Οι Έλληνες νέοι για την κρίση

Transcript

1 Young Greeks on the crisis Essays from the Graduates of the Seminars of Political Thought of the Friedrich Naumann Foundation for Freedom Οι Έλληνες νέοι για την κρίση Κείµενα από τους αποφοίτους των Σεµιναρίων Πολιτικής Σκέψης του Ιδρύµατος Φρίντριχ Νάουµαν για την Ελευθερία

2

3 Table of contents Foreword Πρόλογος Apostolos Siokas And now what? A historical analysis of the current state of Greece. Απόστολος Σιώκας Και τώρα τι κάνουµε; Μια ιστορική ανάλυση της τρέχουσας κατάστασης στην Ελλάδα. Nicole Prevezanou The modern role of liberal parties. The challenges for Greek liberals in the crisis. Νικόλ Πρεβεζάνου Ο σύγχρονος ρόλος των φιλελεύθερων κοµµάτων. Οι προκλήσεις για τους Έλληνες φιλελεύθερους στην κρίση. Ioanna Pappa Local Governments out of breath. Is there any oxygen? Ιωάννα Παππά Η ασθµαίνουσα Τοπική Αυτοδιοίκηση. Υπάρχει διαθέσιµο οξυγόνο; Vassiliki Kotsikopoulou From Break a Contract to Make a Contract. The way out of negative freedom. Βασιλική Κωτσικοπούλου Από το «Σπάσε το Συµβόλαιο» στο «Φτιάξε το Συµβόλαιο». Η διέξοδος της αρνητικής ελευθερίας. Vassiliki Missira The Crisis of the Rule of Law. Does Greece need a more decisive state? Βασιλική Μισσιρά Η κρίση του Κράτους ικαίου. Χρειάζεται η Ελλάδα ένα περισσότερο αποφασιστικό κράτος;

4 Foreword Hans H. Stein is the Director of the Regional Office European Institutions and North America of the Friedrich Naumann Foundation for Freedom (FNF). Thanks to funds provided by the German Foreign Office, the Friedrich Naumann Foundation for Freedom has become active in Greece again since Our renewed commitment comes at a time of one of the worst crises the European Union in general and the Greek people in particular ever had to face. It is our firm belief that the current situation can only be overcome with the support of a self-responsible, proactive generation of young Greeks willing to change their country. Since the beginning of our engagement, we therefore focused on young, liberal-minded citizens who want to transform the current dysfunctional system for the better. The Liberal Seminars of Political Thought, in which young people are made familiar with the concept of liberalism, are one important pillar of our work, as only those who take responsibility for their own actions are capable of taking responsibility for something bigger: their family, their community, or even their country. It was this idea of enabling young people to take matters into their own hands which inspired a team of devoted teachers and trainers to conduct the courses. This brochure encompasses five essays written by graduates of our seminars. They are impressive proofs of a generation which has understood the signs of the times, but is not yet empowered to sustainably change the situation caused by clientelist politicians of the past. To support and enable those young people to do so is our firm commitment. 2 Hans H. Stein

5 Πρόλογος Ο Hans H. Stein είναι ιευθυντής του Περιφερειακού Γραφείου «Ευρωπαϊκοί θεσµοί και Βόρειος Αµερική», του Ιδρύµατος Φρίντριχ Νάουµαν για την Ελευθερία. Αξιοποιώντας τους πόρους του Γερµανικού Υπουργείου Εξωτερικών, το Ίδρυµα Φρίντριχ Νάουµαν για την Ελευθερία δραστηριοποιείται στην Ελλάδα ξανά, από το Η ανανεωµένη µας δέσµευση έρχεται στην περίοδο µιας από τις χειρότερες οικονοµικές κρίσεις γενικά για την Ευρωπαϊκή Ένωση και ειδικότερα για τον ελληνικό λαό. Είναι πεποίθηση µας ότι η παρούσα κατάσταση µπορεί να ξεπεραστεί µε την σταθερή υποστήριξη µιας υπεύθυνης και προλαµβάνουσας νέας γενιάς Ελλήνων που επιθυµούν να αλλάξουν την χώρα. Γι αυτό, από την έναρξη των δραστηριοτήτων µας, εστιάζουµε στην υποστήριξη νέων, φιλελεύθερων πολιτών που θέλουν να µεταµορφώσουν το υφιστάµενο σύστηµα. Τα «Φιλελεύθερα Σεµινάρια Πολιτικής Σκέψης», στα οποία νέοι άνθρωποι εξοικειώνονται µε τις ιδέες του Φιλελευθερισµού είναι αναµφιβολα ένας σηµαντικός πυλώνας της εργασίας µας καθώς µόνο όσοι αναλαµβάνουν την ευθύνη των πράξεων τους είναι ικανοί να κάνουν το ίδιο και για κάτι µεγαλύτερο: να ηγηθούν της οικογένειας, της κοινότητας ή ακόµη και της χώρας τους. Ακριβώς αυτή ήταν η ιδέα της ενεργοποίησης των νέων, ενέπνευσε µία οµάδα από αφοσοιωµένους δασκάλους, εκπαιδευτές κι εθελοντές, να διεξάγουν αυτά τα σεµινάρια. Η έκδοση αυτή συµπεριλαµβάνει πέντε εργασίες, γραµµένες από αποφοίτους των σεµιναρίων. Πρόκειται για εντυπωσιακή απόδειξη ότι υπάρχει µια γενιά που αντιλαµβάνεται τα σηµεία των καιρών, όµως δεν είναι ακόµη αρκετά ισχυρή ώστε να αλλάξει µε βιώσιµο τρόπο την πελατειακή αντίληψη των παλιών πολιτικών. Η υποστήριξη και η ενδυνάµωση αυτών των νέων ανθρώπων, αποτελεί µία σταθερή µας δέσµευση. Hans H. Stein 3

6 And now what? A historical analysis of the current state of Greece. Apostolos Siokas And now what? A historical analysis of the current state of Greece. Apostolos Siokas is an economist. In 2010 he was elected President of the Town Council of Moschato and he is interested in continuing his career in local politics. 4 In order to understand Greece s non-development, culminating in the current severe cultural, spiritual, political and socio-economic crisis, a retrospective of the Greek state, from its inception to the present day, is necessary. A discussion about the state s structural problems cannot ignore the impact of four hundred years of foreign rule and subjugation under the Ottoman Empire. The connecting tissue of Hellenism was compromised, and in the country we call today the Hellenic Republic, progress was precluded, especially concerning the intellectual level of the Greek people. It is not by coincidence that many of the most enlightened personalities of Hellenism, but also traders, state officials and national benefactors, had eminent careers across the length and breadth of Europe, in Russia, even in the Ottoman Empire itself. However, in addition to the low intellectual level of the rayah [= lower class subjects in the Ottoman Empire], a mentality of aversion of, and insubordination to, central authority was nurtured; clientelism thrived, and there was a widespread refusal to pay taxes to the oppressive kocaba ι [= local officers]. The Greek Revolution, inspired by European Enlightenment and the French Revolution, set the foundations of the Greek state. The contribution of Adamantios Korais, the main exponent of modern Greek Enlightenment, was crucial in rousing Greek consciousness. Not coincidentally, he is considered as the first liberal voice in Greece, as the man who always stressed that the nation must first be educated and then rise in revolt. History has vindicated him, since the great misfortune of his time was that the creation of the Greek state came

