Άσκηση Διδακτικής του Μαθήµατος των Θρησκευτικών. Γ Οµάδα

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Άσκηση Διδακτικής του Μαθήµατος των Θρησκευτικών. Γ Οµάδα"

Ζώσιμη Βλαχόπουλος
6 χρόνια πριν
Προβολές:

1 Άσκηση Διδακτικής του Μαθήµατος των Θρησκευτικών Γ Οµάδα Διδάσκων: Αθ. Στογιαννίδης Λέκτορας 12ο Μάθηµα - Α Μέρος Διερεύνηση Προϋποθέσεων Διδασκαλίας - Β : Η θεωρία του Ronald Goldman ως εφαρµογή της πιαζετιανής θεωρίας στη µελέτη των σταδίων ανάπτυξης της θρησκευτικής σκέψης

2 Το υλικό που παρουσιάζεται παρακάτω βασίζεται στις εξής µελέτες: α. Kohlberg Lawrence, Moral stages and moralization: Cognitive-developmental approach, στο συλλογικό έργο: Lickona T. (Ed.), Moral Development Development and behavior: Theory, research, and social issues, New York β. Goldman Ronald, Religious Thinking from Childhood to Adolescence, London γ. Goldman Ronald, Readiness for Religion. A Basis for Developmental Religious Education, London δ. Βασιλόπουλου Χρήστου, Διδακτική του Μαθήµατος των Θρησκευτικών, Θεσσαλονίκη ε. Κακαβούλη Αλέξανδρου, Γνωστική ανάπτυξη και αγωγή, Αθήνα στ. Κακαβούλη Αλεξάνδρου, Ηθική ανάπτυξη και αγωγή, Αθήνα ζ. Κογκούλη Ιωάννη, Κατηχητική και Χριστιανική Παιδαγωγική, Θεσσαλονίκη η. Περσελή Εµµανουήλ, Θεωρίες θρησκευτικής ανάπτυξης και αγωγής, Αθήνα 2000.

3 Η θεωρία του Piaget για τη νοητική ανάπτυξη αξιοποιήθηκε από τον Ronald Goldman στην προσπάθειά του να ερευνήσει τον τρόπο µε τον οποίον τα παιδιά κατανοούν τις βιβλικές διηγήσεις. Το πείραµά του: Σε παιδιά ηλικίας 6 15 ετών διάβασε τρία κείµενα από την Αγία Γραφή: το περιστατικό µε την καιόµενη βάτο και τον Μωυσή, τη διάβαση της Ερυθράς θάλασσας και τους πειρασµούς του Χριστού.

4 Α : Προσυλλογιστική διαισθητική θρησκευτική σκέψη (από τη γέννηση µέχρι 7/8 ετών). Κατά το στάδιο αυτό το παιδί χαρακτηρίζεται για µία εγωκεντρική µονοµέρεια στη σκέψη του, ενώ παράλληλα εστιάζει την προσοχή του όχι στο ουσιαστικό µήνυµα της βιβλικής διήγησης αλλά σε λεπτοµέρειες. Στη φάση αυτή, όταν τα παιδιά προσεύχονται στον Θεό, νοµίζουν ότι προσεύχονται σ έναν άνθρωπο που έχει εξαιρετικά µεγάλες µαγικές δυνάµεις και φροντίζει µε αγάπη και στοργή για όλο τον κόσµο. Το παιδί που διανύει αυτό το στάδιο ανάπτυξης της θρησκευτικής σκέψης, στην ερώτηση «Γιατί φοβήθηκε ο Μωυσής να κοιτάξει τον Θεό;» µπορεί να δώσει την εξής απάντηση: «επειδή ο Θεός είχε βαριά και βροντερή φωνή».

5 Β : Ενδιάµεση βαθµίδα µεταξύ προσυλλογιστικής και συγκεκριµένης θρησκευτικής σκέψης. Κατά το στάδιο αυτό το παιδί καταβάλλει προσπάθεια να κάνει κάποιους συλλογισµούς χωρίς όµως ιδιαίτερη επιτυχία. Όταν το παιδί που βρίσκεται σε αυτό το στάδιο ερωτάται «Για ποιο λόγο φοβήθηκε ο Μωυσής;» ίσως απαντήσει λέγοντας «επειδή έτσι µάς το λέει η ιστορία».

6 Γ : Συγκεκριµένη θρησκευτική σκέψη (Από 7/8 ετών έως 13/14 ετών). Στο στάδιο αυτό τα παιδιά µπορούν να οργανώσουν τη σκέψη τους λογικά, αναφέρονται όµως µόνο σε συγκεκριµένα πράγµατα που εµπίπτουν άµεσα στις αισθήσεις τους. Είναι η φάση κατά την οποία οι ανθρωποµορφικές και µυθικές αντιλήψεις διαδραµατίζουν σηµαντικότατο ρόλο. Η θρησκευτικότητα κατά την περίοδο αυτή διακρίνεται αφενός µεν για την εµµονή της στο επίπεδο των αισθητών και άµεσα αντιληπτών αντικειµένων, και αφετέρου δε, για έναν υλιστικό προσανατολισµό, που αποτυπώνεται στο περιεχόµενο των προσευχών τους (ικανοποίηση υλιστικών επιθυµιών). Στην παραπάνω ερώτηση σχετικά µε το λόγο για τον οποίο φοβήθηκε ο Μωυσής, όταν αντίκρισε την καιόµενη βάτο, τα παιδιά απαντούν «επειδή ο Θεός είναι ένα παντοδύναµο και φοβερό πρόσωπο».

7 Δ : Ενδιάµεσο στάδιο µεταξύ συγκεκριµένης και αφηρηµένης θρησκευτικής σκέψης. Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από την έντονη προσπάθεια των παιδιών να ξεπεράσουν την εµµονή τους στα συγκεκριµένα πράγµατα του περιβάλλοντος και να αναχθούν σε ένα αφηρηµένο επίπεδο αντίληψης. Χρησιµοποιούν τις θρησκευτικές έννοιες χωρίς όµως και να κατανοούν πλήρως το νόηµά τους. Καταβάλλεται από την πλευρά των µαθητών αγώνας για να παραµεριστούν οι ανθρωποµορφικές αντιλήψεις, οι οποίες µάλλον διαρκούν έως και το 13 έτος της ηλικίας τους.

8 Ε : Αφηρηµένη θρησκευτική σκέψη (Εµφανίζεται µετά το 13/14 έτος). Εδώ πλέον απαλλάσσεται το παιδί από όλα τα εµπόδια που έθετε µέχρι τώρα η συγκεκριµένη λειτουργική σκέψη και ξεκινάει να διατυπώνει υποθέσεις, δηλ. να συλλαµβάνει την πραγµατικότητα στην αφηρηµένη της διάσταση. Στο γνωστό ερώτηµα που αναφέρεται στον Μωυσή, το παιδί αυτής της ηλικίας ενδεχόµενως να δώσει την ακόλουθη απάντηση: «επειδή ο Μωυσής ένιωσε το µεγαλείο του Θεού».

9 Ο Ronald Goldman µελετώντας την ανάπτυξη της θρησκευτικής σκέψης των παιδιών κατέληξε σε τρία βασικά συµπεράσµατα:

10 α. η αφηρηµένη θρησκευτική σκέψη εµφανίζεται κατά δύο χρόνια αργότερα σε σχέση µε τη θεωρία του Piaget, β. αυτό δικαιολογείται εν µέρει από το δευτερογενή χαρακτήρα της θρησκευτικής σκέψης, από το γεγονός δηλ. ότι η θρησκευτική σκέψη επειδή είναι αφηρηµένη, οικοδοµείται στις πρωτογενείς χειροπιαστές εµπειρίες που αποκτάει το παιδί µέσω αντικειµένων της αισθητής πραγµατικότητας και τις οποίες επεξεργάζεται µε αναλογικό τρόπο.

11 π.χ. η συµβολική έννοια «Θεός πατέρας» κατανοείται σύµφωνα µε τα βιώµατα που έχει δηµιουργήσει το παιδί σχετικά µε την έννοια της πατρότητας. Με άλλα λόγια η αφηρηµένη θρησκευτική σκέψη απαιτεί µία καλή επεξεργασία των πληροφοριών κατά το στάδιο της συγκεκριµένης λειτουργικής σκέψης. γ. Η θρησκευτική σκέψη εξαρτάται όχι µόνο από το επίπεδο γνωστικής ανάπτυξης του παιδιού αλλά και από άλλους παράγοντες όπως είναι π.χ. η στάση των γονέων απέναντι στη θρησκεία, η προσωπική συναισθηµατική κατάσταση του παιδιού απέναντι στα θρησκευτικά θέµατα, οι προσωπικές θρησκευτικές του εµπειρίες κ.ά.

12 Άσκηση Διδακτικής του Μαθήµατος των Θρησκευτικών Γ Οµάδα Διδάσκων: Αθ. Στογιαννίδης Λέκτορας 12ο Μάθηµα - Β Μέρος Διερεύνηση Προϋποθέσεων Διδασκαλίας - Β : Η θεωρία του Lawrence Kohlberg για τα στάδια της ηθικής ανάπτυξης του ανθρώπου

13 O Kohlberg, για να µελετήσει την ηθική σκέψη, παράθεσε στους συµµετέχοντες στην έρευνα (παιδιά και ενήλικες) κάποιες ιστορίες στις οποίες καλούνταν να τοποθετηθούν απέναντι σε κάποιο ηθικό δίληµµα, όπως π.χ. η περίπτωση ενός τίµιου ανθρώπου που για οικονοµικούς λόγους έπρεπε να κλέψει ένα πανάκριβο φάρµακο προκειµένου να θεραπευθεί η γυναίκα του. Από τις απαντήσεις που συγκέντρωσε ο Kohlberg διαπίστωσε ότι η σκέψη του ανθρώπου γύρω από ηθικά ζητήµατα ακολουθεί µία εξελικτική πορεία 6 σταδίων που αντιστοιχούν σε τρία επίπεδα:

14 Προσυµβατικό Επίπεδο Το πρώτο επίπεδο ονοµάζεται προσυµβατικό. Κύριο γνώρισµα του προσυµβατικού επιπέδου είναι το γεγονός ότι η ηθική είναι ετερόνοµη, δηλ. προσδιορίζεται αποκλειστικά από το περιβάλλον. Το προσυµβατικό επίπεδο συνιστά το πρώτο και το δεύτερο στάδιο της ηθικής ανάπτυξης.

15 Προσυµβατικό Επίπεδο Ως προς το πρώτο στάδιο, σηµειώνουµε ότι προσανατολίζεται στην τιµωρία και στην υπακοή, εµφανίζεται κατά την προσχολική ηλικία, και χαρακτηρίζεται ως στάδιο της ετερόνοµης ηθικής. Ως προς το δεύτερο στάδιο, βλέπουµε ότι προσανατολίζεται στην απλή ευχαρίστηση. Πρόκειται για το στάδιο της ωφελιµιστικής ηθικής, που εµφανίζεται κατά τη σχολική ηλικία.

16 Συµβατικό επίπεδο Το δεύτερο επίπεδο ονοµάζεται συµβατικό. Ο χαρακτηρισµός ως συµβατικού δείχνει και την ποιότητα της ηθικής κρίσης: η ηθική πράξη κρίνεται από την τήρηση ή µη κάποιων αρχών που έχει θεσπίσει το κοινωνικό σύνολο. Εµφανίζεται κατά την εφηβική και ώριµη ηλικία. Το δεύτερο επίπεδο αποτελείται από το τρίτο και το τέταρτο στάδιο.

17 Συµβατικό επίπεδο Για το τρίτο στάδιο ισχύει ως βασικό κριτήριο ο χρυσός κανόνας της ηθικής, γι αυτό χαρακτηρίζεται ως στάδιο των αµοιβαίων διαπροσωπικών σχέσεων και προσδοκιών. Ηθικά σωστό είναι αυτό που οι άλλοι θεωρούν ηθικό. Ωστόσο τα άτοµα αυτού του σταδίου µπορούν να µεταφέρονται στη θέση των άλλων και να κατανοούν τις συνέπειες µιας ηθικής ή ανήθικης πράξης.

18 Συµβατικό επίπεδο Ως προς το τέταρτο στάδιο βλέπουµε ότι προσανατολίζεται στη διατήρηση των νόµων του κοινωνικού συστήµατος, γι αυτό και ονοµάζεται «στάδιο της έννοµης τάξης». Στην περίπτωση αυτή η ηθικότητα µιας πράξης προσδιορίζεται αποκλειστικά από το νόµο που επικρατεί σε µία κοινωνία. Το νόµιµο είναι και ηθικό, ενώ το παράνοµο ανήθικο.

19 Μετασυµβατικό επίπεδο Το τρίτο επίπεδο ονοµάζεται µετασυµβατικό. Εδώ η ηθική είναι πλέον αυτόνοµη, δεν εξαρτάται από τους άλλους. Η ηθική κρίση πηγάζει από τον προσωπικό προβληµατισµό. Το τρίτο επίπεδο συναπαρτίζεται από το πέµπτο και το έκτο στάδιο.

20 Μετασυµβατικό επίπεδο Κατά το πέµπτο στάδιο ο άνθρωπος αντιµετωπίζει τους νόµους της κοινωνίας ως προϊόν συµφωνίας, γι αυτό και οι νόµοι παρουσιάζουν µια εκπληκτική ποικιλοµορφία από τόπο σε τόπο. Οι νόµοι πρέπει να τηρούνται όχι γιατί είναι τέλειοι και ηθικοί αφ εαυτών, αλλά γιατί εξασφαλίζουν µία οµαλή κοινωνική συµβίωση. Πρόκειται για το στάδιο της κοινωνικής χρησιµότητας.

21 Μετασυµβατικό επίπεδο Το έκτο στάδιο αντανακλάει την ανώτατη µορφή ηθικής σκέψης του ανθρώπου. Τα άτοµα του σταδίου αυτού κρίνουν την ηθικότητα µίας πράξης µε βάση τις πανανθρώπινες ηθικές αξίες αλλά και την προσωπική ηθική τους συνείδηση.

Σχετικά έγγραφα

Άσκηση Διδακτικής του Μαθήµατος των Θρησκευτικών. Γ Οµάδα

Άσκηση Διδακτικής του Μαθήµατος των Θρησκευτικών Γ Οµάδα Διδάσκων: Αθ. Στογιαννίδης Λέκτορας 11ο Μάθηµα Διερεύνηση Προϋποθέσεων Διδασκαλίας - Α : Η θεωρία του Jean Piaget για τη νοητική ανάπτυξη του ανθρώπου