ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ"

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ Περιβαλλοντική επίδραση των αποσκληρυντικών πρόσθετων στα απορρυπαντικά με έμφαση στα συστήματα stpp ζεόλιθοι/πολυκαρβοξυλικά, επιλογές διαχείρισης στην Ε.Ε. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Δεικτάκη Ευσταθία Καρτάλος Χριστόφορος Επιβλέπων καθηγητής: Νικολάου Αναστασία Μυτιλήνη, Φεβρουάριος

2 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Πρόσθετα απορρυπαντικών και χρήσεις, σελ Σκοπός της εργασίας, σελ. 6 2 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ STPP 2.1 Εκτίμηση της έκθεσης στο περιβάλλον, σελ Τοξικότητα, σελ Χαρακτηρισμός Περιβαλλοντικού κινδύνου, σελ Ευτροφισμός των επιφανειακών υδάτων από τη χρήση STPP, σελ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΖΕΟΛΙΘΩΝ ΠΟΛΥΚΑΡΒΟΞΥΛΙΚΩΝ 3.1 Ζεόλιθοι, σελ Τοξικότητα, σελ Χαρακτηρισμός Περιβαλλοντικού κινδύνου, σελ Πολυκαρβοξυλικά, σελ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΩΝ STPP ΖΕΟΛΙΘΟΙ / ΠΟΛΥΚΑΡΒΟΞΥΛΙΚΑ 4.1 STPP, σελ Ζεόλιθος Α, σελ Πολυκαρβοξυλικά, σελ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΛΥΜΑΤΩΝ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΑ ΑΠΟΣΚΛΗΡΥΝΤΙΚΑ ΠΡΟΣΘΕΤΑ 5.1 Σύγκριση του κόστους επεξεργασίας λυμάτων των απορρυπαντικών με βάση τα φωσφορικά και αυτών με βάση άλλες εναλλακτικές επιλογές (π.χ. με ζεόλιθο), σελ Χημική βιολογική αφαίρεση φωσφόρου, σελ Αποτελέσματα μιας προσομοίωσης με λογιστικό φύλλο (spreadsheet), σελ. 58 2

3 6 ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΣΚΛΗΡΥΝΤΙΚΩΝ ΠΡΟΣΘΕΤΩΝ ΜΕ ΒΑΡΕΑ ΜΕΤΑΛΛΑ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 6.1. EDTA, NTA, σελ STPP, σελ Ζεόλιθος Α, σελ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ 7.1 Η νομοθεσία της ΕΕ σχετικά με τον ευτροφισμό, σελ Η νομοθεσία στην Ευρώπη σχετικά με τα φωσφορικά άλατα στα απορρυπαντικά, σελ Κοινοτικά οικολογικά σήματα για τα απορρυπαντικά, σελ Σχετικά με την επεξεργασία αστικών λυμάτων, σελ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ, σελ. 81 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ, σελ.83 3

4 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Πρόσθετα απορρυπαντικών και χρήσεις Τα αποσκληρυντικά πρόσθετα (builders) χρησιμοποιούνται στις απορρυπαντικές σκόνες και τα υγρά πλυντηρίων καθώς επίσης και στα γενικής χρήσεως προϊόντα καθαρισμού. Βελτιώνουν την αποδοτικότητα του απορρυπαντικού μέσω της αποσκλήρυνσης του ύδατος. Δεσμεύουν, δηλαδή, τα ιόντα ασβεστίου και μαγνησίου στο διάλυμα, αποτρέποντας την παρεμπόδιση των τασιενεργών, και τον σχηματισμό αποθέσεων στο πλυμένο ύφασμα ή επιφάνεια. Τα πρόσθετα που χρησιμοποιούνται συχνότερα είναι τα φωσφορικά και φωσφονικά άλατα, τα πολυκαρβοξυλικά και οι ζεόλιθοι. Οι ζεόλιθοι χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με άλλα πρόσθετα στα απορρυπαντικά χωρίς φωσφορικά. Συστατικά των απορρυπαντικών Τα οικιακά απορρυπαντικά μπορούν να ταξινομηθούν με βάση τη χρήση τους σε: πλυντήρια ρούχων, στα πλυντήρια πιάτων, για πλύση στο χέρι και τα μαλακτικά υφασμάτων. Τα απορρυπαντικά πλυντηρίων ρούχων και πιάτων μπορεί να περιέχουν φώσφορο, σε μορφή τριπολυφωσφονικού νατρίου (STPP). Αντιθέτως δεν περιέχεται στα μαλακτικά υφασμάτων και στα υγρά καθαριστικά που χρησιμοποιούνται στην Ευρώπη. Τα απορρυπαντικά πλυντηρίων ρούχων και πιάτων περιλαμβάνουν ένα ευρύ φάσμα ενώσεων. Κύρια μέρη αποτελούν τα πρόσθετα (builders), τα τασιενεργά (surfactants) και τα μέσα αφαίρεσης των λεκέδων (stain removal agents). Τα πρόσθετα αναπτύσσουν τις βέλτιστες συνθήκες για τη λειτουργία των τασιενεργών, μέσω της απενεργοποίησης των μεταλλικών στοιχείων του σκληρού ύδατος. Τα τασιενεργά διαλυτοποιούν το ρύπο μέσω της σύνδεσης τους με αυτόν και την έλξη στο νερό. Μπορεί να είναι ανιονικά, κατιονικά, μη ιοντικά ή επαμφοτερίζοντα. Τα ανιονικά τασιενεργά καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος της αγοράς (> 60%). Τα μέσα αφαίρεσης των λεκέδων (λευκαντικά και ένζυμα) οξειδώνουν ή διασπούν τις ουσίες με αποτέλεσμα τον αποχρωματισμό τους και τη δυνατότητα απομάκρυνσης. Άλλα συστατικά συμπεριλαμβανομένων αλκαλίων, μέσων κατά της εναπόθεσης και αρώματα. Πρόσθετα απορρυπαντικών Τα πρόσθετα απαιτούνται για: Τη μείωση της σκληρότητας του ύδατος (από τα ιόντα ασβεστίου και μαγνησίου που μειώνουν την αποδοτικότητα των τασιενεργών και εναποθέτονται στις επιφάνειες των υφασμάτων) Δημιουργία και σταθεροποίηση της αλκαλικότητας που παρέχει τις συνθήκες για τη βέλτιστη απομάκρυνση των λεκέδων. Διευκόλυνση της διαλυτοποίησης όλων των συστατικών του απορρυπαντικού. Συμβολή στη διασπορά των ρύπων και αποτροπή της εναπόθεσης τους. 4

5 Διατήρηση της ροής της σκόνης κατά τη διάρκεια της παρασκευής και της διανομής στην κατανάλωση. Προσρόφηση των τασιενεργών. Τα πρόσθετα παρέχουν επίσης το σκελετό για την διατήρηση της συνοχής των κόκκων της σκόνης σε ένα απορρυπαντικό. Οι κύριες χρήσεις είναι στα απορρυπαντικά πλυντηρίων, τα οποία αποτελούν σχεδόν το 70% των συνολικών πωλήσεων, ακολουθούμενων από τα απορρυπαντικά για πλυντήρια πιάτων (15%) και τα απορρυπαντικά που χρησιμοποιούνται στη βιομηχανία (15%) (WRc 2002). Τα φωσφορικά άλατα, με κύριο το STPP, κυριάρχησαν μεταξύ των προσθέτων που χρησιμοποιήθηκαν από το 1947 έως τα τέλη της δεκαετίας του '80. Από τότε το STPP έχει μερικώς αντικατασταθεί από έναν συνδυασμό ζεόλιθου (κυρίως ζεόλιθου Α) με πολυκαρβοξυλικό οξύ και ανθρακικό νάτριο. Οι ζεόλιθοι είναι αργιλοπυριτικά. Χρησιμοποιούνται κυρίως στις σκόνες πλύσης και τις ταμπλέτες. Ένα τρίτο σύστημα, βασισμένο στα κιτρικά άλατα, χρησιμοποιείται στα απορρυπαντικά πλυντηρίων πιάτων, και στα υγρά απορρυπαντικά. Τα κιτρικά άλατα είναι λιγότερο «επιθετικά» στο πλύσιμο ευαίσθητων επιτραπέζιων σκευών, αλλά είναι ακριβότερα. Τέλος, ένα τέταρτο σύστημα, βασισμένο στο νιτριλοτριοξικό οξύ (NTA) δεν χρησιμοποιείται αυτήν την περίοδο στην ΕΕ ως συνέπεια των ανησυχιών για τοξικότητα και περιβαλλοντική συσσώρευση (WRc 2002). Όλα τα συστήματα προσθέτων χρησιμοποιούν πλέον έναν συνδυασμό ενός κύριου με κάποια δευτερεύοντα συστατικά για την ενίσχυση της αποδοτικότητας των απορρυπαντικών ιδιοτήτων (Πίνακας 1). Υπάρχουν πολλές παραλλαγές των συνδυασμών. Πίνακας 1. Σύνθεση ενός τυπικού απορυπαντικού με πρόσθετο το P και χωρίς (WRc 2002) Συμβατικές σκόνες Συνπυκνωμένες σκόνες % Με P Χωρίς P Με P Χωρίς P STPP Ζεόλιθος Πολυκαρβοξυλικά (PCAs) Οργανικα φωσφονικά 0 ~ ,2 Πυριτικό νάτριο Ανθρακικό νάτριο ~ 20 Επιφανειοδραστικά Υπερβορικό νάτριο Ενεργοποιητές 0 ~ 2 2,5 3 5 Θειικό νάτριο 1 ~ Ένζυμα 1 0,5 0,8 0,8 5

6 Αντιεναποθετικά Λευκαντικά ,3 0,3 Άρωμα ,2 0,2 Νερό Τα ακριβή συστατικά των απορρυπαντικών μπορεί να ποικίλουν μεταξύ των εταιριών. Ενώ οι κατασκευαστές, γενικώς, δεν είναι πρόθυμοι να αποκαλύψουν τα ακριβή συστατικά, δίνεται μια σχετική ένδειξη σε κάθε συσκευασία προς πώληση. Αποτελεσματικότητα Έχουν πραγματοποιηθεί αρκετές δοκιμές της αποδοτικότητας καθαρισμού των απορρυπαντικών πλυντηρίου (Test Achats 2000, Que Choisir 1999, Wilson et al 1994). Από αυτές τις δοκιμές τα απορρυπαντικά με βάση το STPP βρέθηκε να είναι αποτελεσματικότερα από εκείνα που έχουν ως βάση τον ζεόλιθο, ενώ και οι δύο τύποι έδρασαν κατά αποδεκτό τρόπο. Έχουν γίνει διάφοροι ισχυρισμοί από εμπορικές οργανώσεις ως προς την ανωτερότητα της αποτελεσματικότητας, τόσο για το STPP όσο και για τον ζεόλιθο Α (παραδείγματος χάριν τις δημοσιεύσεις από CEEP και από Zeodet). Εντούτοις η διαδεδομένη διαθεσιμότητα και χρήση του ζεόλιθου ως πρόσθετο στις χώρες όπου δεν υπάρχει καμία νομική απαγόρευση για το STPP (όπως η Γαλλία, η Ελλάδα και το Ηνωμένο Βασίλειο), δείχνει ότι η αποτελεσματικότητα και η τιμή τους είναι ευρέως αποδεκτά. 1.2 Σκοπός της εργασίας Σκοπός της εργασίας είναι να γίνει μια αναλυτική καταγραφή των επιπτώσεων στο περιβάλλον των δύο κυριοτέρων αποσκληρυντικών συστημάτων που χρησιμοποιούνται στα απορρυπαντικά, το STPP και ο ζεόλιθος/πολυκαρβοξυλικά, με έμφαση τη δράση τους ως ρυπαντές των υδάτινων συστημάτων (ευτροφισμός, τοξικότητα). Περεταίρω πραγματοποιείται μια ανάλυση της νομοθεσίας καθώς και των μεθόδων διαχείρισης που αναπτύσσονται στην Ε.Ε. λόγο της ανησυχίας που έχει προκληθεί από τις επιπτώσεις αυτές. Κύριες επιπτώσεις που αναλύονται είναι: Ευτροφισμός Τα φωσφορικά άλατα είναι βασικές θρεπτικές ουσίες όπως φαίνεται και από τη χρήση τους στα λιπάσματα. Η πρωταρχική ανησυχία για τη χρήση των φωσφορικών αλάτων στα απορρυπαντικά είναι ότι μπορεί να οδηγήσει σε περίσσεια θρεπτικών ουσιών στο υδάτινο περιβάλλον, γεγονός που με τη σειρά του μπορεί να προκαλέσει ευτροφισμό. Ο ευτροφισμός έχει οριστεί ως εξής: «ο εμπλουτισμός των υδάτων με θρεπτικές ουσίες, ιδίως ενώσεις αζώτου ή/και φωσφόρου, που προκαλεί την ταχύτερη ανάπτυξη φυκών και ανωτέρων μορφών φυτικής ζωής, με συνακόλουθη ανεπιθύμητη διαταραχή της ισορροπίας των οργανισμών 6

7 που ζουν στα ύδατα και υποβάθμιση της ποιότητας των εν λόγω υδάτων» (Οδηγία 91/271/ΕΟΚ, ΕΕ L 135 της , σ. 40). Ο ευτροφισμός και τα προβλήματα που δημιουργεί έχει, για αρκετά χρόνια, λάβει ιδιαίτερη προσοχή, ιδιαίτερα όσον αφορά τις επιδράσεις στις λίμνες γλυκού νερού που τείνουν να έχουν ως περιοριστικό παράγοντα τον φώσφορο (Lee et al. 1978). Προκειμένου να μειωθεί η περιεκτικότητα των αστικών λυμάτων σε φώσφορο, έχουν θεσμοθετηθεί εθελοντικοί και νομικοί περιορισμοί για τον περιορισμό της χρήσης του πρόσθετου τριπολυφωσφορικού νατρίου (STPP). Τοξικότητα Ως συστατικά των οικιακών απορρυπαντικών τα πρόσθετα καταλήγουν μέσω των αποχετευτικών δικτύων στα υδάτινα οικοσυστήματα. Έχει πραγματοποιηθεί μεγάλος αριθμός δοκίμων ως προς την οξεία και χρόνια τοξικότητα των προσθέτων, με έμφαση στους υδάτινους οργανισμούς. Ποιότητα - ποσότητα ιλύ ος Οι ζεόλιθοι είναι αδρανή, αδιάλυτα αργιλοπυριτικά (Morse et al 1994). Επομένως συμβάλλουν στη συγκέντρωση των αιωρούμενων στερεών, και επομένως στην ποσότητα της ιλύος. Πρόχειροι υπολογισμοί υποδεικνύουν ότι οι ζεόλιθοι και τα πολυκαρβοξυλικά θα μπορούσαν να αποτελούν έως και το 10% των ξηρών στερεών της λυματολάσπης εάν όλα τα απορρυπαντικά των οικιακών πλυντηρίων είχαν ως βάση τον ζεόλιθο (WRc 2006). Μακροπρόθεσμα, κρίνεται ότι το κόστος και η περιβαλλοντική ισορροπία από την αφαίρεση των φωσφορικών από τα λύματα μπορεί να βελτιωθεί σημαντικά στο μέλλον με την ανάπτυξη της ανάκτησης φωσφορικών για ανακύκλωση, το οποίο θα μετατρέψει ουσιαστικά την παραγωγή ιλύος σε ένα πολύτιμο επαναχρησιμοποιήσιμο πόρο (WRc 2006) Αλληλεπίδραση με βαρέα μέταλλα Η διάθεση των αποσκληρυντικών στο περιβάλλον μπορεί να έχει επιπτώσεις στη κατανομή και το διαχωρισμό των μετάλλων στο χώμα, τα ιζήματα και τη λάσπη. Τα αποσκληρυντικά μπορούν ενδεχομένως να προκαλέσουν την ενεργό εκρόφηση ιχνών μετάλλων από τη σωματιδιακή ύλη ή να παρεμποδίσουν τις φυσικές διαδικασίες προσρόφησης. Η επανακινητοποίηση των μετάλλων έχει εξεταστεί ιδιαίτερα για τα EDTA και NTA ενώ έχουν εκφραστεί ανησυχίες για τα πολυκαρβοξυλικά και το ζεόλιθο (Morse et al 1994). 7

8 Πίνακας 2. Πρόσθετα που χρησιμοποιούνται στα απορρυπαντικά και περίληψη των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. (WRc 2002) ΟΝΟΜΑΣΙΑ Τριπολυφωσφορικό νάτριο (Sodium tripolyphosphate) Ζεόλιθοι (Α,Ρ,Χ,ΑΧ) Πολυκαρβοξυλικά οξέα (Polycarboxylic acids) Κιτρικά (Citrates) Νιτριλοτριοξικό οξύ (Nitrilotriacetic acid) ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ Ανθρακικά άλατα STPP PCAs NTA Περίληψη των επιδράσεων Περιέχει 25% φώσφορο, ο οποίος (μαζί με το άζωτο) είναι η κύρια αιτία ευτροφισμού στους ποταμούς, τις λίμνες και τα παράκτια ύδατα. Δεν έχει μετρηθεί καμία επίδραση στο περιβάλλον. Προκαλεί αύξηση στην ποσότητα λάσπης. Συνδυάζεται με άλλες πρόσθετες ουσίες, ειδικά PCAs Ελάχιστα βιοαποικοδομήσιμα, προσροφούνται στη λάσπη. Υπάρχουν περιορισμένα δεδομένα όσον αφορά τη μοίρα στο περιβάλλον. χρησιμοποιούνται μόνο με ζεόλιθους Χηλικά, αποτελεσματικότερο στο μαγνήσιο από ότι στα ιόντα ασβεστίου, συμβάλλουν στο φορτίο BOD κατά τις διαδικασίες επεξεργασίας υδάτινων αποβλήτων. Χρησιμοποιούνται ειδικά για την παρασκευή υγρών απορρυπαντικών. Δεν χρησιμοποιείται στην ΕΕ, λόγω των ανησυχιών κατά το παρελθόν ότι μπορεί οδηγήσει στην αύξηση των διαλυτών βαρέων μέταλλων (χηλίωση). Αυτές οι υποψίες χαρακτηρίζονται πλέων ως ανεπαρκώς αξιολογημένες. Αποσκληρυντικά μέσω της καθίζησης των ιόντων ασβεστίου, ενισχύουν και σταθεροποιούν την αλκαλικότητα Πυριτικά άλατα Ενισχύουν την αλκαλικότητα, δρουν ως ανασταλτικοί παράγοντες στη διάβρωση Φωσφονικά άλατα Ελαφρός βιοαποικοδομήσιμο, χηλικά μεταλλικών ιόντων, Δρουν αποτρεπτικά στην εναπόθεση. Ethylenediaminotetracetic acid EDTA Ελαφρός βιοαποικοδομήσιμο. Διαλύει τα μεταλλικά Carboxymethyloxysuccinate Carboxymethyltartronate CMO S CMT ιόντα Αδύναμο χηλικό. Ελαφρός βιοαποικοδομήσιμο, περιορισμένη χρήση στην ΕΕ. Carboxymethylcellulose CMC Δρα αποτρεπτικά στην εναπόθεση, αποκρούει το ίζημα από τα υφάσματα. 8

9 2 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ STPP 2.1 Εκτίμηση της έκθεσης στο περιβάλλον Περιβαλλοντική τύχη Λόγω των φυσικοχημικών ιδιοτήτων του, το STPP δεν διανέμεται ή μεταφέρεται στην ατμόσφαιρα. Ως εκ τούτου, δεν υπολογίζεται η ατμόσφαιρα κατά την αξιολόγηση του περιβαλλοντικού κινδύνου. Ως συστατικό των προϊόντων οικιακού καθαρισμού, το STPP παρουσιάζεται στα αστικά υδάτινα απόβλητα τα οποία απορρίπτονται στο υδάτινο περιβάλλον άμεσα, μέσω των εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυμάτων, μέσω σηπτικών δεξαμενών, μετά από διήθηση ή μέσω άλλων αυτόνομων συστημάτων λυμάτων. Καθώς το STPP είναι μια ανόργανη ουσία, δεν εφαρμόζονται μελέτες σχετικά με την βιοαποικοδόμηση. Ωστόσο, το STPP μπορεί να υδρολυθεί στο νερό σε πυροφωσφορικό και στη συνέχεια σε ορθοφωσφορικό τα οποία μπορούν να αφομοιωθούν από φύκια ή / και μικροοργανισμούς. Το STPP καταλήγει έτσι σε προϊόντα που μπορούν να αφομοιωθούν στον φυσικό κύκλο του φωσφόρου (HERA 2003). Βιοτική / αβιοτική αποδόμηση Υδρόλυση σε αποστειρωμένα μέσα Η υδρόλυση του τριφωσφορικού νάτριου μελετήθηκε σε αποστειρωμένα υδατικά ρυθμιστικά διαλύματα με ph 3, 4, 5 και 7, καθώς και σε θερμοκρασίες μεταξύ 40 και 70 C, σύμφωνα με τους Zidner, Hertz και Oswald (1984). Τα πειραματικά δεδομένα ήταν σε καλή συμφωνία με τον ακόλουθο μηχανισμό και έδωσαν μια ψευδο πρώτης τάξης αντίδραση. Σε αποστειρωμένο νερό ο προσδόκιμος χρόνος ημιζωής των τριπολυφωσφορικών, σε ph 7-8 και στους 20 C, είναι της τάξης των ετών. Η κινητική της υδρόλυσης των τριπολυφωσφορικών και πυροφωσφορικών μελετήθηκαν επίσης σε αποστειρωμένο νερό λίμνης και αποστειρωμένες καλλιέργειες φυκών από τους Clesceri και Lee (1965a), και έγινε σύγκριση με τα δημοσιευμένα αποτελέσματα που παρατηρήθηκαν σε αποσταγμένο νερό. Και οι δύο ενώσεις υδρολύονται φορές γρηγορότερα σε αποστειρωμένο νερό λίμνης από ό, τι στο αποσταγμένο νερό, και περίπου 5-10 φορές πιο αργά σε αποστειρωμένες 9

10 καλλιέργειες φυκιών σε σχέση με το αποστειρωμένο νερό της λίμνης. Η αύξηση των ποσοστών υδρόλυσης αποδόθηκε σε διαλυμένες ουσίες, όπως το ασβέστιο. Σε αποστειρωμένο μέσο τα τριφωσφορικά υδρολύθηκαν ελαφρώς ταχύτερα από ό, τι τα πυροφωσφορικά. Ο χρόνος ημιζωής του STPP σε αποστειρωμένο νερό λίμνης και σε καλλιέργεια φυκών κυμάνθηκε μεταξύ 83 και 608 ώρες σε θερμοκρασία 23 C. Υδρόλυση σε επιφανειακά ύδατα Τα ποσοστά υδρόλυσης των τριπολυφωσφορικών και πυροφωσφορικών σε μη αποστειρωμένα μέσα στους 25 C διερευνήθηκαν επίσης από τους Clesceri και Lee (1965b). Τα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν ήταν λιμναία ύδατα με προσθήκη ή όχι γλυκόζης. Οι αρχικές συγκεντρώσεις τριφωσφορικών και πυροφωσφορικών ήταν 0,5 mg P / l. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα τριπολυφωσφορικά και πυροφωσφορικά υδρολύθηκαν σε ορθοφωσφορικά σε περίοδο μερικών ημερών. Η προσθήκη γλυκόζης αύξησε το ποσοστό της υδρόλυσης, υποδεικνύοντας ότι η μικροβιακή δραστηριότητα ήταν ένας από τους κύριους μηχανισμούς της υδρόλυσης. Σε μη αποστειρωμένο μέσο τα πυροφωσφορικά υδρολύθηκαν ελαφρώς ταχύτερα από τα τριφωσφορικά. Από αυτά τα δεδομένα υπολογίστηκε ένα ποσοστό σταθερής υδρόλυσης στα φυσικά επιφανειακά υδάτων στους 25 C για το STPP με γραμμική ανάλυση παλινδρόμησης του λογαρίθμου των συγκεντρώσεων συναρτήσει του χρόνου: k = DT50 STPP/υδωρ/25 C = 70.2 ώρες Συντελεστής συσχέτισης = Μια σταθερά για το ποσοστό υδρόλυσης στους 12 C (μέση τιμή για τα ευρωπαϊκά επιφανειακά ύδατα), μπορεί να υπολογιστεί με χρήση του νόμου Arrhenius (k=aexp -E/rt ): k STPP/ύδωρ/12 C = DT50 STPP/ύδωρ/12 C = ώρες Αυτή η τιμή της σταθεράς χρησιμοποιήθηκε στο μοντέλο EUSES*. (βλ. υπολογισμοί PEC) για να εκτιμηθεί η σταθερά του ποσοστού υδρόλυσης στα επιφανειακά ύδατα. *Το σύστημα της ΕΕ για την αξιολόγηση των ουσιών είναι ένα μαθηματικό μοντέλο για τον υπολογισμό της προβλεπόμενης περιβαλλοντικής συγκέντρωσης (PEC) και της έκθεσης στον άνθρωπο. Συγκρίσιμα αποτελέσματα παρατηρήθηκαν από τους Engelbrecht και Morgan (1959) σε διάφορα δείγματα ποταμίσιου ύδατος (ο αναφερόμενος χρόνος ημιζωής στους 29 C κυμάνθηκε από 9,6 ώρες σε 768 ώρες, ανάλογα με τα σημεία δειγματοληψίας), καθώς και από τους Shannon 10

11 και Lee (1966) σε λιμναία και ποταμίσια νερά (οι χρόνοι ημιζωής που προέκυψαν από τα αναφερόμενα ποσοστά υδρόλυσης στους 20 C, κυμάνθηκαν από 193,4 έως 414,3 ώρες). Υδρόλυση στα λύματα Οι Davis και Wilcomb (1967) μελέτησαν το ρυθμό υδρόλυσης των συμπυκνωμένων (condensed) φωσφορικών STPP και TKPP (πυροφωσφορικό τετραποτάσιο, K 4 P 2 O 7 ) σε ακατέργαστα αστικά λύματα από μια δημοτική μονάδα επεξεργασίας στους 28 C. Παρατηρήθηκαν ταχείς ρυθμοί υδρόλυσης κατά τις πρώτες 48 ώρες. Το 80% και 86% των συνολικών συμπυκνωμένων μορφών που υπήρχαν (συμπυκνωμένα φωσφορικά που βρίσκονταν αρχικά στα λύματα συν STPP ή TKPP αντίστοιχα) υδρολύθηκε στις πρώτες 48 ώρες, ενώ στο ίδιο χρονικό διάστημα υδρολύθηκε μόνο το 35,6% των συμπυκνωμένων μορφών στο δείγμα ελέγχου, χωρίς προσθήκη STPP ή TKPP. Οι Finstein και Hunter (1967) έδειξαν ότι περίπου το 50% των εισερχόμενων πολυφωσφορικών από τα απορρυπαντικά υδρολύεται στα αερόβια στάδια των διάφορων μονάδων επεξεργασίας που εξετάστηκαν, και ένα παρόμοιο ποσοστό σε μια εγκατάσταση με βιο-φίλτρο (trickling filter). Οι Halliwell et al. (2001) ανίχνευσαν συμπυκνωμένα φωσφορικά από απορρυπαντικά στα ακατέργαστα λύματα που εισέρχονταν σε μια μικρή μονάδα επεξεργασίας, κατά κύριο λόγο αστικών λυμάτων, που βρίσκεται σε μια μικρή αγροτική κωμόπολη, γεγονός που υποδεικνύει ότι τα τριφωσφορικά δεν είχαν υποστεί πλήρη υδρόλυση κατά τη διάρκεια της πλύσης πιάτων ή ρούχων, ή τη μεταφορά μέσω της αποχέτευσης στην μονάδα επεξεργασίας. Ο συνολικός χρόνος μεταφοράς των λυμάτων που απορρίπτονται από ένα νοικοκυριό έως την μονάδα επεξεργασίας εκτιμάται σε 2,6 ώρες. Αντίθετα, ο Jolley (1993) διαπίστωσε πλήρη υδρόλυση των τριφωσφορικών τη στιγμή που τα λύματα έφταναν στην μονάδα επεξεργασίας λυμάτων σε μια μεγάλη αστική περιοχή. Οι Halliwell et al. (2001) μελέτησαν επίσης την υδρόλυση του STPP στα ακατέργαστα λύματα που εισέρχονταν στην μονάδα επεξεργασίας αποκλειστικά αστικών λυμάτων μιας μικρής αγροτικής κωμόπολης. Εμπλουτίστηκαν τριφωσφορικά έως μια αρχική συγκέντρωση των 2 mg P / l. Η διάσπαση των τριφωσφορικών παρουσίασε την ψευδο-πρώτης τάξης κινητική αντίδραση με τις ακόλουθες σταθερές ποσοστών: k = 2.59 x = k = 6.47 x = αντιστοιχώντας σε χρόνους ημιζωής των 7,42 και 2,97 ωρών σε θερμοκρασία 15 C και 20 C αντίστοιχα. Αυτή η σταθερά του ποσοστού αποδόμησης 0,093 στους 15 C χρησιμοποιήθηκε για να υπολογιστεί το ποσοστό της διάσπασης του STPP στις συνήθεις μονάδες επεξεργασίας του μοντέλου EUSES (βλ. απομάκρυνση στα λύματα και τις ΜΕΛ). 11

12 Βιο-αφομοίωση Το STPP υδρολύεται στους αποχετευτικούς σωλήνες, στις μονάδες επεξεργασίας λυμάτων και στο περιβάλλον σε ορθοφωσφορικά τα οποία στη συνέχεια βιο-αφομοιώνονται από τους βακτηριακούς πληθυσμούς και τα υδρόβια φυτά και φύκη που βρίσκονται σε αυτά τα διαφορετικά τμήματα. Η βιο-αφομοίωση του φωσφόρου στις μονάδες επεξεργασίας λυμάτων μελετήθηκε και δημοσιεύτηκε από τον A. Hamm (1989). Βρέθηκε μια μέση απομάκρυνση P της τάξεως του 40% κατά τις μηχανικές-βιολογικές διεργασίες. Μέρος αυτής της μείωσης οφείλεται στη βιοαφομοίωση από την λυματολάσπη. Η ίδια τιμή αναφέρεται στη έκθεση του WRc για την Διεύθυνση Περιβάλλοντος της ΕΕ (WRc, 2002). Η υδρόλυση και η αφομοίωση των τριφωσφορικών, πυροφωσφορικών και ορθοφωσφορικών προσδιορίστηκε από τους Clesceri και Lee (1965b) σε καλλιέργειες Chlorella pyrenoidosa, σε μη-αποστειρωμένες και αποστειρωμένες καλλιέργειες (χωρίς βακτήρια). Οι καλλιέργειες επωάστηκαν στους 23 C. Οι αρχικές συγκεντρώσεις ήταν 0,5 mg P / l. Η μελέτη έδειξε ότι ο ρυθμός υδρόλυσης ήταν γρηγορότερος στις μη αποστειρωμένες από ότι στις αποστειρωμένες καλλιέργειες της Chlorella pyrenoidosa. Στις μη αποστειρωμένες καλλιέργειες, δεν παρέμειναν καθόλου συμπυκνωμένα φωσφορικά στα μέσα μετά από 75 ώρες επώασης. Η παρουσία μικροοργανισμών εκτός των άλγεων, όπως είναι τα βακτήρια, αύξησε το ποσοστό υδρόλυσης των δύο συμπυκνωμένων φωσφορικών. Τόσο οι μη αποστειρωμένες καθώς και οι αποστειρωμένες καλλιέργειες της Chlorella αναπτύχθηκαν καλύτερα (εκφραζόμενα ως ρυθμός ανάπτυξης και τελική βιομάζα), όταν η πηγή φωσφόρου ήταν τα ορθοφωσφορικά. Τα ποσοστά υδρόλυσης και αφομοίωσης των STPP και TKPP (πυροφωσφορικό τετραποτάσσιο) από αμιγείς καλλιέργειες πρασίνων άλγεων μελετήθηκαν από τους Davis και Wilcomb (1967), σε στατικά και συστήματα ροής με έξι διαφορετικά είδη άλγεων. Οι αμιγείς καλλιέργειες των διαφόρων ειδών πράσινων άλγεων εμφάνισαν κάποια υδρολυτική δραστηριότητα και ποικίλες δυνατότητες αφομοίωσης φωσφόρου ανάλογα με τις συνθήκες των πειραμάτων. Τα διαφορετικά είδη άλγεων προτίμησαν τα ορθοφωσφορικά σε σχέση με τα συμπυκνωμένα φωσφορικά ενώ στο μέσο ήταν παρόντα μόρια και από τα δύο. Μεγαλύτερη δραστηριότητα υδρόλυσης / αφομοίωσης παρατηρήθηκε στα συστήματα ροής σε σχέση με τα στατικά. Η ικανότητα των τριφωσφορικών να υδρολυθούν σε ορθοφωσφορικά και, επομένως, να αφομοιωθούν από τα υδρόβια φυτά και άλγη μπορεί να οδηγήσει σε ορισμένες περιπτώσεις σε φαινόμενα ευτροφισμού στο υδάτινο περιβάλλον. Το σημείο αυτό εξετάζεται στην 2.4 Ευτροφισμός των επιφανειακών υδάτων από τη χρήση STPP. Σύμπλοκα μετάλλων με STPP Το τριπολυφωσφορικό νάτριο είναι σε θέση να σχηματίσει ενώσεις με τα μεταλλικά (Ca, Mg, Fe,...), ανιόντα σύνθετων αλάτων, όπως: (CaNaP 3 O 10 ) 2-, (CaP 3 O 10 ) 3-, Ca 5 (P 3 O 10 ) 2, (FeP 3 O 10 ) 2-, (MgOHP 3 O 10 )

13 Η αντίδραση του STPP με το Ca + + μπορεί να αναπαρασταθεί ως εξής: Na 5 P 3 O 10 NaP 3 O / P 3 O CaNaP 3 O /CaP 3 O Ca 5 (P 3 O 10 ) 2 To Ca 5 (P 3 O 10 ) 2 είναι αδιάλυτο και ιζηματοποιείται. Έχουν πραγματοποιηθεί πολυάριθμες μελέτες για τον προσδιορισμό των σταθερών ισορροπίας (Martell and Schwarzenbach, 1956, Watters and Lambert, 1958, Wolhoff and Overbeek, 1959, Ellison and Martell, 1964, Miura and Moriguchi, 1964, Anderegg, 1965, Hollingsworth, 1978). Ο ακριβής προσδιορισμός είναι δύσκολος λόγω της πολυπλοκότητας των μέσων, γεγονός που εξηγεί τη μεταβλητότητα των αποτελεσμάτων (Isnard, 1991): M 2+ + P 3 O MP 3 O pkca 6-8 pkmg M 2+ + HP 3 O MHP 3 O pkca 3-4 pkmg H + + MP 3 O MHP 3 O pkca 6 pkmg 6 Αυτή η ιδιότητα των φωσφορικών αλάτων, (συμπεριλαμβανομένων και των τριφωσφορικών) δηλαδή η καθίζηση σε παρουσία μεταλλικών ιόντων χρησιμοποιείται στις μονάδες επεξεργασίας λυμάτων όπου τα φωσφορικά απομακρύνονται μέσω της χημικής καταβύθισης με άλατα σιδήρου ή αλουμινίου. Έτσι η συμπλοκοποίηση των τριφωσφορικών προς αδιάλυτα συμπλοκοποιημένα σωματίδια αναμένεται να συμβάλει στη μετατροπή του STPP και το διαμερισμό του από την υδάτινη στήλη στους αποχετευτικούς σωλήνες, τις μονάδες επεξεργασίας λυμάτων και το υδάτινο περιβάλλον. Μετά την αντίδραση με τα μεταλλικά ιόντα, τα αδιάλυτα σωματίδια που σχηματίζονται εναποθέτονται πάνω στα ιζήματα. Αυτά τα αδιάλυτα σωματίδια αναμένεται να υποκύπτονται σε υδρόλυση με πολύ αργούς ρυθμούς, και δεν αναμένεται εκ νέου κινητοποίηση των τριφωσφορικων και μεταλλικών ιόντων. Προσρόφηση / εκρόφηση Το τριπολυφωσφορικό καθώς και τα διαλυτά σύμπλοκα άλατα του δεν αναμένεται να απορροφούνται σε μεγάλο βαθμό από τα στερεά σωματίδια του υδάτινου περιβάλλοντος, λόγω της διαλυτότητας τους. Πορεία στο έδαφος Στο έδαφος αναμένεται ότι το STPP επίσης υδρολύεται και βιο-εξομοιώνεται με τους ίδιους μηχανισμούς όπως στο υδάτινο περιβάλλον. Ο σχηματισμός αδιάλυτων συμπλόκων πιθανότατα 13

14 παρουσιάζεται σε μεγαλύτερο βαθμό στο έδαφος. Έτσι, αναμένεται ότι το STPP μπορεί επίσης να μετατραπεί σε αδιάλυτες μορφές που παραμένουν παγιδευμένες στο έδαφος. Απομάκρυνση Λόγω της ταχείας υδρόλυσης του σε παρόμοιες συνθήκες, το τριφωσφορικό μετατρέπεται σε άλλες μορφές διαλυτού φωσφόρου, κυρίως ορθοφωσφορικά. Επιπλέον, ανάλογα με την παρουσία κατιόντων, μπορούν να συμμετάσχουν στο σχηματισμό αδιάλυτων τριφοσφορικών με ασβέστιο, μαγνήσιο ή άλλα μέταλλα. Έτσι, αναμένεται χαμηλό επίπεδο απορρίψεων με τη μορφή STPP. Απομάκρυνση στα πλυντήρια: Η υδρόλυση του STPP ξεκινά στο πλυντήριο. Ανάλυση που πραγματοποιήθηκε στα απόνερα από πλυντήρια ρούχων έδειξε ότι τουλάχιστον το 20% του STPP είχε υδρολυθεί (Galliot, 1985). Οι Halliwell et al. (2001) ερεύνησαν την σταθερότητα του STPP στα πλυντήρια ρούχων και πιάτων. Τα πειράματα στα πλυντήρια ρούχων διεξήχθησαν με απορρυπαντικά με χαμηλή (1,48% w P / w) και υψηλή (8,17% w P / w) περιεκτικότητα σε φωσφορικά άλατα χρησιμοποιώντας κύκλους πλύσης με ζεστό και κρύο νερό. Το πείραμα σε πλυντήριο πιάτων έγινε με ένα απορρυπαντικό (9,5% w P / w). Η υποβάθμιση (degradations) του STPP κυμαίνονταν από 0% για την υψηλή περιεκτικότητα σε P και χαμηλή θερμοκρασία, με 28% για χαμηλή περιεκτικότητα σε P και υψηλή θερμοκρασία, και 33% για χαμηλή περιεκτικότητα σε P και χαμηλή θερμοκρασία. Αυτές οι μελέτες δείχνουν ότι το 0% έως 30% του STPP μπορεί να υδρολυθεί στο πλύσιμο. Απομάκρυνση στο αποχετευτικό σύστημα και στη μονάδα επεξεργασίας λυμάτων: Η απομάκρυνση του STPP συνεχίζεται στο δίκτυο αποχέτευσης και στην μονάδα καθαρισμού λυμάτων μέσω υδρόλυσης, βιο-αφομοίωσης και καθίζησης. Οι Davies και Wilcomb (1967) έδειξαν ότι το 80% του τριφωσφορικού υδρολύθηκε σε λιγότερο από 48 ώρες στα αστικά λύματα. Οι Halliwell et al. (2001) διαπίστωσαν ένα σταθερό ποσοστό αποδόμησης 0,093 h -1 στα λύματα στους 15 C. Αυτή η σταθερά στους 15 C (προκαθορισμένη τιμή της EUSES για τη θερμοκρασία στις ΜΕΛ) μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να προσδιοριστεί το ποσοστό της αποδόμησης γενικά σε μια μονάδα επεξεργασίας λυμάτων με βάση τους ακόλουθους χρόνους διαμονής: 2,6 ώρες στο αποχετευτικό δίκτυο (χρόνος παραμονής στο αποχετευτικό δίκτυο σε μια μικρή αγροτική κωμόπολη) 2,0 ώρες στη φάση της πρωτογενής καθίζησης (προκαθορισμένη τιμή EUSES) 6,9 ώρες στη δεξαμενή ενεργοποιημένης ιλύος (προκαθορισμένη τιμή EUSES) 14

15 6,0 ώρες στη φάση διαχωρισμού στερεών-υγρών (προκαθορισμένη τιμή EUSES) Και εφαρμόζοντας μια ψευδο-πρώτης τάξεως κινητική, επιτυγχάνεται υποβάθμιση του 80% του STPP. Επομένως, μπορεί να θεωρηθεί ότι στο δίκτυο αποχέτευσης και στις μονάδες επεξεργασίας λυμάτων απομακρύνεται το 80% του STPP με υδρόλυση, βιοαφομοίωση και κατακρήμνιση. Το υπόλοιπο 20% απελευθερώνεται στο νερό ως STPP που όντας ευδιάλυτο δεν αναμένεται να προσροφηθεί σε μεγάλο βαθμό στην λάσπη. Ο αριθμός αυτός θεωρείται συντηρητικός, δεδομένου ότι δεν συμπεριλαμβάνεται το στάδιο της επεξεργασίας φωσφόρου που απαιτείται από την Οδηγία της ΕΕ για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων στις ευαίσθητες περιοχές με πληθυσμιακό ισοδύναμο > Η επεξεργασία φωσφόρου μπορεί να επιτευχθεί με φυσικό-χημικές διαδικασίες, στις οποίες το τριφωσφορικό καθιζάνει με τα άλλα φωσφορικά σε αδιάλυτα σύμπλοκα αλάτων, ή με βιολογικές διεργασίες όπου το τριφωσφορικό υδρολύεται και βιοαφομοιώνεται. Μπορεί να επιτευχθεί απομάκρυνση P έως 95% με βιολογικές ή / και χημικές διεργασίες καθίζησης (Glennie EB et al., 2002). Μελέτες Παρακολούθησης (monitor studies) Δεν υπάρχουν διαθέσιμες μελέτες παρακολούθησης για το STPP. Υπάρχουν διαθέσιμα πολυάριθμα προγράμματα παρακολούθησης των συνολικών συγκεντρώσεων φωσφόρου στα ευρωπαϊκά ποτάμια. Τα κυριότερα αποτελέσματα παρουσιάζονται στην έκθεση της WRc για την Διεύθυνση Περιβάλλοντος της ΕΕ (WRc, 2002). Οι υψηλότερες μέσες συνολικές συγκεντρώσεις φωσφόρου κυμαίνονται από 0,2 mg P / l έως 1,2 mg P / l. Υπολογισμοί PEC (προβλεπόμενη περιβαλλοντική συγκέντρωση) ( HERA, 2003) Οι υπολογισμοί PEC έγιναν με το λογισμικό της EUSES (European Union System for the Evaluation of Substances) χρησιμοποιώντας το σενάριο για τα απορρυπαντικά της HERA εκτός από την τιμή του ποσοστού των απορρίψεων στην περιφέρεια*. Δεν χρησιμοποιείται το ποσοστό του συνολικού φόρτου που απορρίπτεται στην περιφέρεια (7%) που έχει συσταθεί από την HERA στο σενάριο για τα απορρυπαντικά, καθώς η χρήση του STPP στις επιμέρους ευρωπαϊκές χώρες παρουσιάζει σημαντικές διαφορές. Συνεπώς, εφαρμόστηκε η προκαθορισμένη τιμή του TGD (Technical Guidance Documents) δηλ ο κανόνας του 10%- για την ιδιωτική χρήση. * Continental, regional, local ηπειρωτική, περιφερειακή, τοπική Το EUSES ορίζει τρείς περιοχές εντός της Ευρώπης. Η ηπειρωτική περιοχή δίνει ένα υπόβαθρο σχετικά με τα επίπεδα μιας ουσίας που μπορούν να ανιχνευθούν σε μια πρότυπο περιοχή της ΕΕ, πριν προστεθούν περιφερειακές εισροές. Η περιφεριακή περιοχή της ΕΕ παρέχει το υπόβαθρο των συγκεντρώσεων για την τοπική περιοχή της ΕΕ, η οποία είναι η περιοχή που βρίσκεται κοντά σε μια τοπική μονάδα επεξεργασίας λυμάτων 15

16 Χρησιμοποιήθηκε το σταθερό ποσοστό για την υδρόλυση στα επιφανειακά ύδατα: 0,0837 d -1 (βλ. Υδρόλυση στα επιφανειακά ύδατα). Οι κύριες χρήσεις του STPP είναι στα απορρυπαντικά πλυντηρίων ρούχων και στα απορρυπαντικά πιάτων. Σε αυτό το στάδιο της εκτίμησης του κινδύνου, θεωρείται ότι το STPP δεν μετατρέπεται κατά τη διάρκεια της διαδικασίας πλύσης (βλ. Απομάκρυνση στα πλυντήρια). Στην επεξεργασία των λυμάτων, το κλάσμα των απορρίψεων που κατέληξε στο νερό ορίστηκε στο 0,20, και το κλάσμα των απορρίψεων που αποδομήθηκε στο 0.80 (βλ. Απομάκρυνση στο αποχετευτικό σύστημα και στη μονάδα επεξεργασίας λυμάτων). Ο αριθμός αυτός θεωρείται συντηρητικός, δεδομένου ότι δεν συμπεριλαμβάνει το στάδιο της επεξεργασίας φωσφόρου που απαιτείται από την Οδηγία της ΕΕ για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων. Θεωρείται μηδενική η απομάκρυνση στις αποχετευτικές σωληνώσεις στις περιπτώσεις που τα αστικά λύματα δεν αποβάλλονται μέσω μονάδων επεξεργασίας λυμάτων. Δεν αναμένεται να παραμείνουν σημαντικές ποσότητες STPP στην λάσπη. Το μοντέλο απλής επεξεργασίας (Simpletreat) που ενσωματώνεται στο λογισμικό EUSES προβλέπει ότι ένα κλάσμα των 2, του απορριπτόμενου STPP καταλήγει απευθείας στην λάσπη, και συγκέντρωση 1,91 mg / kg στη ξηρή λυματολάσπη, με βάση τις φυσικοχημικές ιδιότητες του STPP. Λόγω της αμελητέας τάσης ατμών, το STPP δε διανέμεται στον αέρα. Οι προβλεπόμενες περιβαλλοντικές συγκεντρώσεις που υπολογίστηκαν παρουσιάζονται στους Πίνακες 3 και 4. Πίνακας 3. Τοπικές τιμές PEC από τους υπολογισμούς EUSES. (HERA 2003) Τοπικές PEC τιμές PEC στα επιφανειακά ύδατα (mg/l) PEC στα ιζήματα (mg/kg wwt) PEC για τους μικροοργανισμούς στην ΜΕΛ (mg/l) 6.16 PEC στον αέρα (mg/m 3 ) 0 PEC σε αγροτικό έδαφος μέσου όρου άνω των 30 ημερών (mg/kg wwt) PEC σε αγροτικό έδαφος μέσου όρου άνω των 180 ημερών (mg/kg wwt) PEC σε λιβάδια μέσου όρου άνω των 180 ημερών (mg/kg wwt) Πίνακας 4. Περιφερειακές τιμές PEC από τους υπολογισμούς EUSES. (HERA 2003) Περιφερειακές PEC τιμές PEC στα επιφανειακά ύδατα (mg/l) PEC στα ιζήματα (mg/kg wwt) PEC στον αέρα (mg/m 3 ) 0 PEC σε αγροτικό έδαφος (mg/kg wwt) PEC σε φυσικό έδαφος (mg/kg wwt) 0 16

17 2.2 Τοξικότητα Οξεία τοξικότητα Στον πίνακα παρουσιάζονται δοκιμές που έχουν πραγματοποιηθεί σχετικά με την υδατική οξεία τοξικότητα του STPP. Πίνακας 5. (HERA 2003) Ασπόνδυλα Είδη Πρωτόκολλο Χρόνος Αποτελέσματα (mg/l) Daphnia magna Daphnia magna CFR 40, Subpart B, AFNOR T IC50, 48h IC50, 24h Αξιοπιστία σύμφωνα με το Klimisch (1996) >100 1 Vaishnav et al., (1991) Dion, (1985) Ιχθύς Cerioda phnia cf. dubia Άλλο* EC50, 48h Daphnia Άλλο* LC0, 24h Zebra fish AFNOR T LC50, 24h Trout Άλλο* LC0, 48h Warne et al., (1999) Kastner et al., (1983) Dion, (1985) Kastner et al., (1983) Άλγη Scenedes mus subspica tus Skeleton ema costatum ISO/DP 8692 AFNOR T95E doc.50f ErC50, 4 d EbC50, 6 d Herschke et al., (1985) >900 3 Herschke et al., (1985) Βιβλιογραφία Μικροοργανισμοί Ενεργή υλής OECD 209 EC50, 3 h > Hoechst, (1989), cited in IUCLID *Μεθοδολογία που δεν συμπεριλαμβάνεται στο International Uniform Chemical Information Database. 17

18 Χρόνια τοξικότητα Τα αποτελεσμάτα των δοκιμών της οξείας τοξικότητας έδειξαν ότι το STPP δεν χαρακτηρίζεται τοξικό ως προς τους υδάτινους οργανισμούς που δοκιμάστηκε. Εξαιτίας αυτού και του γεγονότος ότι ο χρόνος παραμονής του STPP στα υδάτινα συστήματα είναι μικρός, δεν έχουν πραγματοποιηθεί δοκιμές χρόνιας τοξικότητας σε υδάτινους οργανισμούς. Χερσαία τοξικότητα Δεν υπάρχουν διαθέσιμα αποτελέσματα σχετικά με την οξεία/χρόνια τοξικότητα του STPP σε φυτά, γαιοσκώληκες η εδαφικούς μικροοργανισμούς. Υπολογισμός της PNEC PNEC στα ύδατα Όταν υπάρχουν διαθέσιμα, χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό της PNEC τα αποτελέσματα από τις δόκιμες χρόνιας τοξικότητας σε υδρόβιους και χερσαίους οργανισμούς. Όσον αφορά το υδάτινο περιβάλλον, τα μόνα αξιόπιστα δεδομένα για τη χρόνια τοξικότητα είναι σε σχέση με τα εκκολαπτόμενα αυγά και την εμβρυϊκή ανάπτυξη του Helisoma duryi μετά από μια περίοδο έκθεσης 4 εβδομάδων σε STPP. Η NOEC, εκφραζόμενη σε ονομαστική συγκέντρωση, είναι 150 mg/l. Χρησιμοποιώντας αυτή την NOEC με παράγοντα αξιολόγησης 100, λαμβάνεται η τιμή PNEC των 1,5 mg / l. Ο βαθμός ευαισθησίας του Helisoma duryi δεν είναι γνωστός και ως εκ τούτου, δεν μπορεί να αποφασιστεί αν ανήκει στα πιο ευαίσθητα είδη. Συνεπώς, για την προσέγγιση της χειρότερης περίπτωσης χρησιμοποιείται η κατώτατη οξεία LC50 σε συνδυασμό με έναν παράγοντα αξιολόγησης 1000 για να προσδιοριστεί η PNEC. Τα δεδομένα έδειξαν ως πιο ευαίσθητο σε δοκιμή οξείας υδατικής τοξικότητας το Ceriodaphnia cf. dubia, με EC50 (48 ώρες) ίση με 277 mg / l. Έτσι, στο υδάτινο περιβάλλον, η PNEC για το τριφωσφορικό νάτριο είναι 0,277 mg / l (βλ. Πίνακα 6). Πίνακας 6. PNEC στα ύδατα. (HERA 2003) Υδάτινος οργανισμός: Ceriodaphnia cf. dubia EC50 παράγοντας αξιολόγησης PNEC 277 mg/l mg/l 18

19 PNEC στα ιζήματα Η PNEC στα ιζήματα υπολογίζεται βάση του EUSES από την PNEC στα ύδατα με τη μέθοδο της ισορροπίας διαχωρισμού. Η PNEC στα ιζήματα υπολογίστηκε σε 0,172 mg.kg wwt- 1. PNEC εδάφους Η PNEC στο έδαφος υπολογίζεται βάση του EUSES από την PNEC στα ύδατα με τη μέθοδο ισορροπίας διαχωρισμού. Η PNEC στο έδαφος υπολογίστηκε σε 0,0335 mg.kg wwt -1. PNEC στις ΜΕΛ Η PNEC στις ΜΕΛ προέρχεται από την EC10 στην αναπνοή της ενεργού ιλύος με την εφαρμογή του συντελεστή αξιολόγησης 10. Πίνακας 7. PNEC στα ύδατα. Αναστολή της αναπνοής της ενεργού ιλύος EC50 παράγοντας αξιολόγησης PNEC >500 mg/l mg/l 2.3 Χαρακτηρισμός Περιβαλλοντικού κινδύνου Οι τιμές PEC και PNEC με την αντίστοιχη PEC / PNEC συνοψίζονται στους πίνακες 8 και 9. Πίνακας 8. Περιφερειακές τιμές PEC / PNEC. (HERA 2003) PEC PNEC PEC/PNEC Επιφανειακά ύδατα mg.l mg.l Ίζημα mg.kgwwt mg.kgwwt Έδαφος 10-5 mg.kgwwt mg.kgwwt

20 Πίνακας 9. Τοπικές τιμές PEC / PNEC. (HERA 2003) PEC PNEC PEC/PNEC Επιφανειακά ύδατα mg.l mg.l Ίζημα mg.kgwwt mg.kgwwt Μικροοργανισμοί/ΜΕΛ 6.16 mg.l mg.l Έδαφος mg.kgwwt mg.kgwwt υδάτινο περιβάλλον Οι τιμές PEC / PNEC που υπολογίστηκαν χρησιμοποιώντας το λογισμικό EUSES για τα τοπικά και περιφερειακά επιφανειακά ύδατα είναι 2,5 και 0,279 αντίστοιχα. Η τοπική RCR> 1 στο νερό οφείλεται στην εφαρμογή του συντελεστή αξιολόγησης στα διαθέσιμα δεδομένα οξείας τοξικότητας, ελλείψει αξιόπιστων δεδομένων σχετικά με τη χρόνια τοξικότητα. ιζήματα Οι τιμές PEC/PNEC που υπολογίστηκαν χρησιμοποιώντας το λογισμικό EUSES για τα τοπικά και περιφερειακά ιζήματα, είναι 3,18 και 0,272 αντίστοιχα. Η τοπική RCR> 1 στα ιζήματα οφείλεται στην εφαρμογή του συντελεστή αξιολόγησης στα διαθέσιμα δεδομένα οξείας τοξικότητας, ελλείψει αξιόπιστων δεδομένων σχετικά με τη χρόνια τοξικότητα. μονάδας επεξεργασίας λυμάτων Η τιμή PEC/PNEC για τις ΜΕΛ υπολογίστηκε σε 0,123. Αυτή η αναλογία είναι κάτω του 1 και έτσι δεν παρουσιάζεται κίνδυνος. Χέρσος Η περιφερειακή και τοπική PEC / PNEC για τη χέρσο είναι κάτω από 1, και ως εκ τούτου δεν δείχνουν κίνδυνο. Συμπεράσματα Δεν εμφανίζεται περιβαλλοντικός κίνδυνος που να σχετίζεται με τη χρήση του STPP στα απορρυπαντικά όσον αφορά το έδαφος, τον αέρα ή τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων. Οι λόγοι PEC / PNEC είναι >1 στα σενάρια της τοπικής έκθεσης για τα τμήματα του νερού και των ιζημάτων (2,5 και 3,18 αντίστοιχα). Τα σενάρια αυτά δεν λαμβάνουν υπόψη τις επιπτώσεις από την εφαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ σχετικά με την επεξεργασία των λυμάτων (οδηγίες 91/271 και 2000/60) που απαιτούν τριτοβάθμια επεξεργασία λυμάτων και, ως εκ τούτου, μια 20

21 σημαντική μείωση του STPP και των φωσφορικών στις ΜΕΛ. Επομένως, η παρούσα αξιολόγηση του κινδύνου πιθανός να είναι υπερβολικά συντηρητική για πολλές περιοχές στην Ευρώπη. Το STPP χρησιμοποιείται για πολλά χρόνια. Πρόκειται για ένα εγκεκριμένο πρόσθετο τροφίμων και φαρμάκων. Δεν εμφανίζεται κάποιο αποτέλεσμα οξείας τοξικότητας στις δοκιμές σε υδρόβιους οργανισμούς, καθώς όλες οι EC/LC50 είναι πάνω από 100 mg / l, και, κατά συνέπεια, δεν έχουν πραγματοποιηθεί μελέτες χρόνιας τοξικότητας στα υδρόβια είδη. Αυτή η έλλειψη αξιόπιστων δεδομένων σχετικά με τη χρόνια τοξικότητα συνεπάγεται την εφαρμογή ενός συντελεστή αξιολόγησης 1000 στα δεδομένα οξείας τοξικότητας. Είναι πολύ πιθανό ότι οι λόγοι PEC / PNEC> 1 που υπολογίστηκαν στα σενάρια για τα τοπικά ύδατα και ιζήματα να είναι απλά η συνέπεια του συντηρητισμού κατά τον υπολογισμό της PNEC από τις μελέτες οξείας τοξικότητας. Για να επαναξιολογηθεί η PNEC του STPP στα ύδατα, το CEEP έχει προγραμματίσει δοκιμές οξείας τοξικότητας σε Daphnia magna και Ceriodaphnia dubia, καθώς και δοκιμές χρόνιας τοξικότητας στα πλέον ευαίσθητα είδη, εάν κριθεί απαραίτητο. 2.4 Ευτροφισμός των επιφανειακών υδάτων από τη χρήση STPP Ιστορικό Τα υψηλά και αυξανόμενα επίπεδα φωσφόρου στα επιφανειακά ύδατα κατά τη δεκαετία του '70, και η αύξηση του φαινομένου του ευτροφισμού, προκάλεσε τη δημόσια ανησυχία σχετικά με τις πιθανές αιτίες. Μία από τις κύριες πηγές που προσδιορίστηκαν ήταν η χρήση του φωσφόρου στα οικιακά απορρυπαντικά. Σε αρκετές χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, της Γερμανίας, της Ιταλίας και της Ελβετίας αυτή η ανησυχία οδήγησε στη δράση για τη μείωση της ποσότητας φωσφόρου που εισέρχεται στις επιφανειακές υδάτινες μάζες, είτε μέσω της βελτιωμένης επεξεργασίας των υδάτινων αποβλήτων είτε με την απόσυρση των απορρυπαντικών που έχουν ως βάση τον φώσφορο. Υπήρξε εκτεταμένος διάλογος σχετικά με τα οφέλη της αντικατάστασης των απορρυπαντικών πλυντηρίου με πρόσθετο το τριπολυφωσφορικό νάτριο (STPP) με εκείνα που έχουν ως πρόσθετο τον ζεόλιθο Α ή άλλες εναλλακτικές λύσεις. Στους εμπλεκόμενους φορείς που έλαβαν μέρος σε αυτόν τον διάλογο συμπεριλαμβάνονταν εθελοντικές περιβαλλοντικές ομάδες, κυβερνήσεις, εμπορικά ενδιαφέροντα όπως προμηθευτές STPP και ζεόλιθου Α, καθώς και βιομηχανίες όπως αυτές του τουρισμού και της αλιείας οι οποίες επηρεάστηκαν αρνητικά από τον ευτροφισμό. Με εξαίρεση τα πρόσφατα μέτρα στο Βέλγιο και την Δημοκρατία της Ιρλανδίας, τα μέτρα σε όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης άρχισαν από το Σε μερικές χώρες ο διάλογος οδήγησε σε νόμους ή εθελοντικές συμφωνίες με σκοπό την στροφή στη χρήση ζεόλιθου Α ως πρόσθετο στα απορρυπαντικά των οικιακών πλυντηρίων. Σε άλλα κράτη έχει υπάρξει μια μερική 21

22 αλλαγή, και ο διάλογος συνεχίζεται. Τα περισσότερα μέτρα σχετικά με τα απορρυπαντικά ήταν είτε νομικά όρια στο περιεχόμενο STPP, είτε εθελοντικές συμφωνίες με τους προμηθευτές απορρυπαντικών ώστε να παρέχουν μόνο απορρυπαντικά με βάση τον ζεόλιθο. Νομικές απαγορεύσεις έχουν εφαρμοσθεί: -Καναδάς (1973) -Ιταλία (1989) -Ιαπωνία. (Απαγόρευση που περιορίζεται σε περιοχές που βρίσκονται ευαίσθητες λίμνες αλλά ουσιαστικά κανένα απορρυπαντικό με βάση το STPP δε χρησιμοποιείται στην Ιαπωνία). -Ελβετία (1986). -ΗΠΑ (διαφορετικές ημερομηνίες ανά πολιτεία με αρχή τη δεκαετία του '70 και μετά). -Τσεχία -Σουηδία -Γαλλία (2007) Η κατανάλωση STPP μειώθηκε εντυπωσιακά μεταξύ 1984 και 1990 σε Γερμανία, Ιταλία, Ολλανδία και Ελβετία. Σε όλες αυτές τις χώρες λήφθηκαν κατά τη διάρκεια της ίδιας περιόδου εθελοντικά ή νομοθετικά μέτρα. Στις περισσότερες άλλες χώρες υπήρξε μια σταθερή καθοδική τάση στην κατανάλωση STPP, και αντίστοιχη διείσδυση στην αγορά απορρυπαντικών με βάση τον ζεόλιθο Α. Αυτή η τάση παρατηρήθηκε σε όλη την ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των χωρών όπου δεν λήφθηκε κανένα επίσημο μέτρο, όπως Γαλλία, Ελλάδα και Αγγλία. Αυτό υποδεικνύει τη διαδεδομένη αποδοχή των απορρυπαντικών που έχουν ως βάση τον ζεόλιθο. Μια άλλη σημαντική επίδραση στη μείωση του φωσφόρου στα επιφανειακά ύδατα είναι η αναγνώριση της ανάγκης για βελτιωμένη επεξεργασία λυμάτων, και η μετέπειτα εφαρμογή της οδηγίας για την επεξεργασία των αστικών υγρών απόβλητων (UWWTD) που τέθηκε σε ισχύ το Επιφανειακά ύδατα Ο ρόλος του φώσφορου Ο φώσφορος εισέρχεται στις επιφανειακές υδάτινες μάζες μέσω μη σημειακών πηγών όπως η γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή, και από σημειακές πηγές όπως οι αστικές και βιομηχανικές απαλλαγές υδάτινων απόβλητων. Η σχετική βαρύτητα αυτών των πηγών ποικίλλει ευρέως μεταξύ των λεκανών απορροής, ανάλογα με: - τον βαθμό αστικοποίησης 22

23 - τα πρότυπα της επεξεργασίας λυμάτων - τη φύση και την ένταση της γεωργικής εκμετάλλευσης (είτε κτηνοτροφική παραγωγή είτε φυτικές καλλιέργειες). Οι βιομηχανικές πηγές θεωρείται ότι συμβάλουν σε μικρότερο ποσοστό στο συνολικό φορτίο σε σχέση με τη γεωργία και τα αστικά απόβλητα. Στις λεκάνες απορροής όπου τα απορρυπαντικά των οικιακών πλυντηρίων και των υγρών για τα πιάτα περιέχουν ως πρόσθετο φωσφορικό άλας, μπορούν να συμβάλλουν έως και στο 50% του διαλυτού φωσφόρου στα αστικά απόβλητα. Τα θρεπτικά, ιδιαίτερα το άζωτο και ο φώσφορος, είναι απαραίτητα στοιχεία για τον μεταβολισμό των φυτών και των άλγεων και επομένως επηρεάζουν σε κρίσιμο βαθμό την παραγωγικότητα των γλυκών νερών. Ενώ πολλά άλλα στοιχεία συμβάλλουν στη μεταβολική σύνθεση των λιπών και των πρωτεϊνών, ο φώσφορος θεωρείται το πρωταρχικό περιοριστικό θρεπτικό της αύξησης των υδάτινων φυτικών οργανισμών, και η κρίσιμη θρεπτική ουσία που εμπλέκεται στον ευτροφισμό των γλυκών νερών (Vollenweider 1976, Twinch 1986). Το μεγαλύτερο ποσοστό του φώσφορου στα γλυκά νερά εμφανίζεται ως οργανικά φωσφορικά άλατα, με περίπου το 70% να κατανέμεται στη ζώσα και νεκρή βιομάζα και το υπόλοιπο να εμφανίζεται είτε ως διαλυτός είτε ως σωματιδιακός φώσφορος. Ο διαλυτός φώσφορος (ορθοφωσφορικά) είναι η κύρια βιοδιαθέσιμη μορφή φώσφορου (Wetzel 1983). Το μεγαλύτερο ποσοστό του φώσφορου εισέρχεται στα φυσικά ύδατα σε μη βιοδιαθέσιμη μορφή, που δεσμεύεται στη σωματιδιακή ύλη, με περίπου μόνο το 5% να εμφανίζεται σε διαλυτή μορφή. Εντούτοις, τα ποσοστά του διαλυτού φωσφόρου στα αστικά λύματα μπορεί να είναι έως και 90% και μπορούν να αλλάξουν την ισορροπία μεταξύ του σωματιδιακού και διαλυτού φωσφόρου που εισέρχεται στα επιφανειακά ύδατα, ιδιαίτερα στις έντονα επιβαρυμένες λεκάνες απορροής (Wetzel 1983). Τα βασικά στάδια του βιοχημικού κύκλου του φωσφόρου παρουσιάζονται στο σχήμα 1. 23

24 Σχήμα 1 βιοχημικός κύκλος φωσφόρου. (WRc, 2002) Σημείωση: Το σχήμα 1.1 παρουσιάζει τις σημαντικότερες αλληλεπιδράσεις που λαμβάνουν χώρα μεταξύ των οργανικών και ανόργανων φάσεων.(+= ενζυματική, φωτοχημική, μεταβλητότητα ph, * = αναγωγική (reductive), φωτοχημική, μεταβλητότητα ph) Ο κύκλος του φωσφόρου Η σημασία των ιζημάτων στον κύκλο του φωσφόρου είναι ευρέως αποδεκτή. Ενώ, γενικώς, υπάρχει μια σταθερή ροή του φωσφόρου προς τα ιζήματα ανά έτος, μπορεί να εμφανιστεί υπό ορισμένες συνθήκες επανακινητοποίηση του διαλυτού φώσφορου από το ίζημα. Η ανταλλαγή φώσφορου διαμέσου της διεπιφάνειας ιζήματος-ύδατος επηρεάζεται από τις συγκεντρώσεις οξυγόνου και τις οξειδοαναγωγικές αντιδράσεις, το ph, τα σύμπλοκα ιόντων καθώς και από τις δραστηριότητες της βενθικής χλωρίδας και πανίδας (Gachter and Meyer 1990, Gonsiorczyk et al. 1997). 24

25 Οι συγκεντρώσεις του φωσφόρου στα ιζήματα είναι, γενικός, πολύ μεγαλύτερες από εκείνες στα υπερκείμενα ύδατα. Το διαλυτό φωσφορικό άλας απελευθερώνεται από τα ιζήματα στα υπερκείμενα ύδατα όταν οι συγκεντρώσεις του διαλυτού οξυγόνου μειώνονται κάτω από 2 mg/l (Gachter και Wehrli 1998, Mortimer 1941 & 42). Ο ρυθμός απελευθέρωσης μπορεί να είναι έως και 1000 φορές ταχύτερος στα ανοξικά ύδατα σε σχέση με τα καλά οξυγονωμένα ύδατα (Horne και Goldman 1994). Εντούτοις, το ποσοστό απελευθέρωσης εξαρτάται από παράγοντες όπως η ικανότητα προσρόφησης / εκρόφησης του ιζήματος, οι συνθήκες του υπερκείμενου ύδατος και η σύνθεση του οργανικού άνθρακα και του βιοπληθυσμού εντός του ιζήματος (Gachter και Meyer 1990). Οι διάφορες μορφές των φωσφορικών δημιουργούν δεσμούς με πολυάριθμα μεταλλικά οξείδια, όπως ο σιδηρικός σίδηρος (Fe2 + ), το μαγγανικό μαγγάνιο (Mn2 + ), ο ψευδάργυρος και ο χαλκός. Η ικανότητα σύνδεσης του φωσφόρου με αυτά τα μεταλλικά οξείδια εξαρτάται έντονα από τις οξειδοαναγωγικές συνθήκες που επικρατούν στη διεπιφάνεια ιζήματος-ύδατος. Στα οξυγονωμένα ύδατα, ο φώσφορος συνδέεται εύκολα στα οξείδια σιδήρου. Αντιθέτως, κάτω από αναερόβιες συνθήκες ο σιδηρικός σίδηρος μειώνεται οδηγώντας στην απελευθέρωση του διαλυτού φωσφορικού άλατος. Επομένως, λόγω των χαμηλών χρόνων ανανέωσης των υδάτων και των αυξημένων επιπέδων οξυγόνου, η επανακινητοποίηση των διαλυτών θρεπτικών ουσιών από τα ιζήματα θεωρείται γενικά χαμηλή στα τρεχούμενα ύδατα (π.χ. ποταμοί και εκβολές). Εντούτοις, στους μεγάλους ή στους χαμηλής ροής ποταμούς (π.χ. πεδινοί ποταμοί), οι χρόνοι ανανέωσης μπορεί να είναι αρκετά μεγάλοι, ώστε να μειωθούν οι πόροι οξυγόνου, διευκολύνοντας με αυτόν τον τρόπο την απελευθέρωση των διαλυμένων θρεπτικών ουσιών από τα ιζήματα. Τροφική κατάσταση λιμνών και αποθηκευτική ικανότητα φωσφόρου Ο εσωτερικός κύκλος του φωσφόρου επηρεάζεται από την τροφική κατάσταση, καθώς τα διαφορετικά τροφικά επίπεδα δημιουργούν διαφορετικές συνθήκες για το μεταβολισμό των λιμνών. Οι ολιγοτροφικές λίμνες είναι ελαστικές στις αυξήσεις των θρεπτικών φορτίων και μπορούν να διατηρήσουν μεγάλα ποσά φωσφόρου στα ιζήματα. Αυτό οφείλεται κυρίως στην υψηλή αποθηκευτική ικανότητα φωσφόρου των ιζημάτων, η οποία αποτελεί την ισορροπία μεταξύ του διαλυτού και σωματιδιακού φωσφόρου (Twinch 1986). Στην αρχή του ευτροφισμού, οι συγκεντρώσεις του φωσφόρου στην υδάτινη στήλη παραμένουν χαμηλές σε σχέση με το εξωτερικό φορτίο, καθώς ο φώσφορος δεσμεύεται στη σωματιδιακή ύλη και ιζηματοποιείται. Με τις παρατεταμένη εισροή φωσφόρου, η αποθηκευτική ικανότητα του ιζήματος υπερβαίνεται, με αποτέλεσμα τις μεγάλες συγκεντρώσεις φωσφόρου στην υδάτινη στήλη. Ο χρόνος παραμονής (residence time) του φωσφόρου στις λίμνες συσχετίζεται έντονα με της τροφικές συνθήκες. Επιπλέον, η ανθεκτικότητα των λιμνών εξαρτάται από το προηγούμενο ιστορικό τους, δεδομένου ότι οι ολιγοτροφικές λίμνες αποκρίνονται αργά όταν αυξάνεται το φορτίο και γρήγορα όταν ελαττώνεται, ενώ οι ευτροφικές λίμνες αποκρίνονται γρήγορα όταν αυξάνεται το φορτίο και αργά όταν ελαττώνεται. 25

26 Ένα παράδειγμα αποκατάστασης λίμνης μετά από μια μικρή χρονική περίοδο εμπλουτισμού έχει δημοσιευθεί από τον Holmgren (1984), όπου πραγματοποιήθηκε λίπανση τεσσάρων λιμνών της βόρειας Σουηδίας για μία περίοδο τεσσάρων ετών. Ενώ ο εμπλουτισμός με άζωτο και φωσφόρο οδήγησε σε μια αύξηση 50-60% της βιομάζα των άλγεων, επέστρεψε στα κανονικά επίπεδα εντός του ενός έτους από την παύση του πειράματος. Σε αντίθεση, καθυστερήσεις στην αποκατάσταση ευτροφικών λιμνών με μακροχρόνιο ιστορικό εμπλουτισμού, μετά από μείωση του εξωτερικού φορτίου έχουν παρατηρηθεί σε διάφορες λίμνες (π.χ. Upper Kis-Balaton Reservoir - Hungary, Lake Sempach - Switzerland, Lake Trummen - Sweden, Lake Shagawa - USA, Lake Asvalltsjarn - Sweden, Lake Sheelin - Eire). Αυτή η καθυστέρηση μπορεί να παραταθεί για πολλά χρόνια. Π.χ. οι λίμνες Asvalltsjarn και Sheelin δεν παρουσίασαν καμία αλλαγή στην τροφική κατάσταση για μία περίοδο δέκα ετών (Marsden, 1989). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, και το Κοινό Κέντρο Ερευνών (JRC) έχει υποδείξει πέντε τροφικές κατηγορίες των λιμνών πολλαπλής χρήσης, χρησιμοποιώντας τις συγκεντρώσεις του συνολικού φωσφόρου (πίνακας 10). Αυτές οι κατηγορίες έχουν προσαρμοστεί από τις οριακές τιμές του OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development) σχετικά με την τροφική ταξινόμηση μετά από αξιολόγηση των υπαρχόντων κριτηρίων που χρησιμοποιούνται από μερικά κράτη μέλη για την περιγραφή του ευτροφισμού των γλυκών υδάτων (WRc 2002). Πίνακας 10. Κατηγορίες των λιμνών πολλαπλής χρήσης, χρησιμοποιώντας τις συγκεντρώσεις του συνολικού φωσφόρου. (WRc, 2002) κατηγορία Τροφική κατάσταση Συνολικός P (μg/l) 1 Ολιγοτροφική <10 2 Ολιγο-μεσοτροφική <20 3 Μεσοτροφική <50 4 Ευτροφική <100 5 Υπερτροφική >100 Ευρωπαϊκή προοπτική Η τροφική κατάσταση μιας υδάτινης μάζας τείνει να έρθει σε ισορροπία με αυτήν της λεκάνης απορροής, έτσι ώστε η μείωση των εξωτερικών εισροών φωσφόρου θα οδηγήσει τελικά σε μείωση της συγκέντρωσης του φωσφόρου στον αποδέκτη. Εντούτοις, ο βαθμός κατά τον οποίο μια μείωση του φορτίου θα προκαλέσει μείωση των συγκεντρώσεων φωσφόρου στα επιφανειακά ύδατα επηρεάζεται από τη μορφομετρία, τα ποσοστά ανανέωσης των υδάτων, τα είδη των ιζημάτων, την τροφική κατάσταση και την ιστορία του εμπλουτισμού. Μακροχρόνιες πιέσεις λόγω της χρήσης του εδάφους μιας λεκάνης απορροής επηρεάζουν έντονα την τροφική κατάσταση. Επομένως, αναμένεται ότι ένα υδάτινο σώμα σε μια λεκάνη απορροής που έχει υποστεί έντονη εκμετάλλευση, με σημαντική γεωργική ή βιομηχανική ανάπτυξη, ή με χαμηλό επίπεδο επεξεργασίας των υδάτινων αποβλήτων, θα είναι σε μεγαλύτερο βαθμό επιβαρυμένο από ένα υδάτινο σώμα στο οποίο η λεκάνη απορροής έχει υποστεί λιγότερες μετατροπές. Τα υδάτινα σώματα που έχουν υποστεί τέτοιες επιβαρύνσεις αναμένεται να παρουσιάσουν βραδύτερη απόκριση σε μια ενδεχόμενη μείωση των εξωτερικών φορτίων φωσφόρου, λόγω των 26

27 μεγάλων ταμιευτήρων φωσφόρου και οργανικών ουσιών στα ιζήματα και της επόμενης μείωσης της αποθηκευτικής ικανότητας του φωσφόρου. Έχουν πραγματοποιηθεί πολυάριθμες μελέτες με σκοπό την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της μείωσης του φωσφόρου στις λίμνες. Ο Marsden (1989) παρατήρησε ότι αν και ένας σημαντικός αριθμός λιμνών ανταποκρίθηκε στη μείωση του φορτίου φωσφόρου όπως προβλέπεται, σε πολλές περιπτώσεις δεν παρατηρήθηκε οποιαδήποτε μετρήσιμη μείωση στην παραγωγικότητα (π.χ. φυτοπλαγκτονική βιομάζα). Η αδυναμία ανταπόκρισης αυτών των λιμνών αποδίδεται πρώτιστος στην τροφική τους κατάσταση. Στις ιδιαίτερα ευτροφικές λίμνες, η απελευθέρωση φωσφόρου από τα ιζήματα αντιστάθμισε την οποιαδήποτε μείωση του εξωτερικού φορτίου. Επιπλέον προτάθηκε ότι, προκειμένου να επιτευχθούν σημαντικές βελτιώσεις στις συνθήκες των ευτροφικών λιμνών, απαιτούνται πολύ μεγάλες μειώσεις των εξωτερικών φορτίων. Παραδείγματος χάριν, σε λίμνες με κατά μέσο όρο ετήσιες συνολικές συγκεντρώσεις φωσφόρου άνω των 100 μg/l, καταγράφηκε μικρή βελτίωση έως ότου πραγματοποιηθεί μείωση του εξωτερικού φορτίου άνω του 60%, ενώ χρειάστηκαν μέτριες μόνον μειώσεις σε λίμνες με χαμηλότερες συνολικές συγκεντρώσεις φωσφόρου (Marsden 1989). Στις ελαφρώς επιβαρυμένες λίμνες, (π.χ. λίμνη Mjøsa (Νορβηγία), λίμνη Vättern (Σουηδία)), παρατηρήθηκε γρήγορη αποκατάσταση μετά από μείωση του εξωτερικού φορτίου. Αντίθετα, η αποκατάσταση των λιμνών με μακροχρόνιο ιστορικό εμπλουτισμού, όπως η λίμνη Vesijärvi (Φινλανδία) ήταν αργή, λόγω της επικείμενης εσωτερικής τροφοδοσίας φωσφόρου από τα ιζήματα (Marsden, 1989). Οι υψηλότερες συγκεντρώσεις διαλυτού οξυγόνου και οι ρυθμοί ανανέωσης των υδάτων που λαμβάνουν χώρα στις τρεχούμενες υδάτινες μάζες, οδηγούν σε μειωμένη απελευθέρωση φώσφορου από το ίζημα και η οργανική ύλη ανακυκλώνεται στους ποταμούς. Επιπλέον, όσο περισσότερος φωσφόρος καταλήγει στη σωματιδιακή ύλη, ένα μεγάλο μέρος του αποθηκευμένου φωσφόρου μεταφέρεται από τους ποταμούς στις λίμνες και τις δεξαμενές κατά τη διάρκεια των υψηλών ροών. Επομένως, οι ποταμοί αποκρίνονται γενικώς πολύ γρηγορότερα σε μια ενδεχόμενη μείωση του εξωτερικού φορτίου φωσφόρου από τις λίμνες. Αναμένεται ότι οι ποταμοί και οι λίμνες της Βορείου Ευρώπης (π.χ. Νορβηγία, Σουηδία, Φινλανδία) θα αποκρινόταν γρηγορότερα σε μια μείωση του εξωτερικού φορτίου φωσφόρου, λόγω των χαμηλών συγκεντρώσεων που παρατηρούνται. Αντιθέτως, οι χώρες με πληθώρα υδάτινων μαζών που παρουσιάζουν υψηλές συγκεντρώσεις φωσφόρου (π.χ. Βουλγαρία, Ολλανδία, Ηνωμένο Βασίλειο κ.λπ.) αναμένεται να ανταποκριθούν αργά σε ενδεχόμενη μείωση των φορτίων. Εντούτοις, δεν πρέπει να εξάγονται γενικά συμπεράσματα χωρίς πρώτα να διερευνηθούν λεπτομερώς τα χαρακτηριστικά του κάθε υδάτινου σώματος και της λεκάνης απορροής του, συμπεριλαμβανομένων το ιστορικό των στοιχείων της επιβάρυνσης, τα ποσοστά ανανέωσης, τα χαρακτηριστικά των ιζημάτων, τη μορφολογία, την παρούσα και προηγούμενη χρήση του εδάφους της λεκάνη. 27

Υδατικοί Πόροι -Ρύπανση

Υδατικοί Πόροι -Ρύπανση Υδατικοί Πόροι -Ρύπανση Γήινη επιφάνεια Κατανομή υδάτων Υδάτινο στοιχείο 71% Ωκεανοί αλμυρό νερό 97% Γλυκό νερό 3% Εκμεταλλεύσιμο νερό 0,01% Γλυκό νερό 3% Παγόβουνα Υπόγεια ύδατα 2,99% Εκμεταλλεύσιμο νερό

Διαβάστε περισσότερα

Πρόλογος Το περιβάλλον Περιβάλλον και οικολογική ισορροπία Η ροή της ενέργειας στο περιβάλλον... 20

Πρόλογος Το περιβάλλον Περιβάλλον και οικολογική ισορροπία Η ροή της ενέργειας στο περιβάλλον... 20 Πίνακας περιεχομένων Πρόλογος... 7 1. Το περιβάλλον... 19 1.1 Περιβάλλον και οικολογική ισορροπία... 19 1.2 Η ροή της ενέργειας στο περιβάλλον... 20 2. Οι μικροοργανισμοί... 22 2.1 Γενικά... 22 2.2 Ταξινόμηση

Διαβάστε περισσότερα

Οδηγία Πλαίσιο για τα νερά 2000/60/ΕΕ και ευτροφισμός

Οδηγία Πλαίσιο για τα νερά 2000/60/ΕΕ και ευτροφισμός Οδηγία Πλαίσιο για τα νερά 2000/60/ΕΕ και ευτροφισμός Η Οδηγία Πλαίσιο αντιμετωπίζει το φαινόμενο του ευτροφισμού ως μία επιμέρους ένδειξη της οικολογικής κατάστασης των επιφανειακών υδάτων, αναγνωρίζει

Διαβάστε περισσότερα

Ποιοτικά Χαρακτηριστικά Λυµάτων

Ποιοτικά Χαρακτηριστικά Λυµάτων Ποιοτικά Χαρακτηριστικά Λυµάτων µπορούν να καταταχθούν σε τρεις κατηγορίες: Φυσικά Χηµικά Βιολογικά. Πολλές από τις παραµέτρους που ανήκουν στις κατηγορίες αυτές αλληλεξαρτώνται π.χ. η θερµοκρασία που

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ STEM: ΒΙΟΛΟΓΙΑ, ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΥ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ STEM: ΒΙΟΛΟΓΙΑ, ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΥ 1 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ STEM: ΒΙΟΛΟΓΙΑ, ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΥ Ελένη Κάτανα & Κατερίνα Σάλτα STEM Φυσικές Επιστήμες Τεχνολογία Εκπαίδευση STEM Science (Φυσικές Επιστήμες) Technology

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΡΙΑ ΜΕΤΑΛΛΑ ΚΑΙ ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ (Λύσεις και αντιμετώπιση της ρύπανσης από βαριά μέταλλα) ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ σ.

ΒΑΡΙΑ ΜΕΤΑΛΛΑ ΚΑΙ ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ (Λύσεις και αντιμετώπιση της ρύπανσης από βαριά μέταλλα) ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ σ. ΒΑΡΙΑ ΜΕΤΑΛΛΑ ΚΑΙ ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ (Λύσεις και αντιμετώπιση της ρύπανσης από βαριά μέταλλα) ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ σ. 2 ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΒΑΡΕΩΝ ΜΕΤΑΛΛΩΝ.σ.3 Η ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΑΠΟ ΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΘΕΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΚΑΙ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΔΙΑΘΕΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΚΑΙ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΔΙΑΘΕΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΚΑΙ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Ενότητα 9: Υγρά αστικά απόβλητα Διάθεση λυμάτων στο έδαφος (φυσικά συστήματα επεξεργασίας) (Μέρος 1 ο ) Ζαγγανά Ελένη Σχολή : Θετικών Επιστημών

Διαβάστε περισσότερα

Όσα υγρά απόβλητα μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν, πρέπει να υποστούν

Όσα υγρά απόβλητα μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν, πρέπει να υποστούν 7. Επαναχρησιμοποίηση νερού στο δήμο μας! Όσα υγρά απόβλητα μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν, πρέπει να υποστούν επεξεργασία πριν την επανάχρησή τους. Ο βαθμός επεξεργασίας εξαρτάται από την χρήση για την

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ 2013-14

ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ 2013-14 ΘΕΜΑΤΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ Μπορεί να λειτουργήσει ένα οικοσύστημα α) με παραγωγούς και καταναλωτές; β) με παραγωγούς και αποικοδομητές; γ)με καταναλωτές και αποικοδομητές; Η διατήρηση των οικοσυστημάτων προϋποθέτει

Διαβάστε περισσότερα

Προσδιορισμός φυσικοχημικών παραμέτρων υγρών αποβλήτων και υδάτων

Προσδιορισμός φυσικοχημικών παραμέτρων υγρών αποβλήτων και υδάτων Προσδιορισμός φυσικοχημικών παραμέτρων υγρών αποβλήτων και υδάτων (DO - BOD - COD - TOC) Χ. Βασιλάτος Οργανική ύλη Αποξυγόνωση επιφανειακών και υπογείων υδάτων Οι οργανικές ύλες αποτελούν πολύ σοβαρό ρύπο,

Διαβάστε περισσότερα

Ορισμός το. φλψ Στάδια επεξεργασίας λυμάτων ΘΕΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΩ ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ?

Ορισμός το. φλψ Στάδια επεξεργασίας λυμάτων ΘΕΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΩ ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ? ΘΕΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΩ ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ? Ο βιολογικος καθαρισμος αφορα την επεξεργασια λυματων, δηλαδη τη διαδικασια μεσω της οποιας διαχωριζονται οι μολυσματικες ουσιες από

Διαβάστε περισσότερα

Διάλεξη 5. Δευτεροβάθμια ή Βιολογική Επεξεργασία Υγρών Αποβλήτων - Συστήματα Βιολογικών Κροκύδων - Σύστημα Ενεργοποιημένης Λάσπης

Διάλεξη 5. Δευτεροβάθμια ή Βιολογική Επεξεργασία Υγρών Αποβλήτων - Συστήματα Βιολογικών Κροκύδων - Σύστημα Ενεργοποιημένης Λάσπης Διάλεξη 5 Δευτεροβάθμια ή Βιολογική Επεξεργασία Υγρών Αποβλήτων - Συστήματα Βιολογικών Κροκύδων - Σύστημα Ενεργοποιημένης Λάσπης Στάδια Επεξεργασίας Υγρών Αποβλήτων Πρωτοβάθμια ή Μηχανική Επεξεργασία Δευτεροβάθμια

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ ΦΩΣΦΟΡΟΥ από υγρά βιομηχανικά απόβλητα

ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ ΦΩΣΦΟΡΟΥ από υγρά βιομηχανικά απόβλητα ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ ΦΩΣΦΟΡΟΥ από υγρά βιομηχανικά απόβλητα Βλυσίδης Απόστολος Καθηγητής ΕΜΠ Άδεια Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες,

Διαβάστε περισσότερα

Επίκουρος Καθηγητής Π. Μελίδης

Επίκουρος Καθηγητής Π. Μελίδης Χαρακτηριστικά υγρών αποβλήτων Επίκουρος Καθηγητής Π. Μελίδης Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος Εργαστήριο Διαχείρισης και Τεχνολογίας Υγρών Αποβλήτων Τα υγρά απόβλητα μπορεί να προέλθουν από : Ανθρώπινα απόβλητα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΦΩΣΦΟΡΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΣΤΡΑΓΓΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΦΥΔΑΤΩΣΗΣ ΙΛΥΟΣ ΜΕΣΩ ΚΑΤΑΚΡΗΜΝΙΣΗΣ ΣΤΡΟΥΒΙΤΗ

ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΦΩΣΦΟΡΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΣΤΡΑΓΓΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΦΥΔΑΤΩΣΗΣ ΙΛΥΟΣ ΜΕΣΩ ΚΑΤΑΚΡΗΜΝΙΣΗΣ ΣΤΡΟΥΒΙΤΗ ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΦΩΣΦΟΡΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΣΤΡΑΓΓΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΦΥΔΑΤΩΣΗΣ ΙΛΥΟΣ ΜΕΣΩ ΚΑΤΑΚΡΗΜΝΙΣΗΣ ΣΤΡΟΥΒΙΤΗ Αλίκη Κόκκα και Ευάγγελος Διαμαντόπουλος Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος Πολυτεχνείο Κρήτης PhoReSe: Ανάκτηση Φωσφόρου

Διαβάστε περισσότερα

Ποιοτική ανάλυση ιόντων 1 ο Πείραμα

Ποιοτική ανάλυση ιόντων 1 ο Πείραμα Εισαγωγή Ποιοτική ανάλυση ιόντων 1 ο Πείραμα Η ρύπανση του υδροφόρου ορίζοντα και των εδαφών από βιομηχανικά απόβλητα είναι ένα από τα καίρια περιβαλλοντικά προβλήματα της εποχής μας. Ειδικά η απόρριψη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΑΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. ιαχείριση Αποβλήτων

ΕΚΑΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. ιαχείριση Αποβλήτων ΕΚΤΟ ΚΕΦΛΙΟ ιαχείριση ποβλήτων ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Ερωτήσεις της µορφής σωστό-λάθος Σηµειώστε αν είναι σωστή ή λάθος καθεµιά από τις παρακάτω προτάσεις περιβάλλοντας µε ένα κύκλο το αντίστοιχο γράµµα.

Διαβάστε περισσότερα

Πηγή: ΑΠΟΛΥΜΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΟΣΙΜΟΥ ΝΕΡΟΥ : ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΧΛΩΡΙΟΥ, ΘΕΟΔΩΡΑΤΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ, ΜΥΤΙΛΗΝΗ 2005

Πηγή: ΑΠΟΛΥΜΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΟΣΙΜΟΥ ΝΕΡΟΥ : ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΧΛΩΡΙΟΥ, ΘΕΟΔΩΡΑΤΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ, ΜΥΤΙΛΗΝΗ 2005 Πηγή: ΑΠΟΛΥΜΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΟΣΙΜΟΥ ΝΕΡΟΥ : ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΧΛΩΡΙΟΥ, ΘΕΟΔΩΡΑΤΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ, ΜΥΤΙΛΗΝΗ 2005 ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΟΞΕΙΔΩΣΗΣ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι προχωρημένες τεχνικές

Διαβάστε περισσότερα

Χαρακτηρισμός των στερεών ιζημάτων ανάκτησης φωσφόρου Μελέτη βιοδιαθεσιμότητας του παραγόμενου προϊόντος

Χαρακτηρισμός των στερεών ιζημάτων ανάκτησης φωσφόρου Μελέτη βιοδιαθεσιμότητας του παραγόμενου προϊόντος ΠΡΑΞΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΕΜΒΕΛΕΙΑΣ «Πρόγραμμα Ανάπτυξης Βιομηχανικής Έρευνας και Τεχνολογίας (ΠΑΒΕΤ) 2013» Δευτέρα 25 Μαΐου, 2015 Ημερίδα - Κ.Ε.Δ.Ε.Α. Θεσσαλονίκη Χαρακτηρισμός των στερεών ιζημάτων ανάκτησης φωσφόρου

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΕΔΑΦΩΝ

ΧΗΜΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΕΔΑΦΩΝ Εδαφικά κολλοειδή Ανόργανα ορυκτά (άργιλος) ή οργανική ουσία (χούμος) με διάμετρο μικρότερη από 0,001 mm ή 1μ ανήκουν στα κολλοειδή. Ηάργιλος(

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία στο μάθημα: ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥΣ. Θέμα: ΕΥΤΡΟΦΙΣΜΟΣ

Εργασία στο μάθημα: ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥΣ. Θέμα: ΕΥΤΡΟΦΙΣΜΟΣ ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Εργασία στο μάθημα: ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥΣ Θέμα: ΕΥΤΡΟΦΙΣΜΟΣ 1 Ονομ/μο φοιτήτριας: Κουκουλιάντα Στυλιανή Αριθμός μητρώου: 7533 Υπεύθυνος καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

ΥΔΑΤΙΝΗ ΡΥΠΑΝΣΗ ΥΔΑΤΙΝΗ ΡΥΠΑΝΣΗ-ΟΡΙΣΜΟΣ

ΥΔΑΤΙΝΗ ΡΥΠΑΝΣΗ ΥΔΑΤΙΝΗ ΡΥΠΑΝΣΗ-ΟΡΙΣΜΟΣ Τι είναι ρύπανση: Ρύπανση μπορεί να θεωρηθεί η δυσμενής μεταβολή των φυσικοχημικών ή βιολογικών συνθηκών ενός συγκεκριμένου περιβάλλοντος ή/και η βραχυπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη βλάβη στην ευζωία, την ποιότητα

Διαβάστε περισσότερα

Θρεπτικά συστατικά στο θαλάσσιο οικοσύστημα 51. Πηγή: Raven, Berg & Johnson, 1993, σ.486.

Θρεπτικά συστατικά στο θαλάσσιο οικοσύστημα 51. Πηγή: Raven, Berg & Johnson, 1993, σ.486. Θρεπτικά συστατικά στο θαλάσσιο οικοσύστημα 51 Πηγή: Raven, Berg & Johnson, 1993, σ.486. Εικόνα 2. Σχηματική αναπαράσταση της δομής και λειτουργίας εγκατάστασης δευτερογενούς επεξεργασίας λυμάτων. 3. Όμως

Διαβάστε περισσότερα

Τα βασικά της διεργασίας της

Τα βασικά της διεργασίας της Τα βασικά της διεργασίας της ενεργού ιλύος Επίκουρος Καθηγητής Π. Μελίδης Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος Εργαστήριο Διαχείρισης και Τεχνολογίας Υγρών Αποβλήτων 1 Γιατί είναι απαραίτητη η επεξεργασία Για

Διαβάστε περισσότερα

Ρύπανση Νερού. Η ρύπανση μπορεί να είναι : χημική με την εισαγωγή επικίνδυνων τοξικών ουσιών ενεργειακή, βιολογική κτλ.

Ρύπανση Νερού. Η ρύπανση μπορεί να είναι : χημική με την εισαγωγή επικίνδυνων τοξικών ουσιών ενεργειακή, βιολογική κτλ. Ρύπανση Νερού Ρύπανση του νερού είναι οποιαδήποτε ανεπιθύμητη αλλαγή στα φυσικά, χημικά και βιολογικά χαρακτηριστικά του νερού, η οποία είναι ή μπορεί να γίνει,ζημιογόνος για τον άνθρωπο και τους υπόλοιπους

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗ. Λεοτσινίδης Μιχάλης Καθηγητής Υγιεινής

ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗ. Λεοτσινίδης Μιχάλης Καθηγητής Υγιεινής ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗ Λεοτσινίδης Μιχάλης Καθηγητής Υγιεινής ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗ Το σύστημα που απομακρύνει τα ακάθαρτα νερά από το περιβάλλον που ζει και εργάζεται ο άνθρωπος και τα διαθέτει τελικά, με τρόπο υγιεινό και

Διαβάστε περισσότερα

ΗΜΕΡΙΔΑ ELQA. Καθαρισμός ύδατος από βαρέα μέταλλα με καινοτόμα τεχνολογία. Ερευνητικό εργαστήριο Food InnovaLab 1

ΗΜΕΡΙΔΑ ELQA. Καθαρισμός ύδατος από βαρέα μέταλλα με καινοτόμα τεχνολογία. Ερευνητικό εργαστήριο Food InnovaLab 1 Καθαρισμός ύδατος από βαρέα μέταλλα με καινοτόμα τεχνολογία Σταύρος Λαλάς*, Βασίλειος Αθανασιάδης και Όλγα Γκορτζή Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων Τ.Ε.Ι. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Ερευνητικό εργαστήριο Food InnovaLab 1 Βαρέα

Διαβάστε περισσότερα

Ανάκτηση φωσφόρου από επεξεργασμένα αστικά λύματα Αξιολόγηση εναλλακτικών διεργασιών

Ανάκτηση φωσφόρου από επεξεργασμένα αστικά λύματα Αξιολόγηση εναλλακτικών διεργασιών Ανάκτηση φωσφόρου από επεξεργασμένα αστικά λύματα Αξιολόγηση εναλλακτικών διεργασιών 1525-ΒΕΤ-2013 PhoReSΕ: Ανάκτηση φωσφόρου από τη δευτεροβάθμια εκροή εγκαταστάσεων επεξεργασίας αστικών λυμάτων ΠΡΑΞΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ Βιογεωχημικός κύκλος

ΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ Βιογεωχημικός κύκλος ΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ Βιογεωχημικός κύκλος ενός στοιχείου είναι, η επαναλαμβανόμενη κυκλική πορεία του στοιχείου στο οικοσύστημα. Οι βιογεωχημικοί κύκλοι, πραγματοποιούνται με την βοήθεια, βιολογικών, γεωλογικών

Διαβάστε περισσότερα

Διαταραχές των βιογεωχημικών κύκλων των στοιχείων από την απελευθέρωση χημικών ουσιών στο περιβάλλον

Διαταραχές των βιογεωχημικών κύκλων των στοιχείων από την απελευθέρωση χημικών ουσιών στο περιβάλλον Διαταραχές των βιογεωχημικών κύκλων των στοιχείων από την απελευθέρωση χημικών ουσιών στο περιβάλλον Διεύθυνση Ενεργειακών, Βιομηχανικών και Χημικών Προϊόντων ΓΧΚ Δρ. Χ. Νακοπούλου Βιογεωχημικοί κύκλοι

Διαβάστε περισσότερα

που χάνεται κατά την καλλιέργεια και του Ν στην ατμόσφαιρα συνεισφέρει στο φαινόμενο του θερμοκηπίου,, στην τρύπα του όζοντος και στην όξινη βροχή.

που χάνεται κατά την καλλιέργεια και του Ν στην ατμόσφαιρα συνεισφέρει στο φαινόμενο του θερμοκηπίου,, στην τρύπα του όζοντος και στην όξινη βροχή. Επίδραση του ανθρώπου Γεωργία και επίδραση στον κύκλο του Ν Το Ν είναι το κύριο θρεπτικό που χάνεται κατά την καλλιέργεια και απελευθερώνεται ως οξείδια του Ν στην ατμόσφαιρα συνεισφέρει στο φαινόμενο

Διαβάστε περισσότερα

2.4 Ρύπανση του νερού

2.4 Ρύπανση του νερού 1 Η θεωρία του μαθήματος με ερωτήσεις 2.4 Ρύπανση του νερού 4-1. Ποια ονομάζονται λύματα; Έτσι ονομάζονται τα υγρά απόβλητα από τις κατοικίες, τις βιομηχανίες, τις βιοτεχνίες και τους αγρούς. 4-2. Ποιοι

Διαβάστε περισσότερα

Ανακύκλωση & διατήρηση Θρεπτικών

Ανακύκλωση & διατήρηση Θρεπτικών Ανακύκλωση & διατήρηση Θρεπτικών 30-12-2014 EVA PAPASTERGIADOU Ανακύκλωση των Θρεπτικών είναι η χρησιμοποίηση, ο μετασχηματισμός, η διακίνηση & η επαναχρησιμοποίηση των θρεπτικών στοιχείων στα οικοσυστήματα

Διαβάστε περισσότερα

Επίσηµη Εφηµερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Επίσηµη Εφηµερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης L 73/188 ΑΠΟΦΑΣΗ (ΕΕ) 2019/418 ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 13ης Μαρτίου 2019 για την τροποποίηση των αποφάσεων (ΕΕ) 2017/1214, (ΕΕ) 2017/1215, (ΕΕ) 2017/1216, (ΕΕ) 2017/1217, (ΕΕ) 2017/1218 και (ΕΕ) 2017/1219 [κοινοποιηθείσα

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. Κύκλοι Βαρέων Μετάλλων. Βαρέα Μέταλλα στα Παράκτια Συστήματα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. Κύκλοι Βαρέων Μετάλλων. Βαρέα Μέταλλα στα Παράκτια Συστήματα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Κύκλοι Βαρέων Μετάλλων Βαρέα Μέταλλα στα Παράκτια Συστήματα Ο όρος βαρέα μέταλλα (heavy metals, trace metals, toxic metals, trace elements) χρησιμοποιείται συχνά για να περιγράψει τη παρουσία

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση Αποβλήτων

Διαχείριση Αποβλήτων ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Διαχείριση Αποβλήτων Ενότητα 11 : Βιομηχανικά Στερεά και Υγρά Απόβλητα Δρ. Σταυρούλα Τσιτσιφλή Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης Άδειες Χρήσης Το

Διαβάστε περισσότερα

Συνολικός Προϋπολογισμός: Χρηματοδότηση Ευρωπαϊκής Ένωσης: Ελλάδα Ισπανία. Ιταλία

Συνολικός Προϋπολογισμός: Χρηματοδότηση Ευρωπαϊκής Ένωσης: Ελλάδα Ισπανία. Ιταλία 2009 2012 Συνολικός Προϋπολογισμός: 1.664.986 Χρηματοδότηση Ευρωπαϊκής Ένωσης: 802.936 Ελλάδα Ισπανία Ιταλία Η παρουσίαση Η κατάσταση στην Ελλάδα Τι κάνουν στην Ισπανία Τι κάνουν στην Ιταλία Τι θα μπορούσαμε

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΕΩΝ ΒΑΡΕΩΝ ΜΕΤΑΛΛΩΝ ΚΑΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΤΟΥ ΧΡΩΜΙΟΥ ΣΤΟΝ ΚΟΛΠΟ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ

ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΕΩΝ ΒΑΡΕΩΝ ΜΕΤΑΛΛΩΝ ΚΑΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΤΟΥ ΧΡΩΜΙΟΥ ΣΤΟΝ ΚΟΛΠΟ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ Φόρουμ Επίκαιρων Θεμάτων Δημόσιας Υγείας «Χρώμιο και Περιβάλλον- Απειλή & Αντιμετώπιση» Αθήνα Μάρτιος 2013 ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΕΩΝ ΒΑΡΕΩΝ ΜΕΤΑΛΛΩΝ ΚΑΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΤΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή Ιστορική Αναδρομή Μεθοδολογικό Πλαίσιο Προϋποθέσεις εφαρμογής Στόχοι Πρότυπα Αξιολόγησης Κύκλου Ζωής Στάδια

Εισαγωγή Ιστορική Αναδρομή Μεθοδολογικό Πλαίσιο Προϋποθέσεις εφαρμογής Στόχοι Πρότυπα Αξιολόγησης Κύκλου Ζωής Στάδια Εισαγωγή Ιστορική Αναδρομή Μεθοδολογικό Πλαίσιο Προϋποθέσεις εφαρμογής Στόχοι Πρότυπα Αξιολόγησης Κύκλου Ζωής Στάδια Εισαγωγή Ιστορική Αναδρομή Σημασία στην ανάλυση ολόκληρου του κύκλου ζωής ενός προϊόντος

Διαβάστε περισσότερα

Φοιτητες: Σαμακός Φώτιος Παναγιώτης 7442 Ζάπρης Αδαμάντης 7458

Φοιτητες: Σαμακός Φώτιος Παναγιώτης 7442 Ζάπρης Αδαμάντης 7458 Φοιτητες: Σαμακός Φώτιος Παναγιώτης 7442 Ζάπρης Αδαμάντης 7458 1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ 2.ΣΤΟΙΧΕΙΑΡΥΠΑΝΣΗΣ 2.1 ΠΑΘΟΦΟΝΟΙ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ 2.1.1 ΒΑΚΤΗΡΙΑ 2.1.2 ΙΟΙ 2.1.3 ΠΡΩΤΟΖΩΑ 2.2 ΑΝΟΡΓΑΝΕΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΚΕΣ ΔΙΑΛΥΤΕΣ ΣΤΟ

Διαβάστε περισσότερα

Πιο ενεργά συστατικά κολλοειδή κλασματα Διάμετρο μικρότερη από 0,001 mm ή 1μ ανήκουν στα κολλοειδή.

Πιο ενεργά συστατικά κολλοειδή κλασματα Διάμετρο μικρότερη από 0,001 mm ή 1μ ανήκουν στα κολλοειδή. Δρ. Γεώργιος Ζαΐμης Πιο ενεργά συστατικά κολλοειδή κλασματα Διάμετρο μικρότερη από 0,001 mm ή 1μ ανήκουν στα κολλοειδή. Ανόργανα ορυκτά (άργιλος) οργανική ουσία (χούμος) Η άργιλος (< 2μ) των εδαφών, διαμέτρου

Διαβάστε περισσότερα

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης L 69/7

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης L 69/7 16.3.2011 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης L 69/7 ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΕ) αριθ. 253/2011 ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 15ης Μαρτίου 2011 περί τροποποίησης του παραρτήματος XIII του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1907/2006 του

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτικά μέσα και υλικά: φύλλο εργασίας, μολύβια, Η/Υ για πρόσβαση στο διαδίκτυο.

Διδακτικά μέσα και υλικά: φύλλο εργασίας, μολύβια, Η/Υ για πρόσβαση στο διαδίκτυο. Αντικείμενο: Ευτροφισμός Τάξη: Γ Λυκείου Διάρκεια: 90 Διδακτικά μέσα και υλικά: φύλλο εργασίας, μολύβια, Η/Υ για πρόσβαση στο διαδίκτυο. Σκοπός: Η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των μαθητών σε σχέση με

Διαβάστε περισσότερα

ΥΔΡΟΧΗΜΕΙΑ. Ενότητα 2: Εισαγωγή στην Υδρο-γεωχημεία Υδατική Χημεία Ζαγγανά Ελένη Σχολή : Θετικών Επιστημών Τμήμα : Γεωλογίας

ΥΔΡΟΧΗΜΕΙΑ. Ενότητα 2: Εισαγωγή στην Υδρο-γεωχημεία Υδατική Χημεία Ζαγγανά Ελένη Σχολή : Θετικών Επιστημών Τμήμα : Γεωλογίας ΥΔΡΟΧΗΜΕΙΑ Ενότητα 2: Εισαγωγή στην Υδρο-γεωχημεία Υδατική Χημεία Ζαγγανά Ελένη Σχολή : Θετικών Επιστημών Τμήμα : Γεωλογίας Σκοποί ενότητας Εισαγωγή στην Υδροχημεία, Κατανόηση της έννοιας Υδρο-γεωχημεία.

Διαβάστε περισσότερα

«το νερό δεν αποτελεί ένα απλό εμπορικό προϊόν όπως οποιοδήποτε άλλο, αλλά, είναι μια κληρονομιά που πρέπει να προστατευθεί...»

«το νερό δεν αποτελεί ένα απλό εμπορικό προϊόν όπως οποιοδήποτε άλλο, αλλά, είναι μια κληρονομιά που πρέπει να προστατευθεί...» Οικολογία Υδάτινων Οικοσυστημάτων ιερεύνηση των σχέσεων της οικολογικής ποιότητας των υδάτων και των υδρόβιων οργανισμών ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΔΗΓΙΑ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΑ ΝΕΡΑ Οδηγία 2000/60 τουευρωπαϊκούκοινοβουλίουτης23ης

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 3 ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ

Κεφάλαιο 3 ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Κεφάλαιο 3 ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ 3.1 Ενέργεια και οργανισμοί Όλοι οι οργανισμοί, εκτός από αυτούς από αυτούς που έχουν την ικανότητα να φωτοσυνθέτουν, εξασφαλίζουν ενέργεια διασπώντας τις θρεπτικές ουσιές που περιέχονται

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ. Το σύνολο των μετασχηματισμών βιολογικής ή χημικής φύσης που λαμβάνουν χώρα κατά την ανακύκλωση ορισμένων στοιχείων

ΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ. Το σύνολο των μετασχηματισμών βιολογικής ή χημικής φύσης που λαμβάνουν χώρα κατά την ανακύκλωση ορισμένων στοιχείων ΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ Το σύνολο των μετασχηματισμών βιολογικής ή χημικής φύσης που λαμβάνουν χώρα κατά την ανακύκλωση ορισμένων στοιχείων Επιβίωση οργανισμών Ύλη o Η ύλη που υπάρχει διαθέσιμη στη βιόσφαιρα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ Κ Kάνιγγος ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΟΛΛΙΝΤΖΑ 10, (5ος όροφ. Τηλ: 210-3300296-7. www.kollintzas.gr OΙΚΟΛΟΓΙΑ 1. Όσο το ποσό της ενέργειας: α) μειώνεται προς τα ανώτερα

Διαβάστε περισσότερα

Υγειονομικά προϊόντα Stalosan

Υγειονομικά προϊόντα Stalosan Υγειονομικά προϊόντα Stalosan Τρία προϊόντα με αυξανόμενη αποτελεσματικότητα STALOSAN DRY Η απορρόφηση υγρασίας/αφύγρανση είναι η κύρια δράση του Stalosan Dry. Με την απορρόφηση υγρασίας οι μικροοργανισμοί

Διαβάστε περισσότερα

ΓΙΝΟΜΕΝΟ ΙΑΛΥΤΟΤΗΤΑΣ (2) ΕΡΗ ΜΠΙΖΑΝΗ 4 ΟΣ ΟΡΟΦΟΣ, ΓΡΑΦΕΙΟ

ΓΙΝΟΜΕΝΟ ΙΑΛΥΤΟΤΗΤΑΣ (2) ΕΡΗ ΜΠΙΖΑΝΗ 4 ΟΣ ΟΡΟΦΟΣ, ΓΡΑΦΕΙΟ ΓΙΝΟΜΕΝΟ ΙΑΛΥΤΟΤΗΤΑΣ (2) ΕΡΗ ΜΠΙΖΑΝΗ 4 ΟΣ ΟΡΟΦΟΣ, ΓΡΑΦΕΙΟ 2 eribizani@chem.uoa.gr 2107274573 1 ΙΑΛΥΤΟΤΗΤΑΣ (1) Επίδραση κοινού ιόντος Εάν σε κορεσµένο διάλυµα δυσδιάλυτου ηλεκτρολύτη (π.χ. AgCl) προστεθεί

Διαβάστε περισσότερα

Η ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΤΩΝ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΑ ΠΛΥΝΤΗΡΙΑ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ

Η ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΤΩΝ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΑ ΠΛΥΝΤΗΡΙΑ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ Η ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΤΩΝ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΑ ΠΛΥΝΤΗΡΙΑ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ Α.. ΠΑΤΡΩΝΑΣ AQUACHEM ΕΠΕ, Αµαζόνων 1, Καλαµαριά 55133, E-mail: info@aquachem.gr ΜΟΝΑ ΕΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΜΙΚΡΗΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ Το νερό

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΕΙΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ: 1.2

ΧΗΜΕΙΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ: 1.2 ΕΝΟΤΗΤΑ: 1.2 Η ύλη συναντάται σε τρεις φυσικές καταστάσεις: Στερεή: έχει καθορισμένη μάζα, σχήμα και όγκο. Υγρή: έχει καθορισμένη μάζα και όγκο, ενώ σχήμα κάθε φορά παίρνει το σχήμα του δοχείου που το

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι άμεση ρύπανση?

Τι είναι άμεση ρύπανση? ΡΥΠΑΝΣΗ ΝΕΡΟΥ Τι είναι ρύπανση; Ρύπανση μπορεί να θεωρηθεί η δυσμενής μεταβολή των φυσικοχημικών ή βιολογικών συνθηκών ενός συγκεκριμένου περιβάλλοντος ή/και η βραχυπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη βλάβη στην

Διαβάστε περισσότερα

Για την αντιμετώπιση του προβλήματος της διάθεσης των παραπάνω αποβλήτων, τα Ελληνικά τυροκομεία ως επί το πλείστον:

Για την αντιμετώπιση του προβλήματος της διάθεσης των παραπάνω αποβλήτων, τα Ελληνικά τυροκομεία ως επί το πλείστον: Ο κλάδος της τυροκόμησης είναι παραδοσιακά ο κλάδος με τη μικρότερη απόδοση προϊόντων σε σχέση με την πρώτη ύλη. Για κάθε τόνο γάλακτος παράγονται περίπου 350 κιλά προϊόντος και περίπου 2,6 τόνοι απόβλητα

Διαβάστε περισσότερα

1η Διάλεξη ΚΟΛΛΟΕΙΔΕΣ ΣΥΜΠΛΟΚΟ ΕΔΑΦΟΥΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ ΚΑΤΙΟΝΤΩΝ ΤΕΙ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

1η Διάλεξη ΚΟΛΛΟΕΙΔΕΣ ΣΥΜΠΛΟΚΟ ΕΔΑΦΟΥΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ ΚΑΤΙΟΝΤΩΝ ΤΕΙ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 1η Διάλεξη ΚΟΛΛΟΕΙΔΕΣ ΣΥΜΠΛΟΚΟ ΕΔΑΦΟΥΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ ΚΑΤΙΟΝΤΩΝ Τροφοδότηση του εδαφικού διαλύματος Απορρόφηση Ρίζας Οργανική ουσία Ανταλλαγή κατιόντων Εδαφικό διάλυμα Μικροοργανισμοί εδάφους Προσρόφηση

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΙΚΗ ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ Σ' όλα τα επίπεδα και σ' όλα τα περιβάλλοντα, η χηµική αποσάθρωση εξαρτάται οπό την παρουσία νερού καθώς και των στερεών και αερίων

ΧΗΜΙΚΗ ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ Σ' όλα τα επίπεδα και σ' όλα τα περιβάλλοντα, η χηµική αποσάθρωση εξαρτάται οπό την παρουσία νερού καθώς και των στερεών και αερίων ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ Η αποσάθρωση ορίζεται σαν η διάσπαση και η εξαλλοίωση των υλικών κοντά στην επιφάνεια της Γης, µε τοσχηµατισµό προιόντων που είναι σχεδόν σε ισορροπία µε τηνατµόσφαιρα, την υδρόσφαιρα και τη

Διαβάστε περισσότερα

L 89/36 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης 25.3.2014

L 89/36 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης 25.3.2014 L 89/36 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης 25.3.2014 ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΕ) αριθ. 298/2014 ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 21ης Μαρτίου 2014 για την τροποποίηση του παραρτήματος II του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1333/2008

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ: ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΕΣ

ΜΑΘΗΜΑ: ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΜΑΘΗΜΑ: ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΕΣ Υποβοηθητική Άσκηση-Χρήση ημιαντιδράσεων (υποχρεωτική η υποβολή για όσους δεν επέλεξαν το μάθημα Βιοχημικές Διεργασίες στο υδάτινο Περιβάλλον)

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΚΛΟΙ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ. Η ύλη που υπάρχει διαθέσιμη στη βιόσφαιρα είναι περιορισμένη. Ενώσεις και στοιχεία όπως:

ΚΥΚΛΟΙ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ. Η ύλη που υπάρχει διαθέσιμη στη βιόσφαιρα είναι περιορισμένη. Ενώσεις και στοιχεία όπως: ΚΥΚΛΟΙ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ Η ύλη που υπάρχει διαθέσιμη στη βιόσφαιρα είναι περιορισμένη. Ενώσεις και στοιχεία όπως: Το νερό (Η 2 Ο) Το οξυγόνο (Ο 2 ) Ο άνθρακας (C) Το άζωτο (N 2 ) Το θείο (S) Οφώσφορος(P) κυκλοφορούν

Διαβάστε περισσότερα

BIO OXIMAT. Ολοκληρωμένο Σύστημα Καθαρισμού Υγρών Αποβλήτων Και Ανάκτησης Νερού Πλύσης Για Πλυντήρια Οχημάτων

BIO OXIMAT. Ολοκληρωμένο Σύστημα Καθαρισμού Υγρών Αποβλήτων Και Ανάκτησης Νερού Πλύσης Για Πλυντήρια Οχημάτων BIO OXIMAT Ολοκληρωμένο Σύστημα Καθαρισμού Υγρών Αποβλήτων Και Ανάκτησης Νερού Πλύσης Για Πλυντήρια Οχημάτων Περιγραφή συστήματος BIO OXIMAT Το σύστημα BIO OXIMAT KP του οίκου ENEKA ACTIVA είναι μια ολοκληρωμένη

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΩΝ ΟΞΕΙΔΩΤΙΚΩΝ ΔΙΕΡΓΑΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΤΟΞΙΚΩΝ 0ΥΣΙΩΝ ΣΕ ΥΔΑΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΑΛΕΞΡΙΑ Ε.

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΩΝ ΟΞΕΙΔΩΤΙΚΩΝ ΔΙΕΡΓΑΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΤΟΞΙΚΩΝ 0ΥΣΙΩΝ ΣΕ ΥΔΑΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΑΛΕΞΡΙΑ Ε. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΩΝ ΟΞΕΙΔΩΤΙΚΩΝ ΔΙΕΡΓΑΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΤΟΞΙΚΩΝ 0ΥΣΙΩΝ ΣΕ ΥΔΑΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΑΛΕΞΡΙΑ Ε. ΒΥΜΙΩΤΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Σκοπός της παρούσας διατριβής είναι η μελέτη

Διαβάστε περισσότερα

1. ΣΓΕ 11: Παραγωγή αλάτων Ni από μέταλλο Ni

1. ΣΓΕ 11: Παραγωγή αλάτων Ni από μέταλλο Ni 1. ΣΓΕ 11: Κύκλος ζωής Σύντομος ελεύθερος τίτλος Τελική χρήση ΜΧ μετάλλου νικελίου Παραγωγή αλάτων Ni προς χρήση στην παραγωγή καταλυτών Συστηματικός τίτλος βασισμένος στην περιγραφή χρήσης ΤΧ: TX 9: Παραγωγή

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΟΛΕΙΟ: ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ. ΧΡΟΝΟΣ: 2 ώρες ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:

ΣΧΟΛΕΙΟ: ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ. ΧΡΟΝΟΣ: 2 ώρες ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΣΧΟΛΕΙΟ: ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: 2014 2015 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ-ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ : ΧΡΟΝΟΣ: 2 ώρες ΤΑΞΗ: Α Ενιαίου Λυκείου ΩΡΑ ΕΝΑΡΞΗΣ:. ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:

Διαβάστε περισσότερα

Σήµερα οι εξελίξεις στην Επιστήµη και στην Τεχνολογία δίνουν τη

Σήµερα οι εξελίξεις στην Επιστήµη και στην Τεχνολογία δίνουν τη ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7ο: ΑΡΧΕΣ & ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Συνδυασµός ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ & ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ Προσφέρει τη δυνατότητα χρησιµοποίησης των ζωντανών οργανισµών για την παραγωγή χρήσιµων προϊόντων 1 Οι ζωντανοί οργανισµοί

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΕΞΑΣΘΕΝΗΣΗΣ ΡΥΠΩΝ ΣΤΑ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΙΖΗΜΑΤΑ. Ιωάννα Δαμικούκα ΠΕΡΙΛΗΨΗ

ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΕΞΑΣΘΕΝΗΣΗΣ ΡΥΠΩΝ ΣΤΑ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΙΖΗΜΑΤΑ. Ιωάννα Δαμικούκα ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΕΞΑΣΘΕΝΗΣΗΣ ΡΥΠΩΝ ΣΤΑ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΙΖΗΜΑΤΑ Ιωάννα Δαμικούκα ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η ρύπανση από βαρέα μέταλλα αποτελεί παγκόσμιο πρόβλημα λόγω των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΙΚΑ ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΕΦ. 2ο

ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΙΚΑ ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΕΦ. 2ο ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΙΚΑ ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΕΦ. 2ο ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΡΟΦΙΚΑ ΠΛΕΓΜΑΤΑ-ΑΛΥΣΙΔΕΣ-ΠΥΡΑΜΙΔΕΣ 1. Αντλώντας στοιχεία από το διπλανό τροφικό πλέγμα να βρεθούν τα εξής: α. Πόσες και ποιες τροφικές αλυσίδες δημιουργούνται;

Διαβάστε περισσότερα

(Ανακοινώσεις) ΕΠΙΤΡΟΠΗ

(Ανακοινώσεις) ΕΠΙΤΡΟΠΗ C 155/1 II (Ανακοινώσεις) ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΠΡΟΕΡΧΟΜΕΝΕΣ ΑΠΟ ΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τα αποτελέσματα της αξιολόγησης των κινδύνων και

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντική Μηχανική

Περιβαλλοντική Μηχανική Περιβαλλοντική Μηχανική Υπολογισμός Τίνος; Γιατί; Πώς; Επινόηση; Αντιγραφή; Τι είναι νέο; Τι είναι τώρα διαφορετικό; Τι είναι νέο; Τι γνωρίζουμε ήδη; 1 Διυλιστήριο πετρελαίου 2 Χημική βιομηχανία Μονάδα

Διαβάστε περισσότερα

Δασική Εδαφολογία. Χημικές ιδιότητες του εδάφους

Δασική Εδαφολογία. Χημικές ιδιότητες του εδάφους Δασική Εδαφολογία Χημικές ιδιότητες του εδάφους Χημικές ιδιότητες εδάφους Εδαφικά κολλοειδή Ηλεκτρικά φορτία των ανόργανων κολλοειδών Εναλλακτική ικανότητα του εδάφους Βαθμός κορεσμού με βάσεις Ανταλλαγή

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΟΡΓΑΝΟΙ ΡΥΠΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΚΥΡΙΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΕΔΑΦΟΣ

ΑΝΟΡΓΑΝΟΙ ΡΥΠΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΚΥΡΙΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΕΔΑΦΟΣ ΑΝΟΡΓΑΝΟΙ ΡΥΠΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΚΥΡΙΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΕΔΑΦΟΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 2γ-1 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΕΔΑΦΟΣ Μη ειδική προσρόφηση (ανταλλαγή ιόντων) Ειδική προσρόφηση

Διαβάστε περισσότερα

ιαχείριση α οβλήτων Γεωργικών Βιοµηχανιών

ιαχείριση α οβλήτων Γεωργικών Βιοµηχανιών ιαχείριση α οβλήτων Γεωργικών Βιοµηχανιών Έννοιες - Ορισµοί Ορισµοί Ρύ ανση: εισαγωγή στο περιβάλλον ουσιών που η ποσότητα,τα χαρακτηριστικά και η διάρκεια είναι πιθανό να προκαλέσουν βλάβη στον άνθρωπο,

Διαβάστε περισσότερα

Κροκίδωση - Συσσωµάτωση

Κροκίδωση - Συσσωµάτωση ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΝΕΡΟΥ ΚΑΙ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Αχαρνών 364 & Γλαράκι 10Β, Αθήνα, 11145 Τηλ: 211 1820 163-4-5 Φαξ: 211 1820 166 e-mail: enerchem@enerchem.gr web site: www.enerchem.gr Κροκίδωση - Συσσωµάτωση Πηγή:

Διαβάστε περισσότερα

Οργάνωση και λειτουργίες του οικοσυστήματος Ο ρόλος της ενέργειας. Κεφάλαιο 2.2

Οργάνωση και λειτουργίες του οικοσυστήματος Ο ρόλος της ενέργειας. Κεφάλαιο 2.2 Οργάνωση και λειτουργίες του οικοσυστήματος Ο ρόλος της ενέργειας Κεφάλαιο 2.2 Ο ρόλος της ενέργειας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2.2 Τροφικές σχέσεις και ροή ενέργειας Τροφικές Σχέσεις και Ροή Ενέργειας Κάθε οργανωμένο σύστημα,

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Επιστήμη του Μηχανικού Περιβάλλοντος Δ Ι Δ Α Σ Κ Ο Υ Σ Α Κ Ρ Ε Σ Τ Ο Υ Α Θ Η Ν Α Δ Ρ. Χ Η Μ Ι Κ Ο Σ Μ Η Χ Α Ν Ι Κ Ο Σ

Εισαγωγή στην Επιστήμη του Μηχανικού Περιβάλλοντος Δ Ι Δ Α Σ Κ Ο Υ Σ Α Κ Ρ Ε Σ Τ Ο Υ Α Θ Η Ν Α Δ Ρ. Χ Η Μ Ι Κ Ο Σ Μ Η Χ Α Ν Ι Κ Ο Σ Εισαγωγή στην Επιστήμη του Μηχανικού Περιβάλλοντος Δ Ι Δ Α Σ Κ Ο Υ Σ Α Κ Ρ Ε Σ Τ Ο Υ Α Θ Η Ν Α Δ Ρ. Χ Η Μ Ι Κ Ο Σ Μ Η Χ Α Ν Ι Κ Ο Σ Εισαγωγή στην Επιστήμη του Μηχανικού Περιβάλλοντος 1 ΜΑΘΗΜΑ 2 Ο & 3 O

Διαβάστε περισσότερα

Τίτλος Διάλεξης: Ο ρόλος του ανταγωνισμού των θρεπτικών στοιχείωνστηνανάπτυξηκαιτην. Χ. Λύκας

Τίτλος Διάλεξης: Ο ρόλος του ανταγωνισμού των θρεπτικών στοιχείωνστηνανάπτυξηκαιτην. Χ. Λύκας ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ» Μάθημα: «Επίδραση του αβιοτικού και βιοτικού περιβάλλοντος στην παραγωγή των φυτών» Τίτλος

Διαβάστε περισσότερα

Επιπτώσεις της διάθεσης απόβλητων ελαιοτριβείων στο έδαφος και στο περιβάλλον

Επιπτώσεις της διάθεσης απόβλητων ελαιοτριβείων στο έδαφος και στο περιβάλλον Επιπτώσεις της διάθεσης απόβλητων ελαιοτριβείων στο έδαφος και στο περιβάλλον Ευρωπαϊκό Έργο LIFE- Στρατηγικές για τη βελτίωση και προστασία tου εδάφους από τη διάθεση αποβλήτων ελαιοτριβείων στις Μεσογειακές

Διαβάστε περισσότερα

Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα

Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ - ΜΟΡΦΗ ΕΡΓΟΥ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ ΝΕΡΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Προέλευση Μορφή έργων Χρήση Επιφανειακό νερό Φράγματα (ταμιευτήρες) Λιμνοδεξαμενές (ομβροδεξαμενές) Κύρια για

Διαβάστε περισσότερα

Τα οφέλη χρήσης του Νιτρικού Καλίου έναντι του Χλωριούχου Καλίου και του Θειικού Καλίου

Τα οφέλη χρήσης του Νιτρικού Καλίου έναντι του Χλωριούχου Καλίου και του Θειικού Καλίου Τα οφέλη χρήσης του Νιτρικού Καλίου έναντι του Χλωριούχου Καλίου και του Θειικού Καλίου Τα οφέλη του καλίου, γενικά Προάγει την φωτοσύνθεση Επιταχύνει την μεταφορά των προϊόντων μεταβολισμού Ενισχύει την

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΒΑΡΕΩΝ ΜΕΤΑΛΛΩΝ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ ΤΟΥ ΜΟΛΥΒΔΟΥ, ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ. ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗΣ ΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΜΕΘΟΔΟ ΤΗΣ ΦΥΤΟΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ.

ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΒΑΡΕΩΝ ΜΕΤΑΛΛΩΝ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ ΤΟΥ ΜΟΛΥΒΔΟΥ, ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ. ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗΣ ΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΜΕΘΟΔΟ ΤΗΣ ΦΥΤΟΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ. ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΒΑΡΕΩΝ ΜΕΤΑΛΛΩΝ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ ΤΟΥ ΜΟΛΥΒΔΟΥ, ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ. ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗΣ ΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΜΕΘΟΔΟ ΤΗΣ ΦΥΤΟΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ. (ΜΗΔΙΚΗΣ). Σαχινίδης Συμεών ΟΝΟΜΑ ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΑ ΚΑΘΗΓΗΤΗ

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση 4η. Ανίχνευση χημικών της καθημερινής ζωής

Άσκηση 4η. Ανίχνευση χημικών της καθημερινής ζωής Άσκηση 4η Ανίχνευση χημικών της καθημερινής ζωής 2 Θεωρητικό μέρος Αναλυτική Χημεία ονομάζεται ο κλάδος της Χημείας που αναπτύσσει και εφαρμόζει μεθόδους, όργανα και στρατηγικές για να δώσει πληροφορίες

Διαβάστε περισσότερα

3. Βασικές αρχές-b Σύμπλοκα Κινητική αντιδράσεων μεταλλικών συμπλόκων Σύμπλοκα μεταλλικών ιόντων στα φυσικά ύδατα

3. Βασικές αρχές-b Σύμπλοκα Κινητική αντιδράσεων μεταλλικών συμπλόκων Σύμπλοκα μεταλλικών ιόντων στα φυσικά ύδατα . Βασικές αρχές-b Σύμπλοκα Κινητική αντιδράσεων μεταλλικών συμπλόκων Σύμπλοκα μεταλλικών ιόντων στα φυσικά ύδατα Αντιδράσεις σχηματισμού συμπλόκων και χηλικών ενώσεων Τα µεταλλικά ιόντα αντιδρούν µε δότες

Διαβάστε περισσότερα

Κροκίδωση Συσσωμάτωση Χημική κατακρήμνιση Πηγή: Μαρία Λοϊζίδου, ΕΜΠ, Αθήνα 2006

Κροκίδωση Συσσωμάτωση Χημική κατακρήμνιση Πηγή: Μαρία Λοϊζίδου, ΕΜΠ, Αθήνα 2006 Κροκίδωση Συσσωμάτωση Χημική κατακρήμνιση Πηγή: Μαρία Λοϊζίδου, ΕΜΠ, Αθήνα 2006 Η χημική κατακρήμνιση βασίζεται στη λειτουργία της συσσωμάτωσης και κροκίδωσης των κολλοειδών σωματιδίων που υπάρχουν αρχικά

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΧΗΜΕΙΑ / Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ: Θεοδοσία Τσαβλίδου, Μαρίνος Ιωάννου ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΧΗΜΕΙΑ / Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ: Θεοδοσία Τσαβλίδου, Μαρίνος Ιωάννου ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΧΗΜΕΙΑ / Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 26 04 2015 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ: Θεοδοσία Τσαβλίδου, Μαρίνος Ιωάννου ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1 1.1 Στον επόμενο πίνακα δίνονται τα σημεία τήξης και τα

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2( ΟΙ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΥΔΑΤΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ(

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2( ΟΙ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΥΔΑΤΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ( ΚΕΦΑΛΑΙΟ ( ΟΙ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΥΔΑΤΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ( Η Χημεία των φυσικών υδάτων ονομάστηκε από τους Werner Stumm (ET Zurich) και Jmes Morgn (CALTEC) ΥΔΑΤΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ. Οι δύο επιστήμονες έθεσαν για πρώτη φορά τις

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση και Τεχνολογίες Επεξεργασίας Αποβλήτων

Διαχείριση και Τεχνολογίες Επεξεργασίας Αποβλήτων Διαχείριση και Τεχνολογίες Επεξεργασίας Αποβλήτων Απόβλητα Ν. 1650/1986 Απόβλητο θεωρείται κάθε ποσότητα ουσιών, θορύβου, αντικειμένων ή άλλων μορφών ενέργειας σε οποιαδήποτε φυσική κατάσταση από τις οποίες

Διαβάστε περισσότερα

4 Μαρτίου Ελευσίνα

4 Μαρτίου Ελευσίνα Τεχνολογίες διαχείρισης θαλασσίων ιζημάτων Καθ. Κώστας Κομνίτσας Τμήμα Μηχ. Ορυκτών Πόρων Πολ. Κρήτης 4 Μαρτίου 2009 - Ελευσίνα Θαλάσσια ιζήματα Από βιομηχανικές εκπομπές (υγρά, στερεά, αέρια) Από αστικά

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα. Χημική Τεχνολογία

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα. Χημική Τεχνολογία ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα Χημική Τεχνολογία Ενότητα 8.1: Βιοχημικά Απαιτούμενο Οξυγόνο (Biochemical Oxygen Demand, BOD) Ευάγγελος Φουντουκίδης Τμήμα Μηχανολόγων

Διαβάστε περισσότερα

The fresher company. Andreas Thiel

The fresher company. Andreas Thiel 1 Επαγγελµατική φροντίδα ιµατισµού, φιλική προς το περιβάλλον Σεµινάριο για τα πλυντήρια του 2 Επαγγελµατική φροντίδα ιµατισµού, φιλική προς το περιβάλλον Σεµινάριο για τα πλυντήρια Μέρος 1ο: Σεµινάριο

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ ΧΗΜΕΙΑΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 2015-16

ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ ΧΗΜΕΙΑΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 2015-16 ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ ΧΗΜΕΙΑΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 205-6 ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ Οι μαθητές και οι μαθήτριες θα πρέπει να είναι σε θέση: ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΑΡΚΕΙΑΣ Διδ. περ. Σύνολο διδ.περ.. Η συμβολή της Χημείας στην εξέλιξη του πολιτισμού

Διαβάστε περισσότερα

E. Καµπουράκης. Τηλ.. 281 0 245851, Fax.. 281 0 245873 ekab@nagref-her.gr

E. Καµπουράκης. Τηλ.. 281 0 245851, Fax.. 281 0 245873 ekab@nagref-her.gr ΛίπανσηστηνΒιολογικήΓεωργία E. Καµπουράκης Εθνικό Ίδρυµα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ) Ταχ. Θυρ.. 2229, 71003 Ηράκλειο, Κρήτη Ελλάδα Τηλ.. 281 0 245851, Fax.. 281 0 245873 ekab@nagref-her.gr Λίπανσηστηνβιολογικήγεωργία

Διαβάστε περισσότερα

ΡΑΔΙΟΧΗΜΕΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ 1.1 ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΙΣΟΤΟΠΩΝ

ΡΑΔΙΟΧΗΜΕΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ 1.1 ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΙΣΟΤΟΠΩΝ ΡΑΔΙΟΧΗΜΕΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΙΣΟΤΟΠΩΝ Τμήμα Χημικών Μηχανικών ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ 1.1 ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ Ιωάννα Δ. Αναστασοπούλου Βασιλική

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 29.5.2015 COM(2015) 229 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Σύμφωνα με το άρθρο 16 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 648/2004 του Ευρωπαϊκού

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντικά Συστήματα Ενότητα 7: Οικοσυστήματα (I)

Περιβαλλοντικά Συστήματα Ενότητα 7: Οικοσυστήματα (I) Περιβαλλοντικά Συστήματα Ενότητα 7: Οικοσυστήματα (I) Χαραλαμπίδης Γεώργιος Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος και Μηχανικών Αντιρρύπανσης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

7. Βιοτεχνολογία. α) η διαθεσιμότητα θρεπτικών συστατικών στο θρεπτικό υλικό, β) το ph, γ) το Ο 2 και δ) η θερμοκρασία.

7. Βιοτεχνολογία. α) η διαθεσιμότητα θρεπτικών συστατικών στο θρεπτικό υλικό, β) το ph, γ) το Ο 2 και δ) η θερμοκρασία. 7. Βιοτεχνολογία Εισαγωγή Τι είναι η Βιοτεχνολογία; Η Βιοτεχνολογία αποτελεί συνδυασμό επιστήμης και τεχνολογίας. Ειδικότερα εφαρμόζει τις γνώσεις που έχουν αποκτηθεί για τις βιολογικές λειτουργίες των

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ. 1. Ποια από τις παρακάτω ενώσεις αποτελεί πρωτογενή ρύπο; α. το DDT β. το νιτρικό υπεροξυακετύλιο γ. το όζον δ.

ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ. 1. Ποια από τις παρακάτω ενώσεις αποτελεί πρωτογενή ρύπο; α. το DDT β. το νιτρικό υπεροξυακετύλιο γ. το όζον δ. 1 ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ 1. Ποια από τις παρακάτω ενώσεις αποτελεί πρωτογενή ρύπο; α. το DDT β. το νιτρικό υπεροξυακετύλιο γ. το όζον δ. το βενζοπυρένιο 2. Τα οξείδια του αζώτου: α. αντιδρούν με το οξυγόνο

Διαβάστε περισσότερα

) η οποία απελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα και ένα ποσοστό σε αμμωνιακά ιόντα (NH + ). Αυτή η διαδικασία

) η οποία απελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα και ένα ποσοστό σε αμμωνιακά ιόντα (NH + ). Αυτή η διαδικασία Ιδιότητες και αποτελέσματα UTEC 46 = Ο ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΟΣ ΤΥΠΟΣ ΓΙΑ ΥΨΗΛΕΣ ΑΠΟΔΟΣΕΙΣ Η Ουρία είναι ένα από τα πιο ευρέως διαδεδομένα αζωτούχα λιπάσματα, συνδυάζοντας τις υψηλές λιπαντικές μονάδες και την ευκολία

Διαβάστε περισσότερα

3. Όταν χλωριούχο νάτριο πυρωθεί στο λύχνο Bunsen, η φλόγα θα πάρει χρώμα: Α. Κόκκινο Β. Κίτρινο Γ. Μπλε Δ. Πράσινο Ε. Ιώδες

3. Όταν χλωριούχο νάτριο πυρωθεί στο λύχνο Bunsen, η φλόγα θα πάρει χρώμα: Α. Κόκκινο Β. Κίτρινο Γ. Μπλε Δ. Πράσινο Ε. Ιώδες Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από οκτώ (8) σελίδες Ερωτήσεις 1-22: Για κάθε μια από τις ερωτήσεις που ακολουθούν δίνονται πέντε πιθανές απαντήσεις. Να επιλέξετε την ορθή απάντηση. Για κάθε ερώτηση

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ

ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Οι μικροοργανισμοί είναι αναπόσπαστο τμήμα τόσο της ιστορίας του κόσμου μας όσο και της κοινωνικής εξέλιξης του ανθρώπου Βιοτεχνολογία o Ο όρος Βιοτεχνολογία χρησιμοποιήθηκε

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ

ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Οι οργανισμοί εξασφαλίζουν ενέργεια, για τις διάφορες λειτουργίες τους, διασπώντας θρεπτικές ουσίες που περιέχονται στην τροφή τους. Όμως οι φωτοσυνθετικοί

Διαβάστε περισσότερα

Εδαφοκλιματικό Σύστημα και Άμπελος

Εδαφοκλιματικό Σύστημα και Άμπελος Εδαφοκλιματικό Σύστημα και Άμπελος Δολαπτσόγλου Χριστίνα ΤΕΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΟΤΩΝ ΔΡΑΜΑ 2019 Chr. Dolaptsoglou Οργανική ουσία είναι όλα τα οργανικά υπολείμματα

Διαβάστε περισσότερα