7 about in the absence of a middle class. The end of Ioannis Kapodistrias, the first head of state of independent Greece, is typical: he was assassinated while trying to forge a state governed by the rule of law, tax collection, and centralised decision-making. Essentially, the economic, social and political models which had begun to prevail in Europe and America were not transferred to Greece; instead the pre-existing, pre-bourgeois, feudal system prevailed. The middle class that emerged was dependent on the state and the parliamentary system thrived on clientelism. It is typical of the distortions of that time that several wealthy Greek families of the diaspora which returned to Greece continued, and expanded, the system of the çiflik [=large, feudal-type landed estates], exploiting the labour of poor tenant farmers. To a large extent, the economy was based on feudal-type structures. It speaks for itself that the first Greek political parties were known by their allegiance to one of the great powers: the English, the French, or the Russian party. The culmination of foreign involvement was the arrival and imposition of the first King of the Hellenic Kingdom, Otto Friedrich Ludwig von Wittelsbach, in The first attempt to modernise the country in the 19th century was made by Prime Minister Charilaos Trikoupis, who advanced a program of broad reforms in agriculture, defence and taxation. He also initiated an expensive campaign to build infrastructure railways, the Corinth Canal, and land reclamation projects in an effort to bring about a Greek industrial revolution. However, in 1893 Greece ceased payments, and in the next elections Trikoupis failed to get elected even as a Member of Parliament. Sayings such as Gentlemen, unfortunately, we are bankrupt and After us, Goulimis [referring to the MP who won Trikoupis s seat by four votes] entered Greek historical lore. 5

8 And now what? A historical analysis of the current state of Greece. There ensued the unfortunate Greek-Turkish War of 1897 with Greece suffering defeat in addition to bankruptcy. The abject poverty of the Greeks, the scandalous nepotism and corruption prevailing in politics as well as in the royal court and the army, were enough to drive certain senior army officers to rebellion. This uprising, which became known as the Goudi Movement, was essentially the reason for Eleftherios Venizelos to enter the political arena. After having been known for his struggle for the liberation of Crete and its union with Greece, Venizelos was the politician who doubled Greek territory. He contributed to the development of a middle class as well as a social and cultural elite, hence he was able to achieve the social reconstruction the country needed so badly. Instead of looking back to the past, Venizelos supported new political forces for the sake of a hopeful future. In a very short time he created a new political order and organised the state from scratch. His agenda featured labour, agricultural and educational policies, and included forward-looking reforms in public health and taxation. Unfortunately, a period of national disunity ( ) followed, centred on the dispute between Venizelos and King Constantine I. about whether Greece should enter World War I. This split led to bad blood and high passions, with the people divided between supporters and opponents of Venizelos, then to political instability over several years, and eventually to the tragic disaster in Asia Minor in In summary, disunity had afflicted this country a number of times with huge political, social and economic consequences. As soon as Greece had emerged from World War II, it was manifested again in the civil wars of between the National Liberation Front, controlled by the Greek Communist Party, and the National Army, supported by the English and the Americans. These domestic divisions arrested all progress and prevented the Greek democratic system from maturing, while other European countries moved forward and developed at a rapid rate. 6 1) The end of the Greco-Turkish War led to the destruction of the Greek city of Smyrna (Izmir), the death of approx. 400,000 Greeks in Asia Minor and a major uproot of Greek and Turkish population from their homelands.

9 The era of Restoration By Restoration of Democracy (Metapolitefsi), Greeks refer to the period of modern Greek history after the fall of the military junta in 1974 which had obtained power through an army coup on April 21, There followed, via referendum, a change of the governmental system, whereby constitutional monarchy gave its place to a presidential-parliamentary democracy. During this short period of time, political liberalism was strengthened, while political instability and irregularity were almost eliminated. Also the Greek Communist Party (KKE) was legalised. Simultaneously, the widespread perception that party allegiance was a means of social elevation developed. Meritocracy disappeared, especially in the state sector. Bureaucrats affiliated to the party in power were posted to important positions (Presidents of institutions, hospitals, public utilities, etc.). Promotions in the armed forces and the police depended on the respective party ministers. The prevailing economic model was in most parts based on state-dependent enterprise. Trade unions acquired huge power, leading to the creation of a new labour aristocracy. Local authorities functioned along party lines, through the power that candidate mayors gained by being sponsored by one or the other party. What followed was more or less a complete de-industrialisation of the country. Many foreign firms were forced to leave the country, unable to function in a context of long strikes called by trade unions, bureaucracy, corruption, excessive and unpredictable taxation, and increased costs. Moreover, many industries were nationalised during the 1970s and 1980s. The country s deficit as a percentage of GDP kept rising. The number of civil servants ballooned, while most recruiting was made by the criterion of party allegiance, especially before the institution of the Supreme Council for Civil Personnel Selection (known by its Greek initials, ASEP ). The demand for special privileges to certain groups was always fully satisfied in order to attract votes. Essentially, Greece had become ideologically and mo- 7

10 And now what? A historical analysis of the current state of Greece. 8 rally bankrupt before becoming financially so. Even the private sector had adapted to the viewpoint of regarding state money as plunder, operating in a robber-capitalist framework. Even worse, Greece stopped producing and, by extension, stopped exporting. There ensued a huge deficit in the balance of payments. Most of the population abandoned the countryside in favour of Athens and other urban centres. There was widespread corruption among politicians and government officials, while tax evasion became the favourite pastime of a large number of Greeks. In short, Greece had a clientelist political system and a Soviet-type economy. The easy way out was to get a job in the state sector with the help of some politician. The state was seen as a giant employer. And finally, Greece went bankrupt again. Pick up Hellenism where it left It is now time for the new, creative forces in the country to take Hellenism in their hands and bring it back to where it belongs: It is absolutely necessary to induce measures which will contribute to the country s prosperity. A new political order, free of the burdens of the past, is to be developed. The executive, legislative and judicial powers must be fully separated to enable better control. Greeks must work for a new model of production, in which the state s role will be that of a supervisor, and private initiative will be liberated. The state as a businessman has no place in the 21st century. The Arab Spring will create a new middle class in our part of the world, and Greece must become the financial, educational and cultural centre of the region. Tourism, shipping, and agricultural bioproducts must become part of a strategic planning that will render Greece a pioneer on the international level and create numerous jobs in the future. Greek universities must modernise themselves to attract new, philhellene students studying history, philosophy, archaeology and the classics in Greece and bring foreign exchange into the country.

11 All grades of elected officials must be limited in terms of service in order to eliminate the professional but profession-less politician who currently survives because of corruption, nepotism and party cronyism. The chaotic electoral regions must be eliminated, since their only reason is to forge dependence on party cronyism and distort representation. National and local referendums must be held on crucial and important issues so that Greece can reconstruct the meaning of active citizenship. Free market and competition must become Greece s business model, including clear-cut and strict penalties for those who violate the rules. What the country needs is a lean, focused and effective welfare state for those who really need it not for the social classes that make the most stringent demands. The time has come for the non-privileged citizens of the post-1974 era, i.e. the younger generations and private-sector employees, to become the driving force of the national recovery. The historical narrative of two centuries of the modern Greek state points out the country s substantial structural problems which have re-emerged again and again. Essentially, it describes the progress from a people to a nation, from Greekness to Hellenism. Internal divisions, the absence of long-term national planning, the clientelist state and the absence of a desire to render the country a self-sufficient and appreciable force on the global level, have prevailed due to a combination of weak-willed, inadequate politicians and spiritual leaders. As John F. Kennedy said, Those who make peaceful revolution impossible will make violent revolution inevitable. The time to act is now, if one does not want Kennedy s prediction to come true in Greece. References 1. Κοµµατοκρατία και δυναστικό κράτος, Giorgos Kontogiorgis, Φιλελεύθερη Σοσιαλδηµοκρατία, Takis Mihas, Dimitrios Skalkos, Η Ελλάδα της επόµενης µέρας, Manos Matsagannis, Dimitris Skalkos, Giorgos Siakantaris, article in the newspaper NEA, April

12 Και τώρα τι κάνουµε; Μια ιστορική ανάλυση της τρέχουσας κατάστασης στην Ελλάδα. Απόστολος Σιώκας Και τώρα τι κάνουµε? Μια ιστορική ανάλυση της τρέχουσας κατάστασης στην Ελλάδα. O Απόστολος Σιώκας είναι οικονοµολόγος. Το 2010 εξελέγη Πρόεδρος του Τοπικού Συµβουλίου Μοσχάτου, του ήµου Μοσχάτου-Ταύρου. Ενδιαφέρεται να συνεχίσει την καριέρα του στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. 10 Με σκοπό να κατανοήσουµε τι έχει αποτρέψει την Ελλάδα από την επίτευξη µιας επιτυχούς αναπτυξιακής πορείας, µε αποκορύφωµα την τρέχουσα έντονη πολιτισµική, πνευµατική, πολιτική και κοινωνικοοικονοµική κρίση, µία αναδροµή του Ελληνικού κράτους, από την ίδρυσή του µέχρι σήµερα, είναι αναγκαία. Μία συζήτηση σχετικά µε τα δοµικά προβλήµατα του κράτους, δεν µπορεί να αγνοήσει τον αντίκτυπο 400 χρόνων ξένης κυριαρχίας και υποταγής στα πλαίσια της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας. Ο συνδετικός ιστός του Ελληνισµού τέθηκε σε κίνδυνο, και στην χώρα που εµείς αποκαλούµε σήµερα Ελληνική ηµοκρατία, κάθε πρόοδος αποκλείονταν, ειδικότερα όσον αφορά το µορφωτικό επίπεδο του Ελληνικού πληθυσµού. εν αποτελεί σύµπτωση, ότι πολλές από τις πεφωτισµένες προσωπικότητες του Ελληνισµού, καθώς και έµποροι, κρατικοί υπάλληλοι και οι εθνικοί ευεργέτες διέγραψαν θαυµαστή σταδιοδροµία σε όλα τα µήκη και πλάτη της Ευρώπης, στη Ρωσία, ακόµα και στην ίδια την Οθωµανική Αυτοκρατορία. Παρ όλα αυτά, εκτός από το χαµηλό µορφωτικό επίπεδο των «rayah» (= χαµηλότερη τάξη της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας), είχαν γαλουχηθεί µε νοοτροπία αποστροφής και ανυποταξίας στην κεντρική αρχή. Η πελατειοκρατία αναπτύχθηκε, και υπήρχε διάχυτη άρνηση να πληρώσουν φόρους στους καταπιεστικούς «kocaba ι» (= τοπικούς άρχοντες). Η Ελληνική επανάσταση, εµπνευσµένη από τον Ευρωπαϊκό ιαφωτισµό και την Γαλλική Επανάσταση, έθεσε τα θεµέλια του Ελληνικού κράτους. Η συνεισφορά του Αδαµάντιου Κοραή, του βασικού εκφραστή του σύγχρονου Ελληνικού ιαφωτισµού, ήταν αναγκαία για την αφύπνιση

13 της Ελληνικής συνείδησης. Καθόλου τυχαία, θεωρείται η πρώτη φιλελεύθερη φωνή στην Ελλάδα, ως ο άνθρωπος ο οποίος πάντα τόνιζε ότι το έθνος πρέπει πρώτα να εκπαιδευτεί και έπειτα να εξεγερθεί. Η ιστορία τον δικαίωσε, δεδοµένου ότι η µεγάλη ατυχία της εποχής του ήταν η δηµιουργία Ελληνικού κράτους προερχόµενη από την απουσία µεσαίας τάξης. Το τέλος του Ιωάννη Καποδίστρια, του πρώτου αρχηγού του κράτους της ανεξάρτητης Ελλάδας, είναι χαρακτηριστικό: δολοφονήθηκε ενώ προσπαθούσε να δηµιουργήσει ένα κράτος το οποίο να διέπεται από κανόνες δικαίου, είσπραξη φόρων, και διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Ουσιαστικά, τα οικονοµικά, κοινωνικά και πολιτικά µοντέλα τα οποία είχαν αρχίσει να κυριαρχούν στην Ευρώπη και την Αµερική δεν µεταφέρθηκαν στην Ελλάδα αντί αυτού, υπερίσχυσε το προϋπάρχον, και συντηρητικό φεουδαρχικό σύστηµα. Η µεσαία τάξη που αναδύθηκε ήταν εξαρτηµένη από το κράτος και το Κοινοβουλευτικό σύστηµα τα οποία ήταν βασισµένα στην πελατειοκρατία. Είναι χαρακτηριστικό των στρεβλώσεων της εποχής εκείνης, ότι διάφορες επιφανείς ελληνικές οικογένειες της διασποράς οι οποίες επέστρεψαν στην Ελλάδα συνέχισαν και εξάπλωσαν, το σύστηµα του «τσιφλικιού» (µεγάλη, φεουδαρχικού τύπου, περιουσιακή γη), εκµεταλλευόµενοι την εργασία των φτωχών ενοικιαστών αγροτών. Σε µεγάλο βαθµό, η οικονοµία ήταν βασισµένη σε φεουδαρχικού τύπου δοµές. Είναι αυτονόητο, ότι τα πρώτα Ελληνικά πολιτικά κόµµατα ήταν γνωστά για την αφοσίωσή τους στη µία από τις µεγάλες δυνάµεις: Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία. Το αποκορύφωµα της ξένης ανάµειξης ήταν η άφιξη και η επιβολή του πρώτου Βασιλιά του «Ελληνικού Βασιλείου», Otto Friedrich Ludwig von Wittelsbach, το Η πρώτη προσπάθεια εκσυγχρονισµού της χώρας τον 19ο αιώνα έγινε από τον Πρωθυπουργό Χαρίλαο Τρικούπη, ο οποίος προήγαγε ένα πρόγραµµα εκτεταµένων µεταρρυθµίσεων στον τοµέα της γεωργίας, της άµυνας και της φορολογίας. Ακόµη, εισήγαγε µια δαπανηρή καµπάνια για την κατασκευή υποδοµών - σιδηρόδροµοι, το Κορινθιακό Κανάλι, και σχέδια εκχερσώσεως σε µία προσπάθεια να επιφέρει 11

14 Και τώρα τι κάνουµε; Μια ιστορική ανάλυση της τρέχουσας κατάστασης στην Ελλάδα. 12 την Ελληνική βιοµηχανική επανάσταση. Παρ όλα αυτά, το 1893, η Ελλάδα διέκοψε τις πληρωµές, και στις επόµενες εκλογές, ο Τρικούπης απέτυχε να εκλεγεί ακόµα και ως µέλος του Κοινοβουλίου. Ρήσεις όπως «Κύριοι, δυστυχώς επτωχεύσαµεν» και «ανθ ηµών Γουλιµής» (αναφερόµενος στο µέλος του Κοινοβουλίου που κέρδισε την θέση του Τρικούπη για 4 ψήφους) εισήλαθαν στην Ελληνική ιστορική παράδοση. Επακολούθησε ο ατυχής Ελληνοτουρκικός πόλεµος του 1897, µε την Ελλάδα ηττηµένη να υποφέρει και από την πτώχευση. Η εξαθλίωση των Ελλήνων, η σκανδαλώδης οικογενειοκρατία και η δωροδοκία να επικρατούν που επικρατούσαν στην πολιτική καθώς και στην βασιλική αυλή και στον στρατό, ήταν αρκετά για να οδηγήσουν ορισµένους ανώτερους αξιωµατικούς σε εξέγερση. Η εξέγερση η οποία έγινε γνωστή ως το κίνηµα στο Γουδί, ήταν ουσιαστικά ο λόγος για τον Ελευθέριο Βενιζέλο να εισέλθει στην πολιτική αρένα. Αφού έγινε γνωστός για τον αγώνα για την απελευθέρωση της Κρήτης και την ένωσή της µε την Ελλάδα, ο Βενιζέλος ήταν ο πολιτικός ο οποίος διπλασίασε την ελληνική επικράτεια. Συνέβαλε στην ανάπτυξη της µεσαίας τάξης καθώς και στην κοινωνική και πολιτιστική ελίτ, ως εκ τούτου ήταν ικανός να επιτύχει την κοινωνική αποκατάσταση της χώρας, η οποία ήταν αναγκαία. Αντί να κοιτάζει πίσω στο παρελθόν, ο Βενιζέλος, υποστήριξε νέες πολιτικές δυνάµεις για το καλό ενός ελπιδοφόρου µέλλοντος. Σε πολύ µικρό χρονικό διάστηµα, δηµιούργησε µια νέα πολιτική τάξη, και οργάνωσε το κράτος από την αρχή. Το πρόγραµµά του εµφανιζόταν στην εργασία, τη γεωργία και την πολιτική εκπαίδευση, και περιλάµβανε προοδευτικές µεταρρυθµίσεις για τη δηµόσια υγεία και την φορολογία. υστυχώς, ακολούθησε µια περίοδος «εθνικού διχασµού» ( ), µε επίκεντρο τη διαφορά µεταξύ του Βενιζέλου και του Βασιλιά Κωνσταντίνου Α σχετικά µε το αν η Ελλάδα θα έπρεπε να συµµετέχει στον Πρώτο Παγκόσµιο Πόλεµο. Αυτή η διάσπαση οδήγησε σε αιµατοχυσία και έντονη οργή µε τον κόσµο διαχωρισµένο ανάµεσα σε υποστηρικτές και αντιπάλους του Βενιζέλου, εν συνεχεία

15 επί σειρά ετών σε πολιτική αστάθεια, και τελικά στην τραγική Μικρασιατική καταστροφή το Εν περιλήψει, ο διχασµός είχε πλήξει αυτή τη χώρα αρκετές φορές µε τεράστιες πολιτικές, κοινωνικές και οικονοµικές συνέπειες. Μόλις η Ελλάδα αναδύθηκε από τον εύτερο Παγκόσµιο Πόλεµο, εκδηλώθηκε ξανά στους εµφυλίους πολέµους του ανάµεσα στο «Εθνικό Φιλελεύθερο Μέτωπο», το οποίο ελέγχονταν από το Ελληνικό Κοµµουνιστικό κόµµα, και στον Εθνικό Στρατό, τον οποίο υποστήριζαν οι Άγγλοι και οι Αµερικάνοι. Αυτές οι εγχώριες διαιρέσεις σταµατούσαν κάθε πρόοδο και απέτρεψαν το ελληνικό δηµοκρατικό σύστηµα από την ωρίµανση, την ίδια στιγµή που άλλες ευρωπαϊκές χώρες κινούνταν προς τα εµπρός και αναπτύσσονταν µε ραγδαίους ρυθµούς. Η εποχή της Παλινόρθωσης Με την «Αποκατάσταση της ηµοκρατίας» (Μεταπολίτευση), οι Έλληνες αναφέρονται στην περίοδο της νεότερης Ελληνικής ιστορίας, µετά την πτώση της στρατιωτικής χούντας το 1974 η οποία είχε αποκτήσει δύναµη µέσω ενός στρατιωτικού πραξικοπήµατος στις 21 Απριλίου του Ακολούθησε, µέσω δηµοψηφίσµατος, η αλλαγή του κυβερνητικού συστήµατος, όπου η συνταγµατική µοναρχία έδωσε τη θέση της στην προεδρευόµενη κοινοβουλευτική δηµοκρατία. Κατά τη διάρκεια αυτής της σύντοµης χρονικής περιόδου, ο πολιτικός φιλελευθερισµός ενισχύθηκε, ενώ η πολιτική αστάθεια και η παρατυπία είχαν σχεδόν εξαλειφθεί. Επιπλέον το Κοµµουνιστικό Κόµµα Ελλάδος (ΚΚΕ) νοµιµοποιήθηκε. 2) Το τέλος του ελληνο-τουρκικού πολέµου οδήγησε στην καταστροφή της ελληνικής πόλης της Σµύρνης (Izmir), στον θάνατο περίπου Ελλήνων της Μικράς Ασίας και σε ξεριζωµό των ελληνικών και τουρκικών πληθυσµών από τις πατρίδες τους. 13

16 Και τώρα τι κάνουµε; Μια ιστορική ανάλυση της τρέχουσας κατάστασης στην Ελλάδα. 14 Ταυτόχρονα, είχε αναπτυχθεί η ευρέως διαδεδοµένη αντίληψη ότι η κοµµατική υποταγή αποτελούσε τρόπο κοινωνική ανύψωση. Η αξιοκρατία εξαφανίστηκε, ειδικότερα στον δηµόσιο τοµέα. Οι γραφειοκράτες σχετίζονταν µε το κόµµα που βρίσκονταν στην εξουσία τοποθετήθηκαν σε σηµαντικές θέσεις (Πρόεδροι θεσµικών οργάνων, νοσοκοµείων, επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας κλπ). Οι προαγωγές σε στρατιωτικά σώµατα και στην αστυνοµία εξαρτιόνταν από τους αντίστοιχους κοµµατικούς υπουργούς. Το κυρίαρχο οικονοµικό πρότυπο ήταν κατά το µεγαλύτερο µέρος του βασισµένο στην εξαρτηµένη από το κράτος επιχείρηση. Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις απέκτησαν τεράστια δύναµη, η οποία που οδήγησε στη δηµιουργία µιας νέας εργατικής αριστοκρατίας. Οι τοπικές αρχές λειτούργησαν κατά µήκος των κοµµατικών γραµµών, µέσα από τη δύναµη που οι υποψήφιοι δήµαρχοι απέκτησαν µε το να «υποστηρίζονται» από το ένα ή το άλλο κόµµα. Αυτό που ακολούθησε ήταν λίγο πολύ µια πλήρης αποβιοµηχάνιση της χώρας. Πολλές ξένες εταιρείες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη χώρα, ανίκανες να λειτουργήσουν σε ένα πλαίσιο µακρών απεργιών από τα συνδικάτα, τη γραφειοκρατία, τη διαφθορά, την υπερβολική και απρόβλεπτη φορολογία, και το αυξηµένο κόστος. Επιπλέον, πολλές βιοµηχανίες κρατικοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970 και του Το έλλειµµα της χώρας ως ποσοστό του ΑΕΠ συνέχισε να αυξάνεται. Ο αριθµός των δηµοσίων υπαλλήλων διογκώθηκε, ενώ οι περισσότερες προσλήψεις έγιναν µε το κριτήριο της αφοσίωσης στο κόµµα, ειδικά πριν από τον φορέα του «Ανώτατου Συµβουλίου Επιλογής Προσωπικού» (γνωστή από τα αρχικά της στα ελληνικά, «ΑΣΕΠ»). Η ζήτηση για ειδικά προνόµια σε συγκεκριµένες οµάδες ικανοποιούνταν πάντοτε πλήρως προκειµένου να προσελκύσουν ψήφους. Ουσιαστικά, η Ελλάδα ιδεολογικά και ηθικά ήταν χρεοκοπηµένη πριν ακόµη γίνει έτσι οικονοµικά. Ακόµη και ο ιδιωτικός τοµέας είχε προσαρµοστεί στην άποψη που θεωρούσε τα χρήµατα του κράτους λάφυρα, λειτουργώντας σε ένα ληστρικόκαπιταλιστικό πλαίσιο. Ακόµη χειρότερα, η Ελλάδα σταµάτησε να

17 παράγει και, κατ επέκταση, σταµάτησε να εξάγει. Παράλληλα προέκυψε ένα τεράστιο έλλειµµα στο ισοζύγιο πληρωµών. Το µεγαλύτερο µέρος του πληθυσµού εγκατέλειψε την ύπαιθρο προς όφελος της Αθήνας και άλλων αστικών κέντρων. Υπήρξε εκτεταµένη διαφθορά ανάµεσα σε πολιτικούς και αξιωµατούχους της κυβέρνησης, ενώ η φοροδιαφυγή έγινε το αγαπηµένο χόµπι µεγάλου αριθµού των Ελλήνων. Με λίγα λόγια, η Ελλάδα είχε ένα πελατειακό πολιτικό σύστηµα και µια σοβιετικού τύπου οικονοµία. Η εύκολη λύση ήταν να καταλάβει κανείς µια θέση εργασίας στο δηµόσιο τοµέα µε τη βοήθεια κάποιων πολιτικών. Το κράτος ειδώθηκε ως ένας γιγάντιος εργοδότης. Και τέλος, η Ελλάδα χρεοκόπησε και πάλι. Η επανόρθωση του Ελληνισµού Είναι πλέον ώρα για τις νέες, τις δηµιουργικές δυνάµεις της χώρας να λάβουν τον Ελληνισµό στα χέρια τους και να τον οδηγήσουν πίσω εκεί όπου ανήκει: Είναι απολύτως απαραίτητο να ληφθούν µέτρα που θα συµβάλουν στην ευηµερία της χώρας. Πρέπει να αναπτυχθεί µια νέα πολιτική τάξη, απαλλαγµένη από τα βάρη του παρελθόντος. Η εκτελεστική, νοµοθετική και δικαστική εξουσία πρέπει να διαχωριστεί πλήρως, να καταστεί δυνατός καλύτερος έλεγχος. Οι Έλληνες πρέπει να εργαστούν για ένα νέο µοντέλο παραγωγής, στο οποίο ο ρόλος του κράτους θα είναι αυτός του επόπτη, και η ιδιωτική πρωτοβουλία θα απελευθερωθεί. Το κράτος ως επιχειρηµατίας δεν έχει καµία θέση στον 21ο αιώνα. Η λεγόµενη «Αραβική Άνοιξη» θα δηµιουργήσει µια νέα µεσαία τάξη στο δικό µας τµήµα του κόσµου, και η Ελλάδα πρέπει να καταστεί το οικονοµικό, εκπαιδευτικό και πολιτιστικό κέντρο της περιοχής. Ο τουρισµός, η ναυτιλία, και τα γεωργικά βιολογικά προϊόντα θα πρέπει να αποτελέσουν µέρος ενός στρατηγικού σχεδιασµού που θα καταστήσει την Ελλάδα πρωτοπόρο σε διεθνές επίπεδο και θα δηµιουργήσει πολλές νέες θέσεις εργασίας στο µέλλον. Τα ελληνικά πανεπιστήµια πρέπει να εκσυγχρονιστούν προκειµένου να 15

18 Και τώρα τι κάνουµε; Μια ιστορική ανάλυση της τρέχουσας κατάστασης στην Ελλάδα. 16 προσελκύσουν νέους, φιλέλληνες φοιτητές οι οποίοι θα µελετήσουν την ιστορία, τη φιλοσοφία, την αρχαιολογία και τους κλασικούς στην Ελλάδα και θα φέρουν συνάλλαγµα στη χώρα. Όλοι οι βαθµοί των εκλεγµένων αξιωµατούχων πρέπει να περιορίζονται µε βάση τη θητεία, προκειµένου να εξαλειφθούν οι «επαγγελµατίες αλλά λιγότερο επαγγελµατίες πολιτικοί» που σήµερα επιβιώνουν εξαιτίας της διαφθοράς, του νεποτισµού και της ευνοιοκρατίας των κοµµάτων. Οι χαοτικές εκλογικές περιφέρειες πρέπει να εξαλειφθούν, δεδοµένου ότι χρησιµεύουν µόνο για να σφυρηλατούν την εξάρτηση από την ευνοιοκρατία των κοµµάτων και στρεβλώνουν την έννοια της αντιπροσώπευσης. Εθνικά και τοπικά δηµοψηφίσµατα πρέπει να πραγµατοποιηθούν σε κρίσιµα και σηµαντικά θέµατα, ώστε η Ελλάδα να ανοικοδοµήσει την έννοια του ενεργού πολίτη. Η ελεύθερη αγορά και ο ανταγωνισµός πρέπει να καταστούν το επιχειρηµατικό µοντέλο της Ελλάδας, συµπεριλαµβάνοντας σαφείς και αυστηρές ποινές για όσους παραβιάζουν τους κανόνες. Η χώρα χρειάζεται ένα εστιασµένο και αποτελεσµατικό κράτος πρόνοιας για εκείνους που το έχουν πραγµατικά ανάγκη - όχι για τις κοινωνικές τάξεις που εγείρουν τις πιο αυστηρές απαιτήσεις. Έχει έρθει η ώρα για τους µη-προνοµιούχους πολίτες της µετά το 1974 εποχής, δηλαδή τις νεότερες γενιές και τους υπαλλήλους του ιδιωτικού τοµέα, να αποτελέσουν την κινητήρια δύναµη για την εθνική ανάκαµψη. Η ιστορική αφήγηση των δύο αιώνων του σύγχρονου ελληνικού κράτους εξέτασε σηµαντικά διαρθρωτικά προβλήµατα της χώρας, τα οποία έχουν εµφανιστεί ξανά και ξανά. Ουσιαστικά, περιγράφει την πρόοδο από ένα «λαό» σε ένα «έθνος», από την «ελληνικότητα» στον Ελληνισµό. Εσωτερικές διαιρέσεις, η απουσία µακροπρόθεσµου εθνικού σχεδιασµού, το πελατειακό κράτος και η απουσία επιθυµίας να καταστεί η χώρα αυτάρκης και σηµαντική δύναµη σε παγκόσµιο επίπεδο, έχουν επικρατήσει λόγω του συνδυασµού των άβουλων, ανεπαρκών πολιτικών και πνευµατικών ηγετών. Όπως ο John F. Kennedy είπε, «Αυτοί που κάνουν την ειρηνική επανάσταση αδύνατη,

19 θα κάνουν τη βίαιη επανάσταση αναπόφευκτη». Η ώρα για δράση είναι τώρα, εάν κάποιος δεν επιθυµεί να αποτελέσει πραγµατικότητα για την Ελλάδα η πρόβλεψη του Kennedy. Αναφορές 1. «Κοµµατοκρατία και δυναστικό Κράτος» : Κοντογιώργης Γιώργος, «Φιλελεύθερη Σοσιαλδηµοκρατία» : Τάκης Μίχας, ηµήτρης Σκάλκος, «Η Ελλάδα της επόµενης µέρας» : Μάνος Ματσαγγάνης, ηµήτρης Σκάλκος, Γιώργος Σιακαντάρης, άρθρο στα ΝΕΑ, Απρίλιος

20 The modern role of liberal parties. The challenges for Greek liberals in the crisis. Nicole Prevezanou The modern role of liberal parties. The challenges for Greek liberals in the crisis. Nicole Prevezanou is working within the world of arts. She has studied political science and in the past has been a candidate for the Greek national elections with Drassi. 18 In public and private discourses among supporters of liberalism, the questions Why have liberal ideas failed to spread in Greece?, or Why aren t more liberal policies implemented in the Hellenic Republic? are all too often voiced. Over the last decades, liberalism has been denigrated in public dialogue and the designation of someone as being a liberal is often perceived as demeaning and/or offensive. Liberal ideas are expressed by few, who are often being ridiculed or even marginalized in public debate. Whether as intraparty groups within the mainstream parties or as independent parties and voices, liberals often face contempt, scorn and verbal attacks against their ideas. Bypassing however the prejudices within Greek society, which are a result of many years of negative propaganda against liberalism by conservative voices from the right and the left alike, several questions remain: What are the aims of liberal parties in today s Greece? Are there paradigms to be followed from corresponding examples in Europe? Why is a similar path not followed by the Greek liberals? Liberal democracy has become dominant in the Western World. Today s Western democracies feature (among others) three main characteristics: free elections, separation of powers and the rule of law. These have been established along with human rights and social and political freedoms. These achievements were the result of the struggle waged by liberals in the 18th and 19th century, when, during the era of Enlightenment, liberalism became an ideology with mass appeal. Their suggestions for a better and more fair political system

21 coincided with the popular demands of the time and the result was the creation of a political system that has adopted many core values of liberalism, such as: the value of the individual, reason, freedom, justice, tolerance. The big breakthrough was the overthrow of feudalism and religious authority, the transition from authoritarian regimes to constitutional forms of government, the replacement of the rule of monarchy and aristocracy with representativeness in government. The emersion of the bourgeoisie in Europe (which expunged the radical, violent spikes from the liberal ideology) and the Industrial Revolution (which gave it a stronger social content), formed largely what we define as liberal democracy today. After popular demand had been satisfied, it had to be ensured that the achievements of those early liberals would be protected and retained. Europe had entered an era in which nation-states provided their citizens with security, and secularism prevailed church through many restrictions on its influence. One can therefore claim that liberal principles are an integral part of today s European acquis, enjoying respect even from conservative political spectrum. What do liberal parties in general seek today? From observing the profile and character of liberal parties in the western world, their main demands are: the free market, small but effective state, individual freedoms and citizen rights. Essentially, the Liberals are a political power of the centre, supporting the traditional liberal principles that are the foundation of Western-style democracy. In this sense, the Liberals occupy the part of the political spectrum located between conservatism and socialism, often playing an adhesive role in the political system. Various examples of national parties belonging to the European ALDE party indicate that liberal parties most often assume the second lead role in the political scene, with the same great significance as in cinema: They drive the plot, they guide the protagonist, and they usually lend character to the film. By participating in coalition governments, the liberal parties jointly shape the government s policy, pushing it towards a more liberal direction in economic and 19

22 The modern role of liberal parties. The challenges for Greek liberals in the crisis. social issues, and assume a role of a guardian of liberal values in political systems. Looking at their performance, one can say that despite their limited electoral reach which usually places them third or worse at election time they play a very important role, exercising corrective political influence and contributing to the stability and continuity of the political system. Their participation in government prevents the mainstream parties from arbitrary governance through a monopoly on power. Another important remark is that the liberal parties do not have a very big reservoir of dedicated voters, but rather attract alternating supporters from across the political spectrum. This deprives them from achieving massive appeal. A possible reason for this is that liberal parties tend to focus more on their principles than on competition of power as the larger parties do. Usually, the contemporary liberal parties have been formed by former members of mainstream parties who had constituted secessionist factions within the large political formations. One could also note that the liberals do not apply restrictions upon choosing their coalition partners. They managed to form coalition governments with both conservative and social-democratic parties, making it hard to assign them to any front. In Greece, there is a poor tradition of liberal parties in the recent era of Metapolitefsi 3. However, the advent of the crisis has proven that the gigantism of the state and the state-dependent economy, cannot keep the country financially alive. In 2010, the constants of the Greek economy collapsed, the government proved incapable of dealing with ballooning state expenditure and the consequences of an ever-declining productivity became apparent. Along with the economic collapse, we are facing a severe crisis in the political system in general. Corruption, clientelism and the interweaving of the three powers have weakened the institutions of the Greek state and made it impossible today to implement reforms and overthrow the adverse climate. Thus, Greece has seen the establishment of more than one liberal party plus several citizens groups with liberal demands. 20 3) Era after the fall of the military junta in 1974.

23 Generally speaking, they all to a greater or lesser extent demand the downsizing of the inefficient and interventionist state, an efficient and targeted delivery of public services, an extension of personal freedoms, the promotion of private initiative in the economy, as well as the elimination of corruption. Up to now, their electoral results have not allowed them to enter parliament. The key to achieving this goal is to focus the discourse on the actual outcomes of liberal policies rather than on the political theory itself, where liberal parties have little chance of success, given the intense political polarization which now prevails. The big challenge for the liberals in Greece is to manage in a short notice to inspire confidence into people and lead to a liberalization of the Greek political system to a greater extent than ever before in Greek history. The pathogenesis remains as cause of the crisis, dating from the founding of the Greek state, and it must now be fought. The task is not easy, and given the limited time available, the weight should be put on the efficiency of liberal reforms rather than on trying to consolidate a liberal way of thinking within the Greek society. This could only be made if the liberals place themselves in the centre of the political spectrum, right where they belong. A larger coalition of progressives in Greece, including the liberals as well as other pro-reform political groups and parties, without ideological prejudices, could be the answer to our multi-level problems. References 1. Ο νέος φιλελεύθερος µεταρρυθµιστικός χώρος, D. Skalkos, T. Avrantinis, Athens Voice 11/05/ Παράδοξο σύστηµα, παράδοξοι µεταρρυθµιστές, A. Doxiadis, 25/04/2012, protagon.gr, 3. Germany s liberal collapse parallels Clegg s fate, Hans Kundnani, 25/05/2011, guardian.co.uk, 4. Φιλελεύθεροι ή/και αριστεροί?, M. Matsaganis, newspaper Avgi, 05/12/ Liberal Parties in Western Europe, Emil J. Kirchner, Cambridge University Press,

24 Ο σύγχρονος ρόλος των φιλελεύθερων κοµµάτων. Οι προκλήσεις για τους Έλληνες φιλελεύθερους στην κρίση. Νικόλ Πρεβεζάνου Ο σύγχρονος ρόλος των φιλελεύθερων κοµµάτων. Οι προκλήσεις για τους Έλληνες φιλελεύθερους στην κρίση. Η Νικόλ Πρεβεζάνου εργάζεται στον χώρο της Τέχνης. Έχει σπουδάσει Πολιτικές Επιστήµες και στο παρελθόν ήταν υποψήφια βουλευτής µε το κόµµα της «ράσης». 22 Σε δηµόσιες και ιδιωτικές συζητήσεις µεταξύ των υποστηρικτών του φιλελευθερισµού, οι ερωτήσεις «Γιατί οι φιλελεύθερες ιδέες έχουν αποτύχει να διαδοθούν στην Ελλάδα;», ή «Γιατί δεν εφαρµόζονται περισσότερες φιλελεύθερες πολιτικές στην Ελληνική ηµοκρατία;» εκφράζονται πολύ συχνά. Τις τελευταίες δεκαετίες, ο φιλελευθερισµός έχει δυσφηµιστεί στο δηµόσιο διάλογο, και ο χαρακτηρισµός κάποιου ως φιλελεύθερου συχνά εκλαµβάνεται ως µειωτικός ή/και προσβλητικός. Ο φιλελεύθερος λόγος στην Ελλάδα εκφέρεται από λίγους, οι οποίοι συχνά λοιδωρούνται ή περιθωριοποιούνται. Είτε ως οµάδες εντός των µεγάλων κοµµάτων, είτε ως ανεξάρτητα κόµµατα και φωνές, οι φιλελεύθεροι συχνά αντιµετωπίζουν την περιφρόνηση, την απαξίωση και τις λεκτικές επιθέσεις κατά των ιδεών τους. Παρακάµπτοντας όµως τις προκαταλήψεις στα πλαίσια της ελληνικής κοινωνίας, οι οποίες είναι αποτέλεσµα πολλών ετών αρνητικής προπαγάνδας εναντίον του φιλελευθερισµού από τις συντηρητικές φωνές της ελληνικής δεξιάς και αριστεράς, παραµένουν αρκετά ερωτήµατα: Ποιοί είναι οι στόχοι των φιλελεύθερων κοµµάτων στην Ελλάδα σήµερα; Υπάρχουν παραδείγµατα στην Ευρώπη τα οποία µπορούµε να ακολουθήσουµε; Γιατί δεν ακολουθήθηκε µια παρόµοια πορεία από τον φιλελεύθερο χώρο στην Ελλάδα; Η φιλελεύθερη δηµοκρατία έχει καταστεί κυρίαρχη στο δυτικό κόσµο. Οι δυτικές δηµοκρατίες σήµερα διαθέτουν µεταξύ άλλων τα εξής βασικά χαρακτηριστικά: ελεύθερες εκλογές, διάκριση των εξουσιών, κράτος δικαίου. Τα παραπάνω έχουν θεσµοθετηθεί µαζί µε τα

25 ανθρώπινα δικαιώµατα και τις κοινωνικές και πολιτικές ελευθερίες. Οι κατακτήσεις αυτές ήταν το αποτέλεσµα των αγώνων που έδωσαν οι φιλελεύθεροι κατά τον 18ο και τον 19ο αιώνα, όταν, στα πλαίσια του ιαφωτισµού, ο φιλελευθερισµός έγινε µια ιδεολογία µε µαζική απήχηση. Οι προτάσεις τους για ένα καλύτερο και δικαιότερο πολιτικό σύστηµα συνέπεσαν µε τα λαϊκά αιτήµατα της εποχής και το αποτέλεσµα ήταν να δηµιουργηθεί ένα πολιτικό σύστηµα που να έχει υιοθετήσει τις βασικές αξίες του φιλελευθερισµού, όπως η αξία του ατόµου, ο ορθός λόγος, η ελευθερία, η δικαιοσύνη, η ανεκτικότητα. Το µεγάλο επίτευγµα ήταν η ανατροπή της φεουδαρχίας και της θρησκευτικής αυθεντίας, η µετάβαση από απολυταρχικά καθεστώτα σε συνταγµατικές µορφές διακυβέρνησης, η αντικατάσταση της κυριαρχίας της µοναρχίας και της αριστοκρατίας από την αντιπροσωπευτικότητα στη διακυβέρνηση. Η δηµιουργία των αστικών τάξεων στην Ευρώπη (που απάλειψε τις ριζοσπαστικές, βίαιες αιχµές από τη φιλελεύθερη ιδεολογία) και η Βιοµηχανική Επανάσταση (που της προσέδωσε ένα εντονότερο κοινωνικό περιεχόµενο), διαµόρφωσε εν πολλοίς αυτό που ορίζουµε ως φιλελεύθερη δηµοκρατια σήµερα. Μετά την ικανοποίηση της λαϊκής απαίτησης, ζητούµενο ήταν η διατήρηση και η προστασία των επιτευγµάτων αυτών. Η Ευρώπη είχε πλέον εισέλθει σε µια εποχή στην οποία τα έθνη-κράτη προσέφεραν έναν ασφαλή χώρο για τους πολίτες τους και το κοσµικό κράτος είχε επικρατήσει της εκκλησίας µε τη θέσπιση πολλών περιορισµών στην επιρροή της. Μπορούµε λοιπόν να ισχυριστούµε ότι οι φιλελεύθερες αρχές αποτελούν αναπόσπαστο µέρος του σηµερινού ευρωπαϊκού κεκτηµένου, απολαµβάνοντας σεβασµό ακόµη και από τους συντηρητικούς του πολιτικού φάσµατος. Τι επιδιώκουν τα φιλελεύθερα κόµµατα σε γενικές γραµµές σήµερα; Παρατηρώντας το προφίλ και τον χαρακτήρα των φιλελεύθερων κοµµάτων στον δυτικό κόσµο, τα βασικά αιτήµατά τους είναι: η ελεύθερη οικονοµία, ένα µικρό αλλά αποτελεσµατικό κράτος, οι ατοµικές ελευθερίες και τα δικαιώµατα των πολιτών. Ουσιαστικά, οι φιλελεύθεροι αποτελούν µια πολιτική δύναµη του κέντρου, υποστηρίζοντας τις παραδοσιακές φιλελεύθερες αρχές, που 23

26 Ο σύγχρονος ρόλος των φιλελεύθερων κοµµάτων. Οι προκλήσεις για τους Έλληνες φιλελεύθερους στην κρίση. 24 αποτελούν τα θεµέλια της δυτικού-τύπου δηµοκρατίας. Υπό αυτήν την έννοια, οι Φιλελεύθεροι καταλαµβάνουν το τµήµα του πολιτικού φάσµατος το οποίο βρίσκεται ανάµεσα στον συντηρητισµό και τον σοσιαλισµό, συγκρατώντας από τη θέση αυτή το πολιτικό σύστηµα ενοποιηµένο. ιάφορα παραδείγµατα εθνικών κοµµάτων που ανήκουν στο ALDE φανερώνουν ότι τα φιλελεύθερα κόµµατα πιο συχνά αναλαµβάνουν το «β πρωταγωνιστικό ρόλο» στην πολιτική σκηνή των χωρών τους, µε την ίδια µεγάλη σηµασία που συναντάται στον κινηµατογράφο: Οδηγούν την πλοκή, κατευθύνουν τον πρωταγωνιστή, και προσδίδουν συνήθως «χαρακτήρα» στην ταινία. Με τη συµµετοχή τους σε κυβερνήσεις συνασπισµού, τα φιλελεύθερα κόµµατα συνδιαµορφώνουν την κυβερνητική πολιτική, οθώντας την προς µια πιο φιλελεύθερη κατεύθυνση στην οικονοµία και τα κοινωνικά θέµατα και αναλαµβάνουν ένα ρόλο «θεµατοφύλακα» των φιλελεύθερων αξιών στα πολιτικά συστήµατα. Κοιτάζοντας τις επιδόσεις τους, µπορεί να πει κανείς ότι, παρά το περιορισµένο εκλογικό αποτέλεσµα - το οποίο συνήθως τους κατατάσσει τρίτους ή σε χειρότερη θέση στις εκλογές - διαδραµατίζουν πολύ σηµαντικό ρόλο στην άσκηση «διορθωτικής» πολιτικής επιρροής και κατά συνέπεια συµβάλλουν στη σταθερότητα και τη συνέχεια του πολιτικού συστήµατος. Η εκλογική καταγραφή τους, δηλαδή, είναι σηµαντικά µικρότερη του ρόλου που τελικά επιτελούν. Η συµµετοχή τους στην κυβέρνηση εµποδίζει τα παραδοσιακά κόµµατα να ασκήσουν αυθαίρετη διακυβέρνηση µέσω µιας µονοπωλιακής εξουσίας. Ένας άλλος σηµαντικός παράγοντας είναι ότι τα φιλελεύθερα κόµµατα δεν έχουν πολύ µεγάλη «δεξαµενή» αφοσιωµένων ψηφοφόρων, αλλά µάλλον προσελκύουν εναλλασσόµενους υποστηρικτές από όλο το πολιτικό φάσµα. Αυτό τους δυσκολεύει στην επίτευξη µιας µαζικής υποστήριξης. Μια πιθανή αιτία για αυτό είναι ότι τα φιλελεύθερα κόµµατα έχουν την τάση να επικεντρώνονται περισσότερο στις αρχές τους παρά στον ανταγωνισµό για την εξουσία όπως πράττουν τα µεγαλύτερα κόµµατα.

27 Στα περισσότερα παραδείγµατα φιλελεύθερων κοµµάτων που έχουµε, παρατηρούµε ότι αυτά έχουν ιδρυθεί από πρώην µέλη των µεγάλων κοµµάτων που πρωτύτερα αποτελούσαν εσωκοµµατικές οµάδες εντός των µεγάλων πολιτικών σχηµατισµών. Πρέπει επίσης να σηµειώσουµε ότι οι φιλελεύθεροι δεν εφαρµόζουν περιορισµούς στην επιλογή των εταίρων τους σε κυβερνητικό συνασπισµό. Έχουν σχηµατίσει κυβερνήσεις συνασπισµού τόσο µε συντηρητικά όσο και σοσιαλδηµοκρατικά κόµµατα, γεγονός που καθιστά δύσκολη την τοποθέτησή τους σε οποιοδήποτε «µέτωπο». Στην Ελλάδα υπάρχει φτωχή παρουσία των φιλελεύθερων κοµµάτων στην εποχή της Μεταπολίτευσης 4. Ωστόσο, η έλευση της κρίσης έχει αποδείξει ότι η γιγάντωση του κράτους και της εξαρτώµενης από το κράτος οικονοµίας, δεν µπορούν να κρατήσουν τη χώρα ζωντανή. Το 2010, οι «σταθερές» της ελληνικής οικονοµίας κατέρρευσαν, η κυβέρνηση αποδείχτηκε ανίκανη να αντιµετωπίσει τις φουσκωµένες δαπάνες του κράτους και οι συνέπειες της µειωµένης παραγωγικότητας έγιναν εµφανείς. Παράλληλα µε την οικονοµική χρεοκοπία, παρατηρείται και µια σφοδρή κρίση στο πολιτικό σύστηµα εν γένει. Η διαφθορά, οι πελατειακές σχέσεις, η διαπλοκή των τριών εξουσιών έχουν αποδυναµώσει τους θεσµούς του ελληνικού κράτους και καθιστούν έως σήµερα αδύνατη την υλοποίηση µεταρρυθµίσεων και την ανατροπή του δυσµενούς κλίµατος. Τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα έχουν ιδρυθεί περισσότερα του ενός φιλελεύθερα κόµµατα συν αρκετές οµάδες πολιτών µε φιλελεύθερα αιτήµατα. Σε γενικές γραµµές, όλοι - σε µεγαλύτερο ή µικρότερο βαθµό ζητούν τη συρρίκνωση του αναποτελεσµατικού και παρεµβατικού κράτους, την αποτελεσµατικότερη και στοχευµένη παροχή δηµόσιων υπηρεσιών, την επέκταση των ατοµικών ελευθεριών, την προώθηση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας στην οικονοµία, καθώς και την εξάλειψη της διαφθοράς. 4) Εποχή µετά την πτώση της στρατιωτικής χούντας το

28 Ο σύγχρονος ρόλος των φιλελεύθερων κοµµάτων. Οι προκλήσεις για τους Έλληνες φιλελεύθερους στην κρίση. Μέχρι τώρα, τα εκλογικά αποτελέσµατα δεν τους έχουν επιτρέψει να εκπροσωπηθούν στο κοινοβούλιο. Το κλειδί για την επίτευξη του στόχου αυτού είναι να επικεντρωθεί η συζήτηση στα πραγµατικά αποτελέσµατα που θα έχουν οι φιλελεύθερες µεταρρυθµίσεις στην Ελλάδα από ότι στην ίδια την πολιτική θεωρία - όπου τα φιλελεύθερα κόµµατα έχουν µικρές πιθανότητες επιτυχίας, µε δεδοµένη την έντονη πολιτική πόλωση που επικρατεί σήµερα. Η µεγάλη πρόκληση για τους φιλελεύθερους στην Ελλάδα είναι να καταφέρουν, σε όσο το δυνατόν συντοµότερο χρόνο, να εµπνεύσουν εµπιστοσύνη και να οδηγήσουν σε µια φιλελευθεροποίηση του ελληνικού πολιτικού συστήµατος, σε µεγαλύτερο βαθµό από ότι έγινε ποτέ µέχρι σήµερα στην ελληνική ιστορία. Οι παθογένειες που παραµένουν ως αιτίες της κρίσης και χρονολογούνται από την ίδρυση του ελληνικού κράτους πρέπει να καταπολεµηθούν. Το εγχείρηµα δεν είναι εύκολο και δεδοµένου του περιορισµένου χρόνου που διατίθεται, το βάρος πρέπει να δοθεί στην αποτελεσµατικότητα των φιλελεύθερων µεταρρυθµίσεων και όχι τόσο στην προσπάθεια εµπέδωσης ενός φιλελεύθερου τρόπου σκέψης από την ελληνική κοινωνία. Αυτό θα µπορούσε να γίνει αν οι φιλελεύθεροι τοποθετηθούν στο κέντρο του πολιτικού φάσµατος, ακριβώς εκεί που ανήκουν. Ένας ευρύτερος συνασπισµός των προοδευτικών στην Ελλάδα, συµπεριλαµβανοµένων των Φιλελευθέρων, καθώς και άλλων πολιτικών οµάδων και κοµµάτων υπέρ των µεταρρυθµίσεων, χωρίς ιδεολογικές προκαταλήψεις, θα µπορούσε να είναι η απάντηση στα πολυεπίπεδα προβλήµατά µας. 26

29 Αναφορές 1. «Ο νέος φιλελεύθερος µεταρρυθµιστικός χώρος»,. Σκάλκου, Τ. Αβραντίνη, Athens Voice 11/05/ «Παράδοξο σύστηµα, παράδοξοι µεταρρυθµιστές», Αρ. οξιάδης, 25/04/2012, protagon.gr, 3. «Germany s liberal collapse parallels Clegg s fate», Hans Kundnani, 25/05/2011, guardian.co.uk, 4. «Φιλελεύθεροι ή / και αριστεροί?», Μ. Ματσαγγάνη, Αυγή, 05/12/ «Liberal Parties in Western Europe», Emil J. Kirchner, Cambridge University Press,

30 Local Governments out of breath. Is there any oxygen? Ioanna Pappa Local Governments out of breath. Is there any oxygen? Ioanna Pappa is a public servant, working at the municipality of Chalkis. She has studied law and is interested in helping to improve the public services. It is obvious that today s local governments in Greece lack fundamental skills to perform their tasks. Everybody who had to go to the authorities to get a permission or who simply wanted to have his waste being taken care of knows that. But are there any chances for the sick institution of local government to recover? And if so, what drastic changes and reforms would it take? Is there any hope that the citizen and the local community can be reconciled with the institution and respect its role, or at least the role that it should have? How can each one of us overcome the inimical feeling that has prevailed for decades and advance our material interest in public local affairs, but also participate not necessarily in decision-making, but at least in decision-shaping about issues that concern us? Even further, how can we outgrow the idea of I expect municipal authorities to do everything, reflecting in miniature the idea of I expect the central state machinery to do everything, so that the idea of volunteerism can develop on the local level? Maybe the recent debt crisis has created a change towards the apathetic stance of the past. Neighbourhoods are getting organised, young people feel the need to become active, to raise their voices, to get out of the rut. Social media are assuming the role that they perhaps should have embraced from the beginning, i.e. to co-ordinate thinking and action in furtherance of social solidarity and volunteerism. 28