9. ε ρ γ α τ ι κ ο δ ι κ α ι ο

Transcript

1 ε ρ γ α τ ι κ ο δ ι κ α ι ο 4/2011 (Πρόεδρος: Ελένη Διονυσοπούλου, Πρόεδρος Εφετών). (Δικαστές: Γεώργιος Οικονόμου, Μαρία Τσιριμώκου-Εισηγήτρια, Εφέτες). (Δικηγόροι: Θανάσης Βγενόπουλος, Γιάννης Κρηνίδης, Σπύρος Καραχάλιος). Σύμβαση εργασίας υπαλλήλων της ΔΕΗ. Διευθυντικό δικαίωμα. Περιλαμβάνει την εξουσία του εργοδότη να εξειδικεύει κάθε φορά την υποχρέωση του μισθωτού για εργασία, καθορίζοντας τους όρους της παροχής της (τόπο, χρόνο και τρόπο), εφόσον οι όροι αυτοί δεν έχουν προσδιορισθεί από κανόνες δικαίου ή εργασιακή σύμβαση. Επίσης, ο εργοδότης έχει την εξουσία να οργανώνει και να διευθύνει την επιχείρησή του κατά τον προσφορότερο τρόπο. Περιορισμός του διευθυντικού δικαιώματος είναι δυνατόν να υπάρξει βάσει του άρθρου 281 ΑΚ. Τοποθέτηση συγκεκριμένου εργαζόμενου ως προϊσταμένου ενός τμήματος ή ενός καταστήματος της επιχειρήσεως και αντικατάσταση ή παράλειψη τοποθέτησης στη θέση αυτή άλλου μισθωτού. Μόνη η υπεροχή του σε τυπικά και ουσιαστικά προσόντα έναντι του τοποθετηθέντος, ακόμα και αν είναι καταφανής, δεν καθιστά την άσκηση του διευθυντικού δικαιώματος καταχρηστική γιατί δεν πρόκειται για βαθμολογική ή μισθολογική προαγωγή για την οποία υφίστατο αντίστοιχο δικαίωμα του μισθωτού, αλλά για απόφαση που αφορά προεχόντως την οργάνωση και διεύθυνση της επιχειρήσεως. Άρα για να είναι καταχρηστική η τοποθέτηση πρέπει να συντρέχουν και άλλα περιστατικά. Περιστατικά. Ο εργοδότης, ασκώντας το διευθυντικό του δικαίωμα, έχει την εξουσία να εξειδικεύει κάθε φορά την υποχρέωση του μισθωτού για εργασία, καθορίζοντας τους όρους της παροχής της (τόπο, χρόνο και τρόπο), εφόσον οι όροι αυτοί δεν έχουν προσδιορισθεί από κανόνες δικαίου ή εργασιακή σύμβαση. Παραλλήλως το δικαίωμα αυτό περιλαμβάνει και την εξουσία του εργοδότη, ως διευθυντή της εκμετάλλευσης, να οργανώνει και να διευθύνει την επιχείρηση του κατά τον προσφορότερο τρόπο. Περιορισμός στην άσκηση του διευθυντικού δικαιώματος τίθεται από την απαγορευτική διάταξη του άρθρου 281 ΑΚ. Ειδικότερα στην περίπτωση που ο εργοδότης ασκώντας αυτό το δικαίωμα, προβαίνει στην τοποθέτηση συγκεκριμένου εργαζόμενου ως προϊσταμένου ενός τμήματος ή ενός καταστήματος της επιχειρήσεως του και αντικαθιστά ή παραλείπει να τοποθετήσει στη θέση αυτή ένα άλλο μισθωτό, μόνη η υπεροχή του τελευταίου σε τυπικά και ουσιαστικά προσόντα έναντι του τοποθετηθέντος, ακόμη και αν είναι καταφανής, δεν καθιστά την άσκηση του διευθυντικού δικαιώματος καταχρηστική, διότι δεν πρόκειται για βαθμολογική ή μισθολογική προαγωγή (για την οποία υφίστατο αντίστοιχο δικαίωμα του μισθωτού) αλλά για απόφαση που αφορά προεχόντως την οργάνωση και διεύθυνση της επιχειρήσεως. Παρέπεται εκ τούτου ότι στην περίπτωση αυτή, για να είναι καταχρηστική η άσκηση του διευθυντικού δικαιώματος, απαιτείται η συνδρομή και άλλων περι-

2 ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ 371 στάσεων, οι οποίες σε συνδυασμό με την καταφανή υπεροχή του παραλειφθέντος, να θεμελιώνουν προφανή υπέρβαση από μέρους του εργοδότη των ορίων που επιβάλλουν η καλή πίστη ή τα χρηστά ήθη ή ο κοινωνικός ή οικονομικός σκοπός του δικαιώματος, όπως ειδική γνώση του αντικειμένου, διοικητική ικανότητα, εξαιρετική κρίση και αντίληψη, ικανότητα αντιμετωπίσεως υπηρεσιακών προβλημάτων και μεθοδικότητα επίλυσης τους, μεγάλη εμπειρία και συντονιστικό πνεύμα συνεργασίας και επικοινωνίας με τους υφισταμένους του. Η ως άνω δε, καθ υπέρβαση των ορίων του άρθρου 281ΑΚ παράλειψη της τοποθετήσεως υπαλλήλου σε θέση προϊσταμένου, ως πράξη παράνομη, συνιστά αδικοπραξία κατά την έννοια του άρθρου 914ΑΚ και ως εκ τούτου θεμελιώνει δικαίωμα αποζημιώσεως. Στην αποζημίωση αυτή περιλαμβάνονται και οι διαφορές των αποδοχών που θα εισέπραττε ο υπάλληλος αν είχε κανονικά προαχθεί από εκείνες που εισέπραξε λόγω της παράνομης διατήρησης του την ίδια θέση. Επίσης ο υπάλληλος που υπαίτια και παράνομα παραλείφθηκε, μπορεί να ζητήσει και χρηματική ικανοποίηση για την ηθική βλάβη που υπέστη, λόγω της προσβολής της προσωπικότητας του από τη στέρηση της προαγωγής, αφού η προαγωγή, εκτός από τα υλικά οφέλη που προσπορίζει στον εργαζόμενο, περιποιεί τιμή σ αυτόν και αποτελεί ικανοποίηση υγιούς φιλοδοξίας του (ΟλΑΠ 11/2007 ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 309/2007 ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 566/2004 ΕλλΔνη , ΑΠ 897/2003 ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 448/2003 ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 617/2003 ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 447/2003 ΕΕργΔ ). Στην προκείμενη περίπτωση η υπό κρίση αγωγή, έχοντας το περιεχόμενο και αίτημα που προαναφέρθηκε είναι επαρκώς ορισμένη, αφού διαλαμβάνονται σ αυτή, πέραν των τυπικών και ουσιαστικών προσόντων του ενάγοντος σε αντιπαραβολή με εκείνα του τοποθετηθέντος στην ως άνω θέση Δ.Δ. και οι ιδιαίτερες περιστάσεις που απαιτούνται για τη θεμελίωση της καταχρηστικής ασκήσεως του διευθυντικού δικαιώματος της εναγομένης, ήτοι η επιλογή του ως άνω εργαζόμενου με προσωπικά και όχι υπηρεσιακά κριτήρια και η παράβλεψη εκ μέρους της εναγομένης της πολυετούς εμπειρίας του ενάγοντος στη συγκεκριμένη διευθυντική θέση, την οποία κατέλαβε ο υφιστάμενος του. Επομένως τα αντίθετα υποστηριζόμενα με τον πρώτο λόγο της εφέσεως πρέπει να απορριφθούν ως αβάσιμα. Αποδείχθηκαν τα ακόλουθα πραγματικά περιστατικά: Ο ενάγων προσλήφθηκε από την εναγόμενη με σύμβαση εξαρτημένης εργασίας αορίστου χρόνου στις , ως υπάλληλος στο γραφείο μεταφορών (ΤΜ/ΔΥΜ) Ασπροπύργου. Ακολούθως κατά το χρονικό διάστημα από μέχρι υπηρέτησε στο Λογιστήριο/ΤΗΚ Αιγίου και από μέχρι στο Λογιστήριο/ΤΗΚ Πάτρας, από μέχρι υπηρέτησε στην υπηρεσία ΥΠΡΣ/ΤΥ/ΔΠΠ-Η στην Πάτρα, ενώ από μέχρι τοποθετήθηκε ως Αναπληρωτής Υποτομεάρχης Τομέα Υποστήριξης/Διεύθυνσης Περιφέρειας Πελοποννήσου-Ηπείρου(ΤΥ/ΔΠΠ-Η) και στις ορίσθηκε και υπεύθυνος για την εποπτεία του φυλακτικού προσωπικού της ομάδας ασφάλειας εγκαταστάσεων έδρας της ΔΠΠ-Η. Είναι απόφοιτος εξαταξίου γυμνασίου και έχει φοιτήσει στο τμήμα χημικών της Σιβιτανιδείου Σχολής, χωρίς όμως να έχει αποφοιτήσει από αυτή, γνώριζε δε στοιχειωδώς την Αγγλική γλώσσα σε επίπεδο 1. Έχει παρακολουθήσει δύο επιμορφωτικά σεμινά-

3 372 ρια, που οργάνωσε η ΔΕΠΚ/ΔΕΗ με θέματα «ανθρώπινος παράγοντας σε σχέση με το κοινό» και «μισθολογικές προαγωγές», διαρκείας 20 και 16 ωρών αντιστοίχως και τρία σεμινάρια ιδιωτικών φορέων με θέματα «μάρκετινγκ», «πωλήσεις και ψυχολογία» και «χρηματοοικονομικά θέματα», διαρκείας 40, 30 και 80 ωρών αντιστοίχως. Ο μέσος όρος βαθμολογίας του κατά την τελευταία πενταετία (πριν την επιλογή) είναι 831 μόρια. Περαιτέρω αποδείχθηκε ότι κατόπιν της υπ αριθμ. πρωτ. ΓΔ/Δ/1367/ προκήρυξης της εναγομένης για την πλήρωση θέσεων στάθμης Υποτομεάρχη ΒΟΚ του Τομέα Υποστήριξης της Διεύθυνσης Περιφερείας Πελοποννήσου-Ηπείρου της Γενικής Διεύθυνσης Διανομής, με την υπ αριθμ. ΓΔ/Δ/3063/ απόφαση του Γενικού Διευθυντή Διανομής της εναγομένης επελέγη για την ως άνω θέση του Υποτομεάρχη ΒΟΚ του Τομέα Υποστήριξης της Διεύθυνσης Περιφέρειας Πελοποννήσου-Ηπείρου (ΤΥ/ΔΠΠ-Η) ο Δ.Δ. και παραλείφθηκε ο ενάγων και οι δύο δε είχαν υποβάλει σχετική αίτηση. Εξάλλου αποδείχθηκε ότι ο ως άνω επιλεγείς Δ.Δ. προσελήφθη από την εναγομένη στις και στις απελύθη από την τελευταία, επέστρεψε δε προσωρινά στην εργασία του στις , με την υπ αριθμ /1994 απόφαση ασφαλιστικών μέτρων του Πρωτοδικείου Αθηνών και οριστικά στις , ενταχθείς στην κατηγορία Δ02/Α στις Το έτος 1993 προσέφερε τις υπηρεσίες του στο τμήμα προσλήψεων, στη συνέχεια και μέχρι και το έτος 1998 υπηρέτησε στην οικονομική διαχείριση, έκτοτε δε και μέχρι την τοποθέτηση του στην επίδικη θέση του Υποτομεάρχη υπηρέτησε στον τομέα προσωπικού με αντικείμενο προαγωγές, φύλλα μισθοδοσίας, εντάξεις και το έκτακτο προσωπικό, χωρίς όμως να του έχουν ανατεθεί καθήκοντα προϊσταμένου ή άλλης θέσης ευθύνης. Είναι απόφοιτος Λυκείου και έχει εγγραφεί από το έτος 2004 στο προπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών «Διοίκηση Επιχειρήσεων και Οργανισμών» στη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου και έχει ολοκληρώσει τέσσερις θεματικές ενότητες επί συνόλου 12 ενοτήτων. Γνωρίζει την Αγγλική γλώσσα σε επίπεδο 2, ενώ δεν έχει παρακολουθήσει επιμορφωτικά σεμινάρια. Ο μέσος όρος βαθμολογίας του κατά την τελευταία πενταετία (πριν την επιλογή) είναι 841 μόρια. Από τη σύγκριση και αντιπαραβολή των τυπικών και ουσιαστικών προσόντων των ως άνω μισθωτών προκύπτει ότι ο ενάγων υπερτερεί του Δ.Δ.: α) ως προς τη γενική υπηρεσιακή αρχαιότητα κατά δώδεκα (12) έτη, β) ως προς την άσκηση υπεύθυνων καθηκόντων, αφού άσκησε καθήκοντα Αναπληρωτή Υποτομεάρχη επί επτά (7) έτη και επόπτη φυλακτικού προσωπικού της ομάδας ασφάλειας εγκαταστάσεων επί πέντε (5) περίπου έτη, ενώ ο συγκρινόμενος δεν άσκησε υπεύθυνα καθήκοντα και γ)ως προς την παρακολούθηση επιμορφωτικών σεμιναρίων, ενώ είναι ισοδύναμοι ως προς τους τίτλους σπουδών. Ο ενάγων υστερεί έναντι του Δ.Δ. ως προς τη γνώση ξένης γλώσσας και ως προς τη βαθμολογία στα φύλλα ποιότητας. Η εν λόγω, όμως, βαθμολογία του ενάγοντος προέκυψε στα πλαίσια αξιολόγησης του ως Αναπληρωτή Υποτομεάρχη Τομέα Υποστήριξης/Διεύθυνσης, ήτοι στα πλαίσια ασκήσεως διευθυντικών καθηκόντων, πραγματοποιήθηκε δε με αυστηρότερα κριτήρια και ως εκ τούτου οι ως άνω βαθμολογίες δεν μπορούν να καταστούν αντικείμενο συγκρίσεως, ενόψει της ουσιαστικής διαφοροποίησης της φύσε-

