ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ

Transcript

1 ΙΟΥΝΙΟΣ 2011 ΤΕΥΧΟΣ ΝΟ. 47 ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΤΩΝ ΦΛΕΣΣΑΙΩΝ «Ο ΠΑΠΑ-ΦΛΕΣΣΑΣ» Αγίου Σίλα 29, Νέα Πεντέλη, 15236, Τηλ ΦΑΞ , ΚΑΤΑΓΓΕΛΙΑ-ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑ κκ. Διευθυνταί, φίλες και φίλοι της ιστορίας μας, ευγενές αναγνωστικό κοινό, με αφορμή τις εορταστικές εκδηλώσεις για την επέτειο της θυσίας των Ηρώων μας ΠΑΠΑ-ΦΛΕΣΣΑ και ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΡΑ την 29 Μαΐου 2011 στην ΠΟΛΙΑΝΗ, θα μας επιτρέψετε με το αναφαίρετο δικαίωμα του απογόνου εξ αίματος του ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΦΛΕΣΣΑ-ΔΙΚΑΙΟΥ ή ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑ και των ΦΛΕΣΣΑΙΩΝ ΟΠΛΑΡΧΗΓΩΝ ΑΔΕΛΦΩΝ-ΑΝΙΨΙΩΝ του, εν συνόλω ένδεκα (11), που αποδεδειγμένα με αδιάσειστα ιστορικά στοιχεία, έχυσαν το αίμα τους στα πεδία των μαχών για το πολυτιμότερο αγαθό της ελευθερίας της πατρίδας μας κατά τον αγώνα της μεγάλης Εθνεγερσίας του 1821, να ΚΑΤΑΓΓΕΙΛΟΥΜΕ δημόσια και δια του τύπου, την προσχεδιασμένη, απαράδεκτη, αδικαιολόγητη, παράξενη και ασεβή στάση της Δημοτικής Αρχής Καλαμάτας, του Προέδρου του Δημοτικού Διαμερίσματος Πολιανής και του ορισθέντος υπ αυτών Τελετάρχη, που υποπέσαντες σε βαρύ ιστορικό ολίσθημα, είχαν το θράσος να αποκλείσουν τον εκπρόσωπο της Ιστορικής μας Οικογένειας, για πρώτη φορά στα ιστορικά χρονικά, ύστερα από πολλές δεκαετίες συνεχούς εκπροσώπησης στις επετειακές εκδηλώσεις μνήμης των Ηρώων μας στην γενέτειρά των, και να του στερήσουν το αναφαίρετο δικαίωμα απόδοσης φόρου τιμής και ευγνωμοσύνης, με την μη κατάθεση στεφάνου στην προτομή του Προγόνου μας και Μπουρλοτιέρη των ψυχών, που με τα πύρινα λόγια του ξεσήκωσε τους υπόδουλους Έλληνες και με την θυσία του στο ΜΑΝΙΑΚΙ, ως νέος ΛΕΩΝΙΔΑΣ, ανέστησε την πληγωμένη Ελλάδα. Με την ευκαιρία αυτή, θέλουμε να καταγγείλουμε προς πάσα κατεύθυνση και την μεγάλη αδιαφορία- -αδράνεια των υπευθύνων της πολιτείας και των αιρετών της τοπικής και περιφερειακής διοίκησης, που επιτρέπουν να παραχαράσσεται και να πλαστογραφείται η ιστορία μας, με το να μη αφαιρούν άμεσα την ψευδεπιγραφή που έχει αναρτηθεί παράνομα από κάποιους ανιστόρητους, σε φερόμενο κτίσμα ως δήθεν οικίας του ΠΑΠΑ-ΦΛΕΣΣΑ στην ΠΟΛΙΑΝΗ. Το υπουργείο Πολιτισμού, η 5η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Σπάρτης και η 26η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας, με σοβαρότητα, υπευθυνότητα και άρτια Επιστημονική κατάρτιση αποφάνθηκαν οριστικώς με πορίσματα, ότι δεν υφίσταται σήμερα κανένα κτήριο- οικία του ΠΑΠΑ- ΦΛΕΣΣΑ στην ΠΟΛΙΑΝΗ. (Επισυνάπτουμε τα σχετικά έγγραφα του ΥΠ.ΠΟ.) Το μόνο που διασώθηκε από την ολοσχερή καταστροφή της οικίας του πατέρα του ΠΑΠΑ-ΦΛΕΣΣΑ, καθόσον ο ίδιος ως Ιερομόναχος στερείτο οικίας, είναι ο πέτρινος φούρνος του. Όμως, αυτό το σπουδαίο κτίσμα, οι σημερινοί ιδιοκτήτες του, αντί να το προστατέψουν και να καλέσουν το αρμόδιο Υπουργείο Πολιτισμού για να το χαρακτηρίσει ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, φρόντισαν με το πρόσχημα της συντήρησης να προσλάβουν Εργολάβο οικοδομών πρόσφατα, με αποτέλεσμα να αλλοιώσουν - καταστρέψουν την αρχιτεκτονική και ιστορική του μορφή. Τέλος, καταγγέλλουμε την αναιτιολόγητη και παράνομη ενέργεια πρώην Αντιδημάρχου Καλαμάτας, που τόλμησε ενώπιον του Δημοτικού Συμβουλίου να εισηγηθεί την μετονομασία της από παλαιοτάτων χρόνων πλατείας ΠΑΠΑ-ΦΛΕΣΣΑ, σε πλατεία Σιδηροδρομικού Σταθμού, προσβάλλοντας έτσι την μνήμη του Σιδηρού Προδρόμου της μεγάλης Επανάστασης του 1821, του απελευθερωτή της Καλαμάτας και Ήρωα του ΜΑΝΙΑΚΙΟΥ. Πιστεύουμε ότι, η αρμόδια Επιτροπή της Περιφέρειας Πελοποννήσου-Διεύθυνσης Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Διοίκησης Ν. Μεσσηνίας, δεν θα επιτρέψει άλλο την σπίλωση της μνήμης του Εθνεγέρτη από μικρόψυχους και ανιστόρητους και θα απορρίψει την ανωτέρω εισήγηση του Αντιδημάρχου. Αθήνα 01-Ιουνίου 2011 Με τιμή Ο Πρόεδρος του Δ.Σ. ΤΙΜΟΣ ΦΛΕΣΣΑΣ. ΣΕΛΙΔΑ 1

2 ΑΝΤΙ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟΥ ΣΤΟΝ ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΑ ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑ ΜΕΣΣΣΗΝΙΑΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΠΕΜΠΤΗ 19 ΜΑΊΟΥ 2011 ΣΕΛ. 12 ΤΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΗΡΩΙΚΟ ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗ ΣΤΟ ΓΝΩΣΤΟ ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΜΕΛΑ Του Μίμη Ηλ. Φερέτου, Δημοσιογράφου - ιστορικού ερευνητή Δεν είναι λίγοι όσοι κατά καιρούς σε ομιλίες τους, είτε σε γραψίματα τους, κα-τηγόρησαν τον Παπαφλέσσα, τον πρωταθλητή της Επαναστάσεως του 1821, τον εθνομάρτυρα, που, από αγάπη και μόνο για την Ελλάδα, από καθαρή κι ευσυνείδητη πατριδολατρεία -κι όχι από... "εθνο-καπηλεία"- θυσιάστηκε για την πατρίδα σαν... γυναικά! Ένας μάλιστα, ο ακαδημαϊκός, λογοτέχνης, θεατρικός συγγραφέας, δημοσιογράφος, όχι όμως και ιστορικός, ο αείμνηστος Σπύρος Μελάς, γράφοντας το γνωστό θεατρικό του έργο Ό Παπαφλέσσας", έκρινε σκόπιμο να μπάσει στα πρόσωπα του έργου και γυναίκα για να σταθεί τούτο και σκηνικά. Κι ονομάζοντας τη -αλήθεια σε ποια... ληξιαρχική πράξη ποιας... κοινότητας ή γράφει -αν πραγματικά τα συνέγραψε ο ίδιος, ή άλλοι- στα "Απομνημονεύματα" του, σελ. 150 (έκδ. 1953): "Ο Παπαφλέσσας πήρε μιαν γυναίκα μ' ένα ντέφι (είδος λαϊκού οργάνου, γνωστού και ως "ντέφι") κι ένα βιολί και πήγαινε εις Λιοντάρι" δηλαδή στο σημερινό χωριό Λεοντάρι. Και στη σελίδα 159 των "Απομνημονευμάτων" του γράφει πάλι ο Μακρυγιάννης: "...τότε στοχάσθηκε... και τον γενναίον Παπαφλέσσα, όπου γλεντάει εις το Λιοντάρι με τις γυναίκες και τα λαλούμενα,. Εδώ ο ευφάνταστος παραμυθάς Μακρυγιάννης τη μια γυναίκα που ακολουθούσε αρχικά τον Παπαφλέσσα, την...πολλαπλασίασε, και την αναφέρει στον πληθυντικό, "γυναίκες", δηλαδή πολλές, όσες βάλει ο νους του κάθε αναγνώστη, αν είναι κουτσομπόλης, ο αναγνώστης, ή και λασπολόγος σαν τον συγγραφέα. Και συνεχίζοντας ο Μακρυγιάννης εξακολουθεί να ρίχνει λάσπη στον ήρωα, γιατί είχε λόγους να μην τον χωνεύει ακόμη και πεθαμένο. Έτσι στη σελίδα 163 γράφει: Ό άγιος Παπαφλέσσας ξημέρωσε εις το Σαντάνι (δηλαδή το σημερινό χωριό Ανδανία)... Ο Παπαφλέσσας γύρευε (δηλ. στο Σανδάνι) τις επιδέξεις (δηλ. κοινές γυναίκες), ότι άφησε τα ΣΕΛΙΔΑ 1 Δήμου βρήκε, το βαφτιστικό της όνομα; - Αγγέλα, την όρισε, ερωμένη του ηρωικού αρχιμανδρίτη, με την...εντολή μάλιστα να τον ακολουθήσει και στον τόπο της θυσίας του. Και είναι προφανής η πρόθεση του να μειώσει το μέγεθος της αυτοθυσίας του Παπαφλέσσα. Από ποιόν όμως και πώς βγήκε το παραμύθι ότι ο αρχιμανδρίτης Γρηγόριος Δίκαιος Παπαφλέσσας, ο αναπληρωτής αρχηγός της Επαναστάσεως του 1821, ο αντιπρόσωπος του Αλ. Υψηλάντη, ο άνθρωπος που κήρυξε τον ξεσηκωμό του έθνους για τη λευτεριά του και την ανεξαρτησία του, ήταν γλεντζές, ακόλαστος, γυναικάς και δε...συμμαζεύεται; Έχει μήπως διατυπωθεί μια τόσο βαρειά κατηγορία σε επίσημο έγγραφο; Από όσα γνωρίζουμε από τη μακροχρόνια και σχολαστική έρευνα μας, τη μελέτη πολλών εκατοντάδων, χιλιάδων, πιο σωστά, εγγράφων, που απόκεινται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, πουθενά δε βρήκαμε, κι ούτε αναφέρεται κάτι τέτοιο. Γι' αυτό και θα πρέπει να θεωρείται ταπεινή κι επαίσχυντη συκοφαντία κατά του εθνομάρτυρα. Πρώτος που διατύπωσε μια τέτοια κατηγορία και μάλιστα πολλά χρόνια μετά τον ηρωικό θάνατο του Παπαφλέσσα, αλλά και από τη χρονολογία που υποτίθεται ότι συνέβη το καταγγελλόμενο ως...γεγονός, είναι ο "πολύς" Μακρυγιάννης, που παιχνίδια (γλέντια) και ήλθε (δηλ. ο Παπαφλέσσας) όλη νύχτα (δηλ. κατά τη διάρκεια της νύκτας). Κι αν μεν ήσαν αληθινά όλα αυτά για τα οποία κατηγορείται ο Παπαφλέσσας κα-νένας δεν θα τολμούσε να αντείπει, να τα διαψεύσει ή να τα συγκαλύψει, έστω, ξε-κινώντας από πατριωτικά συναισθήματα. Όμως πρόκειται για μια ταπεινή και βρώμικη συκοφαντία που, για λόγους καθαρής αντιπολίτευσης και για να σκεπασθούν τα εγκλήματα, οι φαυλότητες, οι ανήθικες πράξεις, οι βιασμοί ακόμη μικρών παιδιών από τους Ρουμελιώτες που κουβάλησε για να καθυποτάξει τον τόπο στην προδοτική φατρία Κουντουριώτη - Μαυροκορδάτου - Κωλέττη ο διαβόητος γιατρός του Αλή πασά Ι. Κωλέττης, για να διασκεδασθεί η εντύπωση του λαού από την επαίσχυντη δειλία τη δική του, και των άλλων Ρουμελιωτών, λασπολογεί κατά του Παπαφλέσσα ο "πολύς" Μακρυγιάννης. Και τον χαρακτηρίζουμε "πολύ", γιατί αυτός... θυμήθηκε -κι όταν δεν υπήρχε κανένας να τον διαψεύσει- (το ίδιο κάνει στα "Απομνημονεύματα" του και ο κοτσαμπάσης Καν. Δεληγιάννης)- ότι στα τέλη 1824 κατά τον εμφύλιο πόλεμο που ξέσπασε στο Μεσσηνιακό χώρο -με υποδαύλιση και των ξένων "προστατών" μας -αυτός μεν (ο Μακρυγιάννης) μαχόταν κατά των "αντιπατριωτών"

