μητέρας του: Αγγελική (Απομνημονευματική διήγηση αδελφού του Ευθυμίου Ανδρ. Αγαπητού. Φωτογραφία του δεν βρέθηκε. Αρχική δημοσίευση στο φύλλο 54) 2. Αγαπητός Δημ. Αγαπητός (Τελώνης) Γεννήθηκε το έτος 1892 και στα μητρώα αρρένων φέρει αριθμό 2. Στα ανασυσταθέντα Δημοτολόγια δεν υφίσταται οικογενειακή μερίδα. Το 1910 μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες και επέστρεψε αργότερα (μάλλον το 1915). Από τα αρχεία του Στρατολογικού Γραφείου της Άμφισσας προκύπτει ότι: «α. Κατατάχθηκε στο 5ο Σύνταγμα Ευζώνων στις β. Μετατέθηκε, την , στο 5/42 Σ.Ε και γ. Απολύθηκε, την , από το 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων». Επιστρατεύτηκε και πάλι και έλαβε τον βαθμό του επιλοχία. Συμμετέσχε στην Μικρασιατική εκστρατεία. Από τα αρχεία της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού προκύπτει ότι έχασε τη ζωή του στις Κατά τον Δήμο Δασκαλόπουλο έπεσε στο Αβγκίν της Μ. Ασίας. Το όνομά του αναγράφεται στην πρόσθια όψη του Μνημείου Πεσόντων. (Στοιχεία από πηγές που αναφέρθηκαν. Φωτογραφία του δεν βρέθηκε. Αρχική δημοσίευση στο φ. 52) 3. Ευθύμιος Βασ. Αγαπητός (Ζαρ τλάνης) Γεννήθηκε στις και στα μητρώα αρρένων της Κοινότητας φέρει αριθμό 1. Στα Δημοτολόγια κατέχει την υπ αριθμ. 4177/Α/29/3 οικογενειακή μερίδα. Γονείς του ο Βασίλειος Αγαπητός (1871) και η Ζαφείρα Χαραλαμποπούλου (1880) και αδελφές του οι Παναγιώτα (1912) και Αθηνά (1916). Από τα αρχεία του Στρατολογικού Γραφείου Άμφισσας προκύπτει ότι κατατάχτηκε, στις , στο 5ο Σύνταγμα Ευζώνων. Συμμετέσχε στην Μικρασιατική εκστρατεία. Έπεσε στο Ουσάκ - κατά τον Δ. Δασκαλόπουλο -, χωρίς να μπορεί να προσδιοριστεί η ημερομηνία. Το όνομά του αναγράφεται στην πρόσθια όψη του Μνημείου Πεσόντων. (Διήγηση συγχωριανών. Φωτογραφία του δεν βρέθηκε. Αρχική δημοσίευση στο φύλλο 52) 4. Ευθύμιος Κων. Αγαπητός (Μούρκης) Γεννήθηκε την και στα μητρώα αρρένων φέρει αριθμό 1. Στα Δημοτολόγια κατέχει την υπ αριθμ. 4163/Α/15/1 οικογενειακή μερίδα. Όνομα μητέρας του: Ευσταθία. Έγγαμος με την Ευσταθία Αθ. Κόλλια ( ) απέκτησε τον Κωνσταντίνο (1932) και τον Ηλία (1939). Από τα αρχεία του Στρατολογικού Γραφείου Άμφισσας προκύπτει ότι: «α. Κατατάχτηκε, στις , στο Έμπεδο Πεζικού της 8ης Μ.Π. και απολύθηκε στις , από την 5η Μεταγωγική Μοίρα αυτοκινήτων και β. Κατατάχτηκε, πάλι, στο 5ο Τάγμα Δημοκρατικής φρουράς στις και απολύθηκε στις ». Στις συνελήφθη, αναίτια, μέσα στο χωριό και μαζί με άλλους οδηγήθηκε όμηρος στη Γερμανία. Η ημερομηνία θανάτου του έγινε γνωστή 11 1 από κείμενο του δημοσιογράφου Παντελή Μ. Παντελούρη σε ένθετο της εφημερίδας ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ της Σύμφωνα μ αυτό μαρτύρησε στο στρατόπεδο NEUNGAMME της Γερμανίας την 2α Μαρτίου Σχετικό δημοσίευμα στο φύλλο 32 (σ. 15) των Α.Ν. Στο ίδιο στρατόπεδο έχασε τη ζωή του και ο Σπύρος Κων. Γλυμής. (Η φωτογραφία είναι προσφορά του γιου του Κων/νου Ευθ. Αγαπητού. Αρχική δημοσίευση στο φύλλο 48) 5. Ιωάννης Ευθ. Αγαπητός (Κατσάτσος) Γεννήθηκε το 1920 και στα μητρώα αρρένων φέρει αριθμό 7. Στα ανασυσταθέντα Δημοτολόγια δεν υφίσταται οικογενειακή μερίδα. Δεν υπάρχουν σαφείς πληροφορίες για την τύχη του. Σύμφωνα με μία εκδοχή τραυματίστηκε στο Κλήμα της Δωρίδας στις , στα τότε τραγικά γεγονότα. Διεκπεραιώθηκε στην Πάτρα και έκτοτε χάθηκαν τα ίχνη του. Από τα αρχεία του Στρατολογικού Γραφείου Άμφισσας προκύπτει ότι «Απεβίωσεν εις οικίαν του το 1944». Ήταν άγαμος, άριστος λαουτιέρης και αδελφός του κλαρινίστα Θεόδωρου Αγαπητού (Σαμούρη). Όνομα μητέρας του: Σωτηρία (Διήγηση συγχωριανών. Φωτογραφία του δεν βρέθηκε. Αρχική δημοσίευση στο φύλλο 54) 7. Ευθύμιος Αγγ. Αγγελής (Τσακανίκας) Γεννήθηκε στις και στα μητρώα αρρένων φέρει αριθμό 3. Στα Δημοτολόγια κατέχει την υπ. αριθμ. 4182/Α/34/3 οικογενειακή μερίδα. Γονείς του ο Αγγελής Ευθ. Αγγελής-Αγγελόπουλος ( ) και η Ευσταθία Αγγ. Τζίβα ( ) και αδέλφια του οι Αθανάσιος ( ), Φώτιος ( ) και Βασιλική Κ. Παππά. Από τα αρχεία του Στρατολογικού Γραφεί-

12 12 ου της Άμφισσας προκύπτει ότι κατατάχτηκε στο Κέντρο Επιστρατεύσεως Λαμίας την και την θεωρήθηκε απολυθείς. Κατά την στράτευσή του μετέσχε του Αλβανικού έπους. Τραυματίστηκε σοβαρότατα (έχασε το δεξί του χέρι) και νοσηλεύτηκε, για μεγάλο χρονικό διάστημα στο Η στρατιωτικό νοσοκομείο της Αθήνας. Ο θάνατός του επήλθε, κατά δήλωση των συγγενών του, στο ανωτέρω νοσοκομείο τον Δεκέμβριο του 1944, ενώ ως ημερομηνία θανάτου στο Στρατολογικό Γραφείο αναφέρεται η (Διήγηση και προσφορά φωτογραφίας από την αδελφή του Βασιλική Αγγελή-Παππά. Αρχική δημοσίευση στο φύλλο 50) 10. Αλέξιος Αλεξανδρής του Γεωργίου και της Ελένης (Φωτογραφία του δεν βρέθηκε. Αρχική δημοσίευση στο φύλλο 54) 15. Αθανάσιος Ευστ. Γκομούζας (Σώκης) 8. Ιωάννης Δημ. Αγγελής (Στατηράκης) Γεννήθηκε στις , όπως προκύπτει από την υπ. αριθμ. 4184/Α/36/1 οικογενειακή μερίδα των Δημοτολογίων. Στα μητρώα αρρένων δεν υπάρχει εγγραφή. Έγγαμος με τη Ζαφείρα Παναγιωτάκη ( ) απέκτησε την Ασήμω Δ. Αναγνωστοπούλου ( ), τον Ευθύμιο ( ) και την Γιαννούλα ( ), που ούσα αβάπτιστη, όταν έχασε τη ζωή του ο πατέρας της, πήρε το όνομά του. Όνομα μητέρας του: Ασήμω. Στα αρχεία του Στρατολογικού Γραφείου της Άμφισσας δεν υπάρχει, γι αυτόν, εγγραφή. Υπηρετούσε στο 42ο Σύνταγμα Ευζώνων Λαμίας. Έπεσε μάλλον το δεύτερο δεκαήμερο του Ιουνίου του 1913 στο Σόροβιτς (σημερινό Αμυνταίο), κατά την άποψη του γιατρού Δήμου Δασκαλόπουλου. Το όνομά του αναγράφεται στην πρόσθια όψη του Μνημείου των Πεσόντων. (Διήγηση εγγονής του Ζαφείρας Αγγελή-Τριανταφύλλου. Φωτογραφία του δεν βρέθηκε. Αρχική δημοσίευση στο φύλλο 49) 9. Παναγιώτης Κων. Αγγελόπουλος (Κοκονιάρης) Γεννήθηκε στις , όπως προκύπτει από την υπ αριθμ. 4609/Α/461/7 οικογενειακή μερίδα των Δημοτολογίων. Στα μητρώα αρρένων φέρεται με έτος γεννήσεως 1920 και αριθμό 4. Γονείς του ο Κων/νος Γ. Αγγελής (1867) και η Αικατερίνη Λύτρα (1875) και αδέλφια του οι Χρυσούλα (1898), Ευθύμιος (1906), Ευθυμία (1910) και Μαρία (1914). Στα Δημοτολόγια αναγράφεται με το επώνυμο Αγγελής-Αγγελόπουλος και προσδιορίζεται το 1941 ως έτος θανάτου του. Στα αρχεία του Στρατολογικού Γραφείου Άμφισσας δεν υπάρχουν στοιχεία. Συνελήφθη από τους Ιταλούς, πριν το κάψιμο του χωριού. Πέθανε από τις κακουχίες ή εκτελέστηκε στη Λάρισα, κρατούμενος σε στρατόπεδο. (Διήγηση συγχωριανών. Φωτογραφία του δεν βρέθηκε. Αρχική δημοσίευση στο φύλλο 55) Γεννήθηκε το έτος 1898 και στα μητρώα αρρένων φέρει αριθμό 3. Στα ανασυσταθέντα Δημοτολόγια δεν υφίσταται οικογενειακή μερίδα. Από τα αρχεία του Στρατολογικού Γραφείου της Άμφισσας προκύπτει ότι κατατάχτηκε στις στο Έμπεδο Πεζικού της 8ης Μ.Π. Από τα αρχεία της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού μαθαίνουμε ότι υπέκυψε στα τραύματά του στο ΧΙΙΙγ χειρουργείο, στις 14 Αυγούστου του Από τον Δήμο Δασκαλόπουλο, κατά τα αποκαλυπτήρια του Ηρώου των Πεσόντων την , υποστηρίχτηκε ότι έπεσε στο Καλέ Γκρότο, 4 ώρες μακριά από την Άγκυρα. Το όνομά του αναγράφεται στην πρόσθια όψη του Μνημείου των Πεσόντων. (Στοιχεία από τις πηγές που αναφέρθηκαν. Η φωτογραφία είναι προσφορά του ανιψιού του Αλέξανδρου Ευθ. Αλεξανδρή. Αρχική δημοσίευση στο φύλλο 54) 11. Γεώργιος Δημ. Αναγνωστόπουλος Δεν βρέθηκε γραμμένος στα μητρώα αρρένων ούτε στα Δημοτολόγια της Κοινότητας. Πρέπει να γεννήθηκε τη δεκαετία του Ο πατέρας του φέρεται στα μητρώα αρρένων με έτος γεννήσεως 1841 (αριθμός 1). Ο αδελφός του Ιωάννης δεν φαίνεται στα μητρώα αρρένων, ενώ στα Δημοτολόγια κατέχει την υπ αριθμ. 4151/Α/3/1 οικογενειακή μερίδα, στην οποία αναγράφεται ως ημερομηνία γεννήσεώς του η Όνομα μητέρας του: Άννα. Στα αρχεία του Στρατολογικού Γραφείου της Άμφισσας δεν υπάρχουν στοιχεία. Έπεσε στο Κόμμα της Φθιώτιδας στον ατυχή πόλεμο του Γεννήθηκε στις και στα μητρώα αρρένων φέρει αριθμό 2. Στα Δημοτολόγια κατέχει την υπ αριθμ. 4234/Α/86/8 οικογενειακή μερίδα. Γονείς του ο Ευστάθιος Αθ. Γκομούζας ( ) και η Γεωργία Παύλου ( ) και αδέλφια του οι Ευθύμιος (1907), Θεόφιλος (1913), Παναγιώτης (1911), Ευθυμία (1922) και Σταμούλα (1924). Από τα αρχεία του Στρατολογικού Γραφείου Άμφισσας προκύπτει ότι: «α. Κατατάχτηκε, στις , στο 1ο Σύνταγμα Ιππικού β. Στις μετατέθηκε στο Γ Σύνταγμα Ιππικού γ. Μετατέθηκε, την , στο 1ο Σύνταγμα Ιππικού, από το οποίο απολύθηκε στις και δ. Κατατάχτηκε στο Β Σύνταγμα Πεζικού στις και θεωρήθηκε απολυθείς την ». Κατά τη διάρκεια της εχθρικής κατοχής εντάχτηκε στις τάξεις του ΕΛΑΣ και αργότερα του Δ.Σ.Ε. Φημολογείται ότι έφερε βαθμό αξιωματικού. Μετά τη συντριβή του 1949 κατέφυγε στις χώρες του τότε ανατολικού συνασπισμού (μάλλον στην Ουγγαρία). Σε επεισόδιο μεταξύ Ελλήνων ομοϊδεατών του επενέβη κατευναστικά, δέχτηκε όμως πλήγμα με μαχαίρι και απεβίωσε. Από τα στοιχεία του Στρατολογικού Γραφείου Άμφισσας προκύπτει, επίσης, ότι στις « θεωρήθηκε ανυπότακτος πολέμου και στις διαγράφτηκε, αποστερηθείς την Ελληνική ιθαγένεια». Από τα αρχεία της Κοινότητας προκύπτει ότι ο θάνατός του επήλθε στις (Διήγηση και προσφορά φωτογραφίας από την αδελφή του Ευθυμία Β. Ζαχαριά. Αρχική δημοσίευση στο φύλλο 49)

13 17. Ιωάννης Αλ. Γλυμής-Παπαϊωάννου (Πεταλιάς) 18. Ιωάννης Γλυμής (Λιαζόγιαννος) του Κωνσταντίνου και της Βιολέττας γ. Απολύθηκε στις δ. Κατατάχτηκε στο 5ο Σύνταγμα Ευζώνων στις ε. Απολύθηκε στις και στ. Παρουσιάστηκε, στις στο Έμπεδο Πυροβολικού Αθηνών». Ανήκε στις δυνάμεις που διοικούσε ο Συνταγματάρχης Νικ. Πλαστήρας. Έπεσε κατά την υποχώρηση των Ελληνικών στρατευμάτων τον Αύγουστο του Άγαμος. Το όνομά του αναγράφεται στην πρόσθια όψη του Μνημείου Πεσόντων. (Διήγηση ανιψιού του Δεδούση Ι. Γλυμή. Φωτογραφία του δεν βρέθηκε. Αρχική δημοσίευση στο φύλλο 53) 22. Ευθύμιος Δασκαλόπουλος (Καραμυτούλας) του Γεωργίου και της Παναγιούς Γεννήθηκε στις και στα μητρώα αρρένων (με επώνυμο Γλυμής) φέρει αριθμό 27. Στα Δημοτολόγια (με επώνυμο Γλυμής-Παπαϊωάννου) κατέχει την υπ αριθμ. 4227/Α/79/4 οικογενειακή μερίδα. Γονείς του ο Αλκιβιάδης Ι. Γλυμής ( ) και η Ασπασία Καλπούζου ( ) και αδέλφια του οι Ευθύμιος (1907), Μαρία (1912), Βασιλική (1915), Γεώργιος ( ) και Άγγελος ( ). Από τα αρχεία του Στρατολογικού Γραφείου Άμφισσας προκύπτει ότι: «α. Κατατάχτηκε στο 4ο Τάγμα Ευζώνων στις β. Απολύθηκε στις , από τον ΧΙ Συνοριακό Τομέα γ. Κατατάχτηκε στη Διοίκηση χωροφυλακής Αττικοβοιωτίας στις δ. Απολύθηκε από Διοίκηση χωροφυλακής Ηλείας στις ε. Κατατάχτηκε, στις , στο Κέντρο Επιστρατεύσεως Λαμίας στ. Μετατέθηκε στις , στην Α Οδική Ρυθμιστική Επιτροπή και ζ. Από μέχρι υπηρέτησε ως ένοπλο μέλος Ε.Α.Ο. 5/42 Σ.Ε., του Συνταγματάρχη Δημ. Ψαρρού». Θύμα της εμφύλιας διαμάχης συνελήφθη στις στο Κλήμα της Δωρίδας και εκτελέστηκε την επόμενη μέρα. Στα αρχεία της Κοινότητας αναγράφεται, εσφαλμένα, ως ημερομηνία του θανάτου του η Το όνομά του (με επώνυμο Γλυμής) αναγράφεται στην πλάγια δεξιά πλευρά του Μνημείου Πεσόντων. (Απομνημονευματική διήγηση αδελφού του Γεωργίου Αλκ. Γλυμή. Η φωτογραφία είναι προσφορά του ανιψιού του Ηλία Ευθ. Καρανάσου. Αρχική δημοσίευση στο φύλλο 52) Γεννήθηκε την 2α Ιουνίου του 1891 και στα μητρώα αρρένων φέρει αριθμό 2. Στα Δημοτολόγια κατέχει την υπ αριθμ. 4221/Α/73/1 οικογενειακή μερίδα. Έγγαμος με την Ευθυμία Ν. Γκομούζα ( ) απέκτησε τον Παναγιώτη ( ), την Βασιλική ( ), την Αικατερίνη ( ), την Μαρία ( ), τον Ανδρέα ( ) και τον Κωνσταντίνο (1936). Από τα αρχεία του Στρατολογικού Γραφείου της Άμφισσας προκύπτει ότι: «α. Κατατάχτηκε, στις , στο 2ο Σύνταγμα Πεζικού και απολύθηκε από το 5ο Σύνταγμα Ευζώνων στις β. Στις κατατάχτηκε στο 5ο Σύνταγμα Ευζώνων και απολύθηκε απ αυτό στις γ. Κατατάχτηκε, για τρίτη φορά, στις , στο ΧΙΙΙ Έμπεδο Μεραρχίας και απολύθηκε στις από το 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων και δ. Από μέχρι υπηρέτησε ως ένοπλο μέλος Ε.Α.Ο. 5/42 Σ.Ε». Έβοσκε το κοπάδι του στη θέση «Προβατάς» του χωριού, όταν δέχτηκε, στις , τα πυρά διερχόμενου Γερμανικού αποσπάσματος. Άφησε την τελευταία του πνοή εκεί, μπροστά στα μάτια των δικών του. (Διήγηση εγγονού του Ιωάννη Παν. Γλυμή. Η φωτογραφία είναι προσφορά της εγγονής του Ευθυμίας Π. Γλυμή-Γκουζούνα. Αρχική δημοσίευση στο φύλλο 48) 19. Οδυσσέας Δεδ. Γλυμής Γεννήθηκε το 1891 και στα μητρώα αρρένων φέρει αριθμό 3. Όνομα μητέρας του: Ευθυμία. Στα Δημοτολόγια δεν υφίσταται οικογενειακή μερίδα. Από τα αρχεία του Στρατολογικού Γραφείου Άμφισσας προκύπτει ότι: «α. Κατατάχτηκε, στις , στο Έμπεδο Τμήμα του 1ου Πεζικού β. Στις μετατέθηκε στο 19ο Σύνταγμα Πεζικού Γεννήθηκε στις και στα μητρώα αρρένων φέρει αριθμό 12. Στα Δημοτολόγια κατέχει την υπ αριθμ. 4252/Α/104/3 οικογενειακή μερίδα. Άγαμος και άριστος ξυλουργός. Γονείς του ο Γεώργιος Ευθ. Δασκαλόπουλος ( ) και η Παναγιού Λουκοπούλου ( ) και αδέλφια του οι Ζαφείρα ( ), Κακοϊμάμης ( ), Χρήστος ( ) και Ανδρέας ( ). Από τα αρχεία του Στρατολογικού Γραφείου της Άμφισσας προκύπτει ότι: «α. Κατατάχτηκε, στις , στο 42ο Σύνταγμα Ευζώνων και απολύθηκε στις και β. Κατατάχτηκε, πάλιν, στις , στο Κέντρο Επιστρατεύσεως Λαμίας και θεωρήθηκε απολυθείς την ». Πιάστηκε από τους Ιταλούς στις 9 Απριλίου του 1943, ημέρα που έκαψαν το χωριό, στην τοποθεσία «Το μελισσομάντρι του Μεσαμπέλια». Οδηγήθηκε στην Άμφισσα, μαζί με άλλους ομήρους και την ίδια ημέρα εκτελέστηκε στον χώρο του τότε θερινού κινηματογράφου ΑΙΓΛΗ (απέναντι από το σπίτι του Τρίγκα). (Απομνημονευματική διήγηση και προσφορά φωτογραφίας από τον ανιψιό του Γεώργιο Χρ. Δασκαλόπουλο. Αρχική δημοσίευση στο φύλλο 50) Ευθύμιος Κ. Γλυμής