4 ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ 373 ως των ανατεθέντων καθηκόντων στους ανωτέρω εργαζόμενους, σε επίπεδο υπηρεσιακής ιεραρχίας (ΑΠ 875/2002 ΕλλΔνη 2003, 1322, ΑΠ 1237/1999 ΕΕργΔ , ΑΠ 405/1998 αδημ.). Επομένως ο ενάγων υπερέχει καταφανώς έναντι του Δ.Δ. ως προς τα τυπικά και ουσιαστικά προσόντα. Εξάλλου και η ιδία η εναγόμενη στην ως άνω προκήρυξη είχε θέσει ως βασικό κριτήριο για την επιλογή του εργαζομένου που θα στελεχώσει τη θέση του υποτομεάρχη ΒΟΚ της Διεύθυνσης Περιφέρειας Πελοποννήσου-Ηπείρου (ΤΥ-ΔΠΠ-Η), μεταξύ άλλων, την εξέλιξη της σταδιοδρομίας των υποψηφίων στην ενάγουσα, αλλά και την προηγούμενη άσκηση καθηκόντων διοικητικής ευθύνης. Πέραν, όμως, της ως άνω καταφανούς υπεροχής του ενάγοντος ως προς τα τυπικά και ουσιαστικά προσόντα, συντρέχουν και οι εξαιρετικές εκείνες περιστάσεις, οι οποίες θεμελιώνουν προφανή υπέρβαση εκ μέρους της εναγομένης των ορίων που επιβάλλουν η καλή πίστη, τα χρηστά ήθη και ο κοινωνικός ή οικονομικός σκοπός του δικαιώματος. Ειδικότερα ο ενάγων έχει αποκτήσει διοικητική εμπειρία, λόγω της πολυετούς ασκήσεως από αυτόν διοικητικών καθηκόντων, την οποία δεν έχει ο επιλεγείς για την επίδικη θέση εργαζόμενος. Επίσης ο ενάγων έχει αποκτήσει πολυετή εμπειρία στα θέματα προσωπικού, δεδομένου ότι κατά τη διάρκεια ασκήσεως από αυτόν καθηκόντων Υποτομεάρχη Τομέα Υποστήριξης/Διεύθυνσης Περιφέρειας Πελοποννήσου-Ηπείρου κάλυψε σημαντικό τμήμα τον τομέα αρμοδιοτήτων της οργανικής θέσεως, η οποία πληρώθηκε από το συνάδελφο του, έχοντας ως υφιστάμενο και υπό την εποπτεία του τον ίδιο τον επιλεγέντα, τον οποίο μάλιστα βαθμολογούσε ως υπάλληλο. Το γεγονός ότι ο επιλεγείς Δ.Δ. ασχολείται στον κλάδο προσωπικού (προσλήψεις, προαγωγές, έκτακτο προσωπικό κ.λ.π.) από το 1993 και έχει αποκτήσει σημαντική εμπειρία σε σχετικά ζητήματα, δεν μπορεί να αναιρέσει την κρίση του Δικαστηρίου περί ουσιαστικής γνώσεως των ζητημάτων του προσωπικού από τον ενάγοντα, αφού ο τελευταίος υπείχε αυξημένη ευθύνη ως προς τον χειρισμό των τελευταίων λόγω της διευθυντικής θέσης που ουσιαστικά κατείχε. Περί της γνώσεως των θεμάτων προσωπικού από τον ενάγοντα καταθέτει ο μάρτυρας αποδείξεως, αλλά και ανταποδείξεως, ο οποίος επιβεβαιώνει και την άσκηση εποπτείας από τον ενάγοντα επί του επιλεγέντος συναδέλφου του. Ενόψει των προεκτεθέντων η παράλειψη τοποθετήσεως του ενάγοντος στην ως άνω διευθυντική θέση, ως αντικείμενη στο άρθρο 281 ΑΚ, είναι άκυρη και θεωρείται ως μη γενόμενη (άρθρ. 174, 180ΑΚ). Τέλος, ο ενάγων, από την εις βάρος του παράνομη και υπαίτια ως άνω συμπεριφορά του αρμοδίου οργάνου της εναγομένης, που παρέλειψε να τον τοποθετήσει στην προαναφερθείσα διευθυντική θέση, προσβλήθηκε στην προσωπικότητα του, αφού εθίγη η επαγγελματική του αξία και υπόληψη και μειώθηκε στον κοινωνικό και επαγγελματικό του περιβάλλον. Προς αποκατάσταση δε της ηθικής βλάβης που υπέστη από την αιτία αυτή, πρέπει να του επιδικαστεί ως χρηματική ικανοποίηση το ποσό των ευρώ, το οποίο κρίνεται εύλογο, ενόψει του είδους, της βαρύτητας της προσβολής, του βαθμού του πταίσματος του ως άνω οργάνου της εναγομένης, της κοινωνικής θέσεως του ενάγοντος και της περιουσιακής και οικονομικής καταστάσεως των διαδίκων.

5 374 30/2011 (Πρόεδρος: Γεράσιμος Τσούνης, Πρόεδρος Εφετών). (Δικαστές: Γεώργιος Αλεξόπουλος, Φεβρωνία Τσερκέζογλου-Εισηγήτρια, Εφέτες). (Δικηγόροι: Παναγιώτα Σιδέρη, Βασιλική Παπακωνσταντινοπούλου). Σύμβαση εξαρτημένης εργασίας. Καταγγελία της σύμβασης από τον εργοδότη. Δεν συντρέχει περίπτωση «καταχρηστικής» καταγγελίας, όταν δεν υπάρχει γιαυτήν κάποια αιτία. Για να θεωρηθεί η καταγγελία ως «καταχρηστική» δεν αρκεί ότι ο λόγος που επικαλέστηκε γιαυτήν ο εργοδότης ήταν αναληθής ή ότι δεν υπάρχει κάποια εμφανής αιτία. Αντίθετα, ο εργαζόμενος πρέπει να επικαλεστεί και να αποδείξει συγκεκριμένους λόγους εξαιτίας των οποίων η άσκηση του σχετικού δικαιώματος του εργοδότη υπερβαίνει προφανώς τα όρια που επιβάλλει το άρθρο 281 ΑΚ. Αν δεν αποδειχθούν τα πραγματικά περιστατικά που επικαλείται ο εναγόμενος, τότε η αγωγή απορρίπτεται χωρίς να χρειάζεται να ερευνηθούν και να καθορισθούν τα πραγματικά κίνητρα της καταγγελίας. Αν η καταγγελία της σύμβασης εργασίας συντελέστηκε υπό συνθήκες παράνομης και υπαίτιας προσβολής της προσωπικότητας του εργαζομένου ή συνιστούν αδικοπραξία, ο εργοδότης μπορεί να υποχρεωθεί να καταβάλει στο μισθωτό και χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης (άρθρα 57, 59 ΑΚ). Κανονισμός εργασίας του εργοδότη. Αν προβλέπονται πειθαρχικά παραπτώματα και αντίστοιχες ποινές, τότε ο εργοδότης δεν υποχρεούται να επιλέξει αντί της έκτακτης καταγγελίας την επιβολή πειθαρχικής ποινής λόγω της διαφορετικής λειτουργίας τους, αφού με την πρώτη απομακρύνεται ο εργαζόμενος διότι η εργασιακή σχέση δεν μπορεί να συνεχιστεί ως επαχθής για τον εργοδότη, ενώ με τη δεύτερη επιδιώκεται η διασφάλιση της ομαλής λειτουργίας της επιχειρήσεως. Η προσφυγή του εργοδότη στην έκτακτη καταγγελία, ελέγχεται κατά το άρθρο 281 ΑΚ από το δικαστήριο το οποίο, επίσης, ερευνά αν στη συγκεκριμένη περίπτωση, με την άσκηση του δικαιώματος της καταγγελίας, παραβιάζεται η αρχή της αναλογικότητας μεταξύ του μέσου που χρησιμοποιήθηκε και του επιδιωκόμενου σκοπού. Η αρχή αυτή αποτελεί εκδήλωση της καλής πίστεως και στηρίζεται στη διάταξη στο άρθρο 25 παρ.1 του Συντάγματος. Ειδικότερα, το δικαστήριο εξετάζει ύστερα από σχετικό ισχυρισμό, αν υπάρχουν άλλα ηπιότερα από την καταγγελία μέτρα εξίσου πρόσφορα για την επίτευξη του επιδιωκομένου με αυτή σκοπού, δηλαδή αν η καταγγελία είναι όχι μόνο πρόσφορο αλλά και αναγκαίο μέσο για την διαφύλαξη των συμφερόντων του εργοδότη. Περιστατικά. Δεν συντρέχει, περίπτωση «καταχρηστικής» καταγγελίας, όταν δεν υπάρχει γι αυτή κάποια αιτία, αφού, ενόψει των όσων εκτέθηκαν για τον αναιτιώδη χαρακτήρα της καταγγελίας και την άσκηση αυτής καθ υπέρβαση των ορίων του άρθρου 281 του ΑΚ, για να θεωρηθεί η καταγγελία άκυρη ως «καταχρηστική», δεν αρκεί ότι οι λόγοι που επικαλέστηκε γι αυτήν ο εργοδότης ήταν αναληθείς ή ότι δεν υπήρχε εμφανής αιτία. Αντίθετα, ο εργαζόμενος πρέπει να επικαλεστεί και να αποδείξει συγκεκριμένους λόγους, εξαιτίας των όποιων η άσκηση του σχετικού δικαιώματος του εργοδότη υπερβαίνει προφανώς τα όρια που επιβάλλει το άρθρο 281 του ΑΚ. Αν λοιπόν δεν αποδειχθούν τα πραγματικά περιστατικά, τα οποία προβλήθηκαν από τον απολυθέντα μισθωτό προς θε-

