Δημόσιο συμφέρον και ανταγωνισμός

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Δημόσιο συμφέρον και ανταγωνισμός"

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΕΤΟΣ Β ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ: Δημόσιο συμφέρον και ανταγωνισμός Συντάκτρια: Γιαννακοπούλου Ηλιάνα Μάθημα: Διοικητικό δίκαιο Επιβλ. Καθηγήτριες: Ευ.Κουτούπα-Ρεγκάκου, Ευ. Πρεβεδούρου

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ σελ.1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ: Η ΚΑΤΟΧΥΡΩΣΗ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ...σελ Η αρχή της οικονομικής ελευθερίας και η κατοχύρωσή της ως θεσμού σελ Η έννοια του δημοσίου συμφέροντος και η εφαρμογή της στον χώρο του Οικονομικού Συντάγματος...σελ Το δημόσιο συμφέρον ως αόριστη έννοια σελ Η εφαρμογή της έννοιας τους δημοσίου συμφέροντος στον χώρο της οικονομικής ελευθερίας σελ Η προστασία του ανταγωνισμού......σελ Στο εθνικό δίκαιο... σελ Στο κοινοτικό δίκαιο....σελ. 14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ: Η ΥΠΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ΣΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΟΥ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ.. σελ. 17 Ι. Δημόσιοι επιχειρηματικοί φορείς 1. Δημόσιες επιχειρήσεις: μεταξύ κράτους και αγοράς.σελ Οι δημόσιες επιχειρήσεις στο κοινοτικό δίκαιο.σελ Οι υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος (ΥΓΟΣ) και η εφαρμογή του δικαίου του ανταγωνισμού...σελ Έννοια και περιεχόμενο των ΥΓΟΣ..σελ Προϋποθέσεις εφαρμογής του αρ ΣυνθΕΚ.σελ Πρόσφατες εξελίξεις σχετικά με τις ΥΓΟΣ και την εφαρμογή των κανόνων του ανταγωνισμού σελ. 30 ΙΙ. Η απελευθέρωση των αγορών υποχώρηση κράτους και άνοιγμα στον ανταγωνισμό 1. Το άνοιγμα στον ανταγωνισμό μέσω των κοινοτικών ρυθμίσεων και της νομολογίας του ΔΕΚ.σελ Βασικές αρχές απελευθέρωσης.σελ Η απελευθέρωση των αγορών στην Ελλάδα.σελ Νομοθετικές πρωτοβουλίες σε εθνικό επίπεδο σελ Ο προβληματισμός σχετικά με την συνταγματικότητα των ελληνικών αποκρατικοποιήσεων..σελ Ο ρόλος των εθνικών ρυθμιστικών αρχών.σελ. 46 ΙΙΙ. Οι δημόσιες συμβάσεις 1. Οι δημόσιες συμβάσεις και το άνοιγμα στον ανταγωνισμό στο κοινοτικό και εθνικό δίκαιο... σελ Η προστασία του ανταγωνισμού κατά το στάδιο κατάρτισης των συμβάσεων σελ Το αίτημα για ελεύθερο και πραγματικό ανταγωνισμό...σελ Περιπτώσεις αντιανταγωνιστικών συμπεριφορών εκ μέρους επιχειρήσεων και αναθετουσών αρχών σελ. 52

3 3. Η προστασία του ανταγωνισμού κατά το στάδιο εκτέλεσης των δημοσίων συμβάσεων....σελ Συμπεράσματα: η σχέση ανταγωνισμού και δημοσίου συμφέροντος στο πεδίο των δημοσίων συμβάσεων..σελ. 57 IV. Η χορήγηση κρατικών ενισχύσεων 1. Η έννοια των κρατικών ενισχύσεων στο κοινοτικό δίκαιο...σελ Η χορήγηση οικονομικού/ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος και η αρχή του ιδιώτη επενδυτή..σελ Η μεταφορά κρατικών πόρων και το τεκμήριο για τους πόρους των δημοσίων επιχειρήσεων..σελ Ο επιλεκτικός χαρακτήρας των κρατικών μέτρων..σελ Νόθευση του ανταγωνισμού και διατάραξη του ενδοκοινοτικού εμπορίου...σελ Εξαιρέσεις στην αρχή της απαγόρευσης των κρατικών ενισχύσεων και το κοινοτικό σύστημα ελέγχου αυτών (αρ. 88 ΣυνθΕΚ και Καν. 659/1999).. σελ Περιπτώσεις εξαιρέσεων.σελ Αρχές που διέπουν την εξαίρεση.σελ Το κοινοτικό σύστημα ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων.σελ Η υποχρέωση ανάκτησης των παράνομων ενισχύσεων: μια σύντομη παρουσίαση. σελ Κρατικές ενισχύσεις και ΥΓΟΣ..σελ Η υπόθεση Γαλλικά Ταχυδρομεία και η θεώρηση των αντισταθμίσεων για την παροχή ΥΓΟΣ ως κρατικών ενισχύσεων...σελ Η υπόθεση Ferring και η υιοθέτηση της αντισταθμιστικής προσέγγισης...σελ Η απόφαση σταθμός Altmark: παγίωση και εξέλιξη της αντισταθμιστικής προσέγγισης τα τέσσερα νέα κριτήρια...σελ Η νομολογιακή πρακτική μετά την Altmark: δυσχέρειες εφαρμογής των τεσσάρων κριτηρίων και υιοθέτηση του Πακέτου ΥΓΟΣ από την Επιτροπή.σελ Συμπεράσματα.σελ. 82 ΤΕΛΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ....σελ. 84 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...σελ. Ι ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑΣ... σελ. VI

4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Κατά την διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών παρακολουθούμε το τοπίο της ελληνικής Διοίκησης και του εσωτερικού διοικητικού οικονομικού δικαίου 1 να αλλάζει δραματικά. Ένας από τους βασικούς παράγοντες που δρομολογεί τις εξελίξεις αυτές είναι η αρχή της προστασίας του ανταγωνισμού, η οποία, υπό την βαρύνουσα επίδραση της κοινοτικής νομοθεσίας, επηρεάζει σε καθοριστικό βαθμό το εθνικό δίκαιο και οδηγεί στην εφαρμογή του δικαίου του ανταγωνισμού στον δημόσιο τομέα. Εκ πρώτης όψεως, η αντίφαση είναι έντονη: το δίκαιο του ανταγωνισμού αποσκοπεί στην προστασία των ιδιωτικών συμφερόντων και θεμελιώνεται στην αρχή της οικονομικής ελευθερίας ενώ το δημόσιο δίκαιο ρυθμίζει την δράση της διοίκησης η οποία κατευθύνεται από τον σκοπό της εξυπηρέτησης του δημοσίου συμφέροντος. Η αρχή της προστασίας του ανταγωνισμού προσπαθεί να προστατεύσει την ιδιωτική οικονομική δραστηριότητα από εξωγενείς επεμβάσεις και το δημόσιο συμφέρον αποτελεί την νομιμοποιητική βάση για την παρέμβαση του κράτους στην δραστηριότητα αυτή. Αυτή η αντιπαράθεση γίνεται αντιληπτή και από μια απλή επισκόπηση των κατά καιρούς κρατούντων οικονομικών συστημάτων και της θέσης που είχε σε αυτά η προστασία του ανταγωνισμού σε σχέση με τα όρια της κρατικής παρέμβασης 2.Η δε οριοθέτηση της σχέσης αυτής, 1 Σύμφωνα με τον Α π ό σ τ ο λ ο Γ έ ρ ο ν τ α, διοικητικό οικονομικό δίκαιο είναι το σύνολο των κανόνων δικαίου και μέτρων, που ρυθμίζουν τη συγκρότηση και την δραστηριότητα των διοικητικών οργάνων και αρχών με σκοπό την από πλευράς υποδομής και πληροφορίας αντιμετώπιση του σχεδιασμού, την εποπτείας, της κατεύθυνσης και ενίσχυσης του οικονομικού γίγνεσθαι, καθώς και τις έννομες σχέσεις των συμμετεχόντων στην οικονομική ζωή με τη δημόσια διοίκηση, Δημόσιο οικονομικό δίκαιο, εκδ. Σάκκουλα, 2002, σελ Το σύστημα του φιλελευθερισμού, το οποίο επικράτησε μέχρι το 1880, προέβαλε το μοντέλο της αυτορρύθμισης σύμφωνα με το οποίο η ίδια η αγορά λειτουργούσε ως φίλτρο των ατελειών της και ο ανταγωνισμός αποτελούσε φυσικό ρυθμιστή της πολιτικής κοινωνίας και υπέρτατο έννομο αγαθό. Ο ρόλος του κράτους περιοριζόταν στην δευτερεύουσα λειτουργία της εξασφάλισης της απρόσκοπτης συνέχειας της διαδικασίας αυτορρύθμισης της οικονομίας μέσω της θέσπισης πλαισίων για την λειτουργία του ελεύθερου ανταγωνισμού και την διαμόρφωση της οικονομικής υποδομής και της θεσμοθέτησης των ορίων της ελεύθερης οικονομικής συμπεριφοράς των ιδιωτών. Από το 1880 και μετά οι έντονες και συνεχείς οικονομικές και κοινωνικές συγκρούσεις και τριβές ανέδειξαν τις αδυναμίες του φιλελεύθερου συστήματος: οι μηχανισμοί της αγοράς δεν ήταν πλέον σε θέση να τονώσουν την οικονομία και να καταπολεμήσουν την ύφεση και την ανεργία. Έτσι εμφανίστηκε στο προσκήνιο το σύστημα της μικτής οικονομίας το οποίο παράλληλα με την σπουδαιότητα της λειτουργίας της ελεύθερης ιδιωτικής οικονομίας και επιχειρηματικής δραστηριότητας αναγνώρισε την αναγκαιότητα της κρατικής επέμβασης ακόμα και σε τομείς που αποτελούσαν παραδοσιακά πεδία δράσης της ιδιωτικής πρωτοβουλίας.η θεωρία αυτή όχι μόνο αμφισβήτησε την ύπαρξη εγγενούς μηχανισμού θεραπείας της οικονομίας αλλά αντιθέτως θεώρησε την οικονομία της αγοράς εκ φύσεως ασταθή και προβληματική. Ως εκ τούτου, το αόρατο χέρι της αγοράς αντικαταστάθηκε από την κρατική διορθωτική παρέμβαση, και την θέσπιση ενός ισχυρού κοινωνικού κράτους. Το σύστημα της μικτής οικονομίας κυριάρχησε μέχρι τη δεκαετία του '70, όπου έκανε την εμφάνιση του το σύστημα του νεοφιλελευθερισμού(σχολή του Σικάγου, οικονομική πολιτική κυβέρνησης Reagan) το οποίο στηρίζεται στην αρχή του ανταγωνισμού και της ενίσχυσης του ιδιωτικού τομέα μέσω της περικοπής των κρατικών εξουσιών. Κυρίαρχο μέσο πραγμάτωσης των αρχών του νεοφιλελευθερισμού αποτελούνε οι ιδιωτικοποιήσεις που επιτρέπουν στην ανάπτυξη να στηριχθεί στις ιδιωτικές, και όχι στις κρατικές επενδύσεις. 1

5 είναι ένα πολυσχιδές ζήτημα με προεκτάσεις κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής φύσεως και βασικό χαρακτηριστικό της στοιχείο είναι αυτό της συνεχούς μεταβολής. Όπως - επίκαιρα - αναφέρει ο Λάμπρος Κοτσίρης όσο οι κατ' ανάγκη συνδυασμένες οικονομίες, η πολυπλοκότητα των βιοτικών σχέσεων, η ασυγκράτητη ανάπτυξη της τεχνολογίας και η σύγχρονη πια θεσμοποίηση του ανταγωνισμού τείνουν να επαναφέρουν το λεγόμενο αόρατο χέρι της αγοράς μπροστά στο ορατό χέρι του κράτους [...] αρκεί μια μεγάλη πολιτική ή οικονομική κρίση για να αναζωογονήσει την ρύθμιση, τον κρατικό παρεμβατισμό 3. Η παρεμβατική δραστηριότητα του κράτους στην οικονομία αναπτύχθηκε ιδιαίτερα στην μεταπολεμική Ευρώπη με αποτέλεσμα την είσοδο του κράτους σε τομείς που ανήκαν παραδοσιακά στην ιδιωτική πρωτοβουλία και την δημιουργία δημοσίων επιχειρήσεων και κρατικών μονοπωλίων 4. Από την δεκαετία του 60',υπό την επίδραση των αρνητικών συνεπειών του αυξημένου κρατικού παρεμβατισμού, της διεθνοποίησης της οικονομίας και την ίδρυση της ΕΟΚ, το κράτος αρχίζει και χάνει βαθμιαία τον δεσπόζοντα ρόλο του στην οικονομία και αναπτύσσεται το αίτημα για απελευθέρωση των αγορών και δημιουργία μιας ανταγωνιστικής και δυναμικής ευρωπαϊκής οικονομίας. Καθώς η οικονομική ζωή της χώρας μας βασίζεται σε μια ισχυρή παράδοση κρατικού παρεμβατισμού 5, η προσαρμογή στα καινούρια δεδομένα προκάλεσε έντονο προβληματισμό σχετικά με τον ρόλο του κράτους στην οικονομική ζωή, τα όρια του πεδίου εφαρμογής δικαίου του ανταγωνισμού και, εν τέλει, την διάκριση του από το δημόσιο δίκαιο. Με την παρούσα εργασία, θα γίνει μια προσπάθεια να καταδειχθεί ότι το δίκαιο του ανταγωνισμού και το δημόσιο δίκαιο δεν είναι τόσο αντίθετα μεταξύ τους όσο ίσως αρχικά φαίνεται και να προσδιορισθεί η σχέση μεταξύ ανταγωνισμού και δημοσίου συμφέροντος. Στο πρώτο μέρος θα παρουσιαστούν η κατοχύρωση και η οριοθέτηση της οικονομικής ελευθερίας στο ελληνικό Σύνταγμα, η έννοια του δημοσίου συμφέροντος και η εφαρμογή της στον χώρο της οικονομικής ελευθερίας, καθώς και η κατοχύρωση του ελεύθερου ανταγωνισμού στο εθνικό και στο κοινοτικό δίκαιο. Το δεύτερο μέρος θα ασχοληθεί με τους τρόπους υπαγωγής της διοικητικής δράσης στους κανόνες του ανταγωνισμού. Τέλος, θα γίνει αναφορά στην αντικειμενική διάσταση του δικαίου του ανταγωνισμού και στην προστασία του πλέον ως έκφανση του δημοσίου συμφέροντος. Η έκταση της επίδρασης του κοινοτικού δικαίου στην εθνική έννομη τάξη είναι θεμελιώδους σημασίας και δεν μπορεί φυσικά να παραβλεφθεί. Για τον λόγο αυτό και στα πλαίσια 3 Λ ά μ π ρ ο ς Κ ο τ σ ί ρ η ς, Δίκαιο ανταγωνισμού Αθέμιτου και ελεύθερου, εκδ. Σάκκουλα 2001, σελ Βλ. Ε υ α γ γ ε λ ί α Κ ο υ τ ο ύ π α Ρ ε γ κ ά κ ο υ, Δημόσιο δίκαιο του ανταγωνισμού Η συμβολή του ευρωπαϊκού δικαίου στην δημιουργία ενός νέου κλάδου του δημοσίου δικαίου, ΔηΣΚΕ & Αγορά, 1/2008, σελ Βλ. αναλυτικά Α ν α σ τ ά σ ι ο Τ ά χ ο, Δημόσιο οικονομικό δίκαιο, εκδ. Σάκκουλα, 1992, σελ. 315 επ. 2