3 - έτσι χαρακτηρίζονταν από τους φιλοκυβερνητικούς που είχαν μονοπωλήσει τον...πατριωτισμό, οι οπαδοί του Θ. Κολοκοτρώνη, του Παπατσώνη, του Μ. Αναστασόπουλου, του Μητροπέτροβα, του Γκρίτζαλη και άλλων Μεσσηνίων αγωνιστών στην περιοχή Μελιγαλά Λάκκων (δηλαδή Μερόπης, Λουτρού, Οιχθοΐας, Φίλια κ.λπ.) ενώ τάχα ο "Παπαφλέσσιας (έμεινε για να) γλεντάει εις το Λιοντάρι με τις γυναίκες και τα λαλούμενα (όργανα), που ενωρίτερα μας τον είχε φθάσει στο σανδάνι (Μακρυγιάννη "Απομνημονεύματα!, Αθ. 1957, σελ. 159 κι εφ.). Μα ο Μακρυγιάννης, που κανένα, ή σχεδόν κανένα άλλον, εκτός από τον εαυτό του δεν αναγνώριζε σαν πατριώτη και ήρωα, κι αυτολιβανίζεται από υπέρμετρο εγωισμό, βρίζει και συκοφαντεί κι, έναν άλλο εξαίρετο αγωνιστή και κληρικό, τον Αμβρόσιο Φρατζή, για τον οποίο "χωρίς αιδώ, χωρίς περίσκεψη" γραφεί: "...τους είχε σηκώσει ο νους τους -εννοεί τους Τριφυλίους προκρίτους - ένας κερατοκαλόγηρος, τον λέγαν αμφισβητεί και τον εκκλησιαστικό του τίτλος πρωτοσύγκελλο, τζιράκι των Κολοκοτρωναίων κι αυτός ο άτιμος τους ρέθισε, ότ ήταν εις το ποδάρι του δεσπότη (εννοεί τον εθνομάρτυρα Γερμανό επίσκοπο Χριστιανουπόλεως) και σηκώθηκαν κι ο Θανάσης Γληγοριάδης ένας συνάδεφλος του πρωτοσύγκελου και κλεφταλευράς..." (Μακρυγιάννη Απομνημονεύματα, σελ. 165). Κι ενώ θυμήθηκε ύστερα από τόσα χρόνια ο Μακρυγιάννης γεγονότα που έγιναν στα τέλη του 1824 στη Μεσσηνία, όπου διέπραξε κι αυτός ο ίδιος, ως μισθοφόρος του Κωλέττη, όχι λίγες ασχήμιες -για να μην τις χαρακτηρίσουμε βαρύτερα- δε μιλάει καθόλου για τα εγκλήματα των συμπατριωτών του Ρουμελιωτών που συμπεριφέρθηκαν -κατά τον ιστορικό κ. Λάσκαρη, κι άλλους αντικειμενικούς μελετητές- διέπραξαν σαν σε χώρα εχθρική, όπως άλλωστε καταγγέλλεται και σε αναφορές κυβερνητικών αξιωματούχων, ούτε είδε, όψε άκουσε, αλλά ούτε και θυμήθηκε για να τα καταγράψει ο λαλίστατος αυτός και τόσο... "αντικειμενικός" απομνημονευματογράφος του Αγώνα, αν ο ίδιος, επαναλαμβάνουμε, συνέγραψε τα "Απομνημονεύματα" του, το χειρόγραφο των οποίων ούτε βρέθηκε, από το 1904 που το πρωτοτύπωσε και το εξέδωσεν ο Γιάννης Βλαχογιάννης. Και που ακριβώς γιατί δεν βρίσκεται, θεωρείται ως αμφίβολο, κι ανύπαρκτο, από ορισμένους σχολιαστές. Και τη λάσπη που ξεσφενδόνισε κατά της ιερής μνήμης -μια και είχε τόσο ηρωικά θυσιασθεί για τη λευτεριά της Ελλάδας- του Παπαφλέσσα ο Μακρυγιάννης, την άρπαξε ο Σπύρος Μελάς και, ΣΕΛΙΔΑ 2 γράφοντας το θεατρικό του έργο "Παπαφλέσσας" πρόσθεσε στα πρόσωπα του έργου και την...αγγέλα, γιατί θέατρο χωρίς φουστάνι δεν έχει γεύση, όπως είπε στον υπογράφοντα, ο αείμνηστος, όταν τον ρώτησα σε ποια ιστορική πηγή βρήκε; να αναφέρεται Αγγέλα η...ερωμένη του Παπαφλέσσα, που τον ακολουθεί ακόμη και στον τόπο του μαρτυρίου του, χωρίς να ξεσηκωθούν και...οι πέτρες, κι όχι μόνο οι συμπολεμιστές του, εναντίον του ήρωακαι η λασπολογία θα συνεχίζεται ακόμη και από ρήτορες που μιλάνε σε επέτειες για το Μανιάκι, ή σε διαλέξεις με θέμα τον Παπαφλέσσα. Γιατί οι ομιλητές νομίζουν ότι αναφέροντας και την παρουσία της Αγγέλας, δείχνουν ότι είναι...πολυδιαβασμένοι! Ποιος όμως να τους κλείσει το στόμα, λέγοντας τους: Αιδώς!! Εδώ δεν διαμαρτύρεται η Ιερή Σύνοδος που ανέχεται, χρόνια τώρα, το διασυρμό και μάλιστα από το Εθνικό θέατρο, ενός κληρικού που τίμησε την Ελληνική Εκκλησία, που τη δόξασε, του "έθυσε την ψυχήν αυτού υπέρ των προβάτων", σαν αληθινός κληρικός και πατριώτης. ΕΚΕΙ ΕΜΟΝΑΣΕ Ο ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Εχρειάζετο λόγος για την Ρεκίτσα 1, γιατί εκεί εμόνασε ο Γρηγόριος. Ήλθε σε ρήξι για τα συμφέροντα της μονής μ' έναν Τούρκο επίσημον. Αναγκάσθηκε να φύγη γύρω στα 1816 σε ηλικία 30 ετών, ύστερα από ένα επεισόδιο. Ο βιογράφος του Φωτάκος παραδίδει ότι φεύγοντας εβροντοφώνησε στους Τούρκους απειλητικά ότι δεν θα γυρίση πίσω ως καλόγερος αλλά ή δεσπότης ή πασάς. Νομίζω πως λέγει πολλά το επεισόδιο και η απειλή. Είχε 1 Η Μονή Ρεκίτσας είναι μοναστήρι που βρίσκεται στον αρκαδικό Ταΰγετο και συγκεκριμένα στο σημερινό Δήμο Φαλαισίας, 7 χλμ. βόρεια του χωριού Δυρράχι. Το μοναστήρι βρίσκεται σε υψόμετρο μέτρων, στις παρυφές ενός δάσους από έλατα. Η Μονή υπήρχε, σύμφωνα με γραπτές μαρτυρίες, πριν το 1600 μ.χ. όπου και πλήθος μοναχών ασκήτευαν σε αυτήν. Ήταν λημέρι των αρματολών και κλεφτών στα χρόνια της τουρκοκρατίας. Εκεί μόνασε για μερικά χρόνια και ο ήρωας της ελληνικής επανάστασης Παπαφλέσσας. Η μονή καταστράφηκε από τους Τούρκους αρκετές φορές και συλλήθηκε. Στις 16 Αυγούστου λαμβάνει χώρα τοπική γιορτή με πλήθος κόσμου και αρχών. Σήμερα η μονή στέκει εγκαταλελειμμένη, με γκρεμισμένα τα κελιά και μόνη την εκκλησία της Παναγίας σε καλή κατάσταση.