6 ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ 375 μελίωση του καταχρηστικού χαρακτήρα της απολύσεως του, ο υπό του άρθρου 281 του Α.Κ. ισχυρισμός του απορρίπτεται κατ ουσίαν, χωρίς να χρειάζεται να ερευνηθούν και να καθοριστούν τα πραγματικά κίνητρα της καταγγελίας (Α.Π. 414/2008, Α.Π. 341/2008, Α.Π. 561/2007, Α.Π. 280/2007, Α.Π. 1538/2006, Α.Π. 1901/2005, Α.Π. 97/2004, Α.Π. 97/2004, αδημοσίευτες σε νομικά περιοδικά, Εφ.Αθ. 1139/2007 ΕλλΔνη , ΔΕΕ , Εφ.Λαρ. 1020/2006 ΕΕργΔ ). Εξάλλου, αν η καταγγελία της συμβάσεως εργασίας από τον εργοδότη συντελέστηκε υπό συνθήκες παράνομης και υπαίτιας προσβολής της προσωπικότητας του εργαζομένου ή συνιστούν αδικοπραξία, ο εργοδότης μπορεί να υποχρεωθεί να καταβάλει στο μισθωτό και χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης κατά τις διατάξεις των άρθρων 57, 59, 330, 299, 932, 914, 281 του Α.Κ. και 5 παρ.1 του Συντάγματος (ΑΠ 1901/2005 οπ, ΑΠ 161/1997 ΔΕΝ , Εφ.Αθ 1322/2006 ΕλλΔνη ). Περαιτέρω, αν στον κανονισμό εργασίας του εργοδότη προβλέπονται πειθαρχικά παραπτώματα και αντίστοιχες ποινές, τότε ναι μεν ο εργοδότης δεν υποχρεούται να επιλέξει αντί της έκτακτης καταγγελίας την επιβολή πειθαρχικής ποινής, λόγω της διαφορετικής λειτουργίας τους, αφού με την πρώτη απομακρύνεται ο εργαζόμενος διότι η εργασιακή σχέση δεν μπορεί να συνεχιστεί ως επαχθής για τον εργοδότη, ενώ με τη δεύτερη επιδιώκεται η διασφάλιση της ομαλής λειτουργίας της επιχειρήσεως όμως, η προσφυγή του εργοδότη στην έκτακτη καταγγελία, ελέγχεται κατά το άρθρο 281 ΑΚ από το δικαστήριο το οποίο, επίσης, ερευνά αν στη συγκεκριμένη περίπτωση, με την άσκηση του δικαιώματος της καταγγελίας, παραβιάζεται η αρχή της αναλογικότητας μεταξύ του χρησιμοποιούμενου μέσου και του επιδιωκόμενου σκοπού, η οποία (αρχή) αποτελεί εκδήλωση της καλής πίστεως και στηρίζεται στη διάταξη του άρθρου 25 παρ.1 του Συντάγματος. Ειδικότερα, το δικαστήριο, κατόπιν σχετικού ισχυρισμού, εξετάζει αν υπάρχουν άλλα ηπιότερα από την καταγγελία μέτρα εξίσου πρόσφορα για την επίτευξη του επιδιωκόμενου με αυτή σκοπού, δηλαδή αν η καταγγελία είναι όχι μόνο πρόσφορο αλλά και αναγκαίο μέσο για τη διαφύλαξη των συμφερόντων του εργοδότη (ΑΠ 555/2007, δημ. ΝΟΜΟΣ). Απεδείχθησαν τα ακόλουθα πραγματικά περιστατικά: Με σύμβαση εξαρτημένης εργασίας αορίστου χρόνου που καταρτίστηκε μεταξύ των διαδίκων στις αρχές του έτους 1996 ο ενάγων προσλήφθηκε από την εναγομένη, η οποία εκμεταλλεύεται το Καζίνο που είναι εγκατεστημένο στο ξενοδοχείο Π.Ρ. με την ονομασία C.Ρ, προκειμένου να εργαστεί με την ιδιότητα του «ντίλερ» στην επιχείρηση της. Ο ενάγων εργάστηκε με επιμέλεια στη θέση αυτή μέχρι τις αρχές του έτους 2003 οπότε και τοποθετήθηκε σε θέση Προϊσταμένου Βάρδιας επιτραπεζίων παιγνίων, θέση με μεγαλύτερη ευθύνη, αντί μηνιαίου μισθού 3.012, 24 ευρώ. Περαιτέρω απεδείχθη ότι στις η εναγομένη κατήγγειλε τη σύμβαση εργασίας του ενάγοντος, χωρίς προηγουμένως να τον καλέσει σε εξηγήσεις ή κλήση για κάποιο άλλο πειθαρχικό παράπτωμα. Ο ισχυρισμός του ενάγοντος ότι απελύθη χωρίς αιτία και χωρίς προηγουμένως να έχει κινηθεί σε βάρος του πειθαρχική διαδικασία και κλήση προς απολογία σύμφωνα με τον εσωτερικό κανονισμό της εναγομένης και ως εκ τούτου η καταγγελία της σύμβασης του είναι άκυρη

7 376 ως καταχρηστική, είναι απορριπτέος ως αβάσιμος, δεδομένου ότι για να θεωρηθεί η καταγγελία ως καταχρηστική, δεν αρκεί ότι δεν υπήρχε εμφανής αιτία, λόγω των όσων ανωτέρω εκτέθηκαν για τον αναιτιώδη χαρακτήρα της καταγγελίας. Επιπλέον η θεσπιζόμενη από τον εσωτερικό κανονισμό της εναγομένης πειθαρχική διαδικασία για ορισμένα παραπτώματα, δεν θίγει κατ ουδένα τρόπο το αυτοτελώς και ειδικώς προβλεπόμενο δικαίωμα αυτής για απόλυση του μισθωτού, ούτε γεννά υποχρέωση του εργοδότη για την τήρηση της πειθαρχικής διαδικασίας, διότι τότε θα υφίστατο κατ ουσίαν ανεπίτρεπτος συμβατικός αποκλεισμός του δικαιώματος καταγγελίας και έτσι δεν τίθεται θέμα κατάχρησης δικαιώματος λόγω της επιλογής εκ μέρους του εργοδότη της καταγγελίας της συμβάσεως αντί της τήρησης της πειθαρχικής διαδικασίας. Εξάλλου δεν απεδείχθη ότι η καταγγελία της σύμβασης εργασίας του ενάγοντος έγινε για λόγους οικονομοτεχνικούς, δεδομένου ότι η εναγομένη είναι κερδοφόρος επιχείρηση και κανείς μάρτυς δεν διαβεβαιώνει το αντίθετο, με αποτέλεσμα να μη δεσμεύεται σε καταγγελία συμβάσεως εργασίας με βάση την προϋπηρεσία και την οικογενειακή κατάσταση των εργαζομένων που απασχολούσε. Με βάση τα όσα εκτέθηκαν και δεδομένου ότι ο ενάγων ιστορεί μόνο στην αγωγή του για τη θεμελίωση της καταχρηστικής άσκησης του δικαιώματος της καταγγελίας, ως περιστατικά την απόλυση του χωρίς εμφανή αιτία και χωρίς τήρηση της πειθαρχικής διαδικασίας και τους οικονομοτεχνικούς λόγους που αφορούν την εναγομένη, η καταγγελία της συμβάσεως δεν κρίνεται καταχρηστική. Το πρωτοβάθμιο Δικαστήριο επομένως που με την εκκαλουμένη απόφαση του έκρινε την καταγγελία της συμβάσεως ως καταχρηστική, έσφαλε, ως προς την εφαρμογή του νόμου και την εκτίμηση των αποδείξεων, γενομένων δεκτών των σχετικών λόγων έφεσης και των προσθέτων λόγων έφεσης της εκκαλούσας. 51/2011 (Πρόεδρος: Γεράσιμος Τσούνης, Πρόεδρος Εφετών). (Δικαστές: Γεώργιος Αλεξόπουλος, Φεβρωνία Τσερκέζογλου- Εισηγήτρια, Εφέτες). (Δικηγόροι: Δημήτριος Γεωργόπουλος, Χρυσόστομος Γασπαράτος). Σύμβαση εργασίας ορισμένου χρόνου. Ο χαρακτηρισμός της εργασίας γίνεται από το δικαστήριο ύστερα από εκτίμηση όλων των ισχυρισμών, νέων προτάσεων, ανεξάρτητα από το χαρακτηρισμό των διατάξεων. Ν.Π.Δ.Δ. Επιτρέπεται να χρησιμοποιούν προσωπικό με σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου για αντιμετώπιση εποχιακών ή άλλων πρόσκαιρων αναγκών με διάρκεια μέχρι οκτώ μήνες σε συνολικό χρόνο 12 μηνών. Περίπτωση διάρκειας μόνο για τέσσερις μήνες. Συνταγματική διάταξη άρθρου 103 ότι νόμος ορίζει τους όρους και τη χρονική διάρκεια των σχέσεων εργασίας ιδιωτικού δικαίου στο Δημόσιο και τον ευρύτερο δημόσιο. Έννοια και περιορισμοί. Έκδοση του ν.2190/1994. Αν έχουμε διαδοχικές συμβάσεις ιδιωτικού δικαίου. Άρα αποκλείεται η εφαρμογή του άρθρου 8 του ν.2112 (περί διαδοχικών συμβάσεων) υπό την ισχύ του άρθρου 103 του Συντάγματος του άρθρου 21 του ν Οδηγία 1999/70/ΕΚ. Λεπτομέρειες για τις διαδοχικές συμβάσεις. Εξειδίκευση από τον

8 ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ 377 εθνικό νομοθέτη με τα π.δ. 81/2003 και 164/2004. Έννοια και περιορισμοί. Συνέπεια της παρέμβασης η αυτοδίκαιη ακυρότητα της σχετικής σύμβασης και η μη καταβολή στον εργαζόμενο των αποδοχών για την εργασία που προσέφερε και τη μη καταβολή αποζημίωσης. Δεδικασμένο. Ισχύει και για νέα δίκη μεταξύ των ίδιων διαδίκων. Είναι διαφορετικό από εκείνο της δίκης που προκλήθηκε, έχει όμως ως αναγκαία προϋπόθεση την ύπαρξη του δικαιώματος που κρίθηκε στη δίκη εκείνη. Ο κανόνας αυτός δεν ισχύει αν επήλθε μεταβολή, εν τω μεταξύ του νομικού καθεστώτος. Προσωπικότητα. Προσβολή της σύμβασης εργασίας που καταγγέλθηκε από τον εργοδότη με συνθήκες παράνομες και υπαίτιες. Καταδίκη του εργοδότη σε χρηματική ικανοποίηση για ηθική βλάβη. Δεν αρκεί όμως μόνη η άκυρη καταγγελία για παράβαση του άρθρου 281 ΑΚ. Δεδικασμένο. Παράγεται έστω και αν η απόφαση είναι εσφαλμένη. Από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 648 και 649 ΑΚ προκύπτει ότι σύμβαση εργασίας ορισμένου χρόνου είναι εκείνη με την οποία συνομολογείται η διάρκεια αυτής μέχρι ορισμένου χρονικού σημείου ή μέχρι την επέλευση μέλλοντος και βέβαιου γεγονότος ή την εκτέλεση ορισμένου έργου, μετά την περάτωση του οποίου παύει αυτοδικαίως, σε περίπτωση δε αμφιβολίας η σύμβαση αυτή θεωρείται αορίστου χρόνου. Ο χαρακτηρισμός της συμβατικής σχέσης, που συνδέει τους συμβαλλόμενους, γίνεται από το δικαστήριο μετά από εκτίμηση όλων των συγκεκριμένων περιστάσεων, ώστε να κριθεί με ποια συγκεκριμένη νομική σχέση συνδέεται ο μισθωτός με τον εργοδότη του, ανεξάρτητα από το νομικό χαρακτήρα που έδωσαν τα συμβαλλόμενα μέρη στη συνδέουσα αυτά σχέση. Εξάλλου, από το άρθρο 8 παρ.1 και 3 του Ν.2112/1920, όπως έχει τροποποιηθεί και αυθεντικώς ερμηνευθεί (Ν.4558/1920, άρθρο 11 Α.Ν. 547/1937), το οποίο ορίζει ότι οι διατάξεις του νόμου αυτού εφαρμόζονται και επί συμβάσεων εργασίας με ορισμένη χρονική διάρκεια, αν ο καθορισμός της διάρκειας αυτής δεν δικαιολογείται από τη φύση της σύμβασης, αλλά τέθηκε σκόπιμα προς καταστρατήγηση των διατάξεων του ίδιου νόμου περί υποχρεωτικής καταγγελίας της υπαλληλικής σύμβασης, προκύπτει ότι, όταν συνάπτονται αλλεπάλληλες συμβάσεις εργασίας ορισμένης χρονικής διάρκειας, αν ο καθορισμός της διάρκειας τους δεν δικαιολογείται από τη φύση ή το είδος ή το σκοπό της εργασίας ή δεν υπαγορεύεται από ειδικό λόγο, που ανάγεται ιδίως στις ιδιαίτερες συνθήκες λειτουργίας της επιχείρησης, αλλά έχει τεθεί με σκοπό την καταστρατήγηση των διατάξεων περί υποχρεωτικής καταγγελίας των συμβάσεων αορίστου χρόνου (άρθρα 1, 2, 3 του Ν.2112/1920 ή 1, 3, 5 του ΒΑ της 16/ ), ανακύπτει ακυρότητα ως προς τον καθορισμό ορισμένης χρονικής διάρκειας της σύμβασης και θεωρείται ότι τότε καταρτίστηκε ενιαία σύμβαση αορίστου χρόνου, στην οποία δεν είναι δυνατή η απόλυση του εργαζομένου χωρίς καταγγελία της σύμβασης και καταβολή της νόμιμης αποζημίωσης. Περαιτέρω, κατά το άρθρο 21 παρ.1, 2 και 3 του Ν.2190/1994, οι δημόσιες υπηρεσίες και τα νομικά πρόσωπα του άρθρου 14 παρ.1 του ίδιου νόμου επιτρέπεται να απασχολούν προσωπικό με σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου για αντιμετώπιση εποχιακών ή άλλων περιοδικών ή πρόσκαιρων αναγκών με διάρκεια απασχόλησης, η οποία δεν μπορεί να υπερβαίνει τους οκτώ μήνες μέσα σε συνολι-

