Η Συμβολή της Καινοτομίας στην Περιφερειακή Ανάπτυξη - Η Περίπτωση της Στερεάς Ελλάδας ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Transcript

1 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η εργασία που ακολουθεί με θέμα: «Η συμβολή της Καινοτομίας στην Περιφερειακή Ανάπτυξη η Περίπτωση της Στερεάς Ελλάδας», εκπονήθηκε στα πλαίσια του σεμιναρίου «Ειδικά θέματα Περιφερειακής Πολιτικής» που έλαβε χώρα στο Τμήμα Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Περιφερειακής Ανάπτυξης της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης. Η παρούσα εργασία πραγματοποιήθηκε τον Μάρτιο του 2001 υπό την επίβλεψη των κ. Α. Παπαδασκαλόπουλου και Ε. Χριστοφάκη και αποτελεί τελική εργασία για την αποφοίτηση της ΙΒ Εκπαιδευτικής σειράς της Ε.Σ.Δ.Δ. Η επιλογή του συγκεκριμένου θέματος δεν είναι τυχαία. Σε μια εποχή παγκοσμιοποίησης ο ρόλος της καινοτομίας είναι ιδιαίτερα σημαντικός για την Περιφερειακή Ανάπτυξη. Η σπουδαιότητα αυτή αναγνωρίζεται και στον περιφερειακό σχεδιασμό του Γ Κ.Π.Σ στο πλαίσιο του οποίου απαιτείται για κάθε Περιφέρεια η διαμόρφωση και εφαρμογή ειδικής στρατηγικής για την Καινοτομία. Προς την κατεύθυνση αυτή θα διερευνηθεί το πλαίσιο της στρατηγικής για την καινοτομία σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο και θα εξειδικευθεί η στρατηγική αυτή στην περίπτωση της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας, μέσα από τον περιφερειακό σχεδιασμό του Π.Ε.Π και τα καινοτομικά προγράμματα που υλοποιεί η Περιφέρεια. Θα ήθελα ιδιαίτερα να εκφράσω τις ευχαριστίες μου στους επιβλέποντες της εργασίας, κ. Α. Παπαδασκαλόπουλου και Ε. Χριστοφάκη, για την συμμετοχή τους στην παροχή βοηθητικού υλικού καθώς και για τις πολύτιμες παρεμβάσεις τους κατά τη διάρκεια της εκπόνησης της συγκεκριμένης εργασίας. 1

2 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η παρούσα εργασία αφορά στην εξέταση του ρόλου της καινοτομίας στην Περιφερειακή Ανάπτυξη, και εξειδικεύεται στην μελέτη των καινοτομικών προγραμμάτων που εφάρμοσε η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας. Τα περιφερειακά καινοτομικά προγράμματα αποτελούν αποτελούν το βασικό εργαλείο της Ε.Ε για την ανάπτυξη και διάχυση της καινοτομίας στις οικονομικές δραστηριότητες, και υλοποιούνται μέσα από το Πρόγραμμα Καινοτομία. Για τον σκοπό αυτό εξετάσθηκαν θέματα όπως ο ρόλος της σύγχρονης οικονομίας στην Περιφερειακή Ανάπτυξη, η Στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ενίσχυση της Καινοτομίας στις Περιφέρειες, η διαμόρφωση της αναπτυξιακής στρατηγικής στην Ελλάδα μέσα από τα τομεακά αλλά και περιφερειακά επιχειρησιακά προγράμματα. Όσον αφορά την μελέτη της περίπτωσης της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας, έγινε εκτεταμένη αναφορά στα βασικά κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά της ενλόγω περιφέρειας και αναλύθηκε το επίπεδο τεχνολογικής ανάπτυξης με σκοπό να εντοπισθεί το περιφερειακό σύστημα καινοτομίας. Για την ανάλυση της διαδικασίας διαμόρφωσης Περιφερειακής Στρατηγικής Καινοτομίας στην Στερεά Ελλάδα η εργασία εστιάσθηκε στην εξέταση του καινοτομικού προγράμματος RIS, το οποίο εφάρμοσε η Περιφέρεια, καθώς και στη μελέτη της στρατηγικής για την καινοτομία όπως παρουσιάστηκε μέσα από το αντίστοιχο Π.Ε.Π. Επιχειρήθηκε επίσης η εκτίμηση της συμβολής του Προγράμματος RIS στην συνολική αναπτυξιακή στρατηγική της Περιφέρειας και διατυπώθηκαν συμπεράσματα για την αναγκαιότητα εφαρμογής καινοτόμων προγραμμάτων στις Περιφέρειες και της ένταξης αυτών στον ευρύτερο περιφερειακό σχεδιασμό, εφόσον έχει ήδη δημιουργηθεί το πλαίσιο για την εφαρμογή αυτής της στρατηγικής και της υλοποίησης των δράσεων μέσα από μηχανισμούς κοινωνικής συναίνεσης. Για την εκπόνηση της εργασίας χρησιμοποιήθηκαν βιβλιογραφικά δεδομένα, σχετική αρθρογραφία, καθώς υλικό από ιστοσελίδες του διαδικτύου και από προσωπικές συνεντεύξεις. 2

3 ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ Καινοτομία. Περιφερειακή Στρατηγική Καινοτομίας. Περιφερειακός Προγραμματισμός στην Στερεά Ελλάδα. Πρόγραμμα RIS Στερεάς Ελλάδας. Τεχνολογική Ανάπτυξη 3

4 SUMMARY The present thesis examines the role of innovation in Regional Development and concetrates on the study of innovative programes that implemented by the Region of Sterea Ellada. The Regional Innonative Programes are the basic tool of the E.U for the future regional policy, so as to fulfill the main goal of regional policy, i.e the decrease of inequalities between the regions of Europe, and takes shape in the framework of the Innovation Programe. For that purpose we examine subjects like the role of modern economy in Regional Development, the Strategies of the E.U for the reinforcing of innovation in Regions, the formation of the Regional Strategy in Greece through sectorial and Regional Operational Programes. As fas as the case of Sterea Ellada concerns, we analysed the economic and social characteristics of this particular region and then its technological level so as to estimate the regional innovative system. In order to set out the procedure of the Regional Innovative Policy in Sterea Ellada, the thesis focuses on the RIS Programe, implemented by the region of Sterea Ellada, and also on the study of the innovation strategy implemented in the Regional Operation Programe. Further on we estimated RIS s contribution in the regional development strategy as well as the nessecity of the innovative programes in the regions through actions based in consesus building. In order to work out the thesis we used relevant bibliography, articles, Internet s sites and personal interviews. 4

5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Καινοτομία, νέες τεχνολογίες, και οικονομική ανάπτυξη Άρση της απομόνωσης των περιφερειών Η κοινωνία των πληροφοριών στην υπηρεσία της περιφερειακής ανάπτυξης Η περιφερειακή ταυτότητα και η αειφόρος ανάπτυξη ΚΕΦΑΛΑΙΟ Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ Η Ευρωπαϊκή Περιφερειακή Πολιτική Η Ενίσχυση της Καινοτομίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση Κανονιστικό πλαίσιο για την ανάληψη καινοτόμων ενεργειών Στόχοι των καινοτόμων ενεργειών Οι νέες κατευθύνσεις της Ε.Ε για τα κράτη-μέλη ΚΕΦΑΛΑΙΟ Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΟ Γ ΚΠΣ Η Στρατηγική για την Καινοτομία σε Εθνικό επίπεδο Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα» Η πολιτική για την Κοινωνία της Πληροφορίας Η διαμόρφωση της Στρατηγικής για την Καινοτομία σε Περιφερειακό επίπεδο Το Ελληνικό Δίκτυο των Περιφερειακών Στρατηγικών Καινοτομίας ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΣΤΗΝ ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ Γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά Δημογραφικά χαρακτηριστικά Απασχόληση Ανεργία Περιφερειακό ΑΕΠ Τομείς Παραγωγής Υποδομές Διανομαρχιακές ανισότητες ΤΟ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Η ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΣΤΗΝ ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ

6 5.1 Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΔΡΑΣΕΩΝ- ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ RIS ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ RIS ΣΤΗΝ ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ Διοίκηση και Οργάνωση του Προγράμματος RIS Στερεάς Ελλάδας Στάδια ολοκλήρωσης του RIS Στερεάς Ελλάδας Η Διαμόρφωση της Επικοινωνιακής Πολιτικής Προτεραιότητες και προτάσεις του Σχεδίου Δράσης Πιλοτικές Δράσεις του RIS H ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΣΤΟ ΠΕΠ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ RIS ΣΤΗΝ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σκοπός της εργασίας που ακολουθεί με τίτλο: «Η Συμβολή της Καινοτομίας στην Περιφερειακή Ανάπτυξη Η Περίπτωση της Στερεάς Ελλάδας», είναι να μελετήσει τον ρόλο της καινοτομίας στην περιφερειακή ανάπτυξη και να αποδείξει ότι οι νέες τεχνολογίες προσφέρουν τέτοιες δυνατότητες στην σύγχρονη οικονομία ώστε αν χρησιμοποιηθούν σωστά και μέσα από συντονισμένες εθνικές και περιφερειακές πολιτικές, μπορούν να λειτουργήσουν προς όφελος των παραδοσιακά λιγότερο ανταγωνιστικών περιφερειών. Για τους σκοπούς αυτούς δόθηκε ιδιαίτερη βαρύτητα στην ανάλυση των καινοτόμων ενεργειών και του τρόπου που αυτές μπορούν να υλοποιηθούν αποτελεσματικά μέσα από την εφαρμογή καινοτόμων προγραμμάτων, σε ασθενέστερες περιφέρειες όπως είναι η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας η οποία έχει προχωρήσει στην υιοθέτηση καινοτόμων προγραμμάτων (RIS) με ιδιαίτερη επιτυχία ώστε να αποτελεί σήμερα πρότυπο περιφερειακής στρατηγικής καινοτομίας για άλλες ελληνικές περιφέρειες. Αναλυτικότερα η εργασία αποτελείται από πέντε κεφάλαια: Στο πρώτο κεφάλαιο με τίτλο Καινοτομία και Περιφερειακή Ανάπτυξη μελετάται ο ρόλος της σύγχρονης οικονομίας στην Περιφερειακή Ανάπτυξη και πως επιδρά στη διαμόρφωση νέων αναπτυξιακών στρατηγικών στον περιφερειακό σχεδιασμό. Αναλυτικότερα παρουσιάζονται θέματα όπως: Καινοτομία, νέες τεχνολογίες και οικονομική ανάπτυξη, η άρση της απομόνωσης των περιφερειών, η κοινωνία της πληροφορίας στην υπηρεσία της περιφερειακής ανάπτυξης, η περιφερειακή ταυτότητα και η αειφόρος ανάπτυξη. Στο δεύτερο κεφάλαιο με τίτλο: Η Στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Ενίσχυση της Καινοτομίας στις Περιφέρειες, μελετάται η Ευρωπαϊκή στρατηγική για την καινοτομία και οι στόχοι που τίθενται στη νέα προγραμματική περίοδο Οι ενότητες που απαρτίζουν το κεφάλαιο είναι: Η Ευρωπαϊκή Περιφερειακή Πολιτική, Η ενίσχυση της καινοτομίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το Κανονιστικό πλαίσιο για την ανάληψη καινοτόμων ενεργειών, οι Στόχοι των καινοτόμων 7

8 ενεργειών, οι νέες κατευθύνσεις της Ε.Ε για τα κράτη μέλη. Στο τρίτο κεφάλαιο με τίτλο: Στρατηγική για την Καινοτομία στην Ελλάδα στο Γ Κ.Π.Σ θα αναλυθεί η συστηματική προσπάθεια διαμόρφωσης μιας ολοκληρωμένης αναπτυξιακής στρατηγικής στην Ελλάδα μέσα από τα τομεακά αλλά και από τα περιφερειακά επιχειρησιακά προγράμματα. Αναλυτικότερα παρουσιάζονται τα επίπεδα υλοποίησης των δράσεων για την εφαρμογή της καινοτομίας και της τεχνολογίας κατά την περίοδο : Οι ενότητες που αποτελούν το κεφάλαιο αυτό εξετάζουν την Στρατηγική για την Καινοτομία σε Εθνικό επίπεδο μέσα από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανταγωνιστικότητα του Υπουργείου Ανάπτυξης καθώς και την πολιτική που ακολουθείται για την καινοτομία μέσα από το τομεακό η Κοινωνία της Πληροφορίας. Επιπλέον ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στη διαμόρφωση της Στρατηγικής για την Καινοτομία σε Περιφερειακό Επίπεδο και γίνεται λόγος για το ελληνικό δίκτυο Περιφεειακών Στρατηγικών Καινοτομίας. Το τέταρτο κέφαλαιο με τίτλο: Τα βασικά χαρακτηριστικά του Περιφερειακού Συστήματος Καινοτομίας στην Στερεά Ελλάδα, αναφέρεται καταρχήν στα κοινωνικά και οικονομικά χαρακτηριστικά (απασχόληση, ανεργία,περιφερειακό Α.Ε.Π, τομείς παραγωγής, υποδομές, διανομαρχιακές Ανισότητες), της εν λόγω Περιφέρειας και στην πορεία μελετά τις κυρίαρχες τάσεις στο παραγωγικό σύστημα και το επίπεδο τεχνολογικής ανάπτυξης των επιχειρήσεων της Στερεάς Ελλάδας. Γίνεται κατ αυτόν τον τρόπο μια προσπάθεια παρουσίασης των βασικών χαρακτηριστικών του περιφερειακού συστήματος καινοτομίας. Στο πέμπτο κεφάλαιο με θέμα: Η Περιφερειακή Στρατηγική Καινοτομίας στην Στερεά Ελλάδα, εξετάζονται οι στρατηγικοί στόχοι για την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας και οι δράσεις που υλοποιούνται μέσα από το Π.Ε.Π. και τα καινοτόμα προγράμματα. Οι ενότητες που αναλύονται είναι:α) η διαδικασία διαμόρφωσης στρατηγικής καινοτομίας και πλαισίου δράσεων- το πρόγραμμα RIS β) το πρόγραμμα RIS στην Στερεά Ελλάδα (Διοίκηση και Οργάνωση του Προγράμματος RIS Στερεάς Ελλάδας, Στάδια ολοκλήρωσης του RIS Στερεάς Ελλάδας, Η Διαμόρφωση της Επικοινωνιακής Πολιτικής, Προτεραιότητες και προτάσεις του Σχεδίου Δράσης, Πιλοτικές Δράσεις του RIS), γ) η διαμόρφωση της στρατηγικής για την καινοτομία 8

9 στο ΠΕΠ και δ) η συμβολή του προγράμματος RIS στην συνολική αναπτυξιακή στρατηγική της Περιφέρειας. Εντέλει παρουσιάζονται συμπερασματικές προτάσεις για την συμβολή των καινοτόμων προγραμμάτων στον περιφερειακό σχεδιασμό και παρατηρήσεις σχετικά με την εφαρμογή του Προγράμματος RIS στην Στερεά Ελλάδα. Για την ολοκλήρωση της διπλωματικής εργασίας συντέλεσε το βιβλιογραφικό υλικό που παρατίθενται καθώς και σημαντικό υλικό από το διαδίκτυο, δεδομένου ότι το θέμα είναι σχετικά καινούργιο. Πολύτιμη προσφορά γι αυτή την εργασία ήταν τέλος, οι προσωπικές συνεντεύξεις και επαφές. 9

10 Κεφάλαιο 1 ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 1.1 Καινοτομία, νέες τεχνολογίες, και οικονομική ανάπτυξη Ως καινοτομία ορίζεται η διαδικασία που επιτρέπει την ενσωμάτωση της τεχνολογίας ή της τεχνογνωσίας, η οποία οδηγεί στη ανάπτυξη νέων τεχνικών παραγωγής, νέων βιομηχανικών προϊόντων και υπηρεσιών. Στο πλαίσιο αυτό, η καινοτομία πηγαίνει πέρα από την Έρευνα και την Τεχνολογική Ανάπτυξη και καλύπτει μια σειρά από δραστηριότητες που είναι μεταξύ άλλων η μεταφορά τεχνολογίας, ο σχεδιασμός, η ποιοτική διασφάλιση και ο έλεγχος, η οργάνωση, οι εκπαίδευση και οι χρηματοοικονομικές υπηρεσίες. Οι σύγχρονες οικονομίες βρίσκονται σε μία φάση μεταλλαγής από βιομηχανικές σε μεταβιομηχανικές, οικονομίες που στηρίζονται ολοένα και περισσότερο στην παραγωγή, διανομή και χρήση γνώσης και πληροφορίας. Η τεχνολογία αποτελεί πλέον τον κύριο υποκινητή της παραγωγικότητας και της οικονομικής ανάπτυξης. Καινοτόμες δραστηριότητες βασισμένες στις νέες τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών δημιουργούν νέα ή καλύτερα προϊόντα και υπηρεσίες και αλλάζουν τη διάρθρωση της οικονομίας. Η αλματώδης προώθηση και αξιοποίηση της τεχνολογίας στις παραγωγικές αλλά και σε πολλές κοινωνικές διαδικασίες καθώς και η κατάργηση των προστατευτικών συνόρων για το εμπόριο, τις επενδύσεις και την κίνηση κεφαλαίων, ενοποιούν τις εθνικές οικονομίες και αλλάζουν τη φύση του παγκόσμιου ανταγωνισμού. Οι ανταγωνιστικές πιέσεις που φέρνει η παγκοσμιοποίηση αυξάνουν τις επενδύσεις, την καινοτομία και την οικονομική αποδοτικότητα, τη διεθνή διάχυση της τεχνολογίας, και οδηγούν σε μεγαλύτερους ρυθμούς ανάπτυξης και υψηλότερα εισοδήματα. 'Ομως η παγκοσμιοποίηση αυξάνει και τις πιέσεις για προσαρμογή και αναδιάρθρωση των οικονομιών, πιέσεις οι οποίες μπορεί να θίξουν ανειδίκευτους εργάτες όσο και επιχειρήσεις και βιομηχανίες ευάλωτες στον διεθνή ανταγωνισμό. Ωστόσο, τα οφέλη για τις οικονομίες και τις κοινωνίες στην ψηφιακή εποχή ανήκουν στους 10

