ΓΕΝΙΚΗ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΩΝ ΦΥΤΩΝ & ΒΟΣΚΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ

Transcript

1 ΓΕΝΙΚΗ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΩΝ ΦΥΤΩΝ & ΒΟΣΚΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ ΠΕΠΡΑΓΜΕΝΑ ΕΤΟΥΣ 2012

2 1. ΕΚΤΕΛΟΥΜΕΝΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ 1.1 Εθνικά Ανταγωνιστικά Πρόγραµµα «ΘΑΛΗΣ». Τίτλος: «Selection for enhanced yield and tolerance to viral and vascular diseases within lentil landraces» Σκοπός: Αποσαφήνιση του ρόλου της πυκνότητας στην αποτελεσµατικότητα επιλογής και τη σηµασία των µονογενοτυπικών και πολυγενοτυπικών ποικιλιών ως προς τη σταθερότητα και αξιοπιστία. Βελτίωση για αντοχή στις ιώσεις και τη φουζαρίωση µε ταυτόχρονη χαρτογράφηση(mapping) γονιδιακών τόπων(genetic loci) που συνδέονται µε τις παραπάνω αντοχές και µπορούν να αξιοποιηθούν σε βελτιωτικά προγράµµατα φακής(marker assisted selection). Έναρξη-Λήξη: Φορέα Χρηµατοδότησης: E.E.,YΠ ΜΘ Προϋπολογισµός του έργου συνολικά: Προϋπολογισµός ΙΚΦ&Β: Συντονιστής: ηµοκρίτειο Παν. Θράκης-Γεωπονική Σχολή Υπεύθυνος έργου ΙΚΦ&Β: ρ.. Βλαχοστέργιος Οµάδας Υποστήριξης:. Γκριµπούλης, Φ. Παπαγεωργίου, Α. Προδροµίδου Συµµετέχοντες Φορείς: ηµοκρίτειο Παν. Θράκης, ΑΠΘ, ΓΠA, ΙΚΦ&Β 1.2 Μελέτες κατ ανάθεση Τίτλος: «Μελέτη Καλλιέργειας µη γενετικά τροποποιηµένων πρωτεϊνούχων φυτών σε διατοπικά πιλοτικά πειράµατα αγρού µε στόχο την εφαρµογή των προϋποθέσεων του πρότυπου συστήµατος AGRO 7» Σκοπός: Η µελέτη της καλλιέργειας της συµβατικής σόγιας (non-gmo) και άλλων πρωτεϊνούχων κτηνοτροφικών φυτών µε στόχο τη διερεύνηση της δυνατότητας αντικατάστασης της ΓΤ σόγιας στο σιτηρέσιο των εκτρεφόµενων ζώων. Έναρξη-Λήξη: 01/08/ /10/2014 Χρηµατοδότηση: Επιτροπή Ερευνών ΠΘ, Γαλακτοβιοµηχανία «ΟΛΥΜΠΟΣ» Προϋπολογισµός Έργου: Υπεύθυνος έργου ΙΚΦ&Β: ρ.. Βλαχοστέργιος Τίτλος «Sustainable Grains Project» Σκοπός: Η διερεύνηση και αξιολόγηση των εδαφικών και φυτικών παραµέτρων µε σκοπό τον καθορισµό των πρακτικών διαχείρισης της καλλιέργειας του σκληρού σιταριού για λογαριασµό της Barilla. Η διερεύνηση θα διεξαχθεί µε την µέθοδο των ερωτηµατολογίων σε αντιπροσωπευτικές γεωργικές επιχειρήσεις και σε περιοχές της Θεσσαλίας,. Μακεδονίας, Κ. Μακεδονίας. Η διεξαγωγή των ερωτηµατολογίων έχει πρόδροµο χαρακτήρα προκειµένου να οριστούν οι επιστηµονικές υποθέσεις και ο σχεδιασµός του προγράµµατος της Barilla µε τον τίτλο Sustainable grains project, που αφορά τα παρακάτω: Καθορισµός κοινών καλλιεργητικών συστηµάτων συµπεριλαµβανοµένου αµειψισπορών και καλλιεργητικών πρακτικών. Συλλογή και ανάλυση περιβαλλοντικών, ποιοτικών και οικονοµικών αποτελεσµάτων σε δυο λειτουργικά τεµάχια: 1 τόνος συγκοµισµένου σπόρου και 1 εκτάριο γεωργικής γης σε ένα κύκλο αµειψισποράς (αυτό ειδικότερα σηµαίνει ότι οι εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα και οι εισροές που διατέθηκαν θα πρέπει να ληφθούν υπόψη).

3 Ο προσδιορισµός βελτιώσεων που θα προέλθουν από διαφορετικές εναλλακτικές προτάσεις που αφορούν αριστοποίηση αµειψισπορών και καλλιεργητικών τεχνικών. Έναρξη-Λήξη: 07/11/ /5/2012 Χρηµατοδότηση: Barilla Hellas ABEE Τροφίµων Προϋπολογισµός Έργου: 3.073,6 Υπεύθυνος έργου ΙΚΦ&Β: ρ.. Μπαξεβάνος 1.3 Αυτοχρηµατοδοτούµενα έργα/υποέργα Τίτλος: «Βελτίωση και Σποροπαραγωγή Κτηνοτροφικών Φυτών και Οσπρίων» Σκοπός: α) αναπολλαπλασιασµός (σποροπαραγωγή) των ποικιλιών κτηνοτροφικών φυτών και οσπρίων µε στόχο την υψηλή γενετική καθαρότητα, φυτρωτική ευρωστία και φυτο-υγεία και διάθεσή τους στις σποροπαραγωγικές εταιρείες, β) επαναφορά της γενετικής καθαρότητας ποικιλιών κτηνοτροφικών φυτών & οσπρίων στις οποίες έχει παρατηρηθεί διάσπαση και διατήρηση αυτών µε βάση τα διεθνή πρότυπα, γ) αξιοποίηση σύγχρονων τεχνολογιών για τη δηµιουργία βάσης δεδοµένων µε σκοπό την προβολή των ποικιλιών-δηµιουργιών του Ινστιτούτου, τη διάχυση των αποτελεσµάτων της έρευνας στους αγρότες και την αλληλεπίδραση µε άλλα ερευνητικά ιδρύµατα, δ) εφαρµογή κατάλληλων µεθόδων γενετικής βελτίωσης για τη δηµιουργία νέων υψηλοαποδοτικών ποικιλιών, µε βελτιωµένη ποιότητα και υψηλή προσαρµοστικότητα στις σύγχρονες αγροτοδιατροφικές απαιτήσεις. Έναρξη-Λήξη: 08/05/ /12/2012 Χρηµατοδότηση: ΕΛΓΟ/ΙΚΦ&Β Προϋπολογισµός Έργου: Επ. Υπεύθυνος: ρ.. Βλαχοστέργιος Τίτλος: «ηµιουργία, διατήρηση, σποροπαραγωγή και διάθεση στην αγορά ποικιλιών σιτηρών, κτηνοτροφικών φυτών και οσπρίων, βάµβακος, καπνού και κηπευτικών» Σκοπός: α) αναπολλαπλασιασµός µε στόχο την υψηλή γενετική καθαρότητα, φυτρωτική ευρωστία και φυτο-υγεία και διάθεσή τους στις σποροπαραγωγικές εταιρείες, β) επαναφορά της γενετικής καθαρότητας ποικιλιών στις οποίες έχει παρατηρηθεί διάσπαση, γ) αξιοποίηση σύγχρονων τεχνολογιών για τη δηµιουργία βάσης δεδοµένων µε σκοπό την προβολή των ποικιλιών-δηµιουργιών του Ινστιτούτου, τη διάχυση των αποτελεσµάτων της έρευνας στους αγρότες και την αλληλεπίδραση µε άλλα ερευνητικά ιδρύµατα, δ) εφαρµογή κατάλληλων µεθόδων γενετικής βελτίωσης για τη δηµιουργία νέων υψηλοαποδοτικών ποικιλιών, µε βελτιωµένη ποιότητα και υψηλή προσαρµοστικότητα στις σύγχρονες αγροτοδιατροφικές απαιτήσεις. Έναρξη-Λήξη: 08/05/ /12/2012 Χρηµατοδότηση: ΕΛΓΟ Προϋπολογισµός Έργου: Επιστηµονικά υπεύθυνος ΕΛΓΟ: ρ.. Μπαξεβάνος 2. ΝΕΕΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ 2.1 Προγράµµατα υπό αξιολόγηση Πρόγραµµα «ΑΡΙΣΤΕΙΑ ΙΙ»

4 Τίτλος: New tools in breeding chickpea (Cicer arietinum L.) for resource use efficiency and biotic resistance traits Συντονιστής: ΕΛΓΟ/Ινστιτούτο Κτηνοτροφικών Φυτών & Βοσκών Εταίροι: ΕΛΓΟ/ΚΓΕΒΕ, ΑΠΘ, ΠΘ, ΤΕΙ υτ. Μακεδονίας Χρηµατοδότηση: E.E., YΠ ΜΘ Συνολικός Προϋπολογισµός Έργου: Υπεύθυνος έργου: ρ.. Βλαχοστέργιος Aποτελέσµατα αξιολόγησης: υπό αξιολόγηση Πρόγραµµα «ΑΡΙΣΤΕΙΑ ΙΙ» Τίτλος: Breeding study of dry-bean landraces towards improved yield, quality and tolerance to stresses to promote sustainable agriculture systems. Συντονιστής: ηµοκρίτειο Παν. Θράκης/Γεωπονική Σχολή Εταίροι: ηµοκρίτειο Παν. Θράκης, ΑΠΘ, ΓΠA, ΙΚΦ&Β, ΤΕΙ υτ. Μακεδονίας Χρηµατοδότηση: E.E., YΠ ΜΘ Προϋπολογισµός Έργου: Υπεύθυνος έργου/υπεύθυνος Έργου ΙΚΦ&Β: καθ. Ι. Τοκατλίδης/ ρ.. Βλαχοστέργιος Aποτελέσµατα αξιολόγησης: υπό αξιολόγηση 3. ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΕΡΕΥΝΗΤΩΝ ΙΚΦ&Β ΣΕ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΛΛΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΦΟΡΕΩΝ 3.1 ρ.. Βλαχοστέργιος. Συµµετοχή στο πρόγραµµα: SEE ERA NET PLUS Joint European Research Program. Τίτλος: Sustainable preservation of indigenous South East European legumes and their traditional food and feed products Έναρξη-Λήξη: Χρηµατοδότηση: 7 th FP Προϋπολογισµός Έργου: Επιστηµονικά υπεύθυνος έργου ΕΛΓΟ: ρ. Φωτεινή Μυλωνά/ΚΓΕΒΕ 3.2 ρ.. Βλαχοστέργιος. Συµµετοχή στο πρόγραµµα µε τίτλο: «Αναπαραγωγή και συγκριτική αξιολόγηση γενετικού υλικού σιτηρών µέσω διατοπικών πειραµάτων αγρού». Έναρξη-Λήξη: Χρηµατοδότηση: Επιτροπή Ερευνών ΠΘ Προϋπολογισµός Έργου: Επιστηµονικά υπεύθυνος έργου: επ. καθ. Αθ. Μαυροµάτης 4. ΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 4.1 ηµοσιεύσεις σε ιεθνή Επιστηµονικά Περιοδικά µε κρίση Dordas C. A., Vlachostergios D.N., A. S. Lithourgidis Growth dynamics and agronomic-economic benefits of pea-oat and pea-barley intercrops. Crop and Pasture Science 63, Noulas C., D. Vlachostergios, and C. Tsadilas Assessment of phosphorous supply rate to common vetch (Vicia sativa L.) by using ion exchange membranes. Communication in Soil Science and Plant Analysis DOI: / Βιβλία

5 . Μπαξεβάνος και Ι. Τσιάλτας Η τεχνική της ενσίρωσης και καλλιέργεια φυτών ενσίρωσης. Εκδ. Σύγχρονη Παιδεία, σελ Κεφάλαια σε βιβλία. Βλαχοστέργιος Μίγµατα χειµερινών σιτηρών µε ψυχανθή Κεφάλαιο στο βιβλίο: «Η τεχνική της ενσίρωσης και καλλιέργεια φυτών ενσίρωσης» των. Μπαξεβάνου-Ι. Τσιάλτα, σελ: Ανακοινώσεις/ ηµοσιεύσεις σε Πρακτικά ιεθνών Συνεδρίων Vlachostergios D., A. Mavromatis and D. Roupakias Effectiveness of breeding methodology for lentil resistance in Fusarium wilt. 19 th General EUCARPIA Congress. Plant Breeding for Future Generations. Budapest, May p Pankou C. I., Mavromatis A.G, Sakellariou M.A., Vlachostergios D.N. and D.G. Roupakias Development of partial interspecific cotton lines and evaluation for yield and chromosome stability. In Book of abstracts 19 th General EUCARPIA Congress. Plant Breeding for Future Generations. Budapest, May p Mavromatis A.G.,. D.N. Vlachostergios, A. Khah & D.G Roupakias Wide hybridization as a scientific tool to understand the genetic background of cotton. 1 st International Conference on Science, Industry and Trade of Cotton. 2-4 Oct Gorgan, I.R. of Iran 4.5 Ανακοινώσεις/ ηµοσιεύσεις σε Πρακτικά Εθνικών Συνεδρίων Μπαξεβάνος., Τσιάλτας Ι., Βλαχοστέργιος., όρδας Χ. και Α. Λιθουργίδης Πρακτικά 14 ου Πανελλήνιου Συνεδρίου της Ελληνικής Εταιρίας Γενετικής Βελτίωσης Φυτών Οκτωβρίου 2012, Θεσσαλονίκη. Σελ Βλαχοστέργιος Λιθουργίδης. Περιλήψεις 14 ου Πανελλήνιου Συνεδρίου της Ελληνικής Εταιρίας Γενετικής Βελτίωσης Φυτών Οκτωβρίου 2012, Θεσσαλονίκη. Σελ Μαυροµάτης Α., Βλαχοστέργιος., Φουντάς Σ., Συκκάς., Β. Καραθανάση & Θ. Γέµτος Συνδυαστική µέθοδος φαινοτυπικής αποτύπωσης και αξιολόγησης σε ποικιλίες φακής. Περιλήψεις 14 ου Πανελλήνιου Συνεδρίου της Ελληνικής Εταιρίας Γενετικής Βελτίωσης Φυτών Οκτωβρίου 2012, Θεσσαλονίκη. Σελ Μαντά Π., Κουτής Κ., Βλαχοστέργιος., Σβιντρίδου Β., Φυντανής Α., Πανάγου A., Φώτη Χ. & Μαυροµάτης A Μελέτη γενεαλογικών σχέσεων και ανταπόκριση παραδοσιακών πληθυσµών σιταριού σε περιβάλλον βιολογικής και συµβατικής καλλιέργειας. Περιλήψεις 14 ου Πανελλήνιου Συνεδρίου της Ελληνικής Εταιρίας Γενετικής Βελτίωσης Φυτών Οκτωβρίου 2012, Θεσσαλονίκη. Σελ Κωστούλα Σ., Πάνκου Χ., Βλαχοστέργιος., Ραπτοπούλου Χ., Σακελλαρίου Μ.Α., Τριανταφύλλου Α. & Α. Μαυροµάτης Εκτίµηση του γενετικού δυναµικού και παρεµβάσεις επιλογής εντός ποικιλιών βαµβακιού µετά από διατοπική αξιολόγηση και χρήση της κυψελωτής µεθοδολογίας Σελ Θεολογίδου Γ., Τσιάλτας Βλαχοστέργιος φακή. Περιλήψεις 14 ου Πανελλήνιου Συνεδρίου της Ελληνικής Εταιρίας Γενετικής Βελτίωσης Φυτών Οκτωβρίου 2012, Θεσσαλονίκη. Σελ Ανακοινώσεις/ ηµοσιεύσεις σε συνέδρια Workshop Vlachostergios D Legume Plant Breeding. Perspectives and Actions. SEELEGUMES, 2 nd Workshop. Thessaloniki, September 23-26, 2012.

6 4.7 Ενηµερωτικά Έντυπα. Βλαχοστέργιος Ελληνικές ποικιλίες Οσπρίων. Εκδ. ΕΛΓΟ. Σελ Άλλες ηµοσιεύσεις (Έντυπος & Ηλεκτρονικός Τύπος, Οµιλίες κ.α.) Μπαξεβάνος., Βαχαµίδης Π., Ετήσια και πολυετή τριφύλλια: Καλλιέργεια και χρήση τους ως ζωοτροφή. Γεωργία-Κτηνοτροφία, τ. 5: Βλαχοστέργιος Η καλλιέργεια του βίκου. Καλλιεργητικές τεχνικές. Ποικιλίες. Γεωργία-Κτηνοτροφία, τ. 8: Μπαξεβάνος, 28/11/2012, Οµιλία µε θέµα «Ποικιλίες κτηνοτροφικών ψυχανθών Ινστιτούτου Κτηνοτροφικών Φυτών & Βοσκών». Οργανωτής εταιρεία έλτα, Ξενοδοχείο Imperial, Λάρισα Μπαξεβάνος, 07/12/2012, Οµιλία µε θέµα «υνατότητα παραγωγής ενσιρώµατος σόγιας και καλλιέργειες αµειψισποράς. Οργανωτής εταιρεία ΘΕΣ-ΓΑΛ Ξενοδοχείο Imperial, Λάρισα Βλαχοστέργιος. Οµιλίες µε θέµα: «Η καλλιέργεια των οσπρίων. Μια πολλά υποσχόµενη υποτιµηµένη καλλιέργεια. Προβλήµατα και Προοπτικές» στη Χαλκίδα (7-3-12), στη Θήβα (4-4-12) και στη Λαµία ( ) Βλαχοστέργιος Σόγια. Μήπως ήρθε η ώρα να την καλλιεργήσουµε στην Ελλάδα; ( ). 5. ΚΡΙΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΩΝ 5.1 ρ.. Βλαχοστέργιος. Αξιολογητής της εργασίας, Resource use efficiency of transgenic cotton and peanut intercropping system using different fertility levels (FIELD-D ), που υποβλήθηκε στο περιοδικό Field Crops Research (IF: 2.936) 5.2 ρ.. Βλαχοστέργιος. Αξιολογητής της εργασίας, Correlation and path coefficient analyses of yield and some yield components in lentil (2012/AJEA/2238), που υποβλήθηκε στο περιοδικό American J. of Experimental Agriculture ρ.. Βλαχοστέργιος. Αξιολογητής της εργασίας, Grain yield stability analysis of lentil genotypes by additive main effects and multiplicative interactions (AMMI) model (code:1220), που υποβλήθηκε στο περιοδικό Revista Científica UDO Agrícola. 5.4 ρ.. Βλαχοστέργιος. Αξιολογητής των εργασιών 1. Μελέτη της αγρονοµικής συµπεριφοράς εµπορικών ποικιλιών σκληρού σίτου (Triticum turgidum L.) 2. Συµβολή της εκτίµησης των γονιδιακών επιδράσεων στην αποτελεσµατικότητα της επιλογής στο κολοκύθι, που υποβλήθηκαν για δηµοσίευση στα Πρακτικά του 13 ου συνεδρίου της Ε.Ε.Ε. Γενετικής & Βελτίωση Φυτών. 6. ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΕ ΕΠΙΤΡΟΠΕΣ, ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΙΚΤΥΑ ΚΛΠ 6.1 Οµάδες Εργασίας Υπουργείων ρ.. Βλαχοστέργιος. Τακτικό Μέλος της Τεχνικής Επιτροπής Πολλαπλασιαστικού Υλικού (ΤΕΠΥ) του ΥΠΑΑΤ για θέµατα που αφορούν µηδική, τριφύλλια, αγροστώδη κτηνοτροφικά φυτά, ψυχανθή και όσπρια (απόφαση υπουργών: / ), ρ.. Μπαξεβάνος, Αναπληρωµατικό Μέλος της Τεχνικής Επιτροπής Πολλαπλασιαστικού Υλικού (ΤΕΠΥ) του ΥΠΑΑΤ για θέµατα που αφορούν µηδική, τριφύλλια, αγροστώδη κτηνοτροφικά φυτά, ψυχανθή και όσπρια (απόφαση υπουργών: / ) Βλαχοστέργιος. Μέλος της οµάδας εργασίας για τη διατήρηση τοπικών ποικιλιών στο πλαίσιο της δράσης 3.2 «ιατήρηση εκτατικών καλλιεργειών που κινδυνεύουν από γενετική διάβρωση» του µέτρου του ΠΑΑ Οµάδες Εργασίας ιαφόρων Οργανισµών

7 5.2.1 ρ.. Βλαχοστέργιος. Αναπληρωτής Εκπρόσωπος στις Οµάδες Εργασίας, Forages και Grain Legumes, της Φάσης VIII ( ) του European Cooperative Programme for Plant Genetic Resources (ECPGR) 6.3 Εκδοτικές Επιτροπές ρ.. Βλαχοστέργιος. Επιµέλεια ηλεκτρονικής έκδοσης του Λεξικού όρων Γενετικής & Βελτίωσης της Ελληνικής Επιστηµονικής Εταιρίας Γενετικής Βελτίωσης Φυτών. ( 6.4 Συµµετοχή σε δίκτυα επιστηµόνων ρ.. Βλαχοστέργιος. Μέλος Σ της Ελληνικής Επιστηµονικής Εταιρείας Γενετικής και Βελτίωσης των Φυτών 7. ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 7.1 Επίβλεψη Μεταπτυχιακών Εργασιών ρ.. Βλαχοστέργιος. Μέλος της τριµελούς επιτροπής της Μεταπτυχιακής ιατριβής µε θέµα: «Ανάπτυξη γενεαλογίας µε στόχο τη βελτίωση ποικιλιών φακής για ανθεκτικότητα στο φουζάριο (Fusarium oxysporum fsp lentis) και εντοπισµός µοριακών δεικτών στενά συνδεδεµένων µε την ανθεκτικότητα» της κ. Βασιλάκου Μαρίας που εκπονήθηκε στο Τµήµα Γεωπονίας Φυτικής Παραγωγής & Αγροτικού Περιβάλλοντος του Παν. Θεσσαλίας 8. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΣΥΝΕ ΡΙΩΝ, ΗΜΕΡΙ ΩΝ ΚΛΠ 8.1 ρ.. Βλαχοστέργιος. Πρόεδρος Οργανωτικής Επιτροπής 15 ου Συνεδρίου Γενετικής Βελτίωσης Φυτών (απόφαση ΓΣ ΕΕΕΓΒΦ/ ) 9. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ 8.1 Προσωπικό Ερευνητές Τεχνικό Προσωπικό ιοικητικό-οικονοµικό Προσωπικό ηµ. Βλαχοστέργιος Γ. Μίχας (ΤΕ) Α. Προδροµίδου ( Ε) ηµ. Μπαξεβάνος. Γκριµπούλης ( Ε) Μ. Ποτούλη ( Ε) Μ. Βακαλοπούλου ( Ε) 8.2 Οικονοµικά Στοιχεία Έσοδα Έξοδα Υπόλοιπο Λειτουργικά , , ,03 Αυτοχρηµατοδοτούµενο (ΚΕ 3000) , , ,52 Προγράµµατα , ,41