9 378 κό χρόνο δώδεκα μηνών, ενώ στις περιπτώσεις προσωρινής πρόσληψης προσωπικού για αντιμετώπιση κατεπειγουσών αναγκών, λόγω απουσίας προσωπικού ή κενώσεως θέσεων, η διάρκεια της απασχόλησης δεν μπορεί να υπερβαίνει τους τέσσερις μήνες για το ίδιο άτομο, χωρίς να επιτρέπεται εγκύρως παράταση ή σύναψη νέας σύμβασης κατά το αυτό ημερολογιακό έτος ή μετατροπή σε σύμβαση αορίστου χρόνου. Εξάλλου, με την αναθεώρηση του Συντάγματος του έτους 2001 προστέθηκε στο άρθρο 103 αυτού η παράγραφος 8, με της οποίας τα εδάφια α και γ ορίζεται ότι νόμος ορίζει τους όρους και τη χρονική διάρκεια των σχέσεων εργασίας ιδιωτικού δικαίου στο Δημόσιο και τον ευρύτερο δημόσιο τομέα, όπως αυτός καθορίζεται κάθε φορά, για την κάλυψη είτε οργανικών θέσεων και πέραν των προβλεπομένων στην παρ. 3 εδ. α αυτού, είτε πρόσκαιρων, είτε απρόβλεπτων και επειγουσών αναγκών κατά την παρ. 2 εδ. β αυτού. Απαγορεύεται η από το νόμο μονιμοποίηση προσωπικού, που υπάγεται στο πρώτο εδάφιο, ή η μετατροπή των συμβάσεων του σε αορίστου χρόνου. Στους κανόνες αυτούς, τους οποίους πρώτος διατύπωσε ο κοινός νομοθέτης με τις ως άνω διατάξεις του Ν.2190/1994, υπάγεται, ενόψει της αδιάστικτης διατύπωσης του άρθρου 103 παρ.7 και 8 του Συντάγματος, τόσο το προσωπικό, που συνδέεται με το Δημόσιο, τους ΟΤΑ και τα άλλα νομικά πρόσωπα του ευρύτερου δημόσιου τομέα με υπαλληλική σχέση δημοσίου δικαίου, όσο και το προσωπικό, που προσλαμβάνεται με σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου για την πλήρωση οργανικών θέσεων, σύμφωνα με το άρθρο 103 παρ.3 και 8 του Συντάγματος. Από τα ανωτέρω συνάγεται ότι διαδοχικές συμβάσεις εργασίας ορισμένου χρόνου, που συνάπτονται υπό την ισχύ των εν λόγω διατάξεων των άρθρων 103 του Συντάγματος και 21 του Ν. 2190/1994 με το Δημόσιο, τους ΟΤΑ και όλους τους λοιπούς φορείς του ευρύτερου δημόσιου τομέα, δεν μπορούν να μετατραπούν σε συμβάσεις αορίστου χρόνου, έστω και αν αυτές καλύπτουν πάγιες και διαρκείς και όχι πρόσκαιρες ή απρόβλεπτες ανάγκες. Επίσης δεν είναι δυνατή η εκτίμηση των συμβάσεων αυτών, κατ ορθό νομικό χαρακτηρισμό της έννομης σχέσης, ως συμβάσεων αορίστου χρόνου στην περίπτωση που καλύπτουν πάγιες και διαρκείς ανάγκες, αφού ο εργοδότης βάσει των ως άνω διατάξεων, δεν έχει πλέον την ευχέρεια για τη σύναψη σύμβασης αορίστου χρόνου. Συνεπώς, σε κάθε περίπτωση, στις ανωτέρω συμβάσεις δεν είναι δυνατή υπό την ισχύ των διατάξεων των άρθρων 103 του Συντάγματος και 21 του Ν.2190/1994 η εφαρμογή της προαναφερόμενης διάταξης του άρθρου 8 παρ.3 του Ν.2112/1920. Περαιτέρω, στις , δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων η Οδηγία 1999/70/ΕΚ του Συμβουλίου της , στο άρθρο 2 της οποίας ορίζεται ότι στα κράτη μέλη παρέχεται προθεσμία συμμόρφωσης προς το περιεχόμενο αυτής έως τις με δυνατότητα παράτασης της προθεσμίας αυτής έως τις Με τη ρήτρα 2 του παραρτήματος της εν λόγω Οδηγίας ορίζεται ότι εφαρμόζεται αυτή σε όλους τους εργαζόμενους, που έχουν σύμβαση ή σχέση εργασίας ορισμένου χρόνου, όπως καθορίζεται από τη νομοθεσία, τις Σ.Σ.Ε. ή την πρακτική του κάθε κράτους μέλους, ενώ με τη ρήτρα 5 του παραρτήματος της αυτής Οδηγίας ορίζεται ότι για να αποτραπεί η κατάχρηση από τη χρησιμοποίηση δι-

10 ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ αδοχικών συμβάσεων ή σχέσεων εργασίας ορισμένου χρόνου, τα κράτη μέλη, ύστερα από διαβουλεύσεις με τους κοινωνικούς εταίρους ή και οι κοινωνικοί εταίροι, όταν δεν υπάρχουν ισοδύναμα νομοθετικά μέτρα για την πρόληψη των καταχρήσεων, λαμβάνουν, κατά τρόπο που να λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες ειδικών τομέων ή και κατηγοριών εργαζομένων, ένα ή περισσότερα από τα αναφερόμενα μέτρα και ειδικότερα καθορίζουν α)αντικειμενικούς λόγους, που να δικαιολογούν την ανανέωση τέτοιων συμβάσεων ή σχέσεων εργασίας, β)τη μέγιστη συνολική διάρκεια διαδοχικών συμβάσεων ή σχέσεων εργασίας ορισμένου χρόνου, γ)τον αριθμό των ανανεώσεων τέτοιων συμβάσεων ή σχέσεων εργασίας. Επίσης, τα κράτη μέλη, ύστερα από διαβουλεύσεις με τους κοινωνικούς εταίρους ή και οι κοινωνικοί εταίροι καθορίζουν, όταν χρειάζεται, υπό ποιες συνθήκες οι συμβάσεις ή σχέσεις εργασίας ορισμένου χρόνου α)θεωρούνται διαδοχικές και β) χαρακτηρίζονται συμβάσεις ή σχέσεις αορίστου χρόνου. Ήδη ο εθνικός νομοθέτης έχει εξειδικεύσει τις συνθήκες αυτές με τα Π.Δ. 81/2003 και 164/2004 από τα οποία το δεύτερο αναφέρεται στους εργαζόμενους με συμβάσεις εργασίας ορισμένου χρόνου στο δημόσιο τομέα και των οποίων η ισχύς άρχισε από τη δημοσίευση τους στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις και , αντίστοιχα. Με το άρθρο 5 του τελευταίου ΠΔ/ τος ορίζονται τα εξής: «Απαγορεύονται οι διαδοχικές συμβάσεις, που καταρτίζονται και εκτελούνται μεταξύ του ίδιου εργοδότη και του ίδιου εργαζόμενου με την ίδια ή παρεμφερή ειδικότητα και τους ίδιους ή παρεμφερείς όρους εργασίας, εφόσον μεταξύ των συμβάσεων αυτών μεσολαβεί χρονικό διάστημα μικρότερο των τριών μηνών. 379 Η κατάρτιση των συμβάσεων αυτών επιτρέπεται κατ εξαίρεση, εφόσον δικαιολογείται από αντικειμενικούς λόγους. Αντικειμενικός λόγος υφίσταται, όταν οι επόμενες της αρχικής σύμβασης συνάπτονται για την εξυπηρέτηση ειδικών ομοειδών αναγκών, που σχετίζονται ευθέως και αμέσως με τη μορφή ή το είδος ή τη δραστηριότητα της επιχείρησης...σε κάθε περίπτωση, ο αριθμός των διαδοχικών συμβάσεων δεν επιτρέπεται να είναι μεγαλύτερος των τριών, με την επιφύλαξη των διατάξεων της παρ.2 του επομένου άρθρου». Ως κύρωση, για την περίπτωση της παράνομης κατάρτισης διαδοχικών συμβάσεων, προβλέφθηκε από το άρθρο 7 του ίδιου Π.Δ/τος η αυτοδίκαιη ακυρότητα τους και η μη καταβολή στον εργαζόμενο τόσο των αποδοχών για την εργασία, που παρέσχε, εφόσον οι άκυρες συμβάσεις εκτελέσθηκαν εξ ολοκλήρου ή κατά ένα μέρος, όσο και αποζημίωσης ίσης με το ποσό το οποίο δικαιούται ο αντίστοιχος εργαζόμενος αορίστου χρόνου σε περίπτωση καταγγελίας της σύμβασης του, ενώ θεσπίσθηκε ποινική και πειθαρχική ευθύνη για την παράβαση των κανόνων αυτών. Όμως ενόψει του ότι οι διατάξεις του Π.Δ. 164/2004 άρχισαν να ισχύουν από τις , περιέλαβε αυτό στο άρθρο του 11, ως μεταβατικές διατάξεις ρυθμίσεις, οι οποίες εξασφαλίζουν οπωσδήποτε την ως άνω προσαρμογή από , οπότε έληξε η προθεσμία προσαρμογής της ελληνικής νομοθεσίας στην προαναφερόμενη Οδηγία. Έτσι, με το άρθρο 11 παρ.1α του εν λόγω Π.Δ/τος ορίζονται τα εξής: Διαδοχικές συμβάσεις κατά την παρ.1 του άρθρου 5 του παρόντος διατάγματος, οι οποίες έχουν συναφθεί πριν την έναρξη ισχύος του παρόντος και είναι ενεργές έως την έναρξη ισχύος αυτού, συνιστούν εφε-