14 14 Ιστορίες της Αγοράς «Η ψαρόσουπα» (Με τις «Ιστορίες της Αγοράς» κάνουμε έναν περίπατο και μια γνωριμία με το χωριό μας και τους ανθρώπους του που έφυγαν, αλλά που ζουν ακόμα στις καρδιές μας και στις μνήμες μας) > Γράφει ο: Γ. «Παλιακός» Η Ιστορία μας τούτη αναφέρεται στα χρόνια του Μεσοπολέμου της δεκαετίας του 30. Τότε δεν υπήρχαν αυτοκινητόδρομοι στο Χωριό μας. Μόνον λίγα από τα χωριά της περιοχής μας έβλεπαν αυτοκίνητο. Εκείνα που βρίσκονταν πάνω στους οδικούς άξονες Άμφισσας-Ιτέας-Αράχωβας-Λειβαδιάς και Άμφισσας-Γραβιάς-Μπράλλου-Λαμίας. Ακόμα και στα μεγαλοχώρια Δεσφίνα και Γαλαξείδι δεν έφτανε αυτοκίνητο. Γι αυτό και στα χωριά που δεν ήταν κοντά στη θάλασσα τα ψάρια ήταν σπάνιο είδος για πολλούς. Μάλιστα για τους ανθρώπους αυτών των χωριών, θεωρούταν ευτυχής συγκυρία και ευλογία Θεού να φάνε ψάρια. Γι αυτό και όταν κατέβαιναν στην Άμφισσα ή στην Ιτέα για δικαστήρια, τα παζάρια ή κάποια άλλη υπόθεσή τους δεν έχαναν την ευκαιρία και πάντα έτρωγαν ψάρια. Όταν δε γύριζαν στο χωριό και τους ρωτούσαν οι γύρω τους τι έφαγαν, εκείνοι συνήθιζαν να απαντούν: «με το συμπάθιο ψάρια». Ναι, δεν παρέλειπαν να προσθέτουν πάντοτε και την λέξη «συμπάθιο». Και μάλιστα, προφέροντάς την, ακουμπούσαν την παλάμη τους στο στήθος, στο μέρος της καρδιά τους. Με συμπαθάτε, αλλά δεν μπόρεσα να μάθω για ποιον λόγο πρόσθεταν και τις λέξεις «με το συμπάθιο». Υποθέτω ότι μάλλον ήθελαν να εκδηλώσουν την μετριοφροσύνη τους για κάτι σπουδαίο, που, κατά την γνώμη τους, είχαν αξιωθεί. Το χωριό μας είχε το πλεονέκτημα να φτάνει σ αυτό αμαξιτός δρόμος. Για να λέμε την αλήθεια καρόδρομος ήταν, αλλά στην ανάγκη γινόταν βατός και για κάποια αυτοκίνητα εκείνου του καιρού. Έτσι το ψαράδικο των αδελφών Τσουκάνα ερχόταν, σχεδόν μια φορά την εβδομάδα, με τα ψάρια τους, όσα, φυσικά, τους είχαν απομείνει από την γύρα τους σε άλλα χωριά. Σαρδέλλες μπαγιάτικες έφερναν και, πού και πού, μαρίδες. Μόνον Σαρδέλλες έτρωγαν τότε στο χωριό μας, μόνον αυτές ήξεραν. Άλλα ψάρια δεν είχαν ιδεί τα μάτια τους, τουλάχιστον όσοι δεν είχαν ταξιδέψει παρακάτω. Δεν ξέρω αν η ντόπια παραγωγή σε άλλα ψάρια δεν έφτανε να καλύψει τις ανάγκες της ζήτησης ή αν οι χωριανοί μας δεν καταδέχονταν ή δεν...ήξεραν να φάνε άλλα ψάρια, όπως μεγάλα πρώτα ψάρια, βραστόψαρα και άλλα. Μόνον σαρδέλλες, λοιπόν, έτρωγαν οι χωριανοί μας και μόνον αυτές ήξεραν από ψάρια. Όταν το ψαράδικο του Τσουκάνα ξεμύτιζε απέναντι στην κουδέλα του Αγίου Κωνσταντίνου άρχιζαν τα κορναρίσματα και οι φωνές: «Ψάρια, φρέσκα ψάρια, σαρδελλομέναεεες». Ο Θεός να τα έκανε φρέσκα. Ο μπόλικος πάγος, που θα πρόδινε την «ηλικία τους», έκοβε την μυρωδιά τους Μόλις το αυτοκίνητο έφτανε στην «Αγορά», στην Πλατεία του χωριού, οι άντρες στο καφενείο διέκοπταν το χαρτοπαίγνιό τους, έριχναν μια ματιά στα ψάρια και ξανάπιαναν τις θέσεις τους γύρω από το τραπέζι. Ήξεραν και περίμεναν. Όσο θα περνούσε η ώρα, ο πάγος θα έλιωνε, η μυρωδιά τους θα δυνάμωνε και η τιμή τους όλο και θα έπεφτε. Έξι με εφτά δραχμές την οκά είχε τότε τις σαρδέλλες του ο Τσουκάνας. «Ακριβά τάχεις Τσουκάνα, πού θα πας, θα τα κατεβάσεις, θα λιώσει ο πάγος και θα τα πούμε», έλεγε, με την γαλλίζουσα προφορά του «Ρο», ο Δρόσος ο Τσαβλής και συμβούλευε τους άλλους: «Είναι νωρίς ακόμα, θα λιώσει ο πάγος και θα τα κατεβάσει κι άλλο, τι θα κάμει;;;» και περίμεναν. Πραγματικά, όταν έλιωνε ο πάγος τα ψάρια δεν άντεχαν άλλο και πουλιόνταν μισοτιμής. Τότε, πλησίαζε ένας ένας με το τσίγκινο πιάτο στο χέρι για να πάρουν τις σαρδέλλες και τις πήγαιναν κατ ευθείαν στο τηγάνι γιατί δεν «άντεχαν» άλλο, αφού άλλωστε ψυγεία δεν υπήρχαν τότε στο χωριό μας. Όσον αφορά τα τσίγκινα πιάτα που έφερναν για να πάρουν τα ψάρια, πρέπει να ειπούμε ότι τα χρόνια εκείνα οι ψαράδες δεν διέθεταν χοντρό χαρτί περιτυλίγματος ή έστω χαρτί εφημερίδας για να βάζουν τα ψάρια. Ούτε στα σπίτια υπήρχαν οτιδήποτε φύλλα χαρτιού για περιτύλιγμα, ακόμα και για την άλλη... «... ανάγκη»! Αν στα χέρια κάποιου έπεφτε ένα κομμάτι από εφημερίδα, το φύλαγε στον κόρφο του για να στρίψει κανένα λαθραίο τσιγάρο. Όταν, πολύ αργότερα, το 1962, ήρθε στο χωριό μας το ηλεκτρικό ρεύμα, έκαμαν την εμφάνισή τους τα ηλεκτρικά ψυγεία και τα κατεψυγμένα ψάρια στα μπακάλικα. Τότε άρχισαν να τρώνε, έστω και κατεψυγμένα, μεγάλα πρώτα ψάρια όλων των ειδών και βραστόψαρα για σούπες. Μάλιστα τα ψαροκέφαλα και τα ψαροκόκκαλα τα πετούσαν στα αγκωνάρια των σπιτιών τους για να δείξουν στους γείτονες και τους περαστικούς ότι έφαγαν μεγάλα ψάρια και να τους μακαρίζουν, -να μην ειπώ την αλήθεια-, να τους γλωσσοτρώνε. Σαρδέλλες, λοιπόν και μόνον σαρδέλλες από ψάρια έτρωγαν τα χρόνια εκείνα στο χωριό μας, μόνον σαρδέλλες είχαν γευθεί οι περισσότεροι από τους χωριανούς μας. Ούτε καν ήξεραν όλοι ότι υπήρχαν και άλλα ψάρια. Το παρακάτω περιστατικό τα λέει όλα: Συνέβη το 1937; Η χρονολογία με ερωτηματικό. Στην αίθουσα διδασκαλίας της Πρώτης Τάξης του, Οκτατάξιου τότε Γιάγτζειου-Δελμούζειου Γυμνάσιου Άμφισσας, όταν η καθηγήτρια των Γαλλικών, η μαντάμ Κική Κωνσταντέλου, διάβασε την γαλλική φράση: «iles mans mangai sou de poisons» που σημαίνει «αυτοί έφαγαν σούπα από ψάρια», τρεις-τέσσερις μαθητές γέλασαν αποδοκιμαστικά. Όταν η μαντάμ Κική τους ζήτησε εξηγήσεις, εκείνοι δικαιολογήθηκαν λέγοντες «Μα, κυρία, τι μας λέτε; Γίνεται σούπα από τις σαρδέλλες;». Έμειναν έκπληκτοι όταν η μαντάμ Κική τους πληροφόρησε ότι, εκτός από τις σαρδέλλες, υπάρχουν και άλλα είδη ψαριών και ψάρια με τα οποία κάνουν σούπες. Οι καημένοι, δεν είχαν δοκιμάσει ψαρόσουπα μέχρι τότε! Οι μαθητές εκείνοι που εκπλάγηκαν με την ψαρόσουπα ήταν από το χωριό μας και, αν δεν πέφτω έξω για κάποιον, ήταν ο Ιωάννης Ε. Κοκκίνης (τραπεζικός), ο Αργύρης Αγαπητός, αστυνομικός, ο «Τροχονόμος» ο ήρωας του ομώνυμου Χρονογραφήματος του Ψαθά και ο Ιωάννης Δ. Παύλου, Οικονομολόγος, μακαρίτες ήδη και οι τρεις. Δεν μας φαινόταν, λοιπόν, παράξενο που τα τελευταία χρόνια, τα καλοκαίρια βλέπαμε τον τελευταίο τότε επιζώντα από τους παραπάνω να περνοδιαβαίνει συχνά από τα «Φώκλαντ» της Κίρρας. Πρώτα, μεγάλα ψάρια, βραστόψαρα και άλλα πήγαινε να βρεί να καταναλώσει... Το άχτι του έβγαζε κάθε καλοκαίρι από τους δύσκολους εκείνους χρόνους της παιδικής του ηλικίας της δεκαετίας του 30. Τις σαρδελλομένες του Τσουκάνα εκδικούταν... Ο καημένος! Αλήθεια, πόσο άλλαξαν οι καιροί...!

15 15 15 ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΟΠΟ ΜΑΣ Τα αιτήματα του Συλλόγου μας προς την Αντιπεριφερειάρχη Φωκίδας Παναγιώτα Γαζή ήταν ένα θέμα που απασχόλησε τα τοπικά ιστολόγια (blogs). Έτσι, το στις 28 Οκτωβρίου, «αναδημοσίευσε» από το δικό μας ιστολόγιο (blog.agiathimia.com) το θέμα με τίτλο «Αιτήματα του Συλλόγου Αγιοευθυμιωτών προς την Αντιπεριφερειάρχη Φωκίδας». Η απάντηση της Αντιπεριφερειάρχου «δημοσιεύθηκε» στο ίδιο blog στις 29 Οκτωβρίου με τίτλο «Απάντηση της Αντιπεριφερειάρχη Φωκίδας στο Σύλλογο Αγιοευθυμιωτών». ΑΓΙΑΘΥΜΙΩΤΙΚΑ & ΑΛΛΑ > γράφει ο Σπύρος Κυριάκης Η ίδια απάντηση με τίτλο «Π.Ε. Φωκίδας: Δελτίο τύπου για απάντηση στο σύλλογο Αγιοευθυμιωτών», αναρτήθηκε, επίσης στις 29 Οκτωβρίου, στο ιστολόγιο karteria1.blogspot.com. Τα αιτήματα του Συλλόγου μας καθώς και η σχετική απάντηση της Αντιπεριφερειάρχου δημοσιεύονται σε άλλες στήλες των «Α.Ν.». Στα φετινά ΣΚΑΡΙΜΠΕΙΑ αναφέρεται η εφημερίδα ΤΟ ΓΑΛΑΞΕΙΔΙ (φύλλο 688 / Σεπτέμβριος 2012) με δημοσίευμά της που έχει τίτλο «Μνήμη Γιάννη Σκαρίμπα». Στο πρόβλημα που είχε δημιουργηθεί με την μεταφορά των μαθητών από την Αγία Ευθυμία και το Σερνικάκι αναφέρεται το iteanet.blogspot.com, στις 2 Οκτωβρίου. Με τίτλο «Να βρεθεί λύση για τη μεταφορά των μαθητών από Αγία Ευθυμία και Σερνικάκι» καταχωρεί ανακοίνωση του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων του 4ου Δημοτικού Σχολείου Άμφισσας γι αυτό το θέμα. Ο ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ Την Κυριακή 27 Ιανουαρίου 2013, το πρωί, θα πραγματοποιηθεί ο εορτασμός του Αγίου Ευθυμίου στην Αθήνα. Από τον περασμένο αντίστοιχο εορτασμό κάναμε προσπάθεια να περιορίσουμε στο ελάχιστο τα έξοδα τόσο για τα φαγητά που προσφέρονται στην εκδήλωση που πραγματοποιείται μετά τον εκκλησιασμό όσο και για την ενοικίαση της αίθουσας. Πράγματι, τα καταφέραμε αφού η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στην παρακείμενη αίθουσα που διαθέτει ο ιερός ναός και τα περισσότερα φαγητά τα ετοίμασαν και τα πρόσφεραν κάποιες από τις κυρίες του Συλλόγου (μέλη του Δ.Σ. ή απλά μέλη του Συλλόγου). Επειδή τα πράγματα, χρόνο με το χρόνο, γίνονται ακόμα πιο δύσκολα αυτήν την εθελοντική προσφορά την χρειαζόμαστε σε μεγαλύτερο βαθμό στον προγραμματισμένο, για τις , εορτασμό του Αγίου Ευθυμίου. Έτσι, παρακαλούμε όσες κυρίες επιθυμούν να συμβάλλουν σ αυτή την εκδήλωση προσφέροντας τους πατροπαράδοτους σαρμάδες, πίτες ή οτιδήποτε άλλο να επικοινωνήσουν μαζί μας προκειμένου να υπολογίσουμε την προσφορά τους στον σχεδιασμό που κάνουμε. ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2013 Με πολύ όμορφες εικόνες από την Αγία Ευθυμία, απ αυτές που μόνο ο τόπος μας μπορεί να προσφέρει, κυκλοφορεί το ημερολόγιο του 2013 του Συλλόγου μας. Ο φακός της Γεωργίας Ευθ. Κόλλια για ακόμα μια φορά έχει αιχμαλωτίσει κάποια μοναδικά στιγμιότυπα. Με μέγεθος και σχήμα ανάλογο του 2012, το οποίο έγινε με πολύ ευνοϊκά σχόλια δεκτό, το ημερολόγιο του 2013 είναι σίγουρο ότι όχι μόνο θα σας κρατήσει συντροφιά όλο το χρόνο αλλά θα το διατηρήσετε και μετά τη λήξη του. ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΜΕ ΣΚΑΡΙΜΠΑ Στις 17 Οκτωβρίου, στη Χαλκίδα, ο Δημοτικός Οργανισμός Άθλησης-Πολιτισμού-Περιβάλλοντος Χαλκίδας, ο Πολιτιστικός Σύλλογος «Φίλοι του Γ. Σκαρίμπα» και ο «Σύνδεσμος Φιλολόγων Ευβοίας» πραγματοποίησαν την εκδήλωση «Σελίδες για το Γιάννη Σκαρίμπα». Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, ο Νεοελληνιστής- Φιλόλογος Συμεών Σταμπούλου, ο Πρόεδρος του Πανελληνίου Συνδέσμου Φιλολόγων Άγγελος Στέφος, ο Ποιητής-Φιλόλογος Δημήτρης Κανελλόπουλος και ο Δάσκαλος Κώστας Μπαϊρακτάρης παρουσίασαν τα λογοτεχνικά περιοδικά «ΟΡΟΠΕΔΙΟ» και «ΦΙ- ΛΟΛΟΓΙΚΗ», που κυκλοφόρησαν με κεντρικό τους θέμα το Γιάννη Σκαρίμπα. Στις 24 Νοεμβρίου, με την ευκαιρία της Κυπριακής Προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πραγματοποιήθηκε ημερίδα, στο «Σπίτι της Κύπρου» (στην Κυπριακή Πρεσβεία), με θέμα «Η Κύπρος στην Ελλαδική και Ευρωπαϊκή λογοτεχνία». Μεταξύ των ομιλητών ήταν η Κατερίνα Κωστίου (Αναπλ. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Πατρών) γνωστή σε όλους τους Αγιαθυμιώτες από την παρουσία της στην ημερίδα για τον Σκαρίμπα, η οποία πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια των φετινών ΣΚΑΡΙΜΠΕΙΩΝ. Η Κατερίνα Κωστίου ανέπτυξε το θέμα «Θέλεις κυδώνιν έπαρε-θέλεις αππίδιν λάβε : Η κυπριακή διάλεκτος ως αφηγηματικό τέχνασμα του Γιάννη Σκαρίμπα». Η Κ. Κωστίου, όπως είπε, στην ανακοίνωσή της εξέτασε «τον τρόπο με τον οποίο η κυπριακή διάλεκτος συνιστά ένα ευρηματικό αφηγηματικό τέχνασμα του Σκαρίμπα, το οποίο, σε συνεργασία με τις ταυτότητες των χαρακτήρων του έργου (σημ. «Τυφλοβδομάδα στη Χαλκίδα»), οδηγεί με ασφάλεια σε ένα δεύτερο επίπεδο ανάγνωσης, απόρροια της ιδιότυπης πολιτικής στάσης του συγγραφέα και της ειρωνικής του γλώσσας». ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ Στις 14 Οκτωβρίου, στη μεγάλη αίθουσα της Παλαιάς Βουλής, ο ιστορικός Δημήτρης Μιχαλόπουλος και οι εκδόσεις «Πελασγός» με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 100 χρόνων από την κήρυξη του Α Βαλκανικού Πολέμου, πραγματοποίησαν εκδήλωση με θέμα «Απόψεις για τον Α Βαλκανικό Πόλεμο». Μεταξύ των ομιλητών ήταν ο φίλος και συνεργάτης των «Α.Ν.» Θωμάς Θεολόγης (ιστοριοδίφης, συγγραφέας) ο οποίος ανέπτυξε το θέμα «Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και οι Βαλκανικοί Πόλεμοι». Μίλησαν επίσης ο Νεοκλής Ζαφειρακόπουλος (μέλος του Δ.Σ. της Ελληνικής Φιλοτελικής Εταιρείας) με θέμα «Η έναρξη και διεξαγωγή της σύρραξης σύμφωνα με συλλεκτικές μαρτυρίες» και ο Δημήτρης Μιχαλόπουλος (ιστορικός) με θέμα «Η άλλη πλευρά: η τουρκική άποψη για τον πόλεμο». Η εκδήλωση τελούσε υπό την αιγίδα της Ελληνικής Φιλοτελικής Εταιρείας. Στις 4 Νοεμβρίου, στο Προσήλιο, ο Δήμος Δελφών σε συνεργασία με τον Πολιτιστικό Σύλλογο Προσηλίου και τον Σύλλογο Ιεράς Μονής Προσηλίου, Εθελοντικής Αιμοδοσίας «Παναγία η Τριβολού» πραγματοποίησαν εκδήλωση μνήμης για την 70η επέτειο από την πυρπόληση και την ολοσχερή καταστροφή του Προσηλίου (Σεγδίτσας) από τα ιταλικά στρατεύματα κατοχής στις Στις 26 Νοεμβρίου, στο Πειραματικό Μουσικό Γυμνάσιο-Λύκειο Παλλήνης, το Νεανικό Χορωδιακό Σύνολο «Έμπνευσις», με μαέστρο την Έλενα Καντάρη-Κούκου, πραγματοποίησε μια πολύ όμορφη παράσταση με τίτλο «Η Ελλάδα μας κατά Ξαρχάκον». Η παράσταση τελούσε υπό την αιγίδα της Εταιρείας Μελέτης Έργου Ιωάννη Καποδίστρια. Κατά τη διάρκειά της τιμήθηκε ο Συνθέτης Σταύρος Ξαρχάκος. Ερμήνευσαν οι ηθοποιοί Κατερίνα Χέλμη και Χρήστος Καλαβρούζος (υποδύθηκε το Στρατηγό Μακρυγιάννη). Επίσης, τραγούδησε ο Βασίλης Λέκκας. Στις 7 και 8 Δεκεμβρίου, στο Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Πάτρας, ο Σύνδεσμος Προστασίας και Ορθολογικής Ανάπτυξης του Κορινθιακού Κόλπου «Ο ΑΡΙΩΝ», με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για την Κλιματική Αλλαγή, διοργάνωσε διημερίδα με θέμα «Κλιματική Αλλαγή και Κορινθιακός Κόλπος».

16 16 Αφιέρωμα Στη Γιορτή της Μνήμης του Αγίου Ευθυμίου ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΜΑΣ > Έρευνα: Του Γεωργίου Δ. Αναγνωστοπούλου (Γιατί το Χωριό μας ονομάστηκε ΑΓΙΑ ΕΥΘΥΜΙΑ προς τιμήν του Αγίου Ευθυμίου και όχι ΑΓΙΟΣ ΕΥΘΥΜΙΟΣ;) Φύσει θρησκευτικό oν ο άνθρωπος, έμφυτο έχει το θρησκευτικό του συναίσθημα. Πηγαίο, διαχρονικό, πανανθρώπινο το της ευσεβείας φυσικό αίσθημα. Η ανάγκη να πιστεύεις, να τιμάς, να αφοσιώνεσαι, να λατρεύεις. Ευλαβική συνήθεια και μακροχρόνια λαϊκή παράδοση, που πηγάζει από αίσθημα αδυναμίας μπροστά στο μεγαλείο και την απεραντοσύνη του σύμπαντος, οδηγούν τους ανθρώπους, σαν άτομα ή σαν οργανωμένα σύνολα, στην αναζήτηση στηρίγματος και καταφυγής σε υπερκόσμιες δυνάμεις. Είναι μια προσπάθεια που ενδυναμώνει την πίστη και πολλαπλασιάζει τις ψυχικές δυνάμεις του ανθρώπου στον μεγαλειώδη αγώνα που δίνει για την επιβίωσή του, πως υπάρχει πάντα κάτι, που μπορεί να προσμείνει και να προσδοκήσει, σαν ένα φως μέσα στην αβεβαιότητα και το πολύ σκοτάδι. Παλιά, θεάρεστη και ευλογημένη είναι η συνήθεια των χριστιανών να θέτουν κάτω από την προστασία του Θεού και των αγίων Του τον μόχθο τους, τις ελπίδες τους, τις αγωνίες τους. Γιατί ο άνθρωπος έχει ανάγκη για βοήθεια, παρηγοριά και συμπαράσταση της Θείας Χάριτος, που «τα ασθενή θεραπεύει και τα ελλείποντα αναπληροί», για να ξεπεράσει τις δυσκολίες της ζωής του και να φθάσει στη νίκη. Τούτη η Θεϊκή Χάρις είναι αναγκαία προϋπόθεση σε κάθε χριστιανό για κάθε όμορφη νίκη στη ζωή: «Χωρίς εμού ού δύνασθε ποιείν ουδέν» (Ιωαν.ιε-5), μας διαβεβαιώνει ο ίδιος ο Ιησούς. Και οι προπάτορές μας, από βαθειά θρησκευτικά αισθήματα διακατεχόμενοι, στήριξαν τις ελπίδες τους και εναπόθεσαν τις προσδοκίες τους για την ευτυχία τους και την προκοπή του τόπου τους στην προστασία του Αγίου Ευθυμίου του Μεγάλου, του Οποίου την μνήμη ως Πολιούχου Αγίου του Χωριού μας τιμούμε και προς τιμήν και δόξαν του ονόμασαν το χωριό μας Α γ ί α Ε υ θ υ μ ί α. Έχει ειπωθεί: «Αποδέχομαι περισσότερο αυτόν που ψάχνει για την αλήθεια και ολιγότερο αυτόν που πιστεύει ότι την βρήκε». Γιατί στην ιστορική έρευνα δεν υπάρχουν τελεσίδικες ετυμηγορίες. Η χρονική απόσταση από τα γεγονότα, η ροή της ζωής, συμβάλλουν στην συνειδητοποίηση της αλήθειας αυτής. Γεγονός πάντως είναι ότι η σωστή έρευνα είναι αυτή που ανατρέπει την προηγούμενη ή, τουλάχιστον, μπορεί να προσφέρει νέα στοιχεία ώστε να εμπλουτίσουν την γνώση του αντικειμένου. Και οπωσδήποτε το ζητούμενο πρέπει να είναι η αλήθεια και όχι η ικανοποίηση της προσωπικής φιλοδοξίας κάποιου. Πολλές απόπειρες από ερευνητές να γραφεί αντικειμενική Ιστορία συχνά αποτυγχάνουν, επειδή, συνήθως, ως στόχο τους έχουν να τέρψουν τον αναγνώστη, να ικανοποιήσουν προσωπικούς τους σκοπούς ή τοπικιστικά αισθήματα και ενσαρκώνουν στην «Ιστορική τους Έρευνα» πλήθος από μύθους, δοξασίες, άσχετες αναφορές προς τα ιστορούμενα γεγονότα, αστήρικτες προσωπικές υποθετικές προσεγγίσεις, με αποτέλεσμα η μελέτη τους να στερείται ορθολογισμού και αντικειμενικής θεώρησης. Εξ άλλου, η ιστορική έρευνα δεν γράφεται για να απονείμει εύσημα. Γράφεται για να τοποθετεί τα γεγονότα στις ορθές διαστάσεις και προ παντός για να αναζητεί και να ανευρίσκει τα αίτιά τους. Με αυτές τις σκέψεις και με μόνο σκοπό να φέρω σε γνώση των συγχωριανών μας τους λόγους για τους οποίους οι προπάτορές μας έδωσαν στο χωριό μας, προς τιμήν και δόξα του Αγίου Ευθυμίου, το όνομα Αγία Ευθυμία, μιας ανύπαρκτης στο χριστιανικό εορτολόγιο αγίας και όχι Ά γ ι ο ς Ε υ θ ύ μ ι ο ς, Του Οποίου την Μνήμη ως Πολιούχου Αγίου του Χωριού μας, τιμούμε και πανηγυρικά εορτάζουμε την 2Οην Ιανουαρίου κάθε χρόνο, παραθέτω τα α κ ό λ ο υ θ α: Αιώνες έχουν περάσει από τότε, το 1580 μ.χ., που το χωριό μας, από το πανάρχαιο, το προχριστιανικό του όνομα Μ υ ο ν ί α, που το συναντάμε, για π ρ ώ τ η και μ ό ν η φορά, στο «Χρονικό του Γαλαξειδίου» παραφθαρμένο σε «Μ υ ν ι ά», μετονομάστηκε σε Αγία Ευθυμία και ακόμα καμιά αξιόπιστη, πειστική απάντηση δεν δόθηκε στο γριφώδες αυτό ερώτημα. Τότε, το 1580, όπως αναφέρεται στο «Χρονικό του Γαλαξειδίου», «σεισμός μεγάλος και τρομερός εγκρέμισε πολλά σπίτια στο Γαλαξείδι, Σάλονα, Λιδωρίκι και Έπαχτο Τότε γούν σύρριζα εχάλασε ένα χωριό που το ελέγασι Μυνιά και οι εγκάτοικοι που εγλυτώσασι, επήρασι τα βουνά κλαίοντας και εκεί εφανερώθηκε ο Άγιος Ευθύμιος και τους επαρηγόρησε και τους είπε να πηγαίνουσι πίσω στο χωριό και να καθήσουσι και να μην φοβούνται τίποτες και αυτός τους διαφεντεύει (προστατεύει). Και ακούοντες εκείνα τα λόγια εγυρίσασι και ξανακτίσασι πίσω τα πεσμένα σπίτια και το χωρίον ονομάσασι Α γ ί α ν Ε υ θ υ μ ί α ν, προς δόξαν και τιμήν του Αγίου Ευθυμίου, που τους εγκαρδίωσε και τους είπε πως θα τους διαφεντεύει». Το «Χρονικό του Γαλαξειδίου» φέρεται ότι γράφτηκε από τον Ιερομόναχο Ευθύμιο Πενταγιώτη (πιθανότερη χρονολόγηση της ζωής του ) στη Μονή του Σωτήρος Χριστού στο Γαλαξείδι περί το έτος 1703 και το μοναδικό χειρόγραφό του, που ανακαλύφθηκε το 1863/1864, πρωτοεκδόθηκε ένα χρόνο μετά, το 1865, από τον μεγάλο Γαλαξειδιώτη ιστοριοδίφη Κωνσταντίνο Σάθα ( ). Πολλές γνώμες έχουν ακουστεί κατά καιρούς για το όνομα του χωριού μας και έχουν διατυπωθεί τρεις υποθετικές προσεγγίσεις σε σχετικό άρθρο που φιλοξενήθηκε στο Πρώτο τεύχος των Αγιαθυμιώτικων Νέων. Όμως, σ εκείνο το άρθρο διατυπώνονται τρεις πιθανότητες και γίνονται ισάριθμες υποθετικές προσεγγίσεις στο ερώτημά μας και έτσι, κατά το άρθρο, το όνομα του χωριού μας αποδίδεται ή στον έναν ή στον άλλον ή στον τρίτο λόγο κα «χωρίς να αποκλείεται, κατά τον αρθρογράφο, να οφείλεται και σε περισσότερους του ενός λόγους και φυσικά, εφ όσον ο ένας λόγος δεν αναιρεί τον άλλον». Ακόμα, επειδή για την θεμελίωση των προσεγγίσεών του ο συντάκτης εκείνου του άρθρου δεν επικαλείται ιστορικά δεδομένα ή άλλα στοιχεία και χωρίς να προσεγγίζει το θέμα και από εκκλησιαστική άποψη, επιχειρεί μια αξιοθαύμαστη κριτική διείσδυση με πλατιάζουσες αλυσιδωτές πιθανολογήσεις και συνειρμούς, αποκλειστικά προσωπικών του σκέψεων, απόψεων και γνωμών, που βασίζονται σε όλως υποθετικά στοιχεία, που ενίοτε αλληλοαναιρούνται και τελικά Μία, Καθαρή και Π ε ι σ τ ι κ ή απάντηση για το όνομα του χωριού μας δεν δίνεται και έτσι το ερώτημά μας παραμένει αναπάντητο. Μαζί με τις άλλες προσεγγίσεις και υποθέσεις, που λέγονται και γράφονται για το όνομα του χωριού μας, παραθέτω και την προσωπι-

17 κή μου προσέγγιση και την θέτω στην κρίση και αξιολόγηση κάθε καλόπιστου ερευνητού και αναγνώστου, αφού πρώτα αναφερθώ, με κάθε δ υ ν α τ ή συντομία, στις υποθετικές προσεγγίσεις που διατυπώνονται στο παραπάνω άρθρο: Α. Δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή, χωρίς σοβαρές αντιρρήσεις, που φθάνουν μέχρι την απόρριψη, η διατυπούμενη πρώτη πιθανότητα στο εν λόγω άρθρο ότι δηλαδή το χωριό μας ονομάστηκε Αγία Ευθυμία και όχι Άγιος Ευθύμιος επειδή «ί σ ω ς» εκείνη την εποχή οι χριστιανοί δεν το θεωρούσαν σωστό να δίνεται αυτούσιο το όνομα Αγίου ως όνομα σε κάποιο χωριό και είναι «π ι θ α ν ό ν» να θεωρούσαν εκδήλωση σεβασμού προς τον Άγιον που ήθελαν να τιμήσουν με το όνομά του κάποιο χωριό, να μην του δώσουν ακριβώς το όνομα του Αγίου, αλλά κάποιο άλλο όνομα που να φανέρωνε ποιος Άγιος τιμάται με το νέο όνομα. Αλλά, όμως, αν τούτο συνηθιζόταν εκείνη την εποχή δηλαδή ονοματοδοσίες χωριών με ονόματα αγίων να συγκαλύπτονται με ονόματα α ν ύ π α ρ κ τ ω ν αγίων, τότε γιατί δεν συναντάμε καμία άλλη τέτοια περίπτωση ονομασίας χωριού με το όνομα ανύπαρκτου Αγίου;;; Μου απαντά, μεταξύ των άλλων, ο γηραιός, μακαριστός ήδη, Μητροπολίτης Κορίνθου Παντελεήμων, σε σχετικό ερώτημά μου, στην από επιστολή του. «Χωριά με το όνομα ανύπαρκτων Αγίων δεν υπάρχουν, οπότε, αν είναι έτσι η περίπτωση του χωριού σας είναι μοναδική... Επιπροσθέτως και μόνον η χρήση της λέξης «Α γ ί α», πολύ περισσότερο δε η χρησιμοποίηση του ονόματος ανύπαρκτης αγίας για την συγκάλυψη κάποιας, οποιασδήποτε, σκοπιμότητας, θα αποτελούσε απρέπεια, εκδήλωση ασέβειας και ανευλάβειας για την εκκλησία, εμπαιγμό δε, περίγελο και διακωμώδηση για τον τιμώμενο Άγιο και ποτέ τούτο δεν θα γινόταν αποδεκτό από την ιεραρχία της Εκκλησίας, αφού από καμία κοινωνία και καμία Ορθόδοξη εκκλησία έγινε ποτέ αποδεκτό το μεσαιωνικό σόφισμα Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα». Το ρωμαίικο μυαλό έχει πολλά τερτίπια, αλλά ποτέ δεν πρέπει να φθάνουμε μέχρι του σημείου να πιστεύουμε ότι μπορούμε να ξεγελάμε και να περιπαίζουμε ακόμα και αγίους προκειμένου να αναζητήσουμε διέξοδο στα αδιέξοδά μας. Άρα, για κάποιον άλλο λόγο το χωριό μας, προς τιμήν και δόξαν του Αγίου Ευθυμίου, ονομάστηκε Αγία Ευθυμία και όχι Άγιος Ευθύμιος. Β. Επίσης, η δεύτερη πιθανότητα που διατυπώνεται στο εν λόγω άρθρο, ότι δηλαδή «επειδή το όνομα του χωριού μας ως Αγιος Ευθύμιος θα προκαλούσε την αντίδραση των Τούρκων, ί σ ω ς η ονομασία του ως Αϊθυμιάς-Αγιαθυμιάς να αποτελούσε την μοναδική ανεκτή για τον κατακτητή διέξοδο μιας και το νέο όνομα Αηθυμνιά τόσο λίγο θα διέφερε ηχητικά από το παλιό του όνομα Μ υ ν ι ά, δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή για τους παρακάτω λόγους: Μου έγραφε για την περίπτωση αυτή ο μακαριστός Μητροπολίτης Κορίνθου Παντελεήμων: «Νομίζω οι αλλόθρησκοι τυχόν εμποδίσαντες την ονομασίαν του χωριού με υπάρχοντα άγιον, δεν ενδιαφέροντο να το κάνουν αυτό, γιατί κατά την τουρκοκρατίαν υπήρχαν το Άγιο Όρος, Ναοί, Ενορίαι, Επισκοπαί, Μοναί, κλήρος κ.λπ. χωρίς εμπόδια». Κυρίως, επί του προκειμένου, δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι, κατά το Χρονικό του Γαλαξειδίου, το χωριό μας φανερά και καθαρά «ονομάσασι Αγίαν Ευθυμίαν προς δόξαν του Αγίου Ευθυμίου» και όχι Αηθυμιά και Αγιαθυμνιά. Πού το βρήκε o συντάκτης του άρθρου το όνομα αυτό κατά την ονοματοδοσία του χωριού μας το 1580; Σε Αηθυμνιά και Αγιαθυμιά «εξελίχθηκε» το όνομα του χωριού μας με την πάροδον μακρού χρόνου από την συνηθιζόμενη, μέχρι και σήμερα ακόμα, κατά την επιχωριάζουσα διάλεκτο συγκοπής των λέξεων από τον λαό. Το γλωσσικό φαινόμενο της έκθλιψης φωνηέντων ήταν σύνηθες από τα αρχαία χρόνια και είναι εξέλιξη μιας άτυπης διαδικασίας, ύστερα από μακροχρόνια χρήση, ονόματος ή λέξης από την γλώσσα του λαού για την ευκολότερη και γρηγορότερη προφορά τους. Αλλά, και αν ακόμα οι χριστιανοί δεν ήταν ελεύθεροι να δίνουν στα χωριά τους ονόματα Αγίων, ποτέ δεν θα μπορούσαν τα ονόματα Αηθυμνιά και Αγιαθυμνιά και οι χριστιανικές έννοιες που βρίσκονται πίσω από αυτές, λαμβανομένου οπωσδήποτε σοβαρά υπόψη και του γεγονότος του κατ έτος εορτασμού της μνήμης του Αγίου Ευθυμίου, να περάσουν απαρατήρητες από τον κατακτητή και να παραμείνει επί μακρόν το νέο όνομα «εσωτερική υπόθεση» του χωριού μας χωρίς να λάβουν γνώση οι Τούρκοι, που έλεγχαν την κατάσταση με κάθε τρόπο και ήταν ενήμεροι για το κάθε τι. Στα αναπάντητα ερωτήματα δεν πρέπει να καταφεύγουμε, όπως συχνά συμβαίνει για την λύση τους στο μύθο της ρωμαίικης καπατσωσύνης και στον αντιμύθο του κουτόφραγκου και του κουτότουρκου. Επομένως ούτε αυτός είναι ο λόγος που το χωριό μας ονομάστηκε Αγία Ευθυμία και όχι Άγιος Ευθύμιος. Τέλος, όσον αφορά την τρίτη πιθανή εξήγηση για το όνομα του χωριού μας, την και πιθανότερη κατά το σχολιαζόμενο κείμενο, ότι δηλαδή η προφορά του ονόματος του χωριού μας Αηθυμνιά και Αγιαθυμνιά αποτέλεσε την συμβιβαστική κατάληξη της αμφισβήτησης του ονόματος ανάμεσα στους «παλαιόφρονες», που επέμεναν στο παλαιό όνομα Μυνιά και στους νεωτεριστές, που υποστήριζαν το νέο όνομα Αγία Ευθυμία, που είχε επικρατήσει ως Αηθυμνιά είναι έ ω λ η, αφού πουθενά δεν στηρίζεται, από καμιά ιστορική πηγή δεν μαρτυρείται και είναι τόσο «προωθημένη», απίστευτη, εκτός λογικής ακόμα και ως σκέψη. Αφ ενός μεν γιατί αναιρείται από τις δύο προηγούμενες προσεγγίσεις, όπου ο συντάκτης του άρθρου πιθανολογεί τόσες μεθοδεύσεις των χριστιανών για να ξεπεράσουν τις απαγορεύσεις του κατακτητή, καταφεύγοντες ακόμα και στις ονοματοδοσίες χωριών με ονόματα ανύπαρκτων αγίων, αφ ετέρου δε είναι απίθανο και παντελώς απίστευτο να διανοηθούμε ότι ο υπόδουλος ελληνισμός, που στους οργισμένους εκείνους καιρούς η πίστη τους στο Θεό και στους Αγίους Του ήταν η μόνη τους καταφυγή και στήριγμα, να αμφισβητούν, να μαλώνουν μεταξύ τους και να μην δέχονται ομόγνωμα την ονομασία του χωριού τους με το όνομα του προστάτη τους Αγίου Ευθυμίου, που τον είδαν μπροστά τους ολοζώντανο, τους ενθάρρυνε στις δύσκολες ημέρες της καταστροφής του χωριού τους από τον μεγάλο σεισμό και τους διαβεβαίωσε ότι θα τους προστατεύει. Άλλωστε το όνομα Μυονία και Μυνιά δεν το διαδέχθηκε το όνομα Αηθυμνιά και Αγιαθυμιά, αλλά το όνομα Αγία Ευθυμία και θα χρειάστηκε οπωσδήποτε να περάσει αρκετός χρόνος, ποιος ξέρει πόσα χρόνια αργότερα, για να καταλήξει στη γλώσσα του απλού κόσμου ως Αηθυμνιά και Αγιαθυμνιά. Οπωσδήποτε, θεωρείται βέβαιο, ότι από συνήθεια και προπάντων από τους απλούς ανθρώπους, να χρησιμοποιούσαν και το προηγούμενο, το παλαιό όνομα, παράλληλα με το νέο, αφού τέτοιες αλλαγές δεν περνούν στον πολύ κόσμο από μέρα σε μέρα, χωρίς όμως τούτο να σημαίνει ότι υπήρξε αμφισβήτηση του νέου ονόματος από ένα μέρος των κατοίκων, τους «παλαιόφρονες» και άρνηση να αποδεχθούν το νέο όνομα του χωριού τους. Για παράδειγμα, από το 1927 η Βιτρινίτσα μετονομάστηκε σε Τολοφών, τα Μαραζιά από το 1933 σε Δαφνοχώρι, ο Βελενίκος από το 1955 σε Ελαία, η Ξυλογαϊδάρα από το 1958 σε Αγιο Σπυρίδωνα, η Κίσσελη από το 1940 σε Πάνορμο κ.ο.κ. και όμως, στις περισσότερες περιπτώσεις στις συζητήσεις του κόσμου, τα χωριά αυτά και πολλά άλλα ακόμα μνημονεύονται από τους κατοίκους τους, αλλά και από άλλους κατοίκους της περιοχής, με τα παλαιά τους ονόματα. Επίσης, δεν μπορούμε να θεωρήσουμε σήμερα ως αμφισβήτηση των νέων ονομάτων των χωριών τους και γκρίνιες και έριδες μεταξύ των κατοίκων της Τριτέας, του Ελαιώνα, του Προσηλίου, του Δροσοχωρίου, του Αγίου Κων/νου και πολλών άλλων χωριών που και σήμερα, πολύ συχνά στον καθημερινό τους λόγο, χρησιμοποιούν, παράλληλα με τα νέα ονόματα των χωριών τους και τα αντίστοιχα παλαιά, Κολοπετινίτσα, Τοπόλια, Σεγδίτσα, Κολοβάτα, Σεργούνι, Σάλονα κ.λπ. Η πιθανή αείποτε χρήση για το χωριό μας των όρων Αηθυμνιά και Αγιαθυμνιά, δεν σημαίνει ότι το όνομα του χωριού μας, ακόμα κι αν χρησιμοποιούνταν και στον γραπτό λόγο, όπως και σήμερα μπορεί να συμβαίνει, είχε

18 18 παύσει να είναι Α γ ί α Ε υ θ υ μ ί α. Έτσι, για παράδειγμα, επειδή και σήμερα μιλάμε για Ιτιά, Ξο, Σαλονίκη, Γιάννενα, Έπαχτο, Μορφιά, Βαγγελιώ, Βγενειά, δεν σημαίνει ότι τα παραφθαρμένα αυτά ονόματα είναι πια τα νέα τους ονόματα και ότι εγκαταλείφθηκαν τα αντίστοιχα επίσημα ονόματα Ιτέα, Χρυσό, Θεσσαλονίκη, Ιωάννινα, Ναύπακτος, Ευμορφία, Ευαγγελία, Ευγενία κ.ο.κ. Μάλιστα, στο «Χρονικό του Γαλαξειδίου» έχουμε να παρατηρήσουμε ότι ο χρονικογράφος προκειμένου για το νέο όνομα του χωριού μας, χρησιμοποιεί την φράση «ονομάσασι Αγίαν Ευθυμίαν», δηλαδή δημόσια, επίσημα καθαρά του έδωσαν το όνομα Αγία Ευθυμία, ενώ για το παλαιό όνομα Μυονία δεν χρησιμοποιεί το ρήμα ονομαζόταν, αλλά την φράση «το ελέγασι Μυνιά». Δηλαδή έτσι το έλεγε ο κόσμος, έτσι ακουγόταν, έτσι το είχε ακούσει ο χρονικογράφος, διατύπωση που ενισχύει τις αμφιβολίες μας αν πραγματικά το όνομα Μυνιά υπήρξε ποτέ όνομα του χωριού μας. Στην πιθανολόγηση, κατά το σχολιαζόμενο άρθρο, ότι ονόμασαν το χωριό μας Αγία Ευθυμία και όχι Άγιο Ευθύμιο για να καταλήξει Αηθυμνιά και Αγιαθυμνιά και να ικανοποιεί έτσι «ηχητικά» τους παλαιόφρονες προπάτορές μας επειδή ομοιάζει με το παλαιό όνομα «Μυνιά», έχουμε να παρατηρήσουμε ότι ο συντάκτης του άρθρου κρίνει εκ του αποτελέσματος και παίρνει το ζητούμενο ως δεδομένο. Άρα, για κάποιον άλλο λόγο το χωριό μας, προς τιμήν και δόξαν του Αγίου Ευθυμίου, ονομάστηκε Αγία Ευθυμία και όχι Άγιος Ευθύμιος. Όσον αφορά το όνομα Μ υ ν ι ά που χρησιμοποείται σε όλες τις προσεγγίσεις του ερωτήματος για το όνομα του χωριού μας ως βασικό στοιχείο και λαμβάνεται πάντοτε υπόψη στις πιθανολογήσεις, έχουμε να παρατηρήσουμε τα ακόλουθα: Στην μακραίωνη ιστορία του χωριού μας μόνον Μ Ι Α φορά το συναντάμε με το όνομα αυτό. Αναφέρεται στο «Χρονικό του Γαλαξειδίου». Όμως, προ του 1580 και έκτοτε μέχρι και σήμερα δεν το ξαναβρίσκουμε πουθενά το χωριό μας με το όνομα αυτό σε κάποιο άλλο ιστορικό στοιχείο, έγγραφο, επιγραφή κ.λπ. και οπωσδήποτε ποτέ δεν ακούστηκε στον προφορικό λόγο. Αν, υποτίθεται, ότι το όνομα Μυνιά είχε διαδεχθεί και αποτελούσε συνέχεια του ονόματος Μυονία, ως νεώτερο, μεθύστερο τούτου, έπρεπε να είχε επικρατήσει έκτοτε, εν τούτοις δεν επέζησε στο πέρασμα του χρόνου, αν φυσικά υπήρξε τέτοιο όνομα για το χωριό μας, σε αντίθεση με το αρχαιότερό του όνομα Μυονία, που μέχρι και σήμερα ακόμα το συναντάμε, χωρίς καμιά διακοπή από τους αρχαιοτάτους χρόνους σε γραπτά κείμενα και στον προφορικό λόγο στο χωριό μας και στην εγγύτερη περιοχή μας. Τί μεσολάβησε, λοιπόν, και δεν ξανασυναντάμε, στο διάβα τόσων αιώνων, το χωριό μας με το όνομα αυτό; Μήπως δεν υπήρξε ποτέ για το χωριό μας το όνομα Μ υ ν ι ά ; Τον δρόμο για μια πιθανή προσέγγιση της απάντησης στο ερώτημα αυτό μας τον δείχνει ο ιστοριοδίφης Κων/νος Σάθας στον πρόλογο της πρώτης έκδοσης του Χρονικού του Γαλαξειδίου το Γράφει, λοιπόν, ο Γαλαξειδιώτης ερευνητής, μεταξύ των άλλων σχολίων του για το Χρονικό: «Ο χαρακτήρ της γραφής παριστά ιδιάζόν τι. Αι ανορθογραφίαι βρίθουσιν εν εκάστω στίχω, ενιαχού δε και εν εκάστη λέξει. Ο εν τω Χρονικώ τούτο μνημονευόμενος Ευθύμιος Ιερομόναχος, δεν φαίνεται ο αρχικός τούτου συντάκτης. Το αμέτρητο πλήθος των ανορθογραφιών, η παντελής αδαημοσύνη της γλώσσης καταδείκνυσι αυτόν ως αντιγραφέα αδέξιον, τούτου συνταχθέντος αναμφιβόλως υπό άλλου οπωσούν ειδήμονος της γλώσσης και δυναμένου να αναγιγνώσκει τα εν τη Μονή τεθησαυρισμένα χρυσόβουλα και άλλα της Βυζαντινής στριφνογραφίας έγγραφα». Γιατί, λοιπόν, να μην αποδεχθούμε την εκδοχή ότι ο ανορθόγραφος αντιγραφέας του Χρονικού, Ιερομόναχος Ευθύμιος Πενταγιώτης, με την παντελή αδαημοσύνη της γλώσσης και τας ανορθογραφίας πού βρίθουσιν εν εκάστω στίχω ενιαχού δε και εν εκάστη λέξει, δεν παρέλειψε κατά την αντιγραφήν του ονόματος Μ υ ο ν ί α ένα <όμικρον> και να μας προέκυψε, με παρατονισμόν, το «νέο» όνομα του χωριού μας Μυνιά; Αν πάλι το όνομα Μυνιά δεν είχε προκύψει από λάθος του ανορθόγραφου αντιγραφέα αλλά από την ανέκαθεν συνηθιζόμενη συντόμευσηπαραφθορά των λέξεων με συγκοπή τους από έκθλιψη φωνήεντος στην καθομιλούμενη από τον λαό γλώσσα, για ευκολότερη και γρηγορότερη προφορά τους, αφ ενός μεν θα έπρεπε να είχε επιζήσει μέσα στο χρόνο αφ ετέρου δε τούτο δεν θα εσήμαινε ότι το όνομα του χωριού μας είχε παύσει τότε να είναι Μ υ ο ν ί α. Για παράδειγμα, αν κάποτε, ύστερα από πολλά χρόνια, οι επίγονοί μας συναντήσουν τους χρησιμοποιούμενους και σήμερα, ακόμα και στον γραπτό λόγο, όρους για το χωριό μας Αηθυμνιά και Αγιαθυμνιά, δεν νομίζω ότι θα μπορούν και θα πρέπει να ισχυρίζονται και να γράφουν ότι στην εποχή μας το όνομα του χωριού μας είχε παύσει να είναι Αγία Ευθυμία. Ύστερα απ όλα τα παραπάνω δεν μπορούμε να ισχυριζόμαστε με βεβαιότητα και να γράφουμε ότι κάποτε το όνομα του χωριού μας ήταν Μυνιά. Κατ ακολουθίαν και συμπερασματικά η σκέψη και η πιθανότητα ότι το χωριό μας, μετά τον καταστρεπτικό σεισμό του 1580, δεν ονομάστηκε Άγιος Ευθύμιος αλλά Αγία Ευθυμία για να καταλήξει Αηθυμνιά και να ομοιάζει ηχητικά με το Μυνιά και να ικανοποιεί ένα μέρος των ανθρώπων του χωριού μας, κ α τ α ρ ρ ί π τ ε τ α ι. Για την ανάδειξη και τεκμηρίωση των λόγων για τους οποίους το χωριό μας, προς τιμήν και δόξαν του Αγίου Ευθυμίου, ονομάστηκε Αγία Ευθυμία και Όχι Άγιος Ευθύμιος, εφ όσον δεν βρήκαμε οποιαδήποτε άλλα ιστορικά στοιχεία, στην προσπάθεια αυτή ζητήσαμε την γνώμη φωτισμένων λειτουργών της Εκκλησίας: Μου έγραφε σχετικά στην επιστολή του ο μακαριστός Μητροπολίτης Κορίνθου Παντελεήμων: «Χωριά με ονόματα ανύπαρκτων Αγίων δεν υπάρχουν και έτσι η περίπτωση του χωριού σας είναι μοναδική. Το όνομα Αγία Ευθυμία το επέβαλαν προφανώς οι κάτοικοι...και τούτο έγινε από επίδραση, άγνωστο εκ ποίας αιτίας». Ο λογιώτατος Ιερομόναχος και βραβευμένος από την Ακαδημία Αθηνών για το έργο του «Μεταξύ Ουρανού και Γής» Θεόκλητος Διονυσιάτης βραχύλογα μου απαντά στην από επιστολή του: «Αναζητείστε απάντηση στο ερώτημά σας στο όνομα τον βίον και την πολιτείαν του Αγίου σας». Αρχίζουμε, λοιπόν, την έρευνά μας από το όνομα του Αγίου Ευθυμίου και πρωτίστως από το όνομα Ε υ θ υ μ ί α, το δεύτερο συνθετικό του ονόματος του χωριού μας: Το όνομα Ε υ θ υ μ ί α δεν προέρχεται από το όνομα του Αγίου μας. Ήταν γνωστό από τους αρχαίους, τους προχριστιανικούς χρόνους και σήμαινε την προσωποποίηση της εύθυμης κατάστασης, της αγαλλίασης, της βαθειάς ευχαρίστησης, την διάθεση για χαρά, την ιλαρά διάθεση, μάλιστα δε ο Πίνδαρος την αναφέρει ως την θεά των συμποσίων κοντά στον Δία και στις Μούσες. Άγαλμά της είχε στήσει ο τύραννος Διονύσιος στην Ηράκλεια του Πόντου, ενώ στις Ερυθρές βρέθηκε βάθρο αγάλματός της με αναθεματική πλάκα. Κατά τον Δημόκριτο Ε υ θ υ μ ί η είναι η πνευματική και ψυχική ευστάθεια, ικανοποίηση και γαλήνη, προερχόμενη από την έλλειψη κάθε φόβου και κάθε δεισιδαιμονίας και αποτελεί υπέρτατο αγαθό, φρόνηση, χάρη στην οποία ο άνθρωπος αντιπαρέρχεται τις αντιξοότητες και τους κλυδωνισμούς της ύπαρξής του και πετυχαίνει την πλήρη πνευματική και ψυχική ικανοποίηση, την ε υ θ υ μ ί α. Επίσης, στην αρχαιότητα υπήρχε και το όνομα Εύθυμος που σήμαινε τον καλόκαρδο, τον χαρούμενο καθώς και το όνομα Ε υ θ ύ μ ι ο ς που σημαίνει αυτόν που δίνει, που φέρνει την χαρά, την ε υ θ υ μ ί α. Το όνομα Ε υ θ υ μ ί α δινόταν, από τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους, ως βαπτιστικό όνομα, χωρίς όμως να προέρχεται ή να έχει σχέση με τον Άγιο Ευθύμιο, όπως συμβαίνει στο χωριό μας με την Ευθυμία, όνομα το οποίο δίνεται προς τιμήν του πολιούχου του χωριού μας Αγίου Ευθυμίου. Μέχρι τώρα, στο εορτολόγιο της Εκκλησίας μας δεν τιμάται κάποια Αγία με το όνομα Ευθυμία, σε αντίθεση με το όνομα Ευθύμιος με το οποίο τιμάται μια πλειάδα από Δέκα Τρεις Αγίους και Οσίους, εκτός του Αγίου Ευθυμίου του χωριού μας. Οπωσδήποτε πρέπει να γίνει διάκριση μεταξύ των ονομάτων Ευθυμία με το όνομα της οποίας δεν τιμάται κάποια αγία και

19 19 19 Ε υ φ η μ ί α με το όνομα της οποίας τιμάται στις 16 Σεπτεμβρίου η Αγία Μεγαλομάρτυς της Εκκλησίας μας Ευφημία. Μάλιστα, υπάρχει και χωριό που φέρει το όνομά Της στην Επαρχία Σάμης του Νομού Κεφαλληνίας. Αν εντρυφήσουμε στη Βιογραφία του Αγίου Ευθυμίου και ειδικώτερα σε όσα αναφέρονται στη γέννησή Του και την ονοματοδοσία Του, τότε, θα οδηγηθούμε στην απάντηση του ερωτήματος γιατί δηλαδή το χωριό μας ονομάστηκε Αγία Ευθυμία και όχι Άγιος Ευθύμιος: Ο Βίος του Αγίου Ευθυμίου, γραμμένος με ιδιαίτερη χάρη από τον Αββά Κύριλλο τον Σκυθοπολίτη, αποτελεί μαρτυρία αληθινού ανθρώπου για κάθε εποχή, αφ ενός μεν γιατί ο Κύριλλος είναι αποδεδειγμένης σοβαρότητας και αξιοπιστίας συγγραφέας, αφ ετέρου δε διότι έζησε στη Μονή του Αγίου Ευθυμίου και έγραψε μόνον ογδόντα περίπου χρόνια από την κοίμηση του Αγίου μας. Ο ίδιος τονίζει ότι όσα γράφει τα συνέλεξε σαν την φιλόπονη μέλισσα «παρά αληθευόντων αγίων και της ερήμου ταύτης -όπου έζησε ο άγιος- αρχαιοτάτων ανδρών... Με πολλή προσπάθεια και ολόθερμη προσευχή τα μάζεψα τρέχοντας από τόπο σε τόπο, τα συγκέντρωσα και τα έβγαλα από τον βυθό του χρόνου και της λησμοσύνης». Μάλιστα, αναφέρει χρονολογίες καθώς και ονόματα τόπων και προσώπων, ώστε να ελέγχεται η ακρίβεια των λόγων του. Γράφει, λοιπόν, σχετικά με την γέννηση και την ονοματοδοσία του Αγίου Ευθυμίου: «Ο ουρανοπολίτης Ευθύμιος είχε γονείς τον Παύλο και την Διονυσία Πατρίδα του ήταν η περίφημη πόλη της Αρμενίας Μελιτινή. Η ευλογημένη Διονυσία ζούσε αρκετά χρόνια με τον άνδρα της, ήταν όμως δυστυχείς, γιατί δεν αποκτούσαν παιδιά... Η επιθυμία τους όμως ν αποκτήσουν παιδί τούς οδηγούσε συχνά κοντά στον Θεό. Κάποτε πήγαν στον ιερό ναό του Αγίου ενδόξου και καλλινίκου μάρτυρος Πολυεύκτου, που βρίσκεται κοντά στην πόλη. Μια νύχτα που ήταν μέσα στον ναό και προσεύχονταν, είδαν θεία οπτασία που τους είπε: «Ε υ θ υ μ ε ί τ ε, ε υ θ υ μ ε ί τ ε. Γιατί, να, ο Θεός θα σας χαρίσει ένα παιδί που θα φέρει το όνομα της ε υ θ υ μ ί α ς. Με την γέννησή του, ο Θεός που σας το χαρίζει, θα δώσει στις εκκλησίες του σαν δώρο την ε υ θ υ μ ί α. Όταν γεννήθηκε το παιδί το ονόμασαν Ε υ θ ύ μ ι ο και υποσχέθηκαν να το αφιερώσουν στον Θεό». Και συνεχίζει ο βιογράφος Του: «Ότι πράγματι αποδείχθηκε αληθινή η οπτασία, θα καταλάβουν οι αναγνώστες από το εξής: Ήταν η εποχή που επικρατούσε η μεγάλη αίρεσις του Αρειανισμού. Σαράντα χρόνια η Εκκλησία του Θεού βρισκόταν σε μεγάλη θλίψη. Οι υπερασπισταί της Ορθοδόξου Πίστεως καταδιώκονται. Παντού καταδυνάστευαν οι αρειανοί... Επρόκειτο μάλιστα να ξεσπάσουν διωγμοί στους χρόνους του τυράννου Ιουλιανού του Παραβάτου και του Ουάλλη, που βασίλεψε μετά από εκείνον στο Ανατολικό Ρωμαϊκό Κράτος. Τότε γεννήθηκε ο Ε υ θ ύ μ ι ο ς, που έχει το όνομα της χαράς και της Ε υ θ υ μ ί α ς». Και καταλήγει: «...Τον καιρό, λοιπόν, που ο Ευθύμιος μπήκε στον εκκλησιαστικό κατάλογο, σαν μέλος της Εκκλησίας, τότε και ο Μέγας Θεοδόσιος έλαβε το σκήπτρο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Έτσι ο Θεός δώρισε στη Ρωμαϊκή Πολιτεία και στις άγιες Εκκλησίες το μεγάλο δώρο της ειρήνης και της χαράς. Και ήρθαν να συμφωνήσουν τα πράγματα με αυτά που δηλώνει το όνομα του Ευθυμίου και να επαληθεύσει η οπτασία και η προφητεία, όπως δόθηκε γι αυτόν στους γονείς Του, ότι με την γέννησή Του θα έλθει στην Εκκλησία η χαρά και η ε υ θ υ μ ί α». Όπως, λοιπόν, ο γυιός του Παύλου και της Διονυσίας ονομάστηκε, ύστερα από θεία οπτασία και προφητεία, Ευθύμιος επειδή με την γέννησή του έφερε την ανακούφιση, την χαρά και την ευθυμία στους δεινοπαθούντες χριστιανούς από τους αιρετικούς, έτσι και οι πρόγονοί μας ονόμασαν το χωριό μας Α γ ί α Ε υ θ υ μ ί α από την χαρά, την ευχαρίστηση, την αγαλλίαση, την ουράνια ε υ θ υ μ ί α (αγία) που γεύτηκαν από την παρουσία του Αγίου Ευθυμίου και την παραμυθητική συμπαράστασή Του και την διαβεβαίωσή Του ότι θα τους διαφεντεύει (προστατεύει) και να μην φοβούνται πια, όταν περιφέρονταν άστεγοι και κατατρομαγμένοι μετά τον καταστρεπτικό σεισμό. Μου γράφει σχετικά στην από επιστολή του, σε απάντηση ερωτήματός μου, ο αγιορείτης μοναχός Αλύπιος, συναξαριστής (βιογράφος αγίων), του Ιερού Κελλίου Αγίου Νικολάου-Οσίου Νικοδήμου Καψάλας Αγίου Όρους: «Είδα προσεκτικά το γράμμα σου. Αυτό το οποίον βαθέως εις την αμαρτωλήν καρδίαν μου εκινήθη είναι το εξής: Το όνομα Ευθυμία (αγία) εδόθη διά την ψυχικήν παρηγορίαν ήν εγεύθησαν από την εμφάνισιν του Αγίου. «Α γ ί α» δηλαδή ουράνια παρηγορία, χαρά, Ευτυχία, ε υ θ υ μ ί α. Άλλα στοιχεία, συγχωρείστε με, αδυνατώ ιστορικώς ή άλλώς πως να εύρω». Τους δύσκολους εκείνους χρόνους της μακραίωνης βαριάς σκλαβιάς στους αλλόθρησκους Τούρκους, η Ορθόδοξη Εκκλησία μας και ο κλήρος της στάθηκαν πάντα κοντά στο καταδυναστευόμενο Χριστεπώνυμο πλήρωμά της και υπήρξαν παρήγοροι συμπαραστάτες, σκέπη τους και καταφυγή τους κι έτσι αγκαλιασμένοι, δεμένοι αξεδιάλυτα, βάδισαν μονοιασμένοι μέσα στον χρόνο και άντεξαν τετρακόσια χρόνια δουλείας. Ύστερα απ όλα τα παραπάνω μηδενίζεται κάθε άλλη υποθετική προσέγγιση στο γριφώδες ερώτημα για το όνομα του χωριού μας και μαζί καταρρίπτεται η προβαλλόμενη ως επικρατέστερη, αλλά απίστευτη και εκτός κάθε λογικής άποψη, δηλαδή της μετονομασίας του Χωριού μας σε Αγία Ευθυμία αντί σε Άγιο Ευθύμιο γιατί οι προπάτορές μας διαφωνούσαν και δεν δέχονταν ομόθυμα και ομόγνωμα το όνομα Άγιος Ευθύμιος, αλλά ήθελαν το όνομα Αγία Ευθυμία για να καταλήξει σε Αηθυμνιά και να θυμίζει το πανάρχαιο όνομα του χωριού μας, Μυονία-Μυνιά, που σοβαρά αμφισβητείται αν υπήρξε ποτέ τέτοιο όνομα για το χωριό μας. Με δεδομένη, λοιπόν, αδιατάρακτη, την αδιάσπαστη ανά τους αιώνες σχέση της Ορθόδοξης εκκλησίας μας και του υπόδουλου Ελληνισμού, η θαυμαστή παρουσία του Αγίου Ευθυμίου στους περιφερόμενους άστεγους και κατατρομαγμένους από τον καταστροφικό σεισμό κατοίκους του χωριού μας, που είναι αδιαμφισβήτητη και έχει πια καταγραφεί ως ιστορικό γεγονός, ευαισθητοποίησαν σε μεγάλο βαθμό τους προπάτορές μας και την εκκλησιαστική ιεραρχία της περιοχής. Και, προφανώς, μαζί με τις δοξαστικές και άλλες τιμητικές και ευχαριστηριακές εκδηλώσεις τους προς τον Άγιο, όπως και σήμερα συνηθίζεται σε περιπτώσεις από παραδεκτά και αναμφισβήτητα θαύματα, θέλησαν ομόθυμα να επιδαψιλεύσουν την μεγάλη και διαιώνια τιμή προς τον Άγιο, συνδέοντες διαχρονικά άρρηκτα την θαυμαστή ιστορική παρουσία Του με το χωριό μας δίνοντάς του το όνομα Αγία Ε υ θ υ μ ί α, από την ανακούφιση, την παρηγορία, την άγια χαρά και ε υ θ υ μ ί α που τους έδωσε ο Άγιος με την θαυμαστή παρουσία Του και την διαβεβαίωσή Του ότι θα τους προστατεύει. Δικαίως καυχόμαστε για τον θεράποντα του Χριστού, Πολιούχο του Χωριού μας, Άγιο Ευθύμιο τον Μέγα και ευλόγως βαθιά τον ευλαβούμαστε ως προστάτη, κηδεμόνα και ασίγητον πρέσβυ υπέρ ημών προς τον Ύψιστο, κήρυκα της ενθέου ζωής, την οποία καθημερινά απομιμνήσκει. Είθε, ο Άγιος Ευθύμιος να μας συμπαραστέκεται στους χρόνους που θάρχονται, όπως διαβεβαίωσε τους συναθλητές Του, λίγο πριν της μακαρίας κοίμησής Του: «Θα βρίσκομαι με το πνεύμα μου πάντοτε μαζί σας και μαζί με εκείνους που θα έρθουν μετά από σας, μέχρι της συντελείας των αιώνων». Ακοίμητες ας είναι οι πρεσβείες Του προς τον Ύψιστον και αφειδώλευτη η αγάπη Του και βοήθειά Του προς τους ψελλίζοντες το Άγιο Όνομά Του και αγωνιζομένους με πίστη και ευσέβεια να τους αγγίξει η Χάρη Του. Σχετικά άρθρα του ιδίου: α. «Είχε ποτέ το χωριό μας το όνομα Μυνιά ;» Τ.122/2007 της Ετ.Φωκικών Μελετών β. «Γιατί Αγία Ευθυμία και όχι Αγιος Ευθύμιος;» Τ.124/2007 της Ετ.Φωκικών Μελετών γ. «Το όνομα του Χωριού μας» Φ. / 2013 της εφημ. «Φωκικοί Καιροί»

20 Εικόνε τα φε ΣΚΑΡΙΜ 20 Τσουβαλοδρομία γυναικών. Έτοιμες στην αφετηρία Τσουβαλοδρομία ανδρών Έπεσαν, αλλά το απολαμβάνουν «Κοκκινάρι», ετοιμάζοντας τη σκηνή για το βράδυ Ήρθαν από νωρίς και τώρα το απολαμβάνουν Παιχνίδι, καφές και στο βάθος η Ιτέα Η νεολαία έδωσε το «παρών» και στο «Κοκκινάρι» Η Έφη αιμοδότησε και οι φίλες της ήρθαν για συμπαράσταση Στα παρασκήνια. Σκηνή από την προετοιμασία Η παράσταση τελείωσε. Άρχισε η μεταφορά των επίπλων Το μικρό χορευτικό σε αναμνηστική φωτογραφία και σε δράση Γέμισε η πλατεία για τα χορευτικά Και μετά άρχισαν οι ζεϊμπεκιές