ΔΙΑΤΡΟΦΗ Δξγαζίεο ηνπ ηκήκαηνο Α3 γηα ηε δηαηξνθή πνπ αλνίγνπλ ηελ όξεμε! Γηαβάζηε ηηο θαη δνθηκάζηε ηηο!

Transcript

1 ΔΙΑΤΡΟΦΗ Δξγαζίεο ηνπ ηκήκαηνο Α3 γηα ηε δηαηξνθή πνπ αλνίγνπλ ηελ όξεμε! Γηαβάζηε ηηο θαη δνθηκάζηε ηηο!

2 Με βάζε ηελ 4 ε ελόηεηα ηεο Νενειιεληθήο Γιώζζαο

3 ρνι. έηνο: πκκεηείραλ νη καζεηέο: Γεξκηηδάθε Γ., Γεξκηηδάθεο Γ., Γνμαζηάθε Γ., Εεξβάθεο Β., Καινγεξάθε Μ., Κακπαλόο Γ., Καξηζάθε Μ., Κηνζηεξάθεο Β., Κνπξιεηάθεο Ν., Κνπξιεηάθεο., Λακπξάθεο Ν., Λεληηδάθε Κ., Λέζη Ο., Μαθξάθε Ά., Μαθξάθεο Φ., Μάληαξα Γ., Μάληαξα Φ., Μαξαγθάθε Μ., Μαξαγθάθεο Μ., Μαξθόπνπινο Φ., Μαπξίθνο Γ., Μεζζαλάθε Κ., Μελαδάθεο Γ., Μπαξηηάθε Μ., Νηώηεο Μ. Καζεγήηξηα: Βαζηιηθή Κακπνπξέιιε Πεξηερόκελα - Σνπηθή δηαηξνθή θαη ηζηνξία - Γηαηξνθή ζηελ Κξήηε θαη ηελ Διιάδα. Ζ ζύλδεζε ηεο δηαηξνθήο κε γηνξηέο θαη έζηκα ηνπ ηόπνπ καο - Bόηαλα ηνπ ηόπνπ καο - Γηαηξνθή θαη γηνξηέο ζηνλ θόζκν

4 Σνπηθή δηαηξνθή θαη ηζηνξία ΦΑΓΖΣΑ ΣΟΤ ΠΟΛΔΜΟΤ Με κηα κηθξή αλαδξνκή ζην παξειζφλ ζα δνχκε θάπνηεο δηαθνξέο ζην θαζεκεξηλφ θαγεηφ ηφηε ζε ζχγθξηζε κε ηε ζεκεξηλή επνρή. Ζ επηινγή ηφηε ήηαλ κνλφδξνκνο. Σα ρξφληα ήηαλ δχζθνια, νη ζπλζήθεο δηαηήξεζεο ησλ θαγεηψλ δελ ήηαλ εχθνιεο, γη απηφ ην ιφγν θαη ε δηαηξνθή ησλ αλζξψπσλ ήηαλ αλάινγε. Γηα εκάο ηηο λέεο γεληέο κπνξεί λα θαλνχλ φιεο απηέο νη δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο πνιχ δηαθνξεηηθέο απφ ηηο ζεκεξηλέο απνιαχζεηο, αιιά θαιφ ζα ήηαλ λα γλσξίδνπκε θάπνηα πξάγκαηα, γηαηί θακηά θνξά ε δσή θάλεη θχθιν. Φαγεηά πνπ δελ γλσξίδακε ζήκεξα ηελ χπαξμή ηνπο είλαη: - Κνπξνππάθηα [ε θάπνηεο πεξηνρέο ην θαγεηφ απηφ ην νλφκαδαλ ζχγιηλν]. Κφβαλε ην γνπξνχλη ζε κηθξά θνκκαηάθηα θαη ην βάδαλε (αθνχ πξψηα ην ςήλαλε καδί κε ην ιίπνο) ζε έλα πήιηλν δνρείν θαη ην είραλε φιν ην ρξφλν κεηά. - Λαδφζηαθα. Βάδαλε ζε κηα θαηζαξφια λεξφ λα βξάδεη. Έπεηηα βάδαλε ην αιεχξη θαη ην αιάηη. Σν αλαθαηεχαλε ζπρλά θαη κεηά ξίρλαλε ιίγν ιάδη. Μαγθ...ί..ξη. Φηηάρλαλε δχκε απφ αιεχξη θαη ηελ αλνίγαλε ζε ιεπηά θχιια. Σελ έθνβαλ ζε κηθξά ηεηξαγσλάθηα. Έπεηηα βάδαλε λεξφ λα βξάδεη, βάδαλε ηε κηζή δχκε λα ςήλεηαη. Σελ άιιε ηελ ηεγαλίδαλε κε ιίγν ιάδη. Μφιηο έβξαδε ην λεξφ έξηρλαλ θαη ηελ άιιε δχκε πνπ είραλ ηεγαλίζεη θαη ηα αλαθάηεπαλ φια καδί. Σζηιαδηά. Καζαξίδαλε ηελ θεθαιή ηνπ γνπξνπληνχ. Σν θφβαλε θνκκαηάθηα θαη ην βάδαλε ζε κηα πήιηλε θαηζαξφια ζε παησζηέο. Βάδαλε ζε θάζε παησζηά αιάηη, πηπέξη, θχκηλν θαη απηφ κέρξη λα γεκίζεη ην ηζηθάιη. Βάδαλε έπεηηα ην δνπκί κε ην νπνίν είραλ βξάζεη πξνεγνπκέλσο ην θεθάιη, καδί κε μχδη. Σν ςήλαλε θαη ην αθήλαλε κηα-δπν κέξεο. Μεηά ην δνπκί είρε πήμεη θαη έβαδαλ ηελ κεξίδα ηνπ θαζελφο θαη ηελ έηξσγαλ. Μπαξηηάθε Μαξία ΣΟ ΔΛΑΗΟΛΑΓΟ (ηζηνξηθή αλαδξνκή θαη ζξεπηηθή αμία) Ο αλζξψπηλνο νξγαληζκφο γηα λα δηαηεξεζεί ζηε δσή πξέπεη λα πξνζιακβάλεη ηξνθή. Γη απηφ ιέκε φηη ε δηαηξνθή είλαη ζέκα δσηηθήο ζεκαζίαο γηα ηνλ άλζξσπν. ηφρνο κάιηζηα ηεο ζσζηήο δηαηξνθήο είλαη

5 φρη κφλν ε θάιπςε ησλ αλαγθψλ ζε ζξεπηηθά ζπζηαηηθά αιιά θαη ε πξφιεςε αζζελεηψλ. Μηα ινηπφλ απφ ηηο απαξαίηεηεο νκάδεο ηξνθίκσλ είλαη απηή ησλ ιηπψλ θαη ειαίσλ πνπ πεξηέρνπλ ιηπαξά νμέα, απαξαίηεηα γηα ηνλ νξγαληζκφ. Έρεη φκσο δηαπηζησζεί φηη ηα ιηπίδηα θπηηθήο πξνέιεπζεο πνπ απνηεινχληαη απφ αθφξεζηα ιηπαξά έρνπλ ζεηηθή επίδξαζε ζηελ πγεία καο. Καη κάιηζηα θνξπθαία ζεσξνχληαη ηα κνλναθφξεζηα ιηπαξά, πνπ πεξηέρνληαη ζην ειαηφιαδν. Σν ειαηφιαδν, φπσο μέξνπκε, είλαη πξντφλ ηεο ειηάο. Οη Έιιελεο ήηαλ ν πξψηνο ιαφο πνπ επηδφζεθε ζπζηεκαηηθά ζηελ θαιιηέξγεηα ηεο ειηάο. Δθηίκεζε ηα πιενλεθηήκαηα ηνπ δέλδξνπ απηνχ, ην ζεψξεζε ηεξφ θαη ην αθηέξσζε ζηε ζεά ηεο ζνθίαο ηελ Αζελά. ηελ αξραία Διιάδα επίζεο, ν Γηνζθνπξίδεο θαη ν Γηνθιήο χκλεζαλ ηηο ηακαηηθέο ηεο ηδηφηεηεο, ελψ ν φισλαο ζέζπηζε ηνλ πξψην λφκν γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ ειαηφδεληξνπ, ζε λνκνζεηήκαηα πνπ απαγφξεπαλ λα θφβνληαη πάλσ απφ δχν δέληξα ειηάο ζε θάζε ιηφθπην θάζε ρξφλν. χκθσλα δε κε ηε κπζνινγηθή παξάδνζε ε Διατο, θφξε ηνπ Αλίνπ θαη ηεο Γσξίππεο, ήηαλ πξνζηάηηδα ηνπ ειαηφιαδνπ.σν αξραηφηεξν, κάιηζηα, ειαηνηξηβείν βξέζεθε ζην νξνπέδην ησλ Μεζάλσλ απφ ηνλ Γέθλεξ ην π.υ. Απφ ηα επξήκαηα ησλ αξραηνινγηθψλ αλαζθαθψλ θαίλεηαη πσο θαη νη αξραίνη Κξήηεο, νη Μηλσίηεο, θαηαλάισλαλ πξηλ απφ 4000 ρξφληα ειαηφιαδν. ηα αλάθηνξα ηεο κηλσηθήο επνρήο βξέζεθαλ ηα κεγάια πηζάξηα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαλ γηα ηελ απνζήθεπζε ηνπ ιαδηνχ θαη ηεο ειηάο. Καζψο πεξλνχζαλ νη αηψλεο, ην ειαηφιαδν απνηέιεζε ζηγά ζηγά ην παξαδνζηαθφ ιηπαξφ ηξφθηκν ηεο ειιεληθήο θνπδίλαο. Απηφ είλαη άιισζηε ην θχξην ζπζηαηηθφ ηεο ηφζν γλσζηήο Μεζνγεηαθήο Γίαηηαο, απηήο ηεο πγηεηλήο δηαηξνθήο, ηεο ζσκαηηθήο επξσζηίαο θαη ηεο καθξνβηφηεηαο. Αιιά θαη ζηηο κέξεο καο, κεηά ηε δηάζεκε κειέηε ησλ 7 ρσξψλ φπνπ ε παξαδνζηαθή Μεζνγεηαθή (Κξεηηθή ) δηαηξνθή ζπλδέζεθε κε ηα ρακειφηεξα επίπεδα θαξδηνπαζεηψλ θαη θαξθίλνπ, ην ειαηφιαδν άξρηζε λα αλαγλσξίδεηαη σο έλα απφ ηα πην πνιχηηκα θαη βαζηθά ζηνηρεία ηεο δηαηξνθήο καο. Σν ειαηφιαδν έρεη απνδεηρζεί φηη βνεζά: - ηελ πξφιεςε ησλ θαξδηαγγεηαθψλ λνζεκάησλ, γηαηί κεηψλεη ηελ θαθή ρνιεζηεξίλε, ελψ δηαηεξεί ζηαζεξά ηα επίπεδα ηεο θαιήο ρνιεζηεξίλεο ή

6 ηα αλεβάδεη. - ην ζσζηφ κεηαβνιηζκφ ηνπ αλζξψπηλνπ νξγαληζκνχ θαη ζηελ αλάπηπμε ηνπ εγθεθάινπ θαη ησλ νζηψλ ησλ παηδηψλ. - Απνηειεί επίζεο πεγή βηηακίλεο Δ γηα κηθξνχο θαη κεγάινπο ε νπνία ζε ζπλδπαζκφ θαη κε ηα κνλναθφξεζηα ιηπαξά νμέα πνπ πεξηέρεη ην ιάδη βνεζά ζηελ επηβξάδπλζε ηνπ γήξαηνο. - ηελ απνξξφθεζε ησλ βηηακηλψλ απφ ηνλ νξγαληζκφ ράξε ζηηο πνιπθαηλφιεο πνπ πεξηέρεη. - ηελ ελίζρπζε ηνπ νξγαληζκνχ έλαληη ηνπ θαξθίλνπ. Πνιινί πηζηεχνπλ φηη ην ειαηφιαδν είλαη πεξηζζφηεξν παρπληηθφ ζε ζρέζε κε ηα ζπνξέιαηα. Δίλαη φκσο απνδεδεηγκέλν φηη φια ηα ιάδηα έρνπλ ηελ ίδηα ζεξκηδηθή αμία δειαδή 9KCAL/gr. Δπίζεο πξέπεη λα ηνλίζνπκε φηη ζε αληίζεζε κε ην παξζέλν ειαηφιαδν ηα ζπνξέιαηα παξάγνληαη κε ρεκηθά κέζα. Αθφκε ε ρξήζε ηνπ ειαηφιαδνπ ζηα ηεγάλη ζπζηήλεηαη έλαληη νπνηνπδήπνηε άιινπ ιαδηνχ ή ιίπνπο θαζψο αληέρεη πεξηζζφηεξν. Καιφ φκσο είλαη λα ην θαηαλαιψλνπκε σκφ θαη λα ην πξνζζέηνπκε ζην ηέινο ηνπ καγεηξέκαηνο. πλνςίδνληαο, κπνξνχκε λα πνχκε φηη ην ειαηφιαδν είλαη έλα δώξν ηνπ Θενύ γηα ηνπο αλζξώπνπο. Δπηπρψο, νη άλζξσπνη ην θαηάιαβαλ απηφ απφ πνιχ λσξίο. ήκεξα ε επηζηήκε ζπλερίδεη λα αλαθαιχπηεη ηηο δπλάκεηο ηνπ. Μαο απνθαιχπηεη φηη είλαη ηζρπξφ φπιν πνπ καο πξνζθέξεηαη γηα λα πξνζηαηεχνπκε ην ζψκα καο. ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ Οηθηαθή Οηθνλνκία Α Γπκλαζίνπ (ΟΔΓΒ) Γηαδίθηπν Εεξβάθεο Βαζίιεο Γηαηξνθή ζηελ Κξήηε θαη ηελ Διιάδα. Ζ ζύλδεζε ηεο δηαηξνθήο κε γηνξηέο θαη έζηκα ηνπ ηόπνπ καο ΓΑΜΟΠΗΛΑΦΟ Σν γακνπίιαθν είλαη θξεηηθφ θαη παξαδνζηαθφ θαγεηφ πνπ ζπλήζσο πξνζθέξεηαη ζε γάκνπο θαη βαθηίζεηο. Απηφ ζπκβαίλεη γηαηί ην θξέαο ήηαλ πάληα ζπλδεδεκέλν ζηελ Κξήηε κε ηειεηέο ζξεζθεπηηθνχ πεξηερνκέλνπ.

7 Τιηθά 1200γξ. δπγνχξη 2 λεξνπφηεξα ξχδη [φρη ζππξσηφ] 2 θνπηαιηέο ζνχπαο ζηαθνβνχηπξν 1/2 λεξνπφηεξν ρπκφο ιεκνληνχ 6 λεξνπφηεξα δσκφο αιάηη Δθηέιεζε Πιέλνπκε θαιά ην θξέαο θαη ην βξάδνπκε ζε ζηγαλή θσηηά, γηα 1 1/2 ψξα ηνπιάρηζηνλ, ξίρλνληαο κέζα ζην λεξφ κηα θνπηαιηά ηεο ζνχπαο αιάηη. Μφιηο είλαη έηνηκν, βγάδνπκε ην θξέαο θαη ζνπξψλνπκε ην δσκφ ηνπ. ε κία θαηζαξφια μαλαβξάδνπκε ηνλ ζνπξσκέλν δσκφ θαη ξίρλνπκε ην ξχδη, ην νπνίν θαη αλαθαηεχνπκε ζπλερψο γηα λα κελ θνιιήζεη, κέρξη λα ηξαβήμεη φιν ην δσκφ [20 ιεπηά πεξίπνπ]. Καίκε ην ζηαθνβνχηπξν ζ έλα κπξίθη, πεξηρχλνπκε κε απηφ ην πηιάθη καο θαη η αθήλνπκε ζθεπαζκέλν γηα 5 ιεπηά. εξβίξεηαη ρψξηα ην ξχδη απφ ην θξέαο. Αλ ζέινπκε, κπνξνχκε λα πξνζζέζνπκε έλα θιηηδαλάθη ηνπ θαθέ ρπκφ ιεκνληνχ ζην ξχδη, πέληε ιεπηά πξηλ ςεζεί (θαη πξηλ ξίμνπκε ην ζηαθνβνχηπξν). Μελαδάθεο Γηψξγνο ΔΛΑΗΟΛΑΓΟ (παξαγσγή) Σν ειαηφιαδν είλαη βαζηθφ ζηνηρείν ηεο κεζνγεηαθήο δηαηξνθήο θαη ζεσξείηαη πξντφλ πγηεηλήο δηαηξνθήο ιφγσ ηεο πεξηεθηηθφηεηάο ηνπ ζε κνλναθφξεζηα ιηπαξά. Δμάγεηαη κε έθζιηςε ησλ ειηψλ, νη νπνίεο πξέπεη λα ζπιιέγνληαη πξηλ απφ ηελ ηειηθή ηνπο σξίκαλζε, φηαλ δειαδή έρνπλ ρξψκα πξάζηλν-κειηηδαλί, θαζψο ε πνηφηεηα ηνπ ιαδηνχ ηνπο είλαη πνιχ θαιχηεξε απφ απηήλ ηνπ ιαδηνχ πνπ εμάγεηαη απφ ηνπο ηειείσο ψξηκνπο θαξπνχο. Οη ειηέο ζπιιέγνληαη κε ηα ρέξηα ή, φηαλ είλαη ηειείσο ψξηκεο, κε ηίλαγκα ηνπ δέληξνπ. Απνζεθεχνληαη ζε μχιηλα δνρεία ή ζε ζσξνχο, ζε θαιά αεξηδφκελνπο ρψξνπο γηα λα απνθεπρζεί ε δχκσζε. Σν ιάδη παξάγεηαη ζηα ειαηνπξγεία, κε ςπρξή ή ζεξκή ζπκπίεζε θαξπνχ ειηάο. ηα ειαηνπξγεία ε επεμεξγαζία αξρίδεη κε ην δχγηζκα, ηνλ δηαρσξηζκφ θαη ην πιχζηκν ησλ ειηψλ. Οη ειηέο, πνπ έρνπλ ηνπνζεηεζεί ζε μχιηλα ηειάξα κεηαθέξνληαη κε αλαβαηφξηα ζε κηα κεγάιε ιεθάλε ε νπνία βξίζθεηαη ζε έλα χςσκα ηνπ ειαηνπξγείνπ. Απφ εθεί πέθηνπλ κε ρναλνεηδείο αγσγνχο ζην ειαηνηξηβείν, πνπ απνηειείηαη απφ ζξαπζηήξεο ή κπιφιηζνπο. Μεηά απφ ηελ πξψηε ζχλζιηςε θαη έθζιηςε εμάγεηαη ην πξψην ιάδη θαη παξακέλεη ν ειαηνπνιηφο. Ο ειαηνπνιηφο κεηαθέξεηαη ζε έλα δεχηεξν ειαηνπηεζηήξην απφ ην νπνίν εμάγεηαη ην δεχηεξν ιάδη. Σέινο, πξαγκαηνπνηείηαη κηα ηξίηε έθζιηςε, απφ ηελ νπνία ζπγθεληξψλνληαη ζε ιεθάλεο ηα ππνιείκκαηα ηνπ ειαηνθάξπνπ. ηε ζπλέρεηα, ε ππξήλα

8 δηνρεηεχεηαη ζε ιέβεηεο, φπνπ αλαδεχεηαη θαη ζεξκαίλεηαη έσο ηνπο βαζκνχο Κειζίνπ. ην ζηάδην απηφ, κε ηε βνήζεηα ηζρπξψλ πδξαπιηθψλ πηεζηεξίσλ, εμάγεηαη θαη άιιν ιάδη απφ ηνπο ειαηνπιαθνχληεο (ππξήλα), ην νπνίν θαζνξίδεηαη απφ ην ίδεκα (κνχξγα) κε απηφκαην δηαρσξηζκφ κέζα ζε δεμακελέο (ιίκπεο, ππνιήλαηα) θαη, θαηφπηλ, ζε ηαρχζηξνθνπο θπγνθεληξηθνχο ειαηνδηαρσξηζηήξεο. ηα ειαηνπξγεία ππάξρνπλ επίζεο δεμακελέο φπνπ ζπγθεληξψλνληαη νη κνχξγεο θαη ηα λεξά ηνπ πιπζίκαηνο ησλ ειηψλ. Απηά, αθνχ παξακείλνπλ ζηηο δεμακελέο πεξίπνπ γηα 20 εκέξεο, πεξλνχλ απφ θπγνθεληξηθφ δηαρσξηζηήξα θαη δίλνπλ ππξελέιαηα πνπ είλαη θαηάιιεια γηα ηελ παξαζθεπή ζαπνπληψλ. Σα πγξά ππνιείκκαηα (θαηζίγαξνο) απνμεξαίλνληαη θαη ρξεζηκνπνηνχληαη σο ιηπάζκαηα, σο ηξνθή δψσλ ή σο θαχζηκε χιε. Αλάινγα κε ηνλ ηχπν ηνπ κεραληθνχ εμνπιηζκνχ, ην ζχζηεκα επεμεξγαζίαο, ηελ πνηφηεηα θαη ηελ επνρή ηεο ζπγθνκηδήο ησλ ειηψλ, κπνξνχλ λα πξνθχςνπλ ζηα ειαηνπξγεία δηαθνξεηηθά δεπηεξεχνληα πξντφληα ή δηαθνξεηηθφ ιάδη απφ ηηο ππξήλεο (ππξελέιαην), απφ ηηο δπκσκέλεο ειηέο θαη απφ ηα ππνιείκκαηα ηεο ζάξθαο ησλ θαξπψλ. Πεγή: Λακπξάθεο Νίθνο- Μαπξίθνο Γηάλλεο ΔΠΣΑΕΤΜΟ Φηάζακε θηφιαο ζηα κηζά ηνπ Απγνχζηνπ. Σεο Παλαγηάο κεζαχξην, θαη δηάιεμα κηα απφ ηηο θαιχηεξεο -θαηά ηε γλψκε κνπ- ζπληαγέο ηεο θξεηηθήο θνπδίλαο γηα ηα Υξφληα Πνιιά. Κξεηηθφ θηάδπκν ςσκί ή παμηκάδη! Αλ ν Μπινπφηακνο θεκίδεηαη γηα ην παμηκάδη ηνπ ην θξηζαξέλην- φπσο ιέεη ε γλσζηή καληηλάδα, Από ηελ Έκπαξν θξαζί θη από ηε Βηάλλν ιάδη θη από ην Μπινπόηακν ειηέο θαη παμηκάδη - ε Αλαηνιηθή Κξήηε θεκίδεηαη γηα ην θηάδπκν ή εθηάδπκν ςσκί θαη παμηκάδη! ηελ Έκπαξν, ζηε Βηάλλν, ζηελ Πεδηάδα, ζην Μεξακπέιιν, ζηελ Ηεξάπεηξα, ζην νξνπέδην ηνπ Λαζηζίνπ θηηάρλνπλ αμεπέξαζηα θηάδπκα. Ζ κάλα κνπ ιέεη πσο κάιινλ ηα θάλεη θαη ην λεξφ ηνπο ηφζν αθξάηα θαη λφζηηκα!

9 Ζ ιέμε εθηάδπκν αλ θαη παξαπέκπεη ζε «επηά θνξέο δπκσκέλν ςσκί» είλαη παξαθζνξά φπσο καο ιέλε νη θηιφινγνη ηεο ιέμεο «απηφδπκν». Απηφδπκν ινηπφλ, θηάδπκν θαη ηειηθά εθηάδπκν! Φσκί πνπ θαιχπηεηαη απφ κπζηήξηα θαη δνμαζίεο, πνπ καηηάδεηαη, πνπ δπκψλεηαη κπζηηθά, θξπθά απ φινπο, αθφκε θη απφ ηνπο άληξεο ηνπ ζπηηηνχ! Υαξαθηεξηζηηθά, ηελ πξψηε θνξά πνπ ην έθηηαμα, κνπ είπε ε γπλαίθα πνπ κνχ δσζε ηε ζπληαγή: «Αλε ζε ξσηήμεη ν άληξαο ζνπ ίληα θάλεηο λα ηνπ πεηο λα κε ηνλ ελδηαθέξεη. Καιιηά λαη λα κε θαηέρεη», γειψληαο βέβαηα αιιά κηζναζηεία κηζνζνβαξά! Πξφζθαηα έκαζα πσο ζε θάπνηα ρσξηά ηεο ελδνρψξαο ηνπ λνκνχ Ζξαθιείνπ δελ ην δπκψλνπλ κέζα ζην θπξίσο ζπίηη αιιά ζε θνπξλφζπηηα. Μεξηθέο κάιηζηα έβαδαλ θη έλα θνπηαιάθη πξνδχκη ή καγηά ζην δπκάξη γηα λα κελ είλαη νιφηεια θαηεξακέλν! Βιέπεηε, δελ έρεη ηελ επινγία ηνπ Υξηζηνχ φπσο ην πξνδπκέλην, γη απηφ εμάιινπ θαη δελ ζηαπξψλαλε ηε δχκε ηνπ. Δλ ηνχηνηο, είλαη πινχζην ςσκί, πνπ ζπλεζίδεηαη ζε γηνξηέο θαη ζε θνηλσληθέο εθδειψζεηο. Μπίδηιν (επαίζζεην) ζηελ παξαζθεπή ηνπ, αιιά πνιχ λφζηηκν θαη κπξσδάην. Γελ ζέιεη πνιχ θφπν αιιά ζέιεη ηξφπν θαη ζέιεη λα είζαη εθεί ζηα θνπζθψκαηά ηνπ αθφκε θη αλ δελ αζρνιείζαη φιε ηελ ψξα καδί ηνπ. Δμίζνπ λφζηηκα είλαη θαη ηα θηάδπκα παμηκάδηα. Αο δνχκε ινηπφλ πψο θηηάρλνπκε ην θξεηηθφ θηάδπκν. Τιηθά: 7 θνχπεο λεξφ (ε κηζή θνχπα πεξίπνπ θεχγεη ζην βξάζηκν) 5-6 θχιια δάθλεο 1θνπηαιάθη ηνπ γιπθνχ νιφθιεξνπο θφθθνπο πηπέξη ή έλα θνθηφ θνπηαιάθη ςηινθνκκέλε θαπηεξή πηπεξηά 2 θνχπεο αιεζκέλν ξεβίζη (εκείο εδψ βξίζθνπκε εχθνια αιεζκέλν ξεβίζη γηα θηάδπκν είλαη πην ρνληξναιεζκέλν απφ εθείλν πνπ ρξεζηκνπνηνχκε ζηα θφιπβα- αιιά πνιιέο λνηθνθπξέο αιέζνπλ θαη κφλεο ηνπο ξεβίζηα ζην multi) 1 θνπηαιηά αιάηη 2 θνπηαιηέο δάραξε

10 ¾ θνχπαο ειαηφιαδν (1 πελεληαξάθη έιεγε ε ζπκβνπιή θαηά πξνζέγγηζε πάληα (!) δει. 50 δξάκηα δειαδή 160 γξακκάξηα) 2-2,3 θηιά αιεχξη (δείηε παξαηεξήζεηο) Μαπξνζίζακν θαη ιίγν απνθινησκέλν άζπξν ζνπζάκη πξναηξεηηθά. Πξναηξεηηθά, 1 θνπηαιάθη θχκηλν θαη 1 θνπηαιάθη ζφδα (γηα ηνπο αλαζθαιείο απηή ) Δπί ην έξγνλ: Βξάδνπκε ην λεξφ κε ηα δαθλφθπιια θαη ην πηπέξη γηα 5 ιεπηά θαη ηα αθήλνπκε λα θξπψζνπλ φζν λα ηα αληέρεη ην ρέξη καο δειαδή γχξσ ζηνπο 40 βαζκνχο. Παίξλνπκε ηηο 3 θνχπεο θαη δηαιχνπκε ην ξεβίζη ψζηε λα έρνπκε έλα αξαηνχηζηθν ρπιφ. Σψξα αξρίδνπλ ηα δχζθνια. Ο ρπιφο απηφο πξέπεη λα κείλεη δεζηφο κέρξη λα γίλεη ε δχκσζε πνπ ζα θάλεη ηα ξεβίζηα λα βγάινπλ αθξφ. Απηφ γίλεηαη ζε 6-7 ψξεο. Χζηφζν πξέπεη λα ηπιίμνπκε ην δνρείν πνπ ηνλ έρνπκε κε θνπβέξηεο. Παιηά ιέεη ην έβαδαλ ζε θνθίληα κε άρπξα ψζηε λα δηαηεξεζεί ε ζεξκνθξαζία ηνπ. Σα ηειεπηαία ρξφληα, ηε ιχζε έδσζαλ ηα ζεξκφο θαγεηνχ. Έρσ θη εγψ έλα ηέηνην, θη εθεί ηνλ θηηάρλσ... Απηφο ν ρπιφο ιέγεηαη θνπλελφο. Αλ δελ θνπζθψζεη, βάδνπκε κηζή θνχπα δεζηφ λεξφ θαη ηνλ αλαθαηεχνπκε. Αθήλνπκε γηα άιιεο 1-2 ψξεο, θαη κπνξεί κε ηε δεχηεξε πξνζπάζεηα λα ηνλ ζψζνπκε. Αιιηψο, απιψο ράζακε! Όηαλ ν θνπλελφο έρεη αλεβεί, πξνζζέηνπκε ην ππφινηπν λεξφ (πνπ ην έρνπκε δηαηεξήζεη ρσξίο λα βγάινπκε ηα δαθλφθπιια θαη ην πηπέξη) θαη πεξίπνπ 1 θηιφ απφ ην αιεχξη θαη αθήλνπκε λα αλεβεί ην κίγκα καο, ζθεπαζκέλν θαη πξνθπιαγκέλν απφ ξεχκαηα. Θα καο πάξεη 1-2 ψξεο. Απηφ ιέγεηαη πξνδχκηζκα ηνπ θνπλελνχ. Μεηά ην πξνδχκηζκα, πξνζζέηνπκε ην αιάηη, ηε δάραξε ηα ππφινηπα κπξσδηθά θαη ην κηζφ ιάδη. Ρίρλνπκε θαη ην ππφινηπν αιεχξη ιίγν ιίγν. Λαδψλνπκε ηα ρέξηα καο ηαθηηθά κε ην ππφινηπν ιάδη θαη δπκψλνπκε σο φηνπ έρνπκε κηα καιαθή εχπιαζηε δχκε πνπ λα κε θνιιά ζηα ρέξηα. Αθήλνπκε λα μεθνπξαζηεί ιίγε ψξα, κέρξη λα εηνηκάζνπκε ηα ηαςηά καο θαη ην πιαζηήξη καο. Πιάζνπκε έμη ζηξνγγπιά ή καθξφζηελα ςσκηά, θαη ηα ρσξίδνπκε ζε ληά(γ)θνπο θφβνληαο κέρξη θάησ κε ην καραίξη. Γελ ηα μερσξίδνπκε φκσο. Σα βάδνπκε ηξία ηξία ζηα ηαςάθηα ηεο θνπδίλαο θαη αθήλνπκε λα αλεβνχλ, ζθεπαζκέλα κε έλα θαζαξφ ηξαπεδνκάληειν θαη απφ πάλσ κε κηα ειαθξηά αιιά δεζηή θνπβεξηνχια ζε κέξνο ρσξίο ξεχκαηα. Γελ ζέινπλ πνιχ ψξα. Μνπ έρεη ηχρεη ζε πνιχ δεζηή κέξα λα αλεβνχλ ζε κηα ψξα!

11 Όηαλ είλαη έηνηκα ηα αιείθνπκε κε ιίγν δαραξφλεξν (ζε έλα πνηήξη ηνπ θξαζηνχ 1 θνπηαιάθη δάραξε) θαη ηα παζπαιίδνπκε κε καπξνζίζακν θαη αλ καο αξέζεη θαη κε άζπξν ζνπζάκη. Σα ςήλνπκε ζηνπο 200 βαζκνχο (πξνζεξκαζκέλνο ν θνχξλνο) γηα 30 πεξίπνπ ιεπηά. Μεηά ρακειψλνπκε ζηνπο 180 βαζκνχο θαη ζπλερίδνπκε ην ςήζηκν γηα 20 ιεπηά αθφκε ή κέρξη λα ξνδίζνπλ ηα ςσκηά καο (αλάινγα κε ην θνχξλν). Δλδηάκεζα κπνξεί λα ρξεηαζηεί λα ηα ζθεπάζνπκε. Σν θηάδπκν ηξψγεηαη λσπφ αιιά είλαη εμ ίζνπ λφζηηκα θαη ηα θηάδπκα παμηκάδηα. Έηζη θξαηάκε φζα ςσκηά ζέινπκε λα θαηαλαιψζνπκε θξέζθα θαη ηα ππφινηπα ηα παμηκαδηάδνπκε δειαδή ηα μαλαθνπξλίδνπκε ζε ζεξκνθξαζία 130 βαζκνχο κέρξη λα ζθιεξχλνπλ. Σα γπξίδνπκε θαη απφ ηηο δπν πιεπξέο. ην παμηκάδηαζκα βνιεχεη ν θνχξλνο κε αέξα. Πεγή: Καξηζάθε Mαξία ΚΟΚΟΡΔΣΗ Σν θνθνξέηζη είλαη παξαδνζηαθφ θαγεηφ ην νπνίν παξαζθεπάδεηαη απφ εληφζζηα αξληνχ θαη είζηζηαη λα ην παξαζθεπάδνπκε ηηο άγηεο κέξεο ηνπ Πάζρα. Δίλαη ν αγαπεκέλνο παζραιηλφο κεδέο ηνπ Έιιελα πνπ ζπλνδεχεη ην θξαζί ή ηελ κπχξα κέρξη λα ςεζεί ην αξλί αθνχ ην θνθνξέηζη ςήλεηαη γξεγνξφηεξα. Ζ παξαζθεπή ηνπ θνθνξεηζηνχ γίλεηαη κία κέξα πξηλ ην ςήζηκν, ζηελ πεξίπησζε ησλ ενξηψλ ηνπ Πάζρα γίλεηαη ην Μ. άββαην. Τιηθά 1 ζπθσηαξηά κεγάιε 2 πιεμνχδεο έληεξα θαη ηα γιπθάδηα απφ ην αξλί αιαηνπίπεξν ξίγαλε Δθηέιεζε Πιέλεηε πνιχ θαιά ηε ζπθσηαξηά. Σελ θφβεηε ζε κέηξηα θνκκάηηα. Γπξίδεηε ηα έληεξα αλάπνδα (ην κέζα έμσ) θαη ηα πιέλεηε πνιχ θαιά. Πεξλάηε έλα έλα ηα θνκκάηηα κε ζεηξά ζε κηθξή ζνχβια ζαλ ζνπβιάθη (1 θνκκάηη ζπθψηη, 1 πλεπκφλη, θαξδηά, ζπιήλα, γιπθάδη θαη ιίγo μπγθάθη αλάκεζα θαη πάιη απφ ηελ αξρή). Αιαηνπηπεξψλεηε θαη ξίρλεηε θαη ιίγε ξίγαλε. Όηαλ ηειεηψζεηε, ην ηπιίγεηε πξνζερηηθά κε ηα έληεξα. Σν θνθνξέηζη ην ηξφκε ζπλήζσο φηαλ έρνπκε Πάζρα.

12 Πεγή: Νηψηεο Μχξνο, Μάληαξα Φσηεηλή ΞΔΡΟΣΖΓΑΝΑ «φιν ζρεδφλ ην λεζί ην γλεζηφηεξν ρξηζηνπγελληάηηθν γιπθφ ήηαλ ηα μεξνηήγαλα». ηελ αλαηνιηθή θαη ζηε δπηηθή Κξήηε ηα μεξνηήγαλα είλαη «εθ ησλ νπθ άλεπ» θπξίσο ηεο Πξσηνρξνληάο. Φπζηθά ην βξίζθνπκε πιένλ φιν ην ρξφλν ζε δαραξνπιαζηεία θαη ζε θνχξλνπο θαη πξνζθέξεηαη θαη ζε ραξέο θαη ζε ιχπεο. Δίλαη έλα γιπθφ κε απιά πιηθά αιιά πεξίηερλν ηξφπν θαηαζθεπήο. Γη απηφ ηειεπηαία ιίγεο παιηέο- λνηθνθπξέο ην θηηάρλνπλ ζην ζπίηη. Δίλαη γιχθηζκα απφ κηα επνρή πνπ νη άλζξσπνη αμηνινγνχζαλ πεξηζζφηεξν ηε δαπάλε ησλ πιηθψλ ελφο θαγεηνχ ή γιπθνχ θαη ιηγφηεξν ηνλ θφπν θαη ηελ ηέρλε ηνπο Σα μεξνηήγαλα δελ έρνπλ ιεξ(γ)ηά. Δίλαη λεζηίζηκν γιπθφ, αλ θαη είλαη παξαδνζηαθφ ηνπ Γσδεθαεκέξνπ. Γελ έρνπλ απγά φπσο ηηο δίπιεο θαη ηα απγνθαιάκαξα. Γηα λα ηα θηηάμνπκε ρξεηαδφκαζηε ζπλήζσο βνεζφ γηαηί πξέπεη λα ηεγαλίδεηαη ε δχκε κφιηο αλνίμνπκε ην θχιιν. Αιιηψο μεξαίλεηαη θαη ζπάεη. ΤΝΣΑΓΖ Γηα ηε δχκε: 4 θνχπεο αιεχξη ζθιεξφ ¼ θνχπαο ξαθή 3 θνπηαιηέο ζνχπαο ρπκφ ιεκνληνχ 3 θνπηαιηέο ζνχπαο ιάδη 1 θνπηαιάθη γιπθνχ αιάηη 1 θνπηαιάθη γιπθνχ δάραξε Νεξφ ριηαξφ (ιίγν ιηγφηεξν απφ κηα θνχπα, πεξίπνπ ¾ ηεο θνχπαο) Διαηφιαδν γηα ην ηεγάληζκα (αξθεηφ). Γηα ην ζηξφπη: 3 θνχπεο δάραξε 3 θνχπεο λεξφ 1 θνχπα κέιη 1 μχιν θαλέια 2 θνπηαιάθηα ρπκφ ιεκνληνχ Γηα ην γαξλίξηζκα: Καξχδηα θνπαληζκέλα νπζάκη θαβνπξδηζκέλν θαη «ζπαζκέλν» ζην ραβάλη ή ζην multi (ειαθξά) Καλέια ηξηκκέλε Πεγή: Μαξθφπνπινο Φψηεο

13 ΡΑΚΖ Ζ ξαθή είλαη έλα νηλνπλεπκαηψδεο πνηφ πνπ παξάγεηαη κφλν ζηελ Κξήηε. Ζ δηαδηθαζία απφζηαμεο γηα ηνπο Κξεηηθνχο είλαη έλα παλεγχξη φπνπ καδεχνληαη πνιιέο παξέεο ζην θαδάλη γηα λα βγάινπλ ηε ξαθή. Ζ απφζηαμε γίλεηαη ηνπο κήλεο Οθηψβξην θαη Ννέκβξην, αθνχ έρνπλ βξάζεη θαη μεβξάζεη ηα ζηξάθπια. Ζ απφζηαμε γίλεηαη ζην θαδάλη. Σν θαδάλη είλαη έλα κεγάιν δνρείν (ζπλήζσο απφ καληέιη) πνπ αληέρεη ζε κεγάιεο ζεξκνθξαζίεο. Δθεί κέζα κπαίλνπλ ηα ζηξάθπια. Ζ δηαδηθαζία ηεο απφζηαμεο είλαη ε αθφινπζε: Βάδνπκε ηα ζηξάθπια ζην θαδάλη. ηνλ πάην ηνπ θαδαληνχ ππάξρεη ε εζηία φπνπ αλάβεη ε θσηηά γηα λα βξάζεη ην θαδάλη. ηελ θνξπθή ηνπ ππάξρεη έλαο ζσιήλαο ν νπνίνο καδεχεη ηνλ αηκφ πνπ βγαίλεη απφ ηα βξαζκέλα ζηξάθπια. ηελ ζπλέρεηα ν ζσιήλαο πεξλάεη κέζα απφ παγσκέλν λεξφ θαη έηζη ν αηκφο πνπ βγαίλεη απφ ην θαδάλη, πγξνπνηείηαη θαη βγαίλεη ε ξαθή. Ζ πξψηε ξαθή (πξσηφξαθε) πνπ βγαίλεη ζπλήζσο έρεη κεγάιε πεξηεθηηθφηεηα ζε νηλφπλεπκα θαη δελ ρξεζηκνπνηείηαη σο πηνηφ. Μεηά ηελ πξσηφξαθε βγαίλεη ε ξαθή. Καξηζάθε Μαξία ΦΑΝΟΤΡΟΠΗΣΑ Σε Φαλνπξφπηηα ηελ θηηάρλνπλ γηα λα ηηκήζνπλ ηνλ Άγην ΦΑΝΟΤΡΗΟ, γηα λα βξνπλ νη άλζξσπνη ηα ρακέλα πξάγκαηα ηνπο. Δπίζεο ηε θηηάρλνπλ θαη γηα ηηο επίζεκεο γηνξηέο. Σελ θηηάρλνπλ κε: 1)Αιεχξη 2)Αβγά 3)Νεξφ 4)Λάδη 5)Βαλίιηα 6)Εάραξε

14 1. Πξνζεξκαίλνπκε ηνλ θνχξλν καο. 2. ε έλα κπψι βάδνπκε φια ηα πιηθά εθηφο απφ ην αιεχξη. 3. Αλαθαηεχνπκε ηα πιηθά καο γηα πεξίπνπ 8 ιεπηά κέρξη λα δηαιπζεί ε δάραξε βαζηθά. 4. Έπεηηα ζηγά ζηγά ξίρλνπκε ην αιεχξη θαη αλαθαηεχνπκε ηαπηφρξνλα ψζηε λα κελ ζβνιηάζεη. 5. Λαδψλνπκε έλα κέηξην ηαςί, ζηξνγγπιφ ή ηεηξάγσλν, θαηξίρλνπκε κέζα ην κείγκα. 6. Σν βάδεηε ζην θνχξλν θαη ην ςήλεηε ζηνπο 180 βαζκνχο γηα ιεπηά. Βαζίιεο Κηνζηεξάθεο ΝΖΣΗΗΜΑ ΦΑΓΖΣΑ ΥΑΛΒΑ ΗΜΗΓΓΑΛΔΝΗΟ Καζεκεξηλά βιέπνπκε φηη ε δηαηξνθή καο αιιάδεη δπζηπρψο ζε βάξνο ηεο πγείαο καο, γηαηί θεχγνπκε απφ ηνπο παξαδνζηαθνχο ηξφπνπο δσήο θαη αθνινπζνχκε ηνπο ξπζκνχο ηεο ζχγρξνλεο δσήο κε ην γξήγνξν θαη έηνηκν θαγεηφ. Απνηέιεζκα είλαη ν Έιιελαο λα απνθηά πξνβιήκαηα κε ηελ πγεία ηνπ θαη παρπζαξθία, θαξδηνπάζεηεο, πίεζε, ζάθραξν θηι. Σν θαγεηφ ζπλνδεχεη πνιιέο δξαζηεξηφηεηεο θαη θαηαζηάζεηο. Μεξηθέο θνξέο ζεξβίξνληαη εηδηθά θαγεηά ζηηο γηνξηέο, ηνπο γάκνπο ή ηηο Κπξηαθέο. Γηα παξάδεηγκα, ηα Υξηζηνχγελλα ηξψκε ζπλήζσο γαινπνχια, ην Παζρα ζνπβιίδνπκε ην αξλί, ζηνπο γάκνπο θφβνπκε ηελ ηνχξηα. Κάπνηεο κέξεο ην ρξφλν λεζηεχνπκε θαη δελ ηξψκε θξέαο, ηπξί, απγά ή θαη ιάδη. Οη λεζηείεο πνπ ζπληζηά ε Δθθιεζία απνηεινχλ έλα θαιφ νδεγφ θαιήο δηαηξνθήο θαη απνηνμίλσζεο ηνπ νξγαληζκνχ καο. Έλα απφ ηα λεζηίζηκα γιπθίζκαηα είλαη θαη ν ραιβάο. Σξψγεηαη ζπλήζσο ηελ Καζαξή Γεπηέξα, αιιά θαη ηηο κέξεο ηεο λεζηείαο. Τιηθά δχν θιηηδάληα ηνπ ηζαγηνχ ζηκηγδάιη έλα θιηηδάλη ιάδη (θάιν) δχν θιηηδάληα δάραξε δχν θιηηδάληα λεξφ ½ θιηηδάλη ακχγδαια δχν θνκκάηηα θαλέιια 3-4 γαξχθαιια Φινχδα πνξηνθαιηνχ Κνπξιεηάθεο Νίθνο ΥΑΛΒΑ ΜΔ ΗΜΗΓΓΑΛΗ

15 Σελ Καζαξά Γεπηέξα ζπλεζίδεηαη λα ηξψγεηαη ιαγάλα (άδπκν ςσκί πνπ παξαζθεπάδεηαη κφλν εθείλε ηε κέξα), ηαξακάο, ραιβάο θαη άιια λεζηίζηκα θαγεηά. Σα ίδηα ηξψγνληαη θαη ηηο εκέξεο ηεο λεζηείαο. Η ιζηορία ηοσ Ζ ιέμε «ραιβάο» καο δείρλεη φηη ε θαηαγσγή ηνπ γιπθνχ είλαη ηνχξθηθε. Υειβάο ζηα ηνπξθηθά ζεκαίλεη γιπθφ. Σν έδεζκα έγηλε γλσζηφ ζηελ Ηλδία απφ ηνπο Μνγγφινπο ην 16ν αηψλα. Άιινη ηζηνξηθνί κειεηεηέο ζεσξνχλ φηη ην γιπθφ έγηλε γλσζηφ ζηηο αξαβηθέο ρψξεο απφ Σνχξθνπο κεηαλάζηεο κφιηο πξηλ απφ εθαηφ ρξφληα. Είδη Τπάξρνπλ ηξηψλ εηδψλ ραιβάδεο ζηελ Διιάδα: ζνπζακέληνο, ζηκηγδαιέληνο θαη Φαξζάισλ. Τιηθά δχν θιηηδάληα ηνπ ηζαγηνχ ζηκηγδάιη ρνληξφ έλα θιηηδάλη ιάδη (θαιφ) δχν θιηηδάληα δάραξε κηζφ θιηηδάλη κέιη ηέζζεξα θιηηδάληα λεξφ δχν θνκκάηηα θαλέιια ιίγν γαξχθαιιν (κπξσδηθφ) Δθηέιεζε Βάδνπκε ζε κηα θαηζαξφια ην λεξφ, ηε δάραξε, ην κέιη θαη ηα κπξσδηθά θαη ηα βξάδνπκε θαιά (κέρξη θαη λ αξρίζεη λα θνριάδεη ην λεξφ). ε κηα άιιε θαηζαξφια βάδνπκε ην ιάδη θαη ην αθήλνπκε λα θάςεη. Ρίρλνπκε ιίγν ιίγν ην ζηκηγδάιη αλαθαηεχνληαο ζπλέρεηα κε κηα μχιηλε θνπηάια κέρξη λα μαλζχλεη. Αλ ζέινπκε κπνξνχκε λα ξίμνπκε ακχγδαια θαη θαξχδηα. πλερίδνπκε λ αλαθαηεχνπκε ζε ζηγαλή θσηηά γηα λα μαλζχλεη (φρη φκσο λα γίλεη πνιχ ζθνχξνο). Αλαθαηεχνπκε ζπλερψο γηαηί ν ραιβάο θαίγεηαη εχθνια. Μφιηο μαλζχλεη θαιά, ζβήλνπκε ην κάηη ηεο θνπδίλαο θαη πξνζζέηνπκε ζην ραιβά, ην ζηξφπη πνπ εηνηκάζακε ζηελ άιιε θαηζαξφια. πλερίδνπκε λ αλαθαηεχνπκε κέρξη ην ζηκηγδάιη λα απνξξνθήζεη φιν ην ζηξφπη. ηε ζπλέρεηα βάδνπκε ην ραιβά ζε κηα κεγάιε θφξκα ή ζε κηθξά θνξκάθηα θαη ηνλ αθήλνπκε λα θξπψζεη. Αθνχ θξπψζεη, μεθνξκάξνπκε παζπαιίδνπκε κε θαλέιια θαη ζεξβίξνπκε. Καιή Όξεμε!!! Γεσξγία Γνμαζηάθε ΠΑΡΑΓΟΗΑΚΔ ΤΝΣΑΓΔ ΥΧΡΗ ΚΡΔΑ

16 πληαγέο απφ ην Καλαµαράκια γεµιζηά Τιηθά 1½ θιηηδάλη ΕΞΤΡΑ ΠΑΡΘΕΝΟ ΕΛΑΙΟΛΑ Ο 1 θηιό µέηξηα ζε µέγεζνο θαιαµαξάθηα 1 µεγάιν θξεµµύδη 2 θξέζθα θξεµµπδάθηα 2 θνπηαιηέο ηεο ζνύπαο ςηιηθνµµέλν άλεζν 2 θιηηδάληα ξύδη 2 θνπηαιηέο ηεο ζνύπαο δαµάζθελα ςηινθνµµέλα ½ θνπηαιάθη µνζρνθάξπδν ρπµό 1 ιεµνληνύ αιάηη πηπέξη Δθηέιεζε: Πιέλνπµε θαη θαζαξίδνπµε ηα θαιαµαξάθηα. Σα αδεηάδνπµε βγάδνληαο απφ µέζα ηελ θεληξηθή µεµβξάλε. Αθαηξνχµε ηα µνπζηάθηα θαη ηα ςηινθφβνπµε ρσξηζηά ζε έλα µπνι, ζην νπνίν πξνζζέηνπµε ηα θξεµµχδηα, ηνλ άλεζν, ην ξχδη, ηα δαµάζθελα, ην ½ θιηηδάλη ειαηφιαδν, ην µνζρνθάξπδν, ιίγν αιάηη θαη ην πηπέξη. Γεµίδνπµε ηα θαιαµαξάθηα µε ην µείγµα απηφ. Κιείλνπµε ην θαζέλα θαιαµαξάθη µε ηε βνήζεηα µηαο ζθιεξήο νδνληνγιπθίδαο. Σα ηνπνζεηνχµε ζε µία θαξδηά θαηζαξφια, ξίρλνπµε 1½ θιηηδάλη λεξφ, ηα ζθεπάδνπµε θαη ζηγνβξάδνπµε γηα ιεπηά. Βγάδνπµε ηα θαιαµαξάθηα πξνζεθηηθά µε έλα πηξνχλη θαη ηα ηνπνζεηνχµε ζε έλα ππξέμ. Πεξηρχλνπµε µε ην ππφινηπν ειαηφιαδν θαη ην ιεµφλη. Σα βάδνπµε ζηνλ θνχξλν γηα ιεπηά ζε µέηξηα ζεξµνθξαζία µέρξη λα ξνδίζνπλ. Σα ζεξβίξνπµε αθνχ θξπψζνπλ. Μπακαλιάρος µε κοσνοσπίδι Τιηθά 1 θύιιν µπαθαιηάξν 1 θνπλνππίδη 1 θιηηδάλη ΕΞΤΡΑ ΠΑΡΘΕΝΟ ΕΛΑΙΟΛΑ Ο 1 θξεµµύδη 1 πνηήξη ηνπ θξαζηνύ θξαζί

17 ½ θηιό ληνµάηεο αιάηη, πηπέξη Δθηέιεζε: Σζηγαξίδνπµε ην θξεµµχδη µε ην ιάδη, πξνζζέηνπµε ην θνπλνππίδη θαη ζβήλνπµε µε θξαζί. Ρίρλνπµε ηηο ληνµάηεο αιεζµέλεο, ην αιαηνπίπεξν θαη ιίγν λεξφ θαη αθήλνπµε ην θαγεηφ λα βξάζεη ιίγν. Βάδνπµε απφ πάλσ θαη ηνλ μαιµπξηζµέλν µπαθαιηάξν θαη ηειεηψλνπµε ην ςήζηµν ρσξίο λα αλαθαηέςνπµε ην θαγεηφ, αιιά θνπλψληαο 2-3 θνξέο ηελ θαηζαξφια. Χοτλιοί (ζαλιγκάρια) μποσμποσριζηοί Τιηθά 1 θηιό ρνριηνύο 1 πνηεξάθη θόθθηλν θξαζί ή μύδη 1 πνηεξάθη ηνπ θξαζηνύ αιεύξη (γηα όιεο ηηο ρξήζεηο) 1 πνηεξάθη ηνπ θξαζηνύ ιάδη αιάηη, πηπέξη, δεληξνιίβαλν (6 κεξίδεο) Δθηέιεζε: Αιαηίδνπκε ηνπο ρνριηνχο, ηνπο αιεπξψλνπκε θαη ηνπο βάδνπκε ζην θαπηφ ιάδη κε ην ζηφκην πξνο ηα θάησ γηα ηξία ιεπηά. Ρίρλνπκε ην δεληξνιίβαλν, ην αιάηη, ην πηπέξη, ηνπο αλαθαηεχνπκε κία θνξά θαη κεηά απφ δχν ιεπηά ηνπο ζβήλνπκε κε ην θξαζί. Σνπο αθήλνπκε λα πάξνπλ κηα βξάζε θη είλαη έηνηκνη γηα ζεξβίξηζκα. Καηά κηα άιιε εθδνρή, θάλνπκε θνπξθνχηη κε αιεχξη, αιάηη, πηπέξη, ξίγαλε θαη ζθφξδν (αλ ην επηζπκνχκε), γεκίδνπκε ην ζηφκην ησλ ρνριηψλ κε ην κείγκα καο θαη ηνπο ηεγαλίδνπκε ζην ιάδη κε ην δεληξνιίβαλν. Λέζη Οθιέηληα θαη Καινγεξάθε Μαξία ΥΟΥΛΗΟΗ ΣΖΝ ΚΑΣΑΡΟΛΑ Σα ζαιηγθάξηα ζπλδένληαη πνιχ κε ηελ Κξήηε γηαηί είλαη έλα ηνπηθφ θαγεηφ πνπ ζπλήζσο απηφ ην θαγεηφ ην θηηάρλνπκε κφλν ζηελ Κξήηε! ΣΗ ΥΡΔΗΑΕΟΜΑΣΔ 1 θηιφ ζαιηγθάξηα 1 κεγάιν θξεκκχδη μεξφ

18 4 θξεκκπδάθηα θξέζθα 4 ζθειίδεο ζθφξδν 3 ληνκάηεο ψξηκεο 2 παηάηεο 1 πηπέξηα θφθθηλε 1 πηπεξηά πξάζηλε ιίγε θαπηεξή πηπεξηά καηληαλφ 1 πνηεξάθη ηνπ θξαζηνχ ειαηφιαδν αιάηη, πηπέξη 2 πνηήξηα λεξφ 1. Βξάδνπκε ηα ζαιηγθάξηα γηα έλα ηέηαξην. 2. Αθήλεηο ηα ζαιηγθάξηα λα ζηξαγγίζνπλ. 3. Βάδεηο ην ιάδη ζηελ θαηζαξφια θαη ζσηάξεηο ην θξεκκχδη, ηα θξεκκπδάθηα, ηα ζθφξδα θαη ηηο πηπεξηέο, έπεηηα βάδεηο ηα ζαιηγθάξηα θαη ηελ ληνκάηα ηξηκκέλε κε ην λεξφ θαη ηα αθήλνπκε λα βξάζνπλ πεξίπνπ κηα ψξα. 4. ηε ζπλέρεηα βάδνπκε ηηο παηάηεο θνκκέλεο ζε κηθξά θπβάθηα λα βξάζνπλ γηα δέθα ιεπηά. 5. Καη ηα ζαιηγθάξηα καο είλαη έηνηκα. Πεγή: αιηγθάξηα ζηελ θαηζαξφια Άλλα Μαθξάθε ΓΗΑΣΡΟΦΖ ΚΑΗ ΣΑ ΔΘΗΜΑ ΣΟΤ ΠΑΥΑ ΣΖΝ ΚΡΖΣΖ Σε Μεγάιε Πέκπηε νη αλχπαληξεο θνπέιεο ηνπ ρσξηνχ ζηνιίδνπλ ηνλ επηηάθην θαη βάθνπλ ηα θφθθηλα απγά. ηελ Κξήηε ηα βάθνπλ κε ηα παληδάξηα, ηα θξεκκχδηα ή κε ηελ βαθή πνπ έρνπλ ηα Super Market. Δπηπιένλ ην Μεγάιν άββαην ην πξσί νη λνηθνθπξέο ηνπ ρσξηνχ αξρίδνπλ λα θηηάρλνπλ ηα γιπθά θαη ηα θαγεηά γηα ην παζραιηλφ ηξαπέδη. Σα γιπθά γηα ην παζραιηλφ ηξαπέδη είλαη ηα ηζνπξέθηα θαη ηα αλεβαηά θαιηηζνχληα. Σα θαγεηά γηα ην ηξαπέδη είλαη ε θαζηεξσκέλε θαη γλσζηή ζε φινπο καγεηξίηζα ή θνηφζνππα. Αθφκα ην βξάδπ ηεο αλάζηαζεο πεγαίλνπκε ζηελ εθθιεζία γηα λα πνχκε ην «Υξηζηφο αλέζηε» θαη κεηά θαίκε ηνλ Ηνχδα, δειαδή, βάδνπκε κεξηθά μχια θαη ζην ηέινο ζρεκαηίδνπκε έλαλ άλζξσπν πνπ κνηάδεη κε ηνλ Ηνχδα θαη κεηά ηνλ αλάβνπκε γηα λα θαεί. Σέινο ηελ εκέξα ηνπ Πάζρα ςήλνπκε ην γλσζηφ ζε φινπο αξλάθη ή θαηζηθάθη ζηε ζνχβια, κπξηδφιεο θαη πνιιά άιια λφζηηκα θαγεηά φπσο ςεηφ ζηνλ μπιφθνπξλν, ζαιάηεο, γιπθά θαη δηάθνξα άιια.

19 Σν αξλί ή ην θαηζίθη ζηε ζνχβια ην θηηάρλνπκε σο εμήο: πεξλάκε ην θξέαο απφ ηε ζνχβια θαη ηνπ βάδνπκε κέζα αιαηνπίπεξν θαη ιίγα θχιια ιεκνληάο γηα κπξσδηά θαη ην ςήλνπκε αξγά-αξγά. Σν αιείθνπκε κε ιαδνιέκνλν θαζψο ην ςήλνπκε. Σν ςεηφ ζηνλ μπιφθνπξλν ην θηηάρλνπκε σο εμήο: θαζαξίδνπκε ηηο παηάηεο ηηο βάδνπκε ζε αιάηη πηπέξη θαη ξίγαλε θαη κεηά πξνζζέηνπκε ιάδη θαη ιεκφλη. Αλαθαηεχνπκε θαη ηα βάδνπκε ζην ξαςί θαη κεηά αθνχ έρνπκε αιαηίζεη ην θξέαο ην αλαθαηεχνπκε θαη κεηά ην ξίρλνπκε ζην ηαςί. Αθφκα γηα λα ςήζνπκε ην ςεηφ αλάβνπκε ηνλ μπιφθνπξλν θαη βάδνπκε μχια ψζηε ν θνχξλνο λα αζπξίζεη θαη κεηά βάδνπκε ην θαγεηφ ζην θνχξλν θαη ζε κηα ψξα απφ ηελ ζηηγκή πνπ ην βάδνπκε ην γπξλάκε θαη κεηά απφ κηα ψξα είλαη έηνηκν. Σα γιπθά ηα νπνία θηηάρλνπκε είλαη ηα θαιηηζνχληα, ηα ηζνπξέθηα θαη ηα παζραιηλά ρξηζηφςσκα ή παζραιηλά ηζνπξέθηα. Σα θαιηηζνχληα ηα θηηάρλνπκε κε ηελ καγηά ή κπχξα, απγά, γάια, αιάηη, βηηάκ, μχζκα πνξηνθαιηνχ θαη δάραξε ελψ γηα ηελ γέκηζε βάδνπκε γιπθηά κπδήζξα, δάραξε θαη θαλέια. Σέινο, γηα ηα ηζνπξέθηα βάδνπκε βηηάκ, απγά, γάια, ακκσλία, βνχηπξν θαη δάραξε. Δπηπιένλ, θηηάρλνπκε πάζηεο, γαιαθηνκπνχξεθν, θαληατθη θαη άιια γιπθά ζηξνπηαζηά. ΚΑΛΟ ΠΑΥΑ! Μαθξάθεο Φαλνχξεο Καινγεξάθε Μαξία Σα θαγεηά ηνπ Πάζρα Σν Πάζρα ηξψκε πνιιά θαη παξαδνζηαθά θαγεηά θαη γιπθά απφ ηα νπνία θάπνηα ζα ζαο ηα αλαθέξσ απιψο, αθνχ είλαη γλσζηά, θαη θάπνηα άιια ζα ζαο ηα πεξηγξάςσ. Αο αξρίζνπκε ινηπφλ!

20 Φαγεηά: Κνηφζνππα, θξηθαζέ απγνιέκνλν, θαηζηθάθη- αξλί ζηε ζνχβια, κπξηδφιεο ζηα θάξβνπλα, καγεηξίηζα. Γιπθά: θαιηζνχληα, ηζνπξέθηα, ραιβάο. Απηά είλαη ηα θαγεηά θαη ηα γιπθά πνπ ηξψκε ην Πάζρα. Άιινη κπνξεί λα ηξψλε θαη άιια. Σψξα ζα ζαο πεξηγξάςσ ηα πιηθά γηα έλα θαγεηφ θαη έλα γιπθφ. Μπξηδφιεο ζηα θάξβνπλα Τιηθά Μπξηδφιεο (αλάινγα κε ηα άηνκα) Λάδη, αιάηη, πηπέξη, ξίγαλε Σζνπξέθη Τιηθά 7 απγά, ¾ θηινχ βνχηπξν, 1 ½ θηιφ δάραξε, 1 ½ θηιφ γάια, 2 θαθειάθηα καγηά, 1 πνηεξάθη καζηίρα. Μεζζαλάθε Καηεξίλα Αξλάθη κε ακπειφθπιια θξηθαζέ Ζ ζπληαγή είλαη απφ ηελ Πάηξα Εετκπέθε Τιηθά 1 kgr αξλάθη ζε ηεκάρηα 500 γξ. ακπειόθπιια 2 καηζάθηα άλεζν ςηινθνκκέλν 2 απγά 2 ιεκόληα (ρπκό) 1 θξεκκύδη κεγάιν ςηινθνκκέλν 1 θιηηδάλη ειαηόιαδν αιάηη, πηπέξη Δθηέιεζε: Πιέλεηε θαη ηεκαρίδεηε ην αξλάθη θαη ην ζνηάξεηαη ζην ειαηφιαδν. Πξνζζέηεηε ην θξεκκχδη θαη ην αθήλεηε λα αζπξίζεη. βήλεηε κε λεξφ θαη ην αθήλεηε λα πάξεη κία βξάζε ζε δπλαηή θσηηά. Υακειψλεηε ηελ θσηηά θαη αθήλεηε λα ζηγνςεζεί ην θξέαο. Έρεηε δεκαηίζεη ηα ακπειφθπιια θαη ηα έρεηε θφςεη ζε ηξία ηεκάρηα. Σα πξνζζέηεηε ζηελ θαηζαξφια καδί κε ηνλ ςηινθνκκέλν άλεζν θαη ηα αθήλεηε λα ςεζνχλ καδί κε ην θξέαο έσο φηνπ καιαθψζεη ην θξέαο πξνζζέηνληαο λεξφ αλ ρξεηαζηεί. Γηνξζψλεηε ην αιαηνπίπεξν. ε κία ιεθάλε ρηππάηε ηα απγά

21 κε ην ιεκφλη θαη φηαλ ςεζεί ην θαγεηφ παίξλεηε ιίγν ιίγν ηνλ δσκφ θαη ηνλ ξίρλεηε ζην αβγνιέκνλν ρηππψληαο ρσξίο λα ην αθήζεηε λα θφςεη ην απγφ. Αθνχ έρεηε θηηάμεη ην αβγνιέκνλν θαη έρεηε θαηεβάζεη ην θαγεηφ απφ ην κάηη ηεο θνπδίλαο πξνζζέηεηε ην αβγνιέκνλν πίζσ ζηελ θαηζαξφια θαη αλαθαηεχεηε λα πάεη παληνχ. Σν αθήλεηε λα δέζεη ην θαγεηφ θαη ζεξβίξεηε δεζηφ. Πεγή: Λέζη Οθιέηληα Bόηαλα ηνπ ηόπνπ καο Σα πην γλσζηά βφηαλα ηνπ ηφπνπ καο, ηεο Κξήηεο, είλαη ε κέληα, ην ρακνκήιη, ν έξσληαο, ε καληδνπξάλα, ην θαζθφκειν ελψ ηειεπηαίσο θαιιηεξγείηαη θαη ε αιφε. Όια απηά κπνξνχκε λα ηα βξάζνπκε θαη λα ηα πηνχκε, αιιά ε αιφε ρξεηάδεηαη κηα επεμεξγαζία, φπσο ζα δνχκε παξαθάησ. Καινγεξάθε Μαξία ΛΔΒΑΝΣΑ Οη ζεξαπεπηηθέο ηδηφηεηεο ηεο ιεβάληαο ηελ θαηαηάζζνπλ αλάκεζα ζηα 20 πην ζεκαληηθά βφηαλα. Ζ δήηεζή ηεο είλαη ηφζν κεγάιε ζε φιεο ηηο ρψξεο ψζηε ζηε Γαιιία παξάγνληαη θάζε ρξφλν κε απφζηαμε πάλσ απφ ελάκηζη εθαηνκκχξην θηιά αηζέξην ιάδη ηεο ιεβάληαο. Ζ ιεβάληα είλαη γλσζηή εδψ θαη πνιινχο αηψλεο. Οη αξραίνη Λίβπνη θαη Ρσκαίνη ηελ ρξεζηκνπνηνχζαλ ζην κπάλην ηνπο. Απφ ηελ Ηζηνξία μέξνπκε φηη ηελ ρξεζηκνπνηνχζαλ θαη γηα λα αξσκαηίδνπλ ηα ξνχρα ηνπο (έξαβαλ αλζηζκέλα θιαξάθηα ιεβάληαο αλάκεζα ζηε θφδξα θαη ζην χθαζκα). Σν αθέςεκα κε θχιια θαη ινπινχδηα ιεβάληαο αλαθνπθίδεη απφ εκηθξαλίεο, πνλνθέθαινπο, ίιηγγνπο, ιηπνζπκία θαη δηψρλεη ηελ αυπλία. Δπίζεο ζηακαηάεη φρη κφλν ηνπο πνλνθέθαινπο, αιιά θαη ηνπο πνλφδνληνπο. Σν αθέςεκά ηεο ηνλψλεη ηα λεχξα. Δίλαη ζπαζκνιπηηθή (γηα ζπαζκνχο, αλαπλεπζηηθά πξνβιήκαηα, άζζκα, γξίπε, βξνγρίηηδα, θπκαηίσζε) ηφζν κε ηε κπξσδηά ηεο φζν θαη κε εληξηβή. αλ αθέςεκα, αλαθνπθίδεη απφ πνλνθέθαινπο πνπ πξνέξρνληαη απφ αδπλακία ή απφ ππεξβνιηθή θνχξαζε. Βξάδνπκε κηα θνπηαιηά ινπινχδηα ζε έλα θιηηδάλη λεξφ, πεξηκέλνπκε 10 ιεπηά θαη πίλνπκε 3

22 θιηηδάληα ηελ εκέξα, κε κηθξέο γνπιηέο, αλάκεζα ζηα γεχκαηα. Πεγή: ην βηβιίν ηνπ Κψζηα Μπαδαίνπ, 100 βόηαλα 2000 ζεξαπείεο. Λεληηδάθε Κάιιηα ΣΑΗ- ΣΟΤΚΝΗΓΑ Σν ηζάη είλαη έλα είδνο ζεξαπεπηηθνχ βνηάλνπ ην νπνίν ζεξαπεχεη θιεγκνλέο θαη θξπνινγήκαηα ελψ ην ρξεζηκνπνηνχλ γηα αδπλάηηζκα δεζηφ ή θξχν. Άιιν βφηαλν είλαη ε ηζνπθλίδα ε νπνία ηξψγεηαη ζε ζνχπα θαη πεξηέρεη πνιιά κέηαιια θαη βηηακίλεο Α, Β θαη C, πνπ βνεζά ζηελ απνξξφθεζε ζηδήξνπ. Έρεη ηδηφηεηεο αηκνζηαηηθέο, αληηδηαβεηηθέο θαη δηνπξεηηθέο. Κάλεη θαιφ ζην αλαπλεπζηηθφ, ζηα δεξκαηνινγηθά θαη αλαπλεπζηηθά πξνβιήκαηα. Δίλαη θαηά ηεο ηξηρφπησζεο θαη ηεο πηηπξίδαο θαη ηνλψλεη ηα καιιηά. Καηαπνιεκάεη ηα αξζξηηηθά, ηελ αλαηκία, ηελ παρπζαξθία, ηελ πέηξα ζηα λεθξά, ηε δηάξξνηα θ.α. Δπίζεο βνεζά ζηε ιεηηνπξγία ησλ αδέλσλ θαη ζηελ παξαγσγή γάιαθηνο ζηηο γπλαίθεο. Κνπξιεηάθεο ηέιηνο ΦΑΚΟΜΖΛΟ Σν θαζθφκειν ή θαζθνκειηά είλαη έλα ζακλψδεο θπηφ κε πάξα πνιιά θιαδηά πνπ ην θάζελα έρεη χςνο κέρξη θαη κηζφ κέηξν θαη βξίζθεηαη ζε φιεο ηηο πεξηνρέο ηεο Διιάδαο. Σα θχιια ηνπ έρνπλ ρξψκα ιεπθνπξάζηλν θαη ηα άλζε ηνπ είλαη κνβ θαη αλζίδνπλ απφ ην Μάην σο ηνλ Ηνχλην. Έρεη πνιχ έληνλε κπξσδηά θαη είλαη γλσζηφ γηα ηηο θαξκαθεπηηθέο ηδηφηεηεο. Σν θαζθφκειν κε ηε κνξθή αθεςήκαηνο ζεξαπεχεη ηελ θαξπγγίηηδα, ηελ νπιίηηδα θαη ηνπο ηξαπκαηηζκνχο ζην ζηφκα. ηε καγεηξηθή ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηνλ αξσκαηηζκφ δηαθφξσλ δσκψλ θαη θαγεηψλ. Πάλησο ε ρξήζε ηνπ πξέπεη λα γίλεηαη κε κέηξν γηαηί ππάξρνπλ πεξηπηψζεηο δειεηεξίαζεο απφ ππεξβνιηθή ρξήζε.

23 ΥΑΜΟΜΖΛΗ Σν ρακνκήιη είλαη έλα απφ ηα πην γλσζηά ηνπηθά πξντφληα γηα ηα δεζηά ξνθήκαηα πνπ κπνξείο λα θηηάμεηο. Δπίζεο είλαη γλσζηφ θαη γηα ηηο ζεξαπεπηηθέο ηνπ ηδηφηεηεο απφ ηελ αξραηφηεηα. Ο Ηππνθξάηεο, ν παηέξαο ηεο ηαηξηθήο, ην ζεσξνχζε σο ην πην ζεξαπεπηηθφ βνηάλη γηα πνιιέο πεξηπηψζεηο θαη ρξεζηκνπνηείηαη θαη ζήκεξα γηα ηελ παξαζθεπή θαξκάθσλ θαη θαιιπληηθψλ. Σν ρακνκήιη πήξε ην φλνκά ηνπ απφ ην άξσκά ηνπ (κήιν ηνπ εδάθνπο). Ζ κνλνεηήο πφα (Μαηξηθάξηα ην ρακαίκεινλ) ηεο νηθνγέλεηαο ησλ πλζέησλ, είλαη θπηφ αξσκαηηθφ θαη θαξκαθεπηηθφ, χςνπο κέρξη 35 εθαηνζηά, κε ιείν βιαζηφ, πνιχθιαδν θαη φξζην. Σα θχιια είλαη θηεξνζρηδή θαη ηα άλζε είλαη ζε αθξαία θεθάιηα αζπξνθίηξηλα. Απηνθχεηαη ζε ρέξζα θαη θαιιηεξγεκέλα κέξε θαη ε άλζεζε πνπ αξρίδεη ηνλ Απξίιην δηαξθεί κέρξη θαη ηνλ Ηνχλην. Απφ ηα άλζε ηνπ, πνπ ζπιιέγνληαη φηαλ αλνίμνπλ θαιά, παξαζθεπάδεηαη έλα απφ ηα θαιχηεξα επζηφκαρα αθεςήκαηα. Πνηθηιίεο ηνπ ρακνκειηνχ θαιιηεξγνχληαη, γηαηί ην αθέςεκά ηνπο έρεη θαηαπξαυληηθέο θαη ζεξαπεπηηθέο, ζηηο ηνπηθέο θινγψζεηο, ηδηφηεηεο. Σα άλζε επίζεο ζεσξνχληαη αληηππξεηηθά, επθνίιηα, ρνιαγσγά, ζηεινγφλα, εκκελάγσγα, ζπαζκνιπηηθά, αληηαιιεξγηθά, επνπισηηθά, θαηαπξαυληηθά ησλ λεχξσλ. Πψο κπνξψ λα θηηάμσ έλα δεζηφ ξφθεκα απφ ρακνκήιη. Βξάδνπκε 200ml λεξφ πξνζζέηνπκε 2 θνπηαιάθηα ηνπ γιπθνχ ρακνκήιη, ην αθήλνπκε λα βξάζεη 2 ιεπηά, ην ζνπξψλνπκε θαη ζεξβίξνπκε ζε κηα θιηηδάλα. Σν ξφθεκά ζαο είλαη έηνηκν γηα λα ην απνιαχζεηε. Μηράιεο Μαξαγθάθεο ΑΛΟΖ ηελ επνρή καο ιέγνληαη θαη γξάθνληαη πνιιά γηα ρηιηάδεο ζθεπάζκαηα πνπ «δηαζέηνπλ» ζεξαπεπηηθέο ή επεξγεηηθέο ηδηφηεηεο θαη ρξεζηκνπνηνχληαη ζε θαιιπληηθά θαη θαξκαθεπηηθά πξντφληα. Έλα απφ απηά είλαη ε

24 αιφε. Σν θπηφ αιφε ή Aloe Vera ππάξρεη σο απηνθπέο ζε αθζνλία ζηε ρψξα καο θαη θπζηθά ζήκεξα θαιιηεξγείηαη επξχηαηα ηφζν ζηελ Διιάδα φζν θαη ζε άιιεο πνιιέο ρψξεο, θπξίσο ηξνπηθέο θαη εκηηξνπηθέο. Σν θπηφ ήηαλ γλσζηφ ζηελ αξραηφηεηα ζηνπο Αζζχξηνπο, ηνπο Αηγχπηηνπο, ηνπο Ηζξαειίηεο, ηνπο Κηλέδνπο θαη ζε ιανχο ηεο Αθξηθήο, φπσο θαη ζηνπο Ηλδηάλνπο ηεο Ακεξηθήο. Σν φλνκα Αιφε ην δηαβάδνπκε ζήκεξα ζε πνιιά θαιιπληηθά φπσο ζακπνπάλ, θξέκεο θαη ινζηφλ θαη σο βνεζεηηθφ ζεξαπείαο ζε πάξα πνιιέο αξξψζηηεο, π.ρ. εγθαχκαηα, αιιεξγίεο, ηζηκπήκαηα, κείσζε ζαθράξνπ, ςσξίαζε, έληεξν θαη άιια. Κακπαλφο Γηάλλεο ΑΛΟΖ Ζ Αιφε είλαη θαη θαξκαθεπηηθφ θπηφ φπνπ κπνξνχκε λα βγάινπκε ην δειέ ηεο θαη λα ηνλ πηνχκε σο ρπκφ. Δπίζεο, ην ρξεζηκνπνηήζνπκε γηα ηηο πνιιέο ηδηφηεηέο ηεο, π.ρ ζηα καιιηά, ζηηο πιεγέο, ζηα θαςίκαηα, Τπάξρεη θαη ε άγξηα αιφε, αιιά δελ ηελ ρξεζηκνπνηήζνπκε. Σελ Αιφε κπνξνχκε λα ηελ ρξεζηκνπνηήζνπκε θαη ζηα δψα, ζην ηξίρσκα ηνπο, θαη άκα ηα έρνπκε έμσ ηνπο βάδνπκε αιφε γηα λα ηα πξνζηαηεχζνπκε. Μαξαγθάθε Μηραέια Γηαηξνθή θαη γηνξηέο ζηνλ θόζκν ΓΗΑΣΡΟΦΖ ΚΑΗ ΥΡΗΣΟΤΓΔΝΝΑ ΣΖΝ ΦΗΝΛΑΝΓΗΑ Έλα ηαμίδη ζηε Φηλιαλδία, ζην ρσξηφ ηνπ Άε- Βαζίιε, ηα Υξηζηνχγελλα, δελ είλαη έλα ηαμίδη κφλν γηα παηδηά, αιιά θαη γηα φινπο ηνπο κεγάινπο πνπ ζέινπλ λα μαλαγπξίζνπλ ζηελ παηδηθή ηνπο ειηθία Αιήζεηα, πνηνο κεγάινο φηαλ ήηαλ παηδί δελ νλεηξεχηεθε λα πάεη ζην Βφξεην Πφιν, λα ζπλαληήζεη ηνλ θαινζπλάην γέξνληα θαη ηα πεξίθεκα μσηηθά ηνπ ζην παξακπζέλην εξγαζηήξηφ ηνπ; Σν νλεηξεκέλν απηφ κέξνο,

25 απέρεη κφλν 4 ψξεο κε ην αεξνπιάλν, αλ δελ ππάξρεη ελδηάκεζνο ζηαζκφο. Σν πξψην πξάγκα πνπ ζνπ θάλεη εληχπσζε (αλ δελ έρεηο μαλά ηαμηδέςεη ηφζν βφξεηα κέζα ζην θαηαρείκσλν), είλαη ε επθνιία κε ηελ νπνία πξνζγεηψλεηαη ην αεξνπιάλν, κέζα ζην θάηαζπξν ηνπίν κε ηνπιάρηζηνλ 5 πφληνπο ρηφλη ζηνλ αεξνδηάδξνκν.. ηε Φηλιαλδία ε 24ε Γεθεκβξίνπ είλαη ε ζεκαληηθφηεξε εκέξα ηεο πεξηφδνπ ησλ Υξηζηνπγέλλσλ. Οη ενξηαζκνί αξρίδνπλ ην κεζεκέξη, νπφηε ζχκθσλα κε ηε κεζαησληθή παξάδνζε ε εηξήλε ησλ Υξηζηνπγέλλσλ θαιείηαη λα μεπξνβάιεη κε θάζε επηζεκφηεηα ζηε πφιε Turku ηεο Φηλιαλδίαο. Σα θεξηά θαη ηα επνρηθά θπηά δηαθφζκεζεο, φπσο ην αιεμαλδξηλφ, δεκηνπξγνχλ ηελ θαηάιιειε αηκφζθαηξα γηα ηνλ ενξηαζκφ ησλ Υξηζηνπγέλλσλ ζε νηθνγελεηαθφ πάληα πεξηβάιινλ. Παξαδνζηαθά ε κέξα απηή είλαη αθηεξσκέλε ζηε κλήκε ησλ λεθξψλ θαη κηα επίζθεςε ζην λεθξνηαθείν ηελ παξακνλή ησλ Υξηζηνπγέλλσλ απνηειεί παηξνπαξάδνην έζηκν. Καηά ηε δηάξθεηα εθείλεο ηεο λχθηαο ηα θαιπκκέλα απφ ρηφλη λεθξνηαθεία κεηαηξέπνληαη ζε εληππσζηαθέο θσηεηλέο ζάιαζζεο απφ θεξηά. ηελ Φηιαλδία, ηα παηδηά ληχλνληαη δεηηάλνη θαη γπξλάλε ζηνπο δξφκνπο κε θαπληζκέλα πξφζσπα, δεηηαλεχνληαο θαη θξαηψληαο ζθνππφμπια. Υξηζηνπγελληάηηθν ζπηηάθη από κπηζθόηα Υλικά Γηα 8-10 άηνκα: Γηα ην ζπηηάθη: 500 γξακκάξηα βνχηπξν 500 γξακκάξηα θαζηαλή δάραξε 150 γξακκάξηα ιεπθή δάραξε 2 απγά νιφθιεξα 40 γξακκάξηα γάια 2 θνπηαιηέο ηνπ γιπθνχ ηδίληδεξ 2 θνπηαιηέο ηνπ γιπθνχ θαλέια 1 θνθηή θνπηαιηά ηνπ γιπθνχ αιάηη 1 θνπηαιηά ηνπ γιπθνχ κνζρνθάξπδν 1 θνπηαιηά ηνπ γιπθνχ γαξχθαιν 1 θηιφ αιεχξη Γηα ην γιάζν: 450 γξακκάξηα άρλε δάραξε 90 γξακκάξηα αζπξάδηα απγψλ (πεξίπνπ 3 αζπξάδηα) Δθηέιεζε ην κίμεξ πξνζζέηνπκε ην βνχηπξν κε ηε δάραξε (θαζηαλή θαη ιεπθή) θαη κε ην θηεξφ ηνπ αλαθαηεχνπκε ην κείγκα καο θαη αθνχ αθξαηέςνπλ

26 θαη αζπξίζνπλ πξνζζέηνπκε έλα έλα ηα απγά. ηε ζπλέρεηα πξνζζέηνπκε ην γάια θαη ηειεπηαίν ην αιεχξη θαη ηα κπαραξηθά. Γε δνπιεχνπκε πνιχ ηε δχκε λα κε καιαθψζεη ππεξβνιηθά. Αθήλνπκε ηε δχκε λα «μεθνπξαζηεί» ζην ςπγείν γηα κηα ψξα. Πξνζεξκαίλνπκε ην θνχξλν ζηνπο 160 βαζκνχο. Με ηε βνήζεηα θνππ παη πνπ έρνπκε ήδε πξνκεζεπηεί, θφβνπκε ηε δχκε ηνπ κπηζθφηνπ γηα ηηο πιεπξέο ηνπ ζπηηηνχ (ή ζρεδηάδνπκε ηηο πιεπξέο ηνπ ζπηηηνχ ζε ραξηφλη θαη ην ρξεζηκνπνηνχκε σο νδεγφ γηα λα θφςνπκε ηε δχκε). Φήλνπκε πάλσ ζε ηαςί κε ιαδφθνιια γηα κηζή ψξα πεξίπνπ. Σν Βγάδνπκε απφ ην θνχξλν θαη ην αθήλνπκε λα θξπψζεη πξηλ ην δηαθνζκήζνπκε κε γιάζν. Γηα ην γιάζν: Υηππάκε κε ην ζχξκα ηνπ κίμεξ ηα αζπξάδηα κε ηελ άρλε γηα πεξίπνπ 35 ιεπηά κέρξη λα θνπζθψζνπλ θαη λα ζθίμνπλ. Αλ ζέινπκε ρσξίδνπκε ζε κέξε ην γιάζν θαη πξνζζέηνπκε δηαθνξεηηθά ρξψκαηα δαραξνπιαζηηθήο. Θέιεη πξνζνρή ζηα θνκκάηηα κπηζθφηνπ γηα ην ζπηηάθη λα είλαη ίζα ψζηε λα κπνξέζεη λα ζηαζεί φξζην φηαλ ζα ην θνιιήζνπκε. Δπεηδή νη δχκεο απιψλνπλ ζην θνχξλν θαιφ είλαη λα έρνπλ ζθίμεη ιίγν ζην ςπγείν, έηζη δελ αιινηψλεηαη ην ζρήκα πνπ έρνπκε θφςεη. Απαηηνχκελνο ρξφλνο: 95 ιεπηά. Πεγή: http. stin Finlandia.gr Μάληαξα Γαζεκή ΓΗΑΣΡΟΦΖ ΚΑΗ ΠΑΥΑ ΣΖΝ ΓΔΡΜΑΝΗΑ ηε Γεξκαλία νη γνλείο ηελ εκέξα ηνπ Πάζρα θξχβνπλ ηα απγά, ηα ζνθνιαηάθηα θαη θακία θνξά παηρλίδηα ζηνλ θήπν ή ην ζπίηη. Σα παηδηά ηα ςάρλνπλ κέρξη λα ηα βξνπλ φια. Ννκίδνπλ φηη ηα έθξπςε έλαο ιαγφο. Ύζηεξα εηνηκάδνπλ φινη καδί ην θαγεηφ. Γελ ππάξρεη θάηη ηδηαίηεξν, φινη θάλνπλ φ,ηη θαγεηά λνκίδνπλ. Μεηά ην θαγεηφ

27 θάζνληαη φινη καδί θαη ζπδεηάλε. Σα παηδηά ηξψλε ηα ζνθνιαηάθηα θαη ηα απγά. Κάλνπλ επίζεο θακάξεο θαη ζηεθάληα κε θιαδηά ινπινπδηψλ δηαθνζκεκέλα κε ιίγα απγά. Οη θνξψλεο θαη ηα ηφμα ηνπνζεηνχληαη ζπλήζσο ζηελ άθξε ηνπ ζηληξηβαληνχ. Όιεο απηέο νη δηαθνζκήζεηο έξρνληαη κηα εβδνκάδα πεξίπνπ πξηλ ηελ Κπξηαθή ηνπ Πάζρα θαη ζα παξακείλεη ζηε βξχζε γηα πεξίπνπ κηα εβδνκάδα κεηά, θάλνληαο ην θέληξν ηεο πφιεο έλα πνιχρξσκν θαη γηνξηηλφ ζέακα, εηδηθά γηα ηηο αγνξέο ηνπ αββάηνπ κε φινπο ηνπο πάγθνπο πσιεηψλ γχξσ απφ απηφ. Πεγή: http. stin Germania.gr Μάληαξα Φσηεηλή