ΝΕΑ ΕΡΓΑ του ΕΚΒΥ. Αποκατάσταση υνροτοπων. Πιστοποίηση συστήματος ποιότητας στο ΕΚΒΥ. Λιμνοθαλασσα Καλοχωριου \ Λιμνοθάλασσα Δράνα στον Έβρο

Transcript

1 Πιστοποίηση συστήματος ποιότητας στο ΕΚΒΥ ΝΕΑ ΕΡΓΑ του ΕΚΒΥ Βαρέα Μέταλλα στο περιβάλλον και στο υδάτινα οικοσυστήματα Αποκατάσταση υνροτοπων Λ Q 1 Λιμνοθαλασσα Καλοχωριου \ Λιμνοθάλασσα Δράνα στον Έβρο

2

3 T V /. Λ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΜΕΝΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΧΛ - -fd a r ΕΛΟΤ ΕΝ ΙβΟ 9001:2000/ί8Ο 9001: Αρ /851 Πιστοποίηση συστήματος ποιότητας στο ΕΚΒΥ Τον Ιούνιο 2003, ο ΕΛΟΤ πιστοποίησε το Σύστημα Π οιότητας του ΕΚΒΥ κατά το πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ Ι8Ο 9001:2000. Η πιστοποίηση αναφ έρεται στις δρασ τηριότητες του ΕΚΒΥ για τη ν προώθηση τη ς αειφορικής διαχείρισης τω ν ανανεώσιμων φυσικών πόρων, και καλύπτει τη ν εκπόνηση μελετώ ν και έργων, τη ν παροχή συμβουλών, την έρευνα, τη ν επιστημονική πληροφόρηση, τη ν ενημέρωση, την εκπαιδευτική δράση, τη ν ανάπτυξη επιχειρησιακών δυνατοτήτω ν, το ν σχεδιασμό υποδομών και τη ν προώθηση μέτρω ν πολιτικής για τη ν αειφορία. Σκοπός του Συσ τήματος Π οιότητας είναι να προάγει τη διαρκή βελτίωση του οργανισμού προς το ν στόχο τη ς αριστείας και να διασφαλίζει τη ν ικανοποίηση τη ς κοινωνίας από το έρ γο του. Η πολιτική ποιότητας του ΕΚΒΥ Η π οιότητα αποτελεί για το ΕΚΒΥ, από τη ν ίδρυσή του, κεντρικό στοιχείο του στρατηγικού του σχεδιασμού και κυρίαρχη πρόκληση. Την πρόκληση αυτή το ΕΚΒΥ προσπαθεί να αντιμετωπίζει: 1. Δίδοντας έμφαση στην ορθή και έγκαιρη αναγνώριση και στην ικανοποίηση τω ν αναγκών τω ν ενδιαφερόμενω ν μερών. 2. Απασχολώντας κατάλληλο προσωπικό, από άποψη εκπαίδευσης και αφοσίωσης στην αποστολή του οργανισμού. 3. Π ροάγοντας τη ν ενεργοποίηση τω ν εργαζομένω ν και τω ν εξω τερικώ ν συνεργατών. 4. Διασφαλίζοντας υψηλό επίπεδο εσ ω τερικής συνεργασίας και συνέργια μεταξύ λειτουργικώ ν μονάδων. 5. Συνάπτοντας σχέσεις υγιούς και αμφίπλευρα επ ω φελούς συνεργασίας με άλλους οργανισμούς. 6. Π ροάγοντας τη ν επιστημονική γνώση και επιδιώκοντας τη ν καινοτομία. 7. Επιδιώκοντας τη ν αποτελεσματική και αποδοτική χρήση τω ν πόρων που εμπιστεύεται η κοινωνία στον οργανισμό. 8. Εγκαθιδρύοντας διαδικασίες διοίκησης ποιότητας, περιλαμβανομένων τω ν διαδικασιών ελέγχου του παραγόμενου επιστημονικού έργου με τη βοήθεια πεπειραμένων ειδικών συμβούλων. 9. Αναζητώ ντας τη συνεχή βελτίωση του παραγόμενου αποτελέσματος, αλλά και τω ν τρόπω ν επ ίτευξης αυτού. Σε αυτό το πλαίσιο πολιτικής για τη ν ποιότητα, η Διοίκηση του ΕΚΒΥ υιοθέτησε το πρότυπο Ι8Ο 9001:2000 για το ν σχεδιασμό και τη ν εγκατάσταση Συσ τήματος Διοίκησης Π οιότητας στον οργανισμό. Δ εσ μεύεται να διασφαλίζει τις προϋποθέσεις για τη ν εφαρμογή του Συσ τήματος Διοίκησης Ποιότητας, περιλαμβανομένων τω ν απαιτούμενω ν πόρων, και να εργάζεται για τη διαρκή βελτίωση τη ς αποτελεσματικό- τη τά ς του με κάθε πρόσφορο μέσο. Απ ώ τερος σκοπός είναι η ικανοποίηση του συνόλου τω ν ενδιαφερόμενω ν μερών: χρηστώ ν τω ν υπηρεσιών του, εργαζόμενων, συνεργατών, τη ς κοινωνίας. Ευτυχία Αλεξανδρίδου c - T i m ij V I Μ.-w in - In., I«111 Νέα από τη Σύμβαση Ραμσάρ Η Σύμβαση Ραμσάρ έχει ορίσει εδώ και χρόνια ένα π ολυμερές συμβουλευτικό όργανο με τη ν ονομασία Επιτροπή Επιστημονικής και Τεχνικής Ανασκόπησης (Ramsar Scientific and Technical Review Panel, 8TRP). Η Επιτροπή αυτή χωρίζεται σε ομάδες αντικειμένων. Τον Αύγουστο του 2003 το Γραφείο Ραμσάρ όρισε ιδρύματα και άτομα που σ υμμετέχουν στην πρωτοβουλία MedWet να εκπροσωπούνται στις α κόλουθες ομάδες ως εξής: - Απογραφή και Αξιολόγηση Υ γροτόπων, Βιολογικός Σταθμός Tour du Valat, Γαλλία (Pere Tomas Vives). - Διαχείριση Υδατικών Πόρων, EKBY (Δημήτρης Παπαδήμος). - Καθορισμός Περιοχών Ραμσάρ, Κέντρο για τους Υγροτόπους της Μ εσογείου, SEHUMED, Ισπανία (Maria Jose Vi rials). - Εκτίμηση τη ς αποτελεσματικότη τα ς εφ α ρμογής τη ς Σύμβασης, συντονιστής MedW et (Σπύρος Κουβέλης). Επίσης, το Γραφείο Ραμσάρ έχει ορίσει τη συμμετοχή τη ς κ. Μαρίας Αναγνωστοπούλου στην Επιτροπή Ενημέρω σης και Επικοινωνίας και το ν κ. Δημήτρη Παπαδήμο στην Ειδική Επιτροπή για τη Γεωργία. Δημήτρης Παπαδήμος

4 Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ / Σ. Μηλιώνης Εργαλεία για τη διαχείριση των υδατικών πόρων της Βόρειας Ελλάδας Το ΕΚΒΥ σε συνεργασία με την ΕΝΜ ΕΠΕ Σύμβουλοι Μηχανικοί και το Ινστιτούτο Υδραυλικής της Δανίας συμμετέχει από τον Σεπτέμβριο του 2003 στην εκπόνηση του έργου "Ανάπτυξη συστημάτων και εργαλείων διαχείρισης υδατικών πόρων των Υδατικών Διαμερισμάτων Δυτικής Μακεδονίας, Κεντρικής Μακεδονίας, Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης". Γενικός σκοπός του έργου είναι η διαχείριση των νερών στα υδατικά διαμερίσματα της Μακεδονίας και Θράκης, με κριτήριο αφενός την επίτευξη των στόχων της Οδηγίας -Πλαίσιο 2000/60/ΕΚ και αφετέρου την ικανοποίηση των αναγκών για κάθε χρήση και την αποφυγή των συγκρούσεων μεταξύ των χρηστών. Ειδικότεροι σκοποί του έργου είναι: Ο προσδιορισμός του υδατικού ισοζυγίου στις περιοχές μελέτης κατόπιν συλλογής, επεξεργασίας και ανάλυσης των υδρολογικών και υδρογεωλογικών δεδομένων. Η καταγραφή των σημερινών και μελλοντικών αναγκών σε νερό (ύδρευση, άρδευση, βιομηχανία, περιβάλλον, αναψυχή) των υδατικών διαμερισμάτων τη ς Μακεδονίας και της Θράκης, λαμβάνοντας υπόψη τη μελλοντική πληθυσμιακή και οικονομική ανάπτυξη αυτών των διαμερισμάτων. Η καταγραφή τη ς υφιστάμενης κατάστασης του φυσικού περιβάλλοντος (οικοσυστήματα, φυτικοί και ζωικοί οργανισμοί, πηγές ρύπανσης) και ο καθορισμός των περιβαλλοντικών όρων για τη διατήρηση και διαχείριση των οικοσυστημάτων. Η ανάπτυξη και εφαρμογή σύγχρονων συστημάτων διαχείρισης των υδατικών πόρων (ποιότητα και ποσότητα νερού) και ο σχεδιασμός και προγραμματισμός των σχετικών με αυτά έργων. Η ανάληψη του συγκεκριμένου έργου έγινε μετά από επιτυχή συμμετοχή σε πανευρωπαϊκό διαγωνισμό, ο οποίος προκηρύχθηκε και χρηματοδοτείται από το Υπουργείο Ανάπτυξης. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι παράλληλα με το συγκεκριμένο έργο υλοποιούνται αντίστοιχα έργα και στις υπόλοιπες περιοχές της Ελλάδας (Ήπειρος, Θεσσαλία, Στερεά Ελλάδα, Πελοπόννησος, νησιά του Αιγαίου). Η υλοποίηση των έργων αυτών θα καταστήσει την Ελλάδα ως ένα από τα κράτη μέλη με τα πλέον σύγχρονα συστήματα διαχείρισης υδατικών πόρων, ενώ παράλληλα θα συμβάλει και θα επιταχύνει στην εφαρμογή τη ς νέας Οδηγίας Πλαίσιο 2000/60/ΕΚ στη χώρα μας. Δημήτρης Παπαδήμος Τα νέα έργα Τα νέα έργα Δυναμικά συνεχίζεται η χρονιά σε όλους τους τομείς δραστηριότητας του ΕΚΒΥ. ALWET - Ανάπτυξη επιχειρησιακής δυνατότητας για τη διατήρηση των υγροτόπων στην Αλβανία Τον Ιανουάριο του 2004 ξεκινά ένα τρ ιετές έργο με τίτλο "Ανάπτυξη επιχειρησιακής δυνατότητας για τη διατήρηση των υγροτόπων στην Αλβανία". Το έργο χρηματοδοτείται από το LIFE/Τρίτες χώρες και θα υλοποιηθεί με τη συνεργασία του Περιβαλλοντικού Κέντρου για τη Διοίκηση και την Τεχνολογία (ECAT) της Αλβανίας και του ΕΚΒΥ. Γενικός σκοπός του έργου είναι να στηρίξει τις αρμόδιες υπηρεσίες στην Αλβανία, όπως δημόσιοι οργανισμοί, το ECAT, μη κρατικές περιβαλλοντικές οργανώσεις κ.λπ., στις προσπάθειες διατήρησης των υγροτοπικών συστημάτων της Αλβανίας, αλλά και να αναπτύξει την επιχειρησιακή δυνατότητα τη ς χώρας σε θέματα διαχείρισης δεδομένων με Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών και ειδικές εφαρμογές βάσεων δεδομένων. Πιο συγκεκριμένα το έργο στοχεύει: Στην εκτίμηση της υπάρχουσας κατάστασης και τον καθορισμό των εθνικών αναγκών της Αλβανίας σε θέματα απογραφής υγροτόπων και διαχείρισης δεδομένων. Στη βελτίωση της βασικής υποδομής (π.χ. ηλεκτρονικοί υπολογιστές και ειδικά λογισμικά) του ECAT, το οποίο δύναται να λειτουργήσει στο μέλλον ως εθνικό εστιακό κέντρο διαχείρισης και οργάνωσης περιβαλλοντικών δεδομένων. Στην εκπαίδευση επιστημόνων σχετικών υπηρεσιών σε θέματα απογραφής, χαρτογράφησης, διαχείρισης δεδομένων και Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών. Στην εφαρμογή της μεθόδου απογραφής υγροτόπων MedWet σε τρία επίπεδα: λεκάνης απορροής, υγροτόπου και οικολογικής μονάδας σε τρ εις υγροτόπους, από επιστήμονες της Αλβανίας, οι οποίοι θα τύχουν σχετικής κατάρτισης. Στη διάχυση των αποτελεσμάτων του έργου σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο και κατά συνέπεια στην προώθηση της περιφερειακής και διασυνοριακής συνεργασίας. Το έργο αυτό αποτελεί τη συνέχιση προηγούμενης συνεργασίας του ΕΚΒΥ με το ECAT για την απογραφή των υγροτόπων της Αλβανίας με τη χρήση δορυφορικών δεδομένων. Το ΕΚΒΥ με την πείρα που έχει σε θέματα απογραφής και χαρτογράφησης θα είναι υπεύθυνο για τη σχετική εκπαίδευση και την περαιτέρω κατάρτιση των αρμοδίων υπηρεσιών και επιστημόνων. Ελένη Φυτώκα

5 Στη συνέχεια παρατίθενται συνοπτικά νέα έργα που ανέλαβε ο Οργανισμός. Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ / Σ. Μηλιώνης Αποκατάσταση βρυοβασών στο Αγιο Όρος Το Άγιο Ό ρος εκτός από την πνευματική του ακτινοβολία, είναι επίσης γνωστό για το λίγο διαταραγμένο φυσικό του περιβάλλον και ιδιαιτέρως για τη βλάστηση και τη χλωρίδα του. Ένας από τους πλέον σημαντικούς τύπους βλάστησης που απαντούν στο Άγιο Όρος, είναι τα δάση αείφυλλων-πλατύφυλλων ειδών και κυρίως τα δάση αριάς (Quercus ilex) και δρυός (Quercus frainneto). Η ιδιαιτερότητα των δασών αυτών στο Άγιο Ό ρος συνί- σταται στο ότι διατηρούν εξαιρετική ποικιλότητα ειδών και στο ότι στις αδιατάρακτες, υψηλές σπερμοφυείς συστάδες τους η δομή της βλάστησης εκτιμάται ότι μοιάζει με αυτή των αρχέ- γονων μορφών της. Για τους λόγους αυτούς θεωρούνται τα πλέον αντιπροσωπευτικά δάση αυτού του τύπου στην Ελλάδα και ενδεχομένως στη Μεσόγειο. Παρά την εξαιρετική ομορφιά και την ποικιλότητα των δασών αυτών, σε μεγάλες εκτάσεις τους εφαρμόζεται αποψιλωτική υλοτομία για την κάλυψη των αναγκών των Ιερών Μονών σε καυσόξυλα. Αυτό οδηγεί σε σταδιακή υποβάθμιση, ενώ αυξάνει την ευκολία εξάπλωσης πυρκαγιών, οι οποίες αποτελούν σοβαρό κίνδυνο όχι μόνο για το φυσικό περιβάλλον, αλλά και για τις Ιερές Μονές. Με σκοπό τη σταδιακή μετατροπή των δασών αυτών σε υψηλά σπερμοφυή δάση, η Ιερά Κοινότητα του Αγίου Όρους κατέθεσε σε συνεργασία με το ΕΚΒΥ σχετική πρόταση έργου στο χρηματοδοτικό μέσο LIFE-Nature, η οποία και εγκρίθηκε. Οι κύριες δράσεις του έργου, που έχει τίτλο "Αποκατάσταση των πρεμνοφυών δασών Quercus ilex και Quercus frainneto σε υψηλά δάση" είναι ο σχεδιασμός της εφαρμογής των αναγωγικών υλοτομιών για την επόμενη δεκαετία, η διενέργεια των πρώτων επιλεκτικών αναγωγικών υλοτομιών και η εκπαίδευση των υλοτόμων και των μοναχών στη νέα αυτή διαχειριστική πρακτική. Το έργο έχει διάρκεια τρία έτη και φιλοδοξεί όχι μόνο να εφαρμο- σθούν οι επιλεκτικές αναγωγικές υλοτομίες στο Άγιο Όρος, αλλά και να διαδοθεί η πρακτική αυτή σε όλη την Ελλάδα μέσα από κατάλληλα σχεδιασμένες εκδηλώσεις και εκδόσεις. Πέτρος Κακούρος Ξεκίνησε, με χρηματοδότηση του LIFE-Environment, το έργο "Διαχείριση των υδατικών πόρων της υδρολογικής λεκάνης του Στρυμόνα για τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τη γεωργία". Την εκπόνηση του έργου, που θα ολοκληρωθεί σε τέσσερα έτη, ανέλαβε το ΕΚΒΥ, σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Εγγείων Βελτιώσεων Ν. Σερρών, την Αναπτυξιακή Εταιρεία Σερρών, τον Σύνδεσμο Προστασίας και Ανάδειξης Περιοχής Λίμνης Κερκίνης. Κύριος σκοπός του έργου είναι να συμβάλει στην εφαρμογή της Οδηγίας-Πλαίσιο 2000/60/ΕΚ για τα νερά στη λεκάνη του Στρυμόνα. Οι ειδικότεροι σκοποί αφορούν στην εκτίμηση των επιπτώσεων από την άσκηση της γεωργίας στους υδάτινους πόρους της λεκάνης, στην οικονομική ανάλυση της χρήσης του νερού στη γεωργία και στην εκπόνηση σχεδίων διαχείρισης για την επίτευξη των περιβαλλοντικών κριτηρίων τη ς Οδηγίας-Πλαίσιο. Όσον αφορά στους τρόπους υλοποίησης του έργου, προβλέπεται, καταρχήν, η εγκατάσταση και ρύθμιση ενός πλήρως κατανεμημένου, φυσικής βάσης, υδρολογικού συστήματος προσομοίωσης σε ολόκληρη τη λεκάνη του Στρυμόνα. Για τη ρύθμιση του υδρολογικού ομοιώματος, θα σχεδιασθεί και θα εγκατασταθεί σύστημα παρακολούθησης που θα περιλαμβάνει τη λήψη και ανάλυση δορυφορικών εικόνων, ώστε να προσδιορισθεί η χωρική κατανομή των καλλιεργειών στη λεκάνη και να γίνει η αρχική εκτίμηση του βάθους νερού των επιφανειακών υδάτων στη λεκάνη. Ακόμα, θα εγκατασταθεί ένα επαρκές δίκτυο σταθμηγράφων και αισθητήρων, για την παρακολούθηση ποσοτικών και ποιοτικών παραμέτρων των υδάτων σε ολόκληρη τη λεκάνη. Επιπλέον, θα εκτιμηθεί ο όγκος, οι τιμές και το κόστος χρήσης του νερού στη λεκάνη, σε επίπεδο Τοπικού Οργανισμού Εγγείων Βελτιώσεων, καθώς και ανά καλλιέργεια. Τέλος, θα γίνει αξιολόγηση των μέτρων και των ενεργειών, μέσω του υδρολογικού συστήματος προσομοίωσης, προκειμένου να αμβλυνθούν οι πιέσεις που ασκεί η γεωργία στους υδάτινους πόρους της λεκάνης. Με την ολοκλήρωση του έργου, θα γίνει χωρική και χρονική εκτίμηση του όγκου του νερού που χρησιμοποιείται από τη γεωργία, περιλαμβανομένων και των απωλειών στα συστήματα διανομής, όπως και χωρική και χρονική κατανομή της μη σημειακής ρύπανσης που προκαλείται από νιτρικά και φωσφορικά ιόντα. Επιπλέον, θα εκτιμηθεί το κόστος χρήσης του νερού από τη γεωργία και θα εκπονηθούν διαχειριστικά σχέδια των υδάτινων πόρων στη λεκάνη για την επίτευξη των περιβαλλοντικών κριτηρίων της Οδηγίας για τα νερά. Ηρακλής ΧαΜ δης

6 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ ιι ' ' r r Η αποκατασταση υγροτοπων είναι πορεία προς την ανακτηση χαμένων υγροτοπικών λειτουργιών και αξιών. Είναι πείραμα που χρειάζεται τη συνεργασία πληθώρας επιστημονικών κλαδων. Είναι μονοπάτι που οδηγεί στην οικονομική και κοινωνική πρόοδο των ανθρώπων της υπαίθρου. Είναι μέσο σωστής διαχείρισης των υδατικών πόρων της λεκανης απορροής. Είναι ευκαιρία να διδαχθούμε από τα σφαλματα του παρελθόντος. Δύο από τις προσπαθειες αποκαταστασης στις οποίες έχει ως σήμερα συμμετασχει το ΕΚΒΥ, αφορούν τις Λιμνοθαλασσες Δρανας και Καλοχωρίου. Κυρίαρχη είναι η κοινωνική σημασία αυτών των προσπαθειών, γιατί 7 - r f r r ξεκίνησαν απο επίμονα αιτήματα των τοπικών κοινωνιών. Η Λιμνοθάλασσα Δράνα: Οι λιμνοθάλασσες είναι υγροτοπικά οικοσυστήματα που επικοινωνούν με τη θάλασσα μέσω διαύλων, ενώ η κυκλοφορία του θαλασσινού νερού ρυθμίζεται κυρίως από φυσικά φαινόμενα (π.χ. παλίρροια). Είναι οικοσυστήματα με υψηλή παραγω γικότητα και αποτελούν τόπ ους ιδανικούς για την ανάπτυξη τη ς πανίδας. Στις ελληνικές λιμνοθάλασσες συγκαταλέγεται και αυτή τη ς Δράνας, με έκταση 6,6 km 2 περίπου. Βρίσκεται στα βορειοδυτικά τω ν εκβολώ ν του ποταμού Έ βρου. Η επικοινωνία τη ς με τη θάλασσα διακόπηκε τη ν άνοιξη του Έ να από τα κύρια προβλήματα ήταν ότι το ανάχωμα τη ς λιμνοθάλασσας α φ ενός λόγω τη ς φυσικής του φθοράς, α φ ετέρ ου λόγω τη ς διαβρω τικής δράσης του κυματισμού, είχε υποστεί βλάβες και το ύψος του μειώ θηκε σε πολλά τμ ή μ α τά του, με αποτέλεσμα να μην προσ τατεύονται οι π αρακείμενες γεω ρ γικές εκτάσεις. Ω ς επακόλουθο, οι α γρότες τη ς περιοχής, διαμαρτυρόμενοι για τις κατακλύσεις τω ν γεω ργικώ ν το υ ς εκτάσεω ν από τα νερά τ η ς λιμνοθάλασσας και τη ν αυξημένη αλατότητα τω ν εδαφώ ν τους, έφ ραξα ν τη ν επικοινωνία τη ς με τη θάλασσα και μέσω τη ς διάνοιξης του ανατολικού τη ς αναχώματος, εκκένωσαν τη λιμνοθάλασσα προς γειτονική τάφ ρο. Σήμερα, η Δράνα δέχεται π οσ ότητες γλυκώ ν νερώ ν από τις βροχοπτώσεις και από τις γειτονικές διώ ρυγες. Τα γλυκά έω ς υφάλμυρα νερά τα οποία λιμνάζουν στη λιμνοθάλασσα διατηρούνται έω ς τη ν άνοιξη ή και τη ν αρχή του καλοκαιριού. Η Δράνα και η ευρύτερη περιοχή αποτελούν υγροτοπικά σύμπλεγμα που προσ τατεύεται από διεθνείς συμβάσεις. Έ χει χαρακτηρισ θεί ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας, σύμφωνα με την Ο δηγία 79/409/ΕΟΚ και έχει προταθεί για έντα ξη στο Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο ΦΥΣΗ Η Δράνα αποτελεί πολύτιμο ενδιαίτημα για τη ν ορνιθοπανίδα και κυρίως για τις πάπιες, που τη χρησιμοποιούν για να ξεχειμωνιάσουν, καθώς και για τη ν ανοιξιάτικη και φθινοπωρινή μετανάστευση τω ν παρυδάτιων πουλιών, τα οποία χρησιμοποιούν τις ρηχές π εριοχές τη ς για διατροφή και ανάπαυση. Η αποξήρανση τη ς λιμνοθάλασσας υποβάθμισε αρκετά δομικά και λειτουργικά γνω ρίσματα του υγροτόπου και δεν βοήθησε στην απομάκρυνση τω ν αλάτων τω ν εδαφών. Ω ς εκ τούτου, οι τοπικοί φ ορείς ζήτησαν τη ν αποκατάστασή της. Στο πλαίσιο του LIFE-Nature, εγκρίθηκε το 2001 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή έργο με τίτλο "Αποκατάσταση, προστασία και διαχείριση τη ς Λιμνοθάλασσας Δ ράνας στο Δ έλτα το υ Έβρου". Στο πλαίσιο του έργου αυτού, ανατέθηκε στο ΕΚΒΥ η διερεύνηση τω ν δυνατοτήτω ν αποκατάστασης του υγροτόπου, μέσω Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ / Γρ. Αζορίδης

7 μέτρα και παρεμβάσεις αποκατάστασης τη ς εκτίμησ ης τη ς υφιστάμενης κατάστασής του, καθώς και τη ς αξιολόγησης τω ν λειτουργιώ ν που έχουν χαθεί ή υποβαθμισθεί. Το υδρολογικά ομοίωμα που αναπτύχθηκε βοήθησε να γίνει προσομοίωση τη ς λιμνοθάλασσας και να εντοπισθούν τα απαιτούμενα μέτρα. Τα μέτρα που προτάθηκαν δεν έχουν σκοπό μόνο τη ν αποκατάσταση τη ς λιμνοθάλασσας και τη διατήρηση τη ς οικολογικής αξίας τη ς περιοχής, αλλά και τα οικονομικά οφέλη που θα προκύψουν από τη ν αειφορική διαχείριση του υγροτόπου και τω ν γειτονικώ ν αγροοικοσυστημάτων. Αναλυτικότερα, τα μέτρα που προτάθηκαν είναι: Διαπλάτυνση τη ς υφιστάμενης εισόδου τη ς λιμνοθάλασσας και εκβάθυνση του διαύλου, με σκοπό τη ν επικοινωνία τη ς με τη θάλασσα. Διάνοιξη ζωνών για τη διευκόλυνση τη ς κυκλοφορίας του νερού εν τό ς τη ς λιμνοθάλασσας. Η διευκόλυνση τη ς κυκλοφορίας και η αύξηση το υ ρυθμού ανανέωσης και τη ς τα χύτη τα ς ροής τω ν υδάτων επηρεάζουν τη ν ποιότητα τω ν υδάτων, αλλά και τη ν προσέλκυση αξιόλογω ν πληθυσμών ψαριών μέσα στη λιμνοθάλασσα. Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ / Ε. Ευθυμίου από τις υψ ηλές συγκεντρώ σεις αλάτων στις γειτο νικές τη ς λιμνοθάλασσας γεω ρ γικές εκτάσεις. Διάνοιξη τά φ ρου για τη διαχείμαση τω ν ψαριών μέσα στη λιμνοθάλασσα με σκοπό τη ν προστασία τη ς ιχθυοπανίδας κατά τη διάρκεια παγετών. Επιχωμάτωση τμ ή μ α το ς νησίδων. Το μέτρο αυτό αποσκοπεί στην προστασία και διατήρηση μεγάλου αριθμού πτηνών, τα οποία χρησιμοποιούν τη λιμνοθάλασσα ως τόπ ο τρ οφ οληψ ία ς και φωλεοποίησης. Δημιουργία τεχνητού υγρολίβαδου. Η δημιουργία αυτού του τεχνητού υγροτοπικού ενδιαιτήματος θα βοηθήσει στην ανόρθωση τη ς λειτουρ γία ς τη ς σ τήριξης τροφικώ ν πλεγμάτω ν και θα προσελκύσει πληθώρα πτηνών στην περιοχή. Σωτηρία Κατσαβούνη Ενίσχυση του υφιστάμενου αναχώματος. Σκοπός του μέτρου είναι να προσ τατευθούν οι γ ειτο νικές γεω ργικές εκτάσεις από τυχόν κατάκλυση. Επιπλέον, η δημιουργία φράκτη με αρμυρίκια (Tamarix sp.), εκατέρω θεν τω ν πρανών του αναχώματος, θα μειώσει τη διαβρωτική δύναμη τω ν κυματισμών κατά τη διάρκεια τω ν βόρειων και νότιων ανέμων που πνέουν στην περιοχή. Στεγανοποίηση τμ ή μ α το ς του βόρειου αναχώματος. Έ χει σκοπό τη ν προστασία του υπόγειου υδροφ ορέα από τη βαθιά διήθηση θαλασσινού νερού -μετά τη ν αποκατάσταση τη ς λιμνοθάλασσας- και το ν περιορισμό τω ν επιπτώσεων

8 Αποκατάσταση και διατήρηση της Λιμνοθάλασσας Καλοχωρίου Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ / Μ. Σεφερλής Τον Αύγουστο του 2003, η Αναπτυξιακή Εταιρεία Νομού Θεσσαλονίκης (ΑΝΕΘ) ανέθεσ ε στο ΕΚΒΥ την εκπόνηση έργου "Αποκατάσταση-Διατηρηση Λιμνοθάλασσας Καλοχωρίου". Το έργο εντάχθηκε στην από Προγραμματική Σύμβαση μεταξύ του Οργανισμού Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας του Περιβάλλοντος Θεσσαλονίκης (ΟΡΘ), του Δήμου Εχεδώρου και της ΑΝΕΘ, με βάση την οποία η ΑΝΕΘ ορίσθηκε ως φορέας εκτέλεσης του αντικειμένου της σύμβασης. Σκοπός του έργου ήταν ο καθορισμός των απαιτούμενων επεμβάσεων για την αποκατάσταση, διατήρηση και ανάδειξη της Λιμνοθάλασσας του Καλοχωρίου. Το ΕΚΒΥ ως Ειδικός Σύμβουλος εκπόνησε το έργο σε δύο φάσεις. Η πρώτη περιελάμβανε τη γενική περιγραφή της περιοχής μελέτης, την καταγραφή των υφιστάμενων προβλημάτων, την εκπόνηση υδρολογικής μελέτης και έκθεσ ης εδαφικών ιδιοτήτων, καθώς και τη σύνταξη προτάσεων έργων για την αποκατάσταση της λιμνοθάλασσας, λαμβάνοντας υπόψη τις λειτουργίες και τις αξίες του υγροτόπου, αλλά και τα κοινωνικοοικονομικά και περιβαλλοντικά δεδομένα της περιοχής. Η δεύτερη φάση περιελάμβανε την αναλυτική περιγραφή των έργων που προτάθηκαν στην πρώτη φάση. Αεροφωτογραφία της περιοχής (1996), Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ / Υπ. Γεωργίας Λίγα λόγια για την περιοχή Η Λιμνοθάλασσα Καλοχωρίου βρίσκεται στον Νομό Θεσσαλονίκης, βορειοδυτικά του Θερμαϊκού Κόλπου, εντό ς του Δήμου Εχεδώρου, και καταλαμβάνει έκταση περίπου σ τρέμματα. Πολύ κοντά στον οικισμό το υ Καλοχωρίου, η λιμνοθάλασσα αποτελεί ελκυστικό προορισμό, παρόλες τις υποβαθμίσεις που έχει υποστεί, για σύντομους περιπάτους με θέα τη Θεσσαλονίκη και το ν Θερμαϊκό. Εκτός από τις δ υ να τό τη τες αναψυχής, όμως, η περιοχή έχει και μεγάλη οικολογική σημασία, καθώς βρίσκεται στην ανατολική απόληξη ενός από τα πιο σπουδαία υγροτοπικά οικοσυστήματα στην Ελλάδα, όπου φ ιλοξενείται πλήθος πουλιών. Στην ευρύτερη περιοχή υπάρχει η κοίτη το υ Γαλλικού ποταμού, αλλά και το Δ έλτα Αξιού-Λουδία-Αλιάκμονα-Αλυκή Κίτρους, που αποτελεί π ροσ τατευόμενη περιοχή και Ζώνη Ειδικής Προστασίας σύμφωνα με τις διεθνείς συμβάσεις και το υ ς ευρω παϊκούς και εθνικούς καταλόγους. Η Λιμνοθάλασσα Καλοχωρίου, αν και έχει πολλά από τα γνω ρίσματα ενός φυσικού παράκτιου οικοσυστήματος, είναι στην ουσία σύστημα τεχνητά κατασκευασμένο και υποβαθμισμένο, λόγω τω ν έντονω ν ανθρωπογενών παρεμβάσεων και τη ς ασύνετης εκμετά λλευσ ης σε θέματα ύδρευσης και άρδευσης. Πριν από το 1934 η ευρύτερη περιοχή του Καλοχωρίου ήταν ελώ δης. Οι γεω τρήσ εις που είχε διανοίξει ο Ο ργανισμός Ύ δρευσης Θ εσσαλονίκης κατά το 1955, είχαν ως αποτέλεσμα τη ν εμφάνιση εδαφικώ ν καθιζήσεων στην περιοχή. Ο οικισμός Καλοχωρίου αντιμετώπιζε προβλήματα από π λημμύρες θαλάσσιου νερού και για το ν λόγο αυτόν, το 1976 ολοκληρώ θηκε η κατασκευή αντιπλημμυρικού αναχώ ματος στο νότιο τμήμα του. Αυτό οδήγησε στον σχηματισμό τη ς λιμνοθάλασσας, όπως τη βλέπει κανείς σήμερα. Τη σημερινή κατάσταση τη ς περιοχής συμπληρώνουν οικονομικές δρασ τηριότητες, όπως κτηνοτροφ ία και αλιεία. Εδώ, βόσκουν α γελά δες και πρόβατα, ενώ έχει αναφερθεί και η παρουσία μερικών βουβαλιών από τη ν αγέλη τη ς Σίνδου, η οποία είναι μία από τις τέσ σ ερις όπου εκτρέφ οντα ι ακόμη στην Ελλάδα. Επίσης, γίνεται συλλογή δολω μάτω ν στη γ ειτο νική θαλάσσια ζώνη, από επ α γγελμα τίες ψαράδες. ΑΜΦΙΒΙΟΝ

9 Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ / Μ. Σεφερλής Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ / Ε. Βρετζάκη Το έργο της αποκατάστασης Η οικολογική σημασία τη ς περιοχής και η έντονη ανάγκη για τη λήψη μέτρω ν διατήρησής τη ς, ήταν οι πρωταρχικοί λόγοι εκπόνησης αυτού του έργου. Οι δράσεις αποκατάστασης που προτάθηκαν, αποσκοπούν στον εντοπισμό αλλά και τη ν αντιμετώπιση παραγόντων που υποβαθμίζουν τη ν προστατευό- μενη περιοχή (ζητήματα εδαφικώ ν και υδατικών πόρων, βιομηχανικών δραστηριοτήτω ν, απορριμάτων, χω ροταξικού σχεδιασμού). Το έργο αυτό περιλαμβάνει και μελέτη ερ μηνείας π εριβάλλοντος (βλ. σχετικό άρθρο στο αφιέρωμα), με κατασκευή υποδομών ανάδειξης και αναψυχής για τη ν ευαισθητοποίηση και τη ν ενεργοποίηση τω ν τοπικών κατοίκων σχετικά με τις πολλαπλές α ξίες τη ς περιοχής και τις ω φ έλειες που θα προκύψουν από τη διατήρηση και ανάδειξή της. Το πρώτο εκ τω ν προτεινόμενω ν έργω ν αποκατάστασης αφορούσε τη ρύθμιση της αλατότητας και της υδροπεριόδου στο τμή μα τη ς λιμνοθάλασσας που κατακλύζεται περισσότερο με νερό, αλλά και τη συντήρηση και αναβάθμιση του υφιστάμενου αντλιοστασίου. Οι σκοποί τη ς παρέμβασης αυτής είναι: α) η στήριξη τη ς υδρόβιας ζωής (βλάστησης, ορνιθοπανίδας), β) η επ ίτευξη ασ φαλέσ τερης αντιπλημμυρικής προστασίας του οικισμού, γ) η ευκολότερη και περισσότερο ελεγχόμενη ρύθμιση τη ς υδροπεριόδου τη ς λιμνοθάλασσας μέσω τ η ς βελτίω σης τω ν εγκαταστάσεω ν άντλησης νερού, και δ) η ασφαλέστερη χρήση του χώρου από το προσωπικό που ελέγχει το αντλιοστάσιο μέσω τ η ς συντήρησης τω ν οικίσκων και τη ς διαμόρφω σης το υ περιβάλλοντος χώρου. Το δ εύτερ ο έρ γο που προτάθηκε, αφορούσε τη διατήρηση του καλαμώνα μέσω τη ς προσθήκης κα λύτερης ποιότητας νερού στην έκτασή του. Για τη ν εκτίμηση τω ν απαραίτητων ποσοτήτων νερού, έγινε υπολογισμός τω ν καθαρών αναγκών του καλαμώνα σε νερό, λαμβάνοντας υπόψη τις επικρατούσ ες κλιματικές συνθήκες στην περιοχή. Η εκβάθυνση του υγροτόπου σε δύο θέσεις, κρίθηκε απαραίτη τη προκειμένου να δημιουργηθούν οι κα τάλληλες συνθήκες για τη ν προσέλκυση περισσότερων πουλιών και για μεγαλύτερ ο διάστημα του έτους. Κάποια άγρια είδη, π.χ. πάπιας, θα προσελκύονται πιο εύκολα και έτσ ι η αύξηση τη ς ποικιλότη τα ς τη ς ορνιθοπανίδας θα ωφελήσει και τη ήδη υπάρχοντα είδη. Με σκοπό τη ν ανόρθωση τω ν λειτουργιώ ν τη ς λιμνοθάλασσας, τη μείωση τω ν οχλήσεων στην ορνιθοπανίδα από τον άνθρωπο αλλά και τη ν ενίσχυση τη ς αναψυχικής αξίας τη ς ευ ρ ύ τερ η ς περιοχής, προτάθηκε η μετατροπή του υφιστάμενου κεντρικού αναχώματος στο εσωτερικό της λιμνοθάλασσας. Έτσι, η αφαίρεση ενός τμ ή μ α το ς μήκους 11 μέτρω ν του αναχώ ματος θα διευκολύνει τη ν υδραυλική επικοινωνία του νερού μετα ξύ τω ν εκα τέρω θεν του αναχώ ματος τμημάτω ν, ενώ παράλληλα θα μειώνει τις οχλήσεις για τα πουλιά, καθώς έτσι δίνεται η δυνα τότητα διακοπής τη ς πρόσβασης σε αυτό το κομμάτι του αναχώματος. Παράλληλα, και συμπληρωματικά προς το προηγούμενο έργο, προτάθηκε η εγκατάσταση δενδροστοιχίας, σε κα τάλληλες θέσεις βορειοανατολικά τη ς λιμνοθάλασσας. Οι κύριες γενικές αντιλήψ εις που διέπουν τις ανω τέρω περι- γρα φ είσ ες προτάσεις έργων, είναι: Η αποκατάσταση-διατήρηση τω ν φυσικών στοιχείων τη ς περιοχής δεν είναι εφ ικτή χω ρίς τη ν αειφορική χρήση τη ς από το ν άνθρωπο, αλλά και η χρήση δεν είναι δυνατή χω ρίς τη διατήρηση. Οι κάτοικοι του Καλοχωρίου χρειάζονται τη ν περιοχή (όλες τις α ξίες της), αλλά και η περιοχή χρειάζεται το υ ς κατοίκους. Ω ς εκ το ύ το υ οι αποφάσεις οι σ χετικές με τα προτεινόμενα έργα, είναι ευνόητο ότι πρέπει να ληφθούν κατόπιν διαβουλεύσεω ν με το υ ς κατοίκους. Οι σ πουδαιότερες κατά σειράν α ξίες τη ς περιοχής είναι η αντιπλημμυρική, η βιολογική (βιοποικιλότητα και ιδίως ποικιλότητα άγριας ορνιθοπανίδας), η αναψυχική (η παθητική τη ς όψη), η εκπαιδευτική (ιδίως υπό τη ν έννοια τη ς Π εριβαλλοντικής Εκπαίδευσης). Επομένως, οποιοδήποτε έργο σχεδιασθεί για να συμβάλει στη διατήρηση-αποκατάσταση-ανάδειξη μιας από τις α ξίες α υτές δεν πρέπει να μειώνει το μ έγεθ ο ς κάποιας άλλης αξίας. Μανώλης Α ναστασιάδης & Χρυσούλα Λιόντα # ΑΜΦΙΒΙΟΝ >*9'/,.

10 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α Οι υποδομές ενημέρωσης και αναψυχής στη Λιμνοθάλασσα Καλοχωρίου Στη συνείδηση τω ν ανθρώπων, σπάνια κα ταγράφεται ως «φύση» το πράσινο που αναπτύσσεται μέσα ή κοντά σε ένα αστικό κέντρο. Ακόμα σπανιότερα, ένας τόπ ος που συνορεύει με βιομηχανικές εγκαταστάσεις, όπως η περιοχή τη ς Λιμνοθάλασσας του Καλοχωρίου. Η βιολογική αξία τ η ς Λιμνοθάλασσας, σε συνδυασμό με τη ν αντιπλημμυρική, επιστημονική και εκπαιδευτική τη ς αξία, συνθέτουν ένα πολύτιμο οικοσύστημα, η ανάγκη διαφ ύλαξης του οποίου κρίνεται άμεση. Οι αλλοιώσεις που η περιοχή υφίσταται, οφ είλεται κατά ένα μ έρ ο ς στην άγνοια τη ς σπουδαιότητάς της. Το ΕΚΒΥ, στο πλαίσιο του ανω τέρω έργου ανέλαβε το ν σχεδιασμό τω ν κατάλληλω ν επεμβάσεων και υποδομών που θα προβάλουν τις α ξίες τη ς λιμνοθάλασσας και θα προωθήσουν την αειφόρο ανάπτυξη τη ς περιοχής, τη ν εκπόνηση ενός ολοκληρω μένου σχεδίου για τη ν ερμηνεία του π εριβάλλοντος και την οργάνωση τη ς αναψυχής στην περιοχή. Το σχέδιο στηρίχθηκε τόσ ο στο θεω ρητικό πλαίσιο και στο νομικό καθεστώ ς προστασίας τη ς περιοχής, όσο και στις προσδοκίες τη ς τοπ ικής κοινωνίας και τω ν εμπλεκόμενω ν κοινωνικών ομάδων, συνυπολογίζοντας, βεβαίως, τη ν υπάρχουσα κατάσταση, αλλά και τα μελλοντικά σχέδια για την ανάδειξη τη ς ευ ρ ύ τερ η ς περιοχής. Σχεδιάσθηκαν οι κατάλλ η λ ες υποδομές, που θα λειτουργούν ως χώροι εκκίνησης και διάχυσης τω ν επισκεπτών, ως κέντρα εξυπ ηρέτησ ης, ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και αναψυχής. Για τη μετα ξύ το υ ς σύνδεση και για τη ν εξασφάλιση μιας ά νετης περιήγησης μέσα στο πάρκο οργανώ θηκε ένα δίκτυο διαδρομώ ν τόσ ο για ποδήλατα, όσο και για πεζούς, με πινακίδες προσανατολισμού και σήμανσης, στάσεις ανάπαυσης και ενημέρω σ ης στα σημεία, όπου κρίθηκε απαραίτητο. Σχεδιασμένες με τρόπο, ώστε οι επεμβάσεις να μην επιβαρύνουν το ν υγρότοπο, και κατασκευασμένες από υλικά συμβατά με το περιβάλλον του, οι κύριες υπ οδομές ενημέρω σ ης και αναψυχής προτείνεται να συγκεντρω θούν σε δύο τοποθεσίες: στην τοποθεσία που πρόκειται να αποτελέσει τη ν πύλη εισόδου στο περιβαλλοντικό πάρκο και στην περιοχή τη ς παλαιάς χω ματερής. Καθώς η είσ οδος το υ περιβαλλοντικού πάρκου θα λ ειτο υ ρ γεί ως σημείο εκκίνησης τω ν επισκεπτών, ξύλινα περίπτερα πληροφόρησης, στημένα σε κεντρική εξέδ ρ α θα παρέχουν τις πρώ τες π ληροφ ορίες για τη λιμνοθάλασσα και τη ν ευρύτερη περιοχή, θα προβάλλουν το έργο και το υ ς σ υντελεσ τές του, θα διαθέτουν αναμνηστικά αντικείμενα και φυλλάδια. Επιπλέον, ειδικοί χώροι προβλέπονται τόσ ο για ενημέρωση που αφορά στην περιβαλλοντική συμπεριφορά και στον τρόπο κίνησης στην περιοχή, όσο και για τη ν ενοι- Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ / Μ. Σεφερλής ΑΜΦΙΒΙΟΝ

11 κίαση ποδηλάτων και εξοπλισμού χρήσιμου για τη ν περιήγηση. Ξύλινη π ροβλήτα θα συνδέει τη ν κεντρική εξέδ ρ α τη ς περιοχής με ανοικτό παρατηρητήριο, απ' όπου θα μπορεί κανείς να ατενίσει το ν υγρότοπο, να ξεκουρασ τεί σε σκεπασμένα με π έργκολες καθιστικά, να αντλήσει χρήσ ιμες πληροφ ο ρ ίες για τις δραστηριότητες αναψυχής και -με τη βοήθεια τηλεσκοπίων- να εξερευνήσ ει τη λιμνοθάλασσα. Δύο μικρότε ρ ε ς πασσαλόπηκτες εξέδ ρ ες, εκατέρω θεν τη ς κεντρικής, εξοπλίζονται με καθιστικά και παρέχουν πλούσιο π ληροφοριακό υλικό, η μία για το ν καλαμώνα και η άλλη για τη ζωή στη λάσπη και για τη ν ιδιαιτερότητα τη ς χλω ρίδας και τη ς πανίδας της. Αντίστοιχα, η περιοχή τη ς παλαιός χω μα τερής μετατρέπ εται σε έναν πολυδύναμο χώρο, που θα συγκεντρώ νει το σύνολο σχεδόν τω ν υποδομών αναψυχής και ενημέρω σης. Προκει- μένου να διατηρηθεί η ιδιαίτερη φυσιογνωμία τη ς περιοχής με τις απ έραντες επίπεδες εκτάσεις, θεω ρήθηκε σκόπιμο οι υπ οδομές να συγκεντρω θούν σε ημικυκλικό πλάτωμα, πίσω από έναν τεχνητό λοφίσκο. Επισκέψιμος για το υ ς πεζούς, αλλά και για άτομα με ειδικές ανάγκες, ο λοφίσκος θα συνδέεται οργανικά με το περιβαλλοντικό πάρκο, καθώς θα διαμορφώνεται με καθιστικά και τηλεσκόπια παρατήρησης του Θερμαϊκού Κόλπου και τη ς Λιμνοθάλασσας Καλοχωρίου. Ένα κλειστό Κέντρο Ενημέρωσης προβλέπεται να αποτελέσει την κύρια υποδομή, όπου θα παρέχονται π ληροφ ορίες για τη μετατροπή τη ς χω μα τερής σε περιβαλλοντικό πάρκο, αλλά και για το ν φυσικό πλούτο τη ς ευ ρ ύ τερ η ς περιοχής. Μέσω ειδικών μονοπατιών, η περιοχή θα συνδέεται με μικρή π ροβλήτα ανάπαυσης, ψ α ρέματος και παρατήρησης τη ς παράκτιας και θαλάσσιας ζωής, ενώ τμήμα του ποδηλατόδρομου θα οδηγεί σε ένα παρατηρητήριο άγριας ζωής. Για το παρατηρητήριο, προβλέπεται η κατασκευή διακριτικού, μικρού κτηρίου πάνω σε ξύλινη εξέδρα, από όπου θα μπορεί κανείς να παρατηρήσει τη ν άγρια ζωή, με γυμνό μάτι ή με δίοπτρα και τηλεσκόπια. Ο τρ όπ ος σχεδιασμού του υπαγορεύτηκε από τη ν ανάγκη να μην ενοχλεί τη ν άγρια ζωή και να συμβαδίζει με τη φυσιογνωμία τη ς περιοχής. Για την απόκρυψή του, προτείνεται η φύτευσ η χαμηλής βλάστησης και η διαμόρφωση χαμηλού πρανούς, ενώ για τη ν ελαχιστοποίηση του θορύβου προβλέπεται χρήση ειδικής σήμανσης, κατάλληλω ν υλικών στο εσω τερικό του, καθώς και διδασκαλία π εριβαλλοντικής συμπεριφοράς. Α νάλογης κατασκευής ξύλινα περίπτερα στήνονται κοντά στις ενημερω τικές υποδομές, για να στεγάσουν παιδικές δρασ τηρ ιό τη τες που σχετίζονται με τη Λιμνοθάλασσα, όπως ένα επιδαπέδιο περιβαλλοντικό παιχνίδι, μια υπαίθρια μακέτα ανακάλυψης τη ς περιοχής, αλλά και ένα παιδικό εργαστήρι (Μικροί δημιουργοί στη φύση), όπου τα παιδιά θα καλούνται να δημιουργήσουν έργα εμπνευσμένα από το ν υγρότοπο. Μια παιδική χαρά, με παιχνίδια συμβατικά, αλλά και εμπνευσμένα από τη φύση (π.χ. ραμφόσ χημες τσ ουλήθρες), χώροι άθλησης, ένα μικρό αναψυκτήριο με πέργκολες, αλλά και ένα υπαίθριο αμφιθέατρο, καλύπτουν και ικανοποιούν τις ανάγκες μικρών και μεγάλω ν επισκεπτών. Στάσεις ανάπαυσης, θέσεις πανοραμικής θέας, σε επιλεγμένα σημεία του δικτύου τω ν πεζόδρομω ν και τω ν ποδηλατόδρομων, οργανώνονται και εφοδιάζονται με ημιυπαίθρια καθιστικά και πλούσιο ενημερω τικό υλικό, για να εξασφαλίσουν μια άνετη και ευχάριστη περιήγηση στον υγρότοπο τη ς Λιμνοθάλασσας Καλοχωρίου. Μ αρία Κατσακιώρη & Κατερίνα Μπόλη ΑΜΦΙΒΙΟΝ

12 Βαρέα μέταλλα Τα βαρέα μέταλλα (Heavy metals) δεν είναι μουσικά συγκροτήματα, αλλά συχνά απαντούν σε σκληρά "συγκροτήματα" εδάφους. Αποτελούν μια ομάδα 40 ηλεκτροθετικών στοιχείων με πυκνότητα μεγαλύτερη από 4 και είναι φυσικά συστατικά του φλοιού της Γης. Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ / Α. Χαντζαρίδου Οι οργανισμοί χρειάζονται μικροπ οσ ότητες μερικών από αυτά, όπως το κοβάλτιο, το ν χαλκό, το ν σίδηρο, το ν ψ ευδάργυρο, το στρόντιο κ.ά. Υπ ερβολικές π οσ ότητες αυτών τω ν στοιχείων είναι δυνατό να βλάψουν το υ ς οργανισμούς. Μη απαραίτητα για το υ ς οργανισμούς βαρέα μέταλλα ιδιαίτερου ενδια φ έροντος για τη ν ποιότητα του π εριβάλλοντος και ιδιαίτερ α του νερού, είναι το κάδμιο, το χρώμιο, ο υδράργυρος. ο μόλυβδος, το αρσενικό. Οι ανθρώπινες δρα σ τηριότητες έχουν μεταβάλλει το ν βιοχημικό και γεω χημικό κύκλο και τη ν ισορροπία ορισμένων από τα μέταλλα αυτά. Τα βαρέα μέταλλα είναι σ ταθεροί περιβαλλοντικοί ρύποι και τείνουν να συσσωρεύονται στο έδ α φ ο ς και στο ίζημα. Υψηλά επίπεδα βαρέων μετάλλω ν στο υδάτινο περιβάλλον επιδρούν στη βιωτή και αποτελούν κίνδυνο για τη ζωή τω ν ανθρώπων. Πολλά μέταλλα απαιτούνται για τη ζωή, αλλά γίνονται τοξικά, όταν η συγκέντρωσή το υ ς ξεπ ερνά κάποιο όριο. Καθώς ορισμένα μη απαιτούμενα μέταλλα δεν έχουν συγκεκριμένα όρια έκθεσ ης για τη ν εμφάνιση αρνητικών συνεπειών, η μορφή τω ν αντιδράσεων τη ς βιω τής είναι άμεση συνάρτηση τη ς έκθεσ ης και καθορίζονται από τη σχέση δόσης-αποτελέ- σματος. Αυτό διαφ έρει από τη σχέση δόσ ης-απ οτελέσ ματος πολλών συνθετικών οργανικών ρύπων, όπου ο κίνδυνος αρνητικώ ν συνεπειών θεω ρείται ότι είναι ανάλογος τη ς έκθεσ ης σ τους ρύπους αυτούς. Επομένως, στην περίπτωση αυτή, ο στόχος είναι να ελαχιστοποιηθεί η έκθεση, σε αντίθεση με τα βαρέα μέταλλα, όπου πρέπει να μειω θεί η έκθεση ακόμα και στα επίπεδα στα οποία η δράση δεν προκαλεί αρνητικές συνέπειες. Οι κύριες ανθρω πογενείς π ηγές βαρέω ν μετάλλων, είναι διά φ ορες βιομηχανικές σημειακές εγκαταστάσεις, διάσπαρτες π ηγές (π.χ. δίκτυο σωληνώσεων), καύση διαφόρω ν ρύπων, η κίνηση οχημάτων κ.λπ. Ορισμένα μέταλλα μπορούν λόγω τω ν φυσικοχημικών ιδιοτήτω ν το υ ς να προσκολληθούν σε σωματίδια και να μετα φ ερ θούν με τον άνεμο σε μεγά λες αποστάσεις. Βαρέα μέταλλα στα φυσικά νερά Η απελευθέρωση βαρέων μετάλλω ν σε υδατοσ υλλογές προκαλεί διά φ ορες φυσικές, χημικές και βιολογικές αντιδράσεις. Α υ τές είναι δυνατό να οφείλονται: α) Στην επίδραση του π εριβάλλοντος στα μέταλλα, οπότε οι συνθήκες στις υδατοσ υλλογές είναι δυνατό να προκαλέσουν μετα β ο λές στη χημική κατάσταση και τη ν το ξικό τη τα τω ν μετάλλων. Τ έτοιες συνθήκες δημιουργούνται από τη ν είσοδο στο περιβάλλον διαφόρω ν ανθρωπογενών, γεω λογικώ ν και χημικών υλικών, βιομηχανικών αποβλήτων. β) Στην επίδραση τω ν μετάλλω ν στο περιβάλλον, οπότε είναι δυνατό να μετα βληθεί η πυκνότητα, ποικιλότητα και η δομή τω ν βιοκοινωνιών. Στη δ εύτερ η κατηγορία περιλαμβάνονται μετα β ο λές στην πυκνότητα, ποικιλότητα, στη δομή τω ν βιοκοινωνιών και τη σύνθεση τω ν ειδών τω ν πληθυσμών. Η φύση και το μέγεθ ο ς τω ν επιδράσεων εξαρτώ νται, κυρίως, από τη συγκέντρωση τω ν βαρέων μετάλλω ν στο νερό και στο ίζημα. Επομένως, οι φ υσικοχημικές διεργασ ίες στα απόβλητα και στις υδατοσυλλ ο γ ές επιδρούν στις βιολογικές διεργασίες. Φυσικές και χημικές επιδράσεις Το υδάτινο περιβάλλον χαρακτηρίζεται από: αιω ρούμενα στερεά, κολλοειδή σωματίδια, φυσικά και συνθετικά μεγαλομόρια, και απότομες μ ετα β ο λές στις συνθήκες οξειδοαναγω γής, βαθμό μίξης, και πυκνότητα οργανισμών.

13 Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ / Σ. Μηλιώνης Η συμπεριφορά τω ν βαρέω ν μετάλλω ν στα φυσικά ύδατα εξα ρ τά τα ι από τη σύνθεση του υποστρώματος, τη σύνθεση του εναιω ρήματος και τη γενικότερη χημική κατάσταση του νερού. Έτσι, το λεπτόκοκκο αμμώ δες υπόστρωμα έχει γενικά υψ ηλότερη π εριεκτικότητα σε βαρέα μέταλλα από ό,τι έχει το σκληρό π ετρώ δες ή ασβεστούχο. Η χημική κατάσταση του νερού επ ηρεάζει το ν ρυθμό προσρόφησης και ελευθέρω σ ης τω ν μετάλλω ν από το νερό και προς αυτό. Για παράδειγμα, ιόντα μετάλλω ν είναι δυνατό να ελευθερω θούν από το ίζημα, εάν α υξηθεί η αλατότητά του, μειω θεί το αναγωγικό δυναμικό, ή μειω θεί το ph. Βιολογικές επιδράσεις Η επίδραση τω ν βαρέων μετάλλω ν στα υδρόβια φυτά ποικίλλει. Η μειωμένη ποικιλότητα και πυκνότητα τω ν πληθυσμών διαπιστώνονται εύκολα σε επ ιβαρημένες περιοχές. Σε λιγότερο επ ιβαρημένες περιοχές, οι διαπιστώσεις δεν είναι εύκολες. Επίσης, η απόκριση τω ν φυτικώ ν πληθυσμών στις συγκεντρώ σεις τω ν βαρέω ν μετάλλω ν επ ηρεάζεται πολύ από τις μ ετα β ο λές σε φυσικούς π αράγοντες του περιβάλλοντος, όπως η θερμοκρασία και το φως. Έτσι, η παρακολούθηση τω ν επιδράσεων τω ν βαρέων μετάλλω ν στη βιωτή με βάση φυτοκοινω νιολογικά κριτήρια, συχνά περιέχει σοβαρά σφάλματα. Αυτό σημαίνει ότι η τυποποιημένη αποτίμηση τω ν επιδράσεων και η διαχείριση τω ν αποβλήτων βαρέων μετάλλων, δεν θα πρέπει να βασίζονται αποκλειστικά στην π υκνότητα και ποικιλότητα τω ν φυτοκοινωνιών. π εριβαλλοντικές συνθήκες. Από τη ν άλλη, αυτό θα ήταν δυνατό να οδηγήσει σε λανθασμένη εκτίμηση τη ς ρύπανσης. Έ νας άλλος π αράγοντας ο οποίος είναι δυνατό να οδηγήσει σε παραπλανητικά αποτελέσματα είναι η ιδιότητα τω ν φυτώ ν να σχηματίζουν δυσδιάκριτες, από μορφολογική άποψη, ομάδες. Κάθε μία από α υτές τις ομάδες πιθανώς να έχει μοναδικές τρ ο φ ικ ές απαιτήσεις και επομένω ς να ανταποκρίνεται διαφορετικά σ τους ρύπους του περιβάλλοντος. Η απόθεση βαρέω ν μετάλλω ν στις υδατοσ υλλογές είναι δυνατό να προκαλέσει μ ετα β ο λές στις φ υσικές συνθήκες τους. Οι μετα β ο λές α υτές περιλαμβάνουν το μ έγεθ ο ς του σωματι- διακού υλικού, το οργανικό φ ορτίο του υποστρώ ματος και το ph του νερού. Οι υδρόβιες φυτοκοινω νίες αποκρίνονται σε παρόμοιες διαταραχές μειώ νοντας τη ν πυκνότητα τω ν πληθυσμών και το ν αριθμό τω ν ειδών τους. Μ έρος τη ς ποικιλότητας, που εκτιμάται με βάση φυτοκοινω νιολογικά κριτήρια, οφ είλεται στην ικανότητα τω ν φυτώ ν να προσαρμόζονται σε διάφ ορες συγκεντρώ σεις βαρέων μετάλλων. Έ τσι η παρουσία αυτότροφω ν οργανισμών σε υδάτινα οικοσυστήματα επιβαρημένα με βαρέα μέταλλα, πιθανώς να αντανακλά τη ν προσαρμογή το υ ς σε δυσμενείς Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ / Σ. Μηλιώνης ΑΜΦΙΒΙΟΝ

14 πληθυσμών τους. Ω ς εκ το ύ το υ τα κριτήρια αυτά δεν περιλαμβάνονται σε προγράμματα παρακολούθησης, παρά περιορίζονται στη μελέτη τω ν επιδράσεων μεγάλω ν βιομηχανικών εγκαταστάσεω ν σε υδατοσυλλογές. Οπωσδήποτε η μειωμένη παραγω γικότητα και αφθονία λαμβάνονται υπόψη στην εκτίμηση τη ς επίδρασης τω ν βαρέω ν μετάλλω ν στα ψάρια. Παρακολούθηση και εκτίμηση επιπτώσεων Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ / Σ. Μηλιώνης Μια άλλη κατηγορία οργανισμών, τα ασπόνδυλα, αποτελούν γενικά μια ποικιλόμορφη ομάδα, για τα οποία είναι δύσκολο να π εριγραφεί ή να π ροβλεφθεί σταθερή απόκρισή το υ ς στα βαρέα μέταλλα. Ο ρισμένες δυσκολίες οφείλονται: α) στην ικανότητα κάποιων ειδών να προσαρμόζονται και να σχηματίζουν ανθεκτικούς πληθυσμούς, β) στις περιορισμένες τα ξινο μικές π εριγραφές που δυσχεραίνουν τη ν αναγνώριση και γ) στην ατελή γνώση του βιολογικού κύκλου και τη ς οικολογίας αρκετώ ν ειδών. Η τελευ τα ία περίπτωση περιορίζει τη δυνατότη τα να γίνει διάκριση μετα ξύ τη ς φυσικής π οικιλότητας και αυτής που είναι αποτέλεσμα τη ς επίδρασης τω ν βαρέων μετάλλων. Η το ξική επίδραση που έχουν τα βαρέα μέταλλα στα ασπόνδυλα εξα ρ τά τα ι από α ρ κετούς ενδογενείς παράγοντες, όπως το φύλο, τη ν ηλικία, το μ έγεθ ο ς κ.ά. Αυτοί οι π αράγοντες σε συνδυασμό με τη ν περιορισμένη γνώση του βιολογικού κύκλου περιορίζουν τη χρησ ιμότητα πληθυσμιακών δεδομένω ν. Επίσης, η ικανότητα ορισμένων ειδώ ν να ζουν στο υπόστρωμα σε βάθος το οποίο δεν επιτρέπει την παρακολούθησή τους, περιορίζει επιπλέον τη χρησ ιμότητα τω ν οργανισμών αυτών στην εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Τέλος, είναι αρκετά δύσκολο να διακριθεί η επίδραση του ρυπασμένου νερού από αυτή του ιζήματος καθώς βαρέα μέταλλα ελευθερώ νονται στο υπερκείμενο νερό, επ ηρεάζοντας τη ν επιβίωση τω ν ασπονδύλων. Συχνά, όμως, η επίδραση τη ς ελευθέρω σ ης βαρέω ν μετάλλω ν στο υπερκείμενο νερό δεν μελετά τα ι σε προγράμματα παρακολούθησ ης τη ς ποιότητας του νερού. Επίσης, καθώς τα βαρέα μέταλλα παραμένουν στο ίζημα για μεγάλο χρονικό διάστημα, είναι πιθανό η επίδραση στους οργανισμούς να αντανακλά μόνο τη συσσώρευσή το υ ς στη βιωτή ή να μαρτυρά κακή διαχείριση λυμάτω ν σε παλαιότερη εποχή. Όσων αφορά τα ψάρια, απαιτούνται μακροχρόνιες λ επ τομ ε ρείς έρ ευ νες για τη συλλογή αξιόπιστων δεδομένω ν σχετικά με τη ν πυκνότητα, παραγω γικότητα και ποικιλότητα τω ν Η ελευθέρω σ η βαρέων μετάλλω ν στα υδάτινα οικοσυστήματα έχει πολλές εμφ α νείς συνέπειες, όπως αυξημένη συγκέντρωσή το υ ς στο νερό, στο ίζημα, στους οργανισμούς, μείωση τη ς παραγω γικότητας, και αυξημένη έκθεση τω ν ανθρώπων σε βλα βερές ενώσεις. Τα βασικότερα κριτήρια για τη ν παρακολούθηση και εκτίμηση τω ν συνεπειών τω ν επιπέδων τω ν βαρέω ν μετάλλω ν στα υδάτινα οικοσυστήματα είναι χημικά και βιολογικά. Α ξιόπιστες αναλυτικές μετρήσ εις ρύπων είναι απαραίτητες, για να α ξιολογηθεί η ποιότητα τω ν υδάτινου περιβάλλοντος. Η πληροφορία αυτής τη ς μορφ ής χρησιμοποιείται για π ολλούς σκοπούς: σύνταξη κανονιστικών διατάξεω ν, εκτίμηση επικινδυνότητας, λήψη αποφάσεων, αποκλειστικά επιστημονική έρευνα. Κατ' επέκταση, απαιτείται διαφ ορετικού βαθμού λεπτομέρεια, αλλά οπωσδήποτε αυξημένου βαθμού ακρίβειας και αξιοπιστίας. Π αραδοσιακές μέθοδοι παρακολούθησης τω ν επιδράσεων βαρέων μετάλλω ν στους οργανισμούς, περιλαμβάνουν τη χρήση κοινωνιολογικών μετρήσεω ν (δείκτες ποικιλότητας, σύνθεση ειδών, παραγω γικότητα και πυκνότητα φυκών, ασπονδύλων και σε μικρότερο βαθμό ψαριών). Εξαιτίας, όμως, τω ν δυσκολιών που προαναφέρθηκαν, κρίνεται σκόπιμο να χρησιμοποιούνται οι μέθοδοι α υ τές σε συγκεκριμένες περιπτώσεις στις οποίες είναι γνωστή η οικολογία τω ν συγκεκριμένων οργανισμών και μπορεί να π ροβλεφ θεί με ικανοποιητικό βαθμό ασφάλειας η αντίδραση τω ν οργανισμών στα βαρέα μέταλλα. Τον Ιανουάριο του 2000 στην Baia Mare τη ς Ρουμανίας, η διάρρηξη ενός φ ράγμα τος είχε ως αποτέλεσμα τη διαφυγή m3 υγρών αποβλήτων που εκτιμάται ότι περιείχαν τό νους κυάνιο και βαρέα μέταλλα στη λεκάνη τω ν ποταμών Lapus-Somes-Tisza-Danube. Έ ντονα αποτελέσματα εμφανίσθηκαν κατά μήκος τω ν ποταμών αυτών, π.χ. δραστική μείωση του φυτοπλαγκτού, ζωοπλαγκτού και μαζικοί θάνατοι ψαριών. Δυστυχώς, τα χρόνια αποτελέσματα (π.χ. επί τη ς βιοποικιλότητας) δεν ήταν δυνατό να προβλεφθούν κατά τη διάρκεια τω ν πρώτων ερευνών. Όμως, το επίπεδο τω ν βαρέων μετάλλω ν στο νερό υπερβαίνει κάθε θεσπισμένο όριο και αξίζει να σημειωθεί ότι η περιοχή ήταν ήδη επιβαρημένη από τη ν παρακείμενη βιομηχανία επ εξεργασίας μετάλλων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη συσσώρευση βαρέω ν μετάλλω ν και επ ομένω ς τη ν επιδείνωση τη ς κατάστασης στην περιοχή. Μ ιλτιάδης Σ εφ ερλής ^ 14^ ΑΜΦΙΒΙΟΝ

15 Συνέδριο με θέμα "Πράσινη Επιχειρηματικότητα" στη Σάμο Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ / Π. Βαφείδης Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών ΕΛΚΕ.ΘΕ. Πρόσφατα, ιδρύθηκε το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛ.ΚΕ.ΘΕ), από τη συνένωση του Εθνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΚΘΕ) και του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Βιολογίας Κρήτης (ΙΘΑΒΙΚ). Με έδρα στην Ανάβυσσο Αττικής, αλλά και εγκαταστάσ εις στο Ελληνικό και στις Γούβες τη ς Κρήτης, το νεοσύστατο Κέντρο, υπό τη ν εποπτεία τη ς ΓΓΕΤ του Υπουργείου Ανάπτυξης, σ τοχεύει να εξακολουθήσ ει να συμβάλλει δυναμικά στη μελέτη και διαχείριση θεμάτω ν που αφορούν στην προστασία και στην αειφόρο ανάπτυξη τω ν οικοσυστημάτων τη ς παράκτιας ζώ νης και τη ς ανοιχτής θάλασσας. Για π ερισ σότερες πληροφορίες: ΕΛ.ΚΕ.ΘΕ, Τ.Θ. 712, Ανάβυσσος, τηλ φ ': λ ι τ ο υ μ ο υ σ & ι ο υ "Κυριακές με χρώ ματα κι αρώ ματα από το ν κύκλο του χρόνου" περιλαμβάνονται στις δρα σ τηριότητες τω ν Φίλων του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας για το σχολικό έτο ς Μικροί και μεγάλοι καλούνται να περάσουν πολλά κυριακάτικα πρωινά, δημιουργικά και ευχάριστα. Με ενημερω τικές προβολές, παρουσιάσεις βιβλίων, εκδρομές και ξεναγήσ εις στο ύπαιθρο, διαδραστικά παιχνίδια, μικρές γ ιο ρ τές και ποικίλες δρα σ τηριότητες που σχετίζονται με τη φύση και τη ν εναλλαγή τω ν εποχών, όσοι επιθυμούν να συμμετάσχουν θα έχουν τη ν ευκαιρία να αντλήσουν πλούσια πληροφόρηση για το φυσικό περιβάλλον, αλλά και να ψυχαγωγηθούν. Μ ερικές από τις π ρογραμματισμένες εκδηλώ σεις είναι: γιορτινή βραδιά με ζωντανή μουσική για τη ν κοπή τη ς βασιλόπιτας (9 Ιανουαρίου 2004), έκθεση παλιών βιβλίων και ανακυκλώσιμων υλικών (3 και 4 Απριλίου), πρωτότυπη έκθεση για το ν ημίθεο Ηρακλή, αλλά και πολιτιστική συμμετοχή στην Ολυμπιάδα, με μια βραδιά λόγου και Μουσικής. Για το αναλυτικό πρόγραμμα τω ν εκδηλώ σεω ν και για δηλώ σεις συμμετοχής, τα τηλέφ ω να επικοινωνίας είναι / Π ερισ σ ότερες π ληροφορίες: Το Πανελλήνιο Δίκτυο Οικολογικών Οργανώσεων (ΠΑΝ.Δ.ΟΙΚΟ.) και η Κεντρική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων Ελλάδος (Κ.Ε.Δ.Κ.Ε.) διοργάνωσε στη Σάμο (17 και 19 Οκτωβρίου) συνέδριο με θέμα "Πράσινη (Περιβαλλοντική) Επιχειρηματικότητα". Διακεκριμένοι επιστήμονες, αλλά και στελέχη τοπικών και εθνικών φ ορέω ν αντάλλαξαν τις απόψεις τους, ανέλυσαν τις π αραμέτρους και αναζήτησαν το υ ς τρ όπ ους για τη ν ανάπτυξη όχι μόνο τη ς περιβαλλοντικής επιχειρηματικότητας σε π εριοχές οικολογικού ενδιαφ έροντος, αλλά και δραστηριοτήτω ν περιβαλλοντικού ενδια φ έροντος σε οποιοδήποτε σημείο τη ς χώρας, ώστε να προωθηθεί η σύζευξη τη ς οικολογικής προστασίας με τη ν οικονομική πρόοδο. Κατά τη ν τελευ τα ία ημέρα του Συνεδρίου διεξήχθησαν και οι αρχαιρεσίες του ΠΑΝ.Δ.ΟΙΚΟ. για την εκλογή τη ς επ ταμελούς Ε κτελεσ τικής Γραμματείας. Τα νέα μέλη είναι: - Μ ίχαλος Δ ημήτριος - Βολιώ της Κωνσταντίνος - Κελλάρης Βασίλειος - Παπαχρυσός Δ ημήτριος - Ασλάνογλου Νικόλαος - Ζήσης Ιωάννης - Καράτζος Κίμων Το ΕΚΒΥ εξα κολουθεί να υποστηρίζει το έργο του Δικτύου και εύχεται καλή επιτυχία στην Εκτελεστική Γραμματεία. Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ / Γ. Ρουσσόπουλος

16 Ταξίδι στην "Ελλάδα των λιμνών" Οι μα θητές τη ς Ε1 τά ξη ς του 30ου Δημοτικού Σχολείου Αθηνών, ταξίδεψ αν κατά το π ροηγούμενο σχολικό έτο ς στις λίμνες και λιμνοθάλασσες τη ς χώ ρας μας. Έ να τα ξίδι μαγευτικό στις όμορφ ες υδάτινες πολιτείες, που ξεδιπλώ νονταν με όλες τις χά ρες του ς. Γνώρισαν τα υγρά κοσμήματα τη ς χώ ρας μας, μικρά και μεγάλα, γνωστά και άγνωστα, το καθένα με τη μοναδική ομορφιά του. Τις εντόπισαν στον χάρτη τη ς Ελλάδας και αναζήτησαν πληροφορίες γ ι αυτές μέσα από εποπτικό υλικό ποικίλου είδους (φω τογραφίες, διαφάνειες, ταινίες, παιγνίδια) που συγκέντρωσαν στο σχολείο. Γνώρισαν τα σπάνια πουλιά και φ υτά που ζουν κοντά τους. Κατανόησαν ότι η χώρα μας αποτελεί ένα γεω γραφικό σημείο κλειδί όσον αφορά τα μετανασ τευτικά πουλιά. Με μεγάλη έκπληξη διαπίστωσαν ότι στις π ερισ σότερες λίμνες και λιμνοθάλασσες η ανθρώπινη επέμβαση υπ ήρξε αλόγιστη. Οι δράσεις στο πλαίσιο υλοποίησης του Π ρογράμματος Π εριβαλλοντικής Εκπαίδευσης "Λίμνες και Λιμνοθάλασσες τη ς Ελλάδας" που υλοποίησαν με συντονίστρια τη ν κ. Νίκη Θανασιά και με τη συνεργασία του ΕΚΒΥ, μέσα και έξω από το σχολείο ήταν πολλές, με συγγραφή και εικονογράφηση ποιημάτων και ιστοριών σχετικά με τη ζωή στις λίμνες. Έ φ τιαξαν τη μακέτα τη ς λίμνης, αφίσες και σ ελιδοδείκτες με το υ ς φ τερ ω τούς μετανάσ τες τω ν λιμνών. Α ξέχασ τη είναι η στιγμή που βρέθηκαν κοντά τους, στη Λιμνοθάλασσα του Μ εσολογγίου-αιτωλικού και στη Λίμνη Τριχωνίδα. Εμπειρίες, ήχοι, εικόνες και κοχύλια θυμίζουν τα λόγια που έγραψ ε η μαθήτρια Ναταλία: "Κάθε λίμνη ένα ολόκληρο βασίλειο, μια απέραντη ομορφιά γεμάτη μυστήριο, που γαληνεύει και ανεβάζει γλυκά την ψυχή. Αυτός ο πλούτος, η ομορφιά και το μεγαλείο ας κρατήσουν για πάντα...". Οι μ αθητές της Ε1 τάξης του 30ου Δημοτικού Σχολείου Αθηνών Α Μ Φ Ι Β Ι Ο Ν T ε ύ χ ο ς 51 Δ ιμ η ν ια ία έ κ δ ο σ η τ ο υ E K B Y IS S N Tαχυδpομική διεύθυνση: Μ ουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων - Υγροτόπων 14ο χ λ μ Θ ε σ σ α λ ο ν ίκ η ς - Μ η χ α ν ιώ ν α ς, Θ έρ μ η, Τ.Θ Τηλ Φαξ: E-m ail: m a ria e k b y.g r Υπεύθυνη Έκδοσης: Μαρία Κατσακιώρη Συντακτική Eπιτpοπή: Ευτυχία Αλεξανδρίδου, Αντώνης Αποστολακης, Π. Α. Γεράκης, Παύλος Γιαμάς, Μαρία Κατσακιώρη, Χρυσούλα Λιόντα, Σπύρος Ντάφης, Δημήτρης Παπαδήμος, Βασιλική Τσιαούση Φιλολογική επιμέλεια: Χρυσούλα Λιόντα Φωτογραφία εξωφύλλου: Φωτ. Αρχείο Ε Κ Β Υ / Έ γχρω μον Φ ω τοστοιχειοθεσία - Επιμέλεια έκδοσ ης: ANIM A GRAPHICS Α νατολή Καλεντζίδου, Φραγκίνη 9, Θεσσαλονίκη Κείμενα και φω τογραφίες που αποστέλλονται για δημοσίευση στο περιοδικό δεν επιστρέφονται. Eπιτpέπεται η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή ή η μετάδοση με οποιοδήποτε οπτικοακουστικό μέσο του περιεχομένου του AM O IB^N μόνο εφόσον γίνεται αναφορά στην πηγή., ΑΜΦΙΒΙΟΝ