Ενημερωτικό Δελτίο ΤΟ ΕΠΟΣ ΤΗΣ ΕΟΚΑ ΕΝΩΣΙΣ ΚΥΠΡΙΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ, ΚΕΚΡΟΠΟΣ 3, , ΑΘΗΝΑ

Transcript

1 Ενημερωτικό Δελτίο ΑΘΗΝΑΣ 15 ΕΝΩΣΙΣ ΚΥΠΡΙΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ, ΚΕΚΡΟΠΟΣ 3, , ΑΘΗΝΑ KΩΔ: 3416 ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ OKTΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015, ΤΕΥΧΟΣ 44 ΤΟ ΕΠΟΣ ΤΗΣ ΕΟΚΑ Κύπρια Σάγα, έργο Γ. Πολ. Γεωργίου Συμπληρώνοται φέτος 60 χρόνια από την έναρξη του απελευθερωτικού μας αγώνα, που σηματοδότησε την πλέον μεγαλειώδη περίοδο της νεότερης ιστορίας της Κύπρου. Οι επικεφαλής, αρχιεπίσκοπος Μακάριος ο Γ και στρατηγός Γεώργιος Γρίβας-Διγενής, οι αγωνιστές και οι ήρωες της ΕΟΚΑ ε- πιδόθηκαν σε έναν τιτάνιο αγώνα εναντίον της αγγλικής αποικιοκρατίας. Λίγοι και κακώς οπλισμένοι, οι μαχητές της κυπριακής Ελευθερίας, αντιμετώπισαