Ενημερωτικό Δελτίο ΚΕΕΛΠΝΟ

Transcript

1 Ενημερωτικό Δελτίο ΚΕΕΛΠΝΟ Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων Αγράφων 3-5, Μαρούσι, 15123, , Ιούνιος 2011 Αρ. 04/ Έτος 1ο ISSN ÊÅÍÔÑÏ ÅËÅÃ ÏÕ & ÐÑÏËÇØÇÓ ÍÏÓÇÌÁÔÙÍ (ÊÅ.ÅË.Ð.ÍÏ.) Περιεχόμενα Κυρίως θέμα: Κίνδυνοι για την υγεία των κολυμβητών 2-5 Δεδομένα επιδημιολογικής επιτήρησης 6-8 Ειδικές συμμετοχές 8-12 Δράσεις Γραφείων ΚΕΕΛΠΝΟ Δίκτυο ΚΕΔΥ-ΠΕΔΥ 13 Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία 14 Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες Επερχόμενα συνέδριασυναντήσεις 18 Το αίνιγμα του μήνα 18 Επιδημίες στον κόσμο 19 Νέα από την Διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ Νοσήματα που συνδέονται με νερά αναψυχής Η χώρα μας έχει χιλιάδες πανέμορφες και καθαρές ακτές κολύμβησης. Σύμφωνα με τ αποτελέσματα του προγράμματος ελέγχου των ακτών κολύμβησης του ΥΠΕΧΩΔΕ, τα οποία αναλύθηκαν για μία δεκαετία ( ), οι ελληνικές ακτές κολύμβησης πληρούν τα κριτήρια ποιότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ποσοστό 99%. Παράλληλα, από τα στοιχεία του δικτύου ΚΕΔΥ-ΠΕΔΥ φαίνεται ότι περίπου 97% των ακτών κολύμβησης χαρακτηρίζονται ως εξαιρετικής ποιότητας με βάση την Ευρωπαϊκή νομοθεσία. Ας απολαύσουμε το ελληνικό καλοκαίρι, ξεχνώντας για λίγο την οικονομική κρίση και προσέχοντας πάντα τους κινδύνους που μπορεί να σχετίζονται με την κολύμβηση (πνιγμούς, ηλιακό έγκαυμα, γαστρεντερίτιδα κλπ). Ας προτιμήσουμε τις ήσυχες παραλίες από τις κολυμβητικές δεξαμενές, δεδομένου ότι όσο καλά και να λειτουργούν, ποτέ δε είναι απόλυτα ασφαλείς. Εύχομαι σε όλους τους αναγνώστες καλές διακοπές! Χρήστος Χατζηχριστοδούλου Επιστημονικός Υπεύθυνος Έκδοσης: Χ. Χατζηχριστοδούλου Επιστημονική Επιτροπή: Ν. Βακάλης Ε. Βογιατζάκης Π. Γαργαλιάνος- Κακολύρης Μ. Δαιμονάκου- Βατοπούλου Ι. Λεκάκης Χ. Λιονής Α. Πανταζοπούλου Β. Παπαευαγγέλου Γ. Σαρόγλου Α. Τσακρής Συντακτική ομάδα: Μ. Αγγελοπούλου Ρ. Βώρου Φ. Κουκουριτάκης Α. -Μ. Λεούτση Κ. Μέλλου Τ. Πατουχέας Β. Ρουμελιώτη Β. Σμέτη Χ. Τσιάρα Μ. Φωτεινέα Ε. Χατζηπασχάλη Το ΠΕΔΥ Θεσσαλίας πραγματοποίησε μελέτη σειράς σε κολυμβητές σε ακτές κολύμβησης της περιοχής του, οι οποίες χαρακτηρίζονται ως εξαιρετικής ποιότητας με βάση την Ευρωπαϊκή νομοθεσία. Διαπιστώθηκε αυξημένος κίνδυνος για νοσήματα (γαστρεντερίτιδες κλπ.) σε κολυμβητές που χρησιμοποίησαν ακτή κολύμβησης με μεγάλη πυκνότητα λουομένων (δημοφιλείς παραλίες). Περισσότερα στη σελίδα 2 Επιλογές Το δίκτυο εργαστηρίων ΚΕΔΥ-ΠΕ- ΔΥ πραγματοποίησε ελέγχους σε ακτές κολύμβησης και κολυμβητικές δεξαμενές. Το σύνολο των ακτών κολύμβησης που ελέγχθηκαν χαρακτηρίστηκαν εξαιρετικής ποιότητας, το 25% των κολυμβητικών δεξαμενών δεν πληρούσε τα όρια της νομοθεσίας. Συνιστάται η εντατικοποίηση των ελέγχων από τις υγειονομικές υπηρεσίες. Περισσότερα στη σελίδα 13

2 Κυρίως θέμα Κίνδυνοι για την υγεία των κολυμβητών σε θαλάσσιες ακτές: Αποτελέσματα από την Ελληνική μελέτη σειράς. Η κολύμβηση στη θάλασσα είναι δημοφιλής και έχει σημαντικά οφέλη στη σωματική και ψυχική υγεία. Εντούτοις, οι κολυμβητές διατρέχουν κινδύνους, οι οποίοι δεν πρέπει να αγνοούνται. Ίσως ο πλέον μελετημένος κίνδυνος είναι οι λοιμώξεις, χωρίς να αγνοούμε τους υπόλοιπους κινδύνους, όπως ο πνιγμός ή ο παραλίγο πνιγμός, το ηλιακό έγκαυμα, οι επαφές με θαλάσσιους οργανισμούς (αχινούς, μέδουσες, σκορπίδι, κλπ), τα ατυχήματα και οι κακώσεις (εκδορές, διαστρέμματα, κατάγματα κλπ), καθώς και οι αλλεργίες [1]. Οι περισσότερες επιδημιολογικές μελέτες ανέδειξαν αυξημένη επίπτωση νοσημάτων στους κολυμβητές, σε σχέση με τους μη κολυμβητές για γαστρεντερίτιδα, λοιμώξεις του αναπνευστικού, των αυτιών, των οφθαλμών και του δέρματος. Επιπλέον, σε αρκετές μελέτες διαπιστώθηκε ότι υπάρχει δοσοεξαρτώμενη σχέση ανάμεσα στο επίπεδο μόλυνσης των υδάτων και στα προαναφερόμενα νοσήματα [2-3]. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ήδη από το 1976 (Οδηγία 76/160/EΟΚ), είχε καθιερώσει προδιαγραφές (19 μικροβιολογικά και φυσικοχημικά κριτήρια), οι οποίες έπρεπε να πληρούν τα ύδατα στις ακτές κολύμβησης. Η οδηγία αυτή ενσωματώθηκε στο Ελληνικό Δίκαιο με την 46399/1352/86 Υπουργική Απόφαση. Η εφαρμογή της νομοθεσίας αυτής είχε ως αποτέλεσμα να διατηρούνται οι ακτές καθαρές σε ικανοποιητικό βαθμό και να ευαισθητοποιήσουν το κοινό ως προς τους κινδύνους. Παράλληλα, ενημερώθηκαν και ευαισθητοποιήθηκαν οι επαγγελματίες δημόσιας υγείας για ζητήματα σχετικά με τους κινδύνους των λουομένων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αναθεώρησε την παλαιά οδηγία με τις οδηγίες 2000/60/ΕΚ και 2006/7/ΕK. Αυτές εισήγαγαν νέα μεθοδολογία στη διαδικασία εκτίμησης του κινδύνου και θέσπισαν πιο αυστηρά κριτήρια στην ποιότητα των υδάτων. Επίσης, περιόρισαν τα κριτήρια σε μόλις δυο μικροβιολογικούς δείκτες, τα κολοβακτηρίδια και τους κοπρανώδεις εντερόκοκκους. Με την οδηγία 2006/7ΕΚ οι παραλίες αξιολογούνται σε εξαιρετικής, καλής, ικανοποιητικής και ανεπαρκούς ποιότητας. Η ποιότητα των υδάτων των Ελληνικών θαλασσών χαρακτηρίζεται στο μεγαλύτερο ποσοστό (>95%) ως εξαιρετικής ποιότητας [4]. Κυρίως Θέμα 2

3 Το καλοκαίρι του 2008 διενεργήθηκε επιδημιολογική μελέτη σειράς, στην οποία περιελήφθησαν κολυμβητές τριών παραλιών και μη κολυμβητές που είχαν την ίδια περιοχή διαμονής. Όλες οι παραλίες (Α, Β, Γ) πληρούσαν τα πιο αυστηρά κριτήρια ποιότητας για τα ύδατα σύμφωνα με την κοινοτική οδηγία και ταξινομήθηκαν σαν εξαιρετικής ποιότητας. Η συμμετοχή των κολυμβητών και των μη κολυμβητών στην έρευνα ήταν εθελοντική. Με τη βοήθεια συνεντευκτών οι κολυμβητές συμπλήρωσαν ανώνυμο ερωτηματολόγιο, το οποίο διακρινόταν σε δυο μέρη. Το πρώτο μέρος περιείχε ερωτήσεις σχετικά με δημογραφικά δεδομένα, τις κολυμβητικές συνήθειες και τη συμπεριφορά των κολυμβητών. Έπειτα από 10 ημέρες ακολούθησε τηλεφωνική επικοινωνία με τους κολυμβητές, όπου συμπληρώθηκε το δεύτερο μέρος του ερωτηματολογίου. Οι κολυμβητές ρωτήθηκαν για την εμφάνιση συγκεκριμένων συμπτωμάτων διαφόρων νοσημάτων, τα οποία σχετίζονται με την κολύμβηση, όπως γαστρεντερίτιδα, λοιμώξεις αναπνευστικού, αυτιών και οφθαλμών. Παράλληλα, οι μη κολυμβητές ρωτήθηκαν σε τηλεφωνική συνέντευξη για την εμφάνιση ακριβώς των ίδιων συμπτωμάτων και κλινικών σημείων χρησιμοποιώντας το ίδιο ερωτηματολόγιο. Από το σύνολο των λουομένων (κολυμβητών), που προσεγγίστηκαν στην πρώτη φάση της μελέτης στις παραλίες, τελικώς έλαβαν μέρος στη μελέτη κολυμβητές (ποσοστό ανταπόκρισης 92,5%). Παράλληλα, στη μελέτη συμμετείχαν 572 μη κολυμβητές. Τα εργαστηριακά αποτελέσματα των 149 δειγμάτων νερού των 3 παραλιών, επιβεβαίωσαν πλήρως τα ευρήματα των μετρήσεων προηγουμένων ετών ( ): Οι τρεις παραλίες εκπλήρωναν τα πιο αυστηρά κριτήρια ποιότητας των θαλασσινών υδάτων της Ελληνικής και Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας και ταξινομήθηκαν σαν εξαιρετικής ποιότητας. Η μονοπαραγοντική και η πολυπαραγοντική στατιστική ανάλυση των αποτελεσμάτων της έρευνας ανέδειξε στατιστικά, σημαντικά αυξημένη επίπτωση στους κολυμβητές λοιμώξεων του αναπνευστικού, γαστρεντερίτιδων, λοιμώξεων των αυτιών και των οφθαλμών σε σύγκριση με τους μη κολυμβητές (Πίνακας 1). Πίνακας 1: Αποτελέσματα πολυπαραγοντικής ανάλυσης νοσημάτων σε κολυμβητές σε σύγκριση με τους μη κολυμβητές (μη εκτεθειμένους) Odds Ratio 95%CI P - value Γαστρεντερίτιδα 3.28 a Λοίμωξη αναπνευστικού 1.89 a Λοίμωξη αυτιών a Λοίμωξη οφθαλμών 2.40 a Επίσκεψη σε ιατρό 3.05 a Χρήση φαρμάκου 2.97 a a Στατιστικά σημαντική διαφορά (p<0,05) Οι τρεις παραλίες, παρόλο που πληρούσαν τα κριτήρια μικροβιολογικής ποιότητας των υδάτων, διέφεραν μεταξύ τους ως προς την συγκέντρωση των μικροβιολογικών δεικτών και την πυκνότητα/ συγχρωτισμό των κολυμβητών. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των μικροβιολογικών μετρήσεων των υδάτων της κολυμβητικής περιόδου 2008, η παραλία Α, παρόλο που πληρούσε τα κριτήρια ποιότητας, είχε στατιστικώς σημαντικά υψηλότερη συγκέντρωση εντεροκόκκων, σε σχέση με τις άλλες δυο. Συνεπώς, θα αναμενόταν αυξημένη επίπτωση λοιμώξεων στην παραλία Α, σε σύγκριση με τις παραλίες Β και Γ. Η συγκριτική ανάλυση της επίπτωσης νοσημάτων σε κολυμβητές, ανέδειξε στατιστικά σημαντικά αυξημένο κίνδυνο στους κολυμβητές των παραλιών Β και Γ (παραλίες με χαμηλή συγκέντρωση δεικτών για κοπρανώδη μόλυνση), σε σύγκριση με τους κολυμβητές της παραλίας Α (παραλία με υψηλή συγκέντρωση δεικτών για κοπρανώδη μόλυνση), για την εμφάνιση λοιμώξεων του αναπνευστικού και γαστρεντερίτιδας (Πίνακας 2) [5]. Δε διαπιστώθηκε σχέση ανάμεσα στη νοσηρότητα και τα επίπεδα μόλυνσης των υδάτων. Αντίθετα, βρέθηκε συσχέτιση ανάμεσα στις λοιμώξεις και την πυκνότητα/συγχρωτισμό των κολυμβητών. Οι παραλίες Α, Β και Γ είχαν αντίστοιχα χαμηλή, μέτρια και υψηλή πυκνότητα κολυμβητών (αριθμός κολυμβητών ανά τετραγωνικό μέτρο). Διαπιστώθηκε η ύπαρξη δοσοεξαρτώμενης σχέσης ανάμεσα στο συγχρωτισμό των κολυμβητών και τα λοιμώδη νοσήματα, τα οποία προαναφέραμε [5]. Τα ευρήματά μας συμφωνούν με ευρήματα άλλων επιστημόνων σχετικά με τη μετάδοση των λοιμωδών νοσημάτων. Οι κολυμβητές μπορούν να επιμολύνουν το νερό και να μεταδώσουν νοσήματα σε άλλους κολυμβητές [6-7]. Επιπρόσθετα, ο συγχρωτισμός συμβάλλει στη μετάδοση παθογόνων από άτομο σε άτομο με σταγονίδια. Κυρίως Θέμα 3

4 Πίνακας 2: Αποτελέσματα ανάλυσης νοσημάτων ανάμεσα στις δύο παραλίες (Β και Γ) σε σύγκριση με την παραλία Α. Λόγος πιθανοτήτων (Odds ratio) ανα παραλία A Β Γ Β+Γ Λοίμωξη του αναπνευστικού * 2.99* Γαστρεντερίτιδα * 2.98* 2.13* Λοίμωξη των αυτιών Λοίμωξη των οφθαλμών Επίσκεψη σε Ιατρό * 2.97* 2.43* Χρήση φαρμάκου * 1.98* Κλινοστατισμός ή νοσηλεία σε Νοσοκομείο a Στατιστικά σημαντική διαφορά (p<0,05) Συμπερασματικά, σε θαλασσινά ύδατα που πληρούν τα κριτήρια ποιότητας των υδάτων οι βακτηριακοί δείκτες κοπρανώδους μόλυνσης των υδάτων, δε σχετίζονται με την παρουσία συμπτωμάτων λοιμωδών νοσημάτων. Ο συγχρωτισμός των κολυμβητών σε μια παραλία είναι ένας καθοριστικός παράγοντας για την εμφάνιση λοιμωδών νοσημάτων στους κολυμβητές που κολυμπούν σε ύδατα, τα οποία πληρούν τα κριτήρια ποιότητας των υδάτων. Επιπρόσθετα, η διαδικασία εκτίμησης του κινδύνου (Risk assessment) στις θαλάσσιες ακτές αναψυχής πρέπει πάντοτε να λαμβάνει υπόψη και το συγχρωτισμό. Τα δεδομένα υποστηρίζουν την εισαγωγή οδηγιών για τον καθορισμό του μεγίστου αριθμού κολυμβητών που μπορεί να δέχεται μια οργανωμένη παραλία. Ειδικότερα, αυτό θα έπρεπε να είναι δικαίωμα, αν όχι απαίτηση, των λουομένων ειδικά σε περιπτώσεις όπου πληρώνει χρηματικό αντίτιμο, προκειμένου να προσεγγίσει την παραλία. 4

5 Η αυξημένη επίπτωση λοιμώξεων σε κολυμβητές σε ύδατα εξαιρετικής ποιότητας σε συνδυασμό με τη χρονοβόρα εργαστηριακή μεθοδολογία της μικροβιολογικής εκτίμησης της ποιότητας των θαλασσινών υδάτων, θα έπρεπε να αποτελέσουν αφετηρία για μια νέα μεθοδολογική προσέγγιση της εκτίμησης κινδύνου (risk assessment approach) στα θαλασσινά ύδατα. Η νέα αυτή προσέγγιση πρέπει να βασίζεται στην κλινική βαρύτητα των νοσημάτων, το σχετικό κίνδυνο εμφάνισης ενός νοσήματος στους κολυμβητές, τον προσδιορισμό της ταυτότητας των υδάτων των ακτών (water profile), τη χρήση επισκοπικών παραμέτρων [8] μόλυνσης (βροχόπτωση, οσμή φαινόλης, σκουπίδια, υψηλός κυματισμός και συγχρωτισμός των κολυμβητών) και τη νομοθετικά κατοχυρωμένη δυνατότητα παρέμβασης ή λήψης άμεσων διαχειριστικών μέτρων, από τον φορέα διαχείρισης για την αντιμετώπιση έκτακτων περιπτώσεων ή ατυχημάτων. Βιβλιογραφικές αναφορές 1. World Health Organization. Guidelines for safe recreational waters. Volume 1. Coastal and fresh waters. World Health Organization, Geneva, Switzerland, Pruss A. A review of epidemiological studies from exposure to recreational water. International Journal Epidemiology. 1998; 27: Wade TJ, Pai N, Eisenberg JNS, Colford JMJr, Do U.S. Environmental Protection Agency Water Quality Guidelines for Recreational Waters Prevent Gastrointestinal Illness? A Systematic Review and Metaanalysis. Environmental Health Perspective. 2003; 111: Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, Ειδική Γραμματεία Υδάτων, Papastergiou P, Mouchtouri V, Rachiotis G, Pinaka O, Katsiaflaka A, Hadjichristodoulou C. Bather density as a predominant factor for health effects related to recreational bathing: Results from the Greek bathers cohort study. Marine Pollution Bulletin. 2010; 62(3): Calderon RL, Mood EW, Dufour AP. Health effects of swimmers and nonpoint sources of contaminated water. International Journal of Environmental Health Research. 1991; 1: Elmir SM, Wright ME, Abdelzaher A, Solo-Gabriele HM, Fleming LE, Miller G, Ribolovik M, Shih MP, Pillai SP, Cooper JA, Quaye EA. Quantitative evaluation of bacteria released by bathers in a marine water. Water Research. 2007; 41: Papastergiou P, Mouchtouri V, Karanika M, Kostara E, Kolokythopoulou F, Mpitsolas N, Papaioannou A, Hadjichristodoulou C. Analysis of seawater microbiological quality data in Greece from 1997 to 2006: association of risk factors with bacterial indicators. Journal of Water and Health. 2009; 7: Παναγιώτης Παπαστεργίου, Βιοπαθολόγος, ΠΕΔΥ Θεσσαλίας- ΚΕΕΛΠΝΟ. 5

6 Δεδομένα Επιδημιολογικής Επιτήρησης Πίνακας 1: Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων στο σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων (ΥΔΝ) στο σύνολο της χώρας με ημερομηνία δήλωσης 01/05/ /05/2011 και διάμεση τιμή δηλωθέντων κρουσμάτων Μαΐου και εύρος τιμών. Δεδομένα Επιδημιολογικής Επιτήρησης Νόσημα Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων Μάιος 2011 Διάμεση τιμή Μαιου Εύρος τιμών Αλλαντίαση Ανεμευλογιά με επιπλοκές Άνθρακας Βρουκέλλωση Διφθερίτιδα Εγκεφαλίτιδες από αρμπο-ιούς Λοίμωξη από ιό του Δυτικού Νείλου Ελονοσία Ερυθρά Ευλογιά Εχινοκοκκίαση Ηπατίτιδα A Ηπατίτιδα Β, οξεία & HBsAg(+) σε βρέφη < 12 μηνών Ηπατίτιδα C, οξεία & επιβεβαιωμένο anti HCV θετικό(α διάγνωση) Ιλαρά Ιογενείς αιμορραγικοί πυρετοί Κοκκύτης Λεγιoνέλλωση Λεϊσμανίαση Λεπτοσπείρωση Λιστερίωση Λοίμωξη από εντεροαιμορραγικό κολοβακτηρίδιο (EHEC) Λύσσα Μελιοείδωση-Μάλη Μηνιγγίτιδα (βακτηριακή, άσηπτη) Μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος Πανώλη Παρωτίτιδα Πολιομυελίτιδα Πυρετός Q οξεία λοίμωξη Σαλμονέλλωση (μη τυφο παρατυφική) Σιγκέλλωση Σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (SARS) Συγγενής ερυθρά Συγγενής σύφιλη Συγγενής τοξοπλάσμωση Συρροή κρουσμάτων τροφιμογενούς - υδατογενούς νοσήματος Τέτανος / Τέτανος νεογνικός Τουλαραιμία Τριχίνωση Τυφοειδής πυρετός / παράτυφος Φυματίωση Χολέρα

7 Δεδομένα Επιδημιολογικής Επιτήρησης Πίνακας 2: Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων στο σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων (ΥΔΝ) ανά περιφέρεια της χώρας* με ημερομηνία δήλωσης 01/05/ /05/2011. Νόσημα Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων Περιφέρεια Αν. Μακεδονίας και Θράκης Κεντρικής Μακεδονίας Δυτικής Μακεδονίας Ηπείρου Θεσσαλίας Ιονίων Νήσων Δυτικής Ελλάδας Στερεάς Ελλάδας Αττικής Πελοποννήσου Βορείου Αιγαίου Νοτίου Αιγαίου Κρήτης Άγνωστο Βρουκέλλωση Ελονοσία Εχινοκοκκίαση Ηπατίτιδα Α Ηπατίτιδα Β, οξεία & HBsAg(+) σε βρέφη < 12 μηνών Ιλαρά Λεγιoνέλλωση Λεϊσμανίαση Λεπτοσπείρωση Λοίμωξη από εντεροαιμορραγικό κολοβακτηρίδιο (EHEC) Σαλμονέλλωση (μη τυφο παρατυφική) Σιγκέλλωση Μηνιγγίτιδα (βακτηριακή, άσηπτη) Μηνιγγίτιδοκοκκική νόσος Συρροή κρουσμάτων τροφιμογενούς νοσήματος Φυματίωση * Η περιφέρεια ορίζεται με βάση τη διεύθυνση κατοικίας του κρούσματος Πίνακας 3: Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων στο σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων (ΥΔΝ) ανά φύλο* και ηλικιακή ομάδα, για το σύνολο της χώρας, με ημερομηνία δήλωσης 01/05/ /05/2011. Νόσημα Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων ανά ηλικιακή ομάδα και φύλο < Άγν. Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Βρουκέλλωση Ελονοσία Εχινοκοκκίαση Ηπατίτιδα Α Ηπατίτιδα Β, οξεία & HBsAg(+) σε βρέφη < 12 μηνών Ιλαρά Λεγιoνέλλωση Λεϊσμανίαση Λεπτοσπείρωση Λοίμωξη από εντεροαιμορραγικόκολοβακτηρίδιο (EHEC) Σαλμονέλλωση (μη τυφο παρατυφική) Σιγκέλλωση Μηνιγγίτιδα (βακτηριακή, άσηπτη) Μηνιγγίτιδοκοκκική νόσος Φυματίωση * Α: άνδρας, Γ: γυναίκα Δεδομένα Επιδημιολογικής Επιτήρησης 7

8 Τα δεδομένα, που περιλαμβάνονται στους πίνακες, προέρχονται από το σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων (ΥΔΝ). Τα δελτία δήλωσης και οι ορισμοί κρούσματος των 45 νοσημάτων του συστήματος βρίσκονται στην ιστοσελίδα του ΚΕΕΛΠΝΟ ( Πρέπει να σημειωθεί ότι τα δεδομένα που παρουσιάζονται για το Μάιο του 2011 είναι προσωρινά. Ενδεχομένως δηλαδή να υποστούν μικρές τροποποιήσεις. Επίσης η ερμηνεία των δεδομένων θα πρέπει να γίνεται με προσοχή, καθώς υπάρχουν ενδείξεις υποδήλωσης στο σύστημα. Ο αριθμός των δηλωθέντων κρουσμάτων ιλαράς το Μάιο υποδηλώνει ότι η έξαρση κρουσμάτων του νοσήματος συνεχίζεται. Από την ανάλυση, με βάση την ημερομηνία έναρξης των συμπτωμάτων, προκύπτει ότι το φαινόμενο βρίσκεται σε ύφεση. Τα κρούσματα ιλαράς προέρχονταν από διάφορες περιοχές της χώρας και αφορούσαν κυρίως νεαρούς ενήλικες. Λόγω της πιθανής εμφάνισης κρουσμάτων λοίμωξης από τον ιό του Δυτικού Νείλου το επόμενο διάστημα, οι κλινικοί γιατροί καλούνται, όταν τίθεται η υποψία του νοσήματος α) να στέλνουν δείγμα σε ένα από δύο Εξειδικευμένα Εργαστήρια της χώρας και β) να δηλώνουν άμεσα το ύποπτο κρούσμα στο ΚΕΕΛΠΝΟ με το δελτίο δήλωσης ( php?option=com_content&view=article&id=136&itemid=1). Στo πλαίσιο της επιδημιολογικής επιτήρησης κατά τη διάρκεια των Παγκόσμιων Αγώνων Special Olympics στη χώρα μας, διενεργήθηκε συνδρομική επιτήρηση για τα ακόλουθα τρία σύνδρομα: (α) λοίμωξη του αναπνευστικού με πυρετό, (β) οξεία γαστρεντερίτιδα και (γ) εμπύρετο νόσημα με εξάνθημα. Τα δεδομένα, τα οποία αφορούν τον αριθμό των ατόμων που εμφάνισαν τα τρία σύνδρομα και το συνολικό αριθμό επισκέψεων στα ιατρεία της διοργάνωσης, κοινοποιούνται καθημερινά στο Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης, όπου αναλύονται, ερμηνεύονται και παρουσιάζονται σε ημερήσια έκθεση. Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Ειδικές συμμετοχές Διερεύνηση της υγειονομικής κατάστασης των ελληνικών δημόσιων κολυμβητηρίων Εισαγωγή - σκοπός της μελέτης Ειδικές συμμετοχές Από τη διεθνή εμπειρία προκύπτει ότι, παρά τα αναμφισβήτητα οφέλη, η χρήση των κολυμβητηρίων συνδέεται με πολλούς κινδύνους για την υγεία των λουομένων. Οι κυριότεροι κίνδυνοι σχετίζονται με ατυχήματα, κινδύνους από φυσικούς παράγοντες (θερμότητα, ηλιακή ακτινοβολία) και από παράγοντες που προέρχονται από κακή μικροβιολογική και χημική ποιότητα των υδάτων και του αέρα της κολυμβητικής δεξαμενής. Σύμφωνα με επιδημιολογικές μελέτες οι συχνότερες λοιμώξεις, που εμφανίζονται στους χρήστες κολυμβητηρίων, είναι οι γαστρεντερίτιδες, οι λοιμώξεις του άνω αναπνευστικού συστήματος, οι ωτίτιδες, οι επιπεφυκίτιδες και οι δερματίτιδες. Οι επιπτώσεις ποικίλλουν σε είδος και ένταση ανάλογα με την ηλικία, τη φυσική κατάσταση και το χρόνο έκθεσης στο περιβάλλον της δεξαμενής. Σκοπός της παρούσας μελέτης, ήταν η εκτίμηση της υγειονομικής κατάστασης των Δημόσιων Ελληνικών κολυμβητηρίων άθλησης ή αναψυχής, η αποτίμηση του βαθμού συμμόρφωσής τους με τη σχετική νομοθεσία και η αξιολόγηση της εφαρμογής ορθών πρακτικών κατά την λειτουργία τους. Στη μελέτη δε συμπεριελήφθησαν πισίνες ξενοδοχείων ή άλλων χώρων διασκέδασης. Υλικό και μέθοδος Κατά το χρονικό διάστημα πραγματοποιήθηκε υγειονομικός έλεγχος σε 60 Δημόσια κολυμβητήρια (60% δημοτικά, 40% αθλητικά, 37% ανοικτά, 63% κλειστά, 74% θερμαινόμενα και 26% μη θερμαινόμενα). Βάσει των απαιτήσεων της ισχύουσας Υγειονομικής διάταξης Γ1/443/1973 (ΦΕΚ 87/Β/1973), όπως τροποποιήθηκε και ισχύει. Στη μελέτη συμπεριλήφθηκε αντιπροσωπευτικό δείγμα Δημόσιων κολυμβητήριων (ποσοστό 75% του συνόλου), γεωγραφικά 8

9 κατανεμημένων σε ολόκληρη την επικράτεια. Εφαρμόστηκε η μεθοδολογία του προτυποποιημένου υγειονομικού ελέγχου με χρήση α) του «Δελτίου καταγραφής Κολυμβητικής Δεξαμενής» και β) του «Δελτίου Ελέγχου Κολυμβητικής Δεξαμενής», τα οποία καταρτίστηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος «ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΑΘΗΝΑ 2004». Το δελτίο καταγραφής περιλαμβάνει στοιχεία, που αφορούν στον τύπο της δεξαμενής, τη χρήση της, το είδος της εγκατάστασης, την προέλευση του νερού, στοιχεία του τρόπου ανακυκλοφορίας, του συστήματος διύλισης και απολύμανσης του νερού, αποτελέσματα των μικροβιολογικών και χημικών εξετάσεων από το βιβλίο καταγραφής της διοίκησης και στοιχεία από το σχέδιο διαχείρισης κινδύνου. Το δελτίο ελέγχου περιλαμβάνει 48 σημεία ελέγχου, τα οποία αξιολογούνται με αρνητική βαθμολογία (-1 έως -3), στην περίπτωση που κάποιο από τα σημεία ελέγχου δεν πληροί τις απαιτήσεις της Υγειονομικής Διάταξης. Με βάση τη συνολική βαθμολογία, που προκύπτει από τη συμπλήρωση του Δελτίου ελέγχου, η δεξαμενή χαρακτηρίζεται ως Ικανοποιητική (σύνολο αρνητικής βαθμολογίας -1 έως -7), Σχετικά ικανοποιητική (σύνολο αρνητικής βαθμολογίας -8 έως -14) ή μη ικανοποιητική (σύνολο αρνητικής βαθμολογίας > -14). Επιτόπιες μετρήσεις: Σε κάθε κολυμβητική δεξαμενή πραγματοποιήθηκε επιτόπια μέτρηση της θερμοκρασίας του νερού, του ph και του υπολειμματικού χλωρίου και δειγματοληψία για μικροβιολογικό έλεγχο. Οι μικροβιολογικές παράμετροι, που ορίζει η Υγειονομική διάταξη, είναι: Ολικός αριθμός της μεσόφιλης χλωρίδας στους 37 / 24h < 200 / ml, ολικά κολοβακτηριοειδή < 15 / 100 ml και Ε. coli απουσία / 100 ml. Επίσης, αναζητήθηκαν η ύπαρξη Staphylococcus aureus και Pseudomonas aeruginosa, που δε περιλαμβάνονται στην Ελληνική νομοθεσία. Αποτελέσματα Προκειμένου να λειτουργήσει μια Δημόσια κολυμβητική δεξαμενή, απαιτείται προηγουμένως να ληφθεί από τον υπόχρεο άδεια λειτουργίας 5ετούς ισχύος. Διαπιστώθηκε ότι δε διέθετε άδεια λειτουργίας, σε ισχύ, το 64% των κολυμβητικών δεξαμενών. Το 44% εξ αυτών αφορά Δημοτικά κολυμβητήρια χωρίς αδειοδότηση και το 20% Αθλητικά κολυμβητήρια χωρίς αδειοδότηση. Κάθε κολυμβητική δεξαμενή πρέπει να πληροί τις προδιαγραφές κατασκευής και λειτουργίας, που ορίζονται από σχετικές Υγειονομικές διατάξεις. Προβλήματα κατασκευής και λειτουργίας καταγράφηκαν στο 84% των κολυμβητικών δεξαμενών (Διάγραμμα 1) και των χώρων υγιεινής (Διάγραμμα 2). Μειωμένα και ανεπαρκή αποδείχθηκαν και τα μέτρα ασφαλείας (Διάγραμμα 3). Διάγραμμα 1: Συχνότερα προβλήματα κυκλοφορίας και ανανέωσης νερού 90% 83% 80% 70% 63% Αριθμός Δεξαμενών (%) 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Σύνολο προβλημάτων 37% 32% 32% Θύλακες Ανομοιόμορφο Ανεπαρκής Ελλιπής Ειδικές συμμετοχές 9

10 Διάγραμμα 2: Προβλήματα χώρων υγιεινής σε κολυμβητικές δεξαμενές 100% 97% 90% 80% 70% Αριθμός δεξαμενών (%) 70% 60% 50% 40% 30% 33% 60% 20% 10% 7% 10% 0% Δάπεδο - Τοίχος σε καλή κατάσταση Δάπεδο χωρίς λιμνάζοντα νερά Ελλιπής Καθαριότητα Ηματοφυλακίων Παροχή θερμού νερού Ακατάλληλο Νερό Υγειονομικά Νερό αποδεκτό Μέσα ατομικής καθαριότητας Διάγραμμα 3: Προβλήματα μέτρων ασφάλειας στις κολυμβητικές δεξαμενές 90% 85% 90% 80% 75% Αριθμός δεξαμενών (%) 70% 60% 50% 40% 30% 20% 65% 50% 60% 15% 10% 0% Ανεπαρκή μέσα διάσωσης Απουσία επόπτη ασφαλείας Χωρίς γραμμη ασφαλείας 0.90 m Χωρίς εξοπλισμό Α Βοηθειών Χωρίς Χώρο Περίθαλψης Χωρίς Οδηγίες Ασφαλείας Ανεπαρκ ή μέσα ασφάλειας προσωπικού Ειδικές συμμετοχές Ως προς το μικροβιολογικό έλεγχο του νερού, η Υγειονομική Διάταξη επιβάλλει πρωτοβάθμιο εσωτερικό έλεγχο με τη λήψη ενός δείγματος την εβδομάδα, για την παρακολούθηση της μικροβιολογικής ποιότητας του νερού, κατά την ώρα της μέγιστης κολυμβητικής αιχμής. Σύμφωνα με στοιχεία, που κρατούν οι διοικήσεις των κολυμβητηρίων, οι μικροβιολογικοί έλεγχοι διαπιστώθηκαν ανεπαρκείς (στο 27% δεν γίνεται καθόλου μικροβιολογικός έλεγχος, ενώ στο 18% των κολυμβητηρίων ο μικροβιολογικός έλεγχος είναι εκτός της οριζόμενης από τη νομοθεσία συχνότητας). Αντίστοιχα όμως και ο δευτεροβάθμιος έλεγχος, από τις ελεγκτικές αρχές, είναι αποσπασματικός (το 25% δεν έχει ελεγχθεί ποτέ, το 40% έχει ελεγχθεί 1-2 φορές από την έναρξη της λειτουργίας του, ενώ το 35% ελέγχεται συστηματικά). 10

11 Αποτελέσματα επιτόπιων μετρήσεων και δειγματοληψιών Κατά τη διάρκεια της επιθεώρησης πραγματοποιήθηκαν επιτόπιες μετρήσεις ph και υπολειμματικού χλωρίου, καθώς και δειγματοληψίες για μικροβιολογικό έλεγχο του νερού. Με βάση τα αποτελέσματα, εντός των ορίων που ορίζει η νομοθεσία ήταν το 66,67% των τιμών του ph και μόνο το 15% των τιμών του υπολειμματικού χλωρίου. Στο 80% των κολυμβητικών δεξαμενών διαπιστώθηκαν υπερβάσεις του ορίου που ορίζει η ΚΥΑ (0,7ppm). Ως προς τα αποτελέσματα των μικροβιολογικών αναλύσεων, το 37% ήταν εκτός των ορίων που προβλέπει η νομοθεσία, ενώ στο 76,6% των δειγμάτων ανιχνεύθηκε Pseudomonas aeruginosa. Αξιολόγηση με βάση το δελτίο ελέγχου Βάσει της συνολικής βαθμολογίας, η οποία προέκυψε από τη συμπλήρωση του δελτίου- ελέγχου, το 67% των δεξαμενών χαρακτηρίστηκαν ως μη ικανοποιητικές, ενώ μόνο το 12% είχε ικανοποιητική λειτουργία. Στις δεξαμενές που χαρακτηρίστηκαν ως Μη Ικανοποιητικές, οι εργαστηριακοί έλεγχοι επιβεβαίωσαν και υπερβάσεις στους μικροβιολογικούς δείκτες ή/και παρουσία Pseudomonas aeruginosa. Διερεύνηση μη συμμορφώσεων των μικροβιολογικά επιβαρυμένων κολυμβητηρίων που υπερέβαιναν την ενδεδειγμένη συγκέντρωση χλωρίου Λόγω του μικρού αριθμού κολυμβητηρίων, τα οποία δεν παρουσίασαν μικροβιολογική φόρτιση, η στατιστική ανάλυση περιορίστηκε στα κολυμβητήρια που υπερέβαιναν τα μικροβιολογικά όρια τα οποία καθορίζονται από την ΚΥΑ. Ενδιαφέρον είναι το γεγονός, ότι 44 κολυμβητήρια, με συγκέντρωση ελεύθερου χλωρίου μεγαλύτερη από την προβλεπόμενη από την ΚΥΑ (0,7 ppm), είναι ακατάλληλα λόγω υπέρβασης των ορίων των μικροβιολογικών δεικτών συμπεριλαμβανομένης της παρουσίας Pseudomonas aeruginosa. To εύρημα αυτό μελετήθηκε με διερεύνηση πιθανών μη συμμορφώσεων αυτών των κολυμβητηρίων για κάθε μία από τις 48 παραμέτρους, που περιλαμβάνονται στο δελτίου ελέγχου. Με βάση τα αποτελέσματα της μονοπαραγοντικής ανάλυσης, τα κολυμβητήρια, που είχαν μικροβιολογική επιβάρρυνση, παρόλο που υπερέβαιναν την συγκέντρωση χλωρίου, που προβλέπει η ΚΥΑ, είχαν στατιστικά σημαντική μη συμμόρφωση στα εξής σημεία του δελτίου: έλλειψη αδειοδότητησης (p= 0,001), διατήρηση της δεξαμενής σε υγειονομικά μη αποδεκτή κατάσταση (p= 0.001), ελλειπής κυκλοφορία του νερού (p= 0,001), έλλειψη ποδολουτήρων (p= 0,001), οι προβλεπόμενες χημικές αναλύσεις δε γίνονται σύμφωνα με την προβλεπόμενη συχνότητα (p= 0,011) και η συχνότητα των μικροβιολογικών αναλύσεων δεν είναι σύμφωνα με την προβλεπόμενη από την νομοθεσία (p= 0,001). Αδυναμίες της ελληνικής υγειονομικής διάταξης Τα αποτελέσματα του προγράμματος αυτού θα ήταν ίσως διαφοροποιημένα, άλλοτε προς το καλύτερο και άλλοτε προς το χειρότερο, αν η ελληνική Υγειονομική Διάταξη είχε εναρμονιστεί με νέα επιστημονικά και νομοθετικά δεδομένα που απαιτούν: Την καταμέτρηση της Pseudomonas aeruginosa ως υποχρεωτικής παραμέτρου ποιότητας και τη χρήση του Staphylococcus aureus ως συμπληρωματικού δείκτη σε περίπτωση παρουσίας κρουσμάτων Τη διόρθωση του επιτρεπτού ορίου του ph από 7,2 8,2 σε 7,2 7,6 για καλύτερη απολύμανση και μείωση των παρενεργειών της χλωρίωσης Σε ph > 7,6 το δραστικό HOCl μετατρέπεται σταδιακά σε- OCl, το οποίο έχει πολύ μικρή απολυμαντική δράση. Την καθιέρωση ορίου και την περιοδική παρακολούθηση σχηματισμού τριαλομεθανίων στο νερό. Την περιοδική παρακολούθηση του αέρα στα κλειστά κολυμβητήρια. Την έκδοση οδηγιών για κολυμβητήρια, τα οποία χρησιμοποιούνται από ΑΜΕΑ. Την έκδοση οδηγιών για προστασία και την περιοδική παρακολούθηση της υγείας των εργαζομένων, κυρίως των κλειστών κολυμβητηρίων, οι οποίοι εκτίθενται δυνητικά σε καλής ποιότητας αέρα. Συμπεράσματα Η εικόνα των Ελληνικών δημόσιων κολυμβητηρίων μπορεί να χαρακτηριστεί συνολικά ως μη σύμφωνη με τη νομοθεσία. Ασφαλείς και υγειονομικά αποδεκτές συνθήκες σε εγκαταστάσεις κολυμβητικών δεξαμενών μειώνουν τους κινδύνους και εξασφαλίζουν το μέγιστο δυνατό όφε- Ειδικές συμμετοχές 11

12 λος στην υγεία των χρηστών. Ελλιπείς διαδικασίες συντήρησης και ελέγχου των εγκαταστάσεων μειώνουν τον αναμενόμενο χρόνο ζωής των εγκαταστάσεων και θέτουν σε κίνδυνο την υγεία και την ασφάλεια των λουομένων, καθώς και του προσωπικού. Ένα σημαντικό συμπέρασμα που προκύπτει, είναι ότι η προσπάθεια κάλυψης κατασκευαστικών και λειτουργικών ελλείψεων με παραπάνω χλώριο, δεν επιφέρνει το αναμενόμενο αποτέλεσμα. Μέτρα βελτίωσης της κατάστασης, εκσυγχρονισμού της κείμενης νομοθεσίας και εντατικοποίηση των ελέγχων είναι απαραίτητα, εφόσον τα κολυμβητήρια χρησιμοποιούνται κυρίως από παιδιά ή αθλητές με συνεχή και μακρόχρονη έκθεση, η οποία μπορεί να εγκυμονεί κινδύνους για την υγεία τους. Βιβλιογραφικές αναφορές 1. Guidelines for safe Recreational Water Environment. Vol. 2 Swimming Pools and Similar Environments, 2006 (WHO). 2. HadjicristodoulouC, Mouchtouri V, et al. Waterborne disease prevention: Evaluation of inspection scoring system for water sites according to water microbiological tests during the Athens 2004 pre- Olympic and Olympic period. J. Epidemiol. Community Health. 2006;60; Υγειονομική Διάταξη Γ1/443/1973 (ΦΕΚ 87/τ.β/ ) όπως τροποποιήθηκε με την αρ. Γ41150/76 (ΦΕΚ 937/τ.β /76) Περί κολυμβητικών δεξαμενών μετά οδηγιών κατασκευής και λειτουργίας αυτών. Σημείωση Η μελέτη έγινε στο πλαίσιο πτυχιακής εργασίας του Μεταπτυχιακού προγράμματος Δημόσια Υγεία και Περιβαλλοντική Υγιεινή, Ποιότητα Ασφάλεια Υδάτων και Δημόσια Υγεία του Ιατρικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Μπλουγούρα Αθηνά, Επόπτρια Δημ. Υγείας Περ/κή Ενότητα Βοιωτίας Σμέτη Ελένη, Διδάκτωρ Στατιστικός, Υπηρεσία Ελέγχου Ποιότητας,ΕΥΔΑΠ Μαυρίδου Αθηνά, Καθ Μικροβιολογίας Τμήμα Ιατρικών Εργαστηρίων ΤΕΙ Αθήνας Ειδικές συμμετοχές 12

13 Δράσεις γραφείων Εργαστηριακοί έλεγχοι νερών αναψυχής απο το δίκτυο εργαστηρίων ΚΕΔΥ-ΠΕΔΥ Η Ελλάδα περιβάλλεται από χιλιάδες χιλιόμετρα θαλάσσιων ακτών αλλά και διαθέτει πολυάριθμες εγκαταστάσεις με μεγάλο αριθμό κολυμβητικών δεξαμενών. Κάθε χρόνο το καλοκάιρι εκατομμύρια έλληνες και ξένοι τουρίστες απολαμβάνουν την κολύμβηση τόσο στην θάλασσα όσο και σε κολυμβητικές δεξαμενές ξενοδοχείων και άλλων χώρων φιλοξενίας. Ο εργαστηριακός έλεγχος των νερών αναψυχής λειτουργεί περισσότερο σαν επιβεβαίωση της καλής λειτουργίας και συντήρησης των κολυμβητικών δεξαμενών. Οι θαλάσσιες ακτές ελέγχονται με βάση την Ευρωπαική νομοθεσία με δείκτες κοπρανώδους μόλυνσης, όπως ειναι ο εντερόκοκκος και το κωλοβακτηρίδιο. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή οδηγία, τα ύδατα κολύμβησης ταξινομούνται ως ύδατα «εξαιρετικής ποιότητας»: Εάν, οι τιμές συγκέντρωσης εκφραζόμενες σε cfu/100 ml και για τις παραμέτρους Εντερόκοκκοι και Κολοβακτηρίδια είναι ίσες ή καλύτερες από τις τιμές 100 και 250 αντίστοιχα. Λαμβάνονται επαρκή διαχειριστικά μέτρα για την πρόληψη, μείωση ή εξάλειψη των αιτιών, οι οποίες ενδεχομένως να οδηγήσουν σε βραχυπρόθεσμα περιστατικά ρύπανσης. Διευκρινίζεται ότι η αξιολόγηση της ποιότητας των υδάτων κολύμβησης πραγματοποιείται: Σε σχέση με κάθε τοποθεσία υδάτων κολύμβησης Μετά το τέλος κάθε κολυμβητικής περιόδου Με βάση το σύνολο ποιοτικών δεδομένων για την ποιότητα των υδάτων κολύμβησης, σε σχέση με την εν λόγω κολυμβητική περίοδο και τις προηγούμενες τρεις κολυμβητικές περιόδους Τελικός στόχος είναι η δημιουργία του προφίλ της ακτής χρησιμοποιώντας και τα αποτελέσματα της εκτίμησης κινδύνου. Το 2010 οι έλεγχοι που έγιναν τόσο στις ακτές, όσο και στις κολυμβητικές δεξαμενές από το Δίκτυο των Εργαστηρίων Δημόσιας Υγείας σε διάφορες περιοχές μας έδειξαν τα ακόλουθα αποτελέσματα. ΠΛΗΡΟΥΝ ΤΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΚΟΛΥΜΒΗΤΙΚΕΣ ΔΕΞΑΜΕΝΕΣ ΔΕΝ ΠΛΗΡΟΥΝ ΤΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΚΕΔΥ ΠΕΔΥ ΑΜΘ 11 1 ΠΕΔΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ 14 1 ΠΕΔΥ ΚΡΗΤΗΣ 3 1 ΣΥΝΟΛΟ ΘΑΛΑΣΣΙΝΑ ΥΔΑΤΑ ΚΕΔΥ: διενεργήθηκαν μικροβιολογικές εξετάσεις σε 591 δείγματα θαλασσινού νερού, τα οποία σε ποσοστό 97,46% (576 δείγματα) κρίνονται εξαιρετικής ποιότητας με βάση την Ευρωπαϊκή οδηγία 2006/7/ΕΚ. ΠΕΔΥ ΑΜΘ: από τις 36 αναλύσεις, που πραγματοποιήθηκαν, το 100% των θαλασσίων υδάτων που ελέγχθηκαν ήταν σύμφωνα με τις μικροβιολογικές παραμέτρους της νομοθεσίας για εξαιρετικής ποιότητας ακτές κολύμβησης. ΠΕΔΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ: το εργαστήριό προχώρησε στον έλεγχο 177 δειγμάτων από ακτές κολύμβησης. Με βάση τα όρια το 94,92% (168 δείγματα) των δειγμάτων που ελέγχθηκαν, χαρακτηρίζονται εξαιρετικής ποιότητας. ΠΕΔΥ ΚΡΗΤΗΣ: το εργαστήριο έλεγξε 134 συνολικά δείγματα από τα οποία τα 126 ήταν εξαιρετικής ποιότητας,τα 4 καλής ποιότητας και τα άλλα 4 επαρκή. Είναι εμφανές ότι οι ακτές μας πληρούν πάνω από 97% τα κριτήρια εξαιρετικής ποιότητας και οι κολυμβητικές δεξαμενές σε ένα ποσοστό 75% είναι υγειονομικά ασφαλείς, τηρώντας τις προϋποθέσεις της νομοθεσίας. Θα πρέπει ο έλεγχος και η εφαρμογή των κανόνων υγιεινής που αφορούν τις κολυμβητικές δεξαμενές να είναι περισσότερο αυστηροί. Δίκτυο εργαστηριών ΚΕΔΥ- ΠΕΔΥ Δράσεις γραφείων 13

14 Νέα από την διεθνή βιβλιογραφία Water Res 2010; 44: Εκτιμώμενοι κίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία μετά από έκθεση σε ύδατα αναψυχής τα οποία έχουν μολυνθεί από κόπρανα ανθρώπινης και άλλης προέλευσης Soller JA, Schoen ME, Bartrand T, Ravenscroft JE, Ashbolt NJ Η μελέτη αυτή έγινε για να εκτιμηθεί, εάν ο κίνδυνος λοίμωξης με υδατογενή παθογόνα και εμφάνισης γαστρεντερικής νόσου μετά από έκθεση σε ύδατα αναψυχής που έχουν μολυνθεί από περιττώματα γλάρου, κοτόπουλου, χοίρου, ή βοοειδών, διαφέρει σημαντικά από τον κίνδυνο,που συνδέεται με ύδατα, τα οποία έχουν επιμολυνθεί από λύματα ανθρώπινης προέλευσης, όπως τα επεξεργασμένα λύματα. Για τη μελέτη χρησιμοποιήθηκε η ποσοτική μικροβιακή αξιολόγηση του κινδύνου. Ο κίνδυνος εμφάνισης γαστρεντερίτιδας από αυτά τα παθογόνα υπολογίσθηκε με τη χρήση συσχέτισης μεταξύ δόσης παθογόνου και αποτελέσματος από τη βιβλιογραφία και μοντέλων προσομοίωσης Μόντε Κάρλο. Τα αρχικά ευρήματα δείχνουν ότι: 1) ο κίνδυνος για εμφάνιση γαστρεντερίτιδας μετά από έκθεση σε νερά αναψυχής, τα οποία έχουν μολυνθεί από περιττώματα βοοειδών, δε διαφέρει ουσιαστικά από νερά που έχουν μολυνθεί από ανθρώπινα περιττώματα, και 2) ο κίνδυνος εμφάνισης γαστρεντερίτιδας μετά από έκθεση σε νερά αναψυχής, που έχουν μολυνθεί από νωπά περιττώματα γλάρου, κοτόπουλου, ή χοίρου, είναι σημαντικά μικρότερος του κινδύνου από νερά που έχουν μολυνθεί από ανθρώπινα περιττώματα. Τα αποτελέσματα της μελέτης δείχνουν ότι πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη η διαχείριση των νερών αναψυχής που έχουν μολυνθεί από ανθρώπινες πηγές. Aust N Z J Public Health 2010; 34: Reported waterborne outbreaks of gastrointestinal disease in Australia are predominantly associated with recreational exposure Dale K, Kirk M, Sinclair M, Hall R, Leder K Ο στόχος αυτής της μελέτης ήταν να εξετάσει την έξαρση κρουσμάτων στην Αυστραλία, που δηλώθηκαν στο δίκτυο τροφιμογενών νοσημάτων της Αυστραλίας OzFoodNet κατά τη διάρκεια της περιόδου Κατά τη διάρκεια της μελέτης δηλώθηκαν επιδημίες γαστρεντερίτιδας, οι περισσότερες από τις οποίες οφείλονταν σε μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο ήταν άγνωστης προέλευσης. Πενήντα τέσσερις επιδημίες (0.83%) ταξινομήθηκαν ως «υδατογενείς» ή «ύποπτες υδατογενείς», από τις οποίες το 78% (42/54) αποδόθηκε σε νερά αναψυχής και το 19% (10/54) στο πόσιμο νερό. Από τις επιδημίες που οφείλονταν σε πόσιμο νερό, παθογόνα βρέθηκαν σε όλες τις περιπτώσεις εκτός από μία, και αφορούσαν Salmonella spp. (πέντε), Campylobacter jejuni τρεις and Giardia (μία). Συμπερασματικά, στην Αυστραλία έχουν δηλωθεί λίγες υδατογενείς επιδημίες, και η πλειοψηφία αυτών σχετιζόταν με έκθεση σε νερά αναψυχής. Ωστόσο, υπάρχουν δυσκολίες στον εντοπισμό και την κατηγοριοποίηση των επιδημιών γαστρεντερίτιδας, καθώς και στην απόκτηση μικροβιολογικής και επιδημιολογικής συσχέτισης, οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν σε εσφαλμένη κατηγοριοποίηση ή σε υποεκτίμηση των επιδημιών γαστρεντερίτιδας, η οποία είναι υδατογενής. Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία Δρ. Έλενα Μαλτέζου, Τμήμα Παρεμβάσεων σε Χώρους Παροχής Υπηρεσιών Υγείας 14

15 Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες Ελληνική ανθρωπιστική αποστολή ΥΠΕΞ/ ΚΕΕΛΠΝΟ στη Λιβύη Η ιατρική αντιπροσωπεία της ελληνικής αποστολής ανθρωπιστικής βοήθειας ΥΠΕΞ/ΚΕΕΛΠΝΟ στη Λιβύη αποχώρησε την Κυριακή 5 Ιουνίου από τη Βεγγάζη, με πτήση των Ηνωμένων Εθνών και μετά από δεκαπενθήμερη παραμονή στη δοκιμαζόμενη Χώρα. Στην αποστολή, που διοργάνωσε το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών με τη βοήθεια του ΚΕΕΛ- ΠΝΟ, και του ελληνικού Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης συμμετείχαν : 1. Φίλιππος Κουκουριτάκης, Βιολόγος του ΚΕΕΛΠΝΟ, συντονιστής της αποστολής, 2. Θανάσης Νησιώτης, Γενικός Χειρουργός, Διευθυντής του ΕΣΥ, 3. Πανάγος Μπουρλίδης, Γενικός Ιατρός, ΚΥ Βύρωνα, 4. Δημήτρης Γιαννούσσης, Γενικός Χειρουργός, Τμήμα Αεροδιακομιδών του ΕΚΑΒ, 5. Δήμητρα Σίμου, Νοσηλεύτρια, Νοσοκομείο Παίδων Αγ. Σοφία, 6. Λένα Κοκορομύτη, Ψυχολόγος του ΚΕΕΛΠΝΟ και 7. Νίκος Παπαδόπουλος, Οδηγός Κινητής Μονάδας, ΚΕΕΛΠΝΟ. Μαζί με την ελληνική αποστολή υπήρχε μια πλήρως εξοπλισμένη Κινητή Ιατρική Μονάδα του ΚΕΕΛΠΝΟ, η οποία μετέφερε επίσης ποσότητα φαρμάκων πρώτης ανάγκης και υγειονομικού υλικού. Κατά την παραμονή της ελληνικής αντιπροσωπείας ανθρωπιστικής βοήθειας στη Λιβύη, υλοποιήθηκαν με ιδιαίτερη επιτυχία οι στόχοι που είχαν τεθεί εξαρχής και αφορούσαν στα κάτωθι : 1) Δικτύωση και συνεργασία με τις διεθνείς Οργανώσεις Ανθρωπιστικής Βοήθειας που έχουν αναπτύξει δράση στην περιοχή, όπως οργανώσεις του ΟΗΕ, του ΠΟΥ κ.λπ., καθώς και με τις αρμόδιες τοπικές αρχές και δομές υγείας, σε καθημερινή βάση. 2) Διάθεση και λειτουργία της σύγχρονης και άρτια εξοπλισμένης Κινητής Ιατρικής Μονάδας του ΚΕΕΛΠΝΟ, η οποία μετακινήθηκε μαζί με την αποστολή στη Βεγγάζη, όπως κρίθηκε αναγκαίο από το κλιμάκιο υγείας του ΟΗΕ/ΠΟΥ και το λιβυκό Υπουργείο Υγείας της Βεγγάζης. 3) Παραλαβή της ανθρωπιστικής βοήθειας, που απέστειλε το Ελληνικό ΥΠΕΞ με πλοίο στη Λιβύη, σε συνεργασία με τον Έλληνα διπλωματικό εκπρόσωπο στη Βεγγάζη, εξασφάλιση άμεσης αποθήκευσης και στη συνέχεια διανομή βοήθειας (τροφίμων, φαρμάκων και υγειονομικού υλικού) σύμφωνα με τις τρέχουσες ανάγκες της περιοχής. 4) Παροχή ιατρικών, νοσηλευτικών υπηρεσιών και υπηρεσιών ψυχολογικής υποστήριξης σε θύματα του εμφυλίου πολέμου σε διάφορα νοσοκομεία της περιοχής. 5) Επιδημιολογική επιτήρηση και εκτίμηση του κινδύνου εμφάνισης επιδημιών. 6) Εκπαίδευση τοπικού προσωπικού υγείας σε θέματα επείγουσας ιατρικής, με τη διοργάνωση πολλών διαλέξεων και παρουσιάσεων στα μεγαλύτερα νοσοκομεία της Βεγγάζης και στις μονάδες υγείας της πόλης Ajdabiya. Φίλιππος Κουκουριτάκης, Συντονιστής ελληνικής αντιπροσωπείας ανθρωπιστικής βοήθειας στη Λιβύη,Γραφείο Αγωγής Υγείας & Ενημέρωσης Κοινού, ΚΕΕΛΠΝΟ Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες 15

16 Συνάντηση Ευρωπαικου δικτύου για τα σπάνια νοσήματα στη Λισαβόνα, Ιούνιος 2011 Στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού δικτύου για τα σπάνια νοσήματα E-Rare-2 πραγματοποιήθηκε κοινή συνάντηση της Συντονιστικής Επιτροπής με την Εξωτερική Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων την 1η Ιουνίου 2011 στη Λισαβόνα. Από τη χώρα μας συμμετείχε το ΚΕΕΛΠΝΟ, το οποίο εκπροσωπούσε και τη Γενική Γραμματεία Έρευνας & Τεχνολογίας. Το θέμα της συνάντησης ήταν: Οριστικοποίηση της 1ης πρόσκλησης ειδικού ενδιαφέροντος για τη χρηματοδότηση ερευνητικών έργων. Μετά την παροχή τεχνικής βοήθειας από τους εμπειρογνώμονες, το ενδιαφέρον της Συντονιστικής Επιτροπής συγκεντρώθηκε στη χρηματοδότηση: 1. ερευνητικών έργων στο χώρο των πολύ σπάνιων παθήσεων με στόχο να καλυφθούν τα υπάρχοντα επιστημονικά κενά 2. νέων ερευνητών έτσι ώστε να δημιουργηθεί η νέα γενιά επιστημόνων. Προετοιμασία των ομάδων εργασίας με τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων των χωρώνμελών του δικτύου και τα λοιπά εμπλεκόμενα μέρη (ενώσεις ασθενών, ερευνητές, βιομηχανία). Στόχος των ομάδων εργασίας είναι να αξιολογηθεί η συνέχεια του δικτύου, να εξεταστεί η προοπτική χρηματοδότησης των κλινικών δοκιμών και τέλος να προσδιοριστούν οι μελλοντικές κατευθύνσεις. Παρακολούθηση της εξέλιξης των εργασιών στα υπόλοιπα πακέτα εργασίας του προγράμματος. Σοφία Τζάλα-Καπνίδη, Γρ. ΕΑΝ, Βιοστατιστικής και Σπανίων Νόσων 6η Διεθνής Συνάντηση Ρικετσιών και Ρικετσιασικών Νοσημάτων, Κρήτη, Ιούνιος Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες Κατά την περίοδο 3 5 Ιουνίου πραγματοποιήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης η 6 η Διεθνής Συνάντηση Ρικετσιών (Coxiella, Rickettsiae, Bartonella, Anaplasma) και Νοσημάτων από Ρικέτσιες, η οποία διοργανώθηκε από την ESCMID (European Society of Clinical Microbiology and Infectious Diseases), την Αμερικάνικη Εταιρεία Ρικετσιών (ASR), με την υποστήριξη του ΚΕΕΛΠΝΟ και της Ελληνικής Εταιρείας Λοιμώξεων. Το πεδίο, με το οποίο ασχολείται το Παγκόσμιο Συνέδριο, εμφανίζει αυξανόμενο ενδιαφέρον τα τελευταία 20 χρόνια. Το Παγκόσμιο αυτό Συνέδριο είναι μία ευκαιρία ανταλαγής γνώσεων, εμπειριών και σύναψης επαφών μεταξύ των ερευνητών από διάφορα μέρη του κόσμου, τόσο σε εργαστηριακό, όσο και σε κλινικό επίπεδο. Οι επιστήμονες, οι οποίοι έλαβαν μέρος στο συνέδριο, κάλυπταν πολλά επιστημονικά πεδία όπως ερευνητές, ειδικοί σε εργαστηριακά θέματα, ιατροί, κτηνίατροι κλπ. Τα αποτελέσματα του συνεδρίου πρόκειται να δημοσιευθούν σε διεθνή περιοδικά. Οι παρουσιάσεις και οι αναρτήσεις, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν κατά την διάρκεια του συνεδρίου, κάλυπταν ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων γύρω από τα υπό μελέτη παθογόνα (Ana- plasma, Coxiella, Rickettsiae, Bartonella). Επιγραμματικά, οι θεματολογίες οι οποίες καλύφθηκαν αφορούσαν σε: Επιδημιολογία κροτωνογενών και μεταδιδόμενων από ψύλλους ασθενειών, Σχέση των ασθενειών αυτών με την απουσία/παρουσία συγκεκριμένων ειδών κροτώνων, Σημασία των παραπάνω ασθενειών σε επίπεδο δημόσιας υγείας (λοιμώξεις στον ανθρώπινο και στον ζωικό πληθυσμό), Διαδικασίες οι οποίες οφείλουν να ακολουθούνται σε περίπτωση επιδημίας, όπως για παράδειγμα στην επιδημία από Coxiella burnetii που συνέβη στην Ολλανδία και είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο τόσο ζώων κτηνοτροφικής σημασίας, όσο και ανθρώπων, κλπ. Στο πλαίσιο αυτής της συνάντησης τιμήθηκε ο Ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης και Επιστημονικά Υπεύθυνος του ΠΕΔΥ Κρήτης καθηγητής Ιωάννης Τσελέντης, ο οποίος και έκφώνησε και την εναρκτήρια ομιλία με τίτλο: «Meta-epidemiology in Rickettsiose: Α crucial integrative approach». Το ΠΕΔΥ Κρήτης είχε έντονη επιστημονική παρουσία με 5 αναρτημένες εργασίες. Οι τίτλοι των αναρτημένων εργασιών ήταν οι κάτωθι: 16

17 Sudden impairment of vision due to chorioretinitis after infection by Bartonella henselae. Serological survey of Q fever in Crete, southern Greece Identification of Tetracycline Resistance Mechanisms in Coxiella burnetii using N-terminal proteomics Antibody kinetics in serological indication of chronic Q fever. The Greek experience. Unraveling persistent host cell infection with Coxiella burnetii using an MS-driven Global Proteome Quantification approach Ελεονώρα Χατζηπασχάλη, Αν. Διευθύντρια ΚΕΕΛΠΝΟ, Υπεύθυνη ΚΕΔΥ- ΠΕΔΥ Συνάντηση Esther στη N.Yόρκη, 9 Ιουνίου 2011 Πραγματοποιήθηκε συνάντηση υψηλού επιπέδου στον ΟΗΕ για το HIV/AIDS. Συμμετείχαν ο γραμματέας της συμμαχίας ESTHER κ. FARID LAMARA, η εκπρόσωπος του Εθνικού Σημείου Επαφής (NFP) ESTHER GREECE, ιατρός κα Χ. Μπότση, καθώς και ο αρχιγραμματέας της Aγίας και Iεράς Συνόδου, αρχιμανδρίτης κ. Π. Αράθυμος, ως εκπρόσωπος του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και Πάσης Αφρικής. Κατά τη διάρκεια της συνάντησης συζητήθηκαν: η συμμετοχή, των ιατρονοσηλευτικών δομών του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και Πάσης Αφρικής στις δράσεις της συμμαχίας ESTHER. η δυνατότητα εφαρμογής από τα νοσοκομεία του Πατριαρχείου, του λογισμικού που έχει διαμορφωθεί από τη συμμαχία ESTHER για την παρακολούθηση ασθενών με HIV/AIDS. η δυνατότητα εφαρμογής προγραμμάτων συμβουλευτικής και ενημέρωσης στις δομές του Πατριαρχείου. η δυνατότητα επεξεργασίας δεδομένων από κοινού με άλλα επιστημονικά προγράμματα που εφαρμόζονται στην Αφρική από χώρες-μέλη της συμμαχίας. Xρυσούλα Mπότση, NFP ESTHER Greece 2η Ετήσια Συνάντηση του Ευρωπαϊκού Δικτύου Επιτήρησης για τη Νόσο των Λεγεωναρίων (ELDSNet), Βιέννη, Μαϊου 2011 και 26η Συνάντηση της Ευρωπαϊκής Ομάδας Εργασίας για τις Λοιμώξεις από Legionella spp. (EWGLI), Βιέννη, Μαϊου To ECDC και η Αυστριακή Υπηρεσία για την Υγεία και την Ασφάλεια των Τροφίμων (AGES) φιλοξένησε τη 2η Ετήσια Συνάντηση του Ευρωπαϊκού Δικτύου Επιτήρησης, για τη Νόσο των Λεγεωναρίων (ELDSNet), στη Βιέννη στις Μαϊου 2011 και την 26η Συνάντηση της Ευρωπαϊκής Ομάδας Εργασίας για τις Λοιμώξεις από Legionella spp. (EWGLI) στις Μαϊου Οι στόχοι της συνάντησης του ELDSNet ήταν: α) η παρουσίαση και η συζήτηση της επιδημιολογίας της Νόσου των Λεγεωναρίων στην Ευρώπη το 2010, β) η παρουσίαση και η συζήτηση της έρευνας που διενεργήθηκε στην Ευρώπη, για τις δυνατότητες των εργαστηρίων, γ) η ανανέωση της γνώσης πάνω στη χρήση του TESSy (Ευρωπαϊκό Σύστημα Επιτήρησης), δ) η συζήτηση και πρόταση πιθανών αναθεωρήσεων/διευκρινίσεων πάνω στις διαδικασίες του ELDSNet και ε) η συζήτηση και η πρόταση τρόπων για τη συστηματική αύξηση των διαθέσιμων αριθμών στελεχών, κλινικών και περιβαλλοντικών, προς τυποποίηση. Τα αποτελέσματα της συνάντησης περιελάμβαναν: α) ανανεωμένη και βαθύτερη γνώση στην επιδημιολογία της Νόσου των Λεγεωναρίων στην Ευρώπη, στις σχετικές συνεχιζόμενες δραστηριότητες των εργαστηρίων και στη χρήση του TESSy, β) συστάσεις για αλλαγές στις διαδικασίες του ELDSNet, γ) συστάσεις για μελέτη όσον αφορά στα διαγνωστικά εργαλεία και δ) έναν απολογισμό με περίληψη των συζητήσεων και των συμπερασμάτων της συνάντησης. Η Ευρωπαϊκή Ομάδα Εργασίας για τις Λοιμώξεις από Legionella spp., (EWGLI) έχει ως κύριο στόχο της να βελτιώσει την πληροφόρηση και τη γνώση στις επιδημιολογικές και μικροβιολογικές (κλινικές και περιβαλλοντικές) πτυχές της Νόσου των Λεγεωναρίων. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της επιτήρησης της Νόσου σε παγκόσμιο επίπεδο, όπως και μέσω εξελίξεων στη διάγνωση, το χειρισμό και τις θεραπευτικές μεθόδους. Ο στόχος της συνάντησης του EWGLI κάθε χρόνο είναι να συζητηθούν τα νέα ευρήματα, που αφορούν στη Legionella, στη Νόσο και στα μέτρα ελέγχου για αυτήν. Η συνάντηση έλαβε χώρα επίσης στο AGES, όπου κατά Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες 17

18 τη διάρκεια αυτής, το Κέντρο Αναφοράς Λεγεωνέλλας Νοτίου Ελλάδος από το Κεντρικό Εργαστήριο Δημόσιας Υγείας (ΚΕΔΥ) και το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ), παρουσίασε 2 εργασίες, μια προφορική και μία σε μορφή poster. Η προφορική παρουσίαση είχε τον τίτλο: Nόσος των Λεγεωναρίων συσχετιζόμενη με το Ταξίδι (TALD) στην Ελλάδα, κατά την περίοδο , με συγγραφείς τους: Γ. Σπάλα, A. Φλούντζη που ήταν η ομιλήτρια, E. N. Βελονάκη και Α. Βατόπουλο. Η παρουσίαση poster είχε τον τίτλο: Πρώτα δεδομένα για την απομόνωση Legionella spp. από ιδιωτικές κατοικίες στην Ελλάδα, κατά το χρονικό διάστημα , με συγγραφείς τους: E. N. Βελονάκη, A. Φλούντζη, Z. Κατσίπη, E. Καβουσανού, Χ. Κουτή, και Α. Βατόπουλο. Επίσης, παρουσιάσθηκε πόστερ από το ΠΕΔΥ Θεσσαλίας με τίτλο Διερεύνηση συρροής κρουσμάτων για τη νόσο των Λεγεωναρίων σε νοσοκομείο της Κεντρικής Ελλάδας, με συγγραφείς τους: Β.Α. Μουχτούρη, Α. Κατσαφλιάγκα, Η. Πλακοκέφαλος, Φ. Κολοκυθοπούλου, Χ. Χατζηχριστοδούλου. Κατά τη διάρκεια της συνάντησης, επισημάνθηκαν οι προσπάθειες που κάνουν όλο και περισσότερες χώρες (Ρωσία, Αυστρία) να δημιουργήσουν εθνική νομοθεσία και πρωτόκολλα πρόληψης και εφαρμογής μέτρων ελέγχου για τη Λεγεωνέλλα. Αναδείχθηκαν επίσης οι βιολογικοί καθαρισμοί ως δυνητικές πηγές μόλυνσης εργαζομένων και περιοίκων για τη Νόσο των Λεγεωναρίων. Παράλληλα, από το Ινστιτούτο Pasteur του Παρισιού, παρουσιάσθηκε μια νέα μεθοδολογία PCR, για τη γρήγορη ανίχνευση Legionella pneumophila sg.1, τόσο σε κλινικά, όσο και σε περιβαλλοντικά δείγματα. Αναστασία Σ. Φλούντζη, Ιατρός Βιοπαθολόγος- Μικροβιολόγος (Κέντρο Αναφοράς Λεγεωνέλλας Νοτίου Ελλάδος- ΚΕΔΥ-KEEΛΠΝΟ) Το αίνιγμα του μήνα Επερχόμενα Συνέδρια/ Συναντήσεις Ιούλιος 17-20, 2011 Επερχόμενα συνέδρια/ συναντήσεις Ιούλιος 2011 Τίτλος: «6ο Συνέδριο IAS (International AIDS Society) για την παθογένεση, τη θεραπεία και την πρόληψη του HIV» Χώρα: Ιταλία Πόλη: Ρώμη Τόπος Διεξαγωγής: Auditorium Parco della Musica, Viale Pietro de Coubertin 30, Rome Τηλέφωνο Επικοινωνίας: Ιστοσελίδα: Γραφείο Διεθνών Σχέσεων Το αίνιγμα του μήνα Πώς ονομάζεται η πρώτη γυναίκα με τετραπληγία που έκανε με ιστιοπλοϊκό το γύρο της Μ. Βρετανίας το 2009, ενώ ήταν ήδη γνωστή ως η πρώτη γυναίκα ιστιοπλόος με τετραπληγία που διέσχισε μόνη της το 2005 το Κανάλι της Μάγχης ; Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνση: info-quiz@keelpno.gr Η απάντηση στο αίνιγμα του Μαΐου: Το λοιμώδες νόσημα από το οποίο πέθανε η νεαρή Μύρτιδα είναι ο τυφοειδής πυρετός. Για περισσότερες πληροφορίες Απάντησαν σωστά 14 άτομα. 18

19 Επιδημίες στον κόσμο Ιούνιος 2011 Γρίπη των πτηνών Έως τις 22 Ιουνίου 2011 το Υπουργείο Υγείας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε έξι νέα κρούσματα από τον ιό A (H5N1). Στο σύνολο των 150 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην Αίγυπτο συμπεριλαμβάνονται 52 θάνατοι [1]. Έως τις 10 Ιουνίου 2011 το Υπουργείο Υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα επιβεβαιωμένο κρούσμα από τον ιό A (H5N1) [1]. Πολιομυελίτιδα Σε εξέλιξη βρίσκεται επιδημία πολιομυελίτιδας στο Τσαντ (WPV1-65 κρούσματα το 2011), (WPV3-3 κρούσματα το 2011) [1]. Χολέρα Στις 6 Ιουνίου 2011 επιβεβαιώθηκε επιδημία χολέρας με 14 εργαστηριακά επιβεβαιωμένα κρούσματα, από Vibrio cholerae O1, στην πόλη Mariupol, στη νοτιοανατολική Ουκρανία (Θάλασσα Azov, περιοχή Donetsk Oblast). Η πηγή της επιδημίας είναι υπό διερεύνηση. Στις 4 Ιουνίου οι τοπικές αρχές επέβαλαν περιορισμό στην πώληση ωμού, καπνιστού και αποξηραμένου σολομού στη Θάλασσα Azov και στο ποτάμι Kalmius, που βρίσκεται κοντά στη Mariupol, και απαγόρευσαν το κολύμπι και το ψάρεμα [2]. Πυρετός Chikungunya Στις 11 Ιουνίου 2011 οι υγειονομικές αρχές στη Δημοκρατία του Κονγκό ανακοίνωσαν επιδημία chikungunya στις νότιες περιοχές της Brazzavile [3]. EHEC/αιμολυτικό ουραιμικό σύνδρομο Έως την 1η Ιουλίου 2011 στη Γερμανία μειώθηκε σημαντικά ο αριθμός των νέων περιπτώσεων εντεροαιμορραγικής E.coli (EHEC) και αιμολυτικού ουραιμικού συνδρόμου. Στη Γερμανία και στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναφέρθηκαν συνολικά 892 περιπτώσεις αιμολυτικού ουραιμικού συνδρόμου, συμπεριλαμβανομένων 32 θανάτων, και 3281 περιπτώσεις εντεροαιμορραγικής E.coli (EHEC) χωρίς εκδηλώσεις αιμολυτικού ουραιμικού συνδρόμου, συμπεριλαμβανομένων 17 θανάτων [4]. Στις 28 Ιουνίου 2011 το Institut de veille sanitaire (INVS), δημοσίευσε δεδομένα για την επιδημία στην περιοχή του Bordeaux στη Γαλλία, όπου αναφέρθηκαν 8 περιπτώσεις αιματηρής διάρροιας και 8 περιπτώσεις αιμολυτικού ουραιμικού συνδρόμου, από τις 22 Ιουνίου. Επιβεβαιώθηκε E. coli O104:H4 λοίμωξη σε 4 από τις παραπάνω περιπτώσεις. Επίσης στις 28 Ιουνίου η Σουηδία επιβεβαίωσε ένα κρούσμα E. coli O104:H4 λοίμωξης σε νότιες περιοχές της χώρας. Κανένας από τους ασθενείς στη Γαλλία και στη Σουηδία δεν έχει ιστορικό ταξιδιού στη Γερμανία από την 1η Μαΐου 2011 έως σήμερα [5]. Βιβλιογραφικές αναφορές 1. World Health Organization (WHO). Στο: [Προσπέλαση 27 Ιουνίου 2011]. 2. World Health Organization (WHO). Europe Region. Στο: health-topics /emergencies/internationalhealthregulations/news/news/2011/06/ukraine-reports-14- cholera-cases [Προσπέλαση 27 Ιουνίου 2011]. 3. EpiSouth Network. EpiSouth Weekly Epi Bulletin (e-web). June [Προσπέλαση 27 Ιουνίου 2011]. 4. European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC). Στο: activities/sciadvice/ Lists/ ECDC Reviews [Προσπέλαση 4 Ιουλίου 2011]. 5. World Health Organization (WHO). Europe Region. Available at: emergencies/international-health-regulations/outbreaks-of-e.-coli-o104h4- infection [Accessed 4 July 2011]. Γραφείο Ταξιδιωτικής Ιατρικής, Τμήμα Παρεμβάσεων σε Χώρους Παροχής Υπηρεσιών Υγείας Επιδημίες στον κόσμο 19

20 Νέα από την Διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ Κλιμάκιο του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου Νοσημάτων ECDC στον Έβρο Κλιμάκιο του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου Νοσημάτων ECDC μετά από πρόσκληση του ΚΕΕΛΠΝΟ θα βρίσκεται για τρεις μήνες μέχρι τέλος Ιουλίου στο Περιφερειακό Εργαστήριο Αν.Μακεδονίας Θράκης, για να καταγράψει και να μελετήσει την Επιδημιολογική κατάσταση των παράνομων μεταναστών στην περιοχή του Έβρου. 25 Ιουνίου μέχρι 4 Ιουλίου θα διεξαχθούν στην Ελλάδα οι Παγκόσμιοι Αγώνες Special Olympics ΑΘΗΝΑ Το Κέντρο Επιχειρήσεων, το Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και το Δίκτυο Εργαστηρίων Δημόσιας Υγείας του ΚΕΕΛΠΝΟ έχουν σημαντικό ρόλο στην περιφρούρηση και υγειονομική επιτήρηση των αγώνων. Ήδη έχουν ετοιμάσει σχέδιο και έχουν συντονιστεί για τον προληπτικό υγειονομικό έλεγχο των αθλητικών εγκαταστάσεων και των καταλυμάτων αλλά και για την καθημερινή επιτήρηση κατά την διάρκεια των αγώνων, σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΥΥΚΑ). Ανίχνευση E.Coli O157 σε κατεψυγμένο προϊόν. Νέα από την Διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ Σύμφωνα με αποτελέσματα εργαστηριακού ελέγχου, που πραγματοποιήθηκε στο Κεντρικό Εργαστήριο Δημόσιας Υγείας την 1 Ιουλίου 2011, ανιχνεύθηκε E. Coli O157 σε κατεψυγμένο προϊόν κιμά, όπως επίσης και σε κατεψυγμένα πικάντικα σουτζουκάκια (και τα δύο από βοδινό κρέας) που διακινήθηκαν από 2 Γερμανικές επιχειρήσεις στην Ελληνική εταιρεία LIDL Hellas & ΣΙΑ Ο.Ε. Ήδη από τον Ενιαίο Φορέα Ελέγχου Τροφίμων έχει απαιτηθεί η άμεση ανάκληση/ απόσυρση του συνόλου των παραπάνω προϊόντων και συνεστήθη η αποφυγή της κατανάλωσης των. Το ΚΕΕΛΠΝΟ ενημερώνει ότι 250 περίπου διαφορετικά στελέχη E. Coli παράγουν παρόμοιες τοξίνες ενώ περίπου τα 100 έχουν συσχετισθεί με ανθρώπινη νόσο. Ο ορότυπος που απομονώθηκε είναι διαφορετικός από τον ορότυπο Ο104, ο οποίος προκάλεσε πρόσφατες μεγάλες επιδημίες στην Γερμανία και στη Γαλλία. Συνεχίζεται ο εργαστηριακός έλεγχος για την πλήρη ταυτοποίηση των τοξινών του απομονωθέντος στελέχους. Το τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης του ΚΕΕΛΠΝΟ επιτηρεί την λοίμωξη από παρόμοια στελέχη E. Coli και καταγράφονται ελάχιστα κρούσματα κατ έτος τα τελευταία χρόνια. Σε κάθε περίπτωση,το ΚΕΕΛΠΝΟ τονίζει, την ανάγκη τηρήσεως των απαραίτητων κανόνων υγιεινής κατά τη διάρκεια χειρισμού και κατανάλωσης τροφίμων και ιδιαίτερα τα παρακάτω μέτρα, τα οποία αναφέρονται και στην ιστοσελίδα του ΚΕΕΛΠΝΟ (διαθέσιμο στο Την υγιεινή των χεριών κατά τον χειρισμό των τροφίμων, πριν από την κατανάλωση τροφής και μετά από την χρήση τουαλέτας. Το καλό μαγείρεμα των τροφών (θερμοκρασία > 70 βαθμών για περισσότερο από 2 λεπτά). Τον διαχωρισμό ωμών από μαγειρεμένα τρόφιμα και ιδιαίτερα την προσοχή στον ξεχωριστό χειρισμό των ωμών κρεάτων από ωμά λαχανικά. Σε περίπτωση που καταναλωτές των παραπάνω προϊόντων εμφανίσουν κλινική συμπτωματολογία γαστρεντερίτιδας, συστήνεται η επικοινωνία με γιατρό. 20