6 της παρούσας εργασίας γίνεται εκτενής αναφορά στις κοινοτικές ρυθμίσεις(σχετικά με τις δημόσιες επιχειρήσεις, την απελευθέρωση των αγορών, τις δημόσιες συμβάσεις και τις κρατικές ενισχύσεις) καθότι, λόγω του τεκμηρίου υπεροχής του κοινοτικού δικαίου, επηρεάζουν άμεσα και καθοριστικά τις επιλογές τόσο του εθνικού νομοθέτη όσο και του εθνικού δικαστή. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ: Η ΚΑΤΟΧΥΡΩΣΗ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΤΟ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ. Σύμφωνα με το ελληνικό Σύνταγμα η Κυβέρνηση καθορίζει και κατευθύνει την γενική πολιτική της χώρας, σύμφωνα με τους ορισμούς του Συντάγματος και των νόμων (άρ. 82 Σ). Στο άρ ορίζεται ότι Για την εδραίωση της κοινωνικής ειρήνης και την προστασία του γενικού συμφέροντος, το Κράτος προγραμματίζει και συντονίζει την οικονομική δραστηριότητα στην Χώρα, επιδιώκοντας να εξασφαλίσει την οικονομική ανάπτυξη όλων των τομέων της εθνικής οικονομίας. Ταυτόχρονα όμως, οι διατάξεις των αρ. 5 1 και Σ προβλέπουν ότι καθένας έχει το δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του και να συμμετέχει στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της χώρας, εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθη και ότι η ιδιωτική οικονομική πρωτοβουλία δεν επιτρέπεται να αναπτύσσεται εις βάρος της ελευθερίας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ή προς βλάβη της εθνικής οικονομίας. Οι παραπάνω διατάξεις ανήκουν στην ευρύτερη και συστηματικά οργανωμένη δέσμη συνταγματικών διατάξεων που απαρτίζουν το λεγόμενο οικονομικό Σύνταγμα το οποίο μπορεί να εκληφθεί με ουδέτερο τρόπο ως συνώνυμο του όρου οικονομική τάξη, των βασικών δηλαδή αρχών και κανόνων λειτουργίας που διέπουν την οικονομική διαδικασία 6. Το σύγχρονο κράτος δεν στοχεύει πλέον αποκλειστικά στην ρύθμιση κοινωνικών ζητημάτων και την λήψη προστατευτικών μέτρων για τους πολίτες, αλλά οι σκοποί του επεκτείνονται και σε επιδιώξεις οικονομικού χαρακτήρα που προϋποθέτουν την άμεση παρέμβασή του στην οικονομική διαδικασία. Αποσκοπώντας στην προστασία του γενικότερου οικονομικού 6 Κ ο σ μ ά ς Μ π o σ κ ο β ι τ ς, Κοινοτικός δικαστής και οικονομικό σύνταγμα: η συμβολή του ΔΕΚ στη διαμόρφωση του συντακτικού οικονομικού προτύπου της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, ΤοΣ 2/2001, σελ. 235 επ. και εκεί παραπομπή σε P e t e r B a d u r a, Θεμελιώδη προβλήματα του οικονομικού συνταγματικού δικαίου, ΝοΒ 1976, σελ Στην έννοια του οικονομικού Συντάγματος αναφέρεται και ο Ε υ ά γ γ ε λ ο ς Β ε ν ι ζ έ λ ο ς, Το γενικό συμφέρον και οι περιορισμοί των συνταγματικών δικαιωμάτων, 1990, σελ. 29 επ.. Βλ. επίσης, Ι ω ά ν ν η Β ε λ έ ν τ ζ α, Το οικονομικό σύνταγμα ως νομικό πρόβλημα (δεοντολογική θεώρηση οντολογική εκτίμηση) Συμβολή στη θεωρία του οικονομικού συντάγματος, Αρμ. 1987, σελ. 733 επ. 3

7 συμφέροντος και των ειδικότερων εκδηλώσεων του (όπως πχ η ισόρροπη οικονομική ανάπτυξη), το παρεμβατικό κράτος επεμβαίνει έντονα στην οικονομία μέσω του προγραμματισμού, του συντονισμού και του ελέγχου των ιδιωτικών οικονομικών δραστηριοτήτων 7. Ο κρατικός οικονομικός παρεμβατισμός έχει πολυάριθμες προεκτάσεις, κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές και βεβαίως νομικές, και η άσκησή του γεννά πολλά και ενδιαφέροντα ερωτήματα. Πού θεμελιώνεται η κρατική παρέμβαση/δράση και ποιά είναι τα όρια της στον τομέα της οικονομίας; Πώς διαμορφώνεται το περιεχόμενο της κρατικής δράσης και με ποιά κριτήρια προσδιορίζονται οι σκοποί της; Προτού ασχοληθούμε με την εθνική και κοινοτική κατοχύρωση του ανταγωνισμού, θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε συνοπτικά σε αυτά ακριβώς τα ερωτήματα. 1. Η αρχή της οικονομικής ελευθερίας και η κατοχύρωσή της ως θεσμού. Η γενική οικονομική ελευθερία, στην οποία υπάγεται κάθε άλλη μη ρητά προστατευόμενη ή ρυθμιζόμενη οικονομική δραστηριότητα κατοχυρώθηκε ρητά για πρώτη φορά στο Σύνταγμα του Η συνταγματική προστασία της ωστόσο ανατρέχει σε προγενέστερο χρόνο καθώς υπό τα προϊσχύσαντα Συντάγματα θεωρούνταν ότι καλύπτεται από το γενικό ατομικό δικαίωμα της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας 8. Ειδικότερα, στο άρ. 5 1 Σ η οικονομική ελευθερία ανάγεται σε συνταγματικά προστατευόμενο αυτοτελές ατομικό δικαίωμα 9 και θεμελιώνει καταρχήν αξίωση για αποχή του Κράτους από το πεδίο της ιδιωτικής οικονομικής δραστηριότητας, μια αξίωση που στρέφεται τόσο κατά του νομοθέτη όσο και κατά της Διοίκησης. Η συνταγματική ρύθμιση του δικαιώματος της οικονομικής ελευθερίας δεν εξαντλείται όμως στην παροχή εγγυήσεων για την ύπαρξη της: στο αρ. 5 1 Σ ως όρια της ιδιωτική οικονομικής πρωτοβουλίας τίθενται τα δικαιώματα των άλλων, οι 7 Α ν τ ώ ν η ς Μ α ν ι τ ά κ η ς, Κράτος Δικαίου και δικαστικός έλεγχος της συνταγματικότητας, εκδ. Σάκκουλα 1994, σελ Βλ. Α θ α ν ά σ ι ο υ Λ ι α κ ό π ο υ λ ο υ, Η οικονομική ελευθερία αντικείμενο προστασίας στο δίκαιο του ανταγωνισμού, εκδ. Σάκκουλα, 1981, σελ. 67 και τις εκεί παραπομπές, καθώς και ΣτΕ 2112/1963 σε Κ ω ν σ τ α ν τ ί ν ο Χ ρ υ σ ό γ ο ν ο, Ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα, εκδ. Σάκκουλα, 2002, σελ Για μία ιστορική επισκόπηση της προστασίας της οικονομικής ελευθερίας, βλ. Κ. Σ τ ε φ ά ν ο υ, Η θεμελίωση των αποφάσεων επί θεμάτων ανταγωνισμού και το πρόβλημα της ασφάλειας δικαίου, ΕεμπΔ 1995, σελ Σύμφωνα με τον Α π ό σ τ ο λ ο Γ έ ρ ο ν τ α, Δημόσιο οικονομικό δίκαιο, εκδ. Σάκκουλα 2002, σελ. 307, φορείς του ατομικού δικαιώματος της οικονομικής ελευθερίας είναι μόνο τα φυσικά πρόσωπα και τα νπιδ όπως οι εμπορικές εταιρίες, ενώ αντίθετα οι φορείς δημόσιας εξουσίας (όπως τα νπδδ και το κράτος) δεν είναι κατ αρχήν υποκείμενα ατομικών δικαιωμάτων και δεν μπορούν να τα επικαλούνται. Το ίδιο ισχύει για τους δημόσιους οργανισμούς που ασκούν οικονομική δραστηριότητα με την μορφή νομικού προσώπου ιδιωτικού δικαίου, ιδιαίτερα ΑΕ, δηλαδή για τις δημόσιες επιχειρήσεις που αποτελούν μονοπώλια ή κατέχουν δεσπόζουσα θέση στην παροχή ζωτικών αγαθών όπως πχ ύδρευση, αποχέτευση, ηλεκτρισμός κ.α. Η οικονομική ελευθερία δεν προστατεύει τις δημόσιες επιχειρήσεις που αποτελούν βραχίονα του κράτους έναντι του κράτους, αλλά αντίθετα, προστατεύει τους ιδιώτες έναντι των δημόσιων επιχειρήσεων. 4

8 συνταγματικοί κανόνες και τα χρηστά ήθη. Η τριάδα αυτή των περιορισμών συμπληρώνεται 10 με το αρ ,2 Σ στο οποίο αφενός απαγορεύεται η καταχρηστική άσκηση της οικονομικής ελευθερίας και αφετέρου προβλέπονται έντονες παρεμβάσεις του Κράτους στην οικονομία για την προστασία του γενικού συμφέροντος και της ιδιωτικής οικονομικής πρωτοβουλίας. Αυτός ο περιορισμός της οικονομικής ελευθερίας σκοπό έχει όχι μόνο να αποτρέψει βλάβη της εθνικής οικονομίας αλλά και να εξασφαλίσει την ανάπτυξη της. Γενικοί σκοποί του κρατικού οικονομικού προγραμματισμού του αρ Σ είναι η εδραίωση της κοινωνικής ειρήνης και η προστασία του γενικού συμφέροντος, σκοποί που διέπουν άλλωστε κάθε κρατική ενέργεια και οικονομικός σκοπός η εξασφάλιση της ανάπτυξης όλων των τομέων της εθνικής οικονομίας. Συναφώς, τόσο ο κοινός νομοθέτης όσο και η διοίκηση μπορούν αλλά και πρέπει να παρεμβαίνουν στην οικονομία της αγοράς, άλλοτε διαρθρωτικά και άλλοτε ρυθμιστικά, για την προώθηση της κοινωνικής ειρήνης και του γενικού συμφέροντος. Από την σύνθεση των πιο πάνω διατάξεων προκύπτει ο διττός χαρακτήρας της οικονομικής ελευθερίας: αποτελεί ταυτόχρονα συνταγματικά προστατευόμενο ατομικό δικαίωμα αλλά και ένα θεσμό, ένα σύστημα οργάνωσης της οικονομικής ζωής, 11 και υπό τις δύο αυτές μορφές κατοχυρώνεται και προσδιορίζεται στα πλαίσια του ισχύοντος Συντάγματος. Έτσι, αφενός αναγνωρίζεται στα άτομα ευρύ πεδίο αυτόνομης δράσης, και αφετέρου στο κράτος η δυνατότητα να επεμβαίνει στην διαμόρφωση των οικονομικών σχέσεων και να περιορίζει ή να διευθύνει την δράση αυτή για την προστασία και την προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης. Ενώ όμως είναι σαφές ότι το ισχύον Σύνταγμα εγγυάται την οικονομική ελευθερία ως θεσμό, δεν είναι το ίδιο βέβαιο ότι κατοχυρώνει και μία συγκεκριμένη έκδοσή της. Κατά μία άποψη, το Σύνταγμα είναι «οικονομικοπολιτικώς ουδέτερο» 12 και ως τέτοιο δεν προκρίνει την υιοθέτηση συγκεκριμένου οικονομικού προγράμματος ή μοντέλου αλλά αφήνει ευρεία οικονομικοπολιτική διαπλαστική εξουσία στο κοινό νομοθέτη 13. Ο νομοθέτης έχει την ελευθερία και την αρμοδιότητα να υιοθετεί την οικονομική πολιτική που θεωρεί ότι εξυπηρετεί καλύτερα τους στόχους του, πάντα βέβαια υπό την προϋπόθεση του σεβασμού των εγγυήσεων των ατομικών δικαιωμάτων και της αρχής του κοινωνικού κράτους δικαίου 14. Ορθότερη όμως φαίνεται να είναι η άποψη που απορρίπτει την οικονομικοπολιτική 10 Βλ. Α ρ ι σ τ ό β ο υ λ ο υ Μ ά ν ε σ η Α ν τ ώ ν η Μ α ν ι τ ά κ η, Κρατικός παρεμβατισμός και Σύνταγμα (Έλεγχος τραπεζών βάσει Α. Ν. 1665/51 και Ν. 431/76), Γνωμοδότηση, ΝοΒ 1981, σελ επ., όπου προκρίνεται η ερμηνεία των διατάξεων του αρ. 5 Σ σε συνδυασμό με τις διατάξεις του αρ. 106 Σ που παρέχουν το μέτρο της έκτασης και των ορίων της οικονομικής ελευθερίας. 11 Μ ι χ α ή λ Β ρ ο ν τ ά κ η ς, Προβλήματα ερμηνευτικής τακτικής του Συμβουλίου της Επικρατείας σε θέματα οικονομικού προγραμματισμού, σε: Οι Συνταγματικές ελευθερίες στην πράξη 1986, σελ. 31 επ. 12 Λάμπρος Κοτ σί ρης, Δίκαιο Ανταγωνισμού, 1986, σελ Μιχάλης Σταθόπουλος, Οικονομική ελευθερία, οικονομικό σύστημα και Σύνταγμα, ΤοΣ 1981, σελ. 526 επ. 14 Ιωάννης Βελέντζας, Το οικονομικό Σύνταγμα ως νομικό πρόβλημα (δεοντολογική θεώρηση οντολογική εκτίμηση). Συμβολή στη θεωρία του οικονομικού Συντάγματος, Αρμ.1987, σελ

9 ουδετερότητα του Συντάγματος. Έστω και αν το Σύνταγμα δεν δεσμεύει με τις διατάξεις του τον νομοθέτη να ακολουθήσει συγκεκριμένη οικονομική πολιτική, η όλη δομή, οι στόχοι και ο τρόπος άσκησης της κρατικής εξουσίας, προϋποθέτουν, υπονοούν και τελικά κατοχυρώνουν ένα ορισμένο σύστημα σχέσεων παραγωγής και ιδιοκτησίας 15. Συνεπώς, ο κοινός νομοθέτης διαθέτει ευρεία διακριτική ευχέρεια κατά την αντιμετώπιση οικονομικών καταστάσεων και την διαμόρφωση του εκάστοτε οικονομικού προγράμματος, αρκεί όπως θα δούμε παρακάτω - η παρέμβασή του να μην αναιρεί στην ουσία του το καθεστώς της οικονομίας της αγοράς και να κινείται μέσα στα πλαίσια που ορίζουν οι συνταγματικές εγγυήσεις των ατομικών δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου. 2. Η έννοια του δημοσίου συμφέροντος και η εφαρμογή της στον χώρο του Οικονομικού Συντάγματος. Το δημόσιο συμφέρον αποτελεί την νομιμοποιητική βάση της δημόσιας εξουσίας και θεμέλιο κάθε δραστηριότητας της Διοίκησης. Εκπορεύεται από την κρατική βούληση και προσανατολίζει και οριοθετεί την δράση της Δημόσιας Διοίκησης. Σύμφωνα με τον Ε υ ά γ γ ε λ ο Β ε ν ι ζ έ λ ο, πρόκειται για μια έννοια ολική και διαρκή, που αποδίδει την ultima ratio κάθε κρατικής εξουσίας και βρίσκεται στον πυρήνα της ίδιας της νομιμοποίησης του κράτους 16. Το δημόσιο συμφέρον ταυτίζεται με το συμφέρον του συνόλου των πολιτών, καθώς αφορά την ικανοποίηση θεμελιωδών αναγκών του, όπως πχ. παιδεία, εθνική άμυνα, δημόσια τάξη, κοινωνική ειρήνη, οικονομική ανάπτυξη και κοινωνική πρόοδος κ.α. 17 Η έννοια του δημοσίου συμφέροντος συναντάται με διάφορες λεκτικές παραλλαγές, όχι μόνο στην θεωρία και τη νομολογία αλλά και στα κείμενα των νόμων και του ίδιου του Συντάγματος: το δημόσιο συμφέρον εμφανίζεται ως γενικό, κοινωνικό, εθνικό ή ακόμα και ως γενικότερο ή υπέρτερο. Συνήθως, αυτές οι διαφοροποιήσεις στην διατύπωση της έννοιας του δημοσίου συμφέροντος απλώς είναι ενδεικτικές των διαφορετικών όψεων του γενικού χαρακτήρα του και δεν υποκρύπτουν κάποια άλλη ιδιαίτερη ερμηνευτική ή αξιολογική διάκριση 18. Την άποψη 15 Α ρ ι σ τ ό β ο υ λ ο ς Μ ά ν ε σ η ς Α ν τ ώ ν η ς Μ α ν ι τ ά κ η ς, Κρατικός παρεμβατισμός και Σύνταγμα (Έλεγχος τραπεζών βάσει Α. Ν. 1665/51 και Ν. 431/76), Γνωμοδότηση, ΝοΒ 1981, σελ Ε υ ά γ γ ε λ ο ς Β ε ν ι ζ έ λ ο ς, Το γενικό συμφέρον και οι περιορισμοί των συνταγματικών δικαιωμάτων, εκδ. Παρατηρητής,1990, σελ Ε π. Σ π η λ ι ω τ ό π ο υ λ ο ς, Εγχειρίδιο Διοικητικού Δικαίου, 11η έκδοση, 2005, σελ. 98 επ. 18 Ε υ ά γ γ ε λ ο ς Β ε ν ι ζ έ λ ο ς, Το γενικό συμφέρον και οι περιορισμοί των συνταγματικών δικαιωμάτων, εκδ. Παρατηρητής,1990, σελ.38. Την ίδια άποψη έχει και ο Π. Δ. Δ α γ τ ό γ λ ο υ, Γενικό Διοικητικό Δίκαιο, 5η έκδοση, 2004,σελ. 181 επ., ο οποίος υποστηρίζει ότι οι όροι δημόσιο, εθνικό, γενικό, κοινωνικό ή κοινό συμφέρον είναι κατά βάση συνώνυμοι, αν και έχουν εκάστοτε διαφορετική έμφαση. Βλ. όμως και Α ν α σ τ ά σ ι ο Τ ά χ ο, Ελληνικό Διοικητικό Δίκαιο, εκδ. Σάκκουλα, 2003, σελ.72, όπου υποστηρίζεται ότι η έννοια του δημοσίου συμφέροντος φαίνεται να χρησιμοποιείται από τον νομοθέτη και από τη νομολογία σε δύο κλίμακες ανάλογα με την έκταση των κρατικών παρεμβάσεων. Τέλος, σύμφωνα με τον Ε π. Σ π η λ ι ω τ ό π ο υ λ ο, Εγχειρίδιο Διοικητικού 6

10 αυτή ασπάζεται και η παρούσα μελέτη και αντιμετωπίζει το γενικό και το δημόσιο συμφέρον ως έννοιες ταυτόσημες. Παρά την εκτεταμένη της νομολογιακή χρήση 19, η έννοια του δημόσιου (ή γενικού) συμφέροντος συναντάται σε περιορισμένο αριθμό συνταγματικών διατάξεων 20. Στο άρ Συντ. το γενικό συμφέρον αναφέρεται ως άμεσος συνταγματικός περιορισμός της προστασίας της ιδιοκτησίας ενώ σύμφωνα με το αρ εδ. α Συντ. Για την εδραίωση της κοινωνικής ειρήνης και την προστασία του γενικού συμφέροντος το Κράτος προγραμματίζει και συντονίζει την οικονομική δραστηριότητα στη Χώρα, επιδιώκοντας να εξασφαλίσει την οικονομική ανάπτυξη όλων των τομέων της εθνικής οικονομίας. Στο άρ εδ. ε Συντ. το δημόσιο συμφέρον εμφανίζεται ως λόγος που μπορεί να δικαιολογήσει την μεταβολή του προορισμού των δημοσίων δασών και το άρ Συντ. προβλέπει την δυνατότητα σύστασης με νόμο αναγκαστικών συνεταιρισμών που αποβλέπουν στην εκπλήρωση σκοπών κοινής ωφέλειας ή δημοσίου ενδιαφέροντος Το δημόσιο συμφέρον ως αόριστη έννοια. Η υιοθέτηση από το δίκαιο αόριστων εννοιών 21 και γενικών ρητρών έχει ως σκοπό την αναπλήρωση του δικαιοκρατικού ελλείμματος της γενικότητας του νόμου. Ο νόμος, επιδιώκοντας πλέον την εξειδικευμένη και λεπτομερή ρύθμιση καταστάσεων, έχει σε μεγάλο βαθμό αποβάλει τον γενικό και αφηρημένο χαρακτήρα των ρυθμίσεών του και δεν διαθέτει πια την ιδιότητα του εκφραστή του γενικού συμφέροντος 22. Καθώς όμως το αίτημα για σταθερότητα και ασφάλεια δικαίου δεν εξυπηρετείται από μια αυστηρή και άκαμπτη νομοθεσία αλλά από ρυθμίσεις που Δικαίου, 11η έκδοση, 2005, σελ. 99 επ., αναλόγως με το αν αφορά άμεσα το σύνολο των πολιτών ή συγκεκριμένες ομάδες (οι οποίες καθορίζονται με βάση γενικά κριτήρια, όπως π.χ. γεωγραφικά ή επαγγελματικά) το δημόσιο συμφέρον μπορεί να διακριθεί σε γενικό και ειδικό αντίστοιχα, αλλά σε κάθε περίπτωση οι ειδικότερες αυτές μορφές του εξακολουθούν να εντάσσονται μέσα στο γενικότερο πλαίσιό του. 19 Ε υ ά γ γ ε λ ο ς Β ε ν ι ζ έ λ ο ς, Το γενικό συμφέρον και οι περιορισμοί των συνταγματικών δικαιωμάτων, εκδ. Παρατηρητής,1990, σελ. 23 επ. Για μια εκτενέστερη αναφορά στη σχέση της νομολογιακής χρήσης του γενικού συμφέροντος με την ερμηνεία του Συντάγματος στα πλαίσια του δικαστικού ελέγχου συνταγματικότητας, βλ. σελ. 49 επ. Ο Κ ω ν σ τ α ν τ ί ν ο ς Χ ρ υ σ ό γ ο ν ο ς, Ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα, εκδ. Σάκκουλα 2002, σελ. 91 επ., υποστηρίζει ότι η συχνή αναγωγή των δικαστηρίων στην έννοια του γενικού συμφέροντος, ίσως μπορεί να εξηγηθεί, μερικά τουλάχιστον, από τη συνειδητή ή όχι προσπάθεια του δικαστή να βρει ιδεολογικά ερείσματα για τον έλεγχο της συνταγματικότητας. 20 Εκτός από τα άρθρα που αναφέρονται, πρέπει να σημειωθεί ότι ρητή αναφορά στο γενικό συμφέρον γίνεται και στην διάταξη του άρ εδ. β Σύντ. στο κείμενο του όρκου που δίνει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κατά την ανάληψη των καθηκόντων του. Επίσης, στα άρ. 4 3 εδ. β και 28 2 εδ. α και 3 Συντ. γίνεται ιδιαίτερη μνεία του εθνικού συμφέροντος. Από τις διατάξεις αυτές, η πρώτη έχει πρόδηλο πανηγυρικό χαρακτήρα ενώ οι υπόλοιπες έχουν εντελώς εξειδικευμένο νοηματικό περιεχόμενο που αφορά την διεθνή θέση και τις εξωτερικές σχέσεις της χώρας. 21 Για τον σκοπό και την χρησιμότητα των αόριστων εννοιών, βλ. Α ν τ ώ ν η Μ α ν ι τ ά κ η, Κράτος δικαίου και δικαστικός έλεγχος της συνταγματικότητας, εκδ. Σάκκουλα, 1994, σελ. 263 επ. 22 Ε υ ά γ γ ε λ ο ς Β ε ν ι ζ έ λ ο ς, Το γενικό συμφέρον και οι περιορισμοί των συνταγματικών δικαιωμάτων, εκδ. Παρατηρητής,1990, σελ.45. 7

11 χαρακτηρίζονται από προσαρμοστικότητα και ευελιξία, ο νομοθέτης προσφεύγει στην χρήση αόριστων εννοιών όπως το δημόσιο συμφέρον 23. Το περιεχόμενο της έννοιας του δημοσίου συμφέροντος δεν είναι προσδιορισμένο εκ των προτέρων, αλλά διαμορφώνεται παράλληλα με την εξελικτική πορεία των κοινωνικών δεδομένων. Επιπρόσθετα, με δεδομένο ότι ταυτίζεται με τα συμφέροντα του κοινωνικού συνόλου, δεν διαμορφώνεται αποκλειστικά και μόνο από το κράτος. Αντίθετα, η διαδικασία διαμόρφωσης του δημοσίου συμφέροντος προϋποθέτει την σύμπραξη των εκάστοτε κοινωνικών φορέων και του κράτους: οι μεν πρώτοι εκπροσωπούν τα ειδικά ή μερικά συμφέροντα των κοινωνικών τάξεων και ομάδων που αντιπροσωπεύουν, ενώ το κράτος αναλαμβάνει να εναρμονίσει τα επιμέρους αυτά συμφέροντα με το γενικό συμφέρον του κοινωνικού συνόλου 24. Ωστόσο, η αοριστία της έννοιας του δημοσίου συμφέροντος δεν της στερεί την νομική και αξιολογική της διάσταση. Το δημόσιο συμφέρον αποτελεί νομική έννοια, διότι καθορίζεται από τους κανόνες δικαίου, είτε ως ένα από τα στοιχεία του περιεχομένου τους, είτε ως σκοπός των νομικών πράξεων και των υλικών ενεργειών της Διοίκησης. Μάλιστα, ως νομική έννοια, διαθέτει συνταγματική ισχύ και οι συγκεκριμένοι λόγοι κοινωνικού ή δημόσιου συμφέροντος που επικαλείται κάθε φορά ο νομοθέτης θεωρείται ότι εξειδικεύουν κάποια αρχή ή αξία που προβλέπεται ή προκύπτει από το Σύνταγμα 25. Το δημόσιο συμφέρον δεν αποτελεί λοιπόν κριτήριο υπεράνω του θετού δικαίου, αλλά εκφράζεται μέσα από και σύμφωνα με αυτό, δίχως να μπορεί να θεμελιώσει την απαλλαγή από την αρχή της νομιμότητας στην οποία και εντάσσεται 26. Ως εκ τούτου κατά πάγια νομολογία οι λόγοι δημοσίου συμφέροντος υπόκεινται σε δικαστικό έλεγχο 27. Η νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας αντιμετωπίζει το δημόσιο συμφέρον ως αόριστη αξιολογική έννοια, το περιεχόμενο της οποίας συγκεκριμενοποιείται κατά περίπτωση από τον κοινό νομοθέτη υπό τον έλεγχο πάντα του ακυρωτικού δικαστή 28. Ειδικότερα, στην ελληνική έννομη τάξη η συγκεκριμενοποίηση του δημοσίου συμφέροντος γίνεται κατ' αρχήν από το ίδιο το Σύνταγμα και κατόπιν από τον νομοθέτη ο οποίος θέτει τους στόχους της Δημόσιας Διοίκησης και ρυθμίζει την οργάνωση και την δράση της. 23 Όπως αναφέρει και η Ε υ α γ γ ε λ ί α Κ ο υ τ ο ύ π α Ρ ε γ κ ά κ ο υ, Έννοια και φύση των αόριστων εννοιών σε Εμβάθυνση δημοσίου δικαίου Ειδικά θέματα διοικητικού δίκαιου, εκδ. Σάκκουλα 2005, σελ. 325, Η χρήση αορίστων εννοιών αποτελεί μια μέση οδό μεταξύ της απόλυτης δέσμευσης της διοικήσεως από το νόμο, που συνεπάγεται την υπερπαραγωγή νομικών κειμένων και εγκυμονεί κινδύνους για την ελευθερία του πολίτη, και μιας όσο το δυνατόν πιο ευέλικτης διοικητικής δράσης η οποία από την άλλη πλευρά θα έθετε σε κίνδυνο την αρχή της νομιμότητας. 24 Α π ό σ τ ο λ ο ς Γ έ ρ ο ν τ α ς, Δημόσιο Οικονομικό Δίκαιο, εκδ. Σάκκουλα 2002, σελ Α ν τ ώ ν η ς Μ α ν ι τ ά κ η ς, Η συνταγματική αρχή της ισότητας και η έννοια του γενικού συμφέροντος, ΤοΣ 1978, σελ Π. Δ. Δ α γ τ ό γ λ ο υ, Γενικό Διοικητικό Δίκαιο, 5η έκδοση, 2004,σελ , Δ ή μ η τ ρ α Κ ο ν τ ό γ ι ω ρ γ α - Θ ε ο χ α ρ ο π ο ύ λ ο υ, Η ρήτρα του δημοσίου συμφέροντος (Εξελίξεις στον δικαστικό έλεγχο) σε Εμβάθυνση δημοσίου δικαίου ειδικά θέματα διοικητικού δικαίου, εκδ. Σάκκουλα 2005, σελ. 17 επ. 27 ΣτΕ 1332/1985, 276/1986, 1615/1988 κ.α. 28 Α π ό σ τ ο λ ο ς Γ έ ρ ο ν τ α ς, Δημόσιο Οικονομικό Δίκαιο, εκδ. Σάκκουλα 2002, σελ

12 Περαιτέρω, το δημόσιο συμφέρον εξειδικεύεται από τις κατ' εξουσιοδότηση του νόμου κανονιστικές πράξεις της Διοίκησης καθώς και από τις ατομικές διοικητικές πράξεις που εκδίδονται κατ' άσκηση της διακριτικής ευχέρειας της Διοίκησης. Η Διοίκηση μπορεί να εξουσιοδοτείται από τον νομοθέτη να λαμβάνει τα μέτρα που επιβάλλει το δημόσιο συμφέρον και μπορεί να καλείται από το νομοθέτη να επιλέγει μεταξύ διάφορων νόμιμων λύσεων, οπότε οφείλει να επιλέξει την λύση εκείνη που εξυπηρετεί καλύτερα το δημόσιο συμφέρον. 29 Συνοψίζοντας, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι το δημόσιο ή γενικό συμφέρον αποτελεί ταυτόχρονα πηγή διακριτικής ευχέρειας της Διοίκησης αλλά και κριτήριο της νόμιμης άσκησής της Η εφαρμογή της έννοιας του δημοσίου συμφέροντος στον χώρο της οικονομικής ελευθερίας Όπως αναφέραμε και παραπάνω, η οικονομική ελευθερία τελεί υπό την γενική επιφύλαξη του νόμου (αρ. 5 3 Σ) και περιορίζεται από τα δικαιώματα των άλλων και τα χρηστά ήθη (αρ. 5 1 Σ). Επιπρόσθετα, η 2 του αρ. 106 Σ ορίζει ότι η ιδιωτική πρωτοβουλία δεν πρέπει να αναπτύσσεται σε βάρος της εθνικής οικονομίας και οι 3-5 του ίδιου άρθρου παρέχουν την δυνατότητα στον νομοθέτη να παρεμβαίνει στην ιδιωτική οικονομική δραστηριότητα και να θεσπίζει μέτρα που εξυπηρετούν τα συμφέροντα της εθνικής οικονομίας και το γενικότερο δημόσιο συμφέρον. Την δυνατότητα επιβολής περιορισμών στην οικονομική ελευθερία χάριν του δημοσίου συμφέροντος δέχεται κατά πάγια νομολογία και το ΣτΕ 30. Οι παρεμβάσεις που μπορεί να ασκηθούν στην οικονομική ελευθερία κλιμακώνονται σε ένα ευρύ φάσμα 31 που αρχίζει από την χορήγηση προηγούμενης άδειας για την άσκηση ορισμένων οικονομικών δραστηριοτήτων και καταλήγει σε βαθιές μορφές παρεμβατισμού όπως το κρατικό μονοπώλιο 32, ανάλογα με τους σκοπούς του νομοθέτη και την οικονομική πολιτική που επιλέγει να ακολουθήσει. Όμως σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να είναι ο κρατικός παρεμβατισμός ανεξέλεγκτος, ιδίως αν αναλογιστούμε ότι η άσκηση του περιορίζει συνταγματικά κατοχυρωμένες αρχές όπως αυτές της ισότητας και της οικονομικής ελευθερίας. Όπως ορθά παρατηρείται, ο κρατικός οικονομικός παρεμβατισμός είναι διακριτικός από 29 Π. Δ. Δ α γ τ ό γ λ ο υ, Γενικό Διοικητικό Δίκαιο, 5η έκδοση, 2004,σελ. 182 επ. 30 Βλ. ενδεικτικά ΣτΕ (Ολ) 1093/87, ΔιοικΔ/νη , 771/88, ΤοΣ , /89, ΕλλΔνη Ο Ι ω ά ν ν η ς Α ν α σ τ ό π ο υ λ ο ς, Αρχή της ισότητας και οικονομικός παρεμβατισμός, σε Σύμμεικτα Φώτη Βεγλερή ΙΙ, 1998, σελ. 322 διακρίνει τέσσερις μορφές που μπορεί να λάβει η κρατική παρέμβαση. Μπορεί να συνίσταται στην θέση περιορισμών στην άσκηση των οικονομικών ελευθεριών (περιοριστική), να αποβλέπει στην διαρρύθμιση και τον προσδιορισμό του συγκεκριμένου περιεχομένου των ατομικών δικαιωμάτων οικονομικού περιεχομένου (ρυθμιστική), να είναι κατευθυντήρια, είτε τέλος να αφορά την ανάπτυξη της δραστηριότητας δημοσίων παρεμβατικών και επιχειρηματικών φορέων(παροχική). 32 Γ ε ώ ρ γ ι ο ς Δ ε λ η γ ι ά ν ν η ς, Οικονομική ελευθερία και κρατική παρέμβαση, ΝοΒ 1992, σελ

13 την φύση του 33 και έρχεται σε ρήξη με την συνταγματική αρχή της ισότητας η οποία επιτάσσει την ομοιόμορφη ρύθμιση ίδιων η ανάλογων καταστάσεων 34. Αυτή η απόκλιση από την αρχή της ισότητας αντισταθμίζεται μέσω της επίκλησης του σκοπού δημοσίου συμφέροντος από τον νομοθέτη, και φυσικά τον δικαστικό έλεγχο των νομοθετικών ρυθμίσεων. Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο έλεγχος της συνταγματικότητας των νόμων περιορίζεται στον έλεγχο της μη υπέρβασης από τον νομοθέτη των άκρων ορίων της διακριτικής του ευχέρειας και δεν επεκτείνεται στις επιλογές του ή στο ουσιαστικό περιεχόμενο των νομικών κανόνων 35. Καθώς στο δίκαιο του οικονομικού παρεμβατισμού συγκεκριμενοποιούνται δυναμικές οικονομικοπολιτικές έννοιες (όπως πχ οι συνθήκες της αγοράς, η οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη, το συμφέρον της εθνικής οικονομίας κ.α.) ο νομοθέτης και η διοίκηση διαθέτουν ευρύτατα περιθώρια διαπλαστικής εξουσίας και διακριτικής ευχέρειας αντίστοιχα 36. Συνεπώς, γίνεται φανερό ότι στο πεδίο των οικονομικών ρυθμίσεων η αρχή της ισότητας σχετικοποιείται σημαντικά και ο δικαστικός έλεγχος περιορίζεται στις ακραίες οριακές περιπτώσεις της αυθαίρετης δράσης των κρατικών οργάνων 37. Για να είναι λοιπόν θεμιτή μια παρέμβαση θα πρέπει να αποσκοπεί στην θεραπεία νόμιμου σκοπού που να ανάγεται στο γενικότερο δημόσιο συμφέρον και να δικαιολογείται από αντικειμενικά κριτήρια που τελούν σε λογική σχέση με το περιεχόμενο και τον σκοπό της. Μάλιστα, θα πρέπει επιπλέον να ασκείται εντός των πλαισίων που διαγράφει η αρχή της αναλογικότητας (αρ. 25 εδ. δ Σ), η οποία προσδιορίζει την έκταση και τα όρια της παρέμβασης του κράτους στον τομέα της οικονομίας 38. Έτσι, ο νομοθέτης οφείλει να επιλέξει το πλέον κατάλληλο 33 Βλ. Ι ω ά ν ν η Α ν α σ τ ό π ο υ λ ο, οπ. παρ. σελ. 336 επ.: Όπως επιγραμματικά έχει λεχθεί, ο παρεμβατισμός είναι σύμφυτος με την διάκριση, αφού συνίσταται στην διαφορετική μεταχείριση των επιχειρηματικών φορέων ανάλογα με το αν η δραστηριότητά τους είναι περισσότερο ή λιγότερο σύμφωνη με το γενικό οικονομικό συμφέρον. 34 Βέβαια, αντίστροφα, η συνταγματικά κατοχυρωμένη ισότητα (νοούμενη ως αναλογική ισότητα) επιβάλλει την ανόμοια μεταχείριση των αντικειμενικά προσδιορισμένων ανόμοιων καταστάσεων. Βλ. αναλυτικά Α ν τ ώ ν η ς Μ α ν ι τ ά κ η ς, Η συνταγματική αρχή της ισότητας και η έννοια του γενικού συμφέροντος, ΤοΣ 1978, σελ. 440 επ., καθώς και Α ν α σ τ ά σ ι ο ς Τ ά χ ο ς, Διοικητικό οικονομικό δίκαιο, εκδ. Σάκκουλα, 1992, σελ. 207 επ. 35 Ενδεικτικά, ΣτΕ /2002, όπου το Δικαστήριο κρίνει ότι οι εκτιμήσεις του νομοθέτη ή, κατά περίπτωση, της κανονιστικώς δρώσας διοίκησης εκφεύγουν του ελέγχου του ακυρωτικού δικαστή εφόσον δεν παρίστανται καταδήλως αυθαίρετες και απολύτως απρόσφορες υφ' οιανδήποτε λογική εκδοχή, προς επίτευξη του επιδιωκόμενου με τη νομοθετική ή κανονιστική ρύθμιση σκοπού. Ομοίως και οι ΣτΕ 867-9/2002, Αρμ Ι ω ά ν ν η ς Α ν α σ τ ό π ο υ λ ο ς, Οι δημόσιες ενισχύσεις της οικονομίας, εκδ. Σάκκουλα, 1982, σελ. 161 επ. 37 Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στην νομολογία του ΣτΕ, ο νομοθέτης θα πρέπει κατά την επιλογή των διαφόρων τρόπων ρυθμίσεως, να κινείται μέσα στα όρια που διαγράφονται από την αρχή της ισότητας και τα οποία αποκλείουν τόσο την έκδηλη άνιση μεταχείριση, είτε με τη μορφή της εισαγωγής ενός καθαρά χαριστικού μέτρου ή ενός προνομίου μη συνδεομένου προς αξιολογικά κριτήρια, είτε με τη μορφή της επιβολής μιας αδικαιολόγητης επιβαρύνσεως ή της αφαιρέσεως δικαιωμάτων που αναγνωρίζονται ή παρέχονται από προϋφιστάμενο ή συγχρόνως τιθέμενο γενικότερο κανόνα, όσο και την αυθαίρετη εξομοίωση διαφορετικών καταστάσεων ή την ενιαία μεταχείριση προσώπων που βρίσκονται κάτω από διαφορετικές συνθήκες, με βάση όλως τυπικά ή συμπωματικά ή άσχετα μεταξύ τους κριτήρια. Βλ. ΣτΕ 2962/1999, ΔιΔ , 2717/1998, 1426/1989, 2799/1984, 2153/1989, ΔιΔ , 3582/1996,466/1999, ΔτΑ 7/ Γ ε ώ ρ γ ι ο ς Κ α τ α π ό δ η ς, Εθνική αναπτυξιακή πολιτική και νομιμότητα των κρατικών ενισχύσεων, εκδ. Σάκκουλα 2006, σελ. 72 επ. 10

14 και λιγότερο επαχθές μέτρο από την κλίμακα των δυνατών παρεμβατικών ρυθμίσεων 39 προκειμένου ο περιορισμός που θα προκληθεί να μην τελεί σε δυσαρμονία με την ωφέλεια που θα προκύψει από την επίτευξη συγκεκριμένου δημοσίου συμφέροντος. Τελικό όριο του οικονομικού κρατικού παρεμβατισμού χάριν του δημοσίου συμφέροντος αποτελεί ο σκληρός πυρήνας του δικαιώματος της οικονομικής ελευθερίας: η επέμβαση του κράτους στις ιδιωτικές οικονομικές δραστηριότητες δεν μπορεί να φτάσει μέχρι την αναίρεση του ουσιαστικού περιεχομένου τους 40. Πρόσφατη νομολογία του ΣτΕ 41 επισημαίνει ορθά ότι η διάταξη του αρ. 5 1 Σ προστατεύουσα την ελευθερία της οικονομικής δραστηριότητος, στην οποία περιλαμβάνεται και η ελευθερία ασκήσεως του εμπορίου, αποβλέπει, μεταξύ άλλων, στη διασφάλιση της ελεύθερης οικονομικής λειτουργίας των επιχειρήσεων, ώστε να μπορούν αυτές να εργάζονται κερδοσκοπικώς εντός της ανταγωνιστικής αγοράς. Και ναι μεν η ανωτέρω διάταξη δεν αποκλείει στον κοινό νομοθέτη ή, κατ εξουσιοδότηση τούτου, στη Διοίκηση να θεσπίσει περιορισμούς της ανωτέρω ελευθερίας για λόγους δημοσίου συμφέροντος, οι περιορισμοί, όμως, αυτοί δεν επιτρέπεται να φθάνουν μέχρι του σημείου να καθίσταται πράγματι αδύνατη ή υπερμέτρως δυσχερής η πραγματοποίηση και των θεμιτών σκοπών της επιχειρηματικής δραστηριότητος, από τους οποίους εξαρτάται η επιβίωση της επιχειρήσεως ως οικονομικής μονάδος. Συμπερασματικά, διαπιστώνουμε ότι η εφαρμογή της έννοιας του δημοσίου συμφέροντος στην οικονομική ελευθερία έχει δύο όψεις: περιορίζει την άσκηση των ατομικών δικαιωμάτων οικονομικού χαρακτήρα αλλά ταυτόχρονα παραπέμπει στο σκοπό των νομοθετικών επιλογών και κατά τον τρόπο αυτό καθίσταται κριτήριο για τον έλεγχο της αναλογικότητας των εν λόγω περιορισμών Η προστασία του ανταγωνισμού Η σύγχρονη νομική σημασία της οικονομικής ελευθερίας έχει συμπυκνωθεί στην διατήρηση και προστασία ενός καθεστώτος ελεύθερου ανταγωνισμού. Το πλέγμα των συνταγματικών διατάξεων που εγγυώνται γενικά το σύστημα της οικονομίας της αγοράς εμπεριέχει τη συνταγματική εγγύηση της αρχής του ελεύθερου ανταγωνισμού, εγγύηση ιδιαίτερης σημασίας καθώς ο ανταγωνισμός αποτελεί θεμελιώδες προσδιοριστικό στοιχείο της οικονομίας της αγοράς. 39 Γ ε ώ ρ γ ι ο ς Δ ε λ η γ ι ά ν ν η ς, Οικονομική ελευθερία και κρατική παρέμβαση, ΝοΒ 1992, σελ Βλ. σχετικά Γ ε ώ ρ γ ι ο ς Δ ε λ η γ ι ά ν ν η ς, οπ. παρ., σελ , Α π ό σ τ ο λ ο ς Γ έ ρ ο ν τ α ς, Διοικητικό οικονομικό δίκαιο, εκδ. Σάκκουλα, 2002, σελ Βλ. ΣτΕ 1686/2002, /2001. Επίσης πρβλ. ΣτΕ 2112/1963, 1370/1985, 2298/ Ε υ ά γ γ ε λ ο ς Β ε ν ι ζ έ λ ο ς, Το γενικό συμφέρον και οι περιορισμοί των συνταγματικών δικαιωμάτων, εκδ. Παρατηρητής,1990, σελ

15 Η ελευθερία του ανταγωνισμού αποτελεί ιδιαίτερη εκδήλωση της οικονομικής ελευθερίας η οποία εξασφαλίζει την πρόσβαση στην οικεία αγορά και τον ελεύθερο ανταγωνισμό εντός της αγοράς αυτής. Ο ελεύθερος ανταγωνισμός είναι μια αντικειμενική κατάσταση που προϋποθέτει την πολλαπλότητα των οικονομικών φορέων που μετέχουν στην αγορά, καθώς και ισότητα στους όρους και τις ευκαιρίες δραστηριοποίησης των φορέων αυτών 43. Ταυτόχρονα, αποτελεί κίνητρο για βελτίωση των προσφερόμενων αγαθών και υπηρεσιών, αναγκαία προϋπόθεση ανάπτυξης της εθνικής οικονομίας και αντισταθμίζει ως ένα σημείο την συχνή οικονομική ανισότητα των ανταγωνιζομένων Στο εθνικό δίκαιο Στο ελληνικό δίκαιο, η προστασία του ανταγωνισμού εμπίπτει στο πεδίο των διατάξεων των αρ. 4 1, 5 1, 25 1, 106 2, 3 του Συντάγματος. 45 Η ελευθερία του ανταγωνισμού συγκεκριμενοποιείται με τα ίδια όρια της οικονομικής ελευθερίας, δηλαδή τα χρηστά ήθη, τα δικαιώματα των άλλων και το Σύνταγμα 46. Η σχετικοποίηση της ως προς τα χρηστά ήθη προσδιορίζει τα ποιοτικά της όρια μέσα στον οικονομικό χώρο αξιολογούμενα με βάση την κρατούσα κοινωνική ηθική και θεμελιώνει συνταγματικά το δίκαιο του αθέμιτου ανταγωνισμού ως περιορισμό της ανταγωνιστικής ελευθερίας 47. Τα ποσοτικά όρια της ανταγωνιστικής ελευθερίας προσδιορίζονται μέσω της οριοθέτησής της ως προς τα δικαιώματα των άλλων. Το δικαίωμα του καθενός για συμμετοχή στον ανταγωνισμό σταματάει εκεί όπου αρχίζει η προσβολή της αντίστοιχης ανταγωνιστικής ελευθερίας των άλλων και κατ αυτόν τον τρόπο θεσμοποιείται το δίκαιο προστασίας του ελεύθερου ανταγωνισμού 48 που έχει ως αντικείμενο την εξάλειψη των εμποδίων που διακινδυνεύουν την 43 Ε υ ρ υ δ ί κ η Μ π έ σ ι λ α Β ή κ α, Ο ελεύθερος ανταγωνισμός και οι περιορισμοί του η συμμετοχή στην οικονομική ζωή της χώρας (κατά το αρθρ. 5 παρ. 1 του Συντάγματος), εκδόσεις Σάκκουλα, 1998, σελ. 43. Βλ. επίσης Α ν α σ τ ά σ ι ο ς Τ ά χ ο ς, Λατομείο μαρμάρων ΟΤΑ Ελευθερία ανταγωνισμού Δημοπρασίας όροι και αποτελέσματα Αρχή του εφικτού και του ανέφικτου Εκ νέου κίνηση της διαδικασίας εκμετάλλευσης Δυνατότητα απευθείας ανάθεσης, Γνωμοδότηση, ΔιΔικ 1999/2, σελ. 264 επ., Λ ά μ π ρ ο ς Κ ο τ σ ί ρ η ς, Δίκαιο ανταγωνισμού, εκδ. Σάκκουλα, 2001 σελ. 25 επ. 44 Αναλυτικά για τις οικονομικοπολιτικές και κοινωνικοπολιτικές λειτουργίες του θεσμού του ανταγωνισμού βλ. σε Α θ α ν ά σ ι ο Λ ι α κ ό π ο υ λ ο, Η οικονομική ελευθερία αντικείμενο προστασίας στο δίκαιο του ανταγωνισμού, εκδ. Σάκκουλα, 1981, σελ. 10 επ. 45 Κ ω ν σ τ α ν τ ί ν ο ς Γ ι α ν ν α κ ό π ο υ λ ο ς, Η προστασία του ελεύθερου ανταγωνισμού κατά την εκτέλεση των διοικητικών συμβάσεων, εκδ. Σάκκουλα, 2006 σελ Λ ά μ π ρ ο ς Κ ο τ σ ί ρ η ς, Δίκαιο ανταγωνισμού, εκδ. Σάκκουλα, σελ. 26 επ. 47 Βασική πηγή του ελληνικού δικαίου κατά του αθέμιτου ανταγωνισμού είναι ο Ν. 146/1914 περί αθέμιτου ανταγωνισμού όπως τροποποιήθηκε με τον ν.δ. 8/1926 περί τροποποιήσεως των περί ευρεσιτεχνίας και αθεμίτου ανταγωνισμού διατάξεων και το ν.δ. 4181/1961 περί τροποποιήσεως του ν. 146/ Βασική πηγή του ελληνικού δικαίου για την προστασία του ελεύθερου ανταγωνισμού είναι ο Ν. 703/1977 περί ελέγχου μονοπωλίων και ολιγοπωλίων και προστασίας του ελεύθερου ανταγωνισμού (όπως έχει τροποποιηθεί και συμπληρωθεί με τους νόμους 1934/1991, 2000/1991, 2296/1995, 2323/1995, 2741/1999,2837/2000 και 2941/2001). Το νομοθετικό πλαίσιο για την ρύθμιση του ανταγωνισμού συμπληρώνεται από τον Ν. 2251/1994 για την 12

16 διατήρηση ενός κλίματος ελεύθερου και ανόθευτου ανταγωνισμού. Τέλος, η σχετικοποίηση της ανταγωνιστικής ελευθερίας προς το Σύνταγμα, καθιστά θεμιτό τον περιορισμό της από το Κράτος, κατ αντιστοιχία με τα όσα ισχύουν για την οικονομική ελευθερία. Όπως αναφέραμε και παραπάνω, το Σύνταγμα κατοχυρώνει την οικονομική ελευθερία ως θεσμό που περιλαμβάνει το σύνολο των ιδιωτικών οικονομικών δραστηριοτήτων. Το ίδιο ισχύει και για τον ελεύθερο ανταγωνισμό: αναγνωρίζεται και προστατεύεται ως θεσμός και ως σύστημα ομαλής και υγιούς λειτουργίας της αγοράς. Ως εκ τούτου, η εγγύηση του ανταγωνισμού ως συστήματος έχει μεγαλύτερη βαρύτητα από την προστασία των επιμέρους ιδιωτικών ανταγωνιστικών συμφερόντων 49 και ο νομοθέτης μπορεί και πρέπει να λαμβάνει τα αναγκαία μέτρα, για να εξασφαλισθούν υγιείς συνθήκες ανταγωνισμού και αποτελεσματική προστασία από αντιανταγωνιστικές ενέργειες οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν στην αναίρεση του ίδιου του οικονομικού ανταγωνισμού ως συστήματος 50. Ορισμένες κρατικές οικονομικές ρυθμίσεις και παρεμβάσεις στην οικονομική ζωή ενδέχεται να ανατρέπουν την ισορροπία του ανταγωνισμού, όπως πχ. η χορήγηση κρατικών ενισχύσεων σε επιχειρήσεις ή η επιχειρηματική δραστηριότητα των δημόσιων φορέων: όλα τα κρατικά μέτρα κατευθύνσεως, εποπτείας και προαγωγής της οικονομίας που περιορίζουν τον ελεύθερο ανταγωνισμό οφείλουν να βρίσκουν έρεισμα και να καλύπτονται από τους περιορισμούς της οικονομικής ελευθερίας που θεσπίζονται στις διατάξεις των άρθρων 5 1 και 106 του Συντάγματος και σε καμία περίπτωση δεν επιτρέπεται να αναιρούν τον πυρήνα της ανταγωνιστικής ελευθερίας 51. Η συνταγματική κατοχύρωση της ανταγωνιστικής ελευθερίας διασφαλίζει λοιπόν τον ανταγωνισμό ως οικονομική διαδικασία η οποία πρέπει να προστατεύεται από τον κοινό νομοθέτη, όχι μόνο με αποχή του από προσβολές αλλά και με θετικές παρεμβάσεις, οι οποίες μπορούν να περιορίζουν την οικονομική ελευθερία των ιδιωτών, όταν αυτή διαταράσσει ή απειλεί να διαταράξει την παραπάνω οικονομική διαδικασία. Η ύπαρξη της ελευθερίας του ανταγωνισμού, υποκείμενο της οποίας είναι οι ιδιώτες, σε καμία περίπτωση δεν αναιρείται, απλά κατά περίπτωση προστασία του καταναλωτή. 49 Γ. Σ. Ν ι κ ο λ α ΐ δ η ς, Η αποδοχή του rule of reason στο αμερικανικό και κοινοτικό δίκαιο, ΕεμπΔ 2002, σελ Όπως αναφέρουν οι Α ρ ι σ τ ό β ο υ λ ο ς Μ ά ν ε σ η ς και Α ν τ ώ ν η ς Μ α ν ι τ ά κ η ς, Κρατικός παρεμβατισμός και Σύνταγμα (Έλεγχος τραπεζών βάσει Α. Ν. 1665/51 και Ν. 431/76), Γνωμοδότηση, ΝοΒ 1981, σελ επ. Η συνταγματική προστασία του συστήματος του ελεύθερου ανταγωνισμού, ως θεσμική εγγύηση, επιβάλλει στην νομοθετική και την εκτελεστική εξουσία να λαμβάνουν κ α ι θετικά μέτρα για να διαφυλάξουν τους όρους και τις προϋποθέσεις ομαλής λειτουργίας της οικονομίας της αγοράς. Κατ' αντίθεση λοιπόν προς την κλασική αντίληψη του οικονομικού φιλελευθερισμού που υπαγόρευε την αποχή του κράτους από κάθε επέμβαση στην οικονομική διαδικασία, στην σημερινή φάση της οικονομικής εξέλιξης το καθεστώς της οικονομίας της αγοράς προστατεύεται αποτελεσματικά με τρόπο όχι μόνο αρνητικό αλλά και θετικό, δλδ με τον κρατικό παρεμβατισμό. 51 Ε υ ρ υ δ ί κ η Μ π έ σ ι λ α Β ή κ α, Ο ελεύθερος ανταγωνισμός και οι περιορισμοί του η συμμετοχή στην οικονομική ζωή της χώρας (κατά το αρθρ. 5 παρ. 1 του Συντάγματος), εκδόσεις Σάκκουλα, 1998, σελ

17 υποχωρεί μπροστά στην κρατική αρμοδιότητα για διασφάλιση της ύπαρξης και της ορθής λειτουργίας της αγοράς. Με τον τρόπο αυτό, το υποκειμενικό στοιχείο του ανταγωνισμού αποκτά αντικειμενική διάσταση και μετατρέπεται σε θεσμό, άξιο δικαιικής προστασίας Στο κοινοτικό δίκαιο Θεμελιώδης στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η δημιουργία μιας εσωτερικής, ή αλλιώς ενιαίας αγοράς, όρος ο οποίος εξειδικεύεται στα άρθρα 3 1 γ και 14 2 της ΣυνθΕΚ. Σύμφωνα με τις διατάξεις αυτές, η κοινοτική δράση αποσκοπεί στην προοδευτική εγκαθίδρυση της εσωτερικής αγοράς, ενός χώρου «χωρίς εσωτερικά σύνορα, μέσα στον οποίο εξασφαλίζεται η ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων, των προσώπων, των υπηρεσιών και των κεφαλαίων». Η ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς δεν προϋποθέτει μόνο την άρση των κρατικής προέλευσης φραγμών στην άσκηση των πιο πάνω θεμελιωδών ελευθεριών. Επιπρόσθετα απαιτείται ο έλεγχος των περιοριστικών του ανταγωνισμού πρακτικών των επιχειρήσεων καθώς και η διαμόρφωση κοινών πολιτικών και εναρμονισμένων ρυθμίσεων στους διάφορους τομείς της οικονομικής δραστηριότητας. Έτσι, οι διατάξεις της Συνθήκης που κατοχυρώνουν τις βασικές κοινοτικές ελευθερίες κυκλοφορίας αγαθών, υπηρεσιών, προσώπων και κεφαλαίων, συμπληρώνονται από αυτές που αποσκοπούν στην διασφάλιση ενός κλίματος ανόθευτου ανταγωνισμού. Το αρ. 3 1 ζ της ΣυνθΕΚ ανάγει σε κοινοτικό στόχο την εγκαθίδρυση ενός καθεστώτος που εξασφαλίζει ανόθευτο ανταγωνισμό στην εσωτερική αγορά. Από την διάταξη αυτή σε συνδυασμό με τις διατάξεις των άρθρων 81(απαγόρευση συμπράξεων), 82(απαγόρευση καταχρηστικής εκμετάλλευσης δεσπόζουσας θέσης), 86(εφαρμογή του δικαίου του ανταγωνισμού στις δημόσιες και στις προσομοιάζουσες προς αυτές επιχειρήσεις) και 87(απαγόρευση των κρατικών ενισχύσεων) ΣυνθΕΚ προκύπτει μια κατ' αρχήν απαγόρευση των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού 53. Σε άμεση σχέση με αυτή την απαγόρευση τελούν και οι διατάξεις των αρ. 4 και 98 ΣυνθΕΚ οι οποίες ορίζουν ότι τα κράτη μέλη και η Κοινότητα δρουν σύμφωνα με την αρχή της οικονομίας της ανοικτής αγοράς με ελεύθερο ανταγωνισμό 54. Η μορφή του ανταγωνισμού που προστατεύεται στην κοινοτική έννομη τάξη είναι αυτή του αποτελεσματικού ή δυναμικού ανταγωνισμού (workable competition) 55, η οποία 52 Κ ω ν σ τ α ν τ ί ν ο ς Γ ι α ν ν α κ ό π ο υ λ ο ς, Η προστασία του ελεύθερου ανταγωνισμού κατά την εκτέλεση των διοικητικών συμβάσεων, εκδ. Σάκκουλα, 2006 σελ Ε υ γ ε ν ί α Π ρ ε β ε δ ο ύ ρ ο υ, σε Σ κ ο υ ρ ή, Ερμηνεία Συνθηκών για την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ευρωπαϊκή Κοινότητα, εκδ. Σάκκουλα 2003, αρ. 3 ΕΚ, παρ. 18, σελ Κ ω ν σ τ α ν τ ί ν ο ς Γ ι α ν ν α κ ό π ο υ λ ο ς, Η προστασία του ελεύθερου ανταγωνισμού κατά την εκτέλεση των διοικητικών συμβάσεων, εκδ. Σάκκουλα, 2006 σελ Ο ορισμός της έννοιας του δυναμικού ανταγωνισμού δεν περιέχεται στις σχετικές διατάξεις της Συνθήκης αλλά έχει προσδιοριστεί από την νομολογία του ΔΕΚ. Βλ. ΔΕΚ 56/65, , LTM/MBU, Συλλ. 1966, σελ. 313, ΔΕΚ 22/71, Beguelin Import, Συλλ. 1979, σελ. 949, ΔΕΚ 26/76, , Metro/Saba I, Συλλ. 1977, σελ. 14

18 αντιδιαστέλλεται από την παραδοσιακή μορφή του καθαρού ή τέλειου ανταγωνισμού, στον οποίο οι τιμές είτε καθορίζονται ανεξάρτητα από την δράση των επιχειρήσεων από ένα βιολογικό νόμο της αγοράς, είτε διαμορφώνονται σε μία ιδανική αγορά πλήρους διαφάνειας 56. Ο αποτελεσματικός ανταγωνισμός ορίζεται στα πλαίσια μια συγκεκριμένης αγοράς, σε μία συγκεκριμένη χρονική στιγμή και αποτελεί συνάρτηση πολλών στοιχείων, όπως πχ η φύση των σχετικών προϊόντων, ο αριθμός και το μέγεθος των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στη συγκεκριμένη αγορά, καθώς και ο βαθμός αλληλεξάρτησής τους 57. Οι κοινοτικές διατάξεις περί ανταγωνισμού μπορούν να διαιρεθούν σε δύο κατηγορίες: στις διατάξεις που εφαρμόζονται έναντι των επιχειρήσεων(αρ.81,82 ΣυνθΕΚ), και σε αυτές που εφαρμόζονται έναντι των κρατών μελών (αρ. 86 επ. ΣυνθΕΚ ) Α)διατάξεις που εφαρμόζονται έναντι των επιχειρήσεων 58 : Σύμφωνα με το αρ ΣυνθΕΚ, απαγορεύονται και είναι αυτοδικαίως άκυρες όλες οι συμφωνίες, αποφάσεις ενώσεων και εναρμονισμένες πρακτικές (ή αλλιώς συμπράξεις) μεταξύ επιχειρήσεων που έχουν ως αντικείμενο ή ως αποτέλεσμα την παρεμπόδιση, τον περιορισμό ή τη νόθευση του ανταγωνισμού, εφόσον επηρεάζουν το διακοινοτικό εμπόριο. Ωστόσο, με απόφαση της Επιτροπής μπορούν να εξαιρεθούν αντιανταγωνιστικές πράξεις όταν βελτιώνεται η παραγωγή ή διανομή των προϊόντων ή η προώθηση της τεχνολογικής ή οικονομικής προόδου, ενώ εξασφαλίζεται συγχρόνως στους καταναλωτές δίκαιο τμήμα από το όφελος που προκύπτει, με την επιφύλαξη τήρησης της αρχής της αναλογικότητας και της μη κατάργησης του ανταγωνισμού σε σημαντικό τμήμα της αγοράς. Κατά τον ίδιο τρόπο, απαγορεύεται από το αρ ΣυνθΕΚ η καταχρηστική εκμετάλλευση από μία ή περισσότερες επιχειρήσεις, της δεσπόζουσας θέσης τους ενός της κοινής αγοράς ή ενός σημαντικού τμήματος αυτής, εφόσον έχει την δυνατότητα να επηρεάσει το ενδοκοινοτικό εμπόριο. Οι διατάξεις των αρ. 81 και 82 ΣυνθΕΚ έχουν μεταφερθεί σχεδόν πανομοιότυπα στο εθνικό δίκαιο με τις αντίστοιχες διατάξεις των αρ. 1 και 2 του ν.703/1977 «περί ελέγχου μονοπωλίων και ολιγοπωλίων και προστασίας του ελεύθερου ανταγωνισμού». Ωστόσο, πρέπει να επισημανθεί ότι μεταξύ τους υπάρχει μια κύρια διαφορά ουσιαστικού περιεχομένου, που δεν είναι άλλη από το πεδίο και την έκταση εφαρμογής τους. Σε σχέση με τις κοινοτικές διατάξεις ανταγωνισμού, ως χώρος στον οποίο προστατεύεται ο ανταγωνισμός καθορίζεται η κοινή αγορά 1875, ΔΕΚ 75/84, , Metro/ Saba II, Συλλ. 1986, σελ Λ ά μ π ρ ο ς Κ ο τ σ ί ρ η ς, Δίκαιο ανταγωνισμού, εκδ. Σάκκουλα, σελ. 1 επ. Για την θεώρηση του ανταγωνισμού στα εκάστοτε κρατούντα οικονομικά συστήματα, βλ. Α π ό σ τ ο λ ο υ Γ έ ρ ο ν τ α, Δημόσιο Οικονομικό Δίκαιο, εκδ. Σάκκουλα 2002, σελ Γ ε ώ ρ γ ι ο ς Κ α ρ ύ δ η ς, Ευρωπαϊκό δίκαιο επιχειρήσεων και ανταγωνισμού Θεμελιώδεις ελευθερίες, ανταγωνισμός, κρατικές ενισχύσεις, εκδ. Σάκκουλα 2004, σελ Για μια αναλυτική ερμηνεία των άρ. 81 και 82 ΣυνθΕΚ, βλ. Β ι κ τ ώ ρ ι α Μ ε ρ τ ι κ ο π ο ύ λ ο υ, Η εξέλιξη του ανταγωνισμού μέσα από την νομολογία των Κοινοτικών Δικαστηρίων, ΔιΔικ επ. 15

19 και οι συμπράξεις και η καταχρηστική εκμετάλλευση δεσπόζουσας θέσης απαγορεύονται μόνο αν μπορούν να επηρεάσουν το εμπόριο μεταξύ των κρατών μελών. Η έκταση εφαρμογής του ελληνικού δικαίου προστασίας του ελεύθερου ανταγωνισμού καθορίζεται από το αρ. 32 του Ν.703/1977 και είναι σαφώς πιο περιορισμένη: ο Ν.703/1977 εφαρμόζεται σε όλους τους περιορισμούς του ανταγωνισμού που ενεργούν ή μπορούν να επενεργήσουν μέσα στην χώρα μας. Εφόσον δυνατός χώρος εφαρμογής του κοινοτικού δικαίου είναι και η χώρα μας, η ανομοιότητα αυτή της έκτασης εφαρμογής των ως άνω ρυθμίσεων είναι δυνατόν να οδηγήσει σε σύγκρουση του κοινοτικού και του εθνικού δικαίου. Η σύγκρουση αυτή θα πρέπει να επιλυθεί βάσει της αρχής της υπεροχής του κοινοτικού δικαίου και της ανάγκης ομοιόμορφης ερμηνείας και εφαρμογής των διατάξεών του. Β) διατάξεις που έχουν αποδέκτες τα κράτη μέλη: Ο στόχος της ενοποίησης της κοινοτικής αγοράς, στην οποία θα επικρατεί κλίμα ανόθευτου ανταγωνισμού δεν διακυβεύεται μόνο από τις περιοριστικές πρακτικές των επιχειρήσεων αλλά και από τις κρατικές επιχειρηματικές επεμβάσεις στην αγορά. Οι κρατικές επιχειρηματικές επεμβάσεις, αποτελούν συχνό φαινόμενο και μπορούν να έχουν ως αντικείμενο την υποστήριξη ή την ενίσχυση μιας περιοριστικής σύμπραξης μεταξύ επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα ή μιας πρακτικής που συνιστά κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης. Μπορεί όμως να αφορούν και στην δημιουργία ή στην λειτουργία δημόσιων επιχειρήσεων ή επιχειρήσεων στις οποίες έχουν παραχωρηθεί αποκλειστικά ή ειδικά δικαιώματα η ακόμα, την χορήγηση αδικαιολόγητων οικονομικών πλεονεκτημάτων σε συγκεκριμένες επιχειρήσεις. Για τον λόγο αυτό το αρ ΣυνθΕΚ απαγορεύει στα κράτη μέλη να θεσπίζουν ή να διατηρούν οποιασδήποτε μορφής μέτρα αντίθετα προς τις διατάξεις της ΣυνθΕΚ, και ιδίως προς αυτές περί ανταγωνισμού υπέρ των δημόσιων επιχειρήσεων και των επιχειρήσεων στις οποίες χορηγούν ειδικά ή αποκλειστικά δικαιώματα ενώ το αρ εισάγει την απαγόρευση χορήγησης κρατικών ενισχύσεων υπό οποιαδήποτε μορφή διότι νοθεύουν τον ανταγωνισμό μέσω της ευνοϊκής μεταχείρισης ορισμένων επιχειρήσεων ή κλάδων παραγωγής. Αναλυτική αναφορά στις διατάξεις των άρθρων αυτών θα γίνει στο οικείο κεφάλαιο. 16

20 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ: Η ΥΠΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ΣΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΟΥ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ. Ως γνωστόν, η παροχική διοίκηση (που αποτελεί ειδικότερη μορφή της κυριαρχικής διοίκησης 59 ) αναπτύχθηκε στα πλαίσια της εντατικοποίησης του κρατικού παρεμβατισμού για την ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών και αποσκοπεί στην εξασφάλιση της παροχής ουσιωδών αγαθών και υπηρεσιών στο κοινωνικό σύνολο. Προς επίτευξη του στόχου αυτού, η παροχική διοίκηση προσφεύγει σε μορφές δράσης που άπτονται τόσο του δημόσιου όσο και του ιδιωτικού δικαίου. Έτσι, εκτός από την παραδοσιακή διοικητική δραστηριότητα, το οικονομικά παρεμβαίνον κράτος μετέρχεται τεχνικών του ιδιωτικού δικαίου όπως πχ της δημιουργίας επιχειρηματικών μονάδων υπό την μορφή ΝΠΙΔ ή της σύναψης δημοσίων συμβάσεων. Ουσιαστικά λοιπόν, το ίδιο το κράτος επιλέγει να υπαγάγει δραστηριότητες του με αμιγώς οικονομική φύση στο δίκαιο του ανταγωνισμού μέσω της υιοθέτησης μορφωμάτων του ιδιωτικού δικαίου. Ωστόσο, ιδίως μετά τις οδηγίες απελευθέρωσης των κοινωφελών υπηρεσιών, το δίκαιο του ανταγωνισμού παρεισφρέει και σε παραδοσιακούς τομείς της κρατικής δραστηριότητας, όπως αυτός των δημοσίων υπηρεσιών ενώ επηρεάζει και τις επιλογές της εθνικής αναπτυξιακής πολιτικής, μέσω της εκτενούς κοινοτικούς ρύθμισης του τομέα των κρατικών ενισχύσεων. Το δεύτερο μέρος της παρούσας εργασίας παρουσιάζει τους τρόπους με τους οποίους οι κανόνες του ανταγωνισμού επηρεάζουν την δράση της διοίκησης και συγκεκριμένα ασχολείται με τα ζητήματα της δημόσιας επιχειρηματικής δραστηριότητας, της απελευθέρωσης των αγορών, των δημοσίων συμβάσεων και των κρατικών ενισχύσεων. Ι. ΔΗΜΟΣΙΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΙ ΦΟΡΕΙΣ 1. Δημόσιες επιχειρήσεις: μεταξύ κράτους και αγοράς Πρωταρχική μορφή εκούσιας υπαγωγής της κυριαρχικής δράσης της διοίκησης στον ανταγωνισμό αποτελεί αυτή της δημιουργίας δημόσιων επιχειρηματικών μονάδων με την μορφή ΝΠΙΔ του δημοσίου τομέα. Δημόσια επιχείρηση είναι εκείνη για την οποία νόμος, είτε ιδρυτικός της, είτε άλλος ή κανονιστική πράξη βάση νόμου προβλέπει ότι λειτουργεί χάριν του δημοσίου συμφέροντος και είναι οργανωμένη σε νομικό πρόσωπο επί του οποίου το Κράτος ασκεί 59 Η κυριαρχική διοίκηση διακρίνεται από την συναλλακτική διοίκηση, η οποία υπάγεται στο πεδίο του ιδιωτικού δικαίου και εξασφαλίζει στους διοικητικούς φορείς τα αναγκαία μέσα για την κάλυψη των λειτουργικών τους δαπανών. Η συναλλακτική διοικητική δράση προϋποθέτει την πραγματική συμμετοχή της δημόσιας διοίκησης στην ανταγωνιστική οικονομία με στόχο την επιδίωξη κέρδους ή την διασφάλιση των αναγκαίων για την λειτουργία της αγαθών ή υπηρεσιών μέσω πχ. συνάψεως συμβάσεων αγοραπωλησίας, μίσθωσης έργου ή εργασίας. 17

ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ

ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Α. ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Με το παρόν σχέδιο νόμου επιδιώκεται η ουσιαστική αλλαγή των διάσπαρτων κανόνων που ισχύουν μέχρι σήμερα για την άσκηση μιας οικονομικής δραστηριότητας και αποτελούν σημαντικό

Διαβάστε περισσότερα

Διοικητικό Δίκαιο. Εισαγωγή στο Διοικητικό Δίκαιο 1 ο Μέρος. Αν. Καθηγήτρια Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Νομική Σχολή Α.Π.Θ.

Διοικητικό Δίκαιο. Εισαγωγή στο Διοικητικό Δίκαιο 1 ο Μέρος. Αν. Καθηγήτρια Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Νομική Σχολή Α.Π.Θ. Εισαγωγή στο 1 ο Μέρος Αν. Καθηγήτρια Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Νομική Σχολή Α.Π.Θ. Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες,

Διαβάστε περισσότερα

Ξενοφών Κοντιάδης Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου, Δικηγόρος, Πρόεδρος Ιδρύματος Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου

Ξενοφών Κοντιάδης Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου, Δικηγόρος, Πρόεδρος Ιδρύματος Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου Ξενοφών Κοντιάδης Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου, Δικηγόρος, Πρόεδρος Ιδρύματος Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου Ο συνταγματικός θεσμός της συλλογικής αυτονομίας (Εισήγηση στην ημερίδα "Κλαδικές Συλλογικές

Διαβάστε περισσότερα

ΓΝΩΜΟΛΟΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

ΓΝΩΜΟΛΟΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΓΝΩΜΟΛΟΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΕΡΩΤΗΜΑ Ερωτάται αν αν είναι στα πλαίσια ή όχι του Συντάγματος η εφαρμογή της παραγράφου 2 του άρθρου 139 του Κώδικα Δικαστικών Επιμελητών με την έκδοση της προβλεπόμενης Υπουργικής

Διαβάστε περισσότερα

Αρχή της ισότητας. Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου. Ενότητα 8 η : ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Αρχή της ισότητας. Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου. Ενότητα 8 η : ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 8 η : Αρχή της ισότητας Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

Αρχή της αναλογικότητας. Λίνα Παπαδοπούλου Aν. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου

Αρχή της αναλογικότητας. Λίνα Παπαδοπούλου Aν. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 6 η : Αρχή της αναλογικότητας Λίνα Παπαδοπούλου Aν. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

Διοικητικό Οικονομικό Δίκαιο

Διοικητικό Οικονομικό Δίκαιο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διοικητικό Οικονομικό Δίκαιο Η οικονομική ελευθερία υπό το πρίσμα της επιχειρηματικής ελευθερίας Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Σχολής Α.Π.Θ. Άδειες

Διαβάστε περισσότερα

Συνταγματικό Δίκαιο Ενότητα 2: Κράτος Δικαίου 2

Συνταγματικό Δίκαιο Ενότητα 2: Κράτος Δικαίου 2 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 2: Κράτος Δικαίου 2 Λίνα Παπαδοπούλου, Αν. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Σχολής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

Το Σύνταγμα της Ελλάδας του 1975/86/01 στο δεύτερο μέρος του περιλαμβάνει τις διατάξεις τις σχετικές με τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα.

Το Σύνταγμα της Ελλάδας του 1975/86/01 στο δεύτερο μέρος του περιλαμβάνει τις διατάξεις τις σχετικές με τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα. Το Σύνταγμα της Ελλάδας του 1975/86/01 στο δεύτερο μέρος του περιλαμβάνει τις διατάξεις τις σχετικές με τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα. Ο κατάλογος των δικαιωμάτων αυτών αποτελεί τη βασική κατοχύρωση

Διαβάστε περισσότερα

Σελίδα 1 από 5. Τ

Σελίδα 1 από 5. Τ Σελίδα 1 από 5 ΔΕΟ 10 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΣΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ- ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΤΟΜΟΙ Α & Α1 & Β ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ 1. Τι είναι κράτος; Κράτος: είναι η διαρκής σε νομικό πρόσωπο οργάνωση λαού

Διαβάστε περισσότερα

Διοικητικό Δίκαιο Ι. Μαθητική σχέση έννομη σχέση δημόσιου διοικητικού δικαίου. Αντικείμενο Διοικητικού Δικαίου Διοίκηση

Διοικητικό Δίκαιο Ι. Μαθητική σχέση έννομη σχέση δημόσιου διοικητικού δικαίου. Αντικείμενο Διοικητικού Δικαίου Διοίκηση Διοικητικό Δίκαιο Ι Διοικητικό Δίκαιο: Κομμάτι δικαίου που μας συνοδεύει από τη γέννηση μέχρι το θάνατο μας. Είναι αδύνατον να μην βρεθούμε μέσα σε έννομες σχέσεις διοικητικού δικαίου. Μαθητική σχέση έννομη

Διαβάστε περισσότερα

Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου

Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 7 η : Οικονομικήελευθερία Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

Θέµα εργασίας. Η ερµηνεία του άρθρου 8 παρ. 1 του Συντάγµατος

Θέµα εργασίας. Η ερµηνεία του άρθρου 8 παρ. 1 του Συντάγµατος Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα : Συνταγµατικό ίκαιο Καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

Το πολίτευμα που προβλέπει το ελληνικό Σύνταγμα του 1975/1986/2001/ Οι θεμελιώδεις αρχές του πολιτεύματος

Το πολίτευμα που προβλέπει το ελληνικό Σύνταγμα του 1975/1986/2001/ Οι θεμελιώδεις αρχές του πολιτεύματος Εισαγωγή στο Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο Α εξάμηνο 2015/2016 Ν. Κανελλοπούλου Αναπλ. Καθηγ. Συνταγματικού Δικαίου Το πολίτευμα που προβλέπει το ελληνικό Σύνταγμα του 1975/1986/2001/2008 Διάγραμμα του

Διαβάστε περισσότερα

Οργάνωση και Λειτουργία του Κράτους 19 ος Διαγωνισμός ΕΣΔΔ 2 ος Διαγωνισμός ΕΣΤΑ Σάββατο 09 Δεκεμβρίου 2006

Οργάνωση και Λειτουργία του Κράτους 19 ος Διαγωνισμός ΕΣΔΔ 2 ος Διαγωνισμός ΕΣΤΑ Σάββατο 09 Δεκεμβρίου 2006 Οργάνωση και Λειτουργία του Κράτους 19 ος Διαγωνισμός ΕΣΔΔ 2 ος Διαγωνισμός ΕΣΤΑ Σάββατο 09 Δεκεμβρίου 2006 Θέμα 2 ον : Η δικαστική λειτουργία αποτελεί μία από τις τρεις θεμελιώδεις λειτουργίες του κράτους.

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΒΙΒΛΙΟΥ «Επιτομή Γενικού Διοικητικού Δικαίου» του Απ. Γέροντα, εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα - Θεσσαλονίκη 2014

ΟΔΗΓΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΒΙΒΛΙΟΥ «Επιτομή Γενικού Διοικητικού Δικαίου» του Απ. Γέροντα, εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα - Θεσσαλονίκη 2014 ΟΔΗΓΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΒΙΒΛΙΟΥ «Επιτομή Γενικού Διοικητικού Δικαίου» του Απ. Γέροντα, εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα - Θεσσαλονίκη 2014 Κεφάλαιο πρώτο: ΙΙ. Η διοίκηση, ΙΙΙ. Το διοικητικό δίκαιο (σελ. 16 25) Σκοπός των ως

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΩΝ

ΟΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΩΝ ΟΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΩΝ 1. Εισαγωγή Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής (Ν. 3985/2011) & Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (αρ. 1 επ. Ν. 3986/2011):

Διαβάστε περισσότερα

Έγγραφο συνόδου ΔΙΟΡΘΩΤΙΚΟ. στην έκθεση

Έγγραφο συνόδου ΔΙΟΡΘΩΤΙΚΟ. στην έκθεση Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2014-2019 Έγγραφο συνόδου 12.1.2018 A8-0395/2017/err01 ΔΙΟΡΘΩΤΙΚΟ στην έκθεση σχετικά με την πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τον έλεγχο αναλογικότητας

Διαβάστε περισσότερα

Η ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΚΑΤΑΧΡΗΣΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ(α.25παρ.3Σ) Με τον όρο γενικές συνταγµατικές αρχες εννοούµε ένα σύνολο

Η ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΚΑΤΑΧΡΗΣΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ(α.25παρ.3Σ) Με τον όρο γενικές συνταγµατικές αρχες εννοούµε ένα σύνολο εργασία 1η σχεδιαγραµµα 1)εισαγωγή:έννοια γενικών συνταγµατικών αρχών 2)ειδικότερα, η απαγόρευση κατάχρησης δικαιώµατος α)έννοια β)καθιέρωση της αρχής γ)εκταση εφαρµογής και σχέση α.25παρ3σ και 281 ΑΚ

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΙΑ 93/13/ΕΟΚ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 5ης Απριλίου 1993 σχετικά με τις καταχρηστικές ρήτρες των συμβάσεων που συνάπτονται με καταναλωτές

ΟΔΗΓΙΑ 93/13/ΕΟΚ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 5ης Απριλίου 1993 σχετικά με τις καταχρηστικές ρήτρες των συμβάσεων που συνάπτονται με καταναλωτές 21.4.93 Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων Αριθ. L 95/29 ΟΔΗΓΙΑ 93/13/ΕΟΚ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 5ης Απριλίου 1993 σχετικά με τις καταχρηστικές ρήτρες των συμβάσεων που συνάπτονται με καταναλωτές

Διαβάστε περισσότερα

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΘΕΜΕΛΙΟΥ

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΘΕΜΕΛΙΟΥ Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α Πρόλογος: Μεθοδολογικές και εννοιολογικές αποσαφηνίσεις Ι. Αντικείμενο της μελέτης, σκοπός και μεθοδολογία ΙΙ. «Δικαιώματα» και «υποχρεώσεις» πολιτειακών οργάνων ΙΙΙ. Η αρμοδιότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ EL ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Σχετικά µε την πρόοδο των εργασιών όσον αφορά τους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις που συνδέονται µε τις υπηρεσίες γενικού οικονοµικού συµφέροντος 1. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Δικαίωμα στην εκπαίδευση. Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου

Δικαίωμα στην εκπαίδευση. Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 12 η : Δικαίωμα στην εκπαίδευση Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

Η ΔΕΣΜΕΥΣΗ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΙΚΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 1 ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΠΡΟΣΘΕΤΟΥ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ ΤΗΣ ΕΣΔΑ. ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

Η ΔΕΣΜΕΥΣΗ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΙΚΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 1 ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΠΡΟΣΘΕΤΟΥ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ ΤΗΣ ΕΣΔΑ. ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Η ΔΕΣΜΕΥΣΗ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΙΚΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 1 ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΠΡΟΣΘΕΤΟΥ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ ΤΗΣ ΕΣΔΑ. ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΣΠΥΡΟΥ Γ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Η σχολιαζόμενη απόφαση παρουσιάζει σημαντικό. ενδιαφέρον τόσο γιατί πραγματεύεται σημαντικά νομικά ζητήματα

Η σχολιαζόμενη απόφαση παρουσιάζει σημαντικό. ενδιαφέρον τόσο γιατί πραγματεύεται σημαντικά νομικά ζητήματα Θέμα: Θρησκευτική Ελευθερία Η σχολιαζόμενη απόφαση παρουσιάζει σημαντικό ενδιαφέρον τόσο γιατί πραγματεύεται σημαντικά νομικά ζητήματα αναφορικά με το περιεχόμενο του δικαιώματος της θρησκευτικής ελευθερίας

Διαβάστε περισσότερα

Διοικητικό Οικονομικό Δίκαιο

Διοικητικό Οικονομικό Δίκαιο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διοικητικό Οικονομικό Δίκαιο Αποκρατικοποίηση Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Σχολής Α.Π.Θ. Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε

Διαβάστε περισσότερα

Υπόθεση C-309/99. J. C. J. Wouters κ.λπ. κατά Algemene Raad van die Nederlandse Orde van Advocaten

Υπόθεση C-309/99. J. C. J. Wouters κ.λπ. κατά Algemene Raad van die Nederlandse Orde van Advocaten Υπόθεση C-309/99 J. C. J. Wouters κ.λπ. κατά Algemene Raad van die Nederlandse Orde van Advocaten [αίτηση του Raad van State (Κάτω Χώρες) για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως] «Επαγγελματικός σύλλογος

Διαβάστε περισσότερα

1. Η κρατική μέριμνα για την κοινωνική ασφάλιση κατά το Σύνταγμα. Το δικαίωμα στην κοινωνική ασφάλιση αποτελεί κοινωνικό δικαίωμα, το περιεχόμενο

1. Η κρατική μέριμνα για την κοινωνική ασφάλιση κατά το Σύνταγμα. Το δικαίωμα στην κοινωνική ασφάλιση αποτελεί κοινωνικό δικαίωμα, το περιεχόμενο Η συνταγματική υποχρέωση λειτουργίας δημοσίων φορέων κοινωνικής ασφάλισης και η πιθανή εξωτερίκευση δραστηριοτήτων και συνεργασιών με επαγγελματικούς και ιδιωτικούς φορείς Πατρίνα Παπαρρηγοπούλου-Πεχλιβανίδη

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ- ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ- ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ- ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004 ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΘΕΜΑ: Η Αρχή της φορολογικής ισότητας

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004 ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΘΕΜΑ: ΘΕΣΜΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Διοικητικό Οικονομικό Δίκαιο

Διοικητικό Οικονομικό Δίκαιο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διοικητικό Οικονομικό Δίκαιο Eπαγγελματική ελευθερία: Περιορισμοί (στην πρόσβαση στο επάγγελμα και την άσκησή του) Ευγ. Β. Πρεβεδούρου

Διαβάστε περισσότερα

Συνταγματικό Δίκαιο Ενότητα 1: Κράτος Δικαίου 1

Συνταγματικό Δίκαιο Ενότητα 1: Κράτος Δικαίου 1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 1: Κράτος Δικαίου 1 Λίνα Παπαδοπούλου, Αν. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Σχολής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 9 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 9 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διάλεξη 9 η Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ 1 η ΜΕ ΘΕΜΑ: «Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΑΠΑΡΑΒΙΑΣΤΟΥ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ» Ι ΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

ΕΡΓΑΣΙΑ 1 η ΜΕ ΘΕΜΑ: «Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΑΠΑΡΑΒΙΑΣΤΟΥ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ» Ι ΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: «ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

Διοικητικό Δίκαιο. Δικαίωμα πρόσβασης στα έγγραφα και δικαίωμα προηγούμενης ακρόασης. Αν. Καθηγήτρια Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Νομική Σχολή Α.Π.Θ.

Διοικητικό Δίκαιο. Δικαίωμα πρόσβασης στα έγγραφα και δικαίωμα προηγούμενης ακρόασης. Αν. Καθηγήτρια Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Νομική Σχολή Α.Π.Θ. Δικαίωμα πρόσβασης στα έγγραφα και δικαίωμα προηγούμενης ακρόασης Αν. Καθηγήτρια Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Νομική Σχολή Α.Π.Θ. Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons.

Διαβάστε περισσότερα

Μορφές και Θεωρίες Ρύθµισης

Μορφές και Θεωρίες Ρύθµισης Μορφές και Θεωρίες Ρύθµισης Το ενδιαφέρον του µαθήµατος συγκεντρώνεται στη µελέτη του φαινοµένου της ρύθµισης ως µορφής δηµοσίας πολιτικής στο πεδίο της οικονοµίας. Παρουσιάζονται και εξετάζονται συγκριτικά,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΕΚΠΑ Τµήµα Νοµικής Τοµέας ηµοσίου ικαίου Ατοµικά και Κοινωνικά ικαιώµατα ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑ Ελένη Καρατζά Αθήνα, Μάιος 2006 Περιεχόµενα 1. Εισαγωγή...3 2. Γενικά για τα συνταγµατικά δικαιώµατα...4

Διαβάστε περισσότερα

Περιγραφή του ισχύοντος συστήµατος οριοθέτησης αρµοδιοτήτων µεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών µελών

Περιγραφή του ισχύοντος συστήµατος οριοθέτησης αρµοδιοτήτων µεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών µελών ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ Bρυξέλλες, 28 Μαρτίου 2002 (08.04) (OR. fr) CONV 17/02 ΣΗΜΕΙΩΜΑ του: προς : Θέµα : Προεδρείου τη Συνέλευση Περιγραφή του ισχύοντος συστήµατος οριοθέτησης αρµοδιοτήτων µεταξύ

Διαβάστε περισσότερα

Ψήφισµα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά µε τα νοµικά επαγγέλµατα και το γενικό συµφέρον στην οµαλή λειτουργία των νοµικών συστηµάτων

Ψήφισµα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά µε τα νοµικά επαγγέλµατα και το γενικό συµφέρον στην οµαλή λειτουργία των νοµικών συστηµάτων P6_TA(2006)0108 Νοµικά επαγγέλµατα Ψήφισµα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά µε τα νοµικά επαγγέλµατα και το γενικό συµφέρον στην οµαλή λειτουργία των νοµικών συστηµάτων Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, έχοντας

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενο: Αρχή διάκρισης των λειτουργιών

Περιεχόμενο: Αρχή διάκρισης των λειτουργιών Περιεχόμενο: Αρχή διάκρισης των λειτουργιών ΜΑΘΗΜΑ: ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : Γεώργιος Κ. Παυλόπουλος, Δικηγόρος, Υπ. Διδάκτωρ Δημοσίου Δικαίου Παν/μίου Αθηνών Η αρχή της Διάκρισης των Λειτουργιών

Διαβάστε περισσότερα

Η γενική αρχή του σεβασµού και της προστασίας της ανθρώπινης αξίας

Η γενική αρχή του σεβασµού και της προστασίας της ανθρώπινης αξίας Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα : Συνταγµατικό ίκαιο Καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΜΑΘΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΜΑΘΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : Γεώργιος Κ. Πατρίκιος, Δικηγόρος, Μ.Δ.Ε., Υπ. Δ.Ν ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΔΟΚΙΜΩΝ ΣΗΜΑΙΟΦΟΡΩΝ ΛΙΜΕΝΙΚΟΥ 2011 ΜΑΘΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α) Πηγες Διοικητικου Δικαιου Ως πηγή διοικητικού

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ,ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ,ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ,ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΙΠΛΩΜΑ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ:ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ,2003-2004

Διαβάστε περισσότερα

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν A. Η Δέσμευση της Διοίκησης...3. Κυρίαρχος Στόχος του Ομίλου ΤΙΤΑΝ και Κώδικας Δεοντολογίας...4. Εταιρικές Αξίες Ομίλου ΤΙΤΑΝ...

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν A. Η Δέσμευση της Διοίκησης...3. Κυρίαρχος Στόχος του Ομίλου ΤΙΤΑΝ και Κώδικας Δεοντολογίας...4. Εταιρικές Αξίες Ομίλου ΤΙΤΑΝ... «ΕΤΑΙΡΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ & ΚΩΔΙΚΑΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΟΜΙΛΟΥ ΤΙΤΑΝ» Μάιος 2008 1 Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν A Η Δέσμευση της Διοίκησης......3 Κυρίαρχος Στόχος του Ομίλου ΤΙΤΑΝ και Κώδικας Δεοντολογίας...4 Εταιρικές Αξίες Ομίλου

Διαβάστε περισσότερα

Τρίτη δέσμη νομοθετικών προτάσεων της Επιτροπής για τον τομέα της ενέργειας

Τρίτη δέσμη νομοθετικών προτάσεων της Επιτροπής για τον τομέα της ενέργειας Τρίτη δέσμη νομοθετικών προτάσεων της Επιτροπής για τον τομέα της ενέργειας Βασικά θεσμικά θέματα Αικατερίνη Ν. Ηλιάδου Δ.Ν. Δικηγόρος Αθήνα, 25 Οκτωβρίου 2007 Ιστορική διαδρομή Στόχος: Εσωτερική αγορά

Διαβάστε περισσότερα

669/2013 ΜΠΡ ΑΘ ( 597917) (Α ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ)

669/2013 ΜΠΡ ΑΘ ( 597917) (Α ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ) 669/2013 ΜΠΡ ΑΘ ( 597917) (Α ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ) Δικαίωμα για παροχή έννομης προστασίας κατά το Σύνταγμα και την ΕΣΔΑ. Εννοια και περιεχόμενο. Θέσπιση από τον κοινό νομοθέτη περιορισμών και προϋποθέσεων

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ. Δημόσια νομικά πρόσωπα

ΓΕΝΙΚΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ. Δημόσια νομικά πρόσωπα ΓΕΝΙΚΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Δημόσια νομικά πρόσωπα 17/5/2016 Ίδρυση Ιδρύονται με Νομοθετική πράξη Κανονιστική πράξη βάσει νομοθετικής εξουσιοδότησης Σε ορισμένες περιπτώσεις, με βάση το εταιρικό δίκαιο Όχι

Διαβάστε περισσότερα

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ. Προλογικό σημείωμα... Εισαγωγικές παρατηρήσεις... 1

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ. Προλογικό σημείωμα... Εισαγωγικές παρατηρήσεις... 1 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Προλογικό σημείωμα...... VII Εισαγωγικές παρατηρήσεις............ 1 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Οι υποχρεώσεις εχεμύθειας και μη ανταγωνισμού κατά τη διάρκεια της σύμβασης εργασίας ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

Διαβάστε περισσότερα

Διοικητικό Δίκαιο. Αστική ευθύνη του δημοσίου 1 ο μέρος. Αν. Καθηγήτρια Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Νομική Σχολή Α.Π.Θ.

Διοικητικό Δίκαιο. Αστική ευθύνη του δημοσίου 1 ο μέρος. Αν. Καθηγήτρια Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Νομική Σχολή Α.Π.Θ. Αστική ευθύνη του δημοσίου 1 ο μέρος Αν. Καθηγήτρια Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Νομική Σχολή Α.Π.Θ. Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ. ΕΡΓΑΣΙΑ 5 η :

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ. ΕΡΓΑΣΙΑ 5 η : ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑ 5 η : ΟΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΕΓΓΥΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΦΥΛΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑΣ ΒΟΥΛΗΣΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:

Διαβάστε περισσότερα

Ημερ: Αρ. Πρωτ.:1571 Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων Λεωφ. Κηφισίας 60, Μαρούσι Αθήνα, ΤΚ 15125

Ημερ: Αρ. Πρωτ.:1571 Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων Λεωφ. Κηφισίας 60, Μαρούσι Αθήνα, ΤΚ 15125 Προς: Ημερ: 19-09-2008 Αρ. Πρωτ.:1571 Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων Λεωφ. Κηφισίας 60, Μαρούσι Αθήνα, ΤΚ 15125 Κοινοποίηση: Θέμα: Κείμενο Απάντησης στην Δημόσια Διαβούλευση της ΕΕΤΤ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ. Κέντρο Διεθνούς & Ευρωπαϊκού Οικονομικού Δικαίου (ΚΔΕΟΔ) Μονάδα Κρατικών Ενισχύσεων (ΜοΚΕ)

ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ. Κέντρο Διεθνούς & Ευρωπαϊκού Οικονομικού Δικαίου (ΚΔΕΟΔ) Μονάδα Κρατικών Ενισχύσεων (ΜοΚΕ) ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Κέντρο Διεθνούς & Ευρωπαϊκού Οικονομικού Δικαίου (ΚΔΕΟΔ) Μονάδα Κρατικών Ενισχύσεων (ΜοΚΕ) Αθήνα 24.2.2011 ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΣΕ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΜΕΝΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Διοικητικό Οικονομικό Δίκαιο

Διοικητικό Οικονομικό Δίκαιο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διοικητικό Οικονομικό Δίκαιο Συμβάσεις/Δημόσιες συμβάσεις: έννοια και προσυμβατικό στάδιο Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Σχολής Α.Π.Θ. Άδειες Χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΩΝ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΩΝ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΩΝ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ 703/1977 "ΠΕΡΙ ΕΛΕΓΧΟΥ ΜΟΝΟΠΩΛΙΩΝ ΚΑΙ ΟΛΙΓΟΠΩΛΕΙΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ" Με την ευκαιρία της δημοσίευσης

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 12 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 12 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διάλεξη 12 η Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

Διοικητικό Οικονομικό Δίκαιο

Διοικητικό Οικονομικό Δίκαιο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διοικητικό Οικονομικό Δίκαιο Aνάλυση αποφάσεων ΟλΣτΕ 1901 και 1906/2014 Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Σχολής Α.Π.Θ. Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ (ΕΤΟΥΣ 1987)

ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ (ΕΤΟΥΣ 1987) Διάγραμμα Περιεχομένων ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ (ΕΤΟΥΣ 1987) Εισαγωγικά...23 Ι. Θρησκευτική Ελευθερία...25 Α. Γενικά...25 Β. Ελευθερία της θρησκευτικής

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Συντομογραφίες...15 Ελληνικές...15 Ξενόγλωσσες...18

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Συντομογραφίες...15 Ελληνικές...15 Ξενόγλωσσες...18 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Συντομογραφίες...15 Ελληνικές...15 Ξενόγλωσσες...18 Εισαγωγή: Το φυσικό περιβάλλον ως ρυθμιστικό αντικείμενο του αστικού δικαίου: μια γενική θεώρηση 1. Ο παραπληρωματικός χαρακτήρας του αστικού

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ EΙΣΑΓΩΓΗ I. Η αοριστία των ρυθμίσεων του ανταγωνισμικού δικαίου δημιουργεί πεδίο έντασης, μεταξύ ασφάλειας δικαίου και δίκαιης ατομικής ρύθμισης... 1 II. Σκοπός της εργασίας: η συστηματική

Διαβάστε περισσότερα

ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ. που συνοδεύει το έγγραφο

ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ. που συνοδεύει το έγγραφο ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 13.12.2013 SWD(2013) 513 final ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ που συνοδεύει το έγγραφο Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού

Διαβάστε περισσότερα

6 ο Διεθνές Συνέδριο ΣΕΚΠΥ «Εξοπλισμοί Συνεργασία Οικονομία» Δευτέρα 6 Οκτωβρίου 2008 Ξενοδοχείο Astir Palace, Βουλιαγμένη Αθήνα

6 ο Διεθνές Συνέδριο ΣΕΚΠΥ «Εξοπλισμοί Συνεργασία Οικονομία» Δευτέρα 6 Οκτωβρίου 2008 Ξενοδοχείο Astir Palace, Βουλιαγμένη Αθήνα 6 ο Διεθνές Συνέδριο ΣΕΚΠΥ «Εξοπλισμοί Συνεργασία Οικονομία» Δευτέρα 6 Οκτωβρίου 2008 Ξενοδοχείο Astir Palace, Βουλιαγμένη Αθήνα «Εισαγωγή στην νομοθεσία που διέπει τις προμήθειες αμυντικού υλικού στην

Διαβάστε περισσότερα

Εμβάθυνση στο συνταγματικό δίκαιο

Εμβάθυνση στο συνταγματικό δίκαιο Εμβάθυνση στο συνταγματικό δίκαιο Το δικαίωμα στην ιδιοκτησία Λίνα Παπαδοπούλου Άρθρα 17-18 18 ελλ Σ Ά 17 παρ 1 H ιδιοκτησία τελεί υπό την προστασία του Kράτους, τα δικαιώματα όμως που απορρέουν από αυτή

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Νοµικών Θεµάτων 26.4.2012 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ (0046/2012) Αφορά: Αιτιολογηµένη γνώµη του γερµανικού Οµοσπονδιακού Συµβουλίου (Bundesrat) σχετικά µε την πρόταση

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. Χουρδάκης Ευστράτιος Σελίδα 1

Περιεχόμενα. Χουρδάκης Ευστράτιος Σελίδα 1 Περιεχόμενα Τεκμήριο νομιμότητας... 2 Διοικητικός καταναγκασμός... 2 Παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας... 2 Σύνθετη διοικητική ενέργεια:... 3 Αρχή της νομιμότητας της διοίκησης.... 3 Αρχή της υπεροχής

Διαβάστε περισσότερα

της 8ης Ιουνίου 1971<appnote>*<appnote/>

της 8ης Ιουνίου 1971<appnote>*<appnote/> ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ της 8ης Ιουνίου 1971* Στην υπόθεση 78/70, η οποία έχει ως αντικείμενο αίτηση του Hanseatisches Oberlandesgericht του Αμβούργου προς το Δικαστήριο, κατ' εφαρμογή

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ Π.Μ.Σ. ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ Π.Μ.Σ. ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ Π.Μ.Σ. ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Μάθημα: Συνταγματικό Δίκαιο Διδάσκοντες: Δημητρόπουλος Ανδρ., Καθηγητής

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Η ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΑΠΕΡΓΙΑΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Η ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΑΠΕΡΓΙΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Προλογικό σημείωμα... Αντί προλόγου... ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 1. Έννοια του δικαιώματος της απεργίας... 1 Εννοιολογικά γνωρίσματα... 2 α. Αποχή από την εργασία... 2 β. Συλλογική αποχή... 2 γ. Αγωνιστικός

Διαβάστε περισσότερα

Η Αρχή της Νομιμότητας ως Οριοθέτηση των Συνταγματικών Δικαιωμάτων

Η Αρχή της Νομιμότητας ως Οριοθέτηση των Συνταγματικών Δικαιωμάτων Προπτυχιακή Εργασία Έλενα Κοντραφούρη Η Αρχή της Νομιμότητας ως Οριοθέτηση των Συνταγματικών Δικαιωμάτων ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΜΕΡΟΣ a) Συνταγματικά δικαιώματα Το θέμα που τίθεται υπό διαπραγμάτευση

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 11 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 11 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διάλεξη 11 η Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση ΟΔΗΓΙΑ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

Πρόταση ΟΔΗΓΙΑ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 14.12.2015 COM(2015) 646 final 2015/0296 (CNS) Πρόταση ΟΔΗΓΙΑ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ για την τροποποίηση της οδηγίας 2006/112/ΕΚ σχετικά με το κοινό σύστημα φόρου προστιθέμενης αξίας,

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2012/0011(COD) 8.11.2012. της Επιτροπής Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων

ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2012/0011(COD) 8.11.2012. της Επιτροπής Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων 8.11.2012 2012/0011(COD) ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ της Επιτροπής Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων προς την Επιτροπή Πολιτικών

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΜΑΡΙΑΣ ΣΤΑΥΡΙΔΟΥ &ΣΥΝΕΡΓΑΤΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΜΑΡΙΑΣ ΣΤΑΥΡΙΔΟΥ &ΣΥΝΕΡΓΑΤΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΜΑΡΙΑΣ ΣΤΑΥΡΙΔΟΥ &ΣΥΝΕΡΓΑΤΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ Θέμα: Δυνατότητα ψήφου των εκπροσώπων των ΔΕ νοσηλευτών στη Νοσηλευτική Επιτροπή Ι. Τεθέντα υπόψη μου στοιχεία ιστορικού. Σύμφωνα

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΟ 24 Δημόσια διοίκηση και πολιτική. Τόμος 1 ος : Εισαγωγή στη Δημόσια Διοίκηση. Θεωρητικές έννοιες και βασικές γνώσεις

ΔΕΟ 24 Δημόσια διοίκηση και πολιτική. Τόμος 1 ος : Εισαγωγή στη Δημόσια Διοίκηση. Θεωρητικές έννοιες και βασικές γνώσεις Τόμος 1 ος : Εισαγωγή στη Δημόσια Διοίκηση Θεωρητικές έννοιες και βασικές γνώσεις Δημόσια και ιδιωτικά αγαθά Μια πρώτη σηµαντική διάκριση είναι αυτή µεταξύ δηµόσιων και ιδιωτικών αγαθών. Τα δηµόσια αγαθά

Διαβάστε περισσότερα

ΔικΕΕ C 205/13 Trip-Trap ΔικΕΕ C 421/15 Yoshida

ΔικΕΕ C 205/13 Trip-Trap ΔικΕΕ C 421/15 Yoshida ΔικΕΕ C 30/15 Rubik s Cube ΔΕΚ C 48/09 Lego Juris ΔικΕΕ C 205/13 Trip-Trap ΔικΕΕ C 421/15 Yoshida ΔΕΚ C-299/99 Philips Απόφαση Γερμανικού Δικαστηρίου Ευρεσιτεχνιών 2018 «Nespresso» H προστασία τεχνικών

Διαβάστε περισσότερα

Κυρίες και κύριοι να σας ευχαριστήσω θερμά που ανταποκριθήκατε στην. Ανεξάρτητης Αρχής για την παρουσίαση της ειδικής

Κυρίες και κύριοι να σας ευχαριστήσω θερμά που ανταποκριθήκατε στην. Ανεξάρτητης Αρχής για την παρουσίαση της ειδικής Κυρίες και κύριοι να σας ευχαριστήσω θερμά που ανταποκριθήκατε στην πρόσκληση της Ανεξάρτητης Αρχής για την παρουσίαση της ειδικής έκθεσης για τα έσοδα των ΟΤΑ και το Κράτος Δικαίου. Η σημερινή παρουσίαση

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2004 2009 Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας 9.1.2008 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ σχετικά με την πρόταση κανονισμού (COD) για ίδρυση Οργανισμού για τη Συνεργασία των Ρυθμιστικών Αρχών

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ : Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΛΟΥΚΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΑΘΗΝΑ ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2003

ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ : Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΛΟΥΚΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΑΘΗΝΑ ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2003 Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου --------------------------------------------------------------------------------------------------

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ :

ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ : Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου --------------------------------------------------------------------------------------------------

Διαβάστε περισσότερα

Λίνα Παπαδοπούλου Αν. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου

Λίνα Παπαδοπούλου Αν. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 8 η : Συνταγματική αρχή της ισότητας (γενικό μέρος) Λίνα Παπαδοπούλου Αν. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Άδειες Χρήσης Το παρόν

Διαβάστε περισσότερα

Αθήνα, 18 Ιουλίου 2006 Αρ. Πρωτ.: Υ190

Αθήνα, 18 Ιουλίου 2006 Αρ. Πρωτ.: Υ190 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ο ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΣ Αθήνα, 18 Ιουλίου 2006 Αρ. Πρωτ.: Υ190 ΠΡΟΣ: 1. Όλους τους Υπουργούς και Υφυπουργούς 2. Τον Γενικό Γραμματέα της Κυβέρνησης 3. Όλους τους Γενικούς Γραμματείς Υπουργείων

Διαβάστε περισσότερα

Τα θεμελιώδη δικαιώματα γίνονται πραγματικότητα για τους πολίτες χάρη στον Χάρτη της ΕΕ

Τα θεμελιώδη δικαιώματα γίνονται πραγματικότητα για τους πολίτες χάρη στον Χάρτη της ΕΕ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Βρυξέλλες, 8 Μαΐου 2013 Τα θεμελιώδη δικαιώματα γίνονται πραγματικότητα για τους πολίτες χάρη στον Χάρτη της ΕΕ Οι θετικές επιπτώσεις του Χάρτη Θεμελιωδών ικαιωμάτων της

Διαβάστε περισσότερα

Συνήγορος του Καταναλωτή Νομολογία ΠολΠρωτΑθ 528/2002

Συνήγορος του Καταναλωτή Νομολογία ΠολΠρωτΑθ 528/2002 ΠολΠρωτΑθ 528/2002 Προστασία καταναλωτή. Προστασία προσωπικών δεδομένων. Τράπεζες. Συλλογική αγωγή. Ενώσεις καταναλωτών. Νομιμοποίηση. (..) Ι. Από τις συνδυασμένες διατάξεις των αρ. 4 παρ. 2, 6, 12 παρ.

Διαβάστε περισσότερα

«ΕΝ ΤΑΧΕΙ» ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ

«ΕΝ ΤΑΧΕΙ» ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ «ΕΝ ΤΑΧΕΙ» ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ για την «Προστασία Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα» Την 27η Απριλίου 2016 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο εξέδωσαν τον υπ αριθμ. 2016/679 Κανονισμό «για την προστασία

Διαβάστε περισσότερα

Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑΣ ΩΣ ΣΥΝΕΠΕΙΑ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΡΑΤΟΥΣ ΙΚΑΙΟΥ

Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑΣ ΩΣ ΣΥΝΕΠΕΙΑ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΡΑΤΟΥΣ ΙΚΑΙΟΥ Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑΣ ΩΣ ΣΥΝΕΠΕΙΑ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΡΑΤΟΥΣ ΙΚΑΙΟΥ Καθορίζοντας το γενικό περιεχόµενο ενός δικαιώµατος, µε διατάξεις δικαίου στο πλαίσιο γενικής σχέσης, προσδιορίζονται τα ανώτατα όρια άσκησης

Διαβάστε περισσότερα

Θέματα Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης 24ος Διαγωνισμός Εξεταζόμενο μάθημα: Οργάνωση και Λειτουργία του Κράτους

Θέματα Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης 24ος Διαγωνισμός Εξεταζόμενο μάθημα: Οργάνωση και Λειτουργία του Κράτους Θέματα Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης 24ος Διαγωνισμός Εξεταζόμενο μάθημα: Οργάνωση και Λειτουργία του Κράτους Θέμα 1 ο (κληρώθηκε) Ο ευρωπαϊκός και διεθνής νομικός πολιτισμός αναγνωρίζουν

Διαβάστε περισσότερα

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ (Οι αριθμοί παραπέμπουν στις παραγράφους και στις σελίδες, όπου ενδείκνυται)

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ (Οι αριθμοί παραπέμπουν στις παραγράφους και στις σελίδες, όπου ενδείκνυται) ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ (Οι αριθμοί παραπέμπουν στις παραγράφους και στις σελίδες, όπου ενδείκνυται) ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Η αρχή της ισότητας στις εργασιακές σχέσεις Εισαγωγή.... σ. 1 Εννοιολογικός προσδιορισμός της

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΑΠΟ ΟΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ Ι ΡΥΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Η ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΤΩN ΠΟΣΟΤΙΚΩN ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΩN ΜΕΤΑΞΥ ΤΩN ΚΡΑΤΩN ΜΕΛΩN

ΕΝΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΑΠΟ ΟΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ Ι ΡΥΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Η ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΤΩN ΠΟΣΟΤΙΚΩN ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΩN ΜΕΤΑΞΥ ΤΩN ΚΡΑΤΩN ΜΕΛΩN ΕΝΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΑΠΟ ΟΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ Ι ΡΥΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Η ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΤΩN ΠΟΣΟΤΙΚΩN ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΩN ΜΕΤΑΞΥ ΤΩN ΚΡΑΤΩN ΜΕΛΩN ΑΡΘΡΟ 28 Οι ποσοτικοί περιορισµοί επί των εισαγωγών,

Διαβάστε περισσότερα

Διοικητικό Οικονομικό Δίκαιο

Διοικητικό Οικονομικό Δίκαιο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διοικητικό Οικονομικό Δίκαιο Ιδιοκτησία Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Σχολής Α.Π.Θ. Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες

Διαβάστε περισσότερα

Η γλώσσα διδασκαλίας και επικοινωνίας του προγράμματος είναι η ελληνική.

Η γλώσσα διδασκαλίας και επικοινωνίας του προγράμματος είναι η ελληνική. Προκήρυξη Θέσεων Μελών Συνεργαζόμενου Εκπαιδευτικού Προσωπικού (Σ.Ε.Π.) για το Κοινό ΠΜΣ «Δίκαιο της Οικονομίας και των Επιχειρήσεων» για το Ακαδημαϊκό Έτος 2017-2018 Το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και

Διαβάστε περισσότερα

Γνώμη 7/2018. σχετικά με το σχέδιο καταλόγου της αρμόδιας εποπτικής αρχής της Ελλάδας. για

Γνώμη 7/2018. σχετικά με το σχέδιο καταλόγου της αρμόδιας εποπτικής αρχής της Ελλάδας. για Γνώμη 7/2018 σχετικά με το σχέδιο καταλόγου της αρμόδιας εποπτικής αρχής της Ελλάδας για τις πράξεις επεξεργασίας που υπόκεινται στην απαίτηση για διενέργεια εκτίμησης αντικτύπου σχετικά με την προστασία

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πηγές Συντακτική ομάδα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πηγές Συντακτική ομάδα ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ, ΔΟΚΙΜΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΔΙΑΔΟΧΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ... 2 1. Συμβάσεις εξαρτημένης εργασίας ορισμένου και αορίστου χρόνου... 2 1.1 Σύμβαση εργασίας αορίστου χρόνου... 3

Διαβάστε περισσότερα

Αρχή της ισότητας: ειδικές μορφές

Αρχή της ισότητας: ειδικές μορφές ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 9 η : Αρχή της ισότητας: ειδικές μορφές Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. Μέρος Ι Συνταγματικό Δίκαιο... 17

Περιεχόμενα. Μέρος Ι Συνταγματικό Δίκαιο... 17 Περιεχόμενα Πρόλογος... 15 Μέρος Ι Συνταγματικό Δίκαιο... 17 1 Πολίτευμα...19 Θεωρία... 19 1. ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ... 19 Το κράτος... 20 Το πολίτευμα... 21 Το συνταγματικό δίκαιο... 21 2. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Ν.3373/2005: ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Ν.3373/2005: ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Ν.3373/2005: ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗ ΤΟΥ Ν.703/77 «ΠΕΡΙ ΕΛΕΓΧΟΥ ΜΟΝΟΠΩΛΙΩΝ ΚΑΙ ΟΛΙΓΟΠΩΛΙΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ». Από 1 ης Μαΐου 2004 ισχύει στην Ευρωπαϊκή

Διαβάστε περισσότερα

Ε.Ε. ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗ ΛΗΘΗ

Ε.Ε. ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗ ΛΗΘΗ Προσωπικά Δεδομένα στο νέο ρυθμιστικό πλαίσιο της Ε.Ε. ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗ ΛΗΘΗ, LLM www.tassis.com info@tassis.com Προσωπικά Δεδομένα Η αντιμετώπιση των ζητημάτων της ιδιωτικότητας θα πρέπει να γίνεται με

Διαβάστε περισσότερα

94/14.04.2014) προστασίας και αξιοποίησης

94/14.04.2014) προστασίας και αξιοποίησης Άρθρο 23 του 94/14.04.2014) ν. 4258/2014 Ακίνητα του Δημοσίου Περιφερειακών Πάρκων προστασίας και αξιοποίησης (ΦΕΚ Α Δημιουργία περιβαλλοντικής 1. Ακίνητα που ανήκουν κατά πλήρη κυριότητα, νομή και κατοχή

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΟΣΙΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΟΔΟΧΩΝ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΑΠΟΦ. Ε.Κ. 28/606/22.12.2011

ΔΗΜΟΣΙΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΟΔΟΧΩΝ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΑΠΟΦ. Ε.Κ. 28/606/22.12.2011 ΔΗΜΟΣΙΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΟΔΟΧΩΝ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΑΠΟΦ. Ε.Κ. 28/606/22.12.2011 Ι. Σκοπός Η Πολιτική Αποδοχών θεσπίζει το πλαίσιο και καθορίζει τις αρχές, σύμφωνα με τις οποίες η Εθνική

Διαβάστε περισσότερα

9663/19 ΣΠΚ/μγ 1 JAI.2

9663/19 ΣΠΚ/μγ 1 JAI.2 Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 27 Μαΐου 2019 (OR. en) 9663/19 ΣΗΜΕΙΩΜΑ Αποστολέας: Αποδέκτης: Προεδρία Συμβούλιο αριθ. προηγ. εγγρ.: 8621/19 Θέμα: JAI 574 COPEN 232 DAPIX 194 ENFOPOL 269 CYBER

Διαβάστε περισσότερα

# εργασία αρ.3# ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣτΕ ΟΠΟΥ ΓΙΝΕΤΑΙ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ Σ Χ Ε Ι Α Γ Ρ Α Μ Μ Α 5]ΑΝΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ

# εργασία αρ.3# ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣτΕ ΟΠΟΥ ΓΙΝΕΤΑΙ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ Σ Χ Ε Ι Α Γ Ρ Α Μ Μ Α 5]ΑΝΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 1 # εργασία αρ.3# ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣτΕ ΟΠΟΥ ΓΙΝΕΤΑΙ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ 1]ΙΣΤΟΡΙΚΟ Σ Χ Ε Ι Α Γ Ρ Α Μ Μ Α 2]ΝΟΜΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ 3]ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ 4]ΚΡΙΣΙΜΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΙΚΑΙΟΥ 5]ΑΝΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ

Διαβάστε περισσότερα