4 ονειρευθή να καταστή ηγέτης των ελευθέρων Ελλήνων. Και προς αυτό έτεινε και ο βαθύς του πόθος να νικήση νίκη λαμπρά στο Μανιάκι, όπου ΠΕΣΟΝΤΕΣ ΣΤΑ ΤΑΜΠΟΥΡΙΑΤΟΥ ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑ ύψωσε βωμόν ηρωισμού και αυτοθυσίας. Αιωνία αυτών η μνήμη. ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ Γρηγόριος Δίκαιος -Φλέσσας ή Παπαφλέσσας (πρώτο ταμπούρι). Ιερεύς Παπα- Γιώργης ( εκ Περιθιορίου Τριπόλεως), Παν. Κεφάλας (εκ Δυρραχίου), Πιέρρος Βοϊδης Μαυρομιχάλης (3ο ταμπούρι), Θεόδωρος Γκρίτζαλης, Παν. Λύρας (εκ Δυρραχίου), Νάσος Κοντός, Αθανάσιος Καπετανάκης, Γαλάνης Κουτρουμπής, Γιάννης Ντούλης, Γιάννης Μπουχανάς, Κ. Κανάκης, Φερέτος Ηλίας (Πολιανή), Κ. Πούλος, Αθαν. Νικολόπουλος, Αλ. Σταματόπουλος, Ηλίας Κυριακόπουλος, Αφοί Γεώργιος- Ευστάθιος- Θωμάς Καλογερόπουλος, Αναστάσιος Γυφτάκης, Αναστάσιος Μαυρομιχάλης, Αναστάσιος Κουμουνδουράκης, Αναγνώστης Γκότσης: το ορθόν Αναστάσιος Γκότσης, Αναστάσιος Μπιτζάνης (το ορθόν Αναγνώστης Μπιτσάνης), Φλέσσας Δημήτριος, (2ο ταμπούρι - Ανηψιός του Αρχιμανδρίτη), Ρήγος Κώνστας, Παν. Γάλης (από Πλατύ). Γεώργιος Κουκάκης, Δημήτριος Τσεκούρος, Παν. Πανούσης Ηλίας Κορμάς, Ηλίας Τσαρώνης (από Κεφαλληνού). Στο στρατόπεδο του έρχονται: Ηλίας Κορμάς με 120 Κοντοβουνίσιους, οι δύο Καπετανάκηδες με 100, ο Π.. Κεφάλας με 20, ο Βοϊδης Μαυρομιχάλης 3ο ταμπουρί και Τσαλαφατίνος με 120 Μανιάτες και ό Γεώργιος Π, Φλέσσας με Αναγνώστη Μπιτσάνη με 80 παλικάρια από Πολιανή. Η ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΤΟ ΝΙΚΗΤΑ Στη μάχη του Μανιακίου δεν πήρε μέρος ο Νικήτας Δ. Φλέσσας, αδελφός του Αρχιμανδρίτη. "Νικήτα έλαβον την επιστολή σου... Νικήτα πρώτη και τελευταία μου είναι. Βάστα την να την διαβάζης να με ενθυμείσαι και να κλαις.", όπως του έγραψε ο Παπαφλέσσας λίγο πριν τη μάχη... Ο Νικήτας με το γιο του Γιάννη και τα αδέλφια του Νικόλα, Αθανάσιο, Ιωάννη και με άλλους πατριώτες αναχαίτισαν τον Ιμβραήμ στη βρύση (στη Θουρία. Στη μάχη εφονεύθη ο Φλέσσας Νικόλαος και Αθανάσιος του Δημήτριου» και τραυματίστηκε ο Νικήτας που μεταφέρθηκε στο Μοναστήρι Γαρδικίου για θεραπεία. 85 ΠΕΡΘΩΡΙΤΕΣ ΠΟΥ ΣΚΟΤΩΘΗΚΑΝ ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟΝ ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑ ΣΕΛΙΔΑ 3 Σύντομη αναφορά για τους 85 Περθωρίτες που σκοτώθηκαν μαζί με τον Παπαφλέσσα στο Μανιάκι πολεμώντας ηρωικά τους άντρες του Ιμπραήμ. Το Περθώρι είναι ένα μικρό χωριό έξω από την Τρίπολη. Είναι χτισμένο σε βουνοπλαγιά της ανατολικής πλευράς του Μαινάλου (υψόμετρο 870 μ.), 5 χιλ. ΒΔ της Τριπόλεως. Yπάγεται στο Δήμο Τριπόλεως και έχει γύρω στους εκατό πενήντα κατοίκους, τη χειμερινή περίοδο διαμένουν λιγότεροι. Κύρια ασχολία των κατοίκων είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία. Ο δρόμος που συνδέει το χωριό με την Τρίπολη, οδηγεί και στη Μονή της Επάνω Χρέπας (5 χιλ) που βρίσκεται πιο ψηλότερα. Στα χρόνια της επαναστάσεως σε αυτό το μικρό χωριό ζούσε ο Παπαγιώργης Πουρνάρας, ένας φλογερός και ορμητικός ρασοφόρος, καπετάνιος του χωριού, μπροστάρης στις χαρές και τις λύπες του χωριού. Συνάμα δε ήταν κουμπάρος του Κολοκοτρώνη, είχε βαφτίσει το παιδί του αδερφού του. Στα μέσα Μαΐου 1825 έφτασε στο Περθώρι ο Γκλιάτος φέρνοντας μήνυμα στον Παπαγιώργη από τον Παπαφλέσσα, το μήνυμα ήταν ξεκάθαρο, καλούσε τον Παπαγιώργη να ετοιμάσει τους αρματωμένους του χωριού και να πορευτεί μαζί του για το Μανιάκι για να ριχτεί στην μάχη με αντίπαλο τον Ιμπραήμ. Ο Παπαγιώργης πήγε στην Τριπολιτσά, ήρθε σε συνάντηση με τον Παπαφλέσσα, συνεννοήθηκε μαζί του και επέστρεψε στο Περθώρι. Βάρεσε το σήμαντρο του Αϊ-Γιάννη στην Εκκλησιά του χωριού και μαζεύτηκαν οι πρωτόγεροι του χωριού, οι καπεταναίοι Ανδριανός Γαλιώτος, οι Πουρναραίοι: Παναγιώτης, Γιώργης, Δημήτρης. Επίσης συγκεντρώθηκαν όλοι οι αρματωμένοι και ο Γιώργης Τσιλιμίγκρας ανεψιός του Παπά και ο καπετάν Μπιλίδας και πολλοί άλλοι ήρωες από το Περθώρι. Ο Παπαγιώργης λειτούργησε στην Εκκλησιά, μετάλαβαν των Αχράντων Μυστηρίων όλοι και ζήτησαν συγχώρηση, γιατί, όπως έλεγε ο Παπαγιώργης, γάμος χωρίς σφαχτά δε γίνεται ούτε πόλεμος χωρίς σκοτωμούς, λες και είχε κακό προαίσθημα για τη μάχη και το φοβερό αποτέλεσμα για τους άντρες που είχε μαζί του. Αγνάντεψε για τελευταία φορά το Μοναστήρι της Επάνω Χρέπας και εκτέλεσε το καθήκον του, όπως του το υπαγόρευε η συνείδησή του, για τη λευτεριά της Ελλάδος. Έτσι έφυγαν και οι ογδόντα πέντε Περθωρίτες για το Μανιάκι. Ο Παπαφλέσσας επικεφαλής 1000 ανδρών περίπου, έχοντας μαζί του τον Κεφάλα, τον Παπαγιώργη, τον Πιέρο Βοϊδή Μαυρομιχάλη, το Δημήτριο Φλέσσα και άλλους, έσπευσε προς το μικρό όρος Μάλλια, όπου οχύρωσε πρόχειρα τη θέση

5 Μανιάκι, τη γνωστή έκτοτε ως «ταμπούρια του Παπαφλέσσα», για να την υπερασπίσει από τον Ιμπραήμ ο οποίος βάδιζε προς το Μανιάκι με έξι χιλιάδες Αιγυπτίους. Ο ΕΠΙ ΤΟΥ «ΓΟΛΓΟΘΑ» Στις 17 Μαΐου και ώρα 9 το πρωί, έφτασε ό Παπαφλέσας στο Μανιάκι, όπως γράφει ό ίδιος στην από 18 Μαΐου επιστολή του προς το Εκτελεστικό. Πάντως για τις 17/5, "όλη τη νύχτα αυτή αναπαύθηκαν ήσυχα" (Φωτάκος) "Την άλλη μέρα (σ.σ. 18/5) έστειλε σκοπούς στο βουνό Μαμλαβά... γύρισε μαζί με τους παρόντες καπεταναίους και εξέτασε τη θέση, άπου έμελλαν να οχυρωθούν και αφού την είδαν την ενέκριναν όλοι οι καπεταναίοι" (Φωτάκος) "Στέκουν πάνω στον ψηλότερο από τους τρεις λόφους του Μανιακίου,... Γίνεται συμβούλιο. Ο ανιψιός του Ηλίας Φλέσσας και ό φίλος του ό Παναγιώτης ό Κεφάλας τον συμβουλεύουνε να πιάσουνε ψηλότερα στο βουνό απάνω,... - Εγώ, τους λέει μαλακά, δεν ήρθα εδώ να μετρήσω το στρατό του Ιμπραήμ, πόσος είναι, από τα ψηλώματα. Ήρθα να πολεμήσω. Ούτε τρελάθηκε ό Ιμπραήμ να χασομεράει εκεί πού δεν ελπίζει νίκη, μα θα τραβήξει ίσα κατά την Τρίπολη και εγώ τότε θα μείνω να μαζεύω από πίσω τα καρφοπέταλά του. Αν όμως τον κρατήσω εδώ στο Μανιάκι, γλυτώνω το Μοριά, γιατί θα τον κάνω να πισωγυρίσει όπως ό Δράμαλης, ειδεμή θα πληρώσει ακριβά το αίμα μου και θα το συλλογισθεί καλά υστέρα να μπει στο Μοριά. Καθίστε δω να πεθάνουμε σαν αρχαίοι Έλληνες! Είναι ή πρώτη φορά πού τους μιλάει για θάνατο". (Σπ. Μέλας ό. ά. σελ. 120.) Ό Διον. Κόκκινος (ό. ά. τόμος 9 σελίς 21) αναφέρει ότι ό Παπαφλέσας γράφει και πάλι από το Μανιάκι, προς την Κυβέρνηση να απολύσει τους κρατουμένους εις την Ύδρα διότι πολλαίς επαρχίες διά την έλλειψη εκείνων μένουν ακίνητοι". Από το Μανιάκι, προς το Εκτελεστικό, υπάρχει μόνον ή παρακάτω αναφορά: σώμα Σπαρτιατών από 200 στρατιώτες, και σήμερον το περιμένω εδώ αυξημένο και πολλαπλασιασμένο. Ο στρατηγός Κεφάλας έμεινε και αυτός εις το αυτόν χωρίον όπου και οι Σπαρτιάται και σήμερον περιμένεται και αυτός με αρκετούς στρατιώτας. Ό Κακάνης ακόμη δεν εφάνη. Ευρίσκεται εις τους Λάκκους και, μ' όλον ότι του έγραψα να έλθη εδώ, αυτός δεν ήλθεν εισέτι. Χθες φθάσας ενταύθα έλαβον την έσώκλειστον από την οποίαν πληροφορείσθε ότι ό εχθρός σήμερον εκστρατεύει διά την Άρκαδίαν. 'Εγώ έχω τας αναγκαίας φύλακας και άμα ίδω ότι αυτός εκίνησεν, αμέσως τρέχω μ' όσους έχω προς βοήθειαν των Άρκάδων. Τουτ' αυτό ειδοποίησα τους Αρκάδας χθες, τους είπον να κάμωσι ταμπούρια δυνατά εις την πόλιν των και τα γυναικόπαιδα να τα φύγουν εις τα ορεινότερα μέρη, αυτοί δε να κλεισθώσιν εις αυτά να βαστάσωσι και εγώ τρέχω προς βοήθειαν των. Έμπορούσα να άπαντήσωμεν τον έχθρόν και παρεμπρός της Αρκαδίας, εάν υπήρχε τόπος τις δύσβατος και όχι πεδιάς, και είναι αν ήτον συναγμένα πολλά στρατεύματα, αλλά κατά δυστυχίαν και τα δύο μας λείπουν προς το παρόν. Διά αυτά ή Διοίκησις να μεταχειρισθή ό,τι τρόπους γνωρίζει συντελεστικούς διά την ταχείαν στρατολογίαν, διά να συσσωματωθώσιν στρατεύματα τ' όγρηγορώτερον διά να μην προχώρηση ό εχθρός και καταπάτηση και χαλάση τόσα σπαρτά και χωρία. Αργοπορία δεν πρέπει να γίνη. Ό κίνδυνος είναι προφανής, είναι και Μέγας και κατά το παρόν δεν μένουν δι άλλο τι και περί άλλων πραγμάτων σκέψεις και διαφιλονικήσεις και ας σκεπτώμεθα τώρα την έξόντωσιν του εχθρού, όστις απειλεί την Ελλάδα όλόκληρον. Ντουφεκόπετρες όσον τάχιστα τας περιμένω διότι οι στρατιώται δεν έχουν παντάπασιν. Ταύτα και με βαθύτατον σέβας, μένω Ό υπουργός των Εσωτερικών Γρηγόριος Δίκαιος τη 18 Μαΐου 1825 Μανιάκι χωρίον Νεοκάστρου. Προς το Σεβαστό Εκτελεστικό Σώμα Εις Ναύπλιο Πίσω από το έγγραφον τούτο σημειώνονται τα Την προχθές σας έγραψα και πάλιν, διά της εξής, πού θα απάντησε ίσως το Εκτελεστικό Σώμα παρούσης δεν λείπω να σας αναφέρω τα επόμενα. στον Παπαφλέσα: Χθες περί τας 5 ώρας της ημέρας έφθασα εις το " Άπάντησις 7787 ότι ελήφθη και είδεν ή χωρίον τούτο απέχον τεσσάρας ώρας από Διοίκησις τα γραφόμενα. Ότι αφού διετάχθη ό Νεόκαστρον και έτοποθετήθην εδώ με 1500 στρατηγός Θ. Κολοκοτρώνης να έκστρατεύση". στρατιώτες. Μισή ώρα εντεύθεν ευρίσκονται 600 -Αυτή είναι ίσως και ή τελευταία επιστολή του Αρκάδες Κοντοβουνήσιοι. Εις Δραίνα χθες άφησα εν Παπαφλέσα προς την Κυβέρνηση. ΣΤΟ Μανιάκι εστήθη ένας ακόμη βωμός Ελευθερίας. ΣΕΛΙΔΑ 4

6 186 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΠΕΡΤΑΤΗ ΘΥΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΝΙΑΚΙ ΣΤΟ ΒΩΜΟ ΤΗΣ Και όσοι ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ. έμειναν στα οχυρώματα εθυσιάσθησαν... δια την Ελευθερίαν του Γένους, όπως ανέφερε στον πανηγυρικό λόγο που εκφώνησε ο αείμνηστος Πρόεδρος της Εταιρείας Πελοποννησιακών Σπουδών Τάσος Γριτσόπουλος, διαπρεπής ιστορικός, μιλώντας προ δεκαετίας στην Αθήνα, κατά την διάρκεια σεμνής εκδήλωσης που οργάνωσε τότε (16/5/2001), ο Σύλλογος Δαρραχιτών. Είπε μεταξύ άλλων τα εξής: "Στις 22 Μαΐου 1825, από την Πολιανή, δύο Έπαρχοι, Μικρομάνης και Εμπλακίων, ανέφεραν στην Κυβέρνησι με συγκινητικό ολιγόλογο έγγραφο, που ομοιάζει με στρατιωτικόν ανακοινωθέν σε ώρα Πολέμου: "Κατά τας 20 του τρέχοντος, ο εξοχώτατος υπουργός των Εσωτερικών και οι λοιποί αξιωματικοί εκρότησαν μάχην... (ο εχθρός) ερρίφθη ως λέων και έκβαλε των θέσεων τους ημετέρους. Από τους στρατιώτας εσώθησαν πολλά ολίγοι, από τους αξιωματικούς (ο εξοχώτατος υπουργός, ο στρατηγός Π. Κεφάλας, ο στρατηγός Πιέρος Βοϊδής, ο αντιστράτηγος Δημήτριος Φλέσσας κ.ά.) δεν έμεινε ουδείς". Εορτάζει η σημερινή σεμνή συγκέντρωσις την επέτειον της μεγάλης μάχης. Την επέτειο ενός μεγαλειώδους ολοκαυτώματος. Υποκλινόμεθα στην μνήμη των ηρώων εκείνων. Στέφανον εκ λίθων τιμίων προσφέρει στα μέτωπα των αρχηγών και των αγωνιστών της 20ης Μαΐου 1825 στο Μανιάκι η Εθνική Μνήμη. Με την συγκατάθεσι του ακροατηρίου, ευλαβείς προσκυνηταί του ιερού χώρου, ας αναπολήσωμε τα γεγονότα, για να προσφέρωμε σπονδήν δακρύων στην θυσία των μαχητών της 20ής Μαΐου 1825 στο καθαγιασμένο Μανιάκι. Ο ΙΜΠΡΑΗΜ ΣΤΗ ΜΕΘΩΝΗ Στις Φεβρουαρίου 1825 απεβιβάσθη από την Κρήτη ο Αιγυπτιακός στόλος υπό την ηγεσία του Ιμπραήμ πασά στην Μεθώνη. Βασικοί στόχοι του τα Μεσσηνιακά φρούρια. Η άμυνα των Ελλήνων εκάμθη. Ο Ιμπραήμ καλά οργανωμένος ήταν ακατανίκητος, μολονότι έλαβε και εμπειρία για την ανδρεία των Ελλήνων. Διέθετε ο εχθρός γύρω στους στρατόν καλά εκπαιδευμένον. Για την αντιμετώπισί ΣΕΛΙΔΑ 5 του ωργανώθη μία εντυπωσιακή θορυβώδης κυβερνητική εκστρατεία, υπό την ηγεσία μη στρατιωτικών, του Προέδρου της Κυβερνήσεως Γ. Κουντουριώτη και του Γεν. Γραμματέως Αλ. Μαυροκορδάτου. Δεινή ήταν η κατάστασις στην Μεσσηνία, με γενική φυγή των κατοίκων. Η εκστρατεία εχαρακτηρίσθη ως επιδεικτική αναγνωριστική κρουαζιέρα αθλίας μορφής και κατέληξε σ' επαίσχυντη επιστροφή με αποτέλεσμα πλήρους διαλύσεως της άμυνας κατά του προελαύνοντος εχθρού. Έληγε ο Απρίλιος και μέσα στην γενική αμηχανία ο υπουργός Εσωτερικών Γρηγόριος Δίκαιος - Παπαφλέσσας επροθυμοποιήθη ν' αναλάβη προσπάθεια ευρείας στρατολογίας. Αλλ' ανέλαβε ηγετική αποστολή με δικαιοδοσία παραπέρα από την στρατολογία. Υπενθυμίζω ότι ο Κολοκοτρώνης και οι άλλοι οπλαρχηγοί ήσαν φυλακισμένοι στην Ύδρα. Ο αρχιμανδρίτης είχε φθάσει στην Φρουτζάλα και συνεσκέπτετο με τους οπλαρχηγούς της Μάνης και τον υπουργό του Πολέμου Δίον. Μούρτζινο (ο έτερος πολεμικός υπουργός Αναγνωσταράς είχε φονευθή στην Σφακτηρία). ΟΡΓΑΝΩΣΕ ΤΗΝ ΑΜΥΝΑ Ο Γρηγόριος ανέλαβε την ευθύνη οργανώσεως άμυνας και αναχαιτίσεως του εχθρού, ο οποίος προήλαυνε ασυγκράτητος, προς Αρκαδίαν. Σώζεται η αλληλογραφία του με την Κυβέρνησι που προσλαμβάνει δραματικόν χαρακτήρα κατά την τελευταίαν εβδομάδα προ της μεγάλης μάχης. Οι εκθέσεις του υπουργού του απεικονίζουν την κατάστασι. Διέτρεχε το Έθνος τον έσχατον κίνδυνο. Απελπισία και δειλία του λαού. Οπλαρχηγοί και στρατιώτες δεν επειθαρχούσαν, έσπευδαν προς την Καλαμάτα, για ν' ασφαλισθούν. Εζητούσε να διορισθή έμπειρος αρχηγός στρατοπέδου, για να οργάνωση την άμυνα. Αυτός εχρησιμοποιούσε "πειθώ και βία" (ιδικά του λόγια), οδηγούσε ενόπλους, επροχώρησε στα Κοντοβούνια, ήταν αεικίνητος. Είναι γνωστόν ένα εκπληκτικό έγγραφο από 14 Μαΐου (από Δραίνα Ανδρούσας) προς την Κυβέρνησι. Ένας Παπαφλέσας γεμάτος μετριοπάθεια, σωφροσύνη, λογική, φιλοπατρία. Συμβουλεύει τα άριστα της περιστάσεως. Δεν φαίνεται να επιζητή αυτός την αρχηγία του στρατοπέδου. Εν τούτοις, έγραφε: "Θέλω μεταχειρισθή όλα τα βίαια και σύντομα μέσα εις την ταχείαν στρατολογίαν και την συσσωμάτωσιν πολλών στρατευμάτων, δια να

7 ριφθώ εναντίον του εχθρού, πριν κάμη κανέν κίνημα"» ΣΤΟ ΜΑΝΙΑΚΙ Και μετά 2 ημέρες εγνωστοποιούσε στην Κυβέρνησι ότι μετεκινείτο "προς εν χωρίον Μανιάκι", οπού θα επερίμενε τον στρατηγό Κεφάλα με αρκετούς Μανιάτες και τον οπλαρχηγό Αργολίδος Κακάνη με 500 από τους Λάκκους. Τέλος ο αρχιμανδρίτης υπουργός εζητούσε επειγόντως χρήματα, ντουφεκόπετρες και άλλα εφόδια. Απ' αυτά και άλλα μέσα πληροφορήσεως συνάγομε το συμπέρασμα, ότι με κάθε μέσον ως στρατιωτικός αρχηγός πλέον ο υπουργός της Κυβερνήσεως Κουντουριώτη (σημειώνετε ότι χειρότερα απ' αυτήν δεν έχει υπάρξει στην Ελληνική Πολιτεία) κατώρθωσε να συγκρότηση στρατόπεδο στο Μανιάκι, περιμένοντας κυβερνητικές και άλλες ενισχύσεις. Από τις ενισχύσεις αυτές μερικές ήλθαν. Άλλες όχι. Άλλες διέρρευσαν. Κάποιες αποστολές εφοδίων έφθασαν μετά την μάχη. Τί επεδίωκε ο Γρηγόριος; Σ' ένα επίκαιρο μέρος δύσβατο επήγαινε εν γνώσει του να δημιουργήση φράγμα και να εμπόδιση το πέρασμα του εχθρού. Ο στρατός του εχθρού ήταν πολυάριθμος, (οργανωμένος, εξωπλισμένος, διέθετε ασκημένο ιππικό. Εδώ δεν ήσαν τα Δερβενάκια, αν και ομοιάζει η περίπτωσις. Ο Ιμπραήμ ερχόταν αποφασισμένος να προχώρηση, ανατρέποντας κάθε εμπόδιο, να φθάση και να εγκατασταθή στην Τριπολιτσά, για ν' αρχίση τις εξορμήσεις του και να σαρώση την Επανάστασι. Ο Παπαφλέσας αγνοούσε την στρατιωτική δύναμι του εχθρού. Όσα υπεδείκνυε ήσαν όλα σωστά. Η παρασκευαζόμενη αντίστασις, επίσης ορθή κ' επιβεβλημένη. Αλλ' εκ των πραγμάτων καταδικασμένη. Γιατί εστηρίζετο στα αναμενόμενα να συγκεντρωθούν πολυάριθμα Ελληνικά σώματα, που όμως δεν συγκεντρώθηκαν. ΕΘΥΣΙΑΣΘΗΣΑΝ Είχαν απομείνει 1000 μαχητοί στο θρυλικό Μανιάκι. Απ' αυτούς επόλεμησαν περίπου οι μισοί, οι άλλοι έφυγαν βλέποντας ματαία την θυσία. Η μάχη έγινε. Όσοι έμειναν στα οχυρώματα εθυσιάσθησαν. Με την αυτοθυσία των πολεμιστών ο εχθρός έλαβε ένα καλό μάθημα. Και ηθικώς ο μεγάλος Αγών του Έθνους ωφελήθη. Εστήθη ένας ακόμη βωμός Ελευθερίας στο Μανιάκι. Και ο ανθρώπινος πόνος έγινε έκφρασις με δραματικούς στίχους δημοτικού τραγουδιού, που ομοιάζουν με Εθνικόν Θρήνο, με θαυμάσιον πρόλογο και εξαίρετο τέλος: Του Φλέσα η μάννα κάθεται στην Πολιανή στη Ράχη, το Κοντοβούνι αγνάντευε και τα πουλιά ερωτούσε... Τον Φλέσα τον εσκότωσαν μαζί με τον Κεφάλα, όσοι είσθε φίλοι κλαύσετε και σεις εχθροί χαρήτε. Πλήθος ερωτήματα προβάλλουν ενώπιον μας, στον καθένα μας και προ πάντων στον ειδικόν ερευνητή. Πολλά ελέχθησαν, πολλά εγράφησαν, πολλές ερμηνείες του φαινομένου έχουν δοθή. Το βασικόν ερώτημα μένει: - Αφού ο υπεύθυνος υπουργός της Κυβερνήσεως έβλεπε πως καμμία ελπίς νίκης δεν υπήρχε στο Μανιάκι, γιατί επέμεινε να σκοτωθή τόσος κόσμος, χρήσιμος για την συνέχισι του Αγώνος του Έθνους υπό καλύτερες συνθήκες; - Θα το έκανε αυτό ποτέ ο Κολοκοτρώνης ή άλλος έμπειρος στρατιωτικός; Κατά την εξέλιξι της μάχης με βεβαία απειλή θανάτου του, γιατί δεν έγινε οπισθοχώρησις, μετακίνησις σε θέσεις προσφορώτερες; - Ο Παπαφλέσας έρρεπε προς τον θάνατο; Ήθελε να γίνη Λεωνίδας των Θερμοπυλών ή Κωνσταντίνος Παλαιολόγος με τους προασπιστάς της Κ/Πόλεως το 1453; Μήπως παρεφρόνησε; Μήπως τέλος πάντων επίστευε πως με συγκέντρωσι πολλών δυνάμεων θα κατώρθώνε να σκοτώση πολλούς Άραβες και να τους γυρίση πίσω, να μη περάσουν; Παρέτασσε όμως δύναμι 1000 έναντι δεκαπλασίων εχθρών. ΗΡΩΙΚΗ ΠΡΑΞΙΣ Οι σύγχρονοι προς το μέγα γεγονός απομνημονευταί του Αγώνος μας και οι ιστορικοί διαφόρων τύπων πολλές εξέφρασαν γνώμες για την θυσία της 20ής Μαΐου στο Μανιάκι. Πλέον ή βέβαιον είναι, ότι στο Μανιάκι εγράφη μία ακόμη Ελληνική μεγάλων διαστάσεων ηρωική πράξις, πλην όμως υπήρξε στρατηγικό σφάλμα και θυσία ματαία. Πεισμόνως έχει υποστηριχθή μία ακόμη εκδοχή. Ότι ο κατάφορτος από κρίματα κληρικός επέλεξε αυτού του είδους τον θάνατο, ώστε ένας ήρωας του πολέμου να βρη εξιλέωσι στων αμαρτιών του τα πλήθη. Τίποτε βεβαίως δεν, αποκλείεται, αλλ' ο ομιλητής δεν τάσσεται προς αυτήν την άποψι. Ούτε και με καμμία άλλη από όσες διετυπώθησαν. Είναι ανάγκη, πριν τερματισθή η ομιλία, να γίνη μικρά και σύντομη ιχνογράφησις του χαρακτήρός του ήρωος. Μία τόσον εκρηκτική μορφή όμως δεν χωράει σε ολίγες φράσεις μιας επετειακής ομιλίας. Δι' ο θα περιορισθώ ως προς τα γενόμενα στο Μανιάκι με απλή αναφορά στην θυελλώδη διαδρομή της ζωής του. ΣΕΛΙΔΑ 6

8 Υπουργός της Κυβερνήσεως ο Γρηγόριος Δίκαιος - Παπαφλέσας, δηλ. πολιτικός εν ενεργεία, όχι στρατιωτικός, έκαμε με στρατιωτικές ενέργειες πολιτικούς υπολογισμούς. Υπελόγιζε στην συγκέντρωσι πολυαρίθμων Ελληνικών στρατευμάτων και τα επερίμενε από όλες τις γειτονικές κατευθύνσεις. Δεν εξετίμησε τον κίνδυνο. Δεν εγνώριζε τίποτε από τις δυνάμεις, κινήσεις, ελιγμούς του Ιμπραήμ. Τον βαρύνει άγνοια στοιχειωδών προϋποθέσεων ενός σκληρού πολέμου. Και ήταν πρόθυμος να αντιμετώπιση εχθρόν δυσπολέμητο, χωρίς καλά -καλά να έχη κτίσει τ' απαραίτητα ταμπούρια. Δεν εγνώριζε ούτε την ημέρα της αναμενόμενης αποφασιστικής μάχης, γιατί ο Ιμπραήμ διέδιδε πως θα μετεκινείτο προς Ηλείαν-Αχαΐα ΕΠΕΔΙΩΚΕ ΤΗ ΝΙΚΗ Ο Παπαφλέσας εποθούσε και ζωηρά επεδίωκε μία μεγάλη νικηφόρα μάχη. Σ' αύτη εστήριζε την προσδοκία διαδοχικών νικών. Αδύνατον νά πιστέψω πως έμεινε ο ήρωας μας στο Μανιάκι να σκοτωθή με τόσα παλληκάρια, για να πέραση ο Ιμπραήμ επάνω από τα πτώματα των. Απαράδεκτο κάτι τέτοιο για ένα κοινής νοημοσύνης άνθρωπο, απίστευτο εντελώς για τον Παπαφλέσα. Δεν ήταν ο άνθρωπος των Θερμοπυλών, ούτε για εξιλέωσι ενδιεφέρετο για όσα είχε διαπράξει. Άλλα πράγματα είχε στα όνειρά του. Ο φλογερός αρχιμανδρίτης εδιψούσε για ένα ιδικόν πόλεμο, για μια καταδίκη του νίκη. Για δόξα εδιψούσε, για προβολή κ' επικράτησι έναντι των άλλων. Και δεν υπελόγιζε κατά λάθος. Γιατί ίσως την μάχη να την εκέρδιζε, αν έφθαναν, όπως επίστευε, ο Πλαπούτας και ο αδελφός του Νικήτας Φλέσσας, οπότε αυτοί θά ωργάνωναν το έδαφος και θα εκτελούσαν τακτική πολέμου. Η θυσία λοιπόν απέβη άσκοπη, ματαία, περιττή, αλλά δεν ήταν ηθελημένη. Αν ήταν ηθελημένη και αποφασισμένη η θυσία, θα μας ωδηγούσε σε απογοητευτικές εντυπώσεις για ένα ορμητικόν, πανέξυπνον επαναστάτη του τύπου Γρηγορίου Παπαφλέσα. Αυτός σ' όλη του την ζωή επεδίωκε πρωτεία και τα επεδίωκε με πάθος ασυγκράτητο, δέσμιος στο παράλογον πάθος, που εχρησιμοποίησε στις παραμονές της Επαναστάσεως και επέτυχε την κήρυξι και διεξαγωγή του μεγάλου Αγώνος της Ελευθερίας. Έπεσε λοιπόν μαζί με τους πιστούς μαχητές στο Μανιάκι ως ήρωας για την ελευθερία της πατρίδος και σκύβομε στην μνήμη όλων εκείνων των ηρώων, που έπεσαν πολεμώντας για την πατρίδα. ΣΕΛΙΔΑ 7 ΣΤΟ ΔΥΡΡΑΧΙ Ήδη τώρα στώμεν ευλαβώς και στο αγαπητό Δυρράχι. Έχω επισημάνει άλλοτε την επίκαιρη και σπουδαία θέσι, που κατέχει σ' ένα πολύ ευαίσθητο σημείο της μεσαιωνικής Γεωγραφίας το Δυρράχι, που έρχεται από την Αρχαιότητα. Σε μία καταγραφή ορίων μεταξύ των νομών Αρκαδίας, Μεσσηνίας, Λακωνίας του έτους 1295, το Δυρραχι κατείχε το τριεθνές σημείον συναντήσεως των διαμερισμάτων. Απ' εκεί διήρχετο η μεγάλη Βασιλική Οδός, αμαξιτή βεβαίως με κατευθύνσι προς Βορράν, ώστε να περνά Λεοντάρι - Καρύταινα, να προχωρή προς το εσωτερικόν της Αρκαδίας. Λόγω της θέσεως του το Δυρράχι ετιμήθη κάποια περαστική στιγμή με έδρα επισκόπου, εξαρτωμένου από την Μητρόπολι Μονεμβασίας. Μικρά και βραχύβια Επισκοπή με δικαιοδοσία τα Σαμπάζικα και ένα - δύο από τα Πισινά Χωριά. Τέλος, αξιομνημόνευτο χριστιανικό μνημείο ανήκει στο Δυρραχι. Η μονή Αγίου Γεωργίου της Ρεκίτσας. Το Καθολικό της μονής αυτής έχει μελετηθή. Ανήκει στον τύπο των σταυρεπιστέγων ναών απλούστατης μορφής μ' εξωτερικήν κομψότητα κ' εσωτερική διακόσμησι. Αυτό το μνημείο ανήκει στην περίοδο της κατακτήσεως της Πελοποννήσου από τους Ενετούς (γύρω στα 1700). Έχει χαρακτηριστικά αξιοσπούδαστα. Μικρές διαστάσεις, κτίσιμο χωρίς μεγάλη επιμέλεια, μονόκογχος Ναός, με προσθήκη νεωτέρα ανοικτού νάρθηκος. Η αρχιτεκτονική κομψότης του μνημείου ευρίσκεται στην καταπληκτικήν απλότητα αλλά με αξιοθαύμαστες αναλογίες στην διάταξι των όγκων του. Έχει κάλυψι με δικλινείς στέγες, κεραμοσκέπαστες. Σε καλή κατάστασι διατηρούνται στις εσωτερικές επιφάνειες οι αγιογραφίες, έργα του γνωστού λαϊκού ζωγράφου Μιχαήλ Πεδιώτη από την Καρύταινα. Σωζόμενη επιγραφή μας πληροφορεί ότι η αγιογράφησις έγινε το έτος 1714, ότι αρχικός κτίτωρ ήταν ο Λάζαρος Φακιόλης και χορηγός για την ανακαίνισα ο ιερεύς Ιωάσαφ Πελέσης. Επομένως ήταν το Καθολικό κτισμένο πιο μπροστά από την παραδιδομενη χρονολογία διακοσμήσεως (1714).

9 ΤΟ ΣΑΒΒΑΤΟ 11 ΙΟΥΝΙΟΥ 2011 ΗΜΕΡΑ ΕΟΡΤΗΣ ΚΑΙ ΑΦΗΣ ΤΗΣ ΦΛΟΓΑΣ ΓΙΑ ΙΑ ΠΑΠΑΦΗΕΣΣΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΜΑΝΙΑΚΙ ΑΡΧΙΖΟΥΝ ΟΙ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΑΠΟ το Δήμο Πύλου-Νέστορος και την Δημοτική Ενότητα Παπαφλέσσα, ανακοινώθηκε το ακόλουθο πρόγραμμα αφής της ιερής φλόγας στον τόπο θυσίας του Αρχιμανδρίτη ήρωα του '21 Παπαφλέσσα, που ταυτόχρονα είναι η ημέρα Εορτής Αφής Φλόγας, Σάββατο 4 Ιουνίου Ώρα Τρισάγιο στον Ιερό Ναό της Αναστάσεως του Κυρίου (τόπο θυσίας και λειψάνων Αγωνιστών της Μάχης του Μανιακίου) του Τοπικού Διαμερίσματος Μανιακίου της ΔΕ Παπαφλέσσα του Δήμου Πύλου -Νέστορος. Ώρα Αφή του Ιερού Φωτός από το καντήλι του Ιερού Ναού Αναστάσεως του Κυρίου (τόπο θυσίας του Αρχιμανδρίτη ήρωα Γρηγορίου Παπαφλέσσα) και μεταφορά της φλόγας για άναμμα της εστίας, στο χώρο του ανδριάντα του ήρωα. Ώρα Ομιλία κ. Αγγέλου Χρονά Δημοτικού Σύμβουλου ΔΕ Παπαφλέσσα. Ώρα Εκκίνηση Λαμπαδηδρομίας από τον ανδριάντα του Αρχιμανδρίτη ήρωα Γρηγορίου Παπαφλέσσα Διαδρομή Λαμπαδηδρομίας: Μανιάκι - Τουλούπα Χάνια - Βλαχόπουλο -Χατζή - Πετρίτσι - Καζάρμα - Ριζόμυλος - Βελίκα - Μεσσήνη - Καλαμάτα. Ώρα 18:00. Άφιξη Ιερής Φλόγας στο χώρο του Εθνικού Σταδίου Καλαμάτας, τόπο τέλεσης των Διεθνών Αγώνων Στίβου 'ΤΑ ΠΑΠΑ-ΦΛΕΣΣΕΙΑ" ΤΟ ΝΕΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΙΝΑΙ ΕΤΟΙΜΟ ΠΟΡΕΙΑ ΑΙΩΝΩΝ ΑΠΑΝΤΑ & ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΗΡΩΙΚΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΠΑ-ΦΛΕΣΣΑ Το ιερώτερον και πρωταρχικόν ανθρώπινον Καθήκον είναι η δι αμυντικών πολέμων προάσπισις τής Ελευθερίας και των Ηθικών Αξιών. Εις τήν εκτέλεσιν τούτου επρώτευσαν οι Φλεσσαίοι κατά την μακράν διαδρομήν τών 7 αιώνων του Ιστορικού των βίου. ΤΙΜΟΥ ΦΛΕΣΣΑ, ΤΑΞΙΑΡΧΟΥ εα. της Πολεμικής Αεροπορίας ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΤΩΝ ΦΛΕΣΣΑΙΩΝ ΣΕΛΙΔΑ 8 «Ο» Την Παρασκευή 15 Ιουλίου 2011 και ώρα 11η μεσημβρινή στα γραφεία μας της οδού Αγ. Σίλα 29 στη Νέα Πεντέλη, ο Σύλλογος καλεί όλα τα μέλη του σε γενική Συνέλευση με θέματα: 1. Απολογισμός πεπραγμένων Οικονομικός απολογισμός Προϋπολογισμός έτους Εκλογή νέου Δ.Σ 5. Εκλογή Εφορευτικής επιτροπής 6. Διάφορες ανακοινώσεις Σε περίπτωση μη υπάρξεως απαρτίας η Γενική Συνέλευση θα επαναληφθεί την Επόμενη Παρασκευή 22 Ιουλίου την αυτή ώρα και με τα ίδια θέματα. Εγώ πλήρωσα την συνδρομή μου. ΕΣΕΙΣ; Τιμή Συνδρομής 25 Εάν όχι παρακαλούμε θερμά να την εξοφλήσετε με ταχυδρομική επιταγή στη Διεύθυνση του Συλλόγου. Ιδιοκτήτης ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΤΩΝ ΦΛΕΣΣΑΙΩΝ Ο «ΠΑΠΑ-ΦΛΕΣΣΑΣ» Αγίου Σίλα 29, Νέα Πεντέλη, ΤΗΛ ΦΑΞ tflessas@flessas.eu, ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ Αριθ. Τεύχους 47 Εκδότης Διευθυντής Τίμος Φλέσσας Διανέμεται ΔΩΡΕΑΝ ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΕΣ ΕΙΣΦΟΡΕΣ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΔΕΚΤΕΣ. ΕΠΙΤΑΓΕΣ ΚΑΙ ΕΜΒΑΣΜΑΤΑ ΣΤΟ ΣΥΛΛΟΓΟ ΣΤΗΝ ΑΝΩΤΕΡΩ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ.