Πανεπιστήµιο Πατρών Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστηµών Τµήµα Επιστηµών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Πανεπιστήµιο Πατρών Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστηµών Τµήµα Επιστηµών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία"

Transcript

1 Πανεπιστήµιο Πατρών Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστηµών Τµήµα Επιστηµών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Καινοτόµες δράσεις µουσειακής και εικαστικής αγωγής στην προσχολική ηλικία. (Η λαϊκή µορφή τέχνης του Θεάτρου Σκιών πλαισιωµένη από σύγχρονες εικαστικές και µουσειακές πρακτικές). Μεταπτυχιακή εργασία ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ (Α.Μ 212) Κατεύθυνση: Λόγος, Τέχνη και Πολιτισµός στην Εκπαίδευση Επιβλέπων Καθηγητής: Αντώνης Βάος Συνεπιβλέποντες Καθηγητές: Λεωνίδας Σωτηρόπουλος & Αλεξάνδρα Μουρίκη Πάτρα,

2 στα ανήψια µου, Αλέξανδρο & Ζέτα - 2 -

3 Ε υ χ α ρ ι σ τ ί ε ς Με την ολοκλήρωση της ερευνητικής µου µελέτης θα ήθελα να εκφράσω την εκτίµηση, τον σεβασµό και τις ευχαριστίες µου στους επιβλέποντες καθηγητές µου κ. Αντώνη Βάο, κ. Λεωνίδα Σωτηρόπουλο και κ. Αλεξάνδρα Μουρίκη. Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω ολόθερµα την αδελφή µου Νίκη για την ουσιαστική βοήθεια της, καθώς και όσους µε στήριξαν την περίοδο εκπόνησης της εργασίας µου: Ευδοκία, Κατερίνα, Βίκυ και Νίκη. Επιπλέον, θα ήθελα να ευχαριστήσω τους γονείς µου για την πολύτιµη στήριξη τους και την αµέριστη συµπαράσταση τους. Η συµβολή του καθενός ήταν καθοριστικής σηµασίας ώστε να ολοκληρωθεί η ερευνητική µου µελέτη

4 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΜΕΡΟΣ Α ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΣΚΟΠΟΣ, ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Η ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΩΣ ΜΕΣΟ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΓΝΩΣΗΣ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΩΣ ΧΩΡΟΣ ΥΠΟ ΟΧΗΣ ΥΣΧΕΡΕΙΕΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΗ Ι ΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Κοινωνικές Προκαταλήψεις υσχέρειες λόγω µη συνεργασίας φορέων Οικονοµικές δυσχέρειες Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΩΝ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΣΤΗΝ ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟΥ ΣΤΗΝ Ι ΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Η Ι ΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ Η ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ ΤΗΣ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ Η ΠΟΛΥ ΙΑΣΤΑΤΗ ΜΟΡΦΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΜΕΡΟΣ ΜΙΑΣ ΟΛΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΤΟ ΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟ ΕΝΙΑΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ ΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΠΑΙ ΕΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ

5 3.3 ΠΡΟΣΕΓΓΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΠΕ ΙΟ ΙΑ ΡΑΣΗΣ ΤΗΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΙΟΘΕΤΗΣΗ ΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Η ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΡΟΛΟΙ ΤΟΥ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ Η ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΣΤΑ ΜΟΥΣΕΙΑ Η ΜΕΤΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟ ΩΣ ΧΩΡΟΣ ΜΑΘΗΣΗΣ: ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΜΟΡΦΕΣ ΜΟΥΣΕΙΑΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΣΤΑ ΜΟΥΣΕΙΑ ΜΟΥΣΕΙΟΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΗ ΜΟΥΣΕΙΟΠΑΙ ΑΓΩΓΟΙ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 : ΜΟΥΣΕΙΑΚΗ ΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΠΑΙ ΕΙΑ ΜΙΑ ΣΧΕΣΗ ΑΜΦΙ ΡΟΜΗ ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΓΕΝΙΚΑ & ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΕΧΝΗΣ ΕΙ ΙΚΑ, ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΜΟΥΣΕΙΟ ΓΙΑ ΠΑΙ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΣΤΑ ΠΑΙ ΙΑ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ Η ΜΟΥΣΕΙΑΚΗ ΚΑΙ ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ & ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΕΠΙΣΚΕΨΗΣ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ Προετοιµασία στην τάξη Πραγµατοποίηση της επίσκεψης Ολοκλήρωση της διαδικασίας στην τάξη- Αξιολόγηση της επίσκεψης ΟΙ ΠΟΛΥΠΛΕΥΡΕΣ ΙΑΣΥΝ ΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ, ΤΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΟΝ ΣΧΟΛΙΚΟ ΧΩΡΟ. ΜΟΥΣΕΙΑΚΗ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΚΑΙ Η ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ: ΜΙΑ ΣΧΕΣΗ ΕΞΕΛΙΣΣΟΜΕΝΗ

6 5.7.1 Αισθητικοί παράµετροι Εκπαιδευτικοί παράµετροι Μουσειολογικές παράµετροι ΜΟΥΣΕΙΑΚΗ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΚΑΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΠΑΙ ΕΙΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΧΟΛΕΙΟ: ΜΙΑ ΥΝΑΜΙΚΗ ΣΧΕΣΗ ΜΑΘΗΣΗΣ ΟΠΤΙΚΟΣ ΕΓΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ, ΜΟΥΣΕΙΑΚΗ ΚΑΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΚΑΙΝΟΤΟΜΕΣ ΡΑΣΕΙΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΕΙΑΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΕΣ ΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΚΑΙΝΟΤΟΜΕΣ ΡΑΣΕΙΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΕΙΑΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ Πολιτιστικά Προγράµµατα Μαθητικοί καλλιτεχνικοί Αγώνες Πρόγραµµα Μελίνα ιδακτικοί στόχοι των δραστηριοτήτων Αισθητικής Αγωγής µέσα από το Πρόγραµµα Μελίνα ίκτυα Μουσείων και Πολιτιστικών Φορέων ΚΡΙΤΙΚΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΚΙΩΝ ΩΣ ΜΕΣΟ ΑΓΩΓΗΣ ΛΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Λαϊκή Τέχνη έκφραση της συλλογικής ζωής και των βιωµάτων κάθε λαού ΤΟ ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΩΝ Το θέατρο σκιών ως µορφή ελληνικής λαϊκής παραδοσιακής τέχνης Θέατρο Σκιών Ιστορική Αναφορά Θεµατολογία του Καραγκιόζη Παιδαγωγικός ρόλος του Θεάτρου σκιών Παιδί και Σκιά Θέατρο Σκιών και Σχολικό Αναλυτικό Πρόγραµµα Καραγκιόζης ως µέσο αισθητικής αγωγής

7 7.3 ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΚΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΝΕΩΤΕΡΙΣΜΩΝ ΜΕΡΟΣ Β ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8: ΈΡΕΥΝΑ Η ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ Ο ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΟΜΗ ΚΑΙ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ Υλοποίηση της Έρευνας Στατιστική Επεξεργασία των εδοµένων ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΩΤΗΡΗ ΧΑΡΙ ΗΜΟΥ - ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗΣ ΦΙΓΟΥΡΑΣ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΩΝ, ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΩΝ "ΧΑΡΙ ΗΜΟΣ" Τόπος και συνθήκες διεξαγωγής Μέθοδος ιδασκαλίας Αποτελέσµατα ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ Ί ΡΥΜΑ ΜΟΥΣΕΙΟ ΠΑΙ ΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ «ΣΤΑΘΜΟΣ» Το Μουσείο Ερωτήσεις οµηµένης Συνέντευξης Απαντήσεις Συνέντευξης - Αποτελέσµατα ΈΚΘΕΣΗ «ΎΜΝΟΣ ΣΤΗ ΣΚΙΑ», ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ Τόπος και συνθήκες διεξαγωγής της έκθεσης Παρουσίαση εκθεµάτων Σχολιασµός Αποτελέσµατα Η ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΜΟΥΣΕΙΟΣΚΕΥΗΣ «Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ», ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΑΙ ΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ, ΣΤΗΝ ΣΧΟΛΙΚΗ ΤΑΞΗ Παρουσίαση της Μουσειοσκευής «Ο Καραγκιόζης» Στόχοι µουσειοσκευής Περιεχόµενο Μουσειοσκευής Μια απόπειρα εικαστικής προσέγγισης της µουσειοσκευής «Ο Καραγκιόζης» στην σχολική τάξη

8 Επεξεργασία της µουσειοσκευής στην σχολική τάξη - Σκοπός και στόχοι ραστηριότητες που αναπτύχθηκαν κατά την διάρκεια του προγράµµατος Προτάσεις Επέκτασης Αποτελέσµατα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9: ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

9 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η συζήτηση για το µουσείο ως εργαλείο εκπαίδευσης στην εικαστική διεργασία εγγράφεται τόσο στο πεδίο της Τέχνης όσο και της Μουσειακής Εκπαίδευσης. Τα ερωτήµατα που τίθονται είναι: κατά πόσο µπορεί το µουσείο να αποτελέσει ένα αποτελεσµατικό εργαλείο εικαστικής αγωγής υπερβαίνοντας ή επαναπροσδιορίζοντας τον ρόλο του στο πλαίσιο της αισθητικής αγωγής, στον σχολικό χώρο; Κατά πόσο είναι έτοιµοι ή διατεθειµένοι οι εκπαιδευτικοί προσχολικής αγωγής να υιοθετήσουν µια τέτοια πρακτική; Μπορούν οι καινοτόµες µουσειακές δράσεις να βρουν ευρύτερη εφαρµογή στη διδασκαλίας της εικαστικής αγωγής; Μπορεί η λαϊκή µορφή τέχνης του Θεάτρου Σκιών να αποτελέσει γέφυρα σύνδεσης του παρελθόντος µε το παρόν, της παραδοσιακής µε τη σύγχρονη εκπαίδευση, της µουσειακής αγωγής µε την εικαστική εκπαίδευση; Υπό το πρίσµα αυτό θα εστιαστούµε στην εικαστική αγωγή, ως σχολικό µάθηµα και στις εκπαιδευτικές δραστηριότητες που αναπτύσσουν τα µουσεία στα πλαίσια διαµόρφωσης της καλλιτεχνικής παιδείας, σε µαθητές προσχολικής αγωγής και πως αυτές οι πρακτικές συµβάλλουν στην καλλιέργεια της προσωπικής έκφρασης και ευαισθησίας των παιδιών. Λέξεις Κλειδιά: εικαστική αγωγή, µουσειακή εκπαίδευση, καινοτόµες δράσεις, Θέατρο Σκιών, εκπαιδευτικός προσχολικής αγωγής, εκπαιδευτικά προγράµµατα, πολιτισµός OVERVIEW The discussion concerning the museum as an educational material in the pictorial process is stated in the field of Arts as well as the Museum Education. The questions posed are the following: to what extend can the museum constitute an effective means of art education outrunning or reassigning its role in the framework of Aesthetic Education(Arts) in the school environment? To what extend are the Preschool Education Teachers willing to adopt such a technique? Can the innovative museum actions find a broader application on the teaching of pictorial education? Can the folk type of art of the Theatre of Shadows bridge the gap between the past and the present, the traditional and modern education, the museum and the pictorial education? Bearing the above into consideration, we will focus on the pictorial education as a school subject and the teaching activities applied by museums in order to form artistic education to pre-school learners and on how these techniques contribute to the development of children s personal expression and sensitivity. Key words: art education, museum education, innovative actions, Theatre of Shadows, Preschool teacher,educational programmes, civilization - 9 -

10 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα τελευταία χρόνια επανήλθε πιο έντονα στο προσκήνιο το ερώτηµα για το τι είναι η Εκπαίδευση: Είναι η µεταφορά γνώσεων; Είναι µια διαδικασία απόκτησης εκείνων των εξειδικευµένων γνώσεων και ικανοτήτων, που θα επιτρέψουν στο άτοµο να εργασθεί και να διακριθεί στο χώρο εργασίας του; Είναι µια διαδικασία που συνδέεται περισσότερο µε την συνολική ανάπτυξη των ατόµων; Με άλλα λόγια, «Ποιος είναι ο στόχος της Εκπαίδευσης;» Τον Οκτώβριο του 2003, στο «Στρογγυλό Τραπέζι των Υπουργών» µε θέµα «Towards Knowledge Societies», στο Παρίσι, ανακοινώνεται επιτακτικά η ανάγκη για µετάβαση από την κοινωνία της πληροφορίας, στην κοινωνία της γνώσης. Καθώς σήµερα το πρόβληµα δεν είναι η συλλογή πληροφορίας, αλλά η έξυπνη διαχείριση, αξιολόγηση και εκµετάλλευση της πληροφορίας. Προκειµένου η εκπαίδευση να µπορέσει να ανταποκριθεί σε αυτή τη µετάβαση, απαιτείται µια ευθυγράµµιση ή µια υψηλού επιπέδου συνέπεια µεταξύ της διδασκαλίας, της µάθησης και της αξιολόγησης (UNESCO, 1996). Σύµφωνα µε αυτό το νέο παράδειγµα της εκπαίδευσης, η µάθηση δεν είναι απλά µια διαδικασία κατασκευής της γνώσης, αλλά κάτι περισσότερο: είναι µια διαδικασία διαµόρφωσης ταυτότητας. Εφόσον η µάθηση µετασχηµατίζει αυτό που είµαστε και αυτό που µπορούµε να κάνουµε, αποτελεί µια εµπειρία ταυτότητας. εν πρόκειται για µια απλή συλλογή δεξιοτήτων και πληροφορίας, αλλά για µια διαδικασία του «γίγνεσθαι». Σε αυτό το πλαίσιο, στόχος τη διδασκαλίας είναι να δηµιουργήσει κίνητρα στους µαθητές να σκέφτονται, να ενεργούν και να µαθαίνουν. Εκείνο, εποµένως που συνιστά στις µέρες µας καινοτοµία στο σχολείο σε αντίθεση µε παλαιότερες πρακτικές είναι ότι η διδασκαλία δίνει έµφαση στην ολιστική µάθηση επιδιώκοντας σηµαντικές συνδέσεις µε αφορµή σηµαντικά ερωτήµατα ιστορικής, κοινωνικής ή πολιτικής σηµασίας. Κινούµενοι προς αυτή την κατεύθυνση είναι µείζονος σηµασίας για την αναπτυξιακή πορεία του παιδιού η επαφή µε τις τέχνες. Οι τέχνες είναι από τα σηµαντικότερα δείγµατα ανθρώπινου πνεύµατος καθώς από τα πρώτα βήµατα του ανθρώπου γίνονται το µέσον της επικοινωνίας του µε το περιβάλλον και η συγκινησιακή του έκφραση. Από όλους είναι παραδεκτό ότι η τέχνη είναι µια

11 ανθρώπινη δραστηριότητα, συνυφασµένη µε την έµπνευση, την αισθητική και την δηµιουργία. Αγγίζει τις πιο βαθιές πτυχές της ανθρώπινης ψυχής, συγκινεί, ενθουσιάζει, γοητεύει. Είναι µια γλώσσα πανανθρώπινη, χωρίς σύνορα και φυλετικές διακρίσεις, που ενώνει και συναδελφώνει τους ανθρώπους και τους βοηθάει να επικοινωνήσουν πνευµατικά και ειρηνικά. Υπό το πρίσµα αυτό, δηµιουργείται η αναγκαιότητα στη σχέση της τέχνης µε την εκπαίδευση, υποδεικνύοντας ακριβώς και την αναγκαιότητα της Εικαστικής αγωγής των παιδιών, ως γέφυρα της προσωπικής ευαισθησίας και έκφρασης, καλλιεργώντας τις αισθήσεις και τα συναισθήµατα, δίνοντας στο παιδί αυτοπεποίθηση και κίνητρα για καλύτερη ζωή και µάθηση. Στοχεύοντας σε µια υγιή κοινωνία, «η εκπαίδευση στις Εικαστικές Τέχνες όχι µόνο µπορεί να προσφέρει ουσιαστικά στη γνώση αλλά µπορεί να αποτελέσει ισχυρό µέσο για την ανάπτυξη δηµιουργικών και ενεργών ατόµων. Ατόµων που να µπορούν να χρησιµοποιούν την εικαστική γλώσσα, ατόµων µε δεξιότητες αισθητικής κρίσης και σκέψης, µε επινοητικότητα και ευαισθησία, ικανών να επικοινωνούν, να εκφράζονται δηµιουργικά και να αντιµετωπίζουν προκλήσεις» (Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, 2008: 4). Εποµένως, η Τέχνη ως διδακτικό αντικείµενο αποτελεί εκείνη την περιοχή της παιδευτικής διαδικασίας που «επιδιώκει τη δηµιουργία των κατάλληλων προϋποθέσεων, ώστε το αναπτυσσόµενο άτοµο να αποκτήσει καλλιτεχνικές εµπειρίες πλήρεις νοήµατος, που θα του επιτρέψουν να κατανοήσει σταδιακά το φαινόµενο της τέχνης και να το εντάξει µε ουσιαστικό τρόπο στην προσωπική του ζωή, αποκτώντας πρόσβαση σε αυτό το πεδίο καλλιέργειας» (Βάος, 2008 :7 ) Η εικαστική παιδεία µπορεί να παράσχει ευκαιρίες ενίσχυσης της ικανότητας για µάθηση, πράξη, εµπειρία και επαναπροσδιορισµό αρχών και αξιών που χρειάζεται µια κοινωνία, ιδίως όπως η σηµερινή, που είναι γεµάτη από αλλαγές, ανισότητες, διακρίσεις, εντάσεις και αβεβαιότητες (Πουρκός, 2009). Η µάθηση µέσω της τέχνης, δεν λαµβάνει χώρα σε εννοιολογικά πλαίσια «πλαστής αµφισβήτησης», όπου οι απαντήσεις στα ερωτήµατα είναι ήδη προδιαγεγραµµένες. Αντίθετα, η µάθηση πραγµατοποιείται στην αβεβαιότητα µιας σύνθετης πραγµατικότητας. Τα άτοµα µαθαίνουν µέσα από έναν στενό συσχετισµό θεωρίας πρακτικής, στον οποίο ευνοείται η έρευνα, η επικοινωνία και η παραγωγική δράση. Το µαθησιακό περιβάλλον που διαµορφώνεται υποστηρίζει τη δηµιουργία νοήµατος και την κοινωνική διαπραγµάτευση. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, οι µαθητές ενθαρρύνονται να υποβάλουν ερωτήσεις, να εξερευνήσουν, να

12 πραγµατοποιήσουν έρευνες, να διατυπώσουν υποθέσεις, να προτείνουν πολλαπλές λύσεις στα προβλήµατα, να αναπαραστήσουν, να διευκρινίσουν, κ.λ.π. Αυτή η µορφή εκφοράς του προγράµµατος σπουδών µπορεί να περιορίσει το χάσµα µεταξύ των σχολικών αντικειµένων και των εξωσχολικών προβληµατισµών, καλύπτοντας σε ένα βαθµό το πρόβληµα της «µεταφοράς της µάθησης». Η πρόοδος θα πρέπει να εννοηθεί «ως µια πορεία που βαθαίνει και πλαταίνει την καλλιτεχνική εµπειρία, τη συνδέει µε άλλες µορφές βιωµάτων και περιοχές της γνώσης, οδηγώντας προς το αυθεντικό ενδιαφέρον και τη διαρκή αυτοδιαχειριζόµενη αναζήτηση, πέρα από τα στενά όρια του σχολείου» (Chapman, 1993:395). Στο πλαίσιο αυτό, µόνο αν η καλλιτεχνική παιδεία συνδεθεί µε τον πολιτισµό θα γίνει φανερός «ο ψυχαγωγικός, διακοσµητικός, παιδαγωγικός, χρηστικός και κοινωνικός ρόλος της τέχνης και αυτή δεν θα ειδωθεί ως µια ανώφελη ενασχόληση, αλλά θα συνδεθεί µε την κοινωνία, την ιστορία, την καθηµερινή ζωή, καθώς και µε την πολιτισµική κληρονοµιά» (Γλυκοφρύδη, 2002: 138). Στο σηµείο αυτό αναδεικνύεται, επίσης, και η σύνδεση της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης µε τις ποικίλες µορφές τέχνης και κυρίως µε την λαϊκή τέχνη, µέσω της οποίας τα παιδιά µαθαίνουν να συγκρίνουν µορφές τέχνης προηγούµενων εποχών, να αναδηµιουργούν τη φαντασία τους, να εµπλουτίζουν τις εµπειρίες τους και να αναγνωρίζουν την σηµασία του παρελθόντος για ένα γόνιµο παρόν και δηµιουργικό µέλλον. Παράδειγµα χρηστικό και εξαιρετικά ενδιαφέρον το Θέατρο Σκιών, προσφέρεται για παιδαγωγική χρήση σε σχολικούς και ποικίλους πολιτιστικούς χώρους, καθώς αποτελεί «µια απτή απόδειξη της ανάδυσης ενός νέου αφηγηµατικού πνεύµατος στην καρδιά της σύγχρονης καλλιτεχνικής πρακτικής» (Paolo Colombo, 2009:17) Η δηµιουργία, εποµένως, κοινής επικοινωνιακής βάσης και συνεργασίας τόσο σε επιστηµονικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο κοινών παιδαγωγικών δράσεων, µεταξύ σχολείου και µουσείου φαντάζει επιτακτική. Η αναγκαιότητα του Μουσείου στη διαδικασία της Εκπαίδευσης αλλά και ο σηµαντικός ρόλος που διαδραµατίζει στην ευαισθητοποίηση και καλλιέργεια των ανθρώπων που τα επισκέπτονται, προσδιορίζεται από το ICOM 1, το ιεθνές Συµβούλιο Μουσείων, οργανισµό που 1 Η ιεθνής Επιτροπή Εκπαίδευσης και Πολιτιστικής ράσης (Education & Cultural Action) του ICOM συγκροτείται από µουσειοπαιδαγωγούς και άλλους επαγγελµατίες που προέρχονται από διάφορα µουσεία και ενδιαφέρονται για κάθε µορφή µουσειακής εκπαίδευσης -έρευνα, διοίκηση, εκθέσεις, προγράµµατα, κλπ. Σκοπός της Επιτροπής είναι η εις βάθος ανάλυση και µελέτη του ρόλου

13 ιδρύθηκε το 1946 από την UNESCO, µε σκοπό την προώθηση του ρόλου του στην εκπαίδευση έτσι ώστε να το καταστήσει τµήµα της ψυχικής και πνευµατικής ζωής κάθε λαού. Από τα παραπάνω, γίνεται αντιληπτό ότι η Μουσειακή Αγωγή είναι ένα πεδίο που παρουσιάζει ολοένα και αυξανόµενο ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια. Σε αυτό βοήθησε ιδιαίτερα, η στροφή στη βιωµατική µάθηση, η οποία δίνει έµφαση στον ρόλο που διαδραµατίζει η εµπειρία στη διαδικασία της µάθησης. Μέσω αυτής προτείνεται η αναζήτηση νοήµατος και όχι η στείρα αποµνηµόνευση πληροφοριών. «Επιδιώκεται η διανοητική και συναισθηµατική κινητοποίηση του µαθητή, στοχεύοντας στην απαρτίωση της νοητικής και συγκινησιακής διεργασίας» ( εδούλη, 2002). Το µουσείο επιτελεί τον εκπαιδευτικό του ρόλο εύκολα καθώς πρόκειται για έναν χώρο µε έντονο κοινωνικό, εκπαιδευτικό και ψυχαγωγικό χαρακτήρα, που διευκολύνει την δηµιουργία σχέσεων µεταξύ των ατόµων. Με βάση το σκεπτικό αυτό τα µουσειοπαιδαγωγικά προγράµµατα στοχεύουν στην κοινωνική, συναισθηµατική και γνωστική ανάπτυξη του παιδιού ενθαρρύνοντας την κριτική σκέψη, την πρωτοβουλία, τη δηµιουργικότητα και την ανακάλυψη. Οι συγκεκριµένοι στόχοι φαίνεται να βρίσκουν το καταλληλότερο µέσο επίτευξης µε την εφαρµογή καινοτόµων δράσεων µουσειακής και εικαστικής αγωγής στην Προσχολική Ηλικία. Ειδικότερα, η Καλλιτεχνική Παιδεία και η Μουσειακή Αγωγή συνδέονται άµεσα µέσω των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων που αναπτύσσουν οι δυο φορείς. Τέτοιες δράσεις είναι τα Πολιτιστικά Προγράµµατα και οι Καλλιτεχνικοί Αγώνες που αναπτύσσονται στα πλαίσια της σχολικής τάξης σε συνεργασία µε ποικίλους πολιτιστικούς φορείς, το πρόγραµµα «Μελίνα: Εκπαίδευση και πολιτισµός», το οποίο συνεργάζεται µε Μουσεία σε όλη την Ελλάδα και προωθεί σχέδια δράσης (projects) που συνδυάζουν τη µάθηση µε την ψυχαγωγία, τα ίκτυα Μουσείων και Πολιτιστικών Φορέων, τα οποία νοούνται ως εργαλεία προκειµένου να υπηρετούνται αποτελεσµατικά, αξιοποιώντας τα σύγχρονα δεδοµένα, η Παιδεία και ο Πολιτισµός. κ.τ.λ. της µουσειακής εκπαίδευσης, η προώθησή της στα µουσεία όλου του κόσµου και η καθιέρωση επαγγελµατικών κανόνων στη µουσειακή εκπαίδευση (

14 Βασικός εξάλλου σκοπός της συγκεκριµένης εργασίας είναι να καταστήσει φανερό το διευρυµένο εκπαιδευτικό ρόλο που µπορεί να διαδραµατίσει το µουσείο στη διδασκαλία της Εικαστικής Αγωγής στην προσχολική ηλικία. Πιο συγκεκριµένα, επιθυµούµε να διερευνήσουµε κατά πόσο είναι εφικτή η εποικοδοµητική συνεργασία των δύο φορέων, µε την υιοθέτηση και εφαρµογή καινοτόµων πολιτιστικών δράσεων, τόσο από την µεριά του Μουσείου όσο και από την µεριά της Καλλιτεχνικής Εκπαίδευσης, µε κοινό στόχο «την προσωπική ολοκλήρωση του αναπτυσσόµενου ατόµου µέσα από διαδικασίες που αποκαλύπτουν την καλλιτεχνική διεργασία, µεταβιβάζουν την οργανωµένη γνώση για την τέχνη και την καλλιτεχνική κληρονοµιά του παρόντος και του παρελθόντος και αναπτύσσουν τη συνείδηση του κοινωνικού ρόλου της τέχνης» (Βάος, 2008). Τα συµπεράσµατα σχετικά µε τον σκοπό της εργασίας µας θα προκύψουν από: έρευνα των αντιλήψεων των εκπαιδευτικών προσχολικής ηλικίας σχετικά µε την διδασκαλία της τέχνης µέσω των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων που προσφέρουν τα µουσεία έρευνα των αντιλήψεων των µουσειοπαιδαγωγών σχετικά µε την εφαρµογή σύγχρονων εκπαιδευτικών προγραµµάτων στα πλαίσια πάντα της διδασκαλίας της εικαστικής τέχνης στο νηπιαγωγείο παράθεση καλλιτεχνικών δράσεων (Έκθεση Μουσείου Μπενάκη, Ύµνος στη Σκιά, Εικαστική προσέγγιση της µουσειοσκευής «Ο Καραγκιόζης», του Ελληνικού Παιδικού Μουσείου, στη σχολική τάξη, Εργαστήριο κατασκευής και χρήσης φιγούρας του Θεάτρου Σκιών, Μουσείο Θεάτρου Σκιών "Χαρίδηµος") Αναλυτικότερα θα διερευνηθεί κατά πόσο: 1. το ελληνικό νηπιαγωγείο είναι ικανό να δεχθεί την εισαγωγή αντίστοιχων µουσειακών προγραµµάτων 2. οι εκπαιδευτικοί προσχολικής ηλικίας έχουν την κατάλληλη επιστηµονική και διδακτική συγκρότηση για να ανταποκριθούν σε τέτοιου είδους προγράµµατα 3. οι εκπαιδευτικοί προσχολικής ηλικίας είναι διατεθειµένοι να υιοθετήσουν παρόµοιες πρακτικές

15 4. επιτυγχάνεται η συνεργασία των δυο αυτών φορέων (µουσειακής και εικαστικής αγωγής) 5. αυτή η συνεργασία µπορεί να διευκολύνει τη διδασκαλία της τέχνης καθώς και την επαφή του µαθητή µε αυτήν διαµορφώνοντας, έτσι την αισθητική του αντίληψη Παράλληλα επιχειρούµε να καταλήξουµε σε συµπεράσµατα σχετικά µε την χρηστικότητα του εκπαιδευτικού µουσειακού υλικού από τους εκπαιδευτικούς προσχολικής αγωγής για την διδασκαλία των εικαστικών. Τέλος, µε την παρουσίαση των περιστατικών Μουσειακής και Εικαστικής Αγωγής, που αναφέραµε παραπάνω, σκοπεύουµε να διερευνήσουµε κατά πόσο είναι εφικτό οι σύγχρονες αυτές µουσειακές και εικαστικές πρακτικές µπορούν να πλαισιώσουν µια παραδοσιακή µορφή τέχνης (στην περίπτωση µας του Θεάτρου Σκιών), στα πλαίσια της εικαστικής παιδείας. Ειδικότερα τα ερευνητικά ερωτήµατα που προκύπτουν είναι: o Πώς ορίζονται οι κύριοι όροι εικαστική και µουσειακή αγωγή; o Ποια η µεταξύ τους σχέση; o Με ποιους τρόπους µπορούν να ενταχθούν τα µουσειακά εκπαιδευτικά προγράµµατα στο πρόγραµµα διδασκαλίας των Εικαστικών, στο Ελληνικό νηπιαγωγείο; o Σε ποιο βαθµό η µουσειακή εµπειρία συµµετέχει στη διαµόρφωση της εικαστικής καλλιέργειας των µαθητών; o Ποιος είναι ο ρόλος της εικαστικής εκπαίδευσης και της µουσειακής αγωγής στην προσπάθεια να αποκτήσουν οι µαθητές µεγαλύτερη δυναµικότητα, αυτοπεποίθηση και δηµιουργικότητα; o Είναι δυνατόν να ανταποκριθούν οι εκπαιδευτικοί προσχολικής ηλικίας στις νέες αυτές απαιτήσεις; Τα παραπάνω ζητήµατα συνθέτουν τον κεντρικό άξονα γύρω από τον οποίο διαρθρώνεται η εργασία µας. Στο πρώτο µέρος, το οποίο αποτελεί το θεωρητικό πλαίσιο πάνω στο οποίο στηρίζεται η µελέτη µας, εξετάζουµε ορισµένες θέσεις σχετικές µε την αναγκαιότητα, το σκοπό και τον ευρύτερο παιδαγωγικό ρόλο της συνάντησης των

16 εικαστικών τεχνών µε την µουσειακή εκπαίδευση. Αναλυτικότερα, στο πρώτο κεφάλαιο θίγουµε ζητήµατα σχετικά µε τους σκοπούς, τους στόχους και το περιεχόµενο της εικαστικής αγωγής ως διδακτικό αντικείµενο. Παράλληλα γίνεται αναφορά στον ρόλο που διαδραµατίζει ο εκπαιδευτικός προσχολικής ηλικίας στην διδασκαλία της τέχνης και καταλήγουµε στην επικαιροποίηση της εικαστικής αγωγής υπό το πρίσµα των νέων τεχνολογιών. Στο δεύτερο κεφάλαιο πραγµατοποιούµε µια εκτενή αναφορά σχετικά µε την διδακτική των εικαστικών τεχνών στην προσχολική ηλικία και τη θέση τους στο αναλυτικό πρόγραµµα του νηπιαγωγείου. Στην συνέχεια (τρίτο κεφάλαιο) προσδιορίζουµε το πλαίσιο διάδρασης τη εικαστικής εκπαίδευσης και του πολιτισµού, ως εισαγωγή στο τέταρτο κεφάλαιο στο οποίο παρουσιάζουµε τα χαρακτηριστικά του µουσείου, τα οποία επιδρούν στην οργάνωση εκπαιδευτικών προγραµµάτων για παιδιά καθώς και στις προϋπόθεσες εκείνες βάσει των οποίων µπορεί να αναπτυχθεί επιτυχώς η Εκπαίδευση µαθητών στον χώρο του µουσείου. Στο πέµπτο κεφάλαιο πραγµατευόµαστε τις πολύπλευρες διασυνδέσεις της µουσειακής και εικαστικής εκπαίδευσης στο σχολικό χώρο, για να καταλήξουµε στην παρουσίαση καινοτόµων δράσεων (έκτο κεφάλαιο) που προκύπτουν από την συνεργασία των δυο αυτών φορέων. Κλείνοντας το πρώτο µέρος της εργασίας µας, µε το έβδοµο κεφάλαιο, υιοθετούµε την παραδοσιακή µορφή τέχνης του Θεάτρου Σκιών, ως κοινό τόπο και τρόπο επικοινωνίας µεταξύ του µουσείου και του σχολείου. Το δεύτερο µέρος της εργασίας µας πλαισιώνει το ερευνητικό µέρος, στο οποίο πραγµατευόµαστε την σχέση µουσειακής και εικαστικής εκπαίδευσης στο χώρο του νηπιαγωγείου, µε την παρουσίαση ερευνητικών στοιχείων και ενδεικτικών καλλιτεχνικών δράσεων. Ακολουθούν τα συµπεράσµατα, όπου συνοψίζονται τα αποτελέσµατα της έρευνας και τα χαρακτηριστικά των δράσεων που παρουσιάστηκαν και εντάσσονται σε ένα συνολικότερο πλαίσιο

17 ΜΕΡΟΣ Α ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ «Η τέχνη είναι ένας δρόµος προς την ελευθερία, τη διαδικασία απελευθέρωσης του ανθρώπινου πνεύµατος, γεγονός που είναι ο πραγµατικός και ο υπέρτατος στόχος κάθε διαπαιδαγώγησης» (Cassirer. E, 1994: 37) Στον κόσµο της νέας χιλιετίας, µε τις τεράστιες αλλαγές και τις ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις, η διεύρυνση της γνώσης και η ταχύτατη, συχνά, απαξίωσή της έχουν οδηγήσει το γνωσιοκεντρικό σχολείο σε αδιέξοδο. Για τον λόγο αυτό, το σχολείο του µέλλοντος οφείλει, να τολµήσει τις αναγκαίες υπερβάσεις από τυποποιηµένα προγράµµατα και παγιωµένα σχήµατα και δοµές, λειτουργώντας καταλυτικά για το "νέο" και απαντώντας στις προκλήσεις των καιρών. «Η ενίσχυση της κριτικής σκέψης µου µαθητή, η καλλιέργεια της δηµιουργικής και συνθετικής του ικανότητας, η ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων και θετικών στάσεων απέναντι σε κάθε είδους αξίες, αποτελούν, µεταξύ άλλων, κυρίαρχους στόχους για την εκπαίδευση του µέλλοντος - την εκπαίδευση όπως την οραµατίστηκε η "επιτροπή για την Εκπαίδευση στον 21ο αιώνα", που είναι βασισµένη στους παρακάτω "τέσσερις πυλώνες"» (UNESCO, 1996): µαθαίνω πώς να µαθαίνω µαθαίνω πώς να ενεργώ µαθαίνω πώς να υπάρχω µαθαίνω πώς να ζω µαζί µε τους άλλους

18 Ο ρόλος της τέχνης στο σχεδιασµό, την οργάνωση και την εκτέλεση µιας νέας διδακτικής πράξης είναι καθοριστικός. Καθιστά και αποκαθιστά τους εικαστικούς δηµιουργούς και τους εκπαιδευτικούς στο επίκεντρο µιας απελευθερωµένης δράσης µε προοπτική την πολιτισµική πρωτοπορία, τη διευρυµένη εικαστική µόρφωση των µαθητών και µια νέου τύπου κοινωνικοποίησή τους, διαµέσου της τέχνης και της εικαστικής σύνθεσης. Η επαφή µε την τέχνη κατέχει πολύ σηµαντικό ρόλο στην εξελικτική πορεία του παιδιού. Η καλλιτεχνική παιδεία µπορεί να παράσχει ευκαιρίες ενίσχυσης της ικανότητας για πράξη, εµπειρία και επαναπροσδιορισµό αρχών και αξιών που χρειάζεται µια κοινωνία, ιδίως όπως η σηµερινή, που είναι γεµάτη από αλλαγές, εντάσεις και αβεβαιότητες. Επιπλέον, διατυπώνεται σαφώς ότι µέσα από την καλλιτεχνική ενασχόληση το παιδί αναπτύσσει και καλλιεργεί µια αισθητική στάση απέναντι στα πράγµατα. Με την εξοικείωση και τη γνώση του εικαστικού αλφαβήτου µπορεί να εκφραστεί καλλιτεχνικά, να κατανοήσει την πολιτιστική του ταυτότητα και την ιδιαιτερότητά του. Σύµφωνα µε τον Βάο (Βάος 2000:43) η εµπλοκή του µαθητή στην καλλιτεχνική διεργασία σηµαίνει εξαρχής δύο πράγµατα: 1. «την αποδοχή µιας παιδαγωγικής αντίληψης σύµφωνα µε την οποία η γνώση δε µεταγγίζεται έτοιµη, αλλά οικοδοµείται σταδιακά τόσο µε τη συστηµατική επίδραση του περιβάλλοντος όσο και µε ουσιαστικές εσωτερικές διεργασίες από το ίδιο το άτοµο και 2. την υιοθέτηση µιας προσέγγισης για την οποία η εικαστική πράξη δεν είναι συµβατή µε µια προκαθορισµένη πορεία, της οποίας τα αποτελέσµατα είναι αναµενόµενα και προσδιορισµένα εκ των προτέρων, αλλά προϋποθέτει µια ερευνητική και ανοιχτή διδακτική διαδικασία». Στις µέρες µας οι τέχνες βρίσκονται σε ολοένα και πιο περίοπτη θέση στο σχολικό αναλυτικό πρόγραµµα. Η συνάντηση του παιδιού µε τη τέχνη στο σχολείο αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τη βαθύτερη προσέγγιση της τέχνης από τα παιδιά. «Ζητούµενο της όλης διαδικασίας είναι να αποκτήσει ο µαθητής ένα υπόβαθρο πλούσιο σε αισθητηριακά και γνωστικά ερεθίσµατα, που θα του επιτρέψει να προσεγγίσει και να κατανοήσει τον κόσµο των εικαστικών τεχνών» (Chapman,

19 1993:395). Το σχολείο, ωστόσο, ως τόπος γενικής καλλιέργειας, δεν αποτελεί καλλιτεχνική σχολή πρακτική ή θεωρητική µε συγκεκριµένο επαγγελµατικό προσανατολισµό, αλλά «συνιστά ένα ιδιόµορφο πλαίσιο στο οποίο επιτελείται η συνάντηση του παιδιού - µαθητή, µε το φαινόµενο της τέχνης» (Βάος, 2004, σελ. 4) Παιδαγωγική Θεώρηση της Αισθητικής Αγωγής Στην εκπαιδευτική πραγµατικότητα, ο όρος αισθητική αγωγή, χρησιµοποιείται µε ευρεία έννοια για να περιγράψει την καλλιέργεια των αισθήσεων διαµέσου κατάλληλης αγωγής, ανάλογης πάντα µε τα επίπεδα προσληπτικότητας των ατόµων, κυρίως µέσω της αξιοποίησης και χρήσης των τεχνών. Η αισθητική εκπαίδευση είναι ο τύπος της εκπαίδευσης που χαρακτηρίζεται από συγκεκριµένη ποιοτική εµπειρία. Πιο συχνά η αισθητική εκπαίδευση σχετίζεται µε τις καλές τέχνες και υποστηρίζεται ότι παρέχει ξεκάθαρο τρόπο σκέψης και άσκηση της διανόησης. Μέσα στο χώρο του σχολείου εµπεριέχεται σε µαθήµατα όπως: η µουσική, το δράµα, ο χορός, η ενασχόληση µε τον τύπο ή ακόµα και την πληροφορική, τα εικαστικά αλλά και οτιδήποτε συνδέεται µε τη δηµιουργικότητα ( ιαθεµατικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραµµάτων Σπουδών 2003). Μια άλλη άποψη για την αισθητική εκπαίδευση εγείρεται από τη χρήση της λέξης στη φιλοσοφία της τέχνης συµπεριλαµβάνοντας θέµατα όπως: η σηµασία των Τεχνών, οι καλλιτεχνικές αξίες, η σηµασία των τεχνών στην κοινωνία και στη φύση των καλλιτεχνικών εκτιµήσεων. Σύµφωνα µε τα παραπάνω, η αισθητική εκπαίδευση συστήνει πολλά µαθήµατα σε ακαδηµαϊκό επίπεδο, τα οποία προσφέρονται σε πανεπιστήµια ή άλλα ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύµατα για µελέτη και έρευνα. Σήµερα µε τον όρο αισθητική εννοούµε τη µελέτη των αισθητικών φαινοµένων, τη µελέτη της αντίληψης και τη µελέτη του φαινοµένου της τέχνης. Η αισθητική ως επιστήµη συνδέθηκε µε την ανιδιοτέλεια και η αισθητική εµπειρία ως µια ιδιαίτερη στάση που πρέπει να διακριθεί από κάθε πρακτικό, γνωστικό ή ηθικό ενδιαφέρον. Ο ισχυρισµός αυτός θέτει την καλλιτεχνική δραστηριότητα ως µια πιθανή πηγή έντονης ικανοποίησης, χωρίς κάποια ιδιαίτερη χρηστικότητα, γεγονός που γεννά συχνά αµφιβολίες για την χρησιµότητα των καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων, που φαντάζουν ως περιττή πολυτέλεια και θεωρούνται ως δευτερεύουσα ενασχόληση στο πλαίσιο της σχολικής εκπαίδευσης. (Γλυκοφρίδη

20 Λεοντσίνη, 2002) Η αδιαφορία, αυτή, των εκπαιδευτικών για τη διδασκαλία των καλλιτεχνικών µαθηµάτων, οφείλεται, συνεπώς, σε παγιωµένες αντιλήψεις, που εµποδίζουν τους εκπαιδευτικούς να αναγνωρίσουν τον ρόλο των τεχνών στο πλαίσιο µιας φιλελεύθερης διδακτικής διαδικασίας, η οποία οφείλει να ενσωµατώσει την καλλιτεχνική εκπαίδευση στην γενικότερη αισθητική παιδεία. Μια φιλελεύθερη, ωστόσο, καλλιτεχνική αγωγή «θεωρείται πως βοηθάει τα παιδιά να αντιληφθούν τα προβλήµατα της δηµιουργίας, να λύσουν προβλήµατα έκφρασης και τεχνικής, να εκφρασθούν και να ελέγξουν τα µέσα της έκφρασης» (Γλυκοφρίδη Λεοντσίνη, 2002: 137). Η αισθητική αγωγή ως παιδαγωγική έννοια παρουσιάζεται να είναι κάτι πολύ περισσότερο από µια απλή έννοια ή ειδικότητα των παιδαγωγών ή των καλλιτεχνών. Είναι µια διάσταση της αγωγής, πλήρης και ανεξάρτητη που προετοιµάζει το παιδί και τον έφηβο για την ένταξή του στον αυριανό κόσµο. Είναι µια ευρύτερη γνώση της ζωής, µια γνώση του ιστορικού παρελθόντος αλλά και µια δηµιουργική διάσταση για το µέλλον. Είναι το µέσο για τη δηµιουργία καινούριων εµπειριών, νέων ερεθισµάτων και συγχρόνως το µέσο για την πραγµατική µόρφωση του ατόµου. Σύµφωνα µε τον John Dewey, «για να είναι το παιδί ικανό να ενεργήσει προς όφελος της κοινωνίας, θα πρέπει να ανατραφεί µέσα στην επιστήµη, στην ιστορία και την τέχνη» (Dewey, J. (1952). Experience et education, Paris: Καλούρη Αντωνοπούλου, 2006: 4) Σύµφωνα µε το Ενιαίο Πλαίσιο Σπουδών του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, η Εικαστική, η Θεατρική και η Μουσική αγωγή συνθέτουν την Αισθητική Αγωγή που ως σκοπό έχει την καλλιέργεια των τριών φυσικών λειτουργιών: α) τις αισθήσεις (βλέπω, ακούω, αγγίζω, κινούµαι, αισθάνοµαι), β) την αντίληψη (αποκρίνοµαι, επεξεργάζοµαι νοητικά, ερευνώ, επικοινωνώ και άλλα), γ) την πράξη (πράττω, δηµιουργώ, παράγω, δρω και άλλα). Οι λειτουργίες αυτές συνδέονται και διαπλέκονται µεταξύ τους, µε τα συναισθήµατα, τις συγκινήσεις, τις ιδέες, τη φαντασία, τις γνώσεις και τις δεξιότητες. Επίσης, σ αυτές επιδρούν οι γνωστικοί, οι ψυχοκινητικοί και οι συναισθηµατικοί σκοποί καθώς και οι αντίστοιχες δραστηριότητες της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Υπό το πρίσµα αυτό, η αισθητική αγωγή, η οποία προωθεί το ρόλο των τεχνών στην ανθρώπινη κουλτούρα, συµβάλλει στην επίτευξη του στόχου για την ανάπτυξη της αισθητικής αντίληψης. Σύµφωνα µε την Καλούρη Αντωνοπούλου «η

21 αισθητική αγωγή δεν είναι η διδασκαλία του σχεδίου ή µια οποιαδήποτε καλλιτεχνική διδασκαλία. Είναι µια ενιαία ολότητα, η οποία έχει ως αντικείµενο την ανάπτυξη της πρωτοτυπίας, της έµπνευσης και της δηµιουργικότητας του παιδιού, δεν είναι µια στείρα διδασκαλία της τέχνης ή µια καλλιέργεια αγάπης για το ωραίο. Είναι η ανάπτυξη της δηµιουργικότητας τους παιδιού σε ιδιαίτερα ευνοϊκές συνθήκες. Είναι το άνοιγµα του παιδιού στον κόσµο των ενηλίκων» (Καλούρη Αντωνοπούλου, 1999). Η αισθητική αγωγή αποτελεί µέρος της συνολικής αγωγής του παιδιού, καθώς το βοηθάει να αναπτύξει τη φαντασία, τη δηµιουργικότητα και την εκφραστικότητα του, να διαµορφώσει αξιολογικά κριτήρια, συµβάλλοντας στην ευαισθητοποίηση του αισθητικού κριτηρίου. Κατά τον Piaget, η αισθητική αγωγή είναι η τουλάχιστον πρέπει να είναι µια αγωγή δηµιουργικού αυθορµητισµού του παιδιού, των αναγκών προσαρµογής του, που το οδηγεί στο να βρει κάποια ικανοποίηση µέσα από οποιαδήποτε µορφή κοινωνικής ζωή. (Peaget. J., 2000) Σκοπός, εποµένως, της Αισθητικής Αγωγής στο σύγχρονο σχολείο, είναι να βοηθήσει τους µαθητές να οργανώσουν δηµιουργικά και να εξωτερικεύσουν µε πληρότητα τις προσωπικές τους εµπειρίες, ιδέες, συναισθήµατα σε ποικίλες εκφραστικές µορφές και να αναπτύξουν προοδευτικά την απαραίτητη ευαισθησία απέναντι στα καλλιτεχνικά δηµιουργήµατα όπως και σε κάθε εκδήλωση του ωραίου στη φύση και στη ζωή. Ειδικότερα επιδιώκεται η: o o o o o ενίσχυση της ευαισθησίας του παιδιού καλλιέργεια των αισθήσεων και αντιληπτικών ικανοτήτων για παραγωγή δηµιουργικού έργο ενεργοποίηση των δηµιουργικών δυνάµεων του παιδιού εξοικείωση µε την καλλιτεχνική δηµιουργία απόκτηση γνώσεων, δεξιοτήτων και στάσεων Μέσα από τις ασκήσεις της αισθητικής αγωγής, στοχεύετε η ανάπτυξη της παρατηρητικότητά των παιδιών και ο σχηµατισµός κρίσεων. Ακόµα επιδιώκεται η απόκτηση αντιληπτικών δεδοµένων, ώστε να εµπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους και να ικανοποιούνται συναισθηµατικά έπειτα από κάθε επιτυχηµένη άσκηση. Ειδικότερα, η αισθητική αγωγή στοχεύει να βοηθήσει το παιδί να αισθάνεται και να γεύεται το ωραίο, να µπορεί να το κρίνει και στη συνέχεια, να µπορεί και το ίδιο να περνά από

22 την απλή παρατήρηση στην προσωπική δηµιουργία (Καλούρη-Αντωνοπούλου & Κάσσαρης, 1988). Από την εποχή του Πλάτωνα µέχρι σήµερα πολλοί φιλόσοφοι, ψυχολόγοι, παιδαγωγοί, καλλιτέχνες και κοινωνιολόγοι ασχολήθηκαν µε τη διδακτική της Τέχνης. Ειδικότερα, η ερµηνευτική προσέγγιση της άποψης του Πλάτωνα για την Τέχνη έχει πάρει κυρίως δύο κατευθύνσεις. Η µια κατεύθυνση επικεντρώνεται περισσότερο στην έννοια της ωραιότητας (κάλλος/ καλόν) και στο ρόλο που παίζει στο πλατωνικό φιλοσοφικό σύστηµα, ενώ η άλλη κατεύθυνση επικεντρώνεται στη θεωρία της µίµησης, αφού η µίµηση, κατά τον Πλάτωνα, είναι το κατεξοχήν ουσιώδες γνώρισµα της Τέχνης. Η τέχνη, εποµένως, αν οριστεί ως µίµηση υποβιβάζεται σε ένα κατώτερο επίπεδο γνώσης καθόσον αυτές στηρίζονται κατεξοχήν στις αισθήσεις και όχι στην νόηση. Κατ αυτόν λοιπόν, εκείνη η γνώση η οποία βασίζεται στις αισθήσεις απαρτίζεται από ατελή αντίτυπα ή αποµιµήσεις αυτών των ιδεατών µορφών. Ο Kant πρώτος εξήγησε ότι η αισθητική εµπειρία προσφέρει στον αποδέκτη τη δυνατότητα να οργανώνει τις γνωστικές του ικανότητες µε τρόπο που διαφέρει από τον κυρίαρχο και να αντιλαµβάνεται την εµπειρική πραγµατικότητα µε µια εναλλακτική, δηµιουργική προοπτική. Στις αρχές του 20ου αιώνα ο John Dewey µε το έργο του Art as Experience (1934), ισχυρίστηκε ότι η αισθητική εµπειρία αποτελεί το κατεξοχήν µέσο για την ανάπτυξη της φαντασίας, την οποία θεωρεί θεµελιώδες στοιχείο της διεργασίας της µάθησης. Σύµφωνα µε τον Dewey, πρέπει να αντιµετωπίζουµε την τέχνη ως εµπειρία που καλλιεργεί το κοινωνικό συναίσθηµα, καθώς δίνει νόηµα σε όλες τις δραστηριότητες της ανθρώπινης ύπαρξης. Η τέχνη θα πρέπει να ενταχθεί ουσιαστικά και οργανικά στην καθηµερινότητα των ανθρώπων. Βαθµιαία, η άποψη ότι η αισθητική εµπειρία είναι σηµαντική για τη γνωστική ανάπτυξη, τεκµηριώθηκε από θεωρητικές προσεγγίσεις και έρευνες που πραγµατοποιήθηκαν στα πεδία της Ψυχολογίας και της Παιδαγωγικής. Θεµελιώδης ήταν η συνεισφορά του Howard Gardner (1990), που ισχυρίστηκε ότι ο άνθρωπος διαθέτει πολλά είδη νοηµοσύνης και ότι το εκπαιδευτικό σύστηµα οφείλει να τα καλλιεργεί όλα προκειµένου να αναπτύσσεται ολοκληρωµένα η προσωπικότητα. Σε κάθε είδος νοηµοσύνης αντιστοιχεί ένα διαφορετικό συµβολικό σύστηµα, δηλαδή ένα σύστηµα αναπαραστάσεων και νοηµατοδοτήσεων των διαφόρων εννοιών, ιδεών, γεγονότων. Για να επιτευχθεί η πολύπλευρη ενδυνάµωση της νοηµοσύνης χρειάζεται µια περισσότερο διευρυµένη χρήση συµβόλων, γεγονός που επιτυγχάνεται µε την

23 αισθητική εµπειρία, καθώς προσφέρει στους εκπαιδευόµενους τη δυνατότητα να επεξεργάζονται πλήθος συµβόλων µέσω των οποίων γίνεται δυνατή η έκφραση ολιστικών και λεπτοφυών νοηµάτων, η σκιαγράφηση συναισθηµατικών καταστάσεων, η χρήση µεταφορών και, γενικά, η έκφραση διαφόρων όψεων της πραγµατικότητας, που βοηθάει να συνειδητοποιείται ό,τι δεν µπορεί να γίνεται εύκολα κατανοητό µέσω των ορθολογικών επιχειρηµάτων (Κόκκος, 2009). Ισχυρή τεκµηρίωση στις παραπάνω θεωρητικές προσεγγίσεις και δραστηριότητες προήλθε από τους µελετητές της επικοινωνίας στο Palo Alto, οι οποίοι εξετάζοντας µελέτες της λειτουργίας του εγκεφάλου απέδειξαν ότι η ολοκληρωµένη ανάπτυξη της προσωπικότητας προϋποθέτει να καλλιεργείται όχι µόνο η λογική, αλλά και η φαντασία, η διαίσθηση και η έκφραση των συναισθηµάτων, πράγµα στο οποίο µπορεί τα µέγιστα να συµβάλει η επαφή µε την τέχνη. Τέλος, σηµαντική ήταν η συνεισφορά του Freire, ο οποίος ανέπτυξε µια µέθοδο κριτικού στοχασµού µέσα από την ολιστική ανάλυση έργων τέχνης ειδικά διαµορφωµένων ώστε να αποτελούν εναύσµατα προβληµατισµού (Κόκκος, 2009). Σήµερα η αισθητική αγωγή ενδιαφέρει όλες τις πολιτισµένες χώρες του κόσµου. Όλο και περισσότεροι εκπαιδευτικοί δεν θεωρούν την αισθητική αγωγή πολυτέλεια αλλά ανάγκη. «Ο σύγχρονος πολιτισµός», γράφει ο Debesse, «έχει έναν επιστηµονικό χαρακτήρα που κινδυνεύει να κάνει απάνθρωπη την εκπαίδευση. Σε αυτή την κατάσταση έρχεται η αισθητική αγωγή να παίξει το ρόλο του αντίβαρου» (Καλούρη Αντωνοπούλου, 1985). Γι αυτό µια γενναιόδωρη αισθητική παιδεία µπορεί να συµβάλλει, όσο καµία άλλη µορφή αγωγής, στην ολοκλήρωση και εξύψωση της προσωπικότητας του ατόµου Σκοπός, στόχοι και περιεχόµενο της εικαστικής αγωγής Περιοχή του σχολικού προγράµµατος που προσβλέπει στην καλλιτεχνική καλλιέργεια αποτελεί η εικαστική αγωγή. Η εικαστική αγωγή σε αυτό το σηµείο καλείται να δηµιουργήσει τις κατάλληλες προϋποθέσεις και να προσφέρει στο παιδί τις ανάλογες ευκαιρίες, ώστε να αποκτήσει πλήρεις εικαστικές εµπειρίες και µέσω αυτών να κατανοήσει τη τέχνη και να τη κάνει µέρος της ζωής του. Πιο συγκεκριµένα, για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός πρέπει το παιδί να συνειδητοποιήσει τα κίνητρα που οδηγούν στη δηµιουργία ενός εικαστικού έργου, τις ανάγκες που αυτό εκπληρώνει, το ρόλο του και φυσικά το πώς παράγεται ένα τέτοιο έργο

24 Η καλλιτεχνική αγωγή υφίσταται «από τη στιγµή που το παιδί πλουτίζει τις γνώσεις του γύρω από τη τέχνη και κυρίως από τη στιγµή που πλουτίζει τις γνώσεις του για τον κόσµο γύρω του µέσω αυτής µπαίνοντας σε µία διαδικασία αναζήτησης και στοχασµού» (Ardouin, 2000: 42). Ειδικότερα, η εικαστική αγωγή ενθαρρύνει το παιδί να εκφράσει µε οπτικές µορφές τον ψυχικό του κόσµο και την προσωπική του άποψη για το κοινωνικό του περιβάλλον, να συνειδητοποιήσει τον κοινωνικό ρόλο της τέχνης, κατανοώντας πως η τέχνη και οι εφαρµογές της προέρχονται και εκφράζουν διαφορετικούς πολιτισµούς. Μέσα από µια ψυχαγωγική απασχόληση, µε τα υλικά που χρησιµοποιούν οι εικαστικές τέχνες, τα παιδιά δηµιουργούν τον δικό τους κόσµο. Έρχονται σε επαφή µε τα χρώµατα, τα πινέλα, τις µεγάλες επιφάνειες και τις διάφορες ύλες, απελευθερώνοντας την φαντασία τους. Προκειµένου το παιδί να συµµετέχει στη διαδικασία της δηµιουργίας, ως µια µορφή προσωπικής εικαστικής έκφρασης, θα πρέπει να αποκτήσει τις κατάλληλες ικανότητες για να δηµιουργεί βασιζόµενο στις αποκτηθείσες εµπειρίες και ιδέες, οι οποίες να είναι όσο το δυνατόν αυθεντικές και πραγµατοποιήσιµες. Πρέπει να αποκτήσει τέτοιες δεξιότητες, ώστε τα έργα του να είναι εκφραστικά και να βασίζονται στην αισθητική οργάνωση µορφής και περιεχοµένου. Ωστόσο, η εξοικείωση µε µία τεχνική ή η άθροιση πληροφοριακών δεδοµένων δεν έχουν από µόνα τους παιδαγωγικό χαρακτήρα. «Εικαστική αγωγή σηµαίνει συνάντηση µε την τέχνη και όχι καλλιτεχνική µαθητεία». (Βάος, 2004:18) Βασικός σκοπός της εικαστικής αγωγής είναι να καλλιεργηθεί ισόπλευρα το παιδί - µαθητής ως δηµιουργός και ως φιλότεχνος θεατής. Να συνειδητοποιήσει τόσο τους τρόπους µε τους οποίους παράγεται το εικαστικό έργο όσο και τους λόγους για τους οποίους δηµιουργείται, τη σχέση του µε τις ανάγκες που υπηρετεί, τις υποκειµενικές και κοινωνικές του συνιστώσες, το ρόλο και τη λειτουργία του. Στα πλαίσια αυτά αναγνωρίζουµε τρεις ουσιαστικές παραµέτρους, που χαρακτηρίζουν το πολυδιάστατο φαινόµενο της Τέχνης: α) το δηµιουργό του έργου, β) το ίδιο το έργο τέχνης και γ) το κοινό. Αυτοί οι παράµετροι είναι αλληλένδετες και αυτονόητες. εν είναι δυνατόν να υπάρξει έργο τέχνης χωρίς το δηµιουργό του αλλά ούτε και να λειτουργήσει ως τέτοιο, χωρίς κοινό. Το φαινόµενο της Τέχνης έχει έναν ενιαίο χαρακτήρα καθώς ο καλλιτέχνης είναι αδύνατο να µην είναι και θεατής. Αντίστοιχα, κάθε θεατής είναι

25 ένας εν δυνάµει καλλιτέχνης. Εποµένως, «η σύνθεση µιας συνολικής εικόνας σχετικά µε το φαινόµενο της τέχνης συνυφαίνεται µε ένα σύνολο δράσεων, γνώσεων, ερωτηµάτων, συµπεριφορών, στάσεων και στοχασµών και προϋποθέτει την εξοικείωση του παιδιού τόσο µε τις διεργασίες της δηµιουργίας όσο και της πρόσληψης» (Βάος, 2008:16). Υπό το πρίσµα αυτό, oι βασικές επιδιώξεις της εκπαίδευσης της τέχνης είναι: η εµπλοκή του παιδιού στην εικαστική διεργασία, η αφοµοίωση, δηλαδή, των τρόπων και των λόγων δηµιουργίας των εικαστικών µορφών, η πρόσληψη του έργου τέχνης, η κατανόηση από µέρος του παιδιού, ότι σε αυτή την διαδικασία δηµιουργίας έχουν εµπλακεί και άλλοι άνθρωποι, διαφορετικού κοινωνικοπολιτισµικού πλαισίου και η συνειδητοποίηση της διαφοράς ανάµεσα στην προσωπική προτίµηση και την κριτική στάση, αλλά και το γεγονός ότι κάθε καλλιτεχνική δηµιουργία έχει διάφορα επίπεδα νοήµατος που µπορούν να βιωθούν µε διαφορετικό τρόπο. Τόσο η πρόσληψη όσο και το εγχείρηµα δηµιουργίας µίας εικαστικής µορφής από τα παιδιά συνδέονται βαθιά και δηλώνουν µία συνέχεια ανάµεσα τους. Η µία διεργασία συµπληρώνει την άλλη, προσφέροντας στα παιδιά πλήρεις προσωπικές εµπειρίες γύρω από τις εικαστικές τέχνες. Με τη διαδικασία αυτή τα παιδιά ισορροπούν µέσα τους τη προσωπική τους δηµιουργική δουλειά και τη κατανόηση ενός έργου τέχνης, βιώνοντας τη βαθιά σύνδεση της µάθησης µε την εκτέλεση. Μόνο όταν το παιδί χρησιµοποιεί την τέχνη ως εκφραστικό µέσο και ως µέσο απόκρισης στη ζωή, τότε η τέχνη γίνεται πηγή προσωπικής πλήρωσης. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια, θα µπορούσαµε να πούµε, ότι: «η εικαστική αγωγή είναι η εκπαιδευτική αυτή διαδικασία που προσφέρει στο µαθητή τη δυνατότητα να συναντήσει και να κατανοήσει σφαιρικά το φαινόµενο της τέχνης και µέσω αυτών των γνώσεων και των εµπειριών να καλλιεργηθεί ως άνθρωπος» (Βάος, 2008) Η εκπαίδευση στην τέχνη και µέσω της τέχνης, αποκτά έτσι ένα βαθύ περιεχόµενο και µια ευρύτερη παιδαγωγική αξία, καθώς συνδέεται αναπόσπαστα µε την κοινωνική συνείδηση και τη ζωή (Ardouin, 2000). Η εικαστική αγωγή συνεισφέρει στην ευρύτερη καλλιέργεια του ανθρώπινου στοιχείου και στην

26 συγκρότηση του ατόµου ως υποκείµενο κατανοώντας τον εαυτό του και τους άλλους, βιώνοντας βαθύτερα τη σχέση του µε τον κόσµο. Έτσι, µέσα από µια ενιαία και συνεχώς αλληλοτροφοδοτούµενη διαδικασία η καλλιτεχνική εµπειρία γίνεται πλήρης και ουσιαστική Η εικαστική αγωγή ως µέσο µάθησης και γνώσης Στα σύγχρονα αναλυτικά προγράµµατα η Εικαστική Αγωγή κατέχει µια σηµαντική θέση, καθώς είναι πλέον κοινώς αποδεκτό ότι η τέχνη συµβάλλει στην ανάπτυξη της δηµιουργικότητας, της επικοινωνίας, της πρωτοβουλίας και της ευελιξίας, στοιχείων που είναι απαραίτητα ώστε οι µαθητές να διαµορφώσουν µια ισορροπηµένη προσωπικότητα που θα τους επιτρέπει να ανταποκρίνονται στις συνεχώς µεταβαλλόµενες συνθήκες των σύγχρονων κοινωνιών. Όπως χαρακτηριστικά επισηµαίνει ο Χαραλάµπους (2002), η αισθητική καλλιέργεια δεν επιβάλλεται, δεν αποτελεί ύλη και κεφάλαια που µπορούν να διδαχθούν σταδιακά όπως οι αριθµοί, η ιστορία, τα γράµµατα αλλά είναι µια ελεύθερη δύναµη που ωριµάζει µέσα στο χρόνο µε ρυθµούς, µε εσωτερικά και εξωτερικά ερεθίσµατα, τα οποία θα πρέπει να ταυτίζονται για να υπάρξει αποτέλεσµα. Από την άποψη αυτή η εικαστική αγωγή διευκολύνει το αναπτυσσόµενο άτοµο να κατανοήσει βαθύτερα τις εικαστικές τέχνες, να τις βιώσει και να τις εντάξει συνολικότερα στις ποικίλες εµπειρίες της ζωής του. Ζητούµενο είναι το πέρασµα από την απλή παρατήρηση και την παθητική κατανάλωση εικόνων στην κριτική στάση και στον στοχασµό και από εκεί πάλι στην προσωπική δράση και δηµιουργία. Βασική επιδίωξη της εικαστικής αγωγής, ως περιοχή του σχολικού προγράµµατος είναι: η συνάντηση του παιδιού µε την οργανωµένη γνώση για την τέχνη µέσω του συντονισµού της εκπαιδευτικής παρέµβασης µε την καλλιτεχνική πράξη Υπό το πρίσµα αυτό, η διδασκαλία των εικαστικών, ως διακριτό γνωστικό αντικείµενο µε ιδιαίτερο παιδαγωγικό χαρακτήρα, συνεισφέρει συµπληρωµατικά ως προς τα υπόλοιπα γνωστικά πεδία, µε έναν τρόπο µοναδικό και αναντικατάστατο. Φυσικά η εικαστική αγωγή «µπορεί να ενταχθεί στο σχολικό πλαίσιο µε διαφορετικούς τρόπους, σύµφωνα µε την γενικότερη φιλοσοφία που κυριαρχεί, η

27 οποία αποκρυσταλλώνεται και στον τύπο του αναλυτικού προγράµµατος σπουδών» (Βάος, 2008: 34). Πιο συγκεκριµένα, η ένταξη της εικαστικής αγωγής στο σχολικό πρόγραµµα εξαρτάται από: 1. την επιλογή του περιεχοµένου της εικαστικής αγωγής ως απόρροια του ρόλου και της θέσης της στο αναλυτικό πρόγραµµα: Από αυτή της σκοπιά, κάθε γνωστικό αντικείµενο, προκειµένου να µετατραπεί σε σχολικό µάθηµα, υφίσταται µια σειρά από επεξεργασίες και µετασχηµατισµούς. Πριν από οτιδήποτε άλλο θα πρέπει να προσαρµόσει τους σκοπούς του στις γενικότερες επιδιώξεις της εκπαίδευσης, που προωθούνται µέσα από την ποικιλία των διδακτικών αντικειµένων (Ματσαγγούρας, 2002: 139). Κατά συνέπεια, σε ένα εκπαιδευτικό πλαίσιο, που το σχολείο αντιµετωπίζεται ως τόπος µετάγγισης ορισµένων γνώσεων και δεξιοτήτων µε βασικό µέληµα του την µελλοντική αποκατάσταση των µαθητών, η εικαστική εκπαίδευση περιορίζει την παιδαγωγική της αξία και µετατρέπεται σε ένα κακέκτυπο ειδικής κατάρτισης. Αντίθετα σε ένα πλαίσιο όπου δεν επιχειρείται η µετάδοση της υπάρχουσας γνώσης αλλά η σύνθεση νέας µέσω της συστηµατικής διερεύνησης του θέµατος, χρησιµοποιώντας µια ποικιλία πηγών και µέσων, µε σκοπό την ολόπλευρη και ισόρροπη ανάπτυξη των µαθητών, η εικαστική αγωγή επικεντρώνεται στην «σύνδεση της τέχνης µε τα προσωπικά βιώµατα του κάθε ατόµου, στις διαφορετικές όψεις της πραγµατικότητας και στο σύνολο της ανθρώπινης δραστηριότητας» (Βάος, 2008: 36). 2. την οργανωµένη γνώση για την τέχνη ως σχολική γνώση: Η προσέγγιση αυτή της εικαστικής αγωγής, σύµφωνα µε τον Α. Βάο (Βάος, 2008: 36) εστιάζεται σε δύο ζητήµατα: «στον τρόπο µε τον οποίο είναι δυνατό να συστηµατοποιηθούν και να οργανωθούν συνεκτικά όλα όσα ανήκουν σε αυτή την περιοχή, ώστε να συνιστούν το περιεχόµενο ενός µαθήµατος στις διδακτικές διαδικασίες µε τις οποίες µπορούν να µεταδοθούν»

28 Μέσα σε αυτά τα πλαίσια η διδασκαλία της τέχνης συνδέεται µε τις εµπειρίες των µαθητών, γίνεται κατανοητή, ενδιαφέρουσα και σχετική µε την πραγµατικότητα που βιώνουν. «Ξεκινάει έτσι µια βιωµατική πορεία στην οποία οι µαθητές, από τα απλά δεδοµένα και την ανεπεξέργαστη πληροφορία, προχωρούν σε σύνθετες επεξεργασίες, συναντούν τη γνώση και την εµπλουτίζουν µε εµπειρίες, στοχασµό και συναισθήµατα οδηγούµενοι σε µια βαθύτερη κατανόηση» (Βάος, 2008: 37). Συνοψίζοντας τονίζουµε ότι δίνεται η δυνατότητα στο παιδί να συναντήσει την τέχνη µέσα στα όρια των προσωπικών, καθηµερινών του ενδιαφερόντων και εµπειριών, να επικοινωνήσει µε βάση τα θέµατα που τον προβληµατίζουν, να στοχαστεί, να γνωρίσει και να κατανοήσει τη στάση που υιοθέτησαν άλλοι άνθρωποι σχετικά µε τα ζητήµατα αυτά, τα ερωτήµατα που έθεσαν, τα προβλήµατα που αντιµετώπισαν και τις λύσεις που πρότειναν. 3. τα διαφορετικά πλαίσια οργάνωσης της σχολικής γνώσης: Με βάση τον τρόπο οργάνωσης της σχολικής γνώσης τα αναλυτικά προγράµµατα µπορούν να ταξινοµηθούν σε: α) εκείνα τα οποία διατηρούν ένα πλαίσιο διακριτών µαθηµάτων µε ανεξάρτητα όσο και µη συσχετιζόµενα περιεχόµενα, β) σε εκείνα στα οποία διατηρείται η διάκριση των µαθηµάτων, αλλά επιχειρείται η αλληλοσυσχέτιση των περιεχοµένων και γ) σε εκείνα στα οποία τα διακριτά µαθήµατα καταλύονται ως πλαίσια οργάνωσης της σχολικής γνώσης. Κάτω από αυτές τις συνθήκες η εικαστική αγωγή µπορεί να εννοηθεί είτε ως µια αυτόνοµη και διακριτή περιοχή, είτε ως µια διδακτική παρέµβαση µε την οποία επιχειρείται η διασύνδεση της τέχνης µε άλλες γνωστικές περιοχές, είτε ως συµβολή σε ένα ευρύτερο πλαίσιο ενοποίησης της γνώσης. Αναλυτικότερα για τη θέση που κατέχει η εικαστική αγωγή στο σύγχρονο αναλυτικό πρόγραµµα για την προσχολική εκπαίδευση θα µιλήσουµε σε άλλη ενότητα Το σχολείο ως χώρος υποδοχής

29 Το παιδί µε την εισαγωγή του στο σχολείο γίνεται µέλος µίας µικρής κοινωνίας, συγκροτεί τον εαυτό του και έρχεται σε επαφή και µε άλλους ανθρώπους. Με την µετάβαση από την οικογενειακή ζωή στο διευρυµένο κοινωνικό πλαίσιο του σχολείου, το αναπτυσσόµενο άτοµο ξεκινά µία πορεία γνωριµίας, αναζήτησης, κατανόησης και συµµετοχής σε ό,τι µπορεί να χαρακτηριστεί ανθρώπινος πολιτισµός, µία σηµαντική πτυχή του οποίου είναι η τέχνη. Η συνάντηση µε την τέχνη δεν επιτελείται αποκλειστικά στο σχολικό χώρο. Ζώντας σε έναν κόσµο που το κατακλύζει µε οπτικές εµπειρίες κατέχει ήδη ορισµένες γνώσεις και έχει αναπτύξει κάποιες στάσεις απέναντι στο φαινόµενο της τέχνης. Τόσο το ευρύτερο κοινωνικό, όσο και το στενό οικογενειακό περιβάλλον τροφοδοτούν µε έντονα ερεθίσµατα το παιδί, που συχνά ζει µέσα σε µία πολιτισµική παράδοση, ενώ το σχολείο αντιπροσωπεύει µία άλλη. Ωστόσο είναι σηµαντικό να λάβουµε υπόψη µας ότι στην κοινωνία µας το σχολείο είναι το µοναδικό ίδρυµα στο οποίο «έχει επίσηµα ανατεθεί η εκπαίδευση των παιδιών στην τέχνη» (Chapman, 1993: 9). Η παιδαγωγική ιδιαιτερότητα του σχολείου είναι ότι επιτρέπει στον µαθητή να ολοκληρωθεί ως άνθρωπος, να αποκτήσει ανθρωπιστική παιδεία, και ακόµη περισσότερο να συµµετάσχει στη συνεχώς ανανεούµενη δηµιουργία του ανθρώπινου σύµπαντος. Το σχολείο είναι ο τόπος που επέλεξαν οι κοινωνίες προκειµένου να µπορέσει το παιδί να αποφύγει την αιτιοκρατία του οικογενειακού του περιβάλλοντος, τη µιµητική αναπαραγωγή του κοινωνικού του περίγυρου, έτσι ώστε να µπορέσει να εγγραφεί ενσυνείδητα σε µια κοινωνία, να έχει πρόσβαση στις γνώσεις και στο κόσµο, στην καθολικότητα. Κατ αρχάς διότι το παιδί χωρίς σχολείο θα ήταν εξαρτηµένο από τις οικογενειακές γνώσεις, από µια µεµονωµένη κουλτούρα. Κι ύστερα, διότι «η οικογένεια είναι µια κοινότητα, ένας συναισθηµατικός χώρος, ο οποίος υπόκειται σε εσωτερικούς κανόνες που επιτρέπουν τη διατήρηση αυτού του χώρου, σε ιδιοτέλειες που συχνά διαφεύγουν της προσοχής του παιδιού, και που τις αναπαράγει, προκειµένου να συνεχίσει να ανήκει στην οικογενειακή κοινότητα» (Ardouin, 2000, σ.19-20). Από την άλλη µεριά, στο πλαίσιο του σχολείου, δίνεται στον µαθητή η δυνατότητα να συγκροτηθεί ως υποκείµενο, έτσι ώστε εκείνος να δεξιωθεί µέσα του την ανθρωπότητα (το σύνολο των ανθρώπων), και την ίδια τη στιγµή να κατανοήσει τον εαυτό του και τους ανθρώπους. Είναι, τέλος, µια ευκαιρία καλλιέργειας του ανθρώπινου στοιχείου, διότι «επιτρέπει στον µαθητή να ενταχθεί στην ιστορία των

Διήμερο εκπαιδευτικού επιμόρφωση Μέθοδος project στο νηπιαγωγείο. Έλενα Τζιαμπάζη Νίκη Χ γαβριήλ-σιέκκερη

Διήμερο εκπαιδευτικού επιμόρφωση Μέθοδος project στο νηπιαγωγείο. Έλενα Τζιαμπάζη Νίκη Χ γαβριήλ-σιέκκερη Διήμερο εκπαιδευτικού επιμόρφωση Μέθοδος project στο νηπιαγωγείο Έλενα Τζιαμπάζη Νίκη Χ γαβριήλ-σιέκκερη Δομή επιμόρφωσης 1 η Μέρα Γνωριμία ομάδας Παρουσίαση θεωρητικού υποβάθρου Προσομοίωση : α) Επιλογή

Διαβάστε περισσότερα

ΡΟΜΠΟΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΡΟΜΠΟΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΡΟΜΠΟΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Γιατί η Ρομποτική στην Εκπαίδευση; A) Τα παιδιά όταν σχεδιάζουν, κατασκευάζουν και προγραμματίζουν ρομπότ έχουν την ευκαιρία να μάθουν παίζοντας και να αναπτύξουν δεξιότητες Η

Διαβάστε περισσότερα

«ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ: Προσθέτει χρόνια στη ζωή αλλά και ζωή στα χρόνια»

«ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ: Προσθέτει χρόνια στη ζωή αλλά και ζωή στα χρόνια» «ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ: Προσθέτει χρόνια στη ζωή αλλά και ζωή στα χρόνια» 1 ο Γενικό Λύκειο Πάτρας Ερευνητική Εργασία Β Τάξης Σχολικού έτους 2012-2013 Ομάδα Ε Ας φανταστούμε μία στιγμή το σχολείο των ονείρων μας.

Διαβάστε περισσότερα

Αντώνης Βάος: Ζητήματα διδακτικής των εικαστικών τεχνών

Αντώνης Βάος: Ζητήματα διδακτικής των εικαστικών τεχνών Εισαγωγή Βασική αντίληψη που διαποτίζει αυτή την εργασία είναι ότι η βαθύτερη παιδαγωγική διάσταση της εικαστικής εκπαίδευσης αναδύεται μέσα από τη συμμετοχή σε μια διεργασία στην οποία συνδέονται άρρηκτα

Διαβάστε περισσότερα

Υ.Α Γ2/6646/ Επιµόρφωση καθηγητών στο ΣΕΠ και τη Επαγγελµατική Συµβουλευτική

Υ.Α Γ2/6646/ Επιµόρφωση καθηγητών στο ΣΕΠ και τη Επαγγελµατική Συµβουλευτική Υ.Α Γ2/6646/20-11-97 Επιµόρφωση καθηγητών στο ΣΕΠ και τη Επαγγελµατική Συµβουλευτική ΥΠΕΠΘ-Γ2/6646120.Ι 1.97 Ενηµέρωση για το πρόγραµµα επιµόρφωσης Καθηγητών στο Σχολικό Επαγγελµατικό Προσανατολισµό και

Διαβάστε περισσότερα

Στυλιανός Βγαγκές - Βάλια Καλογρίδη. «Καθολικός Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Προσβάσιμου Ψηφιακού Εκπαιδευτικού Υλικού» -Οριζόντια Πράξη με MIS

Στυλιανός Βγαγκές - Βάλια Καλογρίδη. «Καθολικός Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Προσβάσιμου Ψηφιακού Εκπαιδευτικού Υλικού» -Οριζόντια Πράξη με MIS Εκπαιδευτικό υλικό βιωματικών δραστηριοτήτων και Θεατρικού Παιχνιδιού για την ευαισθητοποίηση μαθητών, εκπαιδευτικών και γονέων καθώς και για την καλλιέργεια ενταξιακής κουλτούρας στα σχολικά πλαίσια Στυλιανός

Διαβάστε περισσότερα

Μάθηση & Εξερεύνηση στο περιβάλλον του Μουσείου

Μάθηση & Εξερεύνηση στο περιβάλλον του Μουσείου Βασίλειος Κωτούλας vaskotoulas@sch.gr h=p://dipe.kar.sch.gr/grss Αρχαιολογικό Μουσείο Καρδίτσας Μάθηση & Εξερεύνηση στο περιβάλλον του Μουσείου Η Δομή της εισήγησης 1 2 3 Δυο λόγια για Στόχοι των Ερευνητική

Διαβάστε περισσότερα

Κάθε επιλογή, κάθε ενέργεια ή εκδήλωση του νηπιαγωγού κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι σε άμεση συνάρτηση με τις προσδοκίες, που

Κάθε επιλογή, κάθε ενέργεια ή εκδήλωση του νηπιαγωγού κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι σε άμεση συνάρτηση με τις προσδοκίες, που ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι προσδοκίες, που καλλιεργούμε για τα παιδιά, εμείς οι εκπαιδευτικοί, αναφέρονται σε γενικά κοινωνικά χαρακτηριστικά και παράλληλα σε ατομικά ιδιοσυγκρασιακά. Τέτοια γενικά κοινωνικο-συναισθηματικά

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟN ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. Αθήνα, 12 Μαΐου 2008

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟN ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. Αθήνα, 12 Μαΐου 2008 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟN ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Αθήνα, 12 Μαΐου 2008 Ομιλία του Υφυπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων κ. Ανδρέα Λυκουρέντζου στην ημερίδα με θέμα «Η Αισθητική Αγωγή στα

Διαβάστε περισσότερα

Μουσεία και Εκπαίδευση (υποχρεωτικό 3,4 εξ.) Προσδοκώμενα αποτελέσματα: Στη διάρκεια του μαθήματος οι φοιτητές/τριες

Μουσεία και Εκπαίδευση (υποχρεωτικό 3,4 εξ.) Προσδοκώμενα αποτελέσματα: Στη διάρκεια του μαθήματος οι φοιτητές/τριες Μουσεία και Εκπαίδευση (υποχρεωτικό 3,4 εξ.) Περιγραφή του μαθήματος - στόχοι: Το μάθημα εξετάζει τις κοινωνικές, πολιτισμικές και ιστορικές διαστάσεις της ανάπτυξης του θεσμού του μουσείου και η ανάπτυξη

Διαβάστε περισσότερα

Δ Φάση Επιμόρφωσης. Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Γραφείο Διαμόρφωσης Αναλυτικών Προγραμμάτων. 15 Δεκεμβρίου 2010

Δ Φάση Επιμόρφωσης. Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Γραφείο Διαμόρφωσης Αναλυτικών Προγραμμάτων. 15 Δεκεμβρίου 2010 Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών Δημοτικής, Προδημοτικής και Ειδικής Εκπαίδευσης για τα νέα Αναλυτικά Προγράμματα (21-22 Δεκεμβρίου 2010 και 7 Ιανουαρίου 2011) Δ Φάση Επιμόρφωσης Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Προγράμματος. Εκπαίδευση μέσα από την Τέχνη. [Αξιολόγηση των 5 πιλοτικών τμημάτων]

Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Προγράμματος. Εκπαίδευση μέσα από την Τέχνη. [Αξιολόγηση των 5 πιλοτικών τμημάτων] Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Προγράμματος Εκπαίδευση μέσα από την Τέχνη [Αξιολόγηση των 5 πιλοτικών τμημάτων] 1. Είστε ικανοποιημένος/η από το Πρόγραμμα; Μ. Ο. απαντήσεων: 4,7 Ικανοποιήθηκαν σε απόλυτο

Διαβάστε περισσότερα

Τα Διδακτικά Σενάρια και οι Προδιαγραφές τους. του Σταύρου Κοκκαλίδη. Μαθηματικού

Τα Διδακτικά Σενάρια και οι Προδιαγραφές τους. του Σταύρου Κοκκαλίδη. Μαθηματικού Τα Διδακτικά Σενάρια και οι Προδιαγραφές τους του Σταύρου Κοκκαλίδη Μαθηματικού Διευθυντή του Γυμνασίου Αρχαγγέλου Ρόδου-Εκπαιδευτή Στα προγράμματα Β Επιπέδου στις ΤΠΕ Ορισμός της έννοιας του σεναρίου.

Διαβάστε περισσότερα

Ελένη Μοσχοβάκη Σχολική Σύμβουλος 47ης Περιφέρειας Π.Α.

Ελένη Μοσχοβάκη Σχολική Σύμβουλος 47ης Περιφέρειας Π.Α. Ελένη Μοσχοβάκη Σχολική Σύμβουλος 47ης Περιφέρειας Π.Α. Τι θα Δούμε. Γιατί αλλάζει το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών. Παιδαγωγικό πλαίσιο του νέου Α.Π.Σ. Αρχές του νέου Α.Π.Σ. Μαθησιακές περιοχές του νέου

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Ι «Η Θεωρητική έννοια της Μεθόδου Project» Αγγελική ρίβα ΠΕ 06

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Ι «Η Θεωρητική έννοια της Μεθόδου Project» Αγγελική ρίβα ΠΕ 06 ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Ι «Η Θεωρητική έννοια της Μεθόδου Project» Αγγελική ρίβα ΠΕ 06 1590 1765 η Μέθοδος Project σε σχολές Αρχιτεκτονικής στην Ευρώπη 1765 1880 συνήθης µέθοδος διδασκαλίας - διάδοσή της στην

Διαβάστε περισσότερα

Ερωτήµατα. Πώς θα µπορούσε η προσέγγιση των εθνικών επετείων να αποτελέσει δηµιουργική διαδικασία µάθησης και να ενεργοποιήσει διαδικασίες σκέψης;

Ερωτήµατα. Πώς θα µπορούσε η προσέγγιση των εθνικών επετείων να αποτελέσει δηµιουργική διαδικασία µάθησης και να ενεργοποιήσει διαδικασίες σκέψης; ΕΘΝΙΚΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ Παραδοχές Εκπαίδευση ως μηχανισμός εθνικής διαπαιδαγώγησης. Καλλιέργεια εθνικής συνείδησης. Αίσθηση ομοιότητας στο εσωτερικό και διαφοράς στο εξωτερικό Αξιολόγηση ιεράρχηση εθνικών ομάδων.

Διαβάστε περισσότερα

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Αναπτυξιακή Ψυχολογία Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Θέματα διάλεξης Η σημασία της αυτοαντίληψης Η φύση και το περιεχόμενο της αυτοαντίληψης Η ανάπτυξη της αυτοαντίληψης Παράγοντες

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕ ΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ή PROJECT

ΣΧΕ ΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ή PROJECT ΣΧΕ ΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ή PROJECT Η διεξαγωγή σχεδίων εργασίας στο σύγχρονο σχολείο, προβάλλει ως αναγκαιότητα, για την ανάπτυξη της κριτικής και δηµιουργικής σκέψης των µαθητών, καθώς και όλων εκείνων των ιδιοτήτων

Διαβάστε περισσότερα

Βασικές αρχές σχεδιασμού και οργάνωσης Βιωματικών Δράσεων στο Γυμνάσιο. Δρ. Απόστολος Ντάνης Σχολικός Σύμβουλος Φ.Α.

Βασικές αρχές σχεδιασμού και οργάνωσης Βιωματικών Δράσεων στο Γυμνάσιο. Δρ. Απόστολος Ντάνης Σχολικός Σύμβουλος Φ.Α. Βασικές αρχές σχεδιασμού και οργάνωσης Βιωματικών Δράσεων στο Γυμνάσιο Δρ. Απόστολος Ντάνης Σχολικός Σύμβουλος Φ.Α. Βιωματικές Δράσεις Γυμνασίου Στην Α τάξη υλοποιούνται θέματα του διδακτικού αντικειμένου

Διαβάστε περισσότερα

Τι σηµαίνει µέθοδος project; Ετυµολογία: projicio = προβάλλω, σχεδιάζω, σκοπεύω, βάζω κάτι στο µυαλό µου. Σηµερινή χρήση: Η λέξη project εµπεριέχει δύ

Τι σηµαίνει µέθοδος project; Ετυµολογία: projicio = προβάλλω, σχεδιάζω, σκοπεύω, βάζω κάτι στο µυαλό µου. Σηµερινή χρήση: Η λέξη project εµπεριέχει δύ Ηµερίδα εκπαιδευτικών Φυσικής Αγωγής Κατερίνη, 10-10-2008 Η Παιδαγωγική του ΣΧΕ ΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (Μέθοδος Project) Γιώργος Περδίκης Υπεύθυνος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Τι σηµαίνει µέθοδος project; Ετυµολογία:

Διαβάστε περισσότερα

Ελληνικό Παιδικό Μουσείο Κυδαθηναίων 14, 105 58 Αθήνα Τηλ.: 2103312995, Fax: 2103241919 E-Mail: info@hcm.gr, www.hcm.gr

Ελληνικό Παιδικό Μουσείο Κυδαθηναίων 14, 105 58 Αθήνα Τηλ.: 2103312995, Fax: 2103241919 E-Mail: info@hcm.gr, www.hcm.gr Ελληνικό Παιδικό Μουσείο Κυδαθηναίων 14, 105 58 Αθήνα Τηλ.: 2103312995, Fax: 2103241919 E-Mail: info@hcm.gr, www.hcm.gr Το έργο υλοποιείται με δωρεά από το ΕΠΜ_2014 Εκπαιδευτικό Έργο «Το Κινητό Μουσείο»

Διαβάστε περισσότερα

Δομώ - Οικοδομώ - Αναδομώ

Δομώ - Οικοδομώ - Αναδομώ Δομώ - Οικοδομώ - Αναδομώ Χριστίνα Τσακαρδάνου Εκπαιδευτικός Πανθομολογείται πως η ανάπτυξη του παιδιού ορίζεται τόσο από τα γενετικά χαρακτηριστικά του, όσο και από το πλήθος των ερεθισμάτων που δέχεται

Διαβάστε περισσότερα

Ελληνικό Παιδικό Μουσείο Κυδαθηναίων 14, 105 58 Αθήνα Τηλ.: 2103312995, Fax: 2103241919 E-Mail: info@hcm.gr, www.hcm.gr

Ελληνικό Παιδικό Μουσείο Κυδαθηναίων 14, 105 58 Αθήνα Τηλ.: 2103312995, Fax: 2103241919 E-Mail: info@hcm.gr, www.hcm.gr Ελληνικό Παιδικό Μουσείο Κυδαθηναίων 14, 105 58 Αθήνα Τηλ.: 2103312995, Fax: 2103241919 E-Mail: info@hcm.gr, www.hcm.gr Το έργο υλοποιείται με δωρεά από το Σύντομη περιγραφή Το Ελληνικό Παιδικό Μουσείο

Διαβάστε περισσότερα

Δημήτρης Ρώσσης, Φάνη Στυλιανίδου Ελληνογερμανική Αγωγή. http://www.creative-little-scientists.eu

Δημήτρης Ρώσσης, Φάνη Στυλιανίδου Ελληνογερμανική Αγωγή. http://www.creative-little-scientists.eu Τι έχουμε μάθει για την προώθηση της Δημιουργικότητας μέσα από τις Φυσικές Επιστήμες και τα Μαθηματικά στην Ελληνική Προσχολική και Πρώτη Σχολική Ηλικία; Ευρήματα για την εκπαίδευση στην Ελλάδα από το

Διαβάστε περισσότερα

Ηφιλοσοφίατων ΕΠΠΣκαιτωνΑΠΣ. Γιώργος Αλβανόπουλος Σχολικός Σύµβουλος Ειδικής Αγωγής http://amaked-thrak.pde.sch.gr/symdim-kav4/ ΑλβανόπουλοςΓ. Σχ. Σύµβουλος 1 ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ - ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η εποχή µας χαρακτηρίζεται

Διαβάστε περισσότερα

Ρυθµός Κίνηση Χορός Ενοποίηση µουσικοκινητικής αγωγής - χορού. ρ. Απόστολος Ντάνης Σχολικός Σύµβουλος Φ.Α.

Ρυθµός Κίνηση Χορός Ενοποίηση µουσικοκινητικής αγωγής - χορού. ρ. Απόστολος Ντάνης Σχολικός Σύµβουλος Φ.Α. Ρυθµός Κίνηση Χορός Ενοποίηση µουσικοκινητικής αγωγής - χορού στα δηµοτικά σχολεία µε Ε.Α.Ε.Π. ρ. Απόστολος Ντάνης Σχολικός Σύµβουλος Φ.Α. Η θεµατική ενότητα «ρυθµός-κίνηση-χορός» στη σχολική Φυσική Αγωγή

Διαβάστε περισσότερα

Δ.Ε.Π.Π.Σ. Α.Π.Σ. & ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ. Δρ Δημήτριος Γκότζος

Δ.Ε.Π.Π.Σ. Α.Π.Σ. & ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ. Δρ Δημήτριος Γκότζος Δ.Ε.Π.Π.Σ. Α.Π.Σ. & ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Δρ Δημήτριος Γκότζος Γενικές αρχές της εκπαίδευσης Παροχή γενικής παιδείας Καλλιέργεια δεξιοτήτων του μαθητή και η ανάδειξη των ενδιαφερόντων του Η εξασφάλιση ίσων ευκαιριών

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας

Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας Τμήμα Ιατρικών εργαστηρίων & Προσχολικής Αγωγής Συντονίστρια: Επίκουρη Καθηγήτρια, Ελένη Μουσένα [Σύγχρονες Τάσεις στην Παιδαγωγική Επιστήμη] «Παιδαγωγικά μέσω Καινοτόμων

Διαβάστε περισσότερα

Μαθηση και διαδικασίες γραμματισμού

Μαθηση και διαδικασίες γραμματισμού Μαθηση και διαδικασίες γραμματισμού Τι είδους δραστηριότητα είναι ο γραμματισμός; Πότε, πώς και γιατί εμπλέκονται οι άνθρωποι σε δραστηριότητες εγγραμματισμού; Σε ποιες περιστάσεις και με ποιο σκοπό; Καθημερινές

Διαβάστε περισσότερα

Μάθηση & διδασκαλία στην προσχολική εκπαίδευση: βασικές αρχές

Μάθηση & διδασκαλία στην προσχολική εκπαίδευση: βασικές αρχές Μάθηση & διδασκαλία στην προσχολική εκπαίδευση: βασικές αρχές Σκοποί ενότητας Να συζητηθούν βασικές παιδαγωγικές αρχές της προσχολικής εκπαίδευσης Να προβληματιστούμε για τους τρόπους με τους οποίους μπορεί

Διαβάστε περισσότερα

Αυθεντικό πλαίσιο μάθησης και διδασκαλίας για ένα σχολείο που μαθαίνει. Κατερίνα Κασιμάτη Επικ. Καθηγήτρια Παιδαγωγικού Τμήματος ΑΣΠΑΙΤΕ

Αυθεντικό πλαίσιο μάθησης και διδασκαλίας για ένα σχολείο που μαθαίνει. Κατερίνα Κασιμάτη Επικ. Καθηγήτρια Παιδαγωγικού Τμήματος ΑΣΠΑΙΤΕ Αυθεντικό πλαίσιο μάθησης και διδασκαλίας για ένα σχολείο που μαθαίνει Κατερίνα Κασιμάτη Επικ. Καθηγήτρια Παιδαγωγικού Τμήματος ΑΣΠΑΙΤΕ Ορισμός αυθεντικής μάθησης Αυθεντική μάθηση είναι η μάθηση που έχει

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΩΣ ΜΟΡΦΟΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΑΓΑΘΟ ΚΑΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΩΣ ΜΟΡΦΟΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΑΓΑΘΟ ΚΑΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ Το πρόγραμμα Το Πρόγραμμα με τίτλο «Το θέατρο ως μορφοπαιδευτικό αγαθό και καλλιτεχνική έκφραση στην εκπαίδευση και την κοινωνία» υλοποιείται μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2019 A ΦΑΣΗ

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2019 A ΦΑΣΗ ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: B ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ / ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Ημερομηνία: Σάββατο 5 Ιανουαρίου 2019 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Ο συγγραφέας αναφέρεται στη φυσιογνωμία και στον ρόλο

Διαβάστε περισσότερα

ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΔΙΑΚΟΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΡΧΟΝΤΟΥΛΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ 2 ΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΕΡΦΕΡΕΙΑΣ ΣΑΜΟΥ

ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΔΙΑΚΟΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΡΧΟΝΤΟΥΛΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ 2 ΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΕΡΦΕΡΕΙΑΣ ΣΑΜΟΥ ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΔΙΑΚΟΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΡΧΟΝΤΟΥΛΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ 2 ΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΕΡΦΕΡΕΙΑΣ ΣΑΜΟΥ Το σχολείο, ως ένας κατεξοχήν κοινωνικός θεσμός, δεν μπορεί να παραμείνει αναλλοίωτο μπροστά στις ραγδαίες

Διαβάστε περισσότερα

α. η παροχή γενικής παιδείας, β. η καλλιέργεια των δεξιοτήτων του μαθητή και η ανάδειξη των

α. η παροχή γενικής παιδείας, β. η καλλιέργεια των δεξιοτήτων του μαθητή και η ανάδειξη των ΔΕΠΠΣ ΑΠΣ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ α. η παροχή γενικής παιδείας, β. η καλλιέργεια των δεξιοτήτων του μαθητή και η ανάδειξη των ενδιαφερόντων του, γ. η εξασφάλιση ίσων ευκαιριών και δυνατοτήτων μάθησης

Διαβάστε περισσότερα

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΘΕΜΑΤΟΣ

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΘΕΜΑΤΟΣ Πρασινίζω το σχολείο µου, πρασινίζω την πόλη µου! Το Εργαστήριο το σχολικό έτος 2004-2005, συνεργάστηκε µε το Πειραµατικό Νηπιαγωγείο Ν. Χηλής στο σχεδιασµό και την ανάπτυξη Προγράµµατος Περιβαλλοντικής

Διαβάστε περισσότερα

Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών

Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών Πηγή: Δημάκη, Α. Χαϊτοπούλου, Ι. Παπαπάνου, Ι. Ραβάνης, Κ. Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών: μια ποιοτική προσέγγιση αντιλήψεων μελλοντικών νηπιαγωγών. Στο Π. Κουμαράς & Φ. Σέρογλου (επιμ.). (2008).

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΣ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Διαστάσεις της διαφορετικότητας Τα παιδιά προέρχονται

Διαβάστε περισσότερα

ΓΙΑΤΙ Η ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ & O ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΕ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΣΥΜΒΑΛΕΙ ΚΑΘΟΡΙΣΤΙΚΑ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ;

ΓΙΑΤΙ Η ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ & O ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΕ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΣΥΜΒΑΛΕΙ ΚΑΘΟΡΙΣΤΙΚΑ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ; Συμπόσιο για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση Αθήνα 15/16 Απριλίου 2011-04-28 Τριανταφύλλου Ελένη Υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Β/θμιας Ν. Χαλκιδικής ΓΙΑΤΙ Η ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ & O ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Η αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και

Η αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και Η αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση Μένη Τσιτουρίδου Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης Παιδαγωγική Σχολή Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΑΞΟΝΑΣ της ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ στο ψηφιακό μουσικό ανθολόγιο ΕΥΤΕΡΠΗ ΜΑΙΗ ΚΟΚΚΙΔΟΥ

Ο ΑΞΟΝΑΣ της ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ στο ψηφιακό μουσικό ανθολόγιο ΕΥΤΕΡΠΗ ΜΑΙΗ ΚΟΚΚΙΔΟΥ Ο ΑΞΟΝΑΣ της ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ στο ψηφιακό μουσικό ανθολόγιο ΕΥΤΕΡΠΗ ΜΑΙΗ ΚΟΚΚΙΔΟΥ Διαθεματικότητα -Ιδανικό της ολιστικής γνώσης -Διασυνδέσεις με νόημα μεταξύ γνωστικών περιοχών -Μελέτη σύνθετων ερωτημάτων

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ & ΕΜΨΥΧΩΣΗ

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ & ΕΜΨΥΧΩΣΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ & ΕΜΨΥΧΩΣΗ ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΜΑΣ Να δημιουργήσουμε μια νέα κουλτούρα στα σχολεία και στην κοινωνία μας που να καλλιεργεί τη χαρά της μάθησης, τη δημιουργικότητα, τον χαρακτήρα, και την ευτυχία

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία

Εισαγωγή. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία The project Εισαγωγή ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και διδασκαλία Στόχοι Να κατανοήσετε τις έννοιες της κοινωνικοπολιτισμικής ετερότητας και ένταξης στο χώρο της

Διαβάστε περισσότερα

Eκπαίδευση Εκπαιδευτών Ενηλίκων & Δία Βίου Μάθηση

Eκπαίδευση Εκπαιδευτών Ενηλίκων & Δία Βίου Μάθηση Πρόγραμμα Eξ Aποστάσεως Eκπαίδευσης (E learning) Eκπαίδευση Εκπαιδευτών Ενηλίκων & Δία Βίου Μάθηση Οδηγός Σπουδών Το πρόγραμμα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ( e-learning ) του Πανεπιστημίου Πειραιά του Τμήματος

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΑΝΩΤΑΤΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

1. Γένεση, καταβολές καιεξέλιξητηςπε

1. Γένεση, καταβολές καιεξέλιξητηςπε 1. Γένεση, καταβολές καιεξέλιξητηςπε Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση γεννιέται. Πότε; Η ΠΕ γεννιέται και διαµορφώνεται σε αυτόνοµο πεδίο στις δεκαετίες 1960 1970 Πώς; Προέρχεται από τη συνειδητοποίηση του

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ

ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ Morela Eri, PhD Έννοια της Ολυμπιακής Παιδείας Μορφωτική διαδικασία που αποσκοπεί στην αγωγή των νέων σύμφωνα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕ60/70, ΠΕ02, ΠΕ03, ΠΕ04)

ΠΕ60/70, ΠΕ02, ΠΕ03, ΠΕ04) «Επιµόρφωση εκπαιδευτικών στη χρήση και αξιοποίηση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διδακτική διαδικασία» (Γ ΚΠΣ, ΕΠΕΑΕΚ, Μέτρο 2.1, Ενέργεια 2.1.1, Κατηγορία Πράξεων 2.1.1 θ) Αναλυτικό Πρόγραµµα Σπουδών για

Διαβάστε περισσότερα

ιερεύνηση των Όρων και των Προϋποθέσεων που ενισχύουν την Ανάδειξη της Πολιτισµικής υναµικής της Εκπαίδευσης

ιερεύνηση των Όρων και των Προϋποθέσεων που ενισχύουν την Ανάδειξη της Πολιτισµικής υναµικής της Εκπαίδευσης ιερεύνηση των Όρων και των Προϋποθέσεων που ενισχύουν την Ανάδειξη της Πολιτισµικής υναµικής της Εκπαίδευσης Η σύγχρονη εκπαίδευση στοχεύει στην ολόπλευρη ανάπτυξη του µαθητή τόσο σε ατοµικό όσο και σε

Διαβάστε περισσότερα

Τύπος Εκφώνηση Απαντήσεις

Τύπος Εκφώνηση Απαντήσεις Α/ Α Τύπος Εκφώνηση Απαντήσεις Απλή Αν κάνετε αναζήτηση µιας λέξης σε ένα αρχαιοελληνικό σώµα κειµένων, αυτό που θα λάβετε ως αποτέλεσµα θα είναι: Μια καταγραφή όλων των εµφανίσεων της λέξης στο συγκεκριµένο

Διαβάστε περισσότερα

12 Ο ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΣ ΧΟΡΟΣ στην εκπαιδευση

12 Ο ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΣ ΧΟΡΟΣ στην εκπαιδευση προλογοσ Το βιβλίο αυτό αποτελεί καρπό πολύχρονης ενασχόλησης με τη θεωρητική μελέτη και την πρακτική εφαρμογή του παραδοσιακού χορού και γράφτηκε με την προσδοκία να καλύψει ένα κενό όσον αφορά το αντικείμενο

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτικά Προγράμματα και Δράσεις στη Δημοτική Εκπαίδευση

Εκπαιδευτικά Προγράμματα και Δράσεις στη Δημοτική Εκπαίδευση Εκπαιδευτικά Προγράμματα και Δράσεις στη Δημοτική Εκπαίδευση Επιχορηγήσεις δράσεων Αγωγής Υγείας Το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού προβαίνει στην επιχορήγηση δράσεων Αγωγής Υγείας που αναπτύσσουν τα

Διαβάστε περισσότερα

Visual arts, creativity and intercultural education based on local artistic repository. COMENIUS Regio

Visual arts, creativity and intercultural education based on local artistic repository. COMENIUS Regio Visual arts, creativity and intercultural education based on local artistic repository COMENIUS Regio Φλώρινα, 2013 COMENIUS Regio - Σκοπός Ενισχύουν την ευρωπαϊκή διάσταση της εκπαίδευσης μέσα από την

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΑIΔΑΓΩΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΕΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΓΕΝΑΡΗΣ 2016

Διαβάστε περισσότερα

Μια εισαγωγή στην έννοια της βιωματικής μάθησης Θεωρητικό πλαίσιο. Κασιμάτη Κατερίνα Αναπληρώτρια Καθηγήτρια ΑΣΠΑΙΤΕ

Μια εισαγωγή στην έννοια της βιωματικής μάθησης Θεωρητικό πλαίσιο. Κασιμάτη Κατερίνα Αναπληρώτρια Καθηγήτρια ΑΣΠΑΙΤΕ Μια εισαγωγή στην έννοια της βιωματικής μάθησης Θεωρητικό πλαίσιο Κασιμάτη Κατερίνα Αναπληρώτρια Καθηγήτρια ΑΣΠΑΙΤΕ Τι εννοούμε με τον όρο «βιωματική μάθηση»; Πρόκειται για έναν εναλλακτικό τρόπο μάθησης,

Διαβάστε περισσότερα

Π β.4: Οδηγός επιμορφωτή για τη ΘΕ5: «Συμβουλευτική και Επαγγελματικός προσανατολισμός και πληροφόρηση»

Π β.4: Οδηγός επιμορφωτή για τη ΘΕ5: «Συμβουλευτική και Επαγγελματικός προσανατολισμός και πληροφόρηση» Π.1.4.3.β.4: Οδηγός επιμορφωτή για τη ΘΕ5: «Συμβουλευτική και Επαγγελματικός προσανατολισμός και πληροφόρηση» Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ

Διαβάστε περισσότερα

Αειφόρα σχολεία και προαγωγή της Υγείας

Αειφόρα σχολεία και προαγωγή της Υγείας Αειφόρα σχολεία και προαγωγή της Υγείας Μαρία Δημοπούλου Υπεύθυνη Π.Ε Α Δ/νσης Π.Ε Αθηνών Συντονίστρια Τοπικού Δικτύου «Αειφόρα σχολεία Α Δ/νσης Π.Ε Αθηνών» ΤΟΠΙΚΟΥΔΙΚΤΥΟ ςχολειων AEΙΦΟΡΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΣΤΗΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΩΝ ΜΥΚΗΝΩΝ. «Τα μυστικά ενός αγγείου»

ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΩΝ ΜΥΚΗΝΩΝ. «Τα μυστικά ενός αγγείου» ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΩΝ ΜΥΚΗΝΩΝ «Τα μυστικά ενός αγγείου» ΜΠΙΛΙΟΥΡΗ ΑΡΓΥΡΗ 2011 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΟΥΣΕΙΑΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ «ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΕΝΟΣ ΑΓΓΕΙΟΥ» ΘΕΜΑ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Η παρούσα εργασία αποτελεί το θεωρητικό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ «ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ: ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ»

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ «ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ: ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ» ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ «ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ: ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ» Θέμα Εισήγησης: «Η αξιοποίηση των έργων τέχνης στην εκπαίδευση ενηλίκων» Σωπασή Ειρήνη

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών MA in Education (Education Sciences) ΑΣΠΑΙΤΕ-Roehampton ΠΜΣ MA in Education (Education Sciences) Το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών στην Εκπαίδευση (Επιστήμες της Αγωγής),

Διαβάστε περισσότερα

ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ (ΠΣ) Χρίστος Δούκας Αντιπρόεδρος του ΠΙ

ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ (ΠΣ) Χρίστος Δούκας Αντιπρόεδρος του ΠΙ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ (ΠΣ) Χρίστος Δούκας Αντιπρόεδρος του ΠΙ Οι Δ/τές ως προωθητές αλλαγών με κέντρο τη μάθηση Χαράσσουν τις κατευθύνσεις Σχεδιάσουν την εφαρμογή στη σχολική πραγματικότητα Αναπτύσσουν

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΙΑ ΤΗ ΜΟΡΦΩΤΙΚΗ ΑΥΤΟΤΕΛΕΙΑ ΤΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΙΑ ΤΗ ΜΟΡΦΩΤΙΚΗ ΑΥΤΟΤΕΛΕΙΑ ΤΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΙΑ ΤΗ ΜΟΡΦΩΤΙΚΗ ΑΥΤΟΤΕΛΕΙΑ ΤΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΝ ΙΑΛΟΓΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΙ ΕΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΑΘΗΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΤΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Ι. ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Η

Διαβάστε περισσότερα

Δυο λόγια για τον υπεύθυνο

Δυο λόγια για τον υπεύθυνο Η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ Διοργανώνει το e-learning καινοτοµικό Επιµορφωτικό Πρόγραµµα «ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ» Σχεδιασµός και υλοποίηση : Αλέξης Κόκκος Διάρκεια : 200 ώρες

Διαβάστε περισσότερα

Η Καινοτοµία στη Διδασκαλία των Μαθηµατικών. Ε. Κολέζα

Η Καινοτοµία στη Διδασκαλία των Μαθηµατικών. Ε. Κολέζα Η Καινοτοµία στη Διδασκαλία των Μαθηµατικών Ε. Κολέζα Κάτω υπό ποιες προϋποθέσεις το σχολείο θα αποτελέσει κέντρο δράσης και δηµιουργικότητας; 1. Εκπαίδευση των µαθητών µέσα από τη δηµιουργία «µαθησιακών

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑΣ, ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑΣ, ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑΣ, ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Οι τρεις διαστάσεις της μάθησης Αλέξης Κόκκος Ο Knud Illeris, ο σημαντικότερος ίσως θεωρητικός της μάθησης σήμερα, στο κείμενό του «Μια

Διαβάστε περισσότερα

Πολυπολιτισμικότητα και Εκπαίδευση

Πολυπολιτισμικότητα και Εκπαίδευση Πολυπολιτισμικότητα και Εκπαίδευση Κωδικός μαθήματος: ΚΕΠ 302 Διδάσκων: Δημήτρης Θ. Ζάχος Πιστωτικές μονάδες: 10 Χρόνος και τόπος διεξαγωγής: Τετάρτη 6-9 αίθουσα 907 Εισαγωγικά Η επιτυχής συμμετοχή σ ένα

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Διαγώνισµα 01.04. Διάλογος Α. ΚΕΙΜΕΝΟ Η τυπική διαδικασία καθηµερινής επικοινωνίας εκπαιδευτικού - µαθητή στην τάξη και στο σχολείο δεν αφήνει πολλά περιθώρια

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΩΡΗ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ ΣΧΟΛΕΙΟΥ (Π.Ε.Σ.) ΠΡΑΓΑ 25-29/1/2016

ΠΡΟΩΡΗ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ ΣΧΟΛΕΙΟΥ (Π.Ε.Σ.) ΠΡΑΓΑ 25-29/1/2016 ΠΡΟΩΡΗ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ ΣΧΟΛΕΙΟΥ (Π.Ε.Σ.) ΠΡΑΓΑ 25-29/1/2016 ΣΚΟΠΟΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ Βασικός σκοπός ήταν η απόκτηση νέων και εμβάθυνση ήδη γνωστών τεχνικών για την πρόληψη της μαθητικής διαρροής.

Διαβάστε περισσότερα

Διαπολιτισμική Εκπαίδευση

Διαπολιτισμική Εκπαίδευση Πρόγραμμα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης E-Learning Διαπολιτισμική Εκπαίδευση E-learning Οδηγός Σπουδών Το πρόγραμμα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ( e-learning ) του Πανεπιστημίου Πειραιά του Τμήματος Οικονομικής

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Νάκου Αλεξάνδρα Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής Ο όρος ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ δημιουργεί μία αίσθηση ασάφειας αφού επιδέχεται πολλές εξηγήσεις. Υπάρχει συνεχής διάλογος και προβληματισμός ακόμα

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ

ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ 1 «Στο πλαίσιο των ενεργειών των εκπαιδευτικών που έχουν ενταχθεί στο Μητρώο του Ι.Ε.Π. για την Τεχνική και Επαγγελματική Εκπαίδευση περιλαμβάνεται και η συμβολή

Διαβάστε περισσότερα

ΦΟΡΜΑ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΟΜΙΛΟΥ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ. Βαρβάρα Δερνελή ΕΚΠ/ΚΟΥ. Β Τάξη Λυκείου

ΦΟΡΜΑ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΟΜΙΛΟΥ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ. Βαρβάρα Δερνελή ΕΚΠ/ΚΟΥ. Β Τάξη Λυκείου ΦΟΡΜΑ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΟΜΙΛΟΥ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ Βαρβάρα Δερνελή ΕΚΠ/ΚΟΥ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ ΠΕ02 (φιλόλογος) ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΟΜΙΛΟΥ ΟΜΙΛΟΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ: ΜΙΑ ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑΣ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ ΤΑΞΗ ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

«Παιδαγωγική προσέγγιση της ελληνικής ιστορίας και του πολιτισμού μέσω τηλεκπαίδευσης (e-learning)»

«Παιδαγωγική προσέγγιση της ελληνικής ιστορίας και του πολιτισμού μέσω τηλεκπαίδευσης (e-learning)» «Παιδαγωγική προσέγγιση της ελληνικής ιστορίας και του πολιτισμού μέσω τηλεκπαίδευσης (e-learning)» Εισαγωγικά Στη σημερινή πρώτη μας συνάντηση θα επιχειρήσουμε να παρουσιάσουμε με απλό και ευσύνοπτο τρόπο

Διαβάστε περισσότερα

Τα σχέδια μαθήματος 1 Εισαγωγή

Τα σχέδια μαθήματος 1 Εισαγωγή Τα σχέδια μαθήματος 1 Εισαγωγή Τα σχέδια μαθήματος αποτελούν ένα είδος προσωπικών σημειώσεων που κρατά ο εκπαιδευτικός προκειμένου να πραγματοποιήσει αποτελεσματικές διδασκαλίες. Περιέχουν πληροφορίες

Διαβάστε περισσότερα

Σχολική Μουσική Εκπαίδευση: αρχές, στόχοι, δραστηριότητες. Ζωή Διονυσίου

Σχολική Μουσική Εκπαίδευση: αρχές, στόχοι, δραστηριότητες. Ζωή Διονυσίου Σχολική Μουσική Εκπαίδευση: αρχές, στόχοι, δραστηριότητες Ζωή Διονυσίου Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά

Διαβάστε περισσότερα

Η ΠΡΩΤΗ ΜΟΥ ΒΟΛΤΑ ΣΤΟ ΔΑΣΟΣ

Η ΠΡΩΤΗ ΜΟΥ ΒΟΛΤΑ ΣΤΟ ΔΑΣΟΣ 3 Ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΣΤΗ ΣΥΡΟ-ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 205 Η ΠΡΩΤΗ ΜΟΥ ΒΟΛΤΑ ΣΤΟ ΔΑΣΟΣ (Ένα παραμύθι από μεγάλα παιδιά) Παπαλουκά Κων/να Εκπαιδευτικός Β θμιας Εκπαίδευσης Νηπιοβρεφοκόμος Τσαγκουρνού Ελισάβετ Εκπαιδευτικός

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ: ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ: ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ: ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΧΡ. ΜΠΟΥΡΑΣ Σκοπός του Μαθήματος Σκοπός του μαθήματος είναι η εισαγωγή στη

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ ΜΕ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ ΜΕ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ ΜΕ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ Γενικές πληροφορίες Οι «Δημιουργικές Συνεργασίες με Καλλιτέχνες» στοχεύουν στην επαφή και εξοικείωση των παιδιών με τους καλλιτέχνες της Κύπρου. Παράλληλα στοχεύουν

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΠΠΣ. ΔΕΠΠΣ και ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ

ΔΕΠΠΣ. ΔΕΠΠΣ και ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ ΔΕΠΠΣ ΔΕΠΠΣ και ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών ΔΕΠΠΣ Φ.Ε.Κ., 303/13-03-03, τεύχος Β Φ.Ε.Κ., 304/13-03-03, τεύχος Β Ποιοι λόγοι οδήγησαν στην σύνταξη των ΔΕΠΠΣ Γενικότερες ανάγκες

Διαβάστε περισσότερα

Το παιχνίδι της χαράς

Το παιχνίδι της χαράς Ανοιχτό πρόγραμμα εκπαίδευσης Κατερίνα Πουλέα Παιδαγωγός Το παιχνίδι της χαράς Το παιχνίδι της χαράς Αετιδέων 15 & Βουτσινά Χολαργός 6944 773597 Ανοιχτό πρόγραμμα εκπαίδευσης Το Παιδαγωγικό Κέντρο Προσχολικής

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ

ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ Αθήνα, 17 Μαρτίου 2016 ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ «Τέχνη & Εκπαίδευση: Διδακτικές και Παιδαγωγικές προσεγγίσεις στο Σχολείο του 21ου αιώνα» Αθήνα 2, 3 και 4 Οκτωβρίου 2015 Το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Ο Υπουργός Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας κ. Βασίλης Μαγγίνας μίλησε σήμερα Δευτέρα 16 Ιουλίου στο Όγδοο Διακυβερνητικό Συμβούλιο

Διαβάστε περισσότερα

1. Η σκοπιμότητα της ένταξης εργαλείων ψηφιακής τεχνολογίας στη Μαθηματική Εκπαίδευση

1. Η σκοπιμότητα της ένταξης εργαλείων ψηφιακής τεχνολογίας στη Μαθηματική Εκπαίδευση 1. Η σκοπιμότητα της ένταξης εργαλείων ψηφιακής τεχνολογίας στη Μαθηματική Εκπαίδευση Στη βασική παιδεία, τα μαθηματικά διδάσκονται με στατικά μέσα α) πίνακα/χαρτιού β) κιμωλίας/στυλού γ) χάρτινου βιβλίου.

Διαβάστε περισσότερα

«Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΟΥ ΙΚΤΥΟΥ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ & ΕΓΚΑΙΡΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΚΕΘΕΑ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ» ίκτυο Υπηρεσιών Πρόληψης & Έγκαιρης Παρέµβασης ΚΕΘΕΑ. Κυρίτση Ι.

«Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΟΥ ΙΚΤΥΟΥ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ & ΕΓΚΑΙΡΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΚΕΘΕΑ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ» ίκτυο Υπηρεσιών Πρόληψης & Έγκαιρης Παρέµβασης ΚΕΘΕΑ. Κυρίτση Ι. «Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΟΥ ΙΚΤΥΟΥ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ & ΕΓΚΑΙΡΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΚΕΘΕΑ ΣΤΗΝ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΙΚΤΥΟΥ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ» ίκτυο Υπηρεσιών Πρόληψης & Έγκαιρης Παρέµβασης ΚΕΘΕΑ Αισώπου Β., Αλαµπάνου Ε., Κυρίτση Ι., Τσιώτρα

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα: Προσχολικής & Πρωτοβάθμιας Φωκίδας. Φορέας ιεξαγωγής: ΠΕΚ Λαμίας Συντονιστής: ημητρακάκης Κωνσταντίνος Τηλέφωνο:

Τμήμα: Προσχολικής & Πρωτοβάθμιας Φωκίδας. Φορέας ιεξαγωγής: ΠΕΚ Λαμίας Συντονιστής: ημητρακάκης Κωνσταντίνος Τηλέφωνο: Τμήμα: Προσχολικής & Πρωτοβάθμιας Φωκίδας Φορέας ιεξαγωγής: ΠΕΚ Λαμίας Συντονιστής: ημητρακάκης Κωνσταντίνος Τηλέφωνο: 2231081842 Χώρος υλοποίησης: ΕΚΦΕ Φωκίδας Υπεύθυνος: Μπεμπή Ευαγγελία Τηλέφωνο επικοινωνίας:

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ. Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Εσπερινών Επαγγελματικών Λυκείων (ΟΜΑΔΑ Α )

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ. Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Εσπερινών Επαγγελματικών Λυκείων (ΟΜΑΔΑ Α ) 29 Μαΐου 2014 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Εσπερινών Επαγγελματικών Λυκείων (ΟΜΑΔΑ Α ) Α1. Ο συγγραφέας του κειμένου αναφέρεται στη σημασία του δημιουργικού σχολείου στη

Διαβάστε περισσότερα

Μαθήματα Προσανατολισμού Α Λυκείου

Μαθήματα Προσανατολισμού Α Λυκείου Μαθήματα Προσανατολισμού Α Λυκείου 1. Αρχαία Ελληνικά / Αρχαιογνωσία Το μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών επιδιώκει, μέσα από κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας στο πρωτότυπο ή από μετάφραση, την πνευματική

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΣΧΕΔΙΟ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΧΕΔΙΟ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σχολικό Έτος: 2014-2015 Σχολική Μονάδα: ΓΕΛ ΚΡΑΝΙΔΙΟΥ Τίτλος Ερευνητικής Εργασίας: Εργαλεία Web 2.0 για την τάξη ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΥΠΕΥΘΥΝΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

Η διαπολιτισμική διάσταση των φιλολογικών βιβλίων του Γυμνασίου: διδακτικές προσεγγίσεις

Η διαπολιτισμική διάσταση των φιλολογικών βιβλίων του Γυμνασίου: διδακτικές προσεγγίσεις Έργο: «Ένταξη παιδιών παλιννοστούντων και αλλοδαπών στο σχολείο - για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Γυμνάσιο)» Επιμορφωτικό Σεμινάριο Η διαπολιτισμική διάσταση των φιλολογικών βιβλίων του Γυμνασίου: διδακτικές

Διαβάστε περισσότερα

08/07/2015. Ονοματεπώνυμο: ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΚΟΥΤΡΑΣ. Ιδιότητα: ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ Β ΙΕΠ. (Υπογραφή)

08/07/2015. Ονοματεπώνυμο: ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΚΟΥΤΡΑΣ. Ιδιότητα: ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ Β ΙΕΠ. (Υπογραφή) Πράξη: «Ανάπτυξη μεθοδολογίας και ψηφιακών διδακτικών σεναρίων για τα γνωστικά αντικείμενα της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Γενικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης» Άξονες Προτεραιότητας 1-2-3 Οριζόντια

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣ: ΘΕΜΑ : Εφαρµογή καινοτόµων παρεµβάσεων στο Ολοήµερο Νηπιαγωγείο

ΠΡΟΣ: ΘΕΜΑ : Εφαρµογή καινοτόµων παρεµβάσεων στο Ολοήµερο Νηπιαγωγείο Να διατηρηθεί µέχρι Βαθµός ασφαλείας Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Η Μ Ο Κ Ρ Α Τ Ι Α ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝ. ΠΑΙ ΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚ/ΤΩΝ ΕΝΙΑΙΟΣ ΙΟΙΚΗΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΣΠΟΥ ΩΝ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΩΝ /ΝΣΗ ΣΠΟΥ ΩΝ Π.Ε. ΤΜΗΜΑ Α. Παπανδρέου

Διαβάστε περισσότερα

ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ 15

ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ 15 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η δημιουργικότητα είναι η λειτουργία που επιτρέπει στο νου να πραγματοποιήσει ένα άλμα, πολλές φορές εκτός του αναμενόμενου πλαισίου, να αναδιατάξει τα δεδομένα με απρόσμενο τρόπο, υπερβαίνοντας

Διαβάστε περισσότερα

III_Β.1 : Διδασκαλία με ΤΠΕ, Γιατί ;

III_Β.1 : Διδασκαλία με ΤΠΕ, Γιατί ; III_Β.1 : Διδασκαλία με ΤΠΕ, Γιατί ; Eρωτήματα ποιες επιλογές γίνονται τελικά; ποιες προκρίνονται από το Π.Σ.; ποιες προβάλλονται από το εγχειρίδιο; ποιες υποδεικνύονται από το ίδιο το αντικείμενο; με

Διαβάστε περισσότερα

Ενίσχυση των σχέσεων και της συνεργασίας ανάμεσα στα σχολεία και στους εκπαιδευτικούς. Στηρίζεται στην ενεργητική παρουσία των συμμετεχόντων, στην

Ενίσχυση των σχέσεων και της συνεργασίας ανάμεσα στα σχολεία και στους εκπαιδευτικούς. Στηρίζεται στην ενεργητική παρουσία των συμμετεχόντων, στην Ενίσχυση των σχέσεων και της συνεργασίας ανάμεσα στα σχολεία και στους εκπαιδευτικούς. Στηρίζεται στην ενεργητική παρουσία των συμμετεχόντων, στην ανταλλαγή απόψεων και εμπειριών και στην αξιοποίηση της

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΑΕΙΦΟΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΠΟΙΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΜΑΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

ΤΟ ΑΕΙΦΟΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΠΟΙΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΜΑΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΟ ΑΕΙΦΟΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΠΟΙΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΜΑΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Δρ Αραβέλλα Ζαχαρίου, Συντονίστρια ΠΕ/ΕΑΑ, ΠΙ aravella@cytanet.com.cy zachariou.a@cyearn.pi.ac.cy Ημερίδα: Πολιτικές

Διαβάστε περισσότερα

Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών για το Νέο Σχολείο: Η γνώση είναι ο δρόμος για το μέλλον!

Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών για το Νέο Σχολείο: Η γνώση είναι ο δρόμος για το μέλλον! Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών για το Νέο Σχολείο: Η γνώση είναι ο δρόμος για το μέλλον! 1 ΣΥΝΟΨΗ 150.000 εκπαιδευτικοί όλων των ειδικοτήτων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης θα συμμετάσχουν μέχρι

Διαβάστε περισσότερα

«Οπτικοακουστική Παιδεία:... αδιέξοδα και διαδρομές»

«Οπτικοακουστική Παιδεία:... αδιέξοδα και διαδρομές» «Οπτικοακουστική Παιδεία:... αδιέξοδα και διαδρομές» (Πρόγραμμα Σπουδών για την Οπτικοακουστική Έκφραση) εισηγητής: Μένης Θεοδωρίδης Αγαπητοί φίλοι, Θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους τους διοργανωτές για την

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΣΕΠ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΣΕΠ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΣΕΠ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ Στις ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών για την ειδικότητα των νηπιαγωγών των εκπαιδευτικών πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση, ακριβώς λόγω του μεγάλου ανταγωνισμού και των υψηλών βαθμολογιών

Διαβάστε περισσότερα

ΑΥΘΕΝΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ. Κατερίνα Κασιμάτη Επίκ. Καθηγήτρια, Γενικό Τμήμα Παιδαγωγικών Μαθημάτων Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε.

ΑΥΘΕΝΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ. Κατερίνα Κασιμάτη Επίκ. Καθηγήτρια, Γενικό Τμήμα Παιδαγωγικών Μαθημάτων Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. ΑΥΘΕΝΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Κατερίνα Κασιμάτη Επίκ. Καθηγήτρια, Γενικό Τμήμα Παιδαγωγικών Μαθημάτων Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. Ερωτήσεις.. Πώς το παραδοσιακό διδακτικό πλαίσιο διαμορφώνει το αξιολογικό

Διαβάστε περισσότερα

Βασικές κατευθύνσεις. Επιδιώξεις Προοπτικές Οργάνωση-Σχεδιασµός Βασικά χαρακτηριστικά

Βασικές κατευθύνσεις. Επιδιώξεις Προοπτικές Οργάνωση-Σχεδιασµός Βασικά χαρακτηριστικά Βασικές κατευθύνσεις Επιδιώξεις Προοπτικές Οργάνωση-Σχεδιασµός Βασικά χαρακτηριστικά Επιδιώξεις στην εκπαιδευτική διαδικασία Να µεταδοθούν γνώσεις, οι οποίες θα ευαισθητοποιήσουν, θα επηρεάσουν τις στάσεις

Διαβάστε περισσότερα