Θέμα Διαδοχικές συμβάσεις ορισμένου χρόνου στο δημόσιο τομέα

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΑΣΤΙΚΟΥ, ΑΣΤΙΚΟΥ ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΚΑΙ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Διπλωματική εργασία της Χαρίκλειας Μήγκου Θέμα Διαδοχικές συμβάσεις ορισμένου χρόνου στο δημόσιο τομέα Επιβλέπουσα Αν. Καθ.: Βικτωρία Δούκα ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2009

2 Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΠΡΟΛΟΓΟΣ...1 Α ΜΕΡΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Διακρίσεις των συμβάσεων εργασίας..7 I. Σύμβαση εργασίας ιδιωτικού και δημοσίου δικαίου...7 II. Σύμβαση εργασίας ορισμένου και αορίστου χρόνου Σύμβαση εργασίας ορισμένου χρόνου Σύμβαση εργασίας αορίστου χρόνου Έννοια του δημοσίου και του ευρύτερου δημοσίου τομέα Διακρίσεις των μισθωτών του δημοσίου τομέα Σύγχυση μεταξύ μονιμότητας και μετατροπής των ιδιωτικού δικαίου συμβάσεων ορισμένου χρόνου σε αορίστου 31 Β ΜΕΡΟΣ ΟΙ ΔΙΑΔΟΧΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΟΡΙΣΜΕΝΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΣΕ ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ ΠΡΙΝ ΤΗ ΘΕΣΗ ΣΕ ΙΣΧΥ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ 99/70/ΕΚ ΚΑΙ ΤΗΝ ΘΕΣΠΙΣΗ ΤΩΝ Π.Δ. 81/2003, 180/2004 και 164/ Οι διαδοχικές συμβάσεις ορισμένου χρόνου στον ιδιωτικό τομέα (η παραδοσιακή αντιμετώπιση του προβλήματος)..34 I. Εισαγωγικά - Η πληρέστερη προστασία της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας αορίστου χρόνου..34 ΙΙ. Η παραδοσιακή νομοθετική πρόβλεψη του άρθρου 8 3 του ν. 2112/ ΙΙΙ. Η εξειδίκευση του άρθρου 8 3 του ν. 2112/1920 από νομολογία και θεωρία Οι διαδοχικές συμβάσεις ορισμένου χρόνου στο δημόσιο τομέα και η ιδιαίτερη προβληματική τους...58 I. Η πρόβλεψη του άρθρου 103 2, 3 του Συντάγματος και η σχέση του με το άρθρο 8 3 ν. 2112/ I

3 II. Διαφορετική η φύση των νομικών προβλημάτων σε σχέση με τον ιδιωτικό τομέα, λόγω και των κατ εξουσιοδότηση του Συντάγματος ειδικών νόμων που εφαρμόζονται στο δημόσιο; Εισαγωγικά Η θέση της θεωρίας Η θέση της νομολογίας Οι συμβάσεις ορισμένου χρόνου στο δίκαιο της ευελιξίας.81 Γ ΜΕΡΟΣ: Η ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΟΔΗΓΙΑ 1999/70/ΕΚ 1. Εισαγωγικά Πεδίο εφαρμογής και εξαιρέσεις (ρήτρα 2) Στόχοι της Οδηγίας (ρήτρα 1).90 I. Η αρχή της μη διάκρισης (ρήτρα 4 Οδηγίας) 92 II. Η καθιέρωση της αρχής του αντικειμενικού λόγου, ως βασικού ελεγκτικού μηχανισμού (ρήτρα 5 1 περ. α ) Η ευχέρεια των κρατών μελών να επιλέξουν τα μέτρα αποφυγής της καταχρηστικής προσφυγής στις συμβάσεις ορισμένου χρόνου και τα όριά της (ρήτρα 5 1) Η δυνατότητα παροχής ευνοïκότερης προστασίας και η απαγόρευση υποβάθμισης του γενικού επιπέδου προστασίας που παρέχει η εθνική έννομη τάξη (ρήτρα 8) Ο καθορισμός της έννοιας της σύμβασης ορισμένου χρόνου από τους κοινοτικούς κοινωνικούς εταίρους (ρήτρα 3 1) Ο καθορισμός της έννοιας των διαδοχικών συμβάσεων ή σχέσεων εργασίας ορισμένου χρόνου από τα κράτη μέλη (ρήτρα 5 2 περ.α ) Η διορθωτική μετάβαση στις συμβάσεις αορίστου χρόνου (ρήτρα 5 2 περ. β ) Η νομική φύση των κανόνων των ρητρών 4, 5 και 8 1, Ενδιάμεσα συμπεράσματα Παρατηρήσεις..124 II

4 Δ ΜΕΡΟΣ: ΕΝΑΡΜΟΝΙΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΜΕ ΤΟ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ 1. Εισαγωγικά Το π.δ. 81/2003 για τον ιδιωτικό τομέα I. Αντικειμενικοί λόγοι αποδεκτοί και από τη μέχρι τότε νομολογία (άρθρο 5 1 περ. α εδ. α, β, ε, ζ, η και ι ) 130 II. Αντικειμενικοί λόγοι που από τη φύση τους δε δικαιολογούν την κατάρτιση συμβάσεων εργασίας ορισμένου χρόνου (άρθρο 5 1 περ.α εδ. γ, δ, στ, θ ) 131 III. Οι αντικειμενικοί λόγοι του άρθρου 5 1 περ. β..138 IV. Η προβλεπόμενη από το άρθρο 5 3 ανταπόδειξη εκ μέρους του εργαζομένου.141 V. Διαδοχικότητα συμβάσεων ή σχέσεων εργασίας ορισμένου χρόνου (άρθρο 5 4).143 VI. Έννομη συνέπεια διαπίστωσης της κατάχρησης (άρθρο 5 3) Το π.δ. 180/2004 και οι τροποποιήσεις που επέφερε στο π.δ. 81/ Τα νέα δεδομένα στο δημόσιο τομέα ενόψει και της συνταγματικής αναθεώρησης του I. Η σχέση της κοινοτικής νομοθεσίας με τις εθνικές γενικότερα, αλλά και της Οδηγίας 99/70/ΕΚ με τις ήδη υπάρχουσες ελληνικές ρυθμίσεις ειδικότερα γενικές παρατηρήσεις Η ρύθμιση του άρθρου 8 3 ν. 2112/1920 υπό το φως της ρήτρας 5 της Οδηγίας Οι ειδικές ρυθμίσεις για τη σύναψη συμβάσεων ορισμένου χρόνου στο δημόσιο υπό το πρίσμα της Οδηγίας Ενδιάμεσο συμπέρασμα Παρατηρήσεις..185 II. Η αναθεώρηση του Συντάγματος το Η μέχρι τότε συνήθης πρακτική Οι νέες συνταγματικές ρυθμίσεις Η ερμηνεία του Συντάγματος υπό το πρίσμα και της Οδηγίας 190 III

5 III. α. Το άρθρο 103 2,3 Σ..190 β. Το άρθρο Σ 192 γ. Η απαγόρευση μονιμοποίησης του εκτάκτου προσωπικού του δημοσίου ή τροπής των ορισμένου χρόνου συμβάσεών του σε αορίστου σύμφωνα με το άρθρο εδ γ Σ και ο ορθός νομικός χαρακτηρισμός της εργασιακής έννομης σχέσης..194 δ. Το άρθρο Σ 207 ε. Ενδιάμεσο Συμπέρασμα Παρατηρήσεις..210 Η αντιμετώπιση του προβλήματος από το π.δ. 164/ Εισαγωγικά Πεδίο εφαρμογής 213 α. Τοπικό..213 β. Χρονικό.214 γ. Εξαιρέσεις Έννοια συμβασιούχου ορισμένου χρόνου και σύγκριση με μισθωτό αορίστου χρόνου (άρθρο 3 εδ. α και β ) Αρχή της μη διάκρισης (άρθρο 4) Υποχρέωση ενημέρωσης των εργαζομένων (άρθρα 8 και 9) Διαδοχικές συμβάσεις α. Απαγόρευση σύναψης διαδοχικών συμβάσεων (άρθρο 5 1) β. Αντικειμενικοί λόγοι εξαίρεσης από την παρεχόμενη έναντι της κατάχρησης προστασία (άρθρο 5 2) γ. Ανώτατος επιτρεπόμενος αριθμός ανανεώσεων και ανώτατος επιτρεπόμενος χρόνος απασχόλησης (άρθρα 5 4 και 6) Έννομες συνέπειες διαπίστωσης της κατάχρησης σύμφωνα με τις πάγες διατάξεις (άρθρο 7) Υπεροχή ευνοïκότερων ρυθμίσεων (άρθρο 10 1)..238 IV

6 9. Μεταβατικές διατάξεις των ήδη απασχολουμένων με συμβάσεις ορισμένου χρόνου στο δημόσιο (άρθρο 11).243 α. Εισαγωγικά..243 β. Σύναψη διαδοχικών συμβάσεων ως πρώτη προϋπόθεση για την προστασία έναντι της κατάχρησης (άρθρο 11 1 εδ. β, δ και 5).246 γ. Ελάχιστος απαιτούμενος χρόνος απασχόλησης ή αριθμός ανανεώσεων ως δεύτερη προϋπόθεση για την προστασία έναντι της κατάχρησης (άρθρο 11 1 εδ. α ).248 δ. Αντικειμενικός λόγος ως τρίτη προϋπόθεση για την προστασίας έναντι της κατάχρησης (άρθρο 11 1 εδ. γ ) 249 ε. Έννομες συνέπειες διαπίστωσης της κατάχρησης σύμφωνα με τις μεταβατικές διατάξεις Επιμέρους ζητήματα εφαρμογής ως προς τις πάγιες διατάξεις (έγγραφος τύπος κύρωση) Επιμέρους ζητήματα εφαρμογής ως προς τις μεταβατικές διατάξεις..258 ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΤΕΛΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ.267 V

7 Κ Υ Ρ Ι Ο Τ Ε Ρ Ε Σ Σ Υ Ν Τ Ο Μ Ο Γ Ρ Α Φ Ι Ε Σ Αδημ. Α.Σ.Ε.Π ΑΠ Αρμ. ΑρχΝ Α.Κ. ΑχΝομ β.δ. Βλ. Εδ. Γνμ Γνωμ. ΔΕΕ ΔΕΝ Ειρ ΕΣ ΕλΔνη ΕΕΕυρΔ ΕΕΕΔ ΕΔΚΑ ΕΕμπΔ ΕΕΔ ΕΕ ΕΚ Εφ ΕΕΝ Κ.λ.π. ΚΠολΔ Λ.χ ΜΠρ Αδημοσίευτη Ανώτατο Συμβούλιο Επιλογής Προσωπικού Άρειος Πάγος Αρμενόπουλος Αρχείο Νομολογίας Αστικός Κώδικας Αχαïκή Νομολογία Βασιλικό διάταγμα Βλέπε Εδάφιο Γνωμοδότηση Γνωμοδότηση Δελτίο Επιχειρήσεων και Εταιριών Δελτίο Εργατικής Νομοθεσίας Ειρηνοδικείο Ελεγκτικό Συνέδριο Ελληνική Δικαιοσύνη Ελληνική Επιθεώρηση Ευρωπαïκού Δικαίου Ελληνική Επιθεώρηση Ευρωπαïκού Δικαίου Επιθεώρηση Δικαίου Κοινωνικών Ασφαλίσεων Επιθεώρηση Εμπορικού Δικαίου Επιθεώρηση Εργατικού Δικαίου Ευρωπαïκή Ένωση Ευρωπαïκή Κοινότητα Εφετείο Εφημερίς Ελλήνων Νομικών Και λοιπά Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας Λόγου χάρη Μονομελές Πρωτοδικείο VI

8 Ν. Νόμος ΝοΒ Νομικό Βήμα ΝΠΔΔ Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου ΝΣΚ Νομικό Συμβούλιο του κράτους Ο.Κ.Ε. Οικονομική Κοινωνική Επιτροπή Ολ Ολομέλεια Ό.π. Όπως παραπάνω ΟΤΑ Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης Παρ. Παράγραφος Π.χ. Παραδείγματος χάριν Περ. Περίπτωση Π.Κ. Ποινικός Κώδικας ΠΠρ Πολυμελές Πρωτοδικείο Π.δ. Προεδρικό διάταγμα Σελ. Σελίδα Σκ. Σκέψη Συλλ. Συλλογή ΣΣΕ Συλλογική Σύμβαση Εργασίας ΣτΕ Συμβούλιο της Επικρατείας ΣυνθΕΚ Συνθήκη των Ευρωπαïκών Κοινοτήτων ΣυνθΕΕ Συνθήκη Ευρωπαïκής Ένωσης Σ. Σύνταγμα Τ. Τεύχος ΤοΣ Το Σύνταγμα Υποσημ. Υποσημείωση Φ.Ε.Κ. Φύλλο Εφημερίδας της Κυβερνήσεως Χ.Α.Α. Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών Παράγραφος VII

9 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η σύμβαση εργασίας ορισμένου χρόνου, ως τρόπος οργάνωσης των εργασιακών σχέσεων, όχι ότι ήταν σπάνιο γεγονός στην Ελλάδα, αλλά ειδικά τα τελευταία χρόνια τείνει να γίνει ο κανόνας, με τις νέες γενιές των προσληφθέντων με διαδοχικές, συνήθως, συμβάσεις ορισμένου χρόνου, εργαζομένων του δημοσίου και ευρύτερου δημοσίου τομέα, που δημιούργησαν οι εκάστοτε κυβερνήσεις 1. Ενώ λοιπόν η σύμβαση εργασίας αορίστου χρόνου αποτελούσε το συνήθη τύπο εργασιακής σχέσης και κατείχε το προβάδισμα στην επιλογή του Έλληνα νομοθέτη με φυσικό επακόλουθο το όλο πλέγμα των προστατευτικών διατάξεων της ελληνικής εργατικής νομοθεσίας να στρεφόταν βασικά γύρω από τη συμβατική αυτή μορφή, τα τελευταία χρόνια η χρήση συμβάσεων ή σχέσεων εργασίας ορισμένου χρόνου για την κάλυψη εργασιακών αναγκών, όχι μόνο στο πλαίσιο της ελληνικής πραγματικότητας, αλλά και σε ευρωπαϊκό 2 επίπεδο, αποκτά όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις. Στη χώρα μας βέβαια, η διαδεδομένη πλέον πρακτική της σύναψης συμβάσεων εργασίας ορισμένου χρόνου δεν εφαρμόζεται μόνο στην πρόσληψη εργαζομένων ως βοηθητικού προσωπικού σε περιορισμένης εκτάσεως επιχειρηματικές δραστηριότητες ή στο δημόσιο τομέα, όπου διατίθενται συγκεκριμένα κονδύλια του κρατικού προϋπολογισμού για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, αλλά και στο χώρο της ιδιωτικής οικονομικής δραστηριότητας, για να θεραπευτούν συγκεκριμένες ανάγκες της ιδιωτικής πρωτοβουλίας που εξαρτώνται από τις εκάστοτε οικονομικές συνθήκες (προσφορά και ζήτηση). Φλέγον, παρόλα αυτά, είναι το συγκεκριμένο ζήτημα κυρίως στον τομέα του δημοσίου και του ευρύτερου δημόσιου τομέα 3, λόγω 1 Για τη σημερινή έκταση του φαινομένου στην Ελλάδα βλ. Κρητικίδη, Η απασχόληση και η ανεργία το 2008, Ενημέρωση, τεύχος Φεβρ. 2009, σελ. 8 επ. 2 Για παράδειγμα στη Γερμανία, ίσχυσαν ανάλογες επιλογές, επιβεβλημένες από τις δύσκολες οικονομικές συνθήκες, μόνο όμως για ένα περιορισμένο χρονικό διάστημα δύο ετών που έληξε στο τέλος του 2000 (Δημαράς Ν., Η μετατροπή των συμβάσεων ορισμένου χρόνου των συμβασιούχων του δημοσίου σε αορίστου υπό το πρίσμα του Συντάγματος και της κοινοτικής νομοθεσίας, ΕΕΔ 65 (2006), σελ. 257). 3 Διότι η δημόσια διοίκηση συνιστά διαχρονικά έναν από τους ελκυστικότερους χώρους υλοποίησης των προσδοκιών αποκατάστασης, άποψη που είναι διάχυτη στη συνείδηση των πολιτών, ιδίως μετά τη συνταγματική κατοχύρωση της μονιμότητας του Δημοσίου, καθώς και των παράγωγων αυτής συνταγματικών εγγυήσεων ως προς την εξέλιξη, τη μετάθεση, τον υποβιβασμό και την απόλυση 1

10 του απίστευτα μεγάλου αριθμού των συμβασιούχων που δημιουργήθηκε στο χώρο αυτό, εξαιτίας της κατ επανάληψη καταχρηστικής χρησιμοποίησης έκτακτου προσωπικού, δηλαδή προσωπικού με συμβάσεις εργασίας ορισμένου χρόνου, για την κάλυψη αναγκών, όχι μόνο περιορισμένου ή παροδικού χαρακτήρα, αλλά επίσης πάγιων και διαρκών, με απώτερο συνήθως σκοπό την καταστρατήγηση των περί αποζημιώσεως διατάξεων και των άλλων ευεργετημάτων που επιφυλάσσει η εργατική νομοθεσία στις συμβάσεις αορίστου χρόνου. Συνηθέστερα μάλιστα παρατηρείται η διαδοχική ανανέωση αυτών των συμβάσεων ορισμένου χρόνου, ακόμη και χωρίς την παρέλευση οποιουδήποτε χρονικού διαστήματος από τη λήξη της μίας μέχρι τη σύναψη της επόμενης. Η πρακτική αυτή που επενδύεται συχνά και την ισχύ νόμου 4, δημιουργώντας κατ αυτόν τον τρόπο στο έκτακτο προσωπικό και την προσδοκία 5 μονιμοποίησής του, έχει ως αποτέλεσμα το τακτικό προσωπικό να συρρικνώνεται χάριν του εκτάκτου 6, το κέντρο βάρους να άρθρα εδ. β Σ (Κοντιάδης Ξ., Πέντε χρόνια μετά τη συνταγματική αναθεώρηση του 2001, τόμος 2 ος, εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα Αθήνα Κομοτηνή 2006, σελ ). 4 Διότι ακόμη και διατάξεις που θεσπίζονται κατά καιρούς για την αντιμετώπιση της καταχρηστικής χρησιμοποίησης των διαδοχικών συμβάσεων ορισμένου χρόνου στο δημόσιο, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τα άρθρα 20 και 21 1,2 του ν. 2190/1994, αντί να χρησιμοποιηθούν, σύμφωνα άλλωστε και με το γράμμα τους, ως βάση για τη σύναψη συμβάσεων ορισμένου χρόνου περιοριζόμενων να καλύπτουν εποχιακές ή άλλες περιοδικές ή πρόσκαιρες ανάγκες, κάτι που θα έθετε και φραγμό στην προαναφερόμενη μακροχρόνια πρακτική της δημιουργίας στρατιών συμβασιούχων ορισμένου χρόνου για την κάλυψη πάγιων και διαρκών αναγκών, κατέληξαν με τις ευλογίες της νομολογίας να διευκολύνουν τη σύναψη τέτοιων συμβάσεων που αποσκοπούν όμως στην πραγματικότητα στην κάλυψη πάγιων και διαρκών αναγκών, απαγορεύοντας ταυτόχρονα τη μετατροπή τους σε συμβάσεις αορίστου χρόνου. Με αυτές και άλλες παρόμοιες ειδικές νομοθετικές διατάξεις η διοίκηση πέτυχε την παράκαμψη των ήδη ισχυουσών προστατευτικών διατάξεων, όπως αυτής του άρθρου 8 3 του ν. 2112/1920 και την καταχρηστική τους νομιμοποίηση. (Ζαχαρόπουλος Β., Οι αποφάσεις του Δ.Ε.Κ. για τις συμβάσεις ορισμένου χρόνου και η ανάγκη συμμόρφωσης, ΕΕΔ 66 (2007), σελ. 130). Αναλυτικότερα βλ. παρακάτω Β μέρος, 2 II 1 σελ Στην εύλογη προσδοκία μονιμοποίησης των προσληφθέντων, κατά κύριο λόγο με κομματικά κριτήρια, δυνάμει διαδοχικών συμβάσεων ορισμένου χρόνου, υπαλλήλων του δημοσίου, οι οποίοι στην πραγματικότητα καλύπτουν πάγιες, μόνιμες, διαρκείς και προγραμματισμένες ανάγκες των υπηρεσιών στις οποίες προσλαμβάνονται, αναφέρεται και ο Μαθιουδάκης Γ., Η μονιμοποίηση έκτακτου προσωπικού Δημοσίου, Ο.Τ.Α. και Ν.Π.Δ.Δ. (άρθρο 17 ν. 2839/2000). Ζητήματα ελέγχου με βάση το Σύνταγμα και το Κοινοτικό Δίκαιο, ΕΕΔ 61 (2002), σελ , καθώς επίσης και ο Μετζητάκος Α., Εργατικό Δίκαιο Ατομικό Συλλογικό Ευρωπαϊκό, εκδ. International forum training and consulting, Αθήνα Νοέμβριος 2005, σελ. 91, σύμφωνα με τον οποίο, η προσδοκία αυτή έχει γίνει «παιχνίδι» στα χέρια των ιθυνόντων και συνήθης ρουτίνα κομματικής εκμετάλλευσης. 6 Βλ. Παναγιώτου Γ., Απολύσεις προσωπικού για να προσληφθούν έκτακτοι, ΕΕΔ 64 (2005), σελ. 1058, ο οποίος, αναφερόμενος κυρίως στον ιδιωτικό τομέα, εκφράζει τον φόβο ότι η εύνοια της περιστασιακής απασχόλησης και των εκτάκτων υπαλλήλων με αντίστοιχη θυσία παλαιότερων τακτικών, στο βωμό συνήθως κάποιας απατηλής ανταγωνιστικότητας, εκτός του ότι ανακυκλώνει την ανεργία, θα περιθωριοποιήσει συν τω χρόνω και τελικά θα εξαφανίσει τη σύμβαση εργασίας όπως την ξέρουμε, ως μία συνήθως διαρκή ενοχική σχέση, στο πλαίσιο της λειτουργίας της οποίας καλλιεργήθηκαν και αναπτύχθηκαν όλοι οι επί μέρους θεσμοί του εργατικού δικαίου. Διότι ποιος αμφιβάλλει πόση σχέση (και δυνατότητα) μπορεί να έχει ο με τη μικρή αμοιβή έκτακτος σε ό, τι αφορά τις άδειες, τα δώρα, τις βλαπτικές μεταβολές, τις συλλογικές συμβάσεις, την κοινωνική ασφάλιση, τον 2

11 μετατίθεται από το πρώτο στο δεύτερο, με αποτέλεσμα να συντηρείται ένα απαράδεκτο καθεστώς προσωρινής και ανασφαλούς εργασίας για ένα μεγάλο αριθμό εργαζομένων 7 8. Επίσης 9, να απορυθμίζονται οι εργασιακές σχέσεις συνδικαλισμό κ.λ.π. Και σε τελευταία ανάλυση, τα συναλλακτικά ήθη και ο κοινωνικός σκοπός του δικαιώματος, αλλά και η φιλοτιμία και η φρόνηση του μέσου Έλληνα δεν έχουν φτάσει στο σημείο να θεωρούν ηθικά ανεκτό αλλά και επιχειρηματικά αποτελεσματικό και κοινωνικά σκόπιμο να διώχνεις κάποιον για να πάρεις στη θέση του κάποιον άλλον, έκτακτο, με μικρότερο μισθό. 7 Βλ. Τραυλό Τζανετάτο Δ. Καζάκο Α., Η αποκατάσταση των εκτάκτων και το Σύνταγμα, ΕΕΔ 63 (2004), σελ. 705 και Καζάκο Ά, Η κατάχρηση των συμβάσεων ορισμένου χρόνου στο Δημόσιο και η σημασία της ΕφΑθ 6886/2004, ΕΕΔ 64 (2005), σελ. 66, σύμφωνα με τους οποίους, με την προσωρινή και ανασφαλή εργασία του έκτακτου προσωπικού συντηρείται εκτός των άλλων και ένα σύστημα πελατειακών σχέσεων που αλλοιώνει τον ανταγωνισμό των πολιτικών δυνάμεων για την κατάκτηση της κυβερνητικής εξουσίας, νοθεύει δηλαδή τον ανταγωνισμό, λόγω της μετατροπής ενός μεγάλου αριθμού ψηφοφόρων σε κομματικούς «πελάτες» - ομήρους, οπότε, για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά αυτό το ανώμαλο εργασιακό και πολιτικό καθεστώς, δεν αρκεί μόνο να ληφθούν μέτρα που θα εμποδίζουν τη δημιουργία στρατού εκτάκτων στο μέλλον, αλλά θα πρέπει συγχρόνως να «ελευθερωθούν» και οι υπάρχοντες έκτακτοι από τα δεσμά της κομματικής πατρονείας. Βλ. επίσης του ιδίου, Έκτακτο προσωπικό του δημοσίου τομέα, εννοιολογική φορμαλιστική ή τελολογική προσέγγιση; EEΔ 52 (1993), σελ. 50, όπου υποστηρίζει ότι η πολιτική κομματική ομηρεία των εκτάκτων του ευρύτερου δημόσιου τομέα έχει τόσο μακρά παράδοση, ώστε οι υποσχέσεις για εξυγίανση να μην πείθουν πια κανέναν. Θα ήταν ειλικρινέστερο και κυρίως εποικοδομητικότερο αν κάθε κυβέρνηση φρόντιζε πρωταρχικά για την υγεία των δικών της πρακτικών και όχι των πρακτικών των προκατόχων της, διότι έτσι το θέμα των συμβασιούχων δε θα μετατρεπόταν σε καίριο πρόβλημα της δημόσιας διοίκησης για να μετεξελιχθεί σε μείζον πολιτικό θέμα, αφού κατέληξε να προσδιορίζει τους όρους κατάκτησης και διατήρησης της εξουσίας. Και αναφερόμενος στη συνέχεια στο ζήτημα της δικαστικής προστασίας των εκτάκτων υποστηρίζει ότι, η υπόθεση του έκτακτου προσωπικού του δημοσίου τομέα είναι μία εκ των υποθέσεων που δοκιμάζουν εκτός των άλλων και την αξιοπιστία του συστήματος δικαστικής προστασίας στη χώρα μας, γι αυτό και τα δικαστήρια οφείλουν, σε όσες περιπτώσεις έχουν δημιουργηθεί δικαιώματα που χρήζουν δικαστικής προστασίας, να εναντιωθούν στις πρακτικές αυτές που διαιωνίζουν την πολιτική κομματική μισαλλοδοξία και να υπερασπιστούν το κράτος δικαίου. Στην πολιτική ομηρεία των χιλιάδων εργαζομένων του δημοσίου με σύμβαση εργασίας ορισμένου χρόνου αναφέρεται και η υπ αριθμόν 106/2004 γνώμη της Ολομέλειας της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (Ο.Κ.Ε.), ΕΕΔ 63 (2004), σελ. 681, καθώς επίσης και η Κεβρεκίδου Χρ., Η προστασία του έκτακτου προσωπικού του δημοσίου και του ευρύτερου δημόσιου τομέα, ΕΕΔ 64 (2005), σελ. 828, η οποία τονίζει ότι οι «πολιτικοί όμηροι» του δημοσίου κινδυνεύουν, ακόμη και μετά από πολλά χρόνια απασχόλησης, να χάσουν τη θέση εργασίας τους με την αλλαγή του κυβερνώντος κόμματος, χωρίς ούτε καν την καταβολή της αποζημίωσης που θα δικαιούνταν, αν είχαν απασχοληθεί τα χρόνια αυτά με σύμβαση εργασίας αορίστου χρόνου, ενώ για φαινόμενο πολιτικής παθογένειας και σύστημα πελατειακών σχέσεων μιλούν και οι Ζαχαρόπουλος Β., ό. π., Οι αποφάσεις του Δ.Ε.Κ, σελ. 130, Παπαϊωάννου Α., Η Οδηγία 99/70 ΕΚ της και οι επιπτώσεις της στο ελληνικό Δίκαιο για την ανανέωση των συμβάσεων ορισμένου χρόνου, ΕΕΔ 59 (2000), σελ. 530, Ληξουριώτης Γ., Έκτακτο προσωπικό δημοσίου τομέα, ΕΕΔ 50 (1991), σελ , ο οποίος αναφέρεται συγκεκριμένα σε έναν κοντόθωρο κομματικό ανταγωνισμό, αλλά συγχρόνως αποδίδει ευθύνες για την υπάρχουσα κατάσταση και στο συνδικαλιστικό κίνημα, καθώς επίσης και ο Τραυλός Τζανετάτος Δ., Συμβάσεις με αντικείμενο την παροχή εργασίας. Προβλήματα νομικού χαρακτηρισμού, ΕΕΔ 53 (1994), σελ. 594, ο οποίος τονίζει επίσης, τη δεινή δοκιμασία στην οποία τίθεται όλο το σύστημα παροχής δικαστικής προστασίας στη χώρα μας. Βλ. επίσης Κοντιάδη Ξ., ό. π., Πέντε χρόνια, σελ. 880, ο οποίος κάνει λόγο για μέσα συντήρησης κατεστημένων πολιτικών δομών και αλλοίωσης των κανόνων του υγιούς κομματικού ανταγωνισμού, που επιτυγχάνεται με την εκτροπή των σχέσεων αμοιβαίας εμπιστοσύνης ανάμεσα στην πολιτική εξουσία, τους δημόσιους υπαλλήλους και του πολίτες, σε σχέσεις «συναλλαγής» και «ανταποδοτικότητας», καθώς επίσης και Χρυσανθάκη Χ., Τα συστήματα προσλήψεως των δημοσίων υπαλλήλων 2, εκδ.αντ. Ν. Σάκκουλα 2001, ο οποίος υποστηρίζει ότι η ανάγκη αποστασιοποίησης της διοίκησης από το πολιτικό κόμμα έχει κατ επανάληψη επισημανθεί και σημαντική προς την κατεύθυνση αυτήν ώθηση έδωσε ο θεσμός της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων. Εκείνο που καταβλήθηκε προσπάθεια να εξασφαλιστεί από τους εμπνευστές της συνταγματικής αναθεώρησης του 1911 ήταν η ανεξαρτησία της διοίκησης από κομματικές επιρροές, ώστε να διεκπεραιώνεται το έργο της αμερόληπτα και ανεπηρέαστα. Κύριος 3

12 του προσωπικού του δημοσίου τομέα, να ανθεί η ευνοιοκρατία και η αναξιοκρατία, να εκλείπει η πολιτική ουδετερότητα, η αμεροληψία και η επαγγελματική συνείδηση των δημοσίων υπαλλήλων, να διογκώνεται η γραφειοκρατία, η περιγραφικότητα, η δυσλειτουργία και η αναποτελεσματικότητα των διοικητικών μηχανισμών και τελικά να μειώνεται το κύρος και η αξιοπιστία των δημοσίων υπηρεσιών απέναντι στους πολίτες. Το ζήτημα της αποφυγής των καταχρήσεων με προσφυγή στις συμβάσεις ορισμένου χρόνου στο δημόσιο τομέα έχει απασχολήσει κατεξοχήν νομολογία και θεωρία και ιδίως την τελευταία δεκαετία, μετά τη θέση σε ισχύ της κοινοτικής Οδηγίας 99/70, η οποία αποσκοπεί ακριβώς στο να αποτρέψει μία τέτοια καταχρηστική χρησιμοποίηση των διαδοχικών συμβάσεων εργασίας ορισμένου χρόνου, οπότε έγιναν πολλές προσπάθειες προκειμένου να επιλυθεί το τεράστιο αυτό πρόβλημα των εκτάκτων συμβασιούχων του δημοσίου τομέα, γι αυτό, πλούσια είναι τόσο η βιβλιογραφία όσο και η νομολογία που αναπτύχθηκε σχετικά με το συγκεκριμένο πρόβλημα. Τόσο όμως τα π.δ. 81/2003, 164/2004 και 180/2004 που θεσπίστηκαν προς συμμόρφωση της χώρας μας με την Κοινοτική Οδηγία 99/70, και μάλιστα εκπρόθεσμα 10, με αποτέλεσμα να βρισκόμαστε σε δεινή θέση στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, όσο και η αναθεώρηση του Συντάγματος του 2001, που μάλιστα σκοπός του αναθεωρητικού νομοθέτη ήταν όχι τόσο η προστασία του δημοσίου υπαλλήλου αυτού καθ εαυτού, όσο η θέσπιση εγγυήσεων οι οποίες θα εξασφάλιζαν τον προαναφερόμενο σκοπό. Δεν αρνείται κανείς το γεγονός ότι ακομμάτιστη διοίκηση δε σημαίνει αυτόματα και διοίκηση παραγωγική και αποτελεσματική, παρόλα αυτά, η πρόβλεψη των αναγκαίων εγγυήσεων είναι απαραίτητη, προκειμένου να εξασφαλισθεί ο αποχωρισμός, όχι όμως και η έλλειψη συνεργασίας μεταξύ διοίκησης και πολιτικών κομμάτων. Παρέμβαση και συνεργασία συνιστούν σαφώς διακεκριμένες έννοιες. 8 Βλ. και Χρυσανθάκη Χ., ό. π., Τα συστήματα προσλήψεως των δημοσίων υπαλλήλων 2, σελ. 21, 25 υποσημ. 12, σύμφωνα με τον οποίο, η επί μακρόν αυτή πρακτική της δημοσίας διοίκησης αποτελεί εκτός των άλλων απόδειξη της ανεπάρκειάς της, εικόνα αντιληπτή από τον ευρωπαϊκό περίγυρο της χώρας μας και κάθε άλλο παρά κολακευτική, διότι αντί να υπάρχει ένα αντικειμενικό και αξιοκρατικό σύστημα προσλήψεων το οποίο να τηρείται απαρέγκλιτα, προσλαμβάνεται σημαντικός αριθμός εκτάκτων υπαλλήλων που στη συνέχεια νομιμοποιούνται, με συνέπεια η διοίκηση να προσαρμόζεται στο προσωπικό της, ενώ υπό κανονικές συνθήκες θα έπρεπε να συμβαίνει το αντίθετο, καθώς επίσης και 106/2004 γνώμη της Ολομέλειας της Ο.Κ.Ε., ό. π., σελ. 681, σύμφωνα με την οποία, η κατάσταση αυτή εκθέτει την Ελλάδα σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς η έκταση που έχει λάβει το φαινόμενο στο δημόσιο τομέα της χώρας μας, αποτελεί ελληνική πρωτοτυπία. 9 Βλ. Κοντιάδη Ξ., ό. π., Πέντε χρόνια, σελ. 881 επ. και τις εκεί παραπομπές. 10 Ο πολυμήχανος Έλληνας νομοθέτης αφενός μεν κέρδισε χρόνο καθυστερώντας συνολικά πάνω από δύο χρόνια με τη μεταφορά της Οδηγίας και αφετέρου φρόντισε μέσα από μία σειρά εξαιρέσεων και αυστηρών χρονικών περιορισμών να παγιώσει και να διευρύνει την υπάρχουσα κατάσταση επενδύοντας ουσιαστικά και στη περίπτωση αυτήν την κατάχρηση των συμβάσεων εργασίας ορισμένου χρόνου με την ισχύ νόμου και προβλέποντας νέες αδικαιολόγητες εξαιρέσεις από τον κανόνα της απασχόλησης με σύμβαση εργασίας αορίστου χρόνου και μάλιστα τόσο για το δημόσιο όσο και για τον ιδιωτικό τομέα (Ζαχαρόπουλος Β., Οι αποφάσεις του Δ.Ε.Κ, ό.π., σελ. 131). 4

13 εκδηλώθηκε ως ανάγκη εκσυγχρονισμού και ανορθολογισμού της δημόσιας διοίκησης, η οποία 11 πρέπει να προάγει το δημόσιο συμφέρον αλλά και να εδραιώνει πληρέστερα τις αρχές της νομιμότητας και του κράτους δικαίου, δεν κατάφεραν να επιλύσουν οριστικά και αμετάκλητα το σύνθετο αυτό ζήτημα, αφενός διότι τα προαναφερόμενα μέτρα δήθεν «ενσωμάτωσης» της Οδηγίας στο εθνικό μας δίκαιο, όπως επικρίθηκαν εγκαίρως και μάλλον δικαίως από το σύνολο σχεδόν της θεωρίας και από κάποιες δικαστικές αποφάσεις, οδηγούν ουσιαστικά σε μία ανεπίτρεπτη, σύμφωνα και με την Οδηγία, υποβάθμιση του προϋπάρχοντος αυτών επιπέδου προστασίας των εργαζομένων, τόσο στο δημόσιο, όσο και στον ιδιωτικό τομέα και αφετέρου διότι, το αναθεωρημένο Σύνταγμα του 2001 δεν έκανε τίποτα παραπάνω από το να ενσωματώσει ουσιαστικά εκείνες τις αναγκαστικού δικαίου νομοθετικές διατάξεις που προβλέπουν την πρόσληψη προσωπικού με συμβάσεις ορισμένου χρόνου μόνο για την κάλυψη απρόβλεπτων και επειγουσών ή παροδικών αναγκών, στην πραγματικότητα όμως αυτό χρησιμοποιείται για την κάλυψη κατ επίφαση τέτοιων αναγκών, ενώ στη συνέχεια απασχολείται μακροχρόνια για την κάλυψη πάγιων και διαρκών αναγκών, μέσω της παράτασης ή της διαδοχικής ανανέωσης των αρχικών ορισμένου χρόνου συμβάσεών του. Σημειώνεται ότι 12, πριν την Οδηγία 99/70 ΕΚ και την αναθεώρηση του Συντάγματος το 2001, το πρόβλημα των εκτάκτων του δημοσίου και του ευρύτερου δημόσιου τομέα αντιμετωπίσθηκε εν μέρει με την κατά καιρούς «τακτοποίησή» του, είτε με τη σύσταση οργανικών θέσεων για την κάλυψη διαρκών και πάγιων αναγκών και με την πλήρωση αυτών από το εν λόγω προσωπικό, είτε με το διορισμό του ως μόνιμου δημοσιοϋπαλληλικού, είτε με την μετατροπή των συμβάσεων εργασίας ορισμένου χρόνου σε αορίστου, χωρίς προηγούμενη επιτυχή συμμετοχή του σε διαδικασία διαγωνισμού ή άλλη διαδικασία επιλογής και κατ αποκλεισμό όλων των λοιπών ενδιαφερομένων που θα μπορούσαν να διεκδικήσουν τις θέσεις αυτές βάσει των πάγιων διατάξεων της ισχύουσα νομοθεσίας. Λόγω, όμως, του αποσπασματικού χαρακτήρα των λεγόμενων «νόμων τακτοποίησης» 13 και 11 Κοντιάδης Ξ., ό.π., Προσλήψεις και απαγόρευση, σελ Ζερδελής Δ., Εργατικό Δίκαιο, Ατομικές εργασιακές σχέσεις, εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλας 2007, σελ Βλ. Δερμιτζάκη Φ., Η εργασία ορισμένου χρόνου υπό το φως των ρητρών 5 και 8 Οδηγίας 1999/70 Ε.Κ., ΕΕΔ 65 (2006), σελ , όπου αναφέρονται κάποιοι από τους νόμους αυτούς, ήτοι άρθρα 5

14 των αυθαίρετων χρονικών κριτηρίων που έτασσαν, οι σχετικές ρυθμίσεις δεν αντιμετώπιζαν πλήρως και οριστικά το πρόβλημα, το οποίο λάμβανε όλο και πιο ευρείες διαστάσεις και διογκωνόταν συνεχώς, δοθείσης της ελλιπούς αντιμετώπισής του. Με την παρούσα εισήγηση, παρουσιάζονται, όσο το δυνατόν αναλυτικότερα, τα σημαντικότερα νομοθετήματα που θεσπίστηκαν κατά καιρούς με σκοπό την επίλυση του προβλήματος των εκτάκτων υπαλλήλων του δημοσίου και του ευρύτερου δημοσίου τομέα, ενός προβλήματος που, όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, δεν οδηγεί μόνο σε κατάσταση επικίνδυνης αφερεγγυότητας τους πολιτειακούς θεσμούς, αλλά θέτει επίσης σε δεινή δοκιμασία και όλο το σύστημα παροχής δικαστικής προστασίας στη χώρα μας, κυρίως στον ευαίσθητο τομέα των σχέσεων εργασίας. Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην Οδηγία 99/70 ΕΚ, τα π.δ. 81/2003, 180/2004 και 164/2004 που ψηφίστηκαν με στόχο την ενσωμάτωσή της στην ελληνική έννομη τάξη και συγκεκριμένα στο κατά πόσο τα διατάγματα αυτά προέβησαν σε σύμφωνη με το κοινοτικό δίκαιο ρύθμιση του ζητήματος, στη σχέση της Οδηγίας 99/70 ΕΚ, αλλά και των προαναφερόμενων διαταγμάτων τόσο με το Σύνταγμα και ιδίως με το άρθρο 103 8, όσο και με το άρθρο 8 3 του ν. 2112/1920 που ίσχυε μέχρι τότε και αποτελούσε ίσως την αποτελεσματικότερη νομοθετική διάταξη για την αντιμετώπιση του προβλήματος και επιχειρείται να δοθεί μία απάντηση στο ερώτημα, αν και υπό ποιες προϋποθέσεις είναι δυνατή η μετατροπή των συμβάσεων εργασίας ορισμένου χρόνου των εκτάκτων υπαλλήλων του Δημοσίου, των ΝΠΔΔ, των ΟΤΑ και του ευρύτερου δημόσιου τομέα σε συμβάσεις αορίστου χρόνου ή, κατ άλλη διατύπωση, αν είναι δυνατή η νομιμοποίηση των εκτάκτων αυτών υπαλλήλων του δημοσίου. 1,2,6 ν. 1476/1984, άρθρο ν. 1735/1987, άρθρο 3 π.δ.410/1988, άρθρο 12 7 ν. 2130/1993, άρθρο 27 ν. 2190/1994, άρθρο 10 ν. 2266/1994, άρθρο 19 4 εδ. β ν. 2344/1995, άρθρο 17 ν. 2839/2000, άρθρο 14 4 ν. 3051/2002 και άρθρο 6 4 ν. 3255/2004, ενώ, κάποιοι από τους οποίους θα αναφερθούν αναλυτικότερα σε επόμενη ενότητα. 6

15 Α ΜΕΡΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Διακρίσεις των συμβάσεων εργασίας I. Σύμβαση εργασίας 1 ιδιωτικού και δημοσίου δικαίου 1 Αναφερόμαστε φυσικά σε συμβάσεις εξαρτημένης εργασίας, δηλαδή σε συμβάσεις δυνάμει των οποίων, στην περίπτωση του ιδιωτικού δικαίου, ο εργαζόμενος εργάζεται υπό τον στενό έλεγχο του εργοδότη του, όντας σε υπηρεσιακή εξάρτηση από αυτόν, χωρίς να δικαιούται να επιλέγει μόνος του τους κυριότερους τουλάχιστον όρους της απασχόλησής του, σε αντίθεση με τις συμβάσεις ανεξάρτητης εργασίας ιδιωτικού δικαίου ή όπως αλλιώς χαρακτηρίζονται μισθώσεις ανεξαρτήτων υπηρεσιών, όπου ο εργαζόμενος δικαιούται να επιλέγει μόνος του αρκετούς από τους κύριους όρους απασχόλησής του, ήτοι τον τόπο, το χρόνο και τον τρόπο παροχής της εργασίας του και δεν τελεί υπό το στενό έλεγχο του εργοδότη, όπως συμβαίνει π.χ. στην περίπτωση των ιδιωτικών γιατρών, των περιοδευόντων πωλητών, διαφόρων καλλιτεχνών, επιστημόνων, των μελών της διοίκησης ΝΠΙΔ κ.λ.π. Στην περίπτωση δε της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας δημοσίου δικαίου ο διοριζόμενος, η εργασιακή σχέση του οποίου διέπεται από το δημοσιοϋπαλληλικό δίκαιο (γι αυτό και εδώ εντάσσονται οι δημόσιοι υπάλληλοι, οι δημοτικοί και οι κοινοτικοί υπάλληλοι και οι υπάλληλοι δημοσίου δικαίου των ΝΠΔΔ), υποχρεούται να παρέχει την εργασία του στο ΝΠΔΔ και στους πολίτες υπό τις οδηγίες, την εποπτεία και τον πειθαρχικό έλεγχο των ιεραρχικά ανώτερών του, σε αντίθεση με τη σύμβαση ανεξαρτήτων υπηρεσιών δημοσίου δικαίου δυνάμει της οποίας ασκούν τα καθήκοντά τους σύμφωνα με το Σύνταγμα και τους νόμους, χωρίς να τελούν όμως σε εξάρτηση από ιεραρχικά ανώτερούς τους, όπως οι εργαζόμενοι δυνάμει σύμβασης εξαρτημένης εργασίας δημοσίου δικαίου δημόσιοι υπάλληλοι, φυσικά όργανα που είναι άμεσα όργανα του κράτους ή άλλων ΝΠΔΔ ή δημοσίων επιχειρήσεων και τέτοια είναι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, οι υπουργοί, οι βουλευτές, οι δικαστές, καθώς και άλλοι δημόσιοι λειτουργοί, όπως είναι οι καθηγητές πανεπιστημίου κ.λ.π. Το δικαστήριο πάντως είναι εκείνο που θα καθορίσει, σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση, ανάλογα με τη φύση της εργασίας, την ένταξη ή όχι του εργαζομένου στην εκμετάλλευση, τη διάρκεια της συμβατικής σχέσης, το μέγεθος της αμοιβής κ.ά, το είδος της συμβατικής σχέσης, βάσει φυσικά και των ανωτέρω κριτηρίων, ενώ ο χαρακτήρας που έδωσαν τα μέρη στη σύμβαση είναι αδιάφορος (Γκούτος Χ., Εργατικό δίκαιο (εισαγωγή, ατομική σχέση εργασίας), εκδ. Ε. και Α. Αναστασίου, Αθήνα 1999, σελ και αναλυτικότερα Βλαστός Στ., Η σύμβαση εξαρτημένης εργασίας, τόμος I, εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα Αθήνα-Κομοτηνή 1990, σελ , όπου παρατίθενται και ενδεικτικές νομολογιακές περιπτώσεις συμβάσεων εξαρτημένης εργασίας και συμβάσεων παροχής ανεξαρτήτων υπηρεσιών, καθώς επίσης και Κρίππας Γ., Οι εκ της νομολογίας προβληματισμοί επί του χαρακτηρισμού των συμβάσεων μεταξύ εργοδότου και εργαζομένου, ΔΕΝ 64 (2008), σελ , όπου επίσης παρατίθενται πολλά νομολογιακά παραδείγματα αναφορικά και με τη διάκριση της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας από τη σύμβαση έργου). Συνοψίζοντας θα λέγαμε ότι, στις συμβάσεις εξαρτημένης εργασίας οι συνθήκες ή οι όροι απασχόλησης καθορίζονται περισσότερο με κανόνες δικαίου ή και μόνο από το λήπτη της εργασίας, ο οποίος δικαιούται να ελέγχει στενά τον εργαζόμενο ως προς την εκπλήρωση των υποχρεώσεών του, λιγότερο δε με τη συγκατάθεση του εργαζομένου και ελάχιστα από μόνο τον ίδιο, ενώ στις συμβάσεις ανεξάρτητης εργασίας, οι όροι εργασίας καθορίζονται βασικά με κανόνες δικαίου και με συμφωνία των συμβαλλομένων, σε μεγάλο ή μικρότερο βαθμό από μόνο τον εργαζόμενο και ελάχιστα μόνο από το λήπτη της εργασίας, ο έλεγχος του οποίου δεν είναι στενός. (Γκούτος Χ., ό.π., Εργατικό δίκαιο, σελ. 35). Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι η κύρια αλλά και ταυτόχρονα μεγάλη πρακτική σημασία της διάκρισης μεταξύ σύμβασης εξαρτημένης εργασίας και σύμβασης παροχής ανεξαρτήτων υπηρεσιών συνίσταται στο ότι μόνο επί της πρώτης εφαρμόζονται η ειδική προστατευτική εργατική νομοθεσία, ενώ στη δεύτερη δεν έχουν καμία, ούτε καν αναλογική, εφαρμογή οι κανόνες του εργατικού δικαίου (Βλαστός Στ., ό. π., Η σύμβαση εξαρτημένης εργασίας, σελ , Τραυλός Τζανετάτος Στ., ό. π., Συμβάσεις με αντικείμενο, σελ. 599, Μήτσου Τρ., Επιπτώσεις της οικονομικής ένταξης στο χώρο της εργασίας και της απασχόλησης Προσαρμογή κι εναρμόνιση του ατομικού εργατικού δικαίου, ΕΕΔ 55 (1996), σελ. 7). 7

16 Σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου είναι η συμφωνία, έγγραφη ή όχι, μεταξύ του εργαζομένου και του εργοδότη (φυσικού ή νομικού προσώπου), κατά την οποία ο πρώτος υποχρεούται να παρέχει τις υπηρεσίες του στο δεύτερο, για ορισμένο ή αόριστο χρόνο, ο δε τελευταίος να καταβάλλει τον συμφωνηθέντα ή εθισμένο μισθό 2. Πρόκειται για διμερή ή πολυμερή δικαιοπραξία κατά την οποία οι δηλώσεις βούλησης των συμβαλλομένων συμπίπτουν ως προς το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, έστω και αν αυτοί έχουν διαφορετικά συμφέροντα 3. Σύμβαση εργασίας δημοσίου δικαίου είναι 4 η σύμβαση εξαρτημένης εργασίας που συνομολογείται ανάμεσα στη διοίκηση ή σε νομικό πρόσωπο που ασκεί διοίκηση και σε ένα ιδιώτη και η οποία έχει ως αντικείμενο την άσκηση υπαλληλικών καθηκόντων σύμφωνα με τους κανόνες και τις μεθόδους οι οποίες αρμόζουν στην άσκηση της δημόσιας εξουσίας. Συνεπώς, όπως προκύπτει και από τον ορισμό, εννοιολογικά γνωρίσματα της συμβάσεως εξαρτημένης εργασίας δημοσίου δικαίου είναι 5 : α) Η σύμπραξη της διοίκησης ή του οργανισμού που ασκεί διοίκηση στην κατάρτιση της συμβατικής σχέσης με την ιδιότητα του αντισυμβαλλομένου μέρους. Οι οργανισμοί ιδιωτικού δικαίου δεν μπορούν χωρίς ειδική νομοθετική πρόβλεψη να συνομολογούν συμβάσεις εργασίας δημοσίου δικαίου, ακόμη και αν παρέχουν υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, όπως είναι π.χ. οι δημόσιες ή δημοτικές επιχειρήσεις, οι τράπεζες κ.λπ., εκτός αν αυτοί ενεργούν ως εντολοδόχοι του κράτους. Η σύναψη από τη διοίκηση ή άλλο φορέα δημόσιας εξουσίας μίας σύμβασης εξαρτημένης εργασίας έχει ως συνέπεια 6 την εφαρμογή ενός πλέγματος νομικών αρχών ή κανόνων του δημοσίου δικαίου, όπως είναι π.χ. οι διατάξεις του συντάγματος (άρθρα 103 και 104), του υπαλληλικού κώδικα και διαφόρων ειδικών νόμων 7, ενώ η σύναψη μίας 2 Λεοντάρης Μ., Εργατικό Δίκαιο 16, τόμος 1 ος, εκδ. Πάμισος Αθήνα 2007, σελ , Γκούτος Χ., ό.π., Εργατικό δίκαιο, σελ Γκούτος Χ., ό. π., Εργατικό δίκαιο,σελ. 30, υποσημ Παπανικολαΐδου Δ., Η σύμβασις εργασίας δημοσίου δικαίου, ΔΔίκη 2 (1990), σελ. 6 5 Παπανικολαΐδου Δ., ό. π., σελ. 6-10, όπου και περισσότερες λεπτομέρειες, αλλά βλ. και σελ. 4-6 όπου αναφέρονται διάφορες, λανθασμένες κατά το συγγραφέα απόψεις που έχουν διατυπωθεί κατά καιρούς αναφορικά με τα εννοιολογικά γνωρίσματα της σύμβασης εργασίας δημοσίου δικαίου. 6 Βλ και Βλαστό Στ., ό. π., Η σύμβαση εξαρτημένης εργασίας, τόμος I, σελ , καθώς επίσης και Παπανικολαΐδου Δ., ό.π., σελ Π.χ. το άρθρο 8 του ν. 1476/1984 που αντικατέστησε το άρθρο 1 του ν. 993/79 και το άρθρο 250 του ν. 1188/1981, το οποίο όμως αφορά την πρόσληψη του επί συμβάσει ιδιωτικού δικαίου προσωπικού του δημοσίου, των ΝΠΔΔ και των ΟΤΑ, για το οποίο θα γίνει λόγος σε επόμενη ενότητα. 8

17 τέτοιας σύμβασης από ιδιώτες ή οργανισμούς ιδιωτικού δικαίου διέπεται καταρχήν από κανόνες και αρχές του ιδιωτικού δικαίου και μόνο κατ εξαίρεση, και εφόσον το προβλέπει ο νόμος, από κανόνες του δημοσίου δικαίου, με τους οποίους μπορεί να αναγνωρίζονται προνόμια ή να επιβάλλονται υποχρεώσεις δημόσιου χαρακτήρα, όπως λ.χ. η υποχρέωση ορισμένων ιδιωτικών επιχειρήσεων να εφαρμόζουν μία συγκεκριμένη διοικητική διαδικασία κατά την πρόσληψη ή την απόλυση του συνδεόμενου με αυτές με σχέση ιδιωτικού δικαίου προσωπικού τους 8. Η σύμπραξη πάντως 9 της διοίκησης στην κατάρτιση της συμβατικής σχέσης δεν αποτελεί αποκλειστικό γνώρισμα της έννοιας της σύμβασης εργασίας δημοσίου δικαίου, διότι το στοιχείο αυτό παρουσιάζεται και στις συνομολογούμενες από τη διοίκηση συμβάσεις εργασίας ιδιωτικού δικαίου, β) Η ανάθεση με αυτήν στον προσλαμβανόμενο υπάλληλο της άσκησης υπαλληλικών καθηκόντων (αποφασιστικής, γνωμοδοτικής ή υλικής φύσεως), με την οποία εξασφαλίζεται η λειτουργία των δημόσιων υπηρεσιών από ουσιαστική άποψη, εξασφαλίζεται δηλαδή η άσκηση δραστηριοτήτων δημοσίου συμφέροντος ή κοινής ωφέλειας. Ούτε όμως και η επιδίωξη δημόσιου σκοπού αποτελεί αποκλειστικό γνώρισμα της συμβάσεως εργασίας δημοσίου δικαίου, αφού όλες οι πράξεις της διοίκησης εκδίδονται προς ικανοποίηση συλλογικών αναγκών ή συμφερόντων, ανεξαρτήτως του αν πρόκειται για συμβάσεις εργασίας δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου, γ) 10 Με τη σύμβαση εργασίας δημοσίου δικαίου η εργασιακή σχέση μεταξύ διοίκησης και προσλαμβανόμενου υπαλλήλου διαμορφώνεται σύμφωνα με τους κανόνες και τις μεθόδους που αρμόζουν στην άσκηση της δημόσιας εξουσίας, με γνώμονα την αρχή της υπεροχής της βούλησης της διοίκησης έναντι του αντισυμβαλλομένου αυτής υπαλλήλου (π.χ. υπαγωγή του υπαλλήλου στον ιεραρχικό έλεγχο της προϊστάμενης αρχής, πειθαρχική ευθύνη κ.λπ.), ενώ στη σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου η εργασιακή σχέση διαμορφώνεται με γνώμονα την αρχή της ισοτιμίας 8 Σημειώνεται ότι οι διαφορές που απορρέουν από τη σύναψη και εκτέλεση των συμβάσεων εργασίας δημοσίου δικαίου έχουν το χαρακτήρα διοικητικών διαφορών και υπάγονται κατά το Σύνταγμα στην αρμοδιότητα των διοικητικών δικαστηρίων, ενώ οι διαφορές που απορρέουν από τη σύναψη και εκτέλεση των συμβάσεων εργασίας ιδιωτικού δικαίου έχουν το χαρακτήρα ιδιωτικών διαφορών και υπάγονται στην αρμοδιότητα των πολιτικών δικαστηρίων, σύμφωνα με το άρθρο 94 1,3 Σ (Παπανικολαΐδου Δ., ό.π., σελ. 3). 9 Βλ και Λεοντάρη Μ., ό. π., σελ Βλ. και Βλαστό Στ., ό.π., Η σύμβαση, σελ

18 των βουλήσεων των συμβαλλομένων. Το τελευταίο αυτό γνώρισμα είναι και το μόνο που αποτελεί το μοναδικό εκείνο γνώρισμα της σύμβασης εργασίας δημοσίου δικαίου που τη διαφοροποιεί ουσιαστικά από τις συμβάσεις του ιδιωτικού δικαίου τις οποίες επίσης μπορούν να συνάπτουν το δημόσιο και ο ευρύτερος δημόσιος τομέας, όπως θα αναλυθεί και παρακάτω. II. Σύμβαση εργασίας ορισμένου και αορίστου χρόνου Ως γνωστόν, η σύμβαση εξαρτημένης εργασία είναι διαρκής σύμβαση, δηλαδή σύμβαση η οποία δεν εκπληρώνεται μονομιάς, με την εκπλήρωση παροχής αντιπαροχής, αλλά η εκπλήρωσή της έχει χρονική διάρκεια, χωρίς βέβαια αυτό να αποκλείει και μία πολύ σύντομη διάρκεια, η οποία δε θα ξεπερνά λ.χ. τη μία μέρα, γεγονός από το οποίο συνάγεται ότι η χρονική της διάρκεια αποτελεί συστατικό της στοιχείο 11. Αυτό εξάλλου προκύπτει και 12 από το ότι η διάρκεια, ως στοιχείο της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας χρησιμοποιείται από τον ίδιο το νόμο, ο οποίος στη διάταξη του άρθρου 648 Α.Κ. κάνει λόγο για πρόσληψη του εργαζομένου για «ορισμένο ή αόριστο χρόνο». Η σύμβαση λοιπόν εξαρτημένης εργασίας, είτε πρόκειται για δημοσίου, είτε για ιδιωτικού δικαίου, διακρίνεται, ανάλογα με τη διάρκειά της, σε δύο μεγάλες υποκατηγορίες: τη σύμβαση εξαρτημένης εργασίας ορισμένου χρόνου και τη σύμβαση εξαρτημένης εργασίας αορίστου χρόνου 13. Η δυνατότητα μάλιστα προσδιορισμού της διάρκειας της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας, δυνατότητα η οποία εντάσσεται στα πλαίσια της συμβατικής και συναλλακτικής ελευθερίας των συμβαλλομένων, όπως αυτή προκύπτει από 11 Βλαστός Στ., Σχόλιο στην ΕφΘες 719/1995, ΕΕΔ 54 (1995), σελ. 594, του ιδίου, Ατομικές εργασιακές σχέσεις, ουσιαστικά και δικονομικά ζητήματα, εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα 2005, σελ. 29, του ιδίου, ό.π., Η σύμβαση εξαρτημένης εργασίας, σελ , ο οποίος σημειώνει ότι το στοιχείο του χρόνου αφορά μόνο την παροχή εργασίας, όχι και την καταβολή του μισθού, ο οποίος δεν είναι απαραίτητο να προσδιορίζεται ανάλογα με το χρόνο διάρκειας της εργασίας. 12 Βλαστός Στ., ό.π., Η σύμβαση εξαρτημένης εργασίας, σελ. 36, του ιδίου, ό.π., Ατομικές εργασιακές σχέσεις, σελ Η διάκριση αυτή, η οποία αφορά μόνο την εξαρτημένη εργασία, είχε προσλάβει στην ελληνική πράξη, τουλάχιστον μέχρι πριν από μία δεκαετία οπότε άρχισε να εφαρμόζεται όλο και περισσότερο η σύμβαση ορισμένου χρόνου ως μορφή οργάνωσης των εργασιακών σχέσεων - βλ. παρακάτω Β μέρος 3 σελ μία εντελώς εξαιρετική σημασία, λόγω της καθαρής προτίμησης των Ελλήνων εργαζομένων προς τη σύμβαση αορίστου χρόνου, για τους λόγους που θα αναλυθούν παρακάτω. (Μήτσου Τρ., ό.π., σελ. 7). 10

19 το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 361, 648, 669 ΑΚ 14 και του άρθρου 5 1,3 του Σ, παρουσιάζει ενδιαφέρον 15, κυρίως γιατί, ανάλογα με αυτήν, διαμορφώνεται ο τρόπος και οι προϋποθέσεις λήξης της εργασιακής σχέσης, καθώς και το ύψος της οφειλόμενης αποζημίωσης απόλυσης. Το στοιχείο λοιπόν 16 του προσδιορισμού από τα συμβαλλόμενα μέρη της διάρκειας ζωής της εργασιακής σχέσης αποτελεί τον αποφασιστικό παράγοντα για την παρέμβαση και τη λειτουργία της μιας ή της άλλης δέσμης προστατευτικών διατάξεων σχετικά με την καταγγελία της σύμβασης εργασίας. Εάν η σύμβαση δεν προβλέπει χρονικό καταληκτικό σημείο, είναι δηλαδή αορίστου χρόνου, ο μισθωτός διαθέτει όλο το προστατευτικό οπλοστάσιο της ειδικής νομοθεσίας για την καταγγελία της σύμβασης εργασίας αορίστου χρόνου (ν. 2112/1920, ν. 3198/1955), ενώ αν τα μέρη έχουν προβλέψει μία συγκεκριμένη ή περιορισμένη διάρκεια ζωής της εργασιακής σχέσης, η προστασία του μισθωτού περιορίζεται κατ αρχήν, στα πλαίσια της εφαρμογής των σχετικών διατάξεων του Α.Κ. (άρθρα ). Τα ζητήματα συνεπώς που δημιουργούνται στο επίπεδο των νομικών συνεπειών του χαρακτηρισμού μιας σύμβασης ως ορισμένου ή αορίστου χρόνου είναι πολλά, σημαντικά και πολλές φορές δυσεπίλυτα. 14 Άρθρο 361 ΑΚ: «Για τη σύσταση ή αλλοίωση ενοχής με δικαιοπραξία απαιτείται σύμβαση, εφόσον ο νόμος δεν ορίζει διαφορετικά». Άρθρο ΑΚ: «Με τη σύμβαση εργασίας ο εργαζόμενος έχει την υποχρέωση να παρέχει, για ορισμένο ή αόριστο χρόνο, την εργασία του στον εργοδότη και αυτός να καταβάλει το συμφωνημένο μισθό». Άρθρο 669 ΑΚ: «Η σύμβαση εργασίας παύει αυτοδικαίως, όταν λήξει ο χρόνος για τον οποίο συνομολογήθηκε. Σύμβαση εργασίας που η διάρκειά της δεν ορίστηκε ούτε και συνάγεται από το είδος και το σκοπό της εργασίας, λύνεται ύστερα από καταγγελία καθενός από τα μέρη. Αν δεν ορίζεται διαφορετικά στο νόμο ή στη σύμβαση, η καταγγελία πρέπει να γίνει πριν από δεκαπέντε ημέρες και επιφέρει τη λύση μετά την παρέλευση αυτής της προθεσμίας. Δεν μπορεί να συμφωνηθεί από τον εργοδότη προθεσμία συντομότερη από τη νόμιμη». Βλ. και Βλαστό Στ., ό.π., Η σύμβαση εξαρτημένης, σελ , ο οποίος παραθέτει και την αποδοκιμαζόμενη από τον ίδιο θέση ότι, η επιλογή μεταξύ των δύο μορφών της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας, δηλαδή μεταξύ της ορισμένου και αορίστου διάρκειας, δεν εντάσσεται στη συναλλακτική ελευθερία των μερών και ότι θα πρέπει να απαγορεύεται η σύναψη συμβάσεων εξαρτημένη εργασίας ορισμένου χρόνου, με το σκεπτικό ότι μεταξύ εργαζομένου και εργοδότη δεν υπάρχει ισότητα, ούτε από οικονομική, αλλά ούτε και από κοινωνική άποψη, με συνέπεια να μην υπάρχει και ουσιαστική ελευθερία του εργαζομένου αναφορικά με τον καθορισμό του τρόπου λύσης της σύμβασης. 15 Ληξουριώτης Ι., Εργατικό Δίκαιο, Ατομικές εργασιακές σχέσεις, εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη 2005, σελ Ληξουριώτης Ι., Διαδοχικές συμβάσεις ορισμένου χρόνου, Σύμβαση εργασίας ορισμένου χρόνου, ΕΕΔ 52 (1993), σελ

20 1. Σύμβαση εργασίας ορισμένου χρόνου Νομοθετικός ορισμός της σύμβασης ορισμένου χρόνου μέχρι πρότινος 17 δεν υπήρχε, συναγόταν όμως εξ αντιδιαστολής από τα άρθρα 1 ν. 2112/1920, 9 ν. 3198/1955 και Α.Κ. 18 ότι αυτή συνάπτεται όταν 19 είναι αντικειμενικά γνωστό εκ των προτέρων το ακριβές χρονικό σημείο λήξης της, είτε γιατί αυτό συμφωνήθηκε ρητά ή σιωπηρά μεταξύ των συμβαλλομένων, είτε γιατί δεν ορίστηκε καν, προκύπτει όμως 20 από το είδος και το σκοπό 21 της εργασίας, έτσι ώστε όταν φτάσει αυτό, να επέρχεται αυτοδικαίως 22 και η λύση της σύμβασης, χωρίς οποιαδήποτε προειδοποίηση, καταγγελία και καταβολή αποζημίωσης. Έτσι λοιπόν, ο αυτόματος χαρακτήρας 23 της επελεύσεως της 17 Με τα π.δ. 81/2003 και 164/2004 (άρθρα 3 εδ. α και 3 εδ. α αντίστοιχα) έχουμε για πρώτη φορά νομοθετικό ορισμό των συμβάσεων ορισμένου χρόνου. Βλ. και παρακάτω Δ μέρος 4 III 3 σελ Άρθρο ΑΚ: «Η σύμβαση εργασίας παύει αυτοδικαίως, όταν λήξει ο χρόνος για τον οποίο συνομολογήθηκε». 19 ΑΠ 230/1960 ΝοΒ 8, 975, Βλαστός Στ., ό.π., Ατομικές εργασιακές σχέσεις, σελ. 29, Καποδίστριας Ι., Αλλεπάλληλοι συμβάσεις ορισμένου χρόνου (Γνωμ.), ΕΕΔ 16 (1957), σελ. 1026, Μαρκόπουλος Δ., Η σύμβαση εργασίας ορισμένου χρόνου, ΔΕΝ 52 (1996), σελ , Καρούζος Γ., Συμβάσεις εξαρτημένης εργασίας ορισμένου χρόνου: αρχή της μη διάκρισης και σύναψη διαδοχικών συμβάσεων ορισμένου χρόνου υπό το φως του π.δ. 81/2003 και του π.δ. 180/2004, ΦορΕπιθ Απρ. 2006, σελ. 953, Τραυλός Τζανετάτος Δ., ό. π., Συμβάσεις με, σελ. 603, Τζιμάνης Κ., Συμβάσεις ορισμένου χρόνου, ΕπιθΑσφΔικ 36 (2002), σελ. 1278, 1279, Κιοσσέ Παυλίδου Λ., Η Οδηγία 99/70/ΕΚ, το ΠΔ 81/2003 και τα πρόσφατα νομολογιακά πορίσματα για τις συμβάσεις ορισμένου χρόνου, ΔΕΕ 12 (2003), σελ. 1309, Λεβέντης Γ., Σύμβαση εργασίας αορίστου και ορισμένου χρόνου, ΔΕΝ 56 (2000), σελ. 834, Κουκιάδης Γ., Στοιχεία χαρακτηρισμού της σύμβασης εργασίας ως αορίστου χρόνου, ΕΕΔ 45 (1986), σελ. 642, Λεοντάρης Μ. ό. π., Εργατικό δίκαιο, σελ. 21, Μετζητάκος Α., ό. π., Εργατικό Δίκαιο,σελ. 80. Βλ. και Γκούτο Χ., ό.π., Εργατικό δίκαιο, σελ , σύμφωνα με τον οποίο, η σχέση εργασίας είναι ορισμένου χρόνου όταν οι κανόνες δικαίου ή η σύμβαση καθορίζουν τη χρονολογία της αυτόματης λύσης της είτε με ακρίβεια, όπως συμβαίνει όταν π.χ. ορίζεται ότι η σχέση θα λυθεί αυτομάτως μία συγκεκριμένη ημερομηνία ή μόλις ο μισθωτός συμπληρώσει κάποια ηλικία, είτε κατά προσέγγιση, στις περιπτώσεις που αυτή η χρονολογία δεν μπορεί να προβλεφθεί με ακρίβεια, δύναται όμως να προϋπολογιστεί αντικειμενικώς κατά προσέγγιση, με κριτήριο τον απαιτούμενο χρόνο για τη βέβαιη επίτευξη του σκοπού που επιδιώκεται, όπως π.χ. όταν ορίζεται ότι η σχέση θα διαρκέσει όσο διαρκέσει η εποχική λειτουργία της επιχείρησης ή η άδεια απουσίας ή η εκτέλεση κάποιου τεχνικού έργου κ.λ.π. Σημειώνεται ότι ο ορισμός αυτός της σύμβασης ορισμένου χρόνου είναι αποδεκτός και από τη νομολογία. 20 ΜΠρΑθ 2737/1986 ΕΕΔ 1986, 1045, ΕφΑθ 7208/1973 ΕΕΔ 1974, 332, ΑΠ 652/1969 ΝοΒ 18, 537, ΑΠ 280/1960 ΕΕΔ 1960, 642, ΑΠ 153/1953 ΕΕΔ 1953, 482, ΜΠρΑθ 5881/1952 ΕΕΔ 11, 1273, ΜΠρΑΘ 4502/1952 ΕΕΔ 11, 1082, ΜΠρΜυτ 576/1951 Αρμ. Στ, Βλ. Βλαστό Στ., ό.π., Η σύμβαση εξαρτημένης εργασίας, σελ. 43, ο οποίος τονίζει ότι, σε αυτές τις περιπτώσεις, θα πρέπει απαραίτητα τα μέρη να προσυμφωνήσουν ότι η επίτευξη του σκοπού προκαλεί ταυτόχρονα και τη λύση της σύμβασης και επιπλέον να προσδιορίσουν με κάθε δυνατή ακρίβεια και στο πλαίσιο του δυνατού το χρονικό σημείο επίτευξής του. 22 Βλ. άρθρο ΑΚ 23 ΕφΑθ 6166/1991 ΕΕΔ 1993, 73, ΕφΚρ 546/1991 ΝοΒ 1992, Επίσης Βλαστός Στ., ό. π., Διαδοχικές συμβάσεις ορισμένου χρόνου για πάγιες ανάγκες, σελ. 594, του ιδίου, ό.π., Ατομικές εργασιακές σχέσεις, σελ. 30, του ιδίου, ό.π., Η σύμβαση εξαρτημένης εργασίας, σελ. 37, Κουκιάδης Γ., ό. π., Στοιχεία χαρακτηρισμού, σελ

21 λήξης στο καθορισμένο χρονικό σημείο, στοιχείο που σημαίνει ότι 24 αυτή εξαρτάται μόνο από την επέλευση εξωτερικών αντικειμενικών γεγονότων, ανεξαρτήτως της θέλησης των μερών, καθώς επίσης και η βεβαιότητα 25 αυτής, αποτελούν τα δύο βασικά χαρακτηριστικά του συμβατικού αυτού τύπου. Το χρονικό όριο της διάρκειάς της συναρτάται 26 συνήθως είτε 27 με συγκεκριμένο και σαφές χρονικό διάστημα που προσδιορίζεται από τους συμβαλλόμενους, είτε 28 με την επέλευση ορισμένου μέλλοντος και βέβαιου ΕφΚρ 546/1991 ΝοΒ 1992, 1042, ΑΠ 1229/1988 ΕΕΔ 45, 642 (σύμφωνα με την οποία, δεν εξαρτάται η λύση μίας σύμβασης μόνο από την επέλευση αντικειμενικών γεγονότων εφόσον προβλέπεται ότι η διάρκειά της ορίζεται για όσο χρόνο κρίνεται αναγκαία η χρησιμοποίηση του μισθωτού), ΕφΑθ 4328/1987 ΕλΔνη 1987, 1345, Βλαστός Στ., ό. π., Διαδοχικές συμβάσεις ορισμένου χρόνου για πάγιες ανάγκες, σελ. 594, του ιδίου, ό.π., Ατομικές εργασιακές σχέσεις, σελ. 30, του ιδίου, ό.π., Η σύμβαση εξαρτημένης εργασίας, σελ. 37, Κουκιάδης Γ., ό. π., Στοιχεία χαρακτηρισμού,σελ. 643, σύμφωνα με τους οποίους, είναι αντιφατικό και συνεπώς αδύνατο να χαρακτηρισθεί μία σύμβαση εργασίας ορισμένου χρόνου και συγχρόνως να δίνεται το δικαίωμα σε κάθε μέρος να την καταγγέλλει όποτε θέλει, επίσης Τραυλός Τζανετάτος Δ., ό.π., Συμβάσεις με αντικείμενο,σελ ΕφΑθ 6166/1991 ΕΕΔ 1993, 73, ΕφΑθ 4328/1987 ΕλΔνη 1987, Επίσης Κουκιάδης Γ., ό.π., Στοιχεία χαρακτηρισμού, σελ. 642, Καποδίστριας Ι., Αλλεπάλληλοι συμβάσεις ορισμένου χρόνου (Γνωμ.), ΕΕΔ 16 (1957), σελ. 1026, 1027 Μαρκόπουλος Δ., Η σύμβαση εργασίας ορισμένου χρόνου, ΔΕΝ 52 (1996), σελ , Καρούζος Γ., Συμβάσεις εξαρτημένης εργασίας ορισμένου χρόνου: αρχή της μη διάκρισης και σύναψη διαδοχικών συμβάσεων ορισμένου χρόνου υπό το φως του π.δ. 81/2003 και του π.δ. 180/2004, ΦορΕπιθ Απρ. 2006, σελ. 953, Τραυλός Τζανετάτος Δ., ό. π., Συμβάσεις με, σελ. 603, 651, Βλαστός Στ., ό. π., Διαδοχικές συμβάσεις ορισμένου χρόνου για πάγιες ανάγκες, σελ. 594, του ιδίου, ό.π., Ατομικές εργασιακές σχέσεις, σελ. 30, του ιδίου, ό.π., Η σύμβαση εξαρτημένης εργασίας, σελ. 36, Λεβέντης Γ., ό. π., Συμβάσεις εργασίας αορίστου, σελ. 836, Μετζητάκος Α., ό. π., Εργατικό Δίκαιο, σελ Καρούζος Γ., ό. π., σελ ΕφΑθ 4328/1987 ΕλΔνη 1987, 1345, Λεβέντης Γ., ό. π., Συμβάσεις εργασίας αορίστου, σελ. 836, Βλαστός Στ., ό.π., Ατομικές εργασιακές σχέσεις, σελ. 29, του ιδίου, ό.π., Η σύμβαση εξαρτημένης εργασίας, σελ. 36, σύμφωνα με τους οποίους, το χρονικό αυτό διάστημα προσδιορίζεται συνήθως δια του καθορισμού μιας ημερομηνίας λήξης ή μιας συγκεκριμένης χρονικής διάρκειας της σύμβασης, ασαφή όμως χρονικά στοιχεία όπως λ.χ. η πρόσληψη για ένα χρόνο περίπου, δεν αρκούν για να χαρακτηριστεί η σύμβαση εξαρτημένης εργασίας ως ορισμένου χρόνου. 28 Βλαστός Στ., ό.π., Ατομικές εργασιακές σχέσεις, σελ. 30, του ιδίου, ό.π., Η σύμβαση εξαρτημένης εργασίας, σελ , Λεβέντης Γ., ό. π., Συμβάσεις εργασίας αορίστου, σελ. 836, Κουκιάδης Ι., ό. π., Στοιχεία χαρακτηρισμού, σελ , ο οποίος τονίζει ότι το γεγονός ότι το μελλοντικό και βέβαιο γεγονός δεν έχει επακριβώς καθορισμένο το σημείο λήξης δεν ασκεί καταρχήν επιρροή για να προσδώσει το χαρακτηρισμό μίας σύμβασης ως σύμβασης αορίστου χρόνου (το ίδιο και η ΕφΑθ 4328/1987 ΕλΔνη 1987, 1345). 29 Στο ότι το μελλοντικό γεγονός, από το οποίο συνάγεται ο χρόνος μίας σύμβασης, πρέπει να είναι βέβαιο, προκειμένου αυτή να χαρακτηριστεί ως ορισμένου χρόνου, στηρίζεται η θέση που αντιμετωπίζει με ιδιαίτερες επιφυλάξεις την άποψη εκείνη, σύμφωνα με την οποία, είναι ορισμένου χρόνου και η σύμβαση εργασίας υπό διαλυτική αίρεση, με την πλήρωση της οποίας παύει αυτοδικαίως η ενέργειά της, οπότε έχουν πλέον εφαρμογή οι διατάξεις για την αυτόματη λήξη της σύμβασης εργασίας και όχι εκείνες για τις διαλυτικές αιρέσεις και προθεσμίες. Διότι, η αίρεση από την οποία εξαρτάται η λήξη της σύμβασης εργασίας, συναρτάται από τη φύση της με μέλλον, αλλά αβέβαιο γεγονός, γεγονός το οποίο επιβάλλει μάλλον τον χαρακτηρισμό της σύμβασης ως αορίστου χρόνου. Και αυτό, για την πληρέστερη προστασία του εργαζομένου από την αιφνίδια απώλεια της θέσης εργασίας του. Κατά μία άλλη άποψη, η διαλυτική αίρεση μπορεί να συστήσει νόμιμο λόγο λήξης της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας και να προσδώσει σε αυτήν το χαρακτήρα της σύμβασης ορισμένου χρόνου, εάν η πλήρωσή της και η μέσω αυτής πρόκληση της λήξεως της συμβάσεως εξυπηρετεί τα 13