11 380 ξής σύμβαση εργασίας αορίστου χρόνου, εφόσον συντρέχουν αθροιστικά οι ακόλουθες προϋποθέσεις : Συνολική χρονική διάρκεια διαδοχικών συμβάσεων τουλάχιστον 24 μηνών έως την έναρξη ισχύος του διατάγματος, ανεξαρτήτως αριθμού ανανεώσεων συμβάσεων ή τρεις τουλάχιστον ανανεώσεις πέραν της αρχικής συμβάσεως κατά την παρ.1 του άρθρου 5 του παρόντος διατάγματος με συνολικό ελάχιστο χρόνο απασχολήσεως 18 μηνών μέσα σε συνολικό χρονικό διάστημα 24 μηνών από την αρχική σύμβαση. H επιλογή με το ανωτέρω Π.Δ. του εν λόγω μέτρων, για την επίτευξη του στόχου της ρήτρας 5 της επίμαχης Οδηγίας, έγινε, αφού έλαβε υπόψη, όπως ορίζει και η Οδηγία αυτή, τις ανάγκες ειδικών τομέων, όπως είναι και ο ευρύτερος δημόσιος τομέας που δικαιολογούν διάφορη ρύθμιση από τον ιδιωτικό τομέα, αφού υφίστανται διαφορές στη φύση της εργασίας και διαφορετικά χαρακτηριστικά του εργασιακού περιβάλλοντος και των διαδικασιών στον ιδιωτικό και το δημόσιο τομέα, ένεκα των οποίων και η θέσπιση των ως άνω διατάξεων του άρθρου 103 του Συντάγματος. Συνεπώς, εφόσον δεν συντρέχουν οι τιθέμενες ως άνω προϋποθέσεις, μετατροπή των συμβάσεων σε αορίστου χρόνου δεν μπορεί να γίνει. Έτσι, ενόψει των ανωτέρω συνταγματικών διατάξεων και της προσαρμογής της ελληνικής νομοθεσίας προς την Οδηγία 1999/70/ΕΚ του Συμβουλίου της Ε.Ε., η οποία δεν επιβάλλει το χαρακτηρισμό των συμβάσεων εργασίας ορισμένου χρόνου, έστω και αν αυτές καλύπτουν πάγιες και διαρκείς ανάγκες, ως συμβάσεων εργασίας αορίστου χρόνου, η διάταξη του άρθρου 8 του Ν. 2112/1920, ούτε κατ επιταγή της Οδηγίας αυτής, έχει εφαρμογή κατά το χρονικό διάστημα από μέχρι την έναρξη της ισχύος του Π.Δ. 164/2004, αλλά βέβαια και μετά την έναρξη της ισχύος του Π.Δ. αυτού (ΟλΑΠ 19 και 20/2007, ΑΠ 422/2010, ΑΠ 1357/2009, ΑΠ 799/2008 δημ.νο- ΜΟΣ, ΑΠ 1556/2007 δημ. ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 1672/2007 δημ. ΝΟΜΟΣ). Περαιτέρω από τις διατάξεις των άρθρων 321, και 331 ΚΠολΔ προκύπτει ότι από τελεσίδικη απόφαση παράγεται δεδικασμένο και όταν το αντικείμενο της νέας δίκης, που διεξάγεται μεταξύ των ίδιων προσώπων είναι διαφορετικό από εκείνο της δίκης, που προηγήθηκε, έχει όμως ως αναγκαία προϋπόθεση την ύπαρξη δικαιώματος, που κρίθηκε στη δίκη εκείνη, τούτο δε συμβαίνει όταν στη νέα δίκη πρόκειται να κριθεί η ίδια δικαιολογητική σχέση και το ίδιο νομικό ζήτημα με αυτό που κρίθηκε στην προηγούμενη δίκη. Ο κανόνας αυτός δεν ισχύει αν κατά τον κρίσιμο για τη μεταγενέστερη δίκη χρόνο έχει επέλθει μεταβολή του νομικού καθεστώτος, που διέπει την έννομη σχέση ή τις έννομες συνέπειες, που απορρέουν απ αυτή, αφού δεν υπάρχει τότε η απαιτούμενη για την ενεργοποίηση του δεδικασμένου ταυτότητα νομικής αιτίας. Ειδικότερα, στην περίπτωση διαρκούς ενοχικής σχέσεως, από την οποία πηγάζουν πλείονες έννομες συνέπειες, όπως είναι η σύμβαση εξαρτημένης εργασίας, στην οποία η απασχόληση του μισθωτού θεμελιώνει ποικίλες αξιώσεις που στηρίζονται σε διάφορους ουσιαστικούς νόμους Σ.Σ.Ε. ή ΔΑ, το δεδικασμένο των αποφάσεων, που κρίνουν επί μέρους αξιώσεις του μισθωτού ως έννομες συνέπειες της εν λόγω διαρκούς έννομης σχέσεως, τελεί υπό την προϋπόθεση ότι το νομοθετικό καθεστώς, που ισχύει κατά τον κρίσιμο χρόνο, θα παραμείνει αναλλοίωτο και στο μέλλον.

12 ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Συνεπώς η τελεσίδικη κρίση του δικαστηρίου της ουσίας, ότι η συνιστώσα προδικαστικό ζήτημα για τις επί μέρους αξιώσεις του μισθωτού σύμβαση εξαρτημένης εργασίας διέπεται και στο μέλλον από παρόμοιες μελλοντικές διατάξεις δεν αποτελεί δεδικασμένο, για την εκτός του κριθέντος χρονικού διαστήματος και στο μέλλον αναγόμενη χρονική περίοδο, αν κατά την περίοδο αυτή δεν παρέμεινε αναλλοίωτο το προηγούμενο νομοθετικό καθεστώς, δηλαδή αν οι ζητούμενες με νεότερη αγωγή επί μέρους αξιώσεις του μισθωτού, που γεννήθηκαν σε μεταγενέστερο του ήδη κριθέντος χρονικό διάστημα, στηρίζονται σε νέες νομοθετικές διατάξεις, διάφορες εκείνων που ίσχυαν κατά την πρώτη δίκη (ΑΠ 312/2007, δημ. ΝΟΜΟΣ). Εξάλλου, από τις διατάξεις των άρθρων 57, 59, 330, 299, 932, 914, 281, 648, 672 του ΑΚ, 5 1 και 22 2 του Συντάγματος συνάγεται ότι, αν η καταγγελία συμβάσεως εργασίας από τον εργοδότη συντελέστηκε υπό συνθήκες παράνομης και υπαίτιας προσβολής της προσωπικότητας του εργαζομένου (μείωση της υπολήψεως αυτού ως εργαζομένου, καθώς και της επαγγελματικής δραστηριότητας του, ενόψει του είδους της εργασίας και του ιδιαίτερα έντονου συμφέροντος αυτού για πραγματική απασχόληση) 381 ή που συνιστούν αδικοπραξία (καταχρηστική καταγγελία), ο εργοδότης μπορεί να υποχρεωθεί να καταβάλει στον εργαζόμενο και χρηματική ικανοποίηση για ηθική βλάβη, το ποσό της οποίας καθορίζεται από το δικαστήριο κατ εύλογη κρίση. Μόνη η άκυρη καταγγελία είτε για τυπικούς είτε λόγω παράβασης του άρθρου 281 ΑΚ δεν συνιστά καθεαυτή προσβολή της προσωπικότητας του εργαζομένου, ώστε να θεμελιωθεί η αξίωσή του για χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης αν δεν επικαλείται μεταξύ άλλων τη μείωση της επαγγελματικής του υπόληψης και αξίας (ΕφΑθ. 5592/1999 ΕλΔνη ). Επίσης η άρνηση του εργοδότη να αποδεχθεί την εργασία του μισθωτού δεν αποτελεί καθαυτή παράνομη προσβολή της προσωπικότητας αυτού, εκτός αν εκδηλώνεται κατά τρόπο που αντιβαίνει τα επιβαλλόμενα από τη διάταξη του άρθρου 281 ΑΚ όρια, όπως συμβαίνει στις περιπτώσεις ματαίωσης ή παρεμπόδισης της αξιοποίησης αποκτηθείσας ειδικότητας του μισθωτού και ηθικής μείωσης λόγω μη απασχόλησής του έναντι των συναδέλφων του ή του κοινωνικού συνόλου (ΑΠ 115/1992 Ελ.Δνη 34,310). Δεδικασμένο περί των τελεσιδίκως κριθέντων εννόμων σχέσεων παράγεται και αν ακόμη η προηγούμενη τελεσίδικη απόφαση είναι για οποιοδήποτε λόγο εσφαλμένη. 96/2011 (Πρόεδρος: Ελένη Διονυσοπούλου, Πρόεδρος Εφετών). (Δικαστές: Στεφανία Καρατζά, Ευγενία Μπιτσακάκη-Εισηγήτρια, Εφέτες). (Δικηγόροι: Ιωάννης Μιμμής, Άρτεμις Παπατριανταφύλλου). Σύμβαση ορισμένου χρόνου. Δυνατόν να υποκρύπτεται σύμβαση αορίστου χρόνου όταν επαναλαμβάνονται προσλήψεις ορισμένου χρόνου. Έννοια σύμβασης εξαρτημένης εργασίας στην οποία και μόνο εφαρμόζονται οι διατάξεις του εργατικού δικαίου. Δημόσιες υπηρεσίες και νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου. Προσλήψεις προσωπικού με σύμβαση ορισμένου χρόνου για αντιμετώπιση εποχιακών ή άλλων περιοδι-

13 382 κών ή πρόσκαιρων αναγκών. Λεπτομέρειες. Συμβάσεις εργασίας ορισμένου χρόνου στο Δημόσιο, ΟΤΑ και όλους τους φορείς του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Δεν μπορούν να μετατραπούν σε συμβάσεις αορίστου χρόνου έστω και αν αυτές καλύπτουν πάγιες και διαρκείς ανάγκες και όχι πρόσκαιρες ή απρόβλεπτες ανάγκες. Βάση του αδικαιολόγητου πλουτισμού στις συμβάσεις αυτές. Δώρα εορτών και αποδοχών αδείας. Είναι άκυρη σύμβαση. Έφεση. Αγωγή με επικουρική βάση. Αν το Εφετείο κάνει δεκτή την έφεση και απορρίψει την κύρια βάση που έγινε δεκτή πρωτόδικα τότε είναι υποχρεωμένο να εξετάσει την επικουρική που δεν εξετάσθηκε πρωτόδικα επειδή έγινε δεκτή η κύρια βάση. Πραγματικά περιστατικά. Πρόσληψη από δήμο εργαζόμενου με επανειλημμένες συμβάσεις οκτάμηνης διάρκειας. Δεν υπάρχει μετατροπή της ορισμένου χρόνου σύμβασης σε αορίστου χρόνου. Απόρριψη της κύριας βάσης από έγκυρη σύμβαση εξαρτημένης εργασίας. Δεκτή η αγωγή του αδικαιολόγητου πλουτισμού. Προκύπτει ότι, όταν συνάπτονται αλλεπάλληλες συμβάσεις εργασίας ορισμένης χρονικής διάρκειας, αν ο καθορισμός της διάρκειας τους δεν δικαιολογείται από τη φύση ή το είδος ή τον σκοπό της εργασίας ή δεν υπαγορεύεται από ειδικό λόγο, που ανάγεται ιδίως στις ιδιαίτερες συνθήκες λειτουργίας της επιχειρήσεως, αλλά έχει τεθεί με σκοπό την καταστρατήγηση των διατάξεων περί υποχρεωτικής καταγγελίας των αορίστου χρόνου συμβάσεων (άρθρα 1, 2, 3 του Ν. 2112/1920 ή 1, 3, 5 του β.δ. 16/ ), ανακύπτει ακυρότητα ως προς τον καθορισμό ορισμένης χρονικής διάρκειας της συμβάσεως και θεωρείται ότι τότε καταρτίσθηκε ενιαία σύμβαση αορίστου χρόνου, επί της οποίας δεν είναι δυνατή η απόλυση του εργαζόμενου χωρίς καταγγελία και καταβολή της νόμιμης αποζημιώσεως. Περαιτέρω, από τον συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 648 επ. ΑΚ και 6 του Ν. 765/1943, που κυρώθηκε με την 324/1946 ΠΥΣ και διατηρήθηκε σε ισχύ με το άρθρο 38 του ΕισΝΑΚ, συνάγεται ότι σύμβαση εξαρτημένης εργασίας, στην οποία και μόνο εφαρμόζονται οι διατάξεις του εργατικού δικαίου, υπάρχει όταν οι συμβαλλόμενοι αποβλέπουν στην παροχή εργασίας του μισθωτού για ορισμένο ή αόριστο χρόνο με μισθό, ανεξαρτήτως του τρόπου με τον οποίο καθορίζεται και καταβάλλεται αυτός, χωρίς ευθύνη του μισθωτού για την επίτευξη ορισμένου αποτελέσματος και ακόμη όταν ο μισθωτός τελεί σε εξάρτηση από τον εργοδότη του, η οποία εκδηλώνεται με το δικαίωμα του τελευταίου να ασκεί έλεγχο και εποπτεία ως προς τον τρόπο, τόπο και χρόνο παροχής της εργασίας και την επιμελή εκτέλεση της και με την υποχρέωση του πρώτου να συμμορφώνεται στις αναγκαίες εντολές ή οδηγίες του εργοδότη. Περαιτέρω με τη διάταξη του άρθρου 21 ν. 2190/1994, ορίζεται ότι «οι δημόσιες υπηρεσίες και τα νομικά πρόσωπα της παρ.1 του άρθρου 14 του παρόντος νόμου επιτρέπεται να απασχολούν προσωπικό με σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου για αντιμετώπιση εποχιακών ή άλλων περιοδικών ή πρόσκαιρων αναγκών, με τις προϋποθέσεις και τη διαδικασία των επόμενων παραγράφων» (παρ.1). «Η διάρκεια της απασχόλησης του προσωπικού της παρ.1 δεν μπορεί να υπερβαίνει τους οκτώ (8) μήνες μέσα σε συνολικά χρόνο δώδεκα (12) μηνών. Στις περιπτώσεις προσωρινής πρόσληψης προσωπικού για αντιμετώπιση, κατά τις ισχύουσες διατάξεις, κατεπει-

14 ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ 383 γουσών αναγκών, λόγω απουσίας προσωπικού κένωσης θέσεων, η διάρκεια της απασχόλησης δεν μπορεί να υπερβαίνει τους τέσσερις (4) μήνες για το ίδιο άτομο. Παράταση ή σύναψη νέας σύμβασης κατά το αυτό ημερολογιακό έτος ή μετατροπή σε σύμβαση αορίστου χρόνου είναι άκυρες» (παρ.2). Στη συνέχεια, στις παρ.3 και 4 του ίδιου άρθρου ορίζεται ότι τα αρμόδια όργανα υποχρεούνται να παύσουν να καταβάλουν τις αποδοχές στο προσωπικό που συμπλήρωσε την άνω οριζόμενη διάρκεια απασχόλησης άλλως καταλογίζονται στα ίδια oι αποδοχές που καταβλήθηκαν και τέλος ότι σι προϊστάμενοι ή άλλα αρμόδια όργανα που ενεργούν κατά παράβαση των προηγούμενων παραγράφων διώκονται για παράβαση καθήκοντος κατ άρθρο 259 Π.Κ. Σύμφωνα δε με την παρ. 1 του άρθρου 14 του ίδιου ν. 2190/1994, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 1 του ν. 2527/1997, στις διατάξεις του άρθρου αυτού υπάγονται όλοι οι φορείς του δημόσιου τομέα, όπως αυτός οριοθετείται με τις διατάξεις του αρθρ. 1 παρ. 6 του ν. 1256/1982 και τις μεταγενέστερες συμπληρώσεις του, ανάμεσα στους οποίους (φορείς) περιλαμβάνονται και νομικά πρόσωπα δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου. Εξάλλου, οι διατάξεις του άρθρου 103 παρ. 2 και 3 του Συντάγματος, οι οποίες επιβάλλουν τη νομοθετική πρόβλεψη οργανικών θέσεων για την κάλυψη των πάγιων και διαρκών αναγκών του Δημοσίου, των ΟΤΑ και των άλλων ν. π. δ. δ., ορίζουν τα εξής: «κανένας δεν μπορεί να διοριστεί υπάλληλος σε οργανική θέση που δεν είναι νομοθετημένη. Εξαιρέσεις μπορεί να προβλέπονται από ειδικό νόμο, για να καλυφθούν απρόβλεπτες και επείγουσες ανάγκες με προσωπικό που προσλαμβάνεται για ορισμένη χρονική περίοδο με σχέση ιδιωτικού δικαίου» (παρ. 2). «Οργανικές θέσεις ειδικού επιστημονικού καθώς και τεχνικού προσωπικού μπορούν να πληρούνται με προσωπικό που προσλαμβάνεται με σχέση ιδιωτικού δικαίου. Νόμος ορίζει τους όρους για την πρόσληψη, καθώς και τις ειδικότερες εγγυήσεις τις οποίες έχει το προσωπικό που προσλαμβάνεται» (παρ. 3). Με την αναθεώρηση του έτους 2001 (ΦΕΚ Α 85/ ) προστέθηκε στο άρθρο 103 του Συντάγματος παρ. 7, που προβλέπει ότι η πρόσληψη υπαλλήλων στο Δημόσιο και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα, όπως αυτός καθορίζεται κάθε φορά, γίνεται είτε με διαγωνισμό είτε με επιλογή σύμφωνα με προκαθορισμένα και αντικειμενικά κριτήρια και υπάγεται στον έλεγχο ανεξάρτητης Αρχής. Επίσης στο ίδιο άρθρο (103) προστέθηκε παρ. 8, που προβλέπει ότι: «Νόμος ορίζει τους όρους και τη χρονική διάρκεια των σχέσεων εργασίας ιδιωτικού δικαίου στο Δημόσιο και τον ευρύτερο δημόσιο τομέα, όπως αυτός καθορίζεται κάθε φορά, για την κάλυψη είτε οργανικών θέσεων και πέραν των προβλεπομένων στο πρώτο εδάφιο της παρ. 3, είτε πρόσκαιρων είτε απρόβλεπτων και επειγουσών αναγκών κατά το δεύτερο εδάφιο της παρ. 2. Νόμος ορίζει επίσης τα καθήκοντα που μπορεί να ασκεί το προσωπικό του προηγούμενου εδαφίου. Απαγορεύεται η από το νόμο μονιμοποίηση προσωπικού που υπάγεται στο πρώτο εδάφιο ή η μετατροπή των συμβάσεών του σε αορίστου χρόνου. Οι απαγορεύσεις της παραγράφου αυτής ισχύουν και ως προς τους απασχολουμένους με σύμβαση έργου». Στους προαναφερόμενους κανόνες, τους οποίους πρώτος διατύπωσε ο κοινός νομοθέτης με τις πιο πάνω διατάξεις του ν. 2190/1994 και οι οποίες κα-

15 384 τέστησαν ήδη συνταγματικού επιπέδου, υπάγεται, ενόψει της αδιάστικτης διατύπωσης των παραγράφων 7 και 8 του άρθρου 103 του Συντάγματος, τόσο το προσωπικό που συνδέεται με το Δημόσιο, τους ΟΤΑ και τα άλλα νομικά πρόσωπα του ευρύτερου δημόσιου τομέα με υπαλληλική σχέση δημόσιου δικαίου, όσο και το προσωπικό που προσλαμβάνεται με σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου, για την πλήρωση οργανικών θέσεων, σύμφωνα με τις παραγράφους 3 και 8 του άρθρου 103 του Συντάγματος. Επομένως, σύμφωνα με αυτά που προεκτέθηκαν, διαδοχικές συμβάσεις εργασίας ορισμένου χρόνου, συναπτόμενες υπό το κράτος της ισχύος των πιο πάνω διατάξεων του άρθρου 103 του Συντάγματος και του άρθρου 21 του ν. 2190/1994 με το Δημόσιο, τον ΟΤΑ και όλους τους λοιπούς φορείς του ευρύτερου δημόσιου τομέα, δεν μπορούν να μετατραπούν σε συμβάσεις αόριστου χρόνου, έστω και αν αυτές καλύπτουν πάγιες και διαρκείς και όχι πρόσκαιρες ή απρόβλεπτες ανάγκες. Η νομιμότητα δε των παραπάνω συμβάσεων εργασίας εξαρτάται από την τήρηση των ως άνω προϋποθέσεων, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται κυρίως η ορισμένη διάρκεια της συμβάσεως να δικαιολογείται από τη φύση, το είδος, τον σκοπό της εργασίας, τις συνθήκες λειτουργίας της επιχειρήσεως και τις ανάγκες της εκμεταλλεύσεως και να μη καλύπτονται πάγιες και διαρκείς ανάγκες των υπηρεσιών και των νομικών προσώπων του δημόσιου τομέα, υπό την έννοια των αναγκών αόριστης διάρκειας, που από τη φύση τους επιβάλλουν την κάλυψή τους με σύμβαση εργασίας αορίστου χρόνου. Ο ορθός όμως νομικός χαρακτηρισμός μιας σχέσεως ως συμβάσεως έργου ή εξαρτημένης ή ανεξάρτητης εργασίας ορισμένου ή αορίστου χρόνου αποτελεί κατ εξοχή έργο της δικαιοδοτικής λειτουργίας των δικαστηρίων, τα οποία μετά από εκτίμηση όλων των συγκεκριμένων περιστάσεων κρίνουν με ποια συγκεκριμένη νομική σχέση συνδέεται ο μισθωτός με τον εργοδότη του, ανεξάρτητα από το νομικό χαρακτήρα που έδωσαν τα συμβαλλόμενα μέρη στη συνδέουσα αυτά σχέση. Από την απαγόρευση δε της μετατροπής από το νόμο των ιδιωτικού δικαίου συμβάσεων εργασίας ορισμένου χρόνου των εργαζομένων στον ευρύτερο δημόσιο τομέα σε συμβάσεις αορίστου χρόνου, που θεσπίζεται με το άρθρο 103 παρ 8 του Συντάγματος, δεν συνάγεται και απαγόρευση της αναγνωρίσεως του πραγματικού χαρακτήρα ορισμένης σχέσεως, η οποία δεν αποτελεί «μετατροπή», αλλά ορθό χαρακτηρισμό της έννομης σχέσεως κατά την δικαστική διαδικασία (Ολ. ΑΠ 18/2006, Ολ. ΑΠ 19/2007, ΑΠ. 556/2010 δημοσίευση ΝΟΜΟΣ). Περαιτέρω ο γενικός κανόνας του άρθρου 904 του Α.Κ, κατά τον οποίο όποιος έγινε πλουσιότερος χωρίς νόμιμη αιτία από την περιουσία ή με ζημία άλλου έχει υποχρέωση να αποδώσει την ωφέλεια, που απορρέει από τις κοινωνικές αντιλήψεις περί ισότητας και επιείκειας, έχει εφαρμογή και επί Δημοσίου και Ν.ΠΔ.Δ. Αυτό ισχύει και επί αξιώσεων από τη σχέση εργασίας διότι δεν εισάγεται υπέρ του Δημοσίου εξαίρεση με το άρθρο 103 παρ. 2 του Συντάγματος, που απαγορεύει την πρόσληψη υπαλλήλου σε μη νομοθετημένη θέση. Η παρά την απαγόρευση αυτή ενέργεια, επαγόμενη την ακυρότητα της προσλήψεως, συνιστά απλώς τη βασική προϋπόθεση της ελλείψεως νόμιμης αιτίας, ένεκα της οποίας, εφόσον συντρέχουν και οι λοιπές προϋποθέσεις του άρθρου 904 Α.Κ., το Δημόσιο και τα Ν.Π.Δ.Δ, ενέχονται σε

16 ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ 385 απόδοση της ωφέλειας που προήλθε από την παρασχεθείσα σε αυτά εργασία, εκ της οποίας κατέστησαν πλουσιότερα. Εξάλλου σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 41 του Ν.Δ 496/74 «Περί λογιστικού των Ν.Π.Δ.Δ.» για τη σύναψη συμβάσεως για λογαριασμό του Ν.Π. που έχει αντικείμενο άνω των δραχμών ή δημιουργεί υποχρεώσεις διαρκείας, απαιτείται η τήρηση έγγραφου τύπου, με την υπ αριθ /452/0026/ απόφαση δε του Υπουργού Οικονομικών (Φ.Ε.Κ. Β 447), αυξήθηκε το χρηματικό ποσό το οριζόμενο στην άνω διάταξη (41 του Ν.Δ. 496/74) σε δραχμές. Περαιτέρω, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 158 Α.Κ. η τήρηση τύπου για τη δικαιοπραξία απαιτείται μόνον όπου το ορίζει ο νόμος, σύμφωνα δε με την παράγραφο 1 του άρθρου 159 Α.Κ. δικαιοπραξία, για την οποία δεν τηρήθηκε ο υπό του νόμου απαιτούμενος τύπος, εφόσον δεν ορίζεται το αντίθετο, είναι άκυρη. Από το συνδυασμό των ανωτέρω διατάξεων σαφώς συνάγεται ότι κάθε σύμβαση, καταρτιζόμενη από Ν.Π.Δ.Δ., όπως η σύμβαση παροχής ανεξαρτήτων υπηρεσιών από εργαζόμενο, και έχουσα το ως άνω αντικείμενο, υποβάλλεται σε έγγραφο τύπο απαιτούμενο εκ του νόμου, άνευ τηρήσεως του οποίου η δικαιοπραξία είναι άκυρη, η δε ακυρότητα στην περίπτωση αυτή είναι απόλυτη (βλ. Α.Π. 322/2010 δημοσίευση ΝΟΜΟΣ). Τότε υπάρχει απλή σχέση εργασίας, για την οποία δεν οφείλεται μισθός, αλλά αποζημίωση κατά τις διατάξεις περί αδικαιολόγητου πλουτισμού των άρθρων 904 επ. Α.Κ., η οποία (αποζημίωση) είναι ίση με την ωφέλεια του εργοδότη που αποκόμισε από την παρασχεθείσα εργασία, η οποία υπολογίζεται με βάση τα όσα θα πλήρωνε με έγκυρη σύμβαση εργασίας, σε άλλον εργαζόμενο με τα ίδια προσόντα και ικανότητα και υπό τις ίδιες συνθήκες για την παροχή της ίδιας εργασίας (βλ. Α.Π. 250/2006 ΕΕργ.Δ. 65, 112). Για τον προσδιορισμό της ωφέλειας του εργοδότη δεν συνυπολογίζονται πρόσθετες αμοιβές που αυτός θα κατέβαλλε στον παρανόμως απασχοληθέντα εργαζόμενο, εάν αυτός εργαζόταν νομίμως, όταν οι αμοιβές αυτές συνδέονται με την προσωπική του κατάσταση (οικογενειακά επιδόματα, επίδομα πολυετίας) οι οποίες δεν θα συνέτρεχαν κατ ανάγκη και στο πρόσωπο εκείνου που θα προσλαμβανόταν και θα απασχολούνταν αντί αυτού, νομίμως κατά τον ίδιο χρόνο (βλ. Α.Π. 2126/2007 Ε.Εργ.Δ. 68, 369). Τέλος, αν η εκ του αδικαιολόγητου πλουτισμού αγωγή (άρθρο 904 επ. ΑΚ) σωρεύεται κατά δικονομική επικουρικότητα (άρθρο 219 Κ.Πολ.Δ.) και ειδικότερα υπό την αίρεση της απορρίψεώς της από τη σύμβαση εργασίας πρώτης σωρευόμενης αγωγής, λόγω ακυρότητας της ως άνω συμβάσεως, για την πληρότητα της δεύτερης αυτής αγωγής, κατά το άρθρο 216 παρ. 1α Κ.Πολ.Δ., πέρα από την παροχή της εργασίας και τον εξαιτίας της πλουτισμό του εναγομένου εργοδότη, να γίνεται στο αγωγικό δικόγραφο απλή επίκληση της ακυρότητας της συμβάσεως εργασίας, χωρίς να απαιτείται και έκθεση των γεγονότων που αποτελούν την αιτία της ακυρότητας αυτής, στον εναγόμενο δε απόκειται να αποκαλύψει, κατ ένσταση, την ύπαρξη νόμιμης αιτίας που διακωλύει τη γένεση της εκ του αδικαιολόγητου πλουτισμού, αγωγικής αξιώσεως (Ολ. Α.Π. 2/1987, Α.Π. 930/1997 Ε.Εργ.Δ. 1998, σελ. 895, Α.Π. 1322/1996 Ε.Εργ.Δ σελ. 378, Α.Π. 914/1998 Δ/νη 40,314, Εφ.Αθ. 6565/2008 Δημοσίευση ΝΟΜΟΣ). Εξάλλου από τις διατάξεις του άρ-

17 386 θρου 1 παρ. 2 της 19040/1981 απόφασης Υπουργών Οικονομικών και Εργασίας, του άρθρου 1 παρ. 1 και του άρθρου 2 του α.ν. 539/1945, του άρθρου 3 παρ. 16 του ν. 4504/1966 και του άρθρου 3 παρ. 16 του ν. 133/1975 (που κύρωσε την από ε.σ.σ.ε.), συνάγεται ότι τα επιδόματα (δώρα) εορτών, αποδοχών αδείας και επιδομάτων αδείας, δικαιούνται όχι μόνο οι μισθωτοί, οι απασχολούμενοι σε κάποιον εργοδότη με έγκυρη σύμβαση εργασίας, αλλά και οι προσφέροντες τις υπηρεσίες τους βάσει άκυρης συμβάσεως εργασίας, με απλή σχέση εργασίας (βλ. Α.Π. 1425/2008 Ε.Εργ.Δ. 68, 301). Από τις διατάξεις των άρθρων 522, 535 παρ. 1 και 536 παρ. 2 Κ.Πολ.Δ. προκύπτει ότι το δευτεροβάθμιο δικαστήριο, μετά την παραδοχή λόγου εφέσεως ως βάσιμου, εξαφανίζει την εκκαλούμενη απόφαση και, αν η ουσία της υποθέσεως ερευνήθηκε στον πρώτο βαθμό, κρατεί αυτό την υπόθεση και τη δικάζει κατ ουσίαν. Στην περίπτωση αυτή είναι αρμόδιο να ερευνήσει όλα τα πρωτοδίκως υποβληθέντα για την οριστική διάγνωση της διαφοράς ζητήματα και επομένως, αν κρίνεται αγωγή με περισσότερες βάσεις, το μεταβιβαστικό αποτέλεσμα δεν περιορίζεται μόνο στις διατάξεις της αποφάσεως που πλήττονται με την έφεση, αλλά εκτείνεται και στις μη εξετασθείσες πρωτοδίκως βάσεις, διότι δεν δικάζεται πλέον η έφεση, αλλά η αγωγή. Έτσι, αν έγινε δεκτή πρωτοδίκως (εν όλω η εν μέρει) αγωγή ως προς την κύρια βάση της και δεν ερευνήθηκε ως προς την επικουρική, το δευτεροβάθμιο δικαστήριο, μετά την εξαφάνιση της αποφάσεως και την απόρριψη της αγωγής ως προς την κύρια βάση της, είναι υποχρεωμένο, αν κρατήσει το ίδιο την υπόθεση, να προβεί αυτεπαγγέλτως σε έρευνα της επικουρικής βάσεως. Η έρευνα των μη εξετασθεισών πρωτοδίκως βάσεων γίνεται από το δευτεροβάθμιο δικαστήριο αυτεπαγγέλτως, διότι τούτο υποκαθίσταται κατά το νόμο στη θέση του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου και γι αυτό δεν απαιτείται για την ενέργεια αυτή έφεση, αντέφεση ή αίτημα του ενάγοντος. Με την έρευνα των μη εξετασθεισών πρωτοδίκως βάσεων της αγωγής απευθείας από το δευτεροβάθμιο δικαστήριο, εισάγεται εξαίρεση στην αρχή της μη υπερβάσεως του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας, την οποία καθιερώνει το άρθρο 12 του Κ.Πολ.Δ., το δε εφετείο όταν, μετά την εξαφάνιση της πρωτόδικης αποφάσεως, ερευνά τη μη εξετασθείσα πρωτοδίκως βάση της αγωγής, δεν δεσμεύεται από τον κανόνα του άρθρου 536 παρ. 1 του Κ.Πολ.Δ., αλλά μπορεί να καταστήσει και δυσμενέστερη τη θέση του εκκαλούντος, σύμφωνα με το άρθρο 536 παρ. 2 του ίδιου κώδικα (Σ. Σαμουήλ Η Έφεση Ε έκδοση παρ. 947 σελ , Α.Π. 834/2008 Δημοσίευση Νόμος Α.Π. 1173/2006 ΝοΒ 2006, 515, Α.Π. 198/2004 Δημοσίευση Νόμος, 419/2004 Δ/νη 2006, 146, Α.Π. 1510/2003 Δ/νη 2005, 1101, Α.Π. 1408/1999 Δ/νη 41, 737, Α.Π. 1318/1994 Δ/νη 37/654). Στην προκειμένη περίπτωση, η κρινόμενη αγωγή, με το παραπάνω αναφερόμενο ιστορικό περιεχόμενο και αίτημα της, ως προς την κυρία αυτής βάση, στηριζόμενη στον επικαλούμενο από τον ενάγοντα - εφεσίβλητο χαρακτήρα της σχέσεως εργασίας του ως ιδιωτικού δικαίου «αορίστου χρόνου», παρίσταται ως μη νόμιμη και για το λόγο αυτό κρίνεται απορριπτέα, διότι, σύμφωνα με όσα αναλυτικά στην ανωτέρω νομική σκέψη προεκτέθηκαν, ο ορθός νομικός χαρακτηρισμός από το Δικαστήριο με τη ρηθείσα υπ αριθ. 92/2006 απόφαση, της συμβά-

18 ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ σεως εργασίας που συνέδεε τους διαδίκους, ως συμβάσεως εξαρτημένης εργασίας αορίστου χρόνου, στα πλαίσια της δικαιοδοτικής λειτουργίας του, το οποίο μετά από εκτίμηση όλων των συγκεκριμένων περιστάσεων έκρινε ότι ο ενάγων μισθωτός συνδεόταν με τον εργοδότη του Ν.Π.Δ.Δ. με την παραπάνω νομική σχέση, ανεξάρτητα από το νομικό χαρακτήρα που είχαν δώσει τα συμβαλλόμενα μέρη στη συνδέουσα αυτά σχέση, δεν μετέτρεψε αυτή σε έγκυρη σύμβαση εξαρτημένης εργασίας αορίστου χρόνου, λόγω της απαγόρευσης της μετατροπής αυτής που θεσπίζεται από τη διάταξη της παρ. 8 του άρθρου 103 του Συντάγματος. Άλλωστε από τις διατάξεις του ίδιου ως άνω άρθρου του Συντάγματος απαγορεύεται η μονιμοποίηση και διορισμός προσωπικού σε μη νομοθετημένη οργανική θέση. Ως εκ τούτου και αν ακόμη ο ενάγων είχε προσληφθεί με τις αναφερόμενες αποφάσεις του Δημάρχου του εναγομένου Δήμου ως μόνιμος υπάλληλος του (ιδιωτικός), καλύπτοντας προσωποπαγή θέση υπαλλήλου ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου του κλάδου ΔΕ χειριστών μηχανημάτων έργων όπως διατείνεται, λόγω ακριβώς της άνω απαγόρευσης του συντάγματος για μονιμοποίηση προσωπικού σε προσωποπαγή θέση, η σύμβαση αυτή θα ήταν άκυρη. Μάλιστα ο ίδιος ο ενάγων επικαλείται στο δικόγραφο της αγωγής του ότι οι εν λόγω αποφάσεις ουδέποτε υλοποιήθηκαν, αλλά την προσελήφθη πλέον στον εναγόμενο Δήμο με την ίδια ως άνω ειδικότητα, κατόπιν διαγωνισμού του Α.Σ.Ε.Π., ενώ δεν επικαλείται ότι είχε υπογραφεί μεταξύ τους έγγραφη σύμβαση εργασίας ή έργου ορισμένου χρόνου για το ένδικο χρονικό διάστημα, ήτοι από τον Ιούνιο 2007 μέχρι και την Λόγω λοιπόν της ακυρότητας 387 της κατά τα άνω συμβάσεως εργασίας που συνέδεε τους διαδίκους, υπήρχε μεταξύ τους απλή σχέση εργασίας, για την οποία δεν οφείλεται μισθός, αλλά αποζημίωση κατά τις διατάξεις περί αδικαιολόγητου πλουτισμού των άρθρων 904 επ. ΑΚ., ως προελέχθη. Επομένως, το πρωτοβάθμιο δικαστήριο, το οποίο με την εκκαλουμένη απόφαση αυτού δέχθηκε ως νόμιμη την αγωγή κατά την ανωτέρω κυρία αυτής βάση και υποχρέωσε το εναγόμενο - εκκαλούν να καταβάλει στους ενάγοντες τα αναφερόμενα σε αυτή (εκκαλούμενη απόφαση) ποσά, έσφαλε περί την ερμηνεία και εφαρμογή του νόμου. Ακολούθως, πρέπει, κατά τον βάσιμο σχετικό λόγο της έφεσης, να εξαφανισθεί η εκκαλούμενη και στη συνέχεια να γίνει δεκτή η έφεση ως βάσιμη και κατ ουσία, να κρατηθεί η υπόθεση στο παρόν Δικαστήριο (535 παρ. 1 Κ.Πολ.Δ) και, αφού απορριφθεί η κρινόμενη αγωγή ως μη νόμιμη κατά την κυρία αυτής βάση, πρέπει να ερευνηθεί αυτεπαγγέλτως ως προς τη νομική και ουσιαστική της βασιμότητα η μη εξετασθείσα από το πρωτοβάθμιο δικαστήριο επικουρική βάση της αγωγής, σύμφωνα με όσα αναλυτικά αναφέρθηκαν σχετικά στην ανωτέρω νομική σκέψη. Η αγωγή είναι ορισμένη κατά την επικουρική βάση αυτής, δηλαδή τη στηριζόμενη στην απλή σχέση εργασίας και στον αδικαιολόγητο πλουτισμό, καθόσον γίνεται επίκληση στο αγωγικό δικόγραφο της ακυρότητας της συμβάσεως εργασίας, η εκ μέρους του παροχή εργασίας στον εναγόμενο - εργοδότη και ο συνεπεία αυτής πλουτισμός του τελευταίου, χωρίς να απαιτείται και έκθεση των γεγονότων που αποτελούν την αιτία της ακυρότητας αυτής, παρά τα αντίθετα υποστηριζόμενα από το εκκαλούν - εναγόμε-

19 388 νο με το σχετικό λόγο εφέσεως, που κρίνονται αβάσιμα και απορριπτέα. Είναι επίσης και νόμιμη, στηριζόμενη στις διατάξεις των άρθρων 648 επ., 904 επ. Α.Κ., 1 παρ. 2 της 19040/1981 απόφασης Υπουργών Οικονομικών και Εργασίας, 1 παρ. 1 και του άρθρου 2 του α.ν. 539/1945, 3 παρ. 16 του ν. 4504/1966 και 3 παρ. 16 του ν. 133/1975 (που κύρωσε την από ε.σ.σε.), πρέπει συνεπώς να ερευνηθεί περαιτέρω για την ουσιαστική βασιμότητά της. Αποδείχθηκαν τα ακόλουθα πραγματικά περιστατικά : Ο ενάγων, ο οποίος είναι επαγγελματίας χειριστής μηχανημάτων, εργάζεται στον εναγόμενο Δήμο με την ειδικότητα του χειριστή μηχανήματος JCΒ συνεχώς από τον Ιούνιο του έτους Παρείχε την εργασία του, με την ως άνω ιδιότητα που προσελήφθη, στον εναγόμενο Δήμο, με σύμβαση εξαρτημένης εργασίας αορίστου χρόνου από τον Ιούνιο του έτους 1999, όπως αναγνωρίστηκε η μεταξύ τους σχέση εργασίας με την υπ αριθ. 92/2006 τελεσίδικη απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αγρινίου, μέχρι και την , οπότε και προσελήφθη πλέον από τον εναγόμενο κατόπιν διαγωνισμού του ΑΣΕΠ και συνεχίζει να προσφέρει τις υπηρεσίες του ως μόνιμος υπάλληλος με την ίδια ειδικότητα. Βέβαια, ως προελέχθη η ρηθείσα σύμβαση ως σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου είναι άκυρη, αφού τέτοια σύμβαση απαγορεύεται. Ακόμη δεν πρόκειται για έγκυρη σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου, εφόσον δεν καταρτίστηκε έγγραφη σύμβαση μεταξύ τους για το ένδικο χρονικό διάστημα. Επομένως, σύμφωνα με όσα αναφέρονται στην παραπάνω σκέψη, ο ενάγων που παρείχε τις υπηρεσίες του στο εναγόμενο με άκυρη σύμβαση εργασίας, δηλαδή με απλή σχέση εργασίας, κατά το χρονικό διάστημα από Ιούνιο του 2007 έως και 14 Απριλίου 2008 και όπως αποδείχθηκε δεν του έχει καταβληθεί καμιά αμοιβή για την εργασία του αυτή, δικαιούται ως αποζημίωση κατά τις διατάξεις περί αδικαιολόγητου πλουτισμού των άρθρων 904 επ. ΑΚ., το μισθό που θα πλήρωνε ο εναγόμενος εργοδότης του με έγκυρη σύμβαση εργασίας, σε άλλον εργαζόμενο με τα ίδια προσόντα και ικανότητα και υπό τις ίδιες συνθήκες για την παροχή της ίδιας εργασίας και ευθέως εκ του νόμου επιδόματα εορτών καθώς και επίδομα αδείας. Έτσι ο εναγόμενος οφείλει στον ενάγοντα: α) ως αποζημίωση για την εργασία που προσέφερε κατά το χρονικό διάστημα από Ιούνιο 2007 έως και , το ποσό των 34,32 ευρώ ημερησίως πλέον 6,80 ευρώ ημερησίως ως ανθυγιεινό και επικίνδυνο επίδομα, ποσό που θα κατέβαλε σε άλλον εργαζόμενο με τα ίδια προσόντα για την παροχή της ίδιας εργασίας, με 0 χρόνια υπηρεσίας ήτοι χωρίς επίδομα πολυετίας, κατά την από συλλογική σύμβαση εργασίας για τους όρους αμοιβής του με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου προσωπικού των Ο.Τ.Α., καθόσον ως προελέχθη δεν λαμβάνονται υπόψη αμοιβές που συνδέονται με την προσωπική κατάσταση του ενάγοντος, οι οποίες δεν θα συνέτρεχαν κατ ανάγκη και στο πρόσωπο εκείνου που θα προσλαμβανόταν και θα απασχολούνταν αντί αυτού νομίμως, κατά τον ίδιο χρόνο και συνολικά για 10 μήνες και δέκα ημέρες το ποσό των ,20 ευρώ (41,12 το ημερομίσθιο Χ 25 ημερομίσθια μηνιαίως = 1028 Χ 10 μήνες + 41,12 Χ 10 ημέρες), β) το δώρο Χριστουγέννων 2007 που ανέρχεται στο ποσό των 1028 ευρώ (ένας μισθός), το επίδομα αδείας

20 ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ , που ανέρχεται στο ποσό των 514 ευρώ (1028 ευρώ Χ 1/2), το δώρο Πάσχα 2008 που ανέρχεται στο ποσό των 514 ευρώ (1028 ευρώ Χ 1/2) και το επίδομα αδείας 2008 που ανέρχεται επίσης στο ποσό των 514 ευρώ (1028 ευρώ Χ 1/2), τα οποία δικαιούται ευθέως εκ του νόμου κατά τα προεκτεθέντα. Επίσης για το ίδιο χρονικό διάστημα ο ενάγων ο οποίος εργαζόταν ως υπάλληλος Ο.Τ.Α. δικαιούται τα έξοδα κίνησης που ο εναγόμενος Δήμος θα κατέβαλε σε άλλον εργαζόμενο με τα ίδια προσόντα αν τον απασχολούσε για την ίδια εργασία με έγκυρη σύμβαση, εκ 325 ευρώ μηνιαίως και συνολικά 3.412,50 ευρώ (325 Χ 10,5 μήνες). Συνολικά δε το εναγόμενο νομικό πρόσωπο οφείλει στον ενάγοντα το συνολικό ποσό ,70 ευρώ (10.691, ,50), ποσό που δεν του έχει καταβάλει μέχρι σήμερα. Κατ ακολουθία των ανωτέρω πρέπει η κρινόμενη αγωγή, να γίνει εν μέρει δεκτή ως βάσιμη και κατ ουσία κατά την επικουρική βάση αυτής και να υποχρεωθεί το εναγόμενο να καταβάλει στον ενάγοντα το παραπάνω ποσό με το νόμιμο τόκο από την επίδοση της αγωγής. 107/2011 (Πρόεδρος: Γεράσιμος Τσούνης, Πρόεδρος Εφετών). (Δικαστές: Γεώργιος Αλεξόπουλος, Φεβρωνία Τσερκέζογλου-Εισηγήτρια, Εφέτες). (Δικηγόροι: Αναστάσιος Κοιτίδης, Δημήτριος Ρήγας). Δημόσιο Λογιστικό. Εφαρμόζεται και στους Ο.Τ.Α. Κάθε απαίτηση των οποιωνδήποτε με σχέση δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου υπαλλήλων του δημοσίου, πολιτικών ή στρατιωτικών, κατ αυτού, που αφορά σε αποδοχές ή άλλες κάθε φύσεως απολαβές αυτών ή αποζημιώσεις, έστω και αν βασίζεται σε παρανομία των οργάνων του Δημοσίου ή στις περί αδικαιολογήτου πλουτισμού διατάξεις παραγράφεται μετά διετία από την γένεσή της. Η παραγραφή αρχίζει από το τέλος του οικονομικού έτους μέσα στο οποίο γεννήθηκε και ήταν δυνατή η δικαστική επιδίωξή της. Η διετής αυτή παραγραφή δεν είναι παράνομη με οποιαδήποτε βάση και να εξετασθεί. Κατά την διάταξη του άρθ ν.2362/1995 Περί δημοσίου Λογιστικού και ελέγχου δαπανών του Κράτους, που εφαρμόζεται και επί των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ), σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθ. 56 ν.δ. 496/1974, 3 ν.δ. 31/1968 και 304 του κυρωθέντος με το ΠΔ 410/1995 Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα (ως εκ του κρισίμου εδώ χρόνου), η απαίτηση οποιουδήποτε των με σχέση δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου υπαλλήλων του Δημοσίου, πολιτικών ή στρατιωτικών, κατ αυτού που αφορά σε αποδοχές ή άλλες κάθε φύσεως απολαβές αυτών ή αποζημιώσεις, έστω και αν βασίζεται σε παρανομία των οργάνων του Δημοσίου ή στις περί αδικαιολογήτου πλουτισμού διατάξεις παραγράφεται επί διετία από την γένεση της, ενώ κατά την διάταξη του άρθ. 91 εδ. α του ίδιου νόμου με την επιφύλαξη κάθε άλλης ειδικής διάταξης του νόμου αυτού η παραγραφή οποιασδήποτε απαίτησης κατά του Δημοσίου αρχίζει από το τέλος του οικονομικού έτους, μέσα στο οποίο γεννήθηκε και ήταν δυ-