11 πρωτοπόρους, και επιτυχημένες εθνικές στρατηγικές για αποκόμιση οφέλους με ταυτόχρονο περιορισμό του κόστους είναι οι στρατηγικές που περιλαμβάνουν έναν μέγιστο δυνατό βαθμό ανοικτής οικονομίας και προσαρμοστικότητας που στηρίζεται σε ευρεία συναίνεση για αλλαγή. Στη σημερινή κοινωνία καμία επιχείρηση ή οργανισμός δεν μπορεί να αγνοήσει την πληροφορική γιατί αυτό θα σήμαινε ότι αγνοεί μία δύναμη με την οποία μπορεί να καλυτερεύσει τις υπηρεσίες της, να διευρύνει τις αγορές της, να αυξήσει τα κέρδη της ή αντίθετα να θέσει σε κίνδυνο την επιβίωσή της. Οι επιχειρήσεις εκείνες που καταφέρνουν να συνδυάσουν αρμονικά την πληροφορική με τη συνολική επιχειρηματική τους στρατηγική έχουν τις περισσότερες πιθανότητες επιβίωσης, ανάπτυξης και αύξησης της απασχόλησης. Στην Κοινωνία της Πληροφορίας, η ανάπτυξη και η ανταγωνιστικότητα βασίζονται στην αφομοίωση και χρήση νέων τεχνολογιών. Τα κέρδη ανήκουν στους πρωτοπόρους, οι επιχειρήσεις και τα κράτη που θα αξιοποιήσουν τα νέα εργαλεία παραγωγής θα αποκομίσουν και τα περισσότερα οφέλη. Χρειάζεται συνεπώς δράση και από την πολιτεία και από τον ιδιωτικό τομέα για να μετατραπεί ο κίνδυνος της τεχνολογικής ανεργίας και παρακμής σε ευκαιρία για πλήρη απασχόληση και ευημερία. Η δράση πρέπει να βασίζεται στην υποδομή νέων τεχνολογιών για την ανάπτυξη του εμπορίου και της βιομηχανίας. Η υποδομή αυτή δίνει τη δυνατότητα για αναβάθμιση των επιχειρήσεων, ως προς την προστιθέμενη αξία που προσφέρουν και τη διασύνδεση με τις νέες διεθνείς αγορές για τη διάθεση των αγαθών και των υπηρεσιών τους. Οι παρεμβάσεις οι οποίες σχεδιάζονται ή υλοποιούνται στους τομείς αυτούς είναι: Κίνητρα για την εισαγωγή και εκμετάλλευση καινοτόμων εφαρμογών πληροφορικής στην μεταποίηση και τις υπηρεσίες εφ' όσον έχουν υψηλό ρίσκο, επιτρέπουν αναδιοργάνωση των επιχειρήσεων και παροχή νέων υπηρεσιών/προϊόντων στα πλαίσια επιχειρηματικού σχεδίου. Πρωτοβουλία για τη δημιουργία ηλεκτρονικού περιεχομένου το οποίο θα περιλαμβάνει εφαρμογές που συνδέουν ή χρησιμοποιούν επιχειρήσεις του ίδιου κλάδου μεταξύ τους (π.χ. τράπεζες, ναυτιλιακά γραφεία, τουριστικοί οργανισμοί), με αξιοποίηση των 11

12 επαγγελματικών οργανισμών και επιμελητηρίων όχι μόνο για πληροφόρηση αλλά και για εξασφάλιση κοινών προδιαγραφών, προτύπων, κλπ. Μέτρα για καλύτερη διασύνδεση του εκπαιδευτικού συστήματος και των επιχειρήσεων για αποτελεσματικότερη εξειδικευμένη εκπαίδευση στην πληροφορική και πιο ορθολογιστική αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού. Μελέτες και μέτρα για τις κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις της πληροφορικής με έμφαση στις αναγκαίες οργανωτικές αλλαγές, στη νέα δομή οργάνωσης της εργασίας και των διαδικασιών στις επιχειρήσεις, και στην αναπροσαρμογή των εργασιακών σχέσεων. 1.2 Άρση της απομόνωσης των περιφερειών Ο τομέας στον οποίο μπορεί κατεξοχήν να συμβάλει η ανάπτυξη της Κοινωνίας της Πληροφορίας, είναι αυτός της περιφερειακής πολιτικής. Διότι έχει μεγαλύτερη σημασία η απελευθέρωση από τους γεωγραφικούς περιορισμούς που υπόσχονται οι νέες τεχνολογίες; Οι απομακρυσμένοι «πλησιάζουν» το κέντρο, όσοι είναι απομονωμένοι έχουν τη δυνατότητα να συμμετάσχουν, το κόστος «μετακίνησης» από και προς δυσπρόσιτες περιοχές μειώνεται, όσοι δεσμεύονται από την έλλειψη τοπικών ευκαιριών έχουν στη διάθεσή τους όχι μόνον εθνικούς αλλά και παγκόσμιους πόρους, οι μικροί μπορούν να ανταγωνιστούν τους μεγάλους Από την περιφερειακή ανάπτυξη στην ισότιμη συμμετοχή. Τα δίκτυα τηλεπικοινωνιών και οι συναφείς υπηρεσίες αναδεικνύονται ήδη σε ρόλο ισοδύναμο με τις συνηθισμένες συγκοινωνιακές υποδομές, όπως οι αυτοκινητόδρομοι, το σιδηροδρομικό δίκτυο και οι λιμενικές εγκαταστάσεις. Η ίδια η φύση της νέας τεχνολογίας, που αποδεσμεύει από τοπικούς και γεωγραφικούς περιορισμούς, προσφέρει την αφορμή για δραστικό μετασχηματισμό του οικονομικού και κοινωνικού γίγνεσθαι. Στο πλαίσιο αυτό, δεν τίθεται πλέον θέμα «περιφερειακής ανάπτυξης» με την καθιερωμένη έννοια του όρου, αλλά ισότιμης συμμετοχής όλων στον παγκόσμιο χώρο, όπου αναδεικνύονται νέες δομές, υπηρεσίες και φορείς. 12

13 'Οπως η χώρα μας στο σύνολό της καλείται να αντιμετωπίσει στο πλαίσιο της αναδυόμενης Κοινωνίας της Πληροφορίας τα προβλήματα που προκαλούνται από τη γεωγραφική της θέση και την απόστασή της από τα διεθνή κέντρα αποφάσεων, έτσι καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε κατ αναλογία και τα προβλήματα που υπάρχουν στο εσωτερικό της όσον αφορά τη σχέση των διαφόρων περιφερειών με το κέντρο. Στην Κοινωνία της Πληροφορίας, δεν τίθεται πλέον θέμα «περιφερειακής ανάπτυξης» με την κλασική ένοια του όρου. Βασικός σκοπός της πολιτικής για την Κοινωνία της Πληροφορίας στις περιφέρειες είναι ο περιορισμός της απομόνωσης και η ένταξή τους στον παγκόσμιο χώρο μέσω της διαμόρφωσης συγκεκριμένου σχεδίου ανά περιφέρεια με άξονες: την αξιοποίηση των τοπικών ιδιαιτεροτήτων και των συγκριτικών πλεονεκτημάτων, την ενίσχυση των επενδύσεων στους τομείς της υποδομής, της παραγωγής και της χρήσης προϊόντων, εφαρμογών και υπηρεσιών για την Κοινωνία της Πληροφορίας, τη βελτίωση της ποιότητας ζωής, την ενίσχυση της συμμετοχής των κατοίκων στα κοινά, καθώς και την προώθηση γενικότερων εθνικών στόχων. 1.3 Η κοινωνία των πληροφοριών στην υπηρεσία της περιφερειακής ανάπτυξης Η εξέλιξη των τεχνολογιών των πληροφοριών και των επικοινωνιών δημιουργεί νέες αποκλίσεις μεταξύ των περιφερειών της Ένωσης, όσο αφορά την πρόσβαση στην κοινωνία των πληροφοριών. Οι ισχυρές επιπτώσεις της ανάπτυξης των δικτύων (ΝΕΤ-Εconomy, ψηφιακές και κινητές επιγραμμικές υπηρεσίες), μπορούν να συμβάλλουν στην γεωγραφική και οικονομική άρση της απομόνωσης των περιφερειών και να ευνοήσουν την ισότητα των ευκαιριών για τους κατοίκους τους. Σ αυτό το πλαίσιο κινήθηκαν και οι στόχοι που εγκρίθηκαν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισαβώνας στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας eeurope, τον Μάρτιο του 2000 όσον αφορά την εφαρμογή σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο δράσεις όπως: 13

14 Θέσπιση καινοτόμων στρατηγικών για την περιφέρεια και παρακίνηση της δημιουργίας εταιρικών σχέσεων όσο αφορά την κοινωνία των πληροφοριών, Βελτίωση των ψηφιακών και κινητών υπηρεσιών για τους νέους, τους ηλικιωμένους, τα μειονεκτούντα άτομα και την υγειονομική περίθαλψη, Χρησιμοποίηση και δοκιμή προηγμένων ψηφιακών τεχνολογιών προς όφελος των αγροτικών, απομονωμένων ή μεσόγειων περιοχών, Είσοδος όλων των πολιτών, νοικοκυριών, επιχειρήσεων, σχολείων και διοικητικών υπηρεσιών στην ψηφιακή εποχή και παροχή επιγραμμικής πρόσβασης, Εισαγωγή στην Ευρώπη της ψηφιακής νοοτροπίας, υποστηριζόμενης από επιχειρηματικό πνεύμα ευνοϊκό για την ανάπτυξη νέων ιδεών, και με απώτερο σκοπό την ενίσχυση της ευρωπαϊκής κοινωνικής συνοχής. Οι περιφερειακές καινοτόμες ενέργειες θα συνδράμουν στην ευαισθητοποίηση και ανάπτυξη δικτύων μεταξύ των περιφερειακών παραγόντων, στην αξιοποίηση πόλων ικανοτήτων στις οποίες εξειδικεύεται η περιφέρεια, που βασίζονται στα πλεονεκτήματα της και στο οικονομικό, πολιτιστικό και κοινωνικό δυναμικό της και θα ενισχύσουν την μεταφορά τεχνολογίας, την ανταλλαγή εμπειριών και ορθών πρακτικών στον συγκεκριμένο τομέα. 1.4 Η περιφερειακή ταυτότητα και η αειφόρος ανάπτυξη Η προώθηση της περιφερειακής συνοχής και ανταγωνιστικότητας επιτυγχάνεται μέσω μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης των οικονομικών περιβαλλοντικών, πολιτιστικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων. Οι περιφέρειες πρέπει να στηρίζονται περισσότερο στα πλεονεκτήματά τους όσον αφορά την ανάπτυξη μιας αειφόρου και ανταγωνιστικής οικονομίας, καθώς και τη βελτίωση του επιπέδου διαβίωσης και επαγγελματικού περιβάλλοντος των κατοίκων τους. Αυτά τα πλεονεκτήματα και οι ευκαιρίες μπορούν να χαρακτηρίζονται σε πολιτιστικό επίπεδο, από την πολιτιστική 14

15 κληρονομιά και την ποικιλομορφία, όσο και από ειδικές ικανότητες, μια στρατηγική θέση, σχολικές και πολιτιστικές υποδομές, γλωσσικές ικανότητες ή παράδοση στον μουσικό τομέα κ.λ.π. Σ αυτό συντελεί και η τεχνολογική πρόοδος εφόσον μειώνονται οι περιορισμοί ως προς τον τόπο εγκατάστασης, και τα άτομα μπορούν να επιλέγουν τον τόπο διαβίωσης και εργασίας τους. Οι αραιοκατοικημένες, αγροτικές ή απόκεντρες περιοχές μπορούν να να επωφελούνται από τα παραπάνω με σκοπό την προσέλκυση των κατοίκων, προσφέροντας διαφορετικούς τρόπους διαβίωσης από αυτούς των πόλεων. Σκοπός της νέας περιφερειακής στρατηγικής είναι να διερευνήσει τις προοπτικές αυτές. Τα περιφερειακά προγράμματα καινοτόμων ενεργειών για τον συγκεκριμένο τομέα μπορούν επομένως να περιλαμβάνουν δράσεις όπως: Στήριξη των ΜΜΕ στους τομείς της βιοτεχνίας ή της παραδοσιακής παραγωγής, με σκοπό τη βελτίωση του τεχνολογικού τους επιπέδου ώστε να βελτιωθεί η ένταξή τους στην αγορά. Ανάπτυξη του πολιτιστικού και οικολογικού τουρισμού. Στήριξη σε καινοτόμους τομείς των μέσων ενημέρωσης και πολιτισμού. Ανάπτυξη νέων μορφών τοπικών υπηρεσιών. Δημιουργία σχέσεων μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού τομέα ώστε να βελτιστοποιηθεί η χρησιμοποίηση των υπάρχοντων πόρων και υποδομών. Ανάπτυξη συστημάτων για την περιβαλλοντική διαχείριση και την εξοικονόμηση ενέργειας. 15

16 Κεφάλαιο 2 Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ 2.1 Η Ευρωπαϊκή Περιφερειακή Πολιτική Μεταξύ των περιφερειών της Ευρωπαϊκής Ενωσης υπάρχουν διαφορές γλώσσας, ιστορίας και παράδοσης. Οι περιφέρειες της Ενωσης χαρακτηρίζονται επιπλέον από οικονομικές διαφορές, δηλαδή, από διαφορετικά επίπεδα εισοδήματος. Αυτό σημαίνει ότι οι πολίτες της Ενωσης δεν έχουν μεταξύ τους ίσες ευκαιρίες να ευημερήσουν. Οι δέκα πιο ευημερούσες περιοχές, με επικεφαλής το Groningen στις Κάτω Χώρες και το Αμβούργο στη Γερμανία, είναι τρεις φορές πλουσιότερες και επενδύουν τρεις φορές περισσότερο στις βασικές οικονομικές τους δομές απ' ότι οι δέκα φτωχότερες περιφέρειες. Το ερώτημα είναι αν μπορούμε να ελπίζουμε στην άμεση μείωση αυτών των ανισοτήτων, εφόσον η ελεύθερη λειτουργία των δυνάμεων της αγοράς δεν μπορεί να εξασφαλίσει μόνη της μια ισόρροπη ανάπτυξη. Συχνά μάλιστα τείνει να ασκείται εις βάρος των αδύνατων οικονομικά περιφερειών, ιδιαίτερα σε περίοδο κρίσης και μεταλλαγών, όπως είναι η περίοδος την οποία διέρχεται η Ευρωπαϊκή Ενωση σήμερα. Οι προσπάθειες που απαιτείται να καταβληθούν συνεπάγονται επομένως το συνδυασμό των δημοσίων παρεμβάσεων με τις ιδιωτικές επενδύσεις, για να τονωθεί η οικονομική δραστηριότητα των λιγότερο προηγμένων περιφερειών. Και εναπόκειται προπάντων στα κράτη-μέλη να καταβάλουν τις προσπάθειες αυτές μέσω των δικών τους περιφερειακών πολιτικών. Ωστόσο, λόγω του μεγέθους των προβλημάτων και της αλληλεξάρτησης των οικονομιών, το έργο ξεπερνά κάποτε τις εθνικές και περιφερειακές δυνατότητες, κυρίως στις λιγότερο προηγμένες χώρες. Η Κοινότητα οφείλει επομένως να καταβάλει προσπάθειες για τη δημιουργία ευρωπαϊκής αλληλεγγύης. Η δική της αποστολή είναι να συμπληρώσει τη δράση των κρατώνμελών και να την προσανατολίσει προς μια αρμονική ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, προς όφελος όχι μόνον των φτωχότερων περιφερειών, αλλά και της υπόλοιπης Ενωσης. 16

17 Η περιφερειακή πολιτική της Κοινότητας ξεκινά το 1975 με τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ). Η αναγκαιότητα της οφείλεται στην προσπάθεια δημιουργίας μιας πρώτης οικονομικής ένωσης όπου τέθηκε το ζήτημα ότι οι περιφερειακές ανισότητες μπορεί να είναι ένα σοβαρό εμπόδιο στην ολοκλήρωση της κοινότητας. 1 Στην πρώτη μορφή της ως το 1988 η κοινοτική περιφερειακή πολιτική στηρίζεται μόνο στο ΕΤΠΑ το οποίο υποστηρίζει ενέργειες των κρατών μελών, συγχρηματοδοτώντας τα μεμονωμένα επενδυτικά σχέδια βασικών υποδομών και παραγωγικών επενδύσεων. Από το 1985 και μετά ξεκινούν μια σειρά από σημαντικές αλλαγές στη σύλληψη και εφαρμογή της κοινοτικής περιφερειακής πολιτικής όπως: α) η ενδυνάμωση της κοινοτικής διάστασης, μέσω της διατύπωσης βασικών αρχών και στόχων προτεραιότητας που ααφορούν τον ενιαίο τρόπο ανάπτυξης της πολιτικής σε κοινοτικό επίπεδο, β) η εισαγωγή της έννοιας του προγραμματισμού που έρχεται να αντικαταστήσει την προσέγγιση μέσω μεμονομένων σχεδίων και γ) ο συντονισμός των δράσεων με τη συμμετοχή όλων των Διαρθρωτικών Ταμείων 2. Ο στόχος της μείωσης των περιφερειακών ανισοτήτων, των διαφορών στα επίπεδα ανάπτυξης των διαφόρων περιοχών, γίνεται ουσιαστικά και τυπικός στόχος της κοινότητας, στόχος που λαμβάνεται υπόψη κατά την άσκηση όλων των κοινοτικών πολιτικών. Τρεις βασικές αρχές διέπουν τη δραστηριότητα της Ευρωπαϊκής Ενωσης προκειμένου να εξασφαλιστεί η αποτελεσματικότερη δυνατή ενίσχυση των περιφερειών: (α) ενεργή συμμετοχή όλων των υπευθύνων σε περιφερειακό, εθνικό και κοινοτικό επίπεδο (β) μεταβίβαση αρμοδιοτήτων για λήψη αποφάσεων σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και κοινοτικό επίπεδο εξασφαλίζοντας τη μεγαλύτερη δυνατή αποτελεσματικότητα και υπευθυνότητα (επικουρικότητα) (γ) σαφής δέσμευση ότι τα κοινοτικά κονδύλια χρησιμοποιούνται επιπλέον και όχι έναντι των εθνικών κονδυλίων (συμπληρωματικότητα). Το άνοιγμα των συνόρων, το 1993, αποτελούσε για τις μειονεκτούσες περιφέρειες μιαν ακόμα πρόκληση διότι υπήρχε ο κίνδυνος να επωφεληθούν από τη διευρυμένη αγορά κυρίως οι περιφέρειες οι οποίες διέθεταν τα μέσα για να ελκύσουν το ενδιαφέρον των επενδυτών. Για τον λόγο αυτό, το 1986, 1 Βλ. το κείμενο της Ε. Ανδρικοπούλου: «Η Πολιτική Συνοχής και οι προοπτικές της στο νέο Ελληνικό Χώρο», στο βιβλίο: «Ο νέος Ευρωπαϊκός Χώρος», εκδ. Θεμέλιο. 2 Ομοίως Ε. Ανδρικοπούλου 17

18 περιηλήφθη στην Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη, ως απαραίτητο συμπλήρωμα της ενιαίας αγοράς, ο στόχος της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής, δηλαδή η βούληση για μείωση των διαφορών μεταξύ των περιφερειών της Κοινότητας. Αυτό είχε ως συνέπεια από την 1η Ιανουαρίου 1989 τη ριζική μεταρρύθμιση και την αύξηση των χρηματοδοτικών μέσων των κοινοτικών διαρθρωτικών ταμείων (Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης ΕΤΠΑ, Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο ΕΚΤ, Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Προσανατολισμού και Εγγυήσεων). 2.2 Η Ενίσχυση της Καινοτομίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση Οι τεχνολογίες της πληροφορίας και επικοινωνίας (ΤΠΕ) μετασχηματίζουν ριζικά πολλές πτυχές της οικονομικής και κοινωνικής ζωής, όπως οι μέθοδοι και οι σχέσεις εργασίας, η οργάνωση εταιρειών, οι στόχοι της εκπαίδευσης και κατάρτισης, και ο τρόπος με τον οποίο επικοινωνούν μεταξύ τους τα άτομα. Εχουν ως αποτέλεσμα τη σημαντική αύξηση της παραγωγικότητας της βιομηχανίας, της ποιότητας και απόδοσης των υπηρεσιών. Αναδύεται μια νέα "κοινωνία της πληροφορίας", όπου η διαχείριση, η ποιότητα και η ταχύτητα της πληροφόρησης αναδεικνύεται σε βασική συνιστώσα της ανταγωνιστικότητας: ως παράγοντας τροφοδότησης όλης της βιομηχανίας και ως υπηρεσία προς τον τελικό καταναλωτή, οι τεχνολογίες της πληροφορίας και επικοινωνίας επηρεάζουν την οικονομία σε όλο της το φάσμα. Ανάλογες μεταβολές της παραγωγικότητας θα σημειωθούν με την περαιτέρω πρόοδο των επιστημών της ζωής, π.χ. βιοτεχνολογία, μέσω καινοτομιών σε κλάδους υψηλής ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας και της γεωργίας. Σε μεγάλο βαθμό, η ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας εξαρτάται τόσο από τις συνθήκες χρήσεως όσο και από την ανάπτυξη και εφαρμογή των εν λόγω τεχνολογιών. Δεδομένου ότι συγκαταλέγονται μεταξύ των ταχύτερα αναπτυσσόμενων κλάδων στις βιομηχανικές χώρες και απαιτούν υψηλή εξειδίκευση εργασίας, οι δυνατότητές των τεχνολογιών αυτών για τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης είναι τεράστιες, ιδιαίτερα έμμεσα, μέσω της δημιουργίας νέων υπηρεσιών. Τα κράτη της ΕΕ δεν βρίσκονται αντιμέτωπα μόνο με μια οικονομική, αλλά και μια κοινωνική πρόκληση που συνίσταται στην παροχή ίσης πρόσβασης στις τεχνολογίες των πληροφοριών σε όλους τους πολίτες της Ένωσης. 18

19 Η Κοινωνία των πληροφοριών Στο Λευκό Βιβλίο για την ανάπτυξη, την ανταγωνιστικότητα και την απασχόληση, που δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριο του 1993, η Επιτροπή έδωσε μια πρώτη εικόνα για την υλοποίηση μιας «ευρωπαϊκής κοινωνίας των πληροφοριών». Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συγκρότησε τον Δεκέμβριο του 1993 ομάδα εργασίας αποτελούμενη από διαπρεπείς εμπειρογνώμονες της ευρωπαϊκής βιομηχανίας. Τα μέλη της, υπό την προεδρία του επιτρόπου Martin Bangemann, προέρχονταν τόσο από τους χρήστες των πληροφοριών όσο και από τους παραγωγούς και τους προμηθευτές υπηρεσιών. Αυτή η ομάδα, γνωστή ως ομάδα Bangemann, δημοσίευσε την έκθεση της με τίτλο «Η Ευρώπη και η σφαιρική κοινωνία των πληροφοριών», τον Μάιο του Παράλληλα με ορισμένα θεμελιώδη σημεία προβληματισμού, η έκθεση προτείνει και δέκα εφαρμογές πρωταρχικής σημασίας. Ως συμπλήρωμα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε τον Ιούλιο του 1994 το πρόγραμμα δράσης της «Πορεία της Ευρώπης προς την κοινωνία των πληροφοριών», το οποίο εστιάζεται στους εξής τομείς: ρυθμιστικό και νομικό πλαίσιο, δίκτυα, βασικές υπηρεσίες, εφαρμογές και περιεχόμενα των πληροφοριών, κοινωνικές και πολιτιστικές πτυχές και δραστηριότητες προαγωγής και προβολής της κοινωνίας των πληροφοριών. Στο Πράσινο Βιβλίο για την οπτικοακουστική πολιτική που δημοσιεύθηκε την ίδια εποχή, η Επιτροπή παρουσιάζει προτάσεις για τη βελτίωση της ευρωπαϊκής βιομηχανίας προγραμμάτων, χωρίς την οποία δεν θα είναι δυνατή η ικανοποιητική ανάπτυξη της κοινωνίας των πληροφοριών. Ανάγκη ευρείας δράσης Η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) δημιουργεί τις προϋποθέσεις: προωθεί την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών επικοινωνιών και ρυθμίζει τη δημιουργία δικτύων τηλεπικοινωνιών. Όσο αυξάνεται ο ανταγωνισμός μεταξύ των προμηθευτριών υπηρεσιών, τόσο αναμένεται μείωση των τιμών. Άλλες σημαντικές πλευρές, για τις οποίες τα κράτη μέλη πρέπει να συμφωνήσουν, όχι μόνον μεταξύ τους, αλλά και με όλες τις χώρες που προμηθεύουν με πληροφορίες, είναι η προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και των προσωπικών 19

20 δεδομένων. Δεδομένου ότι οι πληροφορίες μπορούν πλέον να αποθηκεύονται και να μεταβιβάζονται σε οποιαδήποτε χώρα, υπάρχει κίνδυνος αποθήκευσης των ευαίσθητων πληροφοριών σε χώρες οι οποίες δεν έχουν ειδική νομοθεσία προστασίας των δεδομένων. Επιπλέον,η ΕΕ διερευνά, με πειραματικά σχέδια, τις δυνατότητες εφαρμογής των νέων τεχνολογιών πληροφοριών. Η ανάπτυξη νέων δομών για την κοινωνία των πληροφοριών με βάση αυτά τα πειραματικά σχέδια εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εθνικές κυβερνήσεις και ειδικότερα από τους κοινωνικούς εταίρους. Τελικά, όμως, οι πολίτες της Ένωσης είναι αυτοί που θα αποφασίσουν αν είναι διατεθειμένοι να μυηθούν σε νέα επαγγέλματα, να δεχθούν την τηλεεργασία ή να χρησιμοποιήσουν τις διαθέσιμες εμπορικές υπηρεσίες των πληροφοριών. Συνεπώς, ένα από τα πρωταρχικά καθήκοντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι να επιτευχθεί κοινωνική συναίνεση για το θέμα αυτό. Η έκθεση της ομάδας Bangemann προτείνει δέκα πρωτοβουλίες για την πειραματική εφαρμογή νέων τεχνολογιών πληροφοριών. Ο στόχος τους είναι η επίδειξη, με την οποία μπορεί να προωθηθεί η ευρύτερη χρήση τους, και οι προμηθευτές τους τις χρησιμοποιούν σαν τέστ για την ακριβέστερη προσαρμογή των εφαρμογών στις ανάγκες των καταναλωτών Τηλεεργασία Χάρη στον προσωπικό υπολογιστή και την τηλεφωνική σύνδεση από το σπίτι ή από περιφερειακά γραφεία οι εργαζόμενοι απαλλάσονται από τις χρονοβόρες καθημερινές μετακινήσεις χωρίς να χάνουν το σύνδεσμο με την παραγωγική διαδικασία. Σε 20 πόλεις δημιουργούνται πειραματικά κέντρα τηλεεργασίας στα οποία απασχολούνται τουλάχιστον εργαζόμενοι. Μέχρι το 2000 θα πρέπει να έχουν δημιουργηθεί 10 εκατομμύρια θέσεις τηλεεργασίας Εξ αποστάσεως εκπαίδευση και κατάρτιση Η ετοιμότητα των εργαζομένων να εκπαιδεύονται καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής τους αποτελεί σημαντικό παράγοντα προώθησης της ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης. Οι δυνατότητες της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης καθιστούν τη συνεχή κατάρτιση και επιμόρφωση προσιτότερη και ελκυστικότερη. Υπάρχουν πειραματικά σχέδια σε πέντε τουλάχιστον χώρες στα οποία συμμετέχουν επιχειρήσεις (από τις οποίες το 10% τουλάχιστον είναι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις), δημόσιες διοικητικές υπηρεσίες, επαγγελματικές ενώσεις και σχολεία. 20

21 3 -- Δίκτυο για πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα Η βιομηχανία επωφελείται από καιρό από τη συνεργασία πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων την οποία προωθεί η ΕΕ. Τα νέα δίκτυα επικοινωνίας προσδίδουν μια νέα διάσταση στη συνεργασία: μέχρι το 1997, το 30% των ευρωπαϊκών πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων θα μπορεί να ανταλλάσει δεδομένα μέσω διασυνδέσεων υψηλής ταχύτητας και να έχει ανοικτή πρόσβαση στις αντίστοιχες βιβλιοθήκες Τηλεματικές υπηρεσίες για ΜΜΕ Οι επιχειρηματικοί όμιλοι χρησιμοποιούν από καιρό τηλεματικές υπηρεσίες, τις οποίες έχουν εν μέρει αναπτύξει οι ίδιοι. Αλλά και οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) θα μπορούσαν να επωφεληθούν από τις νέες τεχνολογίες: το 1996, το 40 % των ΜΜΕ που απασχολούν άνω των 50 εργαζομένων θα συνδεθεί με τα δίκτυα. Η σύνδεση θα γίνει με τις δημόσιες αρχές, τις εμπορικές ενώσεις, τους πελάτες και τους προμηθευτές Διαχείρηση οδικής κυκλοφορίας Πληροφορίες για τους οδηγούς, συμβουλές για την επιλογή διαδρομής, διαχείρηση των οχημάτων, διόδια 6 -- Έλεγχος εναέριας κυκλοφορίας Η καλύτερη ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ αεροσκαφών και σταθμών εναέριας κυκλοφορίας αυξάνει την ασφάλεια των πτήσεων. Μέχρι το 2000 θα δημιουργηθεί ευρωπαϊκό σύστημα προτύπων για τις διαδικασίες επικοινωνίας και την ανταλλαγή δεδομένων καθώς και φωνητικών μηνυμάτων. Στόχος είναι η δημιουργία ενιαίου διευρωπαϊκού συστήματος ελέγχου της εναέριας κυκλοφορίας Δίκτυα στον τομέα της υγείας Καλύτερες διαγνώσεις χάρη στην ανοικτή σύνδεση με ειδικούς σε όλη την Ευρώπη, δυνατότητες ανοικτής πρόσβασης των ιατρών στις αναλύσεις και τις υπηρεσίες των νοσοκομείων, επέκταση των δυνατοτήτων ανεύρεσης οργάνων για μεταμοσχεύσεις, αυτά είναι μερικά από τα παραδείγματα εφαρμογών της προβλεπόμενης σύνδεσης των υφιστάμενων εθνικών δικτύων σε ένα δίκτυο στο επίπεδο της ΕΕ, χάρη στο οποίο θα διευκολυνθεί η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ ιατρών, νοσοκομείων, κέντρων αποκατάστασης και ταμείων ασθενείας Ηλεκτρονική υποβολή προσφορών Η υποβολή προσφορών στο επίπεδο της ΕΕ από μέρους των εθνικών διοικήσεων θα απλουστευθεί και θα γίνει ελκυστικότερη μέσω των δικτύων επικοινωνίας. Τα κράτη 21

22 μέλη πρέπει να συμφωνήσουν για τη θέσπιση κοινών προτύπων και να επιβάλουν την ηλεκτρονική επεξεργασία των πληροφοριών σχετικά με τις δημόσιες συμβάσεις. Κατά τα προσεχή έτη, το 10 % των αναθετουσών αρχών θα μπορούσε να χρησιμοποιεί ηλεκτρονικές διαδικασίες για την κάλυψη των αναγκών του Διευρωπαϊκό δίκτυο δημοσίων διοικήσεων Η αλληλογραφία μεταξύ των αρχών των κρατών μελών της ΕΕ αυξήθηκε τα τελευταία χρόνια, ιδίως λόγω της δημιουργίας της εσωτερικής αγοράς. Η ανταλλαγή δεδομένων μέσω των δικτύων επικοινωνίας είναι οικονομικότερη και αποτελεσματικότερη. Το αργότερο μέχρι το τέλος του 1996, θα υπάρχει διασύνδεση μέσω δικτύου για την ανταλλαγή φορολογικών και δασμολογικών δεδομένων, στατιστικών, δεδομένων κοινωνικής ασφάλισης κλπ Λεωφόροι πληροφοριών στα αστικά κέντρα Οι παραγγελίες εμπορευμάτων, η εκμάθηση ξένων γλωσσών εξ αποστάσεως, οι τραπεζικές συναλλαγές από το σπίτι, η επιλογή ταινιών και μουσικής --όλα αυτά είναι δυνατά με μια οικιακή τηλεοπτική συσκευή συνδεδεμένη στο δίκτυο. Πειραματικές εφαρμογές σε πέντε μεγάλες πόλεις θα δώσουν μια εικόνα του πώς θα μπορούσε να είναι η καθημερινή ζωή των πολιτών σε μια κοινωνία των πληροφοριών. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, η Ε.Ε έχει αναλάβει πρωτοβουλίες για την Ε&ΤΑ με στόχο την διαμόρφωση μιας κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής σε θέματα καινοτομίας όπως: Το Τέταρτο Πρόγραμμα Πλαίσιο RTD ( ) Tα Διαρθρωτικά Ταμεία και η Αναμόρφωσή τους το 1999 Η Λευκή Βίβλος για την Ανάπτυξη, την Ανταγωνιστικότητα και την Απασχόληση Η Πράσινη Βίβλος για την Καινοτομία Το Πρώτο Σχέδιο Δράσης για την Καινοτομία Η Επικοινωνία με θέμα την Συνοχή/RTD/Καινοτομία Αυτό το ενδιαφέρον για την καινοτομία και τη μεταφορά τεχνολογίας δικαιολογείται από τη σημασία που έχουν αποκτήσει για τη διατήρηση της απασχόλησης, της ανταγωνιστικότητας, και του βιοτικού επιπέδου μιας περιοχής. Οπως σημειώνει το Πράσινο Βιβλίο για την Καινοτομία, η Ευρώπη έριξε το κύριο βάρος των προσπαθειών της, κατά την τελευταία δεκαετία, στην αύξηση της παραγωγικότητας. H αύξηση όμως αυτή μπορεί να εκμηδενισθεί αν τεθεί στην υπηρεσία μιας ήδη 22

23 ξεπερασμένης ή παρακμάζουσας τεχνολογίας. H καινοτομία πρέπει να είναι ο βασικός άξονας όλων των δράσεων της πολιτικής που αναλαμβάνονται στον τομέα των επιχειρήσεων, τόσο στα αρχικά, όσο και στα τελικά στάδια της παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών. Οι επιχειρήσεις και οι ευρωπαϊκές δημόσιες αρχές πρέπει να αναπροσανατολίσουν τις προσπάθειές τους, να βελτιώσουν την ικανότητά τους να μετατρέπουν τεχνολογικές ανακαλύψεις σε εμπορικές επιτυχίες και να χρηματοδοτούν αποτελεσματικότερα τις άυλες επενδύσεις, που έχουν αποφασιστική σημασία για το μέλλον της ανταγωνιστικότητας, της ανάπτυξης και της απασχόλησης. Για την πραγματική σύγκλιση και συνοχή των περιφερειών της Ευρώπης, η καινοτομία αποτελεί μία νέα πρόκληση. Για να κλείσει το αναπτυξιακό χάσμα μεταξύ των ευρωπαϊκών περιφερειών, οι λιγότερο ευνοημένες περιοχές (που ανήκουν στους στόχους 1 και 2) πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειές τους για την ανάπτυξη των γνώσεων και για την τεχνολογική εξέλιξη, και να εμπλουτίσουν την παραγωγή τους με ικανότητες που βρίσκονται στα πανεπιστήμια και στα ερευνητικά κέντρα. Για τις περιφέρειες αυτές, το πρόβλημα δε βρίσκεται στο να μιμηθούν όσα οι πιο αναπτυγμένες περιφέρειες έχουν πετύχει, αλλά να προετοιμασθούν και να ενταχθούν με πρωτότυπο τρόπο σε μία οικονομία παγκοσμίων πλέον διαστάσεων. Μετά την επικύρωση της συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, οι δραστηριότητες της κοινότητας σε θέματα έρευνας και τεχνολογίας εντάχθηκαν στο τέταρτο Πρόγραμμα Πλαίσιο ( ). Το ειδικό πρόγραμμα για την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της τεχνολογικής ανάπτυξης, πρόγραμμα Καινοτομία (Innovation Program), εντάχθηκε στην δραστηριότητα του Προγράμματος Πλαισίου: διάδοση και αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνας. Τα κοινοτικά προγράματα σημείωσαν παρόλα αυτά προβλήματα που εστιάζονται στην αδυναμία διάχυσης των αποτελεσμάτων της έρευνας σε οικονομικά αποτελέσματα καθώς και στην έλλειψη ευελιξίας της διαδικασίας λήψης αποφάσεων. 3 Ακολούθησε τo πέμπτο Πρόγραμμα Πλαίσιο ( ) το οποίο διαμορφώθηκε με γνώμονα την επιστημονική και τεχνολογική δυναμική και τις οικονομικές και 3 Βλ. Ι.Π.Α «Περιφερειακή Στρατηγική για την Καινοτομία στην Στερεά Ελάδα», σελ.5, εκδ. Παπαζήση Αθήνα

24 κοινωνικές ανάγκες της Ε.Ε και τη συνολική ανταγωνιστικότητά της. Οι δραστηριότητες του Πλαισίου διακρίνονται σε 4 ομάδες δράσεων: Εφαρμογή προγραμμάτων έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης σε τομείς όπως: της Ποιότητας Ζωής (βιοεπιστήμες), της Κοινωνίας της Πληροφορίας, της Βιώσιμης Ανάπτυξης και του Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Πρόωθηση συνεργασίας με τρίτες χώρες και διεθνείς οργανισμούς. Διάχυση των αποτελεσμάτων της έρευνας. Προώθηση της κινητικότητας και κατάρτισης των ερευνητών. Οι παραπάνω δράσεις δεν διαφοροποιούνται σημαντικά από αυτές του προηγούμενου προγράμματος πλαισίου, Δίνεται όμως μεγαλύτερη έμφαση στην αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνας και μειώνεται ο αριθμός στόχων με σκοπό την ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής της Ένωσης. 2.3 Κανονιστικό πλαίσιο για την ανάληψη καινοτόμων ενεργειών Ο κανονισμός 1260/99 του Συμβουλίου που περιλαμβάνει τις γενικές διατάξεις για τα διαρθρωτικά ταμεία αναφέρει σχετικά ότι: «τα ταμεία μπορούν να χρηματοδοτούν, με πρωτοβουλία της Επιτροπής, καινοτόμες ενέργειες που συμβάλλουν στην εκπόνηση καινοτόμων μεθόδων και πρακτικών που αποβλέπουν στη βελτίωση των παρεμβάσεων στο πλαίσιο των στόχων αριθ. 1,2, και 3. Τίθενται σε εφαρμογή με τρόπο απλό, διαφανή και σύμφωνο με τις αρχές της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης». 4 Το Ε.Τ.Π.Α αποτελεί το κύριο χρηματοδοτικό μέσο της Κοινότητας για την ανάληψη καινοτόμων δραστηριοτήτων. Παράλληλα με τις κύριες παρεμβάσεις, που αποτελούν το 90% του προϋπολογισμού του, χρηματοδοτεί και μικρότερες δράσεις με περιεχόμενο κατεξοχήν καινοτομικό. Οι δράσεις για την ενίσχυση της καινοτομίας 4 Βλ.Επιτροπή Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων: «Οι Περιφέρειες στην Νέα Οικονομία», Βρυξέλλες 31/01/01 24

25 αναφέρονται στο άρθρο 10 του Κανονισμού 2083/93 του Συμβουλίου, και είναι οι εξής: Διαπεριφερειακή συνεργασία εντός και εκτός του πλαισίου της Κοινότητας. Καινοτομία για την περιφερειακή και τοπική οικονομική ανάπτυξη. Περιφερειακός σχεδιασμός Αστική πολιτική. 2.4 Στόχοι των καινοτόμων ενεργειών Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η απόκλιση μεταξύ των περιφερειών είναι σημαντική στον τομέα της καινοτομίας και της Ε&ΤΑ, καθώς και στο επίπεδο της χρησιμοποίησης των νέων τεχνολογιών των πληροφοριών και επικοινωνιών. Για να μην επιταθεί η απόκλιση και για να μπορούν να επωφελούνται από τις ευκαιρίες κάλυψης της καθυστέρησης που προσφέρει η νέα οικονομία, οι πλέον μειονεκτικές περιοχές πρέπει να είναι σε θέση να εφαρμόσουν καινοτόμες πρακτικές που διερευνούν αποτελεσματικά αυτές τις ευκαιρίες. Η νέα γενιά καινοτόμων ενεργειών αποσκοπεί ακριβώς στη μείωση αυτών των αποκλίσεων, διευκολύνοντας, για τις περιφέρειες που παρουσιάζουν αναπτυξιακή καθυστέρηση ή που αποτελούν αντικείμενο ανασυγκρότησης, την πρόσβαση σε μέσα πειραματισμού στους τομείς που παρουσιάζουν τις πιο αισιόδοξες μελλοντικές προοπτικές. Η ανακοίνωση της Επιτροπής εντάσσεται στη συνολική στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αποσκοπεί στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας, Συμβάλλει κατά αυτό τον τρόπο στην επιχειρησιακή εφαρμογή σε περιφερειακό επίπεδο του στόχου που αποσκοπεί στην προετοιμασία της μετάβασης προς μια κοινωνία και μια οικονομία βασισμένες στην γνώση, μέσω πολιτικών που ανταποκρίνονται στις ανάγκες της κοινωνίας της πληροφορίας και της Έρευνας και Τεχνολογίας, καθώς με την επιτάχυνση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων ενισχύεται η ανταγωνιστικότητα και η καινοτομία. 25

26 Ενταγμένες στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης, οι σύγχρονες περιφερειακές οικονομίες πρέπει να προσανατολιστούν στην προώθηση της χρησιμοποίησης των νέων τεχνολογιών. Οι παραπάνω εξελίξεις αφορούν ιδιαίτερα τις ΜΜΕ οι οποίες και αποτελούν την βάση του παραγωγικού συστήματος των περιφερειών, και γιαυτό τον λόγο εαν επιθυμούν την μέγιστη ανάπτυξη της ανταγωνιστικότητάς τους πρέπει να προσαρμοστούν στις τεχνολογικές αλλαγές που αναπτύσσονται στις διεθνείς αγορές. Υπο αυτές τις συνθήκες, η γνώση και η τεχνογνωσία σε συνδυασμό με την εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού, αναδεικνύονται σε καθοριστικά στοιχεία για την καινοτομία και την περιφερειακή ανταγωνιστικότητα. Με την ικανότητα τους να καινοτομούν και να προσαρμόζονται διαρκώς στις οικονομικές αλλαγές, οι περιφέρειες θα αποκτήσουν σημαντικά πλεονεκτήματα ως προς την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς τους, με σκοπό να επιτευχθεί ο στόχος της μείωσης των ανισοτήτων και της δημιουργίας θέσεων απασχόλησης. Προς αυτή την κατεύθυνση θα πρέπει να κινηθούν και οι περιφερειακές πολιτικές αρχές και οι αρχές διαχείρισης έτσι ώστε να προωθηθούν οι ενλόγω αλλαγές και να προσαρμοστεί η ευρωπαϊκή περιφερειακή πολιτική στις νέες προκλήσεις. Ο πρώτος στόχος των καινοτόμων ενεργειών είναι η ποιότητα των παρεμβάσεων που συγχρηματοδοτούνται από το ΕΤΠΑ στις περιφέρειες που υλοποιούν προγράμματα του στόχου 1 και 2. Προέχει η ενίσχυση των δεσμών μεταξύ καινοτόμων ενεργειών και επιχειρησιακών προγραμμάτων που θα επιτρέπουν τους πειραματισμούς με καινοτόμες μεθόδους και πρακτικές περιφερειακής πολιτικής. Οι τομείς στρατηγικής σημασίας για τις λιγότερο αναπτυγμένες περιφέρειες της Ε.Ε είναι επομένως: Η απόκλιση στα συστήματα έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και καινοτομίας (ΕΤΑΚ), τόσο σε επίπεδο του δημοσίου όσο και του ιδιωτικού τομέα, μεταξύ προηγμένων και λιγότερων προηγμένων περιφερειών της Ε.Ε, παραμένει σημαντική. Είναι αναγκαίο να παρέχεται βοήθεια στις ευρωπαϊκές περιφέρειες ώστε το ανταγωνιστικό πλεονέκτημά τους να βασίζεται στην καινοτομία παρά στο κόστος (ιδίως το κόστος εργασίας), το οποίο σε μια κοινωνία παγκοσμιοποίησης απαξιώνεται. Για αυτούς τους λόγους, πρέπει να επιδιωχθεί η δημιουργία, μέσω καινοτόμων ενεργειών στο εσωτερικό των περιφερειών, μιας πρακτικής συνεργασίας 26

27 μεταξύ του δημοσίου τομέα και των αρμόδιων για την ΕΤΑΚ οργανισμών και των επιχειρήσεων με σκοπό τη δημιουργία αποδοτικών περιφερειακών συστημάτων καινοτομίας 5. Η κοινοτική περιφερειακή πολιτική οφείλει, σύμφωνα με την ανακοίνωση της Επιτροπής, να συνδράμει τις λιγότερο αναπτυγμένες περιφέρειες ώστε να ενσωματώνουν στο εσωτερικό των προγραμμάτων για τους στόχους 1 και 2 στα οποία συμμετέχει το ΕΤΠΑ, περισσότερο άυλες παρά υλικές υποδομές (μεταφορές και επικοινωνίες, ενέργεια και περιβάλλον), για τον λόγο ότι υπάρχει κίνδυνος να δημιουργηθεί χάσμα στον τομέα της οικονομίας που βασίζεται στην γνώση και σε άυλους παράγοντες ανταγωνιστικότητας, όπως η ικανότητα καινοτομίας, η επιχειρηματική νοοτροπία ή η ποιότητα της διαχείρισης. Σε αυτό τον τομέα εντάσσονται καινοτόμα προγράμματα όπως: Δημιουργία ή ενίσχυση των δικτύων συνεργασίας μεταξύ επιχειρήσεων ή ομίλων επιχειρήσεων, κέντρων έρευνας και πανεπιστημίων, οργανισμών επιφορτισμένων με τη βελτίωση των ανθρωπίνων πόρων. Αμοιβαίες ανταλλαγές προσωπικού μεταξύ κέντρων έρευνας, πανεπιστημίων και επιχειρήσεων, ιδίως ΜΜΕ. Διάδοση στις ΜΜΕ των πορισμάτων της έρευνας και της τεχνολογικής προσαρμογής. Διαμόρφωση τεχνολογικών στρατηγικών για τις περιφέρειες, συμπεριλαμβανομένων πιλοτικών έργων. Συμβολή στην ανάπτυξη νέων χρηματοδοτικών μέσων για τις νεοσύστατες εταιρείες. 2.5 Οι νέες κατευθύνσεις της Ε.Ε για τα κράτη-μέλη Οι κατευθύνσεις που δόθηκαν για την νέα προγραμματική περίοδο από την Επιτροπή σχετικά με θέματα καινοτομίας υλοποιούνται μέσα από το Πρόγραμμα Καινοτομία. 5 Ενθάρρυνση δεσμών μεταξύ επιχειρήσεων αλλά και με πανεπιστήμια, υπηρεσίες παροχής συμβούλων, κεφαλαιαγορές και άλλους τεχνολογικούς εταίρους. 27

28 Το τελευταίο αποτελεί το βασικό εργαλείο της Ε.Ε για την ανάπτυξη και διάχυση της καινοτομίας στις οικονομικές δραστηριότητες. Η Επιτροπή προσδιόρισε τρείς αλληλοεξαρτώμενους στόχους του προγράμματος καθώς και δώδεκα γραμμές δράσης για την επίτευξη των στόχων αυτών 6. Στόχος 1: Προώθηση ενός περιβάλλοντος ευνοϊκού για την καινοτομία και την αφομοίωση των νέων τεχνολογιών από τις επιχειρήσεις. Οι αντίστοιχες Γραμμές Δράσης που προσδιορίσθηκαν για την επίτευξη αυτού του στόχου είναι: Το Ευρωπαϊκό Σύστημα παρακολούθησης της καινοτομίας. Δράσεις για την δημιουργία ενός χρηματοοικονομικού περιβάλλοντος που ευνοεί τη διάδοση νέων τεχνολογιών. Περιφερειακές δράσεις και υποστήριξη επιστημονικών πάρκων. Την προώθηση τεχνικών διαχείρισης της καινοτομίας. Δράσεις για την ενημέρωση του κοινού σε θέματα καινοτομίας. Στόχος:2 Τόνωση της δημιουργίας ενός ανοιχτού ευρωπαίκού χώρου για τη διάδοση τεχνολογιών και γνώσεων. Οι Γραμμές Δράσης είναι: Το δίκτυο κέντρων αναδιανομής. Τα ευρωπαϊκά δίκτυα και υπηρεσίες για την προώθηση της καινοτομίας και της μεταφοράς τεχνολογίας. Το Δίκτυο ΟΠΕΤ (Οργάνωση για την προώθηση Ενεργειακών Τεχνολογιών). Στόχος 3: Παροχή κατάλληλων τεχνολογιών στον ευρωπαϊκό χώρο Οι κοινοτικές υπηρεσίες πληροφόρησης και διάδοσης των πληροφοριών (CORDIS). 6 Βλ. Ινστιτούτο Περιφερειακής Ανάπτυξης: «Περιφερειακή Στρατηγική για την Καινοτομία στην Στερεά Ελλάδα», εκδ. Παπαζήση, Αθήνα

29 H παροχή βοήθειας για την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της Ε&ΤΑ. Τα σχέδια επικύρωσης της τεχνολογίας Τα Προγράμματα για τις Περιφερειακές Στρατηγικές Καινοτομίας (Regional Innovation Strategies), RTP (Περιφερειακά Σχέδια Τεχνολογίας) και RITTS (Περιφερειακές Υποδομές Καινοτομίας και Μεταφοράς Τεχνολογίας), εντάσσονται στο Πρόγραμμα Καινοτομία 7 7 Βλ. Ινστιτούτο Περιφερειακής Ανάπτυξης: «Περιφερειακή Στρατηγική για την Καινοτομία στην Στερεά Ελλάδα», σελ. 8, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα

30 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΟ Γ ΚΠΣ 3.1 Η Στρατηγική για την Καινοτομία σε Εθνικό επίπεδο Το Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης (ΚΠΣ) παρουσιάζει μια αναπτυξιακή στρατηγική που καθορίστηκε μετά από συμφωνία μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των Ελληνικών Αρχών, για το πώς θα αξιοποιηθούν περίπου 22,7 δις Ευρώ που προέρχονται από τα Διαρθρωτικά Ταμεία, 3,3 δις Ευρώ που προέρχονται από το Ταμείο Συνοχής, καθώς και δάνεια και εγγυήσεις της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Επενδύσεων. Βασικός στόχος του ΚΠΣ είναι η μείωση των ανισοτήτων με τα υπόλοιπα Κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με συγκεκριμένους και ποσοτικοποιημένους τρόπους. 8 Το ΚΠΣ θα συνεισφέρει στην εμβάθυνση της ενσωμάτωσης της Ελλάδας στην Ε.Ε. καθώς και στην παγκόσμια οικονομία της γνώσης, ενισχύοντας τις διαρθρωτικές αλλαγές και αξιοποιώντας το δυναμικό για βελτιωμένη παραγωγικότητα και περισσότερη απασχόληση. Η παρέμβαση του ΚΠΣ αναμένεται να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για υψηλότερη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη και πραγματική σύγκλιση με την υπόλοιπη Ε.Ε. Το ζήτημα της παραγωγικότητας έχει ιδιαίτερη σημασία καθώς αποτελεί τον καθοριστικό παράγοντα για το ρυθμό της μακροπρόθεσμης και διατηρήσιμης ανάπτυξης και, κατά συνέπεια, για το επίπεδο διαβίωσης. Παίζει επίσης αποφασιστικό ρόλο για τη βελτίωση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της χώρας. Οι προτεραιότητες του ΚΠΣ εστιάζονται σε επενδύσεις στο φυσικό, ανθρώπινο και γνωστικό κεφάλαιο, που μπορούν να συμβάλουν περισσότερο για την αύξηση της παραγωγικότητας και την ανάπτυξη στην Ελλάδα, στην περίοδο Βλ. Γ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης