ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ"

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ ΣΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΩΝ ΜΕΣΩ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΩΝ ΠΡΟΤΥΠΩΝ ΣΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ ΑΛΛΟΔΑΠΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ: ΝΙΦΟΡΑ ΝΙΚΟΛΙΤΣΑ Α.Μ. 44 ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΓΕΩΡΓΟΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΠΑΤΡΑ 27 1

2 Περιεχόμενα 1. Εισαγωγή Θεωρία Αποσαφήνιση των όρων Ο όρος «μάθηση» Ο όρος «συμπεριφορά» και η απόκτησή της Ο όρος «κοινωνικοποίηση» Ο όρος «κοινωνική ψυχολογία» Ο όρος «αλληλεπίδραση» και τα είδη της Συμμετρική αλληλεπίδραση Ασύμμετρη αλληλεπίδραση Παρουσίαση των θεωριών της κοινωνικής μάθησης Η θεωρία της συμπεριφοράς και η μάθηση Κριτική της θεωρίας της συμπεριφοράς και η μάθηση Σχέση της θεωρίας με το θέμα της εργασίας Η θεωρία της μάθησης σύμφωνα με τη γνωστική κατεύθυνση Κριτική της θεωρίας της μάθησης σύμφωνα με τη γνωστική κατεύθυνση Σχέση της θεωρίας με το θέμα της εργασίας Η θεωρία της κοινωνικής μάθησης του Rotter Κριτική της θεωρίας της κοινωνικής μάθησης του Rotter Σχέση της θεωρίας με το θέμα της εργασίας Η θεωρία της κοινωνικογνωστικής μάθησης Κριτική της θεωρίας της κοινωνικογνωστικής μάθησης Σχέση της θεωρίας με το θέμα της εργασίας Ο ρόλος των προτύπων και η διαπολιτισμική επικοινωνία Εισαγωγικά για το ρόλο των προτύπων και τη διαπολιτισμική επικοινωνία Αποσαφήνιση των όρων Ο όρος «πρότυπο» Ο όρος «επικοινωνία» Ο όρος «διαπολιτισμικότητα» Ο όρος «διαπολιτισμική επικοινωνία» Ο ρόλος των προτύπων Ο ρόλος των προτύπων στους γηγενείς Ο ρόλος των προτύπων σε διαφορετικούς πολιτισμικά πληθυσμούς Στόχος της έρευνάς μας Υποθέσεις Μεθοδολογία Το δείγμα Ερευνητικές ομάδες Ομάδα έρευνας Ομάδα ελέγχου Ερευνητικές συνθήκες η ερευνητική συνθήκη η ερευνητική συνθήκη η ερευνητική συνθήκη η ερευνητική συνθήκη Ερευνητικά εργαλεία Συνέντευξη (Διαπίστωση των δημοφιλέστερων στα παιδία φιλμ) 1 η ερευνητική συνθήκη Ερωτηματολόγιο 1 (δημοφιλέστερα τηλεοπτικά προγράμματα) η ερευνητική συνθήκη

3 Ερωτηματολόγιο 2 (δημοφιλείς συμπεριφορές) η ερευνητική συνθήκη Ερωτηματολόγιο 3 (ταύτιση με συμπεριφορές) η ερευνητική συνθήκη Ερωτηματολόγιο 4 (εκδήλωση συμπεριφορών) η ερευνητική συνθήκη Ανάλυση δεδομένων Παρουσίαση των αποτελεσμάτων της έρευνας Δημοφιλείς συμπεριφορές Ελλήνων και αλλοδαπών μαθητών που προβάλλονται σε επιλεγμένα, από τους μαθητές, τηλεοπτικά προγράμματα Ταύτιση των Ελλήνων και των αλλοδαπών μαθητών με συμπεριφορές που προβάλλονται σε επιλεγμένα, από τους μαθητές, τηλεοπτικά προγράμματα Εκδήλωση συμπεριφορών, με τις οποίες μαθητές, και αλλοδαποί, είχαν ταυτιστεί Συμπεράσματα Εισαγωγικά για τα συμπεράσματα της έρευνας Συμπεράσματα που προκύπτουν από τα αποτελέσματα της έρευνας...69 Βιβλιογραφία ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

4 1. Εισαγωγή Η εργασία αυτή μελετά τη διαφοροποίηση Ελλήνων και αλλοδαπών μαθητών, ηλικίας 9 12 ετών του δημοτικού σχολείου, όσον αφορά στα πρότυπα τα οποία υιοθετούν από τα διάφορα τηλεοπτικά προγράμματα που παρακολουθούν στην τηλεόραση και στην επίδραση που αυτά τους ασκούν. Πιο συγκεκριμένα η παρούσα εργασία καταπιάνεται με το αν και κατά πόσο διαφέρουν τα πρότυπα που υιοθετούν οι και οι αλλοδαποί μαθητές και ειδικότερα με τη διαφοροποίηση των συμπεριφορών που αρέσκονται να παρακολουθούν οι δυο ομάδες, με τις οποίες ταυτίζονται, επιθυμώντας να τις κάνουν πράξη και τις οποίες έχουν είδη εκδηλώσει στην καθημερινή τους ζωή. Οι θεωρίες της Κοινωνικής Μάθησης σε συνδυασμό με θεωρίες σχετικές με τις διαδικασίες της μίμησης και ταύτισης συμπεριφορών από την πρώτη κιόλας μέρα της γέννησης του ανθρώπου, αναλογιζόμενοι, επιπροσθέτως, το γεγονός ότι ο κοινωνικός περίγυρος και ασφαλώς το περιβάλλον στο οποίο ανατρέφεται κάθε άτομο επηρεάζουν το χαρακτήρα του αλλά και τις επιλογές του στηρίζουν τις υποθέσεις αυτής της έρευνας, τις ερευνητικές της συνθήκες και όπως θα δούμε και στη συνέχεια τα αποτελέσματά της. Αναλυτικότερα, ερευνάται ο ρόλος της ελληνικής τηλεόρασης στη διαμόρφωση συμπεριφορών που προβάλλονται σε τηλεοπτικά προγράμματα στους και στους αλλοδαπούς μαθητές. Κατά πόσο ο κοινωνικός περίγυρος, το περιβάλλον στο οποίο ζει και ανατρέφεται κάθε άτομο, η κοινωνική και οικονομική κατάσταση της οικογένειάς του καθώς και η καταγωγή του επηρεάζουν το κάθε άτομο στην επιλογή των προτύπων του, στην επιλογή δηλαδή συμπεριφορών που λειτουργούν ως πρότυπες γι αυτόν και τις οποίες θέλει να μιμηθεί; Τώρα πλέον και ιδιαίτερα με το νέο Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών και με τα Διαθεματικά Πλαίσια Σπουδών, το εκπαιδευτικό σύστημα έχει προσανατολιστεί στο να μειώσει τις ανισότητες που υπάρχουν ανάμεσα στους αλλοδαπούς και τους μαθητές, οι οποίες προξενούν πολλές επιθετικές και απρεπείς συμπεριφορές. Σύμφωνα με τις παραπάνω θεωρίες τα άτομα, κυρίως, όμως, παιδιά μικρών ηλικιών, μιμούνται τους άλλους και ταυτίζονται με τύπους ανθρώπων και τις συμπεριφορές τους, που λειτουργούν ως πρότυπα γι αυτούς. Μία σύγχρονη πηγή προβολής διαφόρων συμπεριφορών και ρόλων -τύπων- από διάφορα είδη χαρακτήρων ανθρώπων είναι η τηλεόραση. Μέσω της τηλεόρασης τα παιδιά μπορούν να υιοθετήσουν πολλές συμπεριφορές είτε ενάρετες είτε απρεπείς. Στην παρούσα, λοιπόν, εργασία προσπαθούμε να ανιχνεύσουμε ποιες από αυτές τις συμπεριφορές υιοθετούν οι και ποιες οι αλλοδαποί μαθητές. Το γεγονός ότι ο μεγάλος αριθμός αλλοδαπών που ήρθε αποσπασματικά στη χώρα μας προκάλεσε στους μια ανασφάλεια, καθώς βρέθηκαν μπροστά σε ένα πλήθος «ξένων», από την άλλη πλευρά οι αλλοδαποί είναι αυτονόητο πως επιδιώκουν να κρατήσουν τα δικά τους πολιτισμικά στοιχεία φοβούμενοι μην αλλοιωθεί εντελώς η πολιτισμική τους ταυτότητα, με αποτέλεσμα να μένουν συγκεντρωμένοι σε γειτονιές κάνοντας παρέα μεταξύ τους. Αντιμετωπίζοντας επιπλέον την περίεργη αποδοχή τους από τους, αισθανόμενοι «ξένοι» και παρατηρώντας ότι οι τους κατηγορούν για εγκληματικότητα και για χίλια άλλα άρχισαν να εκδηλώνουν συμπεριφορές μη φιλικές προς τους. Κάποιος, λοιπόν, που βιώνει τέτοιου είδους συναισθήματα είτε από την πλευρά των Ελλήνων είτε από την πλευρά των αλλοδαπών, παρακολουθώντας διάφορα τηλεοπτικά προγράμματα, θα ταυτίζεται με ανάλογα πρότυπα και θα υιοθετεί ως πρότυπες ανάλογες συμπεριφορές με τις εμπειρίες, τα ερεθίσματα και το κοινωνικό του περιβάλλον ή δεν υπάρχει καμία απολύτως αλληλεπίδραση; 4

5 Για τους παραπάνω λόγους, θεωρήθηκε ότι μια τέτοια έρευνα θα μπορούσε να δώσει χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με την υιοθέτηση των τηλεοπτικών προτύπων από τους και τους αλλοδαπούς μαθητές. Αναλυτικά η έρευνα αυτή εξετάζει: 1. Τα τηλεοπτικά προγράμματα που αρέσκονται να παρακολουθούν οι μαθητές ( αλλοδαποί) στον ελεύθερό τους χρόνο. 2. Ποιες από τις συμπεριφορές που προβάλλονται μέσα στα δημοφιλέστερα φιλμ αρέσει στους μαθητές να βλέπουν και πόσο τους αρέσει να τις παρακολουθούν. 3. Ποιες από τις παραπάνω θα ήθελαν να κάνουν και οι ίδιοι εάν τους δινόταν η ευκαιρία. 4. Ποιες από τις παραπάνω έχουν είδη πράξει μέχρι τώρα. Το πρώτο κύριο μέρος μιας ερευνητικής έκθεσης είναι η βιβλιογραφική ανασκόπηση, η οποία περιλαμβάνει μια ανασκόπηση του υπάρχοντος υλικού, το οποίο έχει σχέση με την έρευνα και το σαφές ερευνητικό πρόβλημα καθώς και τον τρόπο προσέγγισής του. Στην ουσία το πρώτο αυτό κεφάλαιο αποτελείται από τρία μεγάλα υποκεφάλαια τα οποία με τη σειρά τους χωρίζονται σε μικρότερα μέρη με σκοπό την καλύτερη οργάνωση της εργασίας και επομένως την καλύτερη κατανόηση του αναγνώστη. Συγκεκριμένα πριν από την παρουσίαση των σχετικών θεωριών γίνεται μια αποσαφήνιση κάποιων όρων που θα διευκολύνουν τον αναγνώστη στο να κατανοήσει σαφέστερα και ευκολότερα τι ακριβώς εννοούμε όταν τους χρησιμοποιούμε. Κατόπιν παρουσιάζονται οι θεωρίες που έχουν σχέση με την εργασία αυτή, μια σύντομη κριτική της καθεμίας καθώς και η σχέση της κάθε θεωρίας με το αντικείμενο της έρευνας. Σε σχέση με την αναφορά στα δεδομένα άλλων ερευνών, πρέπει να αναφέρουμε ότι κατά τη διάρκεια της βιβλιογραφικής ανασκόπησης ήρθαμε σε επαφή με μεγάλο αριθμό ερευνητικών εργασιών αλλά και θεωριών. Από αυτά επιλέξαμε αυτά που συνδέονται αμεσότερα με το αντικείμενο της έρευνάς μας. Στα επόμενα κεφάλαια αναφέρονται διεξοδικότατα η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε, η παρουσίαση των αποτελεσμάτων της έρευνας, τα συμπεράσματά μας και τέλος η βιβλιογραφία που χρησιμοποιήθηκε για την συγγραφή της παρούσας ερευνητικής μελέτης. Στο πίσω μέρος της εργασίας παρατίθεται ένα παράρτημα στο οποίο εσωκλείονται τα ερωτηματολόγια που χρησιμοποιήθηκαν και κάποια άλλα απαραίτητα, για τον αναγνώστη, δεδομένα. Τέλος, θα θέλαμε να εκφράσουμε τις θερμές μας ευχαριστίες στα Δημοτική σχολεία Ζαυλανίου και Καστριτσίου που μας βοήθησαν και μας διευκόλυναν για τη διεξαγωγή της συμπλήρωση των ερωτηματολογίων, και στους μαθητές και στους γονείς τους. Ευχαριστίες, επίσης, θα θέλαμε να εκφράσουμε στον κ. Γεωργογιάννη Παντελή που ήταν ο επιβλέπων καθηγητής της παρούσας εργασίας και τέλος στη φοιτήτρια μεταπτυχιακού την Γιαννακά Βαλεντίνα για την πολύτιμη βοήθεια της. 5

6 2. Θεωρία 2.1. Αποσαφήνιση των όρων Θεωρήσαμε σημαντικό να παρουσιάσουμε, αρχικά, συγκεκριμένες έννοιες οι οποίες παρατίθενται στην ερευνητική έκθεση και αποτελούν σημαντικά εργαλεία για την έρευνα αυτή. Το θεωρητικό υπόβαθρο αποτελείται από συγκεκριμένες θεωρίες της Κοινωνικής Ψυχολογίας όπως θα δούμε παρακάτω Ο όρος «μάθηση» Ο όρος «μάθηση» σχετίζεται με τις «αλλαγές της ατομικής συμπεριφοράς», οι οποίες προκύπτουν από συγκεκριμένα ερεθίσματα, σχήματα, αντικείμενα ή καταστάσεις. Οι παραπάνω αλλαγές βασίζονται στις (επανειλημμένες) εμπειρίες που καταχωρούνται στον εγκέφαλο αυτόματα ή/ και τυγχάνουν συνειδητής επεξεργασίας. «Μάθηση υπάρχει μόνο αν αυτές οι αλλαγές δεν οφείλονται : σε έμφυτες αντιδράσεις, σε διαδικασίες ωρίμανσης σε προσωρινές αλλαγές της κατάστασης του οργανισμού (όπως κούραση, ναρκωτικές ουσίες, κ. λ. π.)» Η μάθηση, γενικότερα, σχετίζεται με την απόκτηση μιας καινούριας συμπεριφοράς. Ειδικότερα ο όρος χρησιμοποιείται σε ποικίλες περιπτώσεις. Η μάθηση περιλαμβάνει κάθε αλλαγή συμπεριφοράς των οργανισμών, η οποία στοχεύει στην προσαρμογή και οφείλεται στην αλληλεπίδραση του ατόμου με το περιβάλλον. «Συνδέεται στενά με την φυσιολογική ωριμότητα και την εκπαίδευση. Γενικά η μάθηση αναφέρεται : στην απόκτηση δεξιοτήτων, στην απόκτηση γνώσεων, στην αποδοχή και εφαρμογή ορισμένης συμπεριφοράς στην προσαρμογή του ατόμου σε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον.» Τα άτομα που δέχονται τα ίδια ερεθίσματα, δε σημαίνει φυσικά ότι θα έχουν και το ίδιο αποτέλεσμα μάθησης, συχνά παρατηρούνται πολλές σημαντικές διαφορές, και αυτό οφείλεται σε προσωπικούς παράγοντες όπως η ηλικία, η νοημοσύνη, τα ενδιαφέροντα και οι ιδιαίτερες καταστάσεις της ζωής ενός ατόμου Ο όρος «συμπεριφορά» και η απόκτησή της Ο όρος «συμπεριφορά» αναφέρεται στο σύνολο των αντιδράσεων ενός ατόμου προς το περιβάλλον σε μια δεδομένη χρονική ενότητα. Έχει συνδεθεί με πολλές επιστήμες και ιδιαίτερα με την ψυχολογία, όμως κάθε τομέας της ψυχολογίας χρησιμοποιεί τον όρο με διαφορετικό νόημα και διαφορετική βαρύτητα. Στην παρούσα εργασία συμπεριφορά εννοούμε τον τρόπο με τον οποίο ενεργεί ή συμπεριφέρεται κάποιος κάτω από κάποιες συνθήκες. 1 Παπαδόπουλος, Ν. (25) «Λεξικό της Ψυχολογίας», Σύγχρονη Εκδοτική: 25, σελ

7 Η «μάθηση προτύπου» και η αποδοχή υποκειμενικών γνωστικών αναπαραστάσεων και παρωθήσεων ασχολείται με την εσωτερική γνωστική πλευρά της συμπεριφοράς. Ο άνθρωπος πλέον είναι ενεργητικός, διαμορφωτικός και συγχρόνως προσανατολισμένος σε σκοπούς και με ικανότητες επηρεασμού του περιβάλλοντός του, δε θεωρείται πια παθητικό ων που αντιδρά σε ερεθίσματα του περιβάλλοντος. 2 Η απόκτηση συμπεριφορών συχνά είναι αποτέλεσμα μάθησης, για παράδειγμα όταν ένα νήπιο περπατά για πρώτη φορά, αυτό είναι μια συμπεριφορά που εκφράζει για πρώτη φορά, και είναι φυσικά αποτέλεσμα μάθησης, το νήπιο έμαθε να περπατά. Άλλο παράδειγμα είναι η υιοθέτηση συμπεριφορών από διάφορα πρότυπα που παρατηρούμε είτε στο οικογενειακό μας περιβάλλον (πατέρας, μητέρα, αδερφή, κ. α.), είτε από τα Μ. Μ. Ε. (τηλεόραση, κινηματογράφος, ράδιο, κ. α.), είτε από το σχολείο, κ. λ. π. Υπάρχουν, βέβαια, και περιπτώσεις που η αλλαγή της συμπεριφοράς μας και η απόκτηση μιας νέας δεν είναι αποτέλεσμα μάθησης, όπως π. χ. η αλλαγή της συμπεριφορά κάποιου ατόμου μετά τη λήψη ναρκωτικών ουσιών κ. λ. π. Κάθε οργανωμένη κοινωνία έχει αναθέσει σε διάφορα άτομα ή ειδικούς λειτουργούς και επιστήμονες τη φροντίδα της συμπεριφοράς του ατόμου. Μεταξύ αυτών υπάρχει συνεργασία σε όλες τις περιπτώσεις ή μορφές συμπεριφοράς. Την βασική φροντίδα του ατόμου, βέβαια, την έχει η οικογένειά του, η οποία όπου συναντά δυσκολίες συνεργάζεται από τους παραπάνω και υποστηρίζεται Ο όρος «κοινωνικοποίηση» Στην Κοινωνική Ψυχολογία ο όρος «κοινωνικοποίηση» έχει να κάνει με «τη διαδικασία με την οποία ένα άτομο μαθαίνει να προσαρμόζεται στην ομάδα αποκτώντας την κοινωνική συμπεριφορά που εγκρίνει η ομάδα» 4, «η αφομοίωση από το άτομο αξιών, κανόνων, ρόλων, απόψεων, τρόπων συμπεριφοράς από την ομάδα και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Με άλλα λόγια, εννοούμε την προσαρμογή, την ενσωμάτωση του ατόμου, κυρίως του αναπτυσσόμενου παιδιού, στο κοινωνικό του περιβάλλον» 5. Πιο συγκεκριμένα, ο όρος «κοινωνικοποίηση» χρησιμοποιείται στην παρούσα εργασία φορώντας την έννοια της διαδικασίας με την οποία ένα άτομο ενσωματώνεται και προσανατολίζεται στα δεδομένα και στους κανόνες συμπεριφοράς μιας ορισμένης κοινωνίας ή γενικά της κοινωνίας. Στα δεδομένα αυτά περιλαμβάνονται η απόκτηση της γλώσσας, οι καθιερωμένες μορφές συμπεριφοράς, οι οποίες ανταποκρίνονται σε κοινωνικούς κανόνες, αξίες κ. τ. λ. Αν και αυτή η προσαρμογή στην κοινωνία μας γίνεται σχεδόν κάθε στιγμή της ζωής μας, ο όρος χρησιμοποιείται περισσότερο για να δηλωθεί η μορφοποίηση της συμπεριφοράς ενός νεαρού μέλους της. Ως παράγοντες κοινωνικοποίησης θεωρούνται όλοι οι κοινωνικοί οργανισμοί που επιδρούν και ρυθμίζουν άμεσα συνειδητά ή έμμεσα - αυτόματα τις διαδικασίες της κοινωνικοποίησης και παρέχουν κανόνες, αξίες και μορφές συμπεριφοράς, όπως είναι η οικογένεια, το σχολείο, οι χώροι και τα ιδρύματα εκπαίδευσης και επαγγελματικής αποκατάστασης, το πανεπιστήμιο, η εκκλησία, ο στρατός, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης κ. λ. π. 6 2 Παπαδόπουλος, Ν. (25) «Λεξικό της Ψυχολογίας», Σύγχρονη Εκδοτική: 25, σελ Παπαδόπουλος, Ν. (25) «Λεξικό της Ψυχολογίας», Σύγχρονη Εκδοτική: 25, σελ Τεγόπουλος Φυτράκης, (1999) «Μείζον Ελληνικό Λεξικό», Εκδόσεις Αρμονία: 1999, σελ Γεωργογιάννης, Π. (1995) «Θεωρίες Κοινωνικής Ψυχολογίας», Τόμος Α Gutenberg: 1995, σελ Παπαδόπουλος, Ν. (25) «Λεξικό της Ψυχολογίας», Σύγχρονη Εκδοτική: 25, σελ

8 Ο όρος «κοινωνική ψυχολογία» Ευνόητο είναι το γεγονός ότι για να υπάρχει σαφήνεια σχετικά με την περιγραφή των θεωριών της «Κοινωνικής Μάθησης», που αποτελεί αντικείμενο της έρευνά μας, οφείλουμε να αναφέρουμε τι είναι η επιστήμη της Κοινωνικής Ψυχολογίας, ποιο είναι το αντικείμενό της, τι ακριβώς μελετά και με ποιον τρόπο καθώς η θεωρίες της «Κοινωνικής Μάθησης» πηγάζουν από την Κοινωνική Ψυχολογία. Μερικοί κοινωνικοί ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι οι ορισμοί είναι τόσοι όσα και τα εγχειρίδια Κοινωνικής Ψυχολογίας. Ένας απλούστερος ορισμός είναι : «Κοινωνική ψυχολογία είναι η επιστημονική μελέτη της ανθρώπινης κοινωνικής συμπεριφοράς» 7. Όπως, λοιπόν, δηλώνεται από τον παραπάνω ορισμό η Κοινωνική Ψυχολογία χρησιμοποιεί επιστημονικές μεθόδους για τη μελέτη του βασικού της αντικειμένου, που είναι η ανθρώπινη συμπεριφορά. Ένας ευρύτερος ορισμός του αντικειμένου της Κοινωνικής Ψυχολογίας αναφέρει πως στόχος της είναι «να κατανοήσουμε και να ερμηνεύσουμε πως η σκέψη, το συναίσθημα και η συμπεριφορά των ατόμων επηρεάζονται από την πνευματική, φανταστική ή υπονοούμενη παρουσία των άλλων» 8. Στον ορισμό αυτό γίνεται σαφές ότι η Κοινωνική Ψυχολογία ασχολείται όχι μόνο με την άμεσα παρατηρήσιμη κοινωνική συμπεριφορά αλλά και με τις σκέψεις και τα συναισθήματα που δεν είναι άμεσα παρατηρήσιμα, όμως συχνά κατευθύνουν την κοινωνική συμπεριφορά. Μέσω αυτού του ορισμού γίνεται επίσης σαφής η «κοινωνική» διάσταση την Κοινωνικής Ψυχολογίας. Η Κοινωνική ψυχολογία μελετά πώς τα άτομα επηρεάζονται από τη φυσική παρουσία άλλων ατόμων, από τη «φανταστική» παρουσία άλλων ατόμων και από την «υπονοούμενη» παρουσία άλλων ατόμων. «Ένας τρόπος για να ορίσει κανείς τι είναι Κοινωνική ψυχολογία είναι να εντοπίσει τι ακριβώς μελετούν οι κοινωνικοί ψυχολόγοι» 9. Τα βασικά φαινόμενα που μελετά η Κοινωνική Ψυχολογία είναι τα εξής: αντίληψη προσώπων (πώς σχηματίζουμε εντυπώσεις για τους άλλους ανθρώπους), κοινωνική απόδοση (πώς ερμηνεύουμε τη δική μας συμπεριφορά και τη συμπεριφορά των άλλων), στάσεις, αλλαγή στάσεων, κοινωνική επιρροή (συμμόρφωση, υποταγή, πλειοψηφική και μειοψηφική επιρροή), ενδο-ομαδικές και δι-ομαδικές διαδικασίες, στερεότυπα, προκατάληψη, επιθετικότητα, γλώσσα και επικοινωνία. Είναι φανερό πως πολλά από τα θέματα με τα οποία ασχολείται η Κοινωνική Ψυχολογία αποτελούν αντικείμενο και άλλων επιστημών, και κυρίως της Κοινωνιολογίας. Η Κοινωνιολογία όμως προσεγγίζει αυτά τα θέματα εστιάζοντας την προσοχή της στην ομάδα ως σύνολο, ενώ η Κοινωνική Ψυχολογία στα άτομα που αποτελούν την ομάδα. Επομένως μπορούμε να πούμε ότι η Κοινωνική Ψυχολογία διαφοροποιείται από άλλες συγγενείς επιστήμες όχι απαραίτητα ως προς τη θεματολογία της, αλλά κυρίως ως προς την έμφαση σε συγκεκριμένες όψεις διαφόρων φαινομένων που μελετά. Επιπλέον, εκείνο που σαφώς διαφοροποιεί την Κοινωνική Ψυχολογία από τις άλλες επιστήμες είναι οι ερευνητικές μέθοδοι που 7 Hogg και Abrams στο: Νασιάκου, Χαντζή, Φατούρου, Χαρίτου, (2), «Εισαγωγή στην Ψυχολογία», Τόμος Β, Gutenberg (2), σελ Allport, G. στο: Νασιάκου, Χαντζή, Φατούρου, Χαρίτου, (2), «Εισαγωγή στην Ψυχολογία», Τόμος Β, Gutenberg (2), σελ Hogg και Vaughan στο: Νασιάκου, Χαντζή, Φατούρου, Χαρίτου, (2), «Εισαγωγή στην Ψυχολογία», Τόμος Β, Gutenberg (2), σελ

9 χρησιμοποιεί για τη μελέτη των διαφόρων φαινομένων και οι ερμηνείες που προσφέρει. 1 Αν θεωρήσουμε την ανθρώπινη συμπεριφορά ως ψυχολογική διαδικασία, η κοινωνική ψυχολογία αποτελεί την ανάλυση των κοινωνικών παραγόντων που επηρεάζουν το άτομο. Έτσι η Κοινωνική Ψυχολογία αντανακλά όλες τις πλευρές της συμπεριφοράς που χαρακτηρίζουν τη συμμετοχή του ατόμου μέσα στις κοινωνικές δομές. Από πλευράς συμπεριφορισμού, μπορεί να θεωρηθεί ότι η Κοινωνική Ψυχολογία μελετά τις αλληλεπιδράσεις ή τις αντιδράσεις σε κοινωνικά ερεθίσματα Ο όρος «αλληλεπίδραση» και τα είδη της «Η κοινωνική αλληλεπίδραση είναι η αμοιβαία επίδραση μέσω επικοινωνίας ατόμων ή ομάδων που αφορά τη συμπεριφορά, τις στάσεις, τις ενέργειές τους, κ. λ. π., π. χ. η αλληλεπίδραση σε μια τάξη μεταξύ δασκάλου και μαθητών. Τα άτομα προσανατολίζουν τις ενέργειές τους αμοιβαία σε προσδοκίες που συμπληρώνονται μεταξύ τους ή η συμπεριφορά ενός ατόμου (ως ερέθισμα) προκαλεί τη συμπεριφορά των άλλων (ως αντίδραση).» 12 Διακρίνουμε δυο βασικά είδη αλληλεπίδρασης, τη συμμετρική και την ασύμμετρη. Παρακάτω παρουσιάζεται τι ορίζουμε ως συμμετρική και τι ως ασύμμετρη αλληλεπίδραση Συμμετρική αλληλεπίδραση Συμμετρική θεωρείται η αλληλεπίδραση στην οποία υπάρχει ανταπόκριση σε ένα επικοινωνιακό ερέθισμα. Εάν, δηλαδή, υποθετικά μιλώντας, έχουμε δύο άτομα, ένα Α και ένα Β, «η συμπεριφορά του Α σε μια διαπροσωπική επικοινωνία γίνεται αντιληπτή όχι μόνο από ένα άτομο Β που συμμετέχει στην επικοινωνία, αλλά το άτομο Β ανταποκρίνεται στη συμπεριφορά του ατόμου Α». 13 Πρόκειται, δηλαδή, για τη σχέση μεταξύ του δρώντος ατόμου Α (πομπός- δέκτης) και του αντιδρώντος σ αυτό ατόμου Β (δέκτης- πομπός). Η αλληλεπίδραση που χαρακτηρίζεται ως συμμετρική μπορεί να είναι «διαπροσωπική», αλληλεπίδραση, δηλαδή. Μεταξύ δυο ατόμων, μπορεί να είναι, όμως, και διομαδική, δηλαδή «αλληλεπίδραση μεταξύ δυο ομάδων ή ενός ατόμου και μιας ομάδας ή μιας ομάδας και ενός ατόμου» Νασιάκου, Χαντζή, Φατούρου, Χαρίτου, (2), «Εισαγωγή στην Ψυχολογία», Τόμος Β, Gutenberg (2), σελ Παπαδόπουλος, Ν. (25) «Λεξικό της Ψυχολογίας», Σύγχρονη Εκδοτική: 25, σελ Παπαδόπουλος, Ν. (25) «Λεξικό της Ψυχολογίας», Σύγχρονη Εκδοτική: 25, σελ Γεωργογιάννης, Π. (27) «Βηματισμοί για μια αλλαγή στην εκπαίδευση: Διαπολιτισμική Κοινωνική Ψυχολογία και Έρευνα», Μη χρηματοδοτούμενο ερευνητικό πρόγραμμα, Αυτοέκδοση, Πάτρα 27, σελ Γεωργογιάννης, Π. (27) «Βηματισμοί για μια αλλαγή στην εκπαίδευση: Διαπολιτισμική Κοινωνική Ψυχολογία και Έρευνα», Μη χρηματοδοτούμενο ερευνητικό πρόγραμμα, Αυτοέκδοση, Πάτρα 27, σελ

10 Ασύμμετρη αλληλεπίδραση Εκτός από τη συμμετρική αλληλεπίδραση, η οποία ορίζεται παραπάνω, υπάρχει και η ασύμμετρη. Σε αντίθεση με τη συμμετρική αλληλεπίδραση, «ασύμμετρη θεωρείται η αλληλεπίδραση εκείνη, στην οποία το άτομο που δέχεται ένα επικοινωνιακό ερέθισμα δεν έχει τη δυνατότητα να αντιδράσει άμεσα προς τον πομπό του ερεθίσματος. Μπορεί, όμως, να υπάρχουν αντιδράσεις προς άλλες κατευθύνσεις εκτός του πομπού». Εάν, δηλαδή, ένα άτομο (δέκτης) που παρακολουθεί ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα (πομπός) δέχεται ερεθίσματα στα οποία ενώ θα ήθελε να αντιδράσει προς τον πομπό δεν έχει αυτή τη δυνατότητα. «Αντιδρά με διαφορετικούς τρόπους: κάνει σκέψεις επί του ερεθίσματος ή απευθύνεται σε άλλους εκφράζοντας τις απόψεις του αν βρίσκεται με άλλα άτομα ή σε τελευταία ανάλυση αντιδρά λεκτικά επί του ερεθίσματος, με αποτέλεσμα το ίδιο το άτομο να γίνεται πομπός και δέκτης ταυτόχρονα των αντιδράσεών του». 15 Γενικότερα, «η ασυμμετρία στις κοινωνικές σχέσεις αναφέρεται στις επιδράσεις που προέρχονται από μια μόνο πλευρά. Οι σχέσεις π. χ. ανάμεσα στους γονείς και στα μικρά παιδιά θεωρούνται ασύμμετρες, εφόσον όλες οι παροτρύνσεις και αφορμές προέρχονται μόνο από τους γονείς. Με την προοδευτική αλληλεπίδραση, μέσω της γλώσσας, οι σχέσεις γίνονται συμμετρικές.» Παρουσίαση των θεωριών της κοινωνικής μάθησης Παρακάτω παρουσιάζονται μερικές, από τις πιο σχετικές με το ερευνητικό αντικείμενο της εργασίας μας, θεωρίες. Για καθεμία από τις παρακάτω θεωρίες που παρατίθενται, ακολουθεί μια σύντομη κριτική της και κατόπιν αναφέρεται η σχέση της θεωρίας αυτής με τη παρούσα εργασία Η θεωρία της συμπεριφοράς και η μάθηση Κέντρο αναφοράς του ερευνητικού ενδιαφέροντος και βασικό αντικείμενο της θεωρίας της συμπεριφοράς είναι ο ρόλος της μάθησης καθώς και το πώς η μάθηση επιδρά στην ανθρώπινη συμπεριφορά, αφού σύμφωνα με το μπιχεβιοριστικό πρότυπο, η φυσιολογική και παθολογική συμπεριφορά του ατόμου είναι αποτέλεσμα μάθησης. Σύμφωνα με τη μπιχεβιοριστική θεωρία, μάθηση είναι μια σχετικά μόνιμη αλλαγή της συμπεριφοράς, που προκύπτει από την εξάσκηση και απόκτηση μιας εμπειρίας. Πρόκειται δηλαδή για αλλαγή της συμπεριφοράς η οποία είναι αποτέλεσμα των επιδράσεων του περιβάλλοντος και του τρόπου με τον οποίο το άτομο αντιδρά σ αυτές. Οι αντιδράσεις αυτές πρέπει να διαχωριστούν από τις αντανακλαστικές αντιδράσεις και από τις αλλαγές της συμπεριφοράς που οφείλονται στην ωρίμανση, η οποία δεν είναι σχετική με την εξάσκηση και την εμπειρία. Οι δύο πιο ενδιαφέρον τύποι μάθησης σε αυτή τη θεωρία είναι πρώτον η κλασσική εξάρτηση και συντελεστική μάθηση. Σύμφωνα με τον πρώτο τύπο μάθησης, ολόκληρη η συμπεριφορά του ανθρώπου, ακόμα και τα συναισθήματα και οι σκέψεις του, μπορούν να ερμηνευτούν ως φυσιολογικές αντιδράσεις του 15 Γεωργογιάννης, Π. (27) «Βηματισμοί για μια αλλαγή στην εκπαίδευση: Διαπολιτισμική Κοινωνική Ψυχολογία και Έρευνα», Μη χρηματοδοτούμενο ερευνητικό πρόγραμμα, Αυτοέκδοση, Πάτρα 27, σελ Παπαδόπουλος, Ν. (25) «Λεξικό της Ψυχολογίας», Σύγχρονη Εκδοτική: 25, σελ

11 οργανισμού σε ανεξάρτητα και εξαρτημένα ερεθίσματα που συνδυάζονται συναισθηματικά με την υπόσχεση μιας ανταμοιβής ή την απειλή μιας τιμωρίας. Έχει μάλιστα υποστηριχθεί ότι πολλές από τις στάσεις μας, τις αξίες και τις προκαταλήψεις που έχουμε, διαμορφώνονται με αυτόν τον τρόπο. Σύμφωνα, τώρα, με τον δεύτερο τύπο μάθησης, κάθε οργανισμός τείνει να επαναλαμβάνει συμπεριφορές που τον ευχαριστούν και τον ικανοποιούν και τον βοηθούν ώστε να αποφεύγει εκείνες που του προκαλούν δυσάρεστα αποτελέσματα. Πρόκειται για το νόμο του αποτελέσματος όπου τα συμπεράσματά του εφαρμοσμένα στην ανθρώπινη συμπεριφορά οδήγησαν στην τάση ελέγχου της συμπεριφοράς με την τεχνική της αμοιβής και της τιμωρίας. Η αμοιβή θεωρείται ότι ενδυναμώνει τη συμπεριφορά είτε παρουσιάζοντας ένα θετικό ερέθισμα είτε απομακρύνοντας ένα αρνητικό. Η τιμωρία, από την άλλη πλευρά, υποτίθεται πως εξασθενεί με την ίδια λογική τη συμπεριφορά 17. Τέλος η παραπάνω θεωρία υποστηρίζει ότι η συμπεριφορά του ατόμου και οι πράξεις του είναι αποτέλεσμα αποκλειστικά του περιβάλλοντος που ζούμε, δηλαδή η προσωπικότητά του και ο χαρακτήρας του είναι καθ όλα επίκτητα και αποτέλεσμα της επίδρασης του περιβάλλοντος πάνω στο άτομο Κριτική της θεωρίας της συμπεριφοράς και η μάθηση Μία από τις σημαντικότερες αδυναμίες της θεωρίας της συμπεριφοράς είναι ότι εξαιτίας του γεγονότος ότι οι μπιχεβιουριστές προσπάθησαν να είναι περισσότερο ρεαλιστές και να κρατήσουν ένα θετικιστικό χαρακτήρα, καθώς ονόμαζαν επιστημονικό μόνο ότι παρατηρείται και αποδεικνύεται πειραματικά, βασίστηκαν σε ένα μικρό και επομένως περιοριστικό φάσμα εννοιών. Προσπαθούν να ερμηνεύσουν την απόκτηση, την αλλαγή και την επέκταση όλων των τύπων συμπεριφοράς αποφεύγοντας συστηματικά τη χρησιμοποίηση εννοιών όπως «σκέψη», «συναίσθημα», «επιθυμία» κ.λ.π. εξαιτίας του ότι τέτοιες έννοιες δεν μπορούν να γίνουν αντικείμενο παρατήρησης. Έτσι περιορίστηκαν στην ανάλυση του εμπειρικού περιβάλλοντος. Διαπιστώνουμε, όμως, πως τα πρότυπα των εξαρτημένων αντανακλαστικών έχουν ορθή εφαρμογή μόνο σε ζώα, σε καθυστερημένα άτομα και σε παιδιά προλεκτικής ηλικίας. Όταν δοκιμάσουμε να ερμηνεύσουμε, βάσει των δυνατοτήτων που μας δίνουν οι συμπεριφοριστικές θεωρίες, την ιδιαίτερα περίπλοκη ανθρώπινη συμπεριφορά και μάλιστα των ενηλίκων, τα εξαρτημένα αντανακλαστικά αποδεικνύονται πολύ ανεπαρκή ερμηνευτικά πρότυπα. Τέλος η συμπεριφορά ενός ατόμου δεν δύναται να είναι καθ όλα επίκτητη και καθ όλα αποτέλεσμα της επίδρασης που δέχεται το άτομο από το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει και ζει, καθώς τα δίδυμα αδέρφια που μεγαλώνουν από τους ίδιους γονείς στο ίδιο περιβάλλον θα αποκτούσαν μεγαλώνοντας την ίδια προσωπικότητα, τον ίδιο χαρακτήρα και τελικά θα συμπεριφέρονταν με τον ίδιο τρόπο. Όμως τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά, τα περισσότερα δίδυμα αδέρφια έχουν κατά πολύ διαφορετικό χαρακτήρα και συμπεριφορά και αυτό συμβαίνει γιατί η προσωπικότητα, ο χαρακτήρας, ο τρόπος σκέψης και η συμπεριφορά κάθε ατόμου επηρεάζεται, στον ίδιο βαθμό, από κάποιους «παράγοντες γενετικούς οι οποίοι είναι εγγενείς και από κάποιους άλλους παράγοντες περιβαλλοντικούς οι οποίοι είναι επίκτητοι» Νασιάκου, Χαντζή, Φατούρου, Χαρίτου, (2), «Εισαγωγή στην Ψυχολογία», Τόμος Β, Gutenberg (2), σελ Πόρποδας, Κ. (1996), «Γνωστική Ψυχολογία, Η διαδικασία της μάθησης», Τόμος 1, Αθήνα 1996, σελ

12 Σχέση της θεωρίας με το θέμα της εργασίας Το θέμα της εργασίας μας είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τα πρότυπα και συγκεκριμένα με τα πρότυπα που προβάλλονται από την τηλεόραση και υιοθετούνται από αλλοδαπούς και μαθητές ηλικίας 9 12 ετών. Η θεωρία που αναπτύσσεται παραπάνω, της συμπεριφοράς δηλαδή, αναφέρεται στη μάθηση και συγκεκριμένα ορίζει τη μάθηση ως αλλαγή συμπεριφοράς του ατόμου. Όμως εάν αυτό σημαίνει μάθηση τότε και η διαδικασία υιοθέτησης προτύπων, η οποία επιδρά και αλλάζει τη συμπεριφορά του ατόμου, είναι μάθηση; Δεν ξέρουμε εάν όντως ισχύει το παραπάνω καθώς το άτομο τυχαίνει να υιοθετεί μια πρότυπη συμπεριφορά σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή και μετά από κάποιο χρόνο την κατακρίνει, την αλλάζει και υιοθετεί άλλη ή ακόμα και την αντίθετη της προηγούμενης συμπεριφοράς. Επειδή, λοιπόν, η υιοθέτηση προτύπων και η μάθηση έχουν άμεση σχέση, σύμφωνα με τα παραπάνω, γι αυτό το λόγο συμπεριλαμβάνεται η θεωρία της συμπεριφορά στο θεωρητικό πλαίσιο αυτής της εργασίας. Επιπλέον η θεωρία αυτή μας δίνει αρκετά στοιχεία για το αν και κατά πόσο επηρεάζεται η συμπεριφορά του αλλοδαπού και του Έλληνα μαθητή αναφορικά με την επιλογή των προτύπων από το διαφορετικό πολιτισμικά περιβάλλον στο οποίο έχουν ανατραφεί και από το οποίο δέχονται συγκεκριμένα ερεθίσματα Η θεωρία της μάθησης σύμφωνα με τη γνωστική κατεύθυνση Πολλοί ερευνητές ψυχολόγοι θέλησαν να διευρύνουν τη θεωρία της μάθησης που προσέφερε η γνωστική κατεύθυνση, και αποφάσισαν να συμπεριλάβουν «διάμεσους σχηματισμούς», όπως είναι τα «κίνητρα» και «πιστεύω» των ατόμων. Οι υποστηρικτές της γνωστικής κατεύθυνσης δέχονται ότι η γνωστική διεργασία του ατόμου μεσολαβεί στην αντίδραση των ερεθισμάτων του περιβάλλοντος. Το άτομο συμπεριφέρεται διαφορετικά στα διάφορα ερεθίσματα γιατί η επιλογή της αντίδρασής του εξαρτάται και από τις γνωστικές διεργασίες, επηρεάζεται δηλαδή από τις γνώσεις του, τα συναισθήματά του, τη συγκίνησή του και γενικά από την ιδιαιτερότητα της προσωπικότητας του. Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, οι γνωστικές διαδικασίες έχουν μεγάλη επίπτωση στη συμπεριφορά, χωρίς να έχουν βέβαια σχέσεις με τα ασυνείδητα κίνητρα και τις ενστικτώδεις ενορμήσεις. «Επειδή ο άνθρωπος μπορεί να σκέφτεται και να αναπαριστά συμβολικά τις καταστάσεις, μπορεί να προβλέψει τις πιθανές συνέπειες των ενεργειών του και να μεταβάλλει ανάλογα τη συμπεριφορά του. Σ αυτό το σημείο διαφέρει κυρίως αυτή η θεωρία από τις άλλες θεωρίες μάθησης, σύμφωνα μάλιστα με τον Mischel (1981) η μίμηση απαιτεί κι άλλες νοητικές δραστηριότητες για να πετύχει. Ο άνθρωπος είναι ικανός να νοηματοδοτεί, να συγκροτεί έννοιες, να φαντάζεται, να συγκρίνει,να προβλέπει». 19 Άρα η ψυχονοητικές διεργασίες, όπως η σκέψη, η συμβολική ικανότητα, η μνήμη, οι προσδοκίες, επηρεάζουν σημαντικά την ανθρώπινη συμπεριφορά. 19 Νασιάκου, Χαντζή, Φατούρου, Χαρίτου, (2), «Εισαγωγή στην Ψυχολογία», Τόμος Β, Gutenberg (2), σελ

13 Κριτική της θεωρίας της μάθησης σύμφωνα με τη γνωστική κατεύθυνση. Η γνωστική κατεύθυνση, της οποίας τα κύρια σημεία επιγραμματικά ανεπτύχθησαν στην προηγούμενη παράγραφο, θεωρείται από τις πιο σημαντικές προσεγγίσεις της συμπεριφοράς, αφού συνδυάζει τον ψυχολογικό παράγοντα με τις γνωστικές διαδικασίες, τα ερεθίσματα που λαμβάνει το άτομο τόσο από το φυσικό όσο και από το κοινωνικό περιβάλλον καθώς και το πώς έχει μάθει να αντιμετωπίζει την πραγματικότητα. Η κατεύθυνση αυτή υπερτονίζει, όμως, τη σημασία των γνωστικών διαδικασιών του ατόμου καθώς υπερασπίζεται πως «η ανθρώπινη συμπεριφορά είναι καθ όλα αποτέλεσμα της διεργασίας του νου και της προσωπικότητας κάθε ατόμου υποβιβάζοντας την επίδραση του ατόμου από το περιβάλλον, η οποία είναι εξίσου σημαντική και έχει τη δυνατότητα να καθορίσει και αυτή εξίσου τη συμπεριφορά του ατόμου» Σχέση της θεωρίας με το θέμα της εργασίας Εφόσον, σύμφωνα με την παραπάνω θεωρία, οι ανθρώπινες πράξεις θεωρούνται αποτέλεσμα γνωστικών διεργασιών προερχόμενες από το νου του ατόμου, μας βοηθά η θεωρία αυτή στην εργασία μας στο να δούμε με ποιον τρόπο η προσωπικότητα του κάθε ατόμου επηρεάζει τη συμπεριφορά του καθώς επίσης και το πώς θα υπήρχε η δυνατότητα να τροποποιήσουμε τη συμπεριφορά μας. Αυτό μας βοηθά να παρατηρήσουμε και να ερμηνεύσουμε, ίσως, τις τυχόν διαφορές που υπάρχουν στον τρόπο σκέψης μεταξύ Ελλήνων και αλλοδαπών μαθητών, εάν όντως αυτές υπάρχουν Η θεωρία της κοινωνικής μάθησης του Rotter Σε αυτή τη θεωρία, της κοινωνικής μάθησης, ο Rotter προσπαθεί να ενσωματώσει δυο βασικά ρεύματα της αμερικανικής ψυχολογίας: τη θεωρία της μάθησης και τη θεωρία γνώσης ή πεδίου. Η συνολική θεωρία του Rotter δε διαδόθηκε πολύ, παρόλο που παρόμοια ρεύματα σκέψεις και πυρήνες θεωριών επανεμφανίζονται και σε άλλες θεωρίες. Η παραπάνω θεωρία είναι και μεγάλης κοινωνικοψυχολογικής σημασίας, αφού βασική αρχή της είναι ότι οι θεμελιώδεις μορφές της συμπεριφοράς που εκμαθαίνονται σε κοινωνικές καταστάσεις και είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με ανάγκες που για να ικανοποιηθούν απαιτούν την διαμεσολάβηση άλλων ατόμων. Η Θεωρία του Rotter έχει τέσσερις βασικές μεταβλητές: δυναμικό συμπεριφοράς (ΒΡ), προσδοκία (Ε), αξία ενίσχυσης (RV) και ψυχολογική κατάσταση (S). Αυτές με τη σειρά τους συνδέονται με γενικά δομικά στοιχεία, όπως δυναμικό αναγκών και ελευθερία κινήσεων, καθώς και με ειδικότερα στοιχεία, όπως «γενικευμένες» και «ειδικές προσδοκίες», «ελάχιστο επίπεδο στόχων» και «θέση ελέγχου». «Η γενική θεωρία υποστηρίζει ότι το δυναμικό της συμπεριφορά μιας συγκεκριμένης συμπεριφοράς εξαρτάται από δύο μεγέθη : από την προσδοκία ότι η συμπεριφορά θα οδηγήσει σε ενίσχυση, και από την ενισχυτική αξία του στόχου. BP = f (E & RV) 2 Πόρποδας, Κ. (1996), «Γνωστική Ψυχολογία, Η διαδικασία της μάθησης», Τόμος 1, Αθήνα 1996, σελ

14 Η πρόβλεψη της πραγματικής συμπεριφοράς δεν είναι ωστόσο δυνατή, εάν εξειδικευτεί ως προς την κατάσταση Τόσο η προσδοκία όσο και η ενισχυτική αξία είναι μεγέθη σε σχέση με την κατάσταση, δηλαδή μεταβαλλόμενα σε διαφορετικές καταστάσεις» Κριτική της θεωρίας της κοινωνικής μάθησης του Rotter Πρόκειται για μια θεωρία μάθησης από τις πρώτες θεωρίες προσδοκίας αξιών. Η συνολική θεωρία του Rotter δεν διαδόθηκε και πολύ, παρόλο που παρόμοιες τοποθετήσεις επανεμφανίζονται και σε άλλες θεωρίες. Η συγκεκριμένη που διατυπώθηκε παραπάνω, είναι περιορισμένης εφαρμογής επειδή επιτρέπει μόνο την πρόβλεψη μιας συγκεκριμένης συμπεριφοράς σε σχέση με μια ειδική ενίσχυση. Η εφαρμογή της σε κλινικά ζητήματα προϋποθέτει απαραίτητα μια πιο ευρεία θεωρητική βάση αφού εδώ δεν ενδιαφέρει η πρόβλεψη ειδικών τύπων συμπεριφορά, αλλά σύνδρομα συμπεριφοράς (π.χ. επιθετική, αμυντική συμπεριφορά) Όταν πρόκειται για προβλέψεις γενικής φύσεως κυριαρχεί η άποψη πως το δυναμικό αναγκών είναι μια λειτουργία της ελευθερίας κινήσεων καθώς και της αξίας της ανάγκης. «Για την Κοινωνική Ψυχολογία η συγκεκριμενικοποίηση σύμφωνα με τη θεωρία των αναγκών είναι μικρότερης σημασίας και μπορεί να θεωρηθεί ως επιστροφή στην παραδοσιακή ψυχολογία των αναγκών» Σχέση της θεωρίας με το θέμα της εργασίας Η θεωρία που διατυπώθηκε παραπάνω, εμπνευσμένη από τον Julian Rotter, ασχολείται με τη μάθηση και πιο συγκεκριμένα με τη συμπεριφορά του ατόμου. Μπορεί να χαρακτηρισθεί, συγχρόνως, θεωρία μάθησης, θεωρία κινήτρων και προσωπικότητας. «Θεωρία μάθησης είναι γιατί βασίζεται στο νόμο της εντυπώσεως του Thorndike, και με αυτόν τον τρόπο συνεχίζει την παράδοση των Hull και Skinner, θεωρία κινήτρων γιατί επεξεργάζεται ένα σχέδιο ψυχολογικών αναγκών και θεωρία προσωπικότητας διότι οι ενισχύσεις και οι προσδοκίες είναι τόσο γενικευμένες που αποκτούν το χαρακτήρα προδιαθέσεων προσωπικότητας, σε πολλές περιπτώσεις και πέρα από τα όρια καταστάσεων». 23 Έτσι, λοιπόν, εφόσον ασχολείται με τη μάθηση και παρουσιάζει μια προσπάθεια μέσω των τύπων πρόβλεψης της πραγματικής συμπεριφοράς του ατόμου συνδέεται άμεσα με την εργασία μας καθώς να υπενθυμίσουμε πως η παρούσα εργασία ασχολείται με την εκδήλωση συμπεριφορών που προέρχεται από την υιοθέτηση προτύπων από την τηλεόραση, επομένως μας ενδιαφέρουν άμεσα και οι θεωρίες που σχετίζονται με τη συμπεριφορά του ατόμου. 21 Γεωργογιάννης, Π. (1995) «Θεωρίες Κοινωνικής Ψυχολογίας», Τόμος Α Gutenberg: 1995, σελ Γεωργογιάννης, Π. (1995) «Θεωρίες Κοινωνικής Ψυχολογίας», Τόμος Α Gutenberg: 1995, σελ Γεωργογιάννης, Π. (1995) «Θεωρίες Κοινωνικής Ψυχολογίας», Τόμος Α Gutenberg: 1995, σελ

15 Η θεωρία της κοινωνικογνωστικής μάθησης Στην Κοινωνική Ψυχολογία η θεωρία της κοινωνικογνωστικής μάθησης του Bandura (1976) θεωρείται ένα μέρος του ευρύτερου χώρου των θεωριών της κοινωνικοποίησης. Κάθε επιστημονική προσπάθεια που έχει σκοπό την περιγραφή και εξήγηση φαινομένων κοινωνικοποίησης, αλλά και τη διορθωτική παρέμβαση στον τομέα αυτό, αποκτά σπουδαιότητα όταν στο χώρο αυτό υπάρχουν προβλήματα πρώτον προσαρμογής της συμπεριφοράς ατόμων στις προσδοκίες του ευρύτερου κοινωνικού περιβάλλοντος, δεύτερον προσαρμογής των ατόμων στην ομάδα, ώστε η ομάδα να είναι λειτουργική και τρίτον αρνητικών κοινωνικών προοπτικών, τέτοιων που να εμποδίζουν την ομαλή εξέλιξη της κοινωνίας, αλλά και της προσωπικότητας των μελών της. Στο χώρο των θεωριών της κοινωνικής μάθησης και της κοινωνικοποίησης, γενικότερα, μιλάμε για αφομοίωση ή προσαρμογή, αλλά και για διαφοροποίηση κοινωνικών δομών, που αποβλέπει στο να διευκολύνει και να προωθεί τη συμβίωση και την εξέλιξη των μελών μιας ομάδας ή μιας κοινωνίας ευρύτερα. Η θεωρία της κοινωνικογνωστικής μάθησης (μάθηση με τη μίμηση προτύπων ή μοντέλων συμπεριφοράς) ασχολείται με τους τρόπους απόκτησης αλλά και διαφοροποίησης της κοινωνικής συμπεριφοράς ατόμων ή ομάδων, όπως αυτή εκδηλώνεται στο κοινωνικό περιβάλλον. Ως κύριο χώρο ενασχόλησής της έχει τη μάθηση με την παρατήρηση κάθε είδους προτύπων συμπεριφορών, με την έννοια πως κάθε είδος συμπεριφοράς που εκδηλώνεται από οποιοδήποτε άτομο μπορεί να είναι, αλλά και να μην είναι, για το άτομο ή τα άτομα που την παρακολουθούν πρότυπη. Στο νόημα αυτό η έννοια «πρότυπο» σχετικοποιείται στο ότι κάθε κοινωνικά ή ομαδικά αποδεκτό και προβαλλόμενο πρότυπο, ατομικά μπορεί να μην κατέχει τη θέση του προτύπου. Με άλλα λόγια, το άτομο ή τα άτομα επιλέγουν τα πρότυπά τους στο σημείο που αυτά με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο δεν τους επιβάλλονται 24. Ένας σημαντικός θεωρητικός της κοινωνικογνωστικής μάθησης είναι ο Albert Bandura, ο οποίος «έχει τονίσει το ρόλο που παίζει στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς η συνεχής αλληλεπίδραση ανάμεσα στους τρόπους σκέψεις του ατόμου, στο περιβάλλον και στη συμπεριφορά. Ο Bandura παρατήρησε ότι οι άνθρωποι μαθαίνουν μέσω της μίμησης προτύπων συμπεριφοράς άλλων ανθρώπων, πραγματικών καταστάσεων ή φανταστικών, όπως παρουσιάζονται σε φιλμ, στη τηλεόραση, ή ακόμη και σε βιβλία. Αυτού του είδους η μάθηση συναντάται σε όλους τους ανθρώπους. Όλοι έχουμε την τάση να υιοθετούμε τους τύπους συμπεριφοράς που ανταμείβονται και θαυμάζονται για ορισμένες δραστηριότητες και να αποφεύγουμε τις μορφές συμπεριφοράς για τις οποίες οι άλλοι περιφρονούνται ή τιμωρούνται». 25 Η άποψη της θεωρίας της κοινωνικογνωστικής μάθησης είναι ότι, γενικά, οι άνθρωποι συμπεριφέρονται με τρόπο που θα τους αποφέρει κοινωνική ανταμοιβή. Το άτομο μέσω της παρατήρησης δε μιμείται οτιδήποτε παρατηρεί, αλλά αυτό που του προκαλεί ευχαρίστηση, ικανοποίηση, ανταμοιβή. Η μάθηση μέσω της παρατήρησης ταυτίζεται με τα ενδιαφέροντα του παρατηρητή, με αυτό που θεωρεί θετικό και όχι με οτιδήποτε βλέπει. Αν, για παράδειγμα, βλέπει κάτι αρνητικό, δε θα το μιμηθεί. Το να βλέπουμε και να μαθαίνουμε τις συνέπειες μιας συμπεριφοράς των άλλων, χωρίς να έχουμε οι ίδιοι την εμπειρία της, είναι τόσο ισχυρό κίνητρο ώστε 24 Γεωργογιάννης, Π. (24), «Θεωρίες την Κοινωνικής Ψυχολογίας», Τόμος Α, Gutenberg (24), σελ Γεωργογιάννης, Π. (24), «Θεωρίες την Κοινωνικής Ψυχολογίας», Τόμος Α, Gutenberg (24), σελ

16 μπορεί να μας οδηγήσει στην υιοθέτησή της ή στην αποφυγή της. Είναι γνωστά τα πειράματα του Bandura για τη μίμηση της επιθετικής συμπεριφοράς, στα οποία έδειξε ότι η παρακολούθηση στην τηλεόραση έργων που περιέχουν επιθετικές σκηνές και στις οποίες η επιθετικότητα επιβραβεύεται μπορεί να οδηγήσει στην αύξηση επιθετικής συμπεριφοράς. Το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξε ο Bamndura είναι ότι «για να μάθει κανείς μια νέα συμπεριφορά δεν είναι υποχρεωμένος να βιώσει την ανταμοιβή ή την τιμωρία, αρκεί να δει, να παρατηρήσει τη συμπεριφορά ενός άλλου και τις συνέπειές της για να την υιοθετήσει ή να την αποφύγει» 26. Αυτό όμως σημαίνει, σύμφωνα με το Bandura, ότι το άτομο που διαμορφώνει τη συμπεριφορά του βλέποντας τη συμπεριφορά ενός άλλου δεν το κάνει μηχανικά, αλλά χρειάζεται να κρίνει και να αξιολογήσει τα αποτελέσματα της συμπεριφοράς που πρόκειται να υιοθετήσει. Δε μιμείται αυτό που βλέπει και παρατηρεί, αλλά αυτό που βλέπει και παρατηρεί ως σωστό και συμφέρον για τον εαυτό του. Η ειδική πράξη που επιλέγει υπό ειδικές συνθήκες εξαρτάται από το προσδοκώμενο αποτέλεσμα. Δηλαδή «ένα άτομο θα χρησιμοποιήσει τη συμπεριφορά που θα το βοηθήσει με γνώμονα αυτό που προσδοκά να γίνει, κι όχι απλώς γιατί έχει μάθει κάτι. Το πώς θα επιδράσει το περιβάλλον στο άτομο εξαρτάται από τις προσδοκίες του, που ρυθμίζουν τη συμπεριφορά του» Κριτική της θεωρίας της κοινωνικογνωστικής μάθησης Η θεωρία της κοινωνικογνωστικής μάθησης είναι μια αρκετά προοδευτική θεωρία σε σύγκριση με τις άλλες διότι συνδυάζει κατά κάποιο τρόπο την επίδραση του ατόμου από το περιβάλλον και την προσωπική του κρίση, η οποία προέρχεται από τις γνωστικές διεργασίες του νου. Σημαντικό και καινοτομικό στοιχείο, σε σύγκριση με τη συμπεριφοριστική κατεύθυνση, είναι πως δίνεται ενδιαφέρον όχι τόσο στο περιβάλλον αλλά στο ίδιο το άτομο, δηλαδή δεν υιοθετεί κάποιος μια συμπεριφορά ασυνείδητα και άκριτα όπως τα ζώα, ως ανταπόκριση σε ένα ερέθισμα (βλ. πείραμα Skinner) αλλά το άτομο υιοθετεί μια συμπεριφορά που το ίδιο κρίνει ότι θέλει να την υιοθετήσει για δικούς του προσωπικούς λόγους. Σύμφωνα με τη θεωρία, οι λόγοι αυτοί της μίμησης μιας συμπεριφοράς είναι επειδή το άτομο παρατηρεί ότι αυτός που λειτουργεί ως πρότυπό του επιβραβεύεται για αυτήν τη συμπεριφορά που πράττει ή αντίθετα οι λόγοι που κάποιο άτομο δεν μιμείται μια συμπεριφορά είναι γιατί αυτός που την εφαρμόζει τιμωρείται. Όμως σε αυτό το σημείο διαφωνούμε με τη θεωρία καθώς υπάρχει και το ενδεχόμενο το άτομο να μη θεωρεί μια συμπεριφορά σωστή και συμφέρουσα για τον εαυτό του, ή να μην σκεφτεί τις διαδικασίες ενίσχυσης και τιμωρίας αλλά να την υιοθετεί γιατί έχει άλλους λόγους όπως για παράδειγμα να υιοθετεί μια συμπεριφορά από αντίδραση σε κάποιον ή σε κάτι, ή να μην εφαρμόζει μια συμπεριφορά που του υποδεικνύεται πάλι από αντίποινα, υπάρχει επίσης και το ενδεχόμενο κάποιο άτομο να επιθυμεί να τραβήξει την προσοχή και τα βλέμματα των άλλων και γι αυτό το λόγο να υιοθετεί μια συγκεκριμένη συμπεριφορά. Άλλο ένα σημείο για το οποίο διατυπώνουμε επιφυλάξεις είναι ότι η συγκεκριμένη θεωρία δεν ερμηνεύει το φαινόμενο ένα άτομο 26 Γεωργογιάννης, Π. (24), «Θεωρίες την Κοινωνικής Ψυχολογίας», Τόμος Α, Gutenberg (24), σελ Νασιάκου, Χαντζή, Φατούρου, Χαρίτου, (2), «Εισαγωγή στην Ψυχολογία», Τόμος Β, Gutenberg (2), σελ

17 να υιοθετεί μια συμπεριφορά και μετά από κάποιο χρονικό διάστημα να την κατακρίνει και να υιοθετεί την αντίθετή της. Τι συμβαίνει σε αυτήν την περίπτωση; Το άτομο δεν κρίνει τη συμπεριφορά με βάσει εάν επιβραβεύεται ή εάν τιμωρείται αυτός που την εφαρμόζει; Τι αλλάζει στη συγκεκριμένη περίπτωση; Τέλος άλλο ένα σημείο στο οποίο θα θέλαμε να σταθούμε είναι πως η συγκεκριμένη θεωρία δεν προβλέπει τι συμβαίνει με την υιοθέτηση συμπεριφορών από ομάδες ανθρώπων οι οποίες διαφέρουν πολιτισμικά. Λειτουργούν δηλαδή με τον ίδιο τρόπο σκέψης και κρίσης και οι μαθητές και οι αλλοδαποί; Σχέση της θεωρίας με το θέμα της εργασίας Η θεωρία αυτή είναι η εφόρμηση και η πηγή του προβληματισμού μας στη συγκεκριμένη εργασία. Είναι μια θεωρία που παρουσιάζει τη διαδικασία υιοθέτησης προτύπων και συμπεριφορών καθώς και τους λόγους τους οποίους έχει και συλλογίζεται κάποιος για να μιμηθεί και να υιοθετήσει μια συμπεριφορά ή για να απορρίψει μια άλλη. Διαβάζοντας τη θεωρία αυτή προβληματιστήκαμε έντονα για το αν αυτά που περιγράφει ισχύουν και στην περίπτωση των διαφορετικών πολιτισμικά ομάδων ανθρώπων. Έτσι, όπως καταλαβαίνουμε, η παραπάνω θεωρία έχει άμεση σχέση με την παρούσα εργασία, καθώς η εργασία μας προέκυψε κατά κύριο λόγο από την κοινωνικογνωστική θεωρία που κύριος εκπρόσωπός της ήταν ο Bandura Ο ρόλος των προτύπων και η διαπολιτισμική επικοινωνία Εισαγωγικά για το ρόλο των προτύπων και τη διαπολιτισμική επικοινωνία Κάθε κοινωνία προβάλλει πρότυπα τα οποία προβάλλουν με τη σειρά τους κάποιες συμπεριφορές. Οι διάφοροι θεσμοί, δηλαδή, κάθε κοινωνίας, όπως είναι η οικογένεια, το σχολείο, ο στρατός, η θρησκεία, τα Μ.Μ.Ε κ.α. προβάλλουν συγκεκριμένα πρότυπα τα οποία εκδηλώνουν συγκεκριμένες συμπεριφορές, είτε ενάρετες είτε απρεπείς. Αυτές οι συμπεριφορές λειτουργούν ως πρότυπες συμπεριφορές για τα μέλη της κοινωνίας, και ιδιαίτερα για τα παιδιά και νεαρά άτομα, τα οποία τις υιοθετούν είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα. Οι, για παράδειγμα, υιοθετούν πρότυπα που προβάλλονται από την ελληνική κοινωνία, οι Βούλγαροι από την βουλγαρική κοινωνία κ.λ.π. Όμως τι συμβαίνει με τις ομάδες εκείνες που μεταναστεύουν και αφήνουν την πατρίδα τους και ζουν σε κάποια άλλη χώρα; Τα παιδιά τους τι πρότυπα θα υιοθετήσουν, αυτά που προβάλλει η χώρα προέλευσής τους ή αυτά που προβάλλει η χώρα υποδοχής τους; Τα παραπάνω ερωτήματα μας αφορούν άμεσα καθώς εξαιτίας της ένταξής μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και της παγκοσμιοποίησης έχουν ανοίξει τα σύνορα μεταξύ των χωρών και πλέον οι πληθυσμοί μετακινούνται και αλλάζουν τόπο διαμονής πολύ ευκολότερα με σκοπό ένα καλύτερο οικονομικό επίπεδο. Με τα νέα αυτά δεδομένα, και γνωρίζοντας ότι στην Ελλάδα υπάρχει ένας αρκετά μεγάλος πληθυσμός αλλοδαπών δικαίως ασχολούμαστε με τα πρότυπα των Ελλήνων και των αλλοδαπών μαθητών. Ακούγεται απόλυτα φυσιολογικό το γεγονός ότι το περιβάλλον στο οποίο ανατρεφόμαστε και ζούμε, οι εμπειρίες και τα ερεθίσματά μας από αυτό επηρεάζουν τη συμπεριφορά μας και επομένως τις επιλογές μας. Σαν αποτέλεσμα αυτού είναι ότι 17

18 ένα άτομο που μεγάλωσε σε αλβανική οικογένεια είναι πιθανό να συμπεριφέρεται διαφορετικά από κάποιο άλλο άτομο που μεγάλωσε σε ελληνική οικογένεια και υπάρχει ενδεχόμενο να διαφέρουν επίσης και στην υιοθέτηση πρότυπων συμπεριφορών. Θα είναι ίδια άραγε τα πρότυπα των Ελλήνων μαθητών από τους αλλοδαπούς μαθητές ή όχι; Όλα αυτά τα ερωτήματα που μας απασχολούν και άλλα περισσότερα για τα οποία είναι απόλυτα φυσιολογικό να αναρωτιέται κανείς, παρουσιάζονται παρακάτω μετά από την αποσαφήνιση των όρων πρότυπο, επικοινωνία, διαπολιτισμικότητα και διαπολιτισμική επικοινωνία, οι οποίοι είναι από τις βασικότερες έννοιες μέσα σε αυτήν της εργασία, γι αυτό και θεωρούμε αναγκαίο ο αναγνώστης να μπορέσει εύκολα να καταλάβει τι ακριβώς εννοούμε όταν χρησιμοποιούμε καθέναν από αυτούς Αποσαφήνιση των όρων Ο όρος «πρότυπο» Ο όρος πρότυπο αντιπροσωπεύει το ιδανικό παράδειγμα προς μίμηση, κάτι που λαμβάνεται ως υπόδειγμα. Ένα πρότυπο μπορεί να είναι ένα συγκεκριμένο πρόσωπο, μια κατάσταση, μια συμπεριφορά ή ακόμα και ένας θεσμός. Με τον όρο «κοινωνικά πρότυπα», συγκεκριμένα, εννοούμε «τις αποδεκτές μορφές συμπεριφοράς στα πλαίσια ενός κοινωνικού συνόλου, τα πρότυπα αυτά αντανακλούν τις αρχές της κοινωνίας. Στην αγωγή πρόκειται για διαδικασία μίμησης, η οποία στην παιδική κυρίως ηλικία είναι πολύ έντονη και χαρακτηριστική» 28. Στην παρούσα εργασία θα ασχοληθούμε με τα πρόσωπα που λειτουργούν ως πρότυπα προβάλλοντας συγκεκριμένες συμπεριφορές,μέσω της τηλεόρασης, οι οποίες και αποτελούν για τα άτομα νεαρής ηλικίας κυρίως «πρότυπες συμπεριφορές» καθώς συχνά παρατηρείται ότι τις υιοθετούν. Το πρότυπο έχει την έννοια του προσώπου στο οποίο κάποιος θέλει να μοιάσει και του οποίου το παράδειγμα θέλει να ακολουθήσει καθώς λειτουργεί ως αντικείμενο μίμησης Ο όρος «επικοινωνία» Ο όρος επικοινωνία αναφέρεται συνοπτικά στην κοινωνική επαφή, και όλες τις διαδικασίες της αποδοχής ή της αποστολής πληροφοριών. Η επικοινωνία, η οποία είναι μια απαραίτητη προϋπόθεση για την ύπαρξη κοινωνικής ζωής, βασίζεται στην αντίληψη και έχει στόχο τη σκόπιμη ή όχι μετάδοση πληροφοριών οι οποίες είτε θα ενημερώσουν είτε θα επηρεάσουν το άτομο ή την ομάδα που δέχεται τις πληροφορίες. Κατά την επικοινωνία είναι απαραίτητοι τέσσερις παράγοντες, ο πομπός, η πληροφορία, το μέσο και ο δέκτης. Υπάρχει η λεκτική επικοινωνία και η μη λεκτική, η πρώτη ονομάζεται έτσι καθώς οι πληροφορίες μεταδίδονται μέσω της γλώσσας ενώ στη δεύτερη η πληροφορίες μεταδίδονται μέσω της μιμητικής και των χειρονομιών και το κυριότερο όργανό της είναι το πρόσωπο στο οποίο σκιαγραφούνται κυρίως τα συναισθήματα. Διακρίνονται τρία βασικά είδη επικοινωνίας, η εσωπροσωπική, η οποία λαμβάνει 28 Παπαδόπουλος, Ν. (25) «Λεξικό της Ψυχολογίας», Σύγχρονη Εκδοτική: 25, σελ Τεγόπουλος Φυτράκης, (1999) «Μείζον Ελληνικό Λεξικό», Εκδόσεις Αρμονία:

19 χώρα εντός του ατόμου, η διαπροσωπική, η οποία αναφέρεται στην ανταλλαγή δυο τουλάχιστον ατόμων και η σχετική με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, που αναφέρεται στην ανταλλαγή καταναλωτών χρηστών των Μ.Μ.Ε. Τα δυο τελευταία είδη επικοινωνίας, η διαπροσωπική και η σχετική με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, είναι αντικείμενο μελέτης και από την Κοινωνική Ψυχολογία Ο όρος «διαπολιτισμικότητα» Ο όρος «διαπολιτισμικότητα» είναι πολύ διαδεδομένη έννοια στις μέρες μας. Ακούμε για διαπολιτισμική κοινωνία, για διαπολιτισμική εκπαίδευση, για διαπολιτισμική επικοινωνία κ.λ.π. Τι εννοούμε όμως αναφέροντας τον όρο αυτό; «Με τον όρο «διαπολιτισμικότητα» υποδηλώνεται το χαρακτηριστικό του συγκερασμού δυο πολιτισμών στο ίδιο το άτομο ή στο ίδιο σύνολο ατόμων. Το άτομο, το σύνολο ατόμων, το έθνος θα πρέπει, δηλαδή, να έχει συγκεράσει στην πολιτισμική ταυτότητα χαρακτηριστικά δύο πολιτισμών και να έχει δημιουργήσει ως εκ τούτου μια νέα πολιτισμικά ταυτότητα. Επομένως, το άτομο, το σύνολο ατόμων ή το έθνος που διαθέτει τα χαρακτηριστικά αυτού του συγκερασμού δύο πολιτισμών, μπορούμε να πούμε ότι το διαπολιτισμικό άτομο, ή διαπολιτισμική ομάδα ή το διαπολιτισμικό έθνος.» Με έναν πιο συνοπτικό ορισμό, θα λέγαμε, πως η διαπολιτισμικότητα ορίζεται ως «η διαδικασία με την οποία άτομα, ομάδες ατόμων ή έθνη διαφορετικών πολιτισμών αντιλαμβάνονται, αναγνωρίζουν και βιώνουν την πολιτισμική ετερότητα, δημιουργούν συνθήκες συνεργασίας μεταξύ τους και υιοθετούν χαρακτηριστικά αυτών των διαφορετικών πολιτισμών». 31 Ακολουθεί ένα σχήμα το οποίο απεικονίζει τη σχέση μεταξύ της Διαπολιτισμικής Επικοινωνίας Εκπαίδευσης Παιδαγωγικής ως μορφές της Διαπολιτισμικότητας. Διαπολιτισμικότητα Διαπολιτισμική Επικοινωνία Διαπολιτισμική Εκπαίδευση Διαπολιτισμική Παιδαγωγική Σχήμα Παπαδόπουλος, Ν. (25) «Λεξικό της Ψυχολογίας», Σύγχρονη Εκδοτική: 25, σελ Γεωργογιάννης, Π. (27) «Βηματισμοί για μια αλλαγή στην εκπαίδευση: Διαπολιτισμική Κοινωνική Ψυχολογία και Έρευνα», Μη χρηματοδοτούμενο ερευνητικό πρόγραμμα, Αυτοέκδοση, Πάτρα 27, σελ Γεωργογιάννης, Π. (27) «Βηματισμοί για μια αλλαγή στην εκπαίδευση: Διαπολιτισμική Κοινωνική Ψυχολογία και Έρευνα», Μη χρηματοδοτούμενο ερευνητικό πρόγραμμα, Αυτοέκδοση, Πάτρα 27, σελ

20 Ο όρος «διαπολιτισμική επικοινωνία» Ο όρος «διαπολιτισμική επικοινωνία», όπως σκιαγραφείται και στο σχήμα 1, είναι ένας επιμέρους όρος της διαπολιτισμικότητας. «Ενώ με τον όρο «διαπολιτισμικότητα» εννοούμε τον συγκερασμό πολιτισμικών χαρακτηριστικών διαφόρων πολιτισμών στο ίδιο το άτομο, σε σύνολο ατόμων ενός έθνους ή στο έθνος γενικά, με τον όρο «διαπολιτισμική επικοινωνία» εννοούμε πρώτον την πρόθεση ή και την αναγκαιότητα για επικοινωνία, που μπορεί να πραγματωθεί σε ένα μακρο- ή μίκρο-επίπεδο». 33 Διαπολιτισμική επικοινωνία υπάρχει όταν ένα άτομο ή γενικότερα ένα έθνος εκφράζει την επιθυμία να επικοινωνήσει με άτομα ή έθνη διαφορετικών πολιτισμών και να πραγματοποιήσει αυτήν του την επιθυμία σε επίπεδο πολιτισμικό. «Οποιεσδήποτε ανταλλαγές μεταξύ εθνών ή κρατών ή πολιτισμών υποδηλώνουν την εκδήλωση μιας πρόθεσης για επικοινωνία και πραγμάτωσής της σε πολιτισμικό επίπεδο. Να σημειωθεί ότι η πρόθεση αυτή μπορεί να πραγματοποιηθεί τόσο σε εθνικό-διεθνικό επίπεδο όσο και σε διατομικό-διομαδικό» Ο ρόλος των προτύπων. Το παιδί χρησιμοποιεί την επιθετικότητα ως μέσο για την επίτευξη κάποιας επιθυμίας του ή προκειμένου να μιμηθεί επιθετικά πρότυπα. Τα παιδιά μαθαίνουν πολύ νωρίς ότι συμπεριφερόμενα επιθετικά εξασφαλίζουν κάποιο επιθυμητό αποτέλεσμα. Πολύ εύκολα, επίσης, μιμούνται επιθετικές συμπεριφορές τόσο των ενηλίκων όσο και των συνομήλικών τους. Η επίδραση των συνομήλικων είναι βραχυχρόνια και σύντομα ατονεί. Αντίθετα, η επιθετική συμπεριφορά ενός σημαντικού ενήλικου στη ζωή του παιδιού έχει συνεχή επίδραση και αποτελεί μοντέλο μίμησης και ταύτισης. Στην εποχή μας συζητείται σε μεγάλο βαθμό η συμμετοχή της τηλεόρασης και γενικότερα των μέσων μαζικής ενημέρωσης στην αύξηση της παιδικής επιθετικότητας, λόγω των βίαιων προτύπων και εικόνων που προβάλλουν. Τα παιδιά που μεγαλώνουν στην κυριολεξία μπροστά στην τηλεόραση βομβαρδίζονται από τις εικόνες ενός βίαιου κόσμου. Έχει εκτιμηθεί ότι το μέσο παιδί έχει δει 8. φόνους στην τηλεόραση μέχρι να αποφοιτήσει από το δημοτικό. Η συνεχόμενη έκθεση στη βία, μέσω της τηλεόρασης, συμβάλλει στην αύξηση της βίας, της επιθετικότητας και των φόβων του παιδιού, ενώ από την άλλη το απευαισθητοποιεί και μειώνει τη συμπόνιά του για τον πόνο των άλλων. Τα παιδιά που παρουσιάζουν ψυχολογικές διαταραχές, τείνουν να έχουν άγχος ή φόβους από τη φύση τους, αλλά και αυτά με μαθησιακές δυσκολίες είναι τα πιο επιρρεπή στις αρνητικές επιδράσεις της τηλεόρασης, καθώς δυσκολεύονται να φιλτράρουν τις πληροφορίες που παίρνουν και να κατανοήσουν αυτό που βλέπουν και τις συνέπειές του. Οι σκηνές βίας εμποτίζουν ακόμα και τα πολύ μικρά παιδιά, ενός ή δύο ετών, τα 33 Γεωργογιάννης, Π. (27) «Βηματισμοί για μια αλλαγή στην εκπαίδευση: Διαπολιτισμική Κοινωνική Ψυχολογία και Έρευνα», Μη χρηματοδοτούμενο ερευνητικό πρόγραμμα, Αυτοέκδοση, Πάτρα 27, σελ Γεωργογιάννης, Π. (27) «Βηματισμοί για μια αλλαγή στην εκπαίδευση: Διαπολιτισμική Κοινωνική Ψυχολογία και Έρευνα», Μη χρηματοδοτούμενο ερευνητικό πρόγραμμα, Αυτοέκδοση, Πάτρα 27, σελ

Η Θεωρία του Piaget για την εξέλιξη της νοημοσύνης

Η Θεωρία του Piaget για την εξέλιξη της νοημοσύνης Η Θεωρία του Piaget για την εξέλιξη της νοημοσύνης Σύμφωνα με τον Piaget, η νοημοσύνη είναι ένας δυναμικός παράγοντας ο οποίος οικοδομείται προοδευτικά, έχοντας σαν βάση την κληρονομικότητα, αλλά συγχρόνως

Διαβάστε περισσότερα

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Αναπτυξιακή Ψυχολογία Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Θέματα διάλεξης Η σημασία της αυτοαντίληψης Η φύση και το περιεχόμενο της αυτοαντίληψης Η ανάπτυξη της αυτοαντίληψης Παράγοντες

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιογνωστική θεωρία Social Cognitive Theory

Κοινωνιογνωστική θεωρία Social Cognitive Theory Κοινωνιογνωστική θεωρία Social Cognitive Theory Πακλατζόγλου Σοφία Μουράτογλου Νικόλαος Καρολίδου Σωτηρία Παζάρσκη Γεωργία Γιολάντα ΠΕΣΥΠ 3 Απριλίου 2017 Θεσσαλονίκη Η μάθηση είναι διαδικασία πρόσκτησης

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ PSY 301 Φιορεντίνα Πουλλή. Μάθημα 1ο

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ PSY 301 Φιορεντίνα Πουλλή. Μάθημα 1ο ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ PSY 301 Φιορεντίνα Πουλλή 1 ΚΥΡΙΩΣ ΒΙΒΛΙΟ Τίτλος : Κοινωνική Ψυχολογία: Εισαγωγή στη μελέτη της κοινωνικής συμπεριφοράς Συγγραφέας : Κοκκινάκη, Φ. 2 Μάθημα 1 ον -Δομή Μαθήματος Τι είναι

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχολογία της προσωπικότητας θεωρίες.

Ψυχολογία της προσωπικότητας θεωρίες. Ψυχολογία της προσωπικότητας θεωρίες. Οι διάφορες θεωρίες προσωπικότητας προσπαθούν να απαντήσουν και να ερμηνεύσουν τα ακόλουθα ερωτήματα: α) Πώς είναι τα άτομα; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του ατόμου

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα 5 ο. Κοινωνικο-γνωστικές Προσεγγίσεις για τη Μάθηση: Θεωρητικές Αρχές και Εφαρμογές στην Εκπαίδευση. Κυριακή Γ. Γιώτα Ψυχολόγος MSc., Ph.D.

Μάθημα 5 ο. Κοινωνικο-γνωστικές Προσεγγίσεις για τη Μάθηση: Θεωρητικές Αρχές και Εφαρμογές στην Εκπαίδευση. Κυριακή Γ. Γιώτα Ψυχολόγος MSc., Ph.D. Μάθημα 5 ο Κοινωνικο-γνωστικές Προσεγγίσεις για τη Μάθηση: Θεωρητικές Αρχές και Εφαρμογές στην Εκπαίδευση Κυριακή Γ. Γιώτα Ψυχολόγος MSc., Ph.D. Κοινωνικογνωστικές θεωρίες Κοινωνική μάθηση (Bandura) Κοινωνικός

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα 5 ο. Κοινωνικο-γνωστικές Προσεγγίσεις για τη Μάθηση: Θεωρητικές Αρχές και Εφαρμογές στην Εκπαίδευση. Κυριακή Γ. Γιώτα Ψυχολόγος MSc., Ph.D.

Μάθημα 5 ο. Κοινωνικο-γνωστικές Προσεγγίσεις για τη Μάθηση: Θεωρητικές Αρχές και Εφαρμογές στην Εκπαίδευση. Κυριακή Γ. Γιώτα Ψυχολόγος MSc., Ph.D. Μάθημα 5 ο Κοινωνικο-γνωστικές Προσεγγίσεις για τη Μάθηση: Θεωρητικές Αρχές και Εφαρμογές στην Εκπαίδευση Κυριακή Γ. Γιώτα Ψυχολόγος MSc., Ph.D. Κοινωνικογνωστικές θεωρίες Κοινωνική μάθηση (Bandura) Κοινωνικός

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Μάθημα 6 ο. Κοινωνικο-γνωστικές Προσεγγίσεις για τη Μάθηση: Θεωρητικές Αρχές και Εφαρμογές στην Εκπαίδευση

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Μάθημα 6 ο. Κοινωνικο-γνωστικές Προσεγγίσεις για τη Μάθηση: Θεωρητικές Αρχές και Εφαρμογές στην Εκπαίδευση ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ Μάθημα 6 ο ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ 2017-2018 Κοινωνικο-γνωστικές Προσεγγίσεις για τη Μάθηση: Θεωρητικές Αρχές και Εφαρμογές στην Εκπαίδευση Κυριακή Γ. Γιώτα Ψυχολόγος MSc., Ph.D. Κοινωνικογνωστικές θεωρίες

Διαβάστε περισσότερα

Στυλιανός Βγαγκές - Βάλια Καλογρίδη. «Καθολικός Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Προσβάσιμου Ψηφιακού Εκπαιδευτικού Υλικού» -Οριζόντια Πράξη με MIS

Στυλιανός Βγαγκές - Βάλια Καλογρίδη. «Καθολικός Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Προσβάσιμου Ψηφιακού Εκπαιδευτικού Υλικού» -Οριζόντια Πράξη με MIS Εκπαιδευτικό υλικό βιωματικών δραστηριοτήτων και Θεατρικού Παιχνιδιού για την ευαισθητοποίηση μαθητών, εκπαιδευτικών και γονέων καθώς και για την καλλιέργεια ενταξιακής κουλτούρας στα σχολικά πλαίσια Στυλιανός

Διαβάστε περισσότερα

ΩΡΑ ΓΙΑ ΚΙΝΟΥΜΕΝΑ ΣΧΕΔΙΑ ΕΠΙΡΡΟΗ ΚΙΝΟΥΜΕΝΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΣΤΗ ΠΑΙΔΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

ΩΡΑ ΓΙΑ ΚΙΝΟΥΜΕΝΑ ΣΧΕΔΙΑ ΕΠΙΡΡΟΗ ΚΙΝΟΥΜΕΝΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΣΤΗ ΠΑΙΔΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ 9 ο ΓΕΛ Πατρών ΩΡΑ ΓΙΑ ΚΙΝΟΥΜΕΝΑ ΣΧΕΔΙΑ ΕΠΙΡΡΟΗ ΚΙΝΟΥΜΕΝΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΣΤΗ ΠΑΙΔΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΑΡΑΚΙΤΣΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΟΛΙΑΒΡΑ ΦΩΤΕΙΝΗ ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΦΩΤΕΙΝΗ ΣΥΛΑΙΔΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΟΜΑΔΑ: Tom&Jerry Υπεύθυνοι καθηγητές:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες. Θεματική Ενότητα 5: Σχολές σκέψης στην ψυχολογία: III

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες. Θεματική Ενότητα 5: Σχολές σκέψης στην ψυχολογία: III ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες Θεματική Ενότητα 5: Σχολές σκέψης στην ψυχολογία: III Θεματική Ενότητα 5: Στόχοι: Η εισαγωγή των φοιτητών στην ψυχολογική προσέγγιση της Σχολής

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΚΑΙ ΠΑΛΙΝΝΟΣΤΟΥΝΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ

ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΚΑΙ ΠΑΛΙΝΝΟΣΤΟΥΝΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΚΑΙ ΠΑΛΙΝΝΟΣΤΟΥΝΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ Τερψιχόρη Γκιόκα Μέλος ΠΟΔ Αττικής Η «Συμβουλευτική Ψυχολογία» είναι ο εφαρμοσμένος κλάδος της Ψυχολογίας, ο οποίος διευκολύνει την δια βίου προσωπική

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτική Τεχνολογία και Θεωρίες Μάθησης

Εκπαιδευτική Τεχνολογία και Θεωρίες Μάθησης Θεωρίες Μάθησης Εκπαιδευτική Τεχνολογία και Θεωρίες Μάθησης Κάθε εκπαιδευτικός (εκούσια ή ακούσια) υιοθετεί μια θεωρία μάθησης. Το ίδιο ισχύει και για τις διάφορες εκπαιδευτικές τεχνολογίες. Για την εισαγωγή

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Μάθημα 1 ο Εισαγωγή στις βασικές έννοιες Προτεινόμενη Βιβλιογραφία Elliot, S. N., Kratochwill, T. R., Cook, J. L., & Travers, J. F. (2008). Εκπαιδευτική Ψυχολογία: Αποτελεσματική

Διαβάστε περισσότερα

Parents for All. KA2 Στρατηγική Σύμπραξη για Καινοτομία στην Εκπαίδευση Ενηλίκων ASSESSMENT TOOLKIT

Parents for All. KA2 Στρατηγική Σύμπραξη για Καινοτομία στην Εκπαίδευση Ενηλίκων ASSESSMENT TOOLKIT KA2 Στρατηγική Σύμπραξη για Καινοτομία στην Εκπαίδευση Ενηλίκων Αρχική αξιολόγηση στάσεων και εκπαιδευτικών αναγκών ΑΡΧΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΑΣΕΩΝ 5 = Συμφωνώ απολύτως 4 = Συμφωνώ 3 = Δεν είμαι βέβαιος/η 2

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥΣ;

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥΣ; Η επαγγελματική ανάπτυξη και η ανθρώπινη ανάπτυξη συνδέονται. Η εξελικτική πορεία του ατόμου δεν κλείνει με την είσοδό του στο επάγγελμα ή σε έναν οργανισμό αλλά αντίθετα, την στιγμή εκείνη αρχίζει μία

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ 2016-2017 Μάθημα 1 ο Εισαγωγή στις βασικές έννοιες Προτεινόμενη Βιβλιογραφία Elliot, S. N., Kratochwill, T. R., Cook, J. L., & Travers, J. F. (2008). Εκπαιδευτική Ψυχολογία: Αποτελεσματική

Διαβάστε περισσότερα

Κάθε επιλογή, κάθε ενέργεια ή εκδήλωση του νηπιαγωγού κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι σε άμεση συνάρτηση με τις προσδοκίες, που

Κάθε επιλογή, κάθε ενέργεια ή εκδήλωση του νηπιαγωγού κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι σε άμεση συνάρτηση με τις προσδοκίες, που ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι προσδοκίες, που καλλιεργούμε για τα παιδιά, εμείς οι εκπαιδευτικοί, αναφέρονται σε γενικά κοινωνικά χαρακτηριστικά και παράλληλα σε ατομικά ιδιοσυγκρασιακά. Τέτοια γενικά κοινωνικο-συναισθηματικά

Διαβάστε περισσότερα

MAΘΗΜΑ 4-ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ P S Y 2 0 5 - M Α Θ Η Μ Α 4 Ο 1

MAΘΗΜΑ 4-ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ P S Y 2 0 5 - M Α Θ Η Μ Α 4 Ο 1 MAΘΗΜΑ 4-ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ P S Y 2 0 5 - M Α Θ Η Μ Α 4 Ο 1 ΔΟΜΗ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Η ψυχοδυναμική προσέγγιση Η συμπεριφορική προσέγγιση P S Y 2 0 5 - M Α Θ Η Μ Α 4 Ο 2 ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΡΕΥΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΝΑΠΤΥΧΘΗΚΑΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΤΜΗΜΑ ΘΕΑΤΡΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Διδάσκουσα: Μαρία Δασκολιά Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Τμήμα Φ.Π.Ψ. Εαρινό εξάμηνο 2018-2019 ΕΝΟΤΗΤΑ 2: ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Η επιστημονική

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΑΣΠΑΙΤΕ ΕΠΑΙΚ 2013-2014 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ : ΜΑΥΡΙΚΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ «Ο ΕΝΣΤΕΡΝΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ-ΕΝΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ» ΣΤΑΜΑΤΑΚΗ ΜΑΡΙΑ ΤΣΕΜΕΚΙΔΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑ ΣΥΝΤΥΧΑΚΗΣ ΜΑΝΩΛΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών

Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών Πηγή: Δημάκη, Α. Χαϊτοπούλου, Ι. Παπαπάνου, Ι. Ραβάνης, Κ. Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών: μια ποιοτική προσέγγιση αντιλήψεων μελλοντικών νηπιαγωγών. Στο Π. Κουμαράς & Φ. Σέρογλου (επιμ.). (2008).

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Γ: ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ-ΠΑΙΔΙΚΟΙ ΦΟΒΟΙ

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Γ: ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ-ΠΑΙΔΙΚΟΙ ΦΟΒΟΙ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Γ: ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ-ΠΑΙΔΙΚΟΙ ΦΟΒΟΙ ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ: ΕΓΓΕΝΗΣ Η ΕΠΙΚΤΗΤΗ; Η επιθετικότητα είναι η πιο κοινή συναισθηματική αντίδραση του νηπίου. Διαφορετικές απόψεις έχουν διατυπωθεί

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Νάκου Αλεξάνδρα Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής Ο όρος ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ δημιουργεί μία αίσθηση ασάφειας αφού επιδέχεται πολλές εξηγήσεις. Υπάρχει συνεχής διάλογος και προβληματισμός ακόμα

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία

Εισαγωγή. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία The project Εισαγωγή ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και διδασκαλία Στόχοι Να κατανοήσετε τις έννοιες της κοινωνικοπολιτισμικής ετερότητας και ένταξης στο χώρο της

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΣ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Διαστάσεις της διαφορετικότητας Τα παιδιά προέρχονται

Διαβάστε περισσότερα

Στόχος της ψυχολογικής έρευνας:

Στόχος της ψυχολογικής έρευνας: Στόχος της ψυχολογικής έρευνας: Συστηματική περιγραφή και κατανόηση των ψυχολογικών φαινομένων. Η ψυχολογική έρευνα χρησιμοποιεί μεθόδους συστηματικής διερεύνησης για τη συλλογή, την ανάλυση και την ερμηνεία

Διαβάστε περισσότερα

Θεωρίες για την Ανάπτυξη

Θεωρίες για την Ανάπτυξη Θεωρίες για την Ανάπτυξη Πολιτισμική προσέγγιση (Vygotsky) Βιο-οικολογική προσέγγιση Bronfenbrenner ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ Ι 2015-16 Καλλιρρόη Παπαδοπούλου ΕΚΠΑ/ΤΕΑΠΗ ΒΑΣΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Vygotsky, L.S. (1978/1997)

Διαβάστε περισσότερα

Πολλοί άνθρωποι θεωρούν λανθασμένα ότι δεν είναι «ψυχικά δυνατοί». Άλλοι μπορεί να φοβούνται μήπως δεν «φανούν» ψυχικά δυνατοί στο περιβάλλον τους.

Πολλοί άνθρωποι θεωρούν λανθασμένα ότι δεν είναι «ψυχικά δυνατοί». Άλλοι μπορεί να φοβούνται μήπως δεν «φανούν» ψυχικά δυνατοί στο περιβάλλον τους. Πολλοί άνθρωποι θεωρούν λανθασμένα ότι δεν είναι «ψυχικά δυνατοί» Άλλοι μπορεί να φοβούνται μήπως δεν «φανούν» ψυχικά δυνατοί στο περιβάλλον τους Η αυτοεικόνα μας «σχηματίζεται» ως ένα σχετικά σταθερό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ. Μάθηση - Κλασική εξάρτηση -Συντελεστική εξάρτηση - Λειτουργική εξάρτηση

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ. Μάθηση - Κλασική εξάρτηση -Συντελεστική εξάρτηση - Λειτουργική εξάρτηση ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Μάθηση - Κλασική εξάρτηση -Συντελεστική εξάρτηση - Λειτουργική εξάρτηση 1 Συµπεριφορισµός Κυρίαρχο θεωρητικό πλαίσιο στην Ψυχολογία Κατά το Συµπεριφορισµό: Ησυµπεριφορά

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτική Ψυχολογία Μάθημα 2 ο. Γνωστικές Θεωρίες για την Ανάπτυξη: Θεωρητικές Αρχές και Εφαρμογές στην Εκπαίδευση

Εκπαιδευτική Ψυχολογία Μάθημα 2 ο. Γνωστικές Θεωρίες για την Ανάπτυξη: Θεωρητικές Αρχές και Εφαρμογές στην Εκπαίδευση Εκπαιδευτική Ψυχολογία Μάθημα 2 ο Γνωστικές Θεωρίες για την Ανάπτυξη: Θεωρητικές Αρχές και Εφαρμογές στην Εκπαίδευση Αντιπαράθεση φύσης ανατροφής η ανάπτυξη είναι προκαθορισμένη κατά την γέννηση από την

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ Γ ΤΑΞΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ Γ ΤΑΞΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ Γ ΤΑΞΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ γνώση + ικανότητα επικοινωνίας χρήσιμη & απαραίτητη αποτελεσματικότητα στον επαγγελματικό χώρο αποτελεσματικότητα στις ανθρώπινες σχέσεις Περισσότερο

Διαβάστε περισσότερα

Η παιδαγωγική σχέση: αλληλεπίδραση και επικοινωνία μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητή

Η παιδαγωγική σχέση: αλληλεπίδραση και επικοινωνία μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητή ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ αλληλεπίδραση και επικοινωνία μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητή Ενότητα 8 η : Η σημασία της ποιότητας της σχέσης εκπαιδευτικού-μαθητή Κωνσταντίνος

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογική εξήγηση των δυσκολιών στην ανθρώπινη επικοινωνία - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχολόγ

Βιολογική εξήγηση των δυσκολιών στην ανθρώπινη επικοινωνία - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχολόγ Οι άνθρωποι κάνουμε πολύ συχνά ένα μεγάλο και βασικό λάθος, νομίζουμε ότι αυτό που λέμε σε κάποιον άλλον, αυτός το εκλαμβάνει όπως εμείς το εννοούσαμε. Νομίζουμε δηλαδή ότι ο «δέκτης» του μηνύματος το

Διαβάστε περισσότερα

Η φύση της προκατάληψης (Allport, 1954).

Η φύση της προκατάληψης (Allport, 1954). Η φύση της προκατάληψης (Allport, 1954). Για τον Allport η προκατάληψη αποτελεί το σχηματισμό γνώμης χωρίς να έχουμε επαρκή στοιχεία. Ακόμα και όταν κάποιος επικαλείται επαρκή στοιχεία συχνά συμβαίνει

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΟΤΗΤΑ 3: ΣΚΟΠΟI ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ 3: ΣΚΟΠΟI ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 3: ΣΚΟΠΟI ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Αγωγή α) Σύνολο από σκόπιμες, προγραμματισμένες και μεθοδευμένες ενέργειες και επιδράσεις (β) Διαδικασίες και επιδράσεις του ευρύτερου κοινωνικο-πολιτιστικού περιβάλλοντος

Διαβάστε περισσότερα

Θεοδωράκης, Γ., & Χασάνδρα, Μ. (2006). Θεσσαλονίκη. Εκδ. Χριστοδουλίδη

Θεοδωράκης, Γ., & Χασάνδρα, Μ. (2006). Θεσσαλονίκη. Εκδ. Χριστοδουλίδη Θεοδωράκης, Γ., & Χασάνδρα, Μ. (2006). Θεσσαλονίκη. Εκδ. Χριστοδουλίδη Μέσα από την εκπαιδευτική διαδικασία οι μαθητές δέχονται κυρίως γνώσεις που είτε τις απομνημονεύουν για ένα χρονικό διάστημα, είτε

Διαβάστε περισσότερα

Παναής Κασσιανός, δάσκαλος Διευθυντής του 10ου Ειδικού Δ.Σ. Αθηνών (Μαρασλείου)

Παναής Κασσιανός, δάσκαλος Διευθυντής του 10ου Ειδικού Δ.Σ. Αθηνών (Μαρασλείου) Παναής Κασσιανός, δάσκαλος Διευθυντής του 10ου Ειδικού Δ.Σ. Αθηνών (Μαρασλείου) Ομιλία-συζήτηση με βασικό άξονα προσέγγισης το Φάσμα του Αυτισμού και με αφορμή το βιβλίο της Εύας Βακιρτζή «Το Αυγό» στο

Διαβάστε περισσότερα

Δεύτερη Συνάντηση ΜΑΘΗΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΟΜΑΔΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ. Κάππας Σπυρίδων

Δεύτερη Συνάντηση ΜΑΘΗΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΟΜΑΔΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ. Κάππας Σπυρίδων Δεύτερη Συνάντηση ΜΑΘΗΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΟΜΑΔΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ Κάππας Σπυρίδων ΟΜΑΔΑ είναι μια συνάθροιση ατόμων στην οποία το καθένα έχει συνείδηση της παρουσίας των άλλων, ενώ ταυτόχρονα βιώνει κάποια μορφή εξάρτησης

Διαβάστε περισσότερα

Στη θεωρία του L.S. Vygotsky ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΙΙ. Καλλιρρόη Παπαδοπούλου ΕΚΠΑ/ΤΕΑΠΗ

Στη θεωρία του L.S. Vygotsky ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΙΙ. Καλλιρρόη Παπαδοπούλου ΕΚΠΑ/ΤΕΑΠΗ Στη θεωρία του L.S. Vygotsky ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΙΙ Καλλιρρόη Παπαδοπούλου ΕΚΠΑ/ΤΕΑΠΗ Βασική βιβλιογραφία Vygotsky, L.S. (1978/1997) Νους στην Κοινωνία. Αθήνα: Gutenberg. Vygotsky, L.S. (1934/1987) Σκέψη

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ Επεξηγήσεις συμβόλων/αρχικών γραμμάτων:

ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ Επεξηγήσεις συμβόλων/αρχικών γραμμάτων: ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ 2009-10 Υ= Υποχρεωτικό Ε= Κατ επιλογήν υποχρεωτικό Επεξηγήσεις συμβόλων/αρχικών γραμμάτων: Κ= ενότητα μαθημάτων «Κοινωνία

Διαβάστε περισσότερα

Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ: Η Σχετικότητα και ο Χρονισμός της Πληροφορίας Σελ. 1

Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ: Η Σχετικότητα και ο Χρονισμός της Πληροφορίας Σελ. 1 Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ: Η Σχετικότητα και ο Χρονισμός της Πληροφορίας Σελ. 1 Μια σύνοψη του Βιβλίου (ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ): Η πλειοψηφία θεωρεί πως η Νόηση είναι μια διεργασία που συμβαίνει στον ανθρώπινο εγκέφαλο.

Διαβάστε περισσότερα

Διαπολιτισμική Εκπαίδευση

Διαπολιτισμική Εκπαίδευση Πρόγραμμα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης E-Learning Διαπολιτισμική Εκπαίδευση E-learning Οδηγός Σπουδών Το πρόγραμμα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ( e-learning ) του Πανεπιστημίου Πειραιά του Τμήματος Οικονομικής

Διαβάστε περισσότερα

7. Η ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ

7. Η ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ 7. Η ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΟΡΙΣΜΟΣ Η µάθηση είναι µία διαδικασία που επιφέρει κάποια σχετικά µόνιµη αλλαγή στη συµπεριφορά, η οποία παράγεται ως αποτέλεσµα της εµπειρίας του ατόµου. ιαδικασία σηµαίνει

Διαβάστε περισσότερα

Εφηβεία. Πώς επιδρά η σημερινή κοινωνία την ανάπτυξη του εφήβου; 21 ΓΕΛ ΑΘΗΝΑΣ ΤΜΗΜΑ Α1, ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Ν. ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ

Εφηβεία. Πώς επιδρά η σημερινή κοινωνία την ανάπτυξη του εφήβου; 21 ΓΕΛ ΑΘΗΝΑΣ ΤΜΗΜΑ Α1, ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Ν. ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ Εφηβεία Πώς επιδρά η σημερινή κοινωνία την ανάπτυξη του εφήβου; ΤΜΗΜΑ Α1, ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Ν. ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ 21 ΓΕΛ ΑΘΗΝΑΣ 1.Χαρακτηριστικά Εφηβεία 2.Δραστηριότητες 3.Κοινωνικοποίηση 1.Χαρακτηριστικά

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ Επεξηγήσεις συμβόλων/αρχικών γραμμάτων: ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ 2009-10 Υ= Υποχρεωτικό Κ= ενότητα μαθημάτων «Κοινωνία και Εκπαίδευση» Ε= Κατ

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Παιδαγωγική. Οργάνωση μαθήματος Αντικείμενο της Παιδαγωγικής Επιστήμης

Εισαγωγή στην Παιδαγωγική. Οργάνωση μαθήματος Αντικείμενο της Παιδαγωγικής Επιστήμης Εισαγωγή στην Παιδαγωγική Οργάνωση μαθήματος Αντικείμενο της Παιδαγωγικής Επιστήμης Εισαγωγή στην Παιδαγωγική Μάθημα επιλογής Διδάσκουσα: Ζουνχιά Αικατερίνη, Καθηγήτρια Αθλητικής Παιδαγωγικής Διάλεξη Κάθε

Διαβάστε περισσότερα

ΗΘΙΚΗ & ΗΘΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΟΝ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟ & ΣΤΗΝ Φ.Α.

ΗΘΙΚΗ & ΗΘΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΟΝ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟ & ΣΤΗΝ Φ.Α. ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΗΘΙΚΗ & ΗΘΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΟΝ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟ & ΣΤΗΝ Φ.Α. Μορέλα Έρη, PhD Ορισμοί Ηθική: σύνολο αρχών που ορίζουν τι είναι σωστό και

Διαβάστε περισσότερα

Η ανάπτυξη της Εποικοδομητικής Πρότασης για τη διδασκαλία και τη μάθηση του μαθήματος της Χημείας. Άννα Κουκά

Η ανάπτυξη της Εποικοδομητικής Πρότασης για τη διδασκαλία και τη μάθηση του μαθήματος της Χημείας. Άννα Κουκά Η ανάπτυξη της Εποικοδομητικής Πρότασης για τη διδασκαλία και τη μάθηση του μαθήματος της Χημείας Άννα Κουκά Μοντέλα για τη διδασκαλία της Χημείας Εποικοδομητική πρόταση για τη διδασκαλία «Παραδοσιακή»

Διαβάστε περισσότερα

Το μυστήριο της ανάγνωσης

Το μυστήριο της ανάγνωσης Βενετία Αποστολίδου Το μυστήριο της ανάγνωσης Γιατί κάποιοι διαβάζουν και κάποιοι όχι; Είναι σημαντική η ανάγνωση; Γιατί μας αρέσει η ανάγνωση; Τι είναι η φιλαναγνωσία; Τα σημερινά παιδιά διαβάζουν; Η

Διαβάστε περισσότερα

Μαθηση και διαδικασίες γραμματισμού

Μαθηση και διαδικασίες γραμματισμού Μαθηση και διαδικασίες γραμματισμού Τι είδους δραστηριότητα είναι ο γραμματισμός; Πότε, πώς και γιατί εμπλέκονται οι άνθρωποι σε δραστηριότητες εγγραμματισμού; Σε ποιες περιστάσεις και με ποιο σκοπό; Καθημερινές

Διαβάστε περισσότερα

Πέραν της θεωρίας του Piaget. Κ. Παπαδοπούλου ΕΚΠΑ/ΤΕΑΠΗ

Πέραν της θεωρίας του Piaget. Κ. Παπαδοπούλου ΕΚΠΑ/ΤΕΑΠΗ Πέραν της θεωρίας του Piaget Κ. Παπαδοπούλου ΕΚΠΑ/ΤΕΑΠΗ Προσεγγίσεις επεξεργασίας πληροφοριών Siegler, R. (2002) Πώς Σκέφτονται τα Παιδιά. Αθήνα: Gutenberg. Προσεγγίσεις επεξεργασίας πληροφοριών Η γνωστική

Διαβάστε περισσότερα

2/12/2014. Μάθηση είναι. Μάθηση είναι.. Το αντικείµενο µελέτης της ψυχολογίας. Το έργο του ψυχολόγου

2/12/2014. Μάθηση είναι. Μάθηση είναι.. Το αντικείµενο µελέτης της ψυχολογίας. Το έργο του ψυχολόγου Κλάδοι- περιοχές της Ψυχολογίας Το αντικείµενο µελέτης της ψυχολογίας Το έργο του ψυχολόγου Μάθηση είναι.. http://www.youtube.com/watch?v=mdntbgrpeeu&nr=1 Μάθηση είναι η νοητική διεργασία µε την οποία

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Εσωτερικοποίηση του πολιτιστικού υποσυστήματος και εκπαίδευση: Talcott Parsons

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Εσωτερικοποίηση του πολιτιστικού υποσυστήματος και εκπαίδευση: Talcott Parsons Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Εσωτερικοποίηση του πολιτιστικού υποσυστήματος και εκπαίδευση: Talcott Parsons Διδάσκων: Δρ. Βασίλης Ντακούμης 1 Διάγραμμα της παρουσίασης Μάθημα 3ο (σελ. 67-79) 2 Talcott

Διαβάστε περισσότερα

Φοιτήτρια: Τσαρκοβίστα Βικτώρια (Α.Μ. 12517) Επιβλέπων καθηγητής: Χριστοδουλίδης Παύλος

Φοιτήτρια: Τσαρκοβίστα Βικτώρια (Α.Μ. 12517) Επιβλέπων καθηγητής: Χριστοδουλίδης Παύλος Φοιτήτρια: Τσαρκοβίστα Βικτώρια (Α.Μ. 12517) Επιβλέπων καθηγητής: Χριστοδουλίδης Παύλος Tα παιδιά με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες παρουσιάζουν προβλήματα στις βασικές ψυχολογικές διαδικασίες που περιλαμβάνονται

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας

Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας Τμήμα Ιατρικών εργαστηρίων & Προσχολικής Αγωγής Συντονίστρια: Επίκουρη Καθηγήτρια, Ελένη Μουσένα [Σύγχρονες Τάσεις στην Παιδαγωγική Επιστήμη] «Παιδαγωγικά μέσω Καινοτόμων

Διαβάστε περισσότερα

Γενική Παιδαγωγική. Οργάνωση μαθήματος Αντικείμενο της Παιδαγωγικής Επιστήμης

Γενική Παιδαγωγική. Οργάνωση μαθήματος Αντικείμενο της Παιδαγωγικής Επιστήμης Γενική Παιδαγωγική Οργάνωση μαθήματος Αντικείμενο της Παιδαγωγικής Επιστήμης Γενική Παιδαγωγική Α Εξάμηνο Διδάσκουσα: Ζουνχιά Κατερίνα, Καθηγήτρια Αθλητικής Παιδαγωγικής Διάλεξη Κάθε Τρίτη 14:00-16:00

Διαβάστε περισσότερα

The Jobbies. 14ο ΓΕΛ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. Project Β τριμήνου «Το επάγγελμα που επιλέγω» Αντωνιάδου Δέσποινα. Βάκουλης Παναγιώτης.

The Jobbies. 14ο ΓΕΛ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. Project Β τριμήνου «Το επάγγελμα που επιλέγω» Αντωνιάδου Δέσποινα. Βάκουλης Παναγιώτης. The Jobbies 1ο ΓΕΛ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Project Β τριμήνου 2013-201 «Το επάγγελμα που επιλέγω» Αντωνιάδου Δέσποινα Βάκουλης Παναγιώτης Δοξάκης Δημήτρης Δρούγκας Στάθης Καρβουνίδης Χάρης Η επιρροή που ασκούν οι

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕ 800 Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης (κοινωνικοποίηση διαπολιτισμικότητα)

ΚΕ 800 Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης (κοινωνικοποίηση διαπολιτισμικότητα) ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΕ 800 Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης (κοινωνικοποίηση διαπολιτισμικότητα) Ενότητα 10: Μοντέλα εκπαίδευσης μειονοτήτων Αναστασία Κεσίδου

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΕΛΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ

ΜΑΘΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΕΛΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΜΑΘΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΕΛΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΜΕΡΟΣ Α-ESSAY QUESTIONS-ΑΠΑΝΤΗΣΤΕ ΣΕ 5 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1.Αναλύστε την Κοινωνική διάσταση της κοινωνικής ψυχολογίας μπορείτε να αναφερθείτε

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ. Φιλία Ίσαρη Επίκουρη Καθηγήτρια Συμβουλευτικής Ψυχολογίας Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ. Φιλία Ίσαρη Επίκουρη Καθηγήτρια Συμβουλευτικής Ψυχολογίας Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ Φιλία Ίσαρη Επίκουρη Καθηγήτρια Συμβουλευτικής Ψυχολογίας Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΥΝ-ΒΟΥΛΕΥΟΜΑΙ=συνεξετάζω με κάποιον το πρόβλημα του και

Διαβάστε περισσότερα

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 1: Εισαγωγή στην αναπτυξιακή Ψυχολογία

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 1: Εισαγωγή στην αναπτυξιακή Ψυχολογία Αναπτυξιακή Ψυχολογία Διάλεξη 1: Εισαγωγή στην αναπτυξιακή Ψυχολογία Θέματα Διάλεξης Το πεδίο της αναπτυξιακής ψυχολογίας Η δια βίου προσέγγιση στην ανάπτυξη Σημαντικά θέματα στην αναπτυξιακή ψυχολογία

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΣΕΙΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ

ΣΧΕΣΕΙΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ Ετήσιο Διαδικτυακό Διαπανεπιστημιακό Σεμινάριο 2011-2012 Στη Διοίκηση της Εκπαίδευσης και τη Διαπολιτισμική Πραγματικότητα ΣΧΕΣΕΙΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ Ονοματεπώνυμο: Μπούτσκου Λεμονιά ΠΕ03

Διαβάστε περισσότερα

Έστω λοιπόν ότι το αντικείμενο ενδιαφέροντος είναι. Ας δούμε τι συνεπάγεται το κάθε. πριν από λίγο

Έστω λοιπόν ότι το αντικείμενο ενδιαφέροντος είναι. Ας δούμε τι συνεπάγεται το κάθε. πριν από λίγο Μορφές Εκπόνησης Ερευνητικής Εργασίας Μαρία Κουτσούμπα Έστω λοιπόν ότι το αντικείμενο ενδιαφέροντος είναι «η τηλεδιάσκεψη». Ας δούμε τι συνεπάγεται το κάθε ερευνητικό ερώτημα που θέσαμε πριν από λίγο Κουτσούμπα/Σεμινάριο

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΟΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΕ ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ

ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΟΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΕ ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΘΕΩΡΙΩΝ ΜΑΘΗΣΗΣ Η ΘΕΩΡΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Το φαινόμενο της είναι δύσκολο να περιγραφεί με την βοήθεια ο- ρισμού ή ως συγκεκριμένο φυσικό ή άλλο φαινόμενο ή προϊόν

Διαβάστε περισσότερα

(γλώσσα και σχολική αποτυχία γλώσσα και. συµπεριφοράς) ρ. Πολιτικής Επιστήµης και Ιστορίας Σχολικός Σύµβουλος Π.Ε. 70

(γλώσσα και σχολική αποτυχία γλώσσα και. συµπεριφοράς) ρ. Πολιτικής Επιστήµης και Ιστορίας Σχολικός Σύµβουλος Π.Ε. 70 Προβλήµατα διγλωσσίας ίγλωσση εκπαίδευση (γλώσσα και σχολική αποτυχία γλώσσα και µαθησιακές δυσκολίες προβλήµατα συµπεριφοράς) Σαλτερής Νίκος ρ. Πολιτικής Επιστήµης και Ιστορίας Σχολικός Σύµβουλος Π.Ε.

Διαβάστε περισσότερα

Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω

Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω Το όνειρο Ένα ζευγάρι περιμένει παιδί. Τότε αρχίζει να ονειρεύεται αυτό το παιδί. Κτίζει την εικόνα ενός παιδιού μέσα στο μυαλό του. Βάσει αυτής της εικόνας, κάνει

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ Αίαντος 3, 15235 Βριλήσσια Τηλ. 210-8063665, 6129290, Fax 210-8062113, e-mail: info@ergastirio.eu Site: www.ergastirio.eu Εισαγωγικό Πρόγραμμα σε Βασικές Έννοιες

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. ΠΡΟΛΟΓΟΣ (Παντελής Γεωργογιάννης) 19

Περιεχόμενα. ΠΡΟΛΟΓΟΣ (Παντελής Γεωργογιάννης) 19 έσπω Κυπριανού 5 Περιεχόμενα ΠΡΟΛΟΓΟΣ (Παντελής Γεωργογιάννης) 19 ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ 23 ιατύπωση του προβλήµατος 25 Οριοθέτηση του προβλήµατος 28 Αναγκαιότητα και χρησιµότητα της έρευνας 29 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Διαβάστε περισσότερα

TO ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ

TO ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ TO ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ Η λέξη ΠΑΙΧΝΊΔΙ προέρχεται από την λέξη παίχτης παίζω παις. Με την έννοια παιχνίδι ορίζουμε την κατ εξοχήν αυθόρμητη και ενδιαφέρουσα δραστηριότητα των παιδιών που έχει ως στόχο

Διαβάστε περισσότερα

Έννοιες Φυσικών Επιστημών Ι

Έννοιες Φυσικών Επιστημών Ι Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Έννοιες Φυσικών Επιστημών Ι Ενότητα 4: Θεωρίες διδασκαλίας μάθησης στη διδακτική των Φ.Ε. Σπύρος Κόλλας (Βασισμένο στις σημειώσεις του Βασίλη Τσελφέ)

Διαβάστε περισσότερα

Εφηβεία και Πρότυπα. 2)Τη στάση του απέναντι στους άλλους, ενήλικες και συνομηλίκους

Εφηβεία και Πρότυπα. 2)Τη στάση του απέναντι στους άλλους, ενήλικες και συνομηλίκους Εφηβεία και Πρότυπα Τι σημαίνει εφηβεία; Η εφηβεία είναι η περίοδος της ζωής του ανθρώπου που αρχίζει με το τέλος της παιδικής ηλικίας και οδηγεί στην ενηλικίωση. Είναι μια εξελικτική φάση που κατά τη

Διαβάστε περισσότερα

Μάθηση & διδασκαλία στην προσχολική εκπαίδευση: βασικές αρχές

Μάθηση & διδασκαλία στην προσχολική εκπαίδευση: βασικές αρχές Μάθηση & διδασκαλία στην προσχολική εκπαίδευση: βασικές αρχές Σκοποί ενότητας Να συζητηθούν βασικές παιδαγωγικές αρχές της προσχολικής εκπαίδευσης Να προβληματιστούμε για τους τρόπους με τους οποίους μπορεί

Διαβάστε περισσότερα

Ο καθημερινός άνθρωπος ως «ψυχολόγος» της προσωπικότητάς του - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχο

Ο καθημερινός άνθρωπος ως «ψυχολόγος» της προσωπικότητάς του - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχο Έ να πολύ μεγάλο ποσοστό ανθρώπων που αντιμετωπίζουν έντονο άγχος, δυσθυμία, «κατάθλιψη» έχει την «τάση» να αποδίδει λανθασμένα τις ψυχικές αυτές καταστάσεις, σε έναν «προβληματικό εαυτό του», (μία δυστυχώς

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑΣ EΠEAEK Αναμόρφωση του Προγράμματος Προπτυχιακών Σπουδών του ΤΕΦΑΑ - Αυτεπιστασία Αναπτυξιακή Ψυχολογία Ειρήνη Δερμιτζάκη -Μάριος Γούδας Διάλεξη 9: To παιχνίδι ως αναπτυξιακή διαδικασία ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Το Αληθινό, το Όμορφο και η απόλυτη σχέση τους με την Νοημοσύνη και τη Δημιουργία Σελ.1

Το Αληθινό, το Όμορφο και η απόλυτη σχέση τους με την Νοημοσύνη και τη Δημιουργία Σελ.1 Το Αληθινό, το Όμορφο και η απόλυτη σχέση τους με την Νοημοσύνη και τη Δημιουργία Σελ.1 (ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΑ - ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ) Μια σύνοψη: Κατανοώντας ορισμένες λέξεις και έννοιες προκύπτει μια ανυπολόγιστη αξία διαμορφώνεται

Διαβάστε περισσότερα

ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΒΙΑ)

ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΒΙΑ) 11 0 ΓΕΛ ΠΑΤΡΑΣ Σχ.2014-15 Τμήμα Α1 ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΒΙΑ) 1.Κριτήρια επιλογής θέματος Ενδιαφέρον περιεχόμενο Μας αρέσει αυτό το θέμα Είχαμε συνεργαστεί τα προηγούμενα χρόνια γι αυτό

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ / ΜΥΤΙΛΗΝΗ / Ετήσιο Πρόγραμμα Παιδαγωγικής Κατάρτισης Ε.Π.ΠΑΙ.Κ.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ / ΜΥΤΙΛΗΝΗ / Ετήσιο Πρόγραμμα Παιδαγωγικής Κατάρτισης Ε.Π.ΠΑΙ.Κ. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ / ΜΥΤΙΛΗΝΗ / Ετήσιο Πρόγραμμα Παιδαγωγικής Κατάρτισης Ε.Π.ΠΑΙ.Κ. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ Διδάσκων στο Ε.Π.ΠΑΙ.Κ. / ΑΣΠΑΙΤΕ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β. ΑΙΓΑΙΟΥ / ΜΥΤΙΛΗΝΗ DEA Ιστορίας ΑΠΘ / Δρ.

Διαβάστε περισσότερα

Ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων σε παιδιά με νοητική ανεπάρκεια μέσα από το παιχνίδι με τους συνομηλίκους τους: ένα πιλοτικό πρόγραμμα παρέμβασης

Ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων σε παιδιά με νοητική ανεπάρκεια μέσα από το παιχνίδι με τους συνομηλίκους τους: ένα πιλοτικό πρόγραμμα παρέμβασης Ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων σε παιδιά με νοητική ανεπάρκεια μέσα από το παιχνίδι με τους συνομηλίκους τους: ένα πιλοτικό πρόγραμμα παρέμβασης Γ. Μπάρμπας Ε. Γκιργκινούδη θεωρητικό πλαίσιο βασικός πυρήνας

Διαβάστε περισσότερα

Πολιτισμός και Ανθρώπινη Ανάπτυξη. Η θεωρία του Piaget Εθνοθεωρίες των γονέων Παιχνίδι και εργασία Σχολική εκπαίδευση και πρακτική αγωγή

Πολιτισμός και Ανθρώπινη Ανάπτυξη. Η θεωρία του Piaget Εθνοθεωρίες των γονέων Παιχνίδι και εργασία Σχολική εκπαίδευση και πρακτική αγωγή Πολιτισμός και Ανθρώπινη Ανάπτυξη Η θεωρία του Piaget Εθνοθεωρίες των γονέων Παιχνίδι και εργασία Σχολική εκπαίδευση και πρακτική αγωγή Η δομική θεωρία του Piaget: Βασικές αρχές Τέσσερα στάδια γνωστικής

Διαβάστε περισσότερα

Προσωπικότητα και Άσκηση. 2η διάλεξη «Άσκηση & Ψυχική Υγεία»

Προσωπικότητα και Άσκηση. 2η διάλεξη «Άσκηση & Ψυχική Υγεία» Προσωπικότητα και Άσκηση 2η διάλεξη «Άσκηση & Ψυχική Υγεία» Θέματα που θα μελετηθούν Προσεγγίσεις της προσωπικότητας Χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και άσκηση Συμπεριφορά τύπου Α Ζωηρή αίσθηση αναζήτησης

Διαβάστε περισσότερα

1. Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στην εκπαιδευτική διαδικασία

1. Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στην εκπαιδευτική διαδικασία 1. Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στην εκπαιδευτική διαδικασία Ο διδακτικός σχεδιασμός (instructional design) εμφανίσθηκε στην εκπαιδευτική διαδικασία και στην κατάρτιση την περίοδο

Διαβάστε περισσότερα

Εννοιολογική χαρτογράφηση: Διδακτική αξιοποίηση- Αποτελέσματα για το μαθητή

Εννοιολογική χαρτογράφηση: Διδακτική αξιοποίηση- Αποτελέσματα για το μαθητή Το λογισμικό της εννοιολογικής χαρτογράυησης Inspiration Η τεχνική της εννοιολογικής χαρτογράφησης αναπτύχθηκε από τον καθηγητή Joseph D. Novak, στο πανεπιστήμιο του Cornell. Βασίστηκε στις θεωρίες του

Διαβάστε περισσότερα

Σχεδιασμός και Διεξαγωγή Πειραμάτων

Σχεδιασμός και Διεξαγωγή Πειραμάτων Σχεδιασμός και Διεξαγωγή Πειραμάτων Πρώτο στάδιο: λειτουργικοί ορισμοί της ανεξάρτητης και της εξαρτημένης μεταβλητής Επιλογή της ανεξάρτητης μεταβλητής Επιλέγουμε μια ανεξάρτητη μεταβλητή (ΑΜ), την οποία

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνική Ψυχολογία. Διδάσκουσα: Δέσποινα - Δήμητρα Ρήγα. Πανεπιστημιακά Μαθήματα-Έρευνα-Ανάλυση Δεδομένων

Κοινωνική Ψυχολογία. Διδάσκουσα: Δέσποινα - Δήμητρα Ρήγα. Πανεπιστημιακά Μαθήματα-Έρευνα-Ανάλυση Δεδομένων Κοινωνική Ψυχολογία Διδάσκουσα: Δέσποινα - Δήμητρα Ρήγα ΕΝΟΤΗΤΑ 1 η : Σκοπός της Κοινωνικής Ψυχολογίας Ορισμός: Η Κοινωνική Ψυχολογία έχει οριστεί ως «η επιστημονική διερεύνηση σχετικά με το πώς οι σκέψεις,

Διαβάστε περισσότερα

Ελένη Μοσχοβάκη Σχολική Σύμβουλος 47ης Περιφέρειας Π.Α.

Ελένη Μοσχοβάκη Σχολική Σύμβουλος 47ης Περιφέρειας Π.Α. Ελένη Μοσχοβάκη Σχολική Σύμβουλος 47ης Περιφέρειας Π.Α. Τι θα Δούμε. Γιατί αλλάζει το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών. Παιδαγωγικό πλαίσιο του νέου Α.Π.Σ. Αρχές του νέου Α.Π.Σ. Μαθησιακές περιοχές του νέου

Διαβάστε περισσότερα

Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ: Η Σχετικότητα και ο Χρονισμός της Πληροφορίας Σελ. 1

Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ: Η Σχετικότητα και ο Χρονισμός της Πληροφορίας Σελ. 1 Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ: Η Σχετικότητα και ο Χρονισμός της Πληροφορίας Σελ. 1 Μια σύνοψη του Βιβλίου (ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ): Η πλειοψηφία θεωρεί ότι η Νόηση είναι μια διεργασία που συμβαίνει στο ανθρώπινο εγκέφαλο.

Διαβάστε περισσότερα

Διήμερο εκπαιδευτικού επιμόρφωση Μέθοδος project στο νηπιαγωγείο. Έλενα Τζιαμπάζη Νίκη Χ γαβριήλ-σιέκκερη

Διήμερο εκπαιδευτικού επιμόρφωση Μέθοδος project στο νηπιαγωγείο. Έλενα Τζιαμπάζη Νίκη Χ γαβριήλ-σιέκκερη Διήμερο εκπαιδευτικού επιμόρφωση Μέθοδος project στο νηπιαγωγείο Έλενα Τζιαμπάζη Νίκη Χ γαβριήλ-σιέκκερη Δομή επιμόρφωσης 1 η Μέρα Γνωριμία ομάδας Παρουσίαση θεωρητικού υποβάθρου Προσομοίωση : α) Επιλογή

Διαβάστε περισσότερα

Στη θεωρία του L.S. Vygotsky ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΙΙ, Καλλιρρόη Παπαδοπούλου ΕΚΠΑ/ΤΕΑΠΗ

Στη θεωρία του L.S. Vygotsky ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΙΙ, Καλλιρρόη Παπαδοπούλου ΕΚΠΑ/ΤΕΑΠΗ Στη θεωρία του L.S. Vygotsky ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΙΙ, 2018-19 Καλλιρρόη Παπαδοπούλου ΕΚΠΑ/ΤΕΑΠΗ Βασική βιβλιογραφία Vygotsky, L.S. (1978/1997) Νους στην Κοινωνία. Αθήνα: Gutenberg. Vygotsky, L.S. (1934/1987)

Διαβάστε περισσότερα

Πολυπολιτισμικότητα και Εκπαίδευση

Πολυπολιτισμικότητα και Εκπαίδευση Πολυπολιτισμικότητα και Εκπαίδευση Κωδικός μαθήματος: ΚΕΠ 302 Διδάσκων: Δημήτρης Θ. Ζάχος Πιστωτικές μονάδες: 10 Χρόνος και τόπος διεξαγωγής: Τετάρτη 6-9 αίθουσα 907 Εισαγωγικά Η επιτυχής συμμετοχή σ ένα

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 3.4. ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Σε μια κοινωνία που η ζωή της οργανώνεται μέσω θεσμών, η Ψυχολογία έρχεται να δώσει λύσεις σε προβλήματα που δεν λύνονται από τους θεσμούς, και ν αναλύσει τις

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΜΕΤΑΒΑΣΗΣ ΣΤΟ CLOUD COMPUTING ΜΑΘΗΣΙΑΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΜΕΤΑΒΑΣΗΣ ΣΤΟ CLOUD COMPUTING ΜΑΘΗΣΙΑΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΜΕΤΑΒΑΣΗΣ ΣΤΟ CLOUD COMPUTING ΜΑΘΗΣΙΑΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ - Καθορισμός του πλαισίου μετάβασης στο περιβάλλον του cloud computing - Αναγνώριση ευκαιριών και ανάλυση κερδών/κόστους από την

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ MANAGEMENT ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ. Ορισμοί

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ MANAGEMENT ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ. Ορισμοί Ορισμοί Ηγεσία είναι η διαδικασία με την οποία ένα άτομο επηρεάζει άλλα άτομα για την επίτευξη επιθυμητών στόχων. Σε μια επιχείρηση, η διαδικασία της ηγεσίας υλοποιείται από ένα στέλεχος που κατευθύνει

Διαβάστε περισσότερα

Προσωπο-κεντρική θεωρία (person-centred) [πρώην Πελατο-κεντρική θεωρία ]

Προσωπο-κεντρική θεωρία (person-centred) [πρώην Πελατο-κεντρική θεωρία ] Προσωπο-κεντρική θεωρία (person-centred) [πρώην Πελατο-κεντρική θεωρία ] Φαινομενολογική θεωρητική κατεύθυνση η οποία υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος διαθέτει από μόνος του την ικανότητα για προσωπική ανάπτυξη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΔΗ ΕΡΕΥΝΑΣ I: ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ & ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΙ

ΕΙΔΗ ΕΡΕΥΝΑΣ I: ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ & ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΑΣ (# 252) Ε ΕΞΑΜΗΝΟ 9 η ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΙΔΗ ΕΡΕΥΝΑΣ I: ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ & ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΙ ΛΙΓΗ ΘΕΩΡΙΑ Στην προηγούμενη διάλεξη μάθαμε ότι υπάρχουν διάφορες μορφές έρευνας

Διαβάστε περισσότερα

Παιδαγωγικά. Ενότητα A: Διασάφηση βασικών παιδαγωγικών εννοιών. Ζαχαρούλα Σμυρναίου Σχολή Φιλοσοφίας Τμήμα Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας

Παιδαγωγικά. Ενότητα A: Διασάφηση βασικών παιδαγωγικών εννοιών. Ζαχαρούλα Σμυρναίου Σχολή Φιλοσοφίας Τμήμα Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας Παιδαγωγικά Ενότητα A: Διασάφηση βασικών παιδαγωγικών εννοιών Ζαχαρούλα Σμυρναίου Σχολή Φιλοσοφίας Τμήμα Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας Σκοποί ενότητας Εννοιολογική προσέγγιση των βασικών εννοιών της Παιδαγωγικής,

Διαβάστε περισσότερα

Η περιβαλλοντική εκπαίδευση είναι μια παιδαγωγική διαδικασία που επιδιώκει αυθεντικές εμπειρίες των εκπαιδευόμενων.

Η περιβαλλοντική εκπαίδευση είναι μια παιδαγωγική διαδικασία που επιδιώκει αυθεντικές εμπειρίες των εκπαιδευόμενων. Η περιβαλλοντική εκπαίδευση είναι μια παιδαγωγική διαδικασία που επιδιώκει αυθεντικές εμπειρίες των εκπαιδευόμενων. Τις εμπειρίες αυτές τις αναζητούμε βγαίνοντας και από την όποια αίθουσα και από το όποιο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΊΑ ΚΑΙ ΙΚΑΝΟΠΟΊΗΣΗ ΠΕΛΑΤΏΝ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΊΑ ΚΑΙ ΙΚΑΝΟΠΟΊΗΣΗ ΠΕΛΑΤΏΝ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΊΑ ΚΑΙ ΙΚΑΝΟΠΟΊΗΣΗ ΠΕΛΑΤΏΝ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Παρουσίαση: Καθ. Βελισσαρίου Ευστάθιος Ορισμός της Επικοινωνίας 2 Επικοινωνία είναι η άμεση ή έμμεση μονόπλευρη ή αμφίπλευρη,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ Ι. Εισαγωγή. Κεφάλαιο 1. Η ψυχολογία ως επιστήμη: σύντομη γνωριμία... 25

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ Ι. Εισαγωγή. Κεφάλαιο 1. Η ψυχολογία ως επιστήμη: σύντομη γνωριμία... 25 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος... 13 Το αντικείμενο του συγγράμματός μας... 13 Οι στόχοι και το κοινό μας... 14 Οργάνωση του βιβλίου... 15 Άλλα χαρακτηριστικά του βιβλίου... 16 Ευχαριστίες... 18 ΜΕΡΟΣ Ι Εισαγωγή

Διαβάστε περισσότερα

Θεωρίες ανάπτυξης και μάθησης του παιδιού σε σχέση με τη μουσική

Θεωρίες ανάπτυξης και μάθησης του παιδιού σε σχέση με τη μουσική Θεωρίες ανάπτυξης και μάθησης του παιδιού σε σχέση με τη μουσική Κληρονομικότητα ή Περιβάλλον; Ζωή Διονυσίου Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου

Διαβάστε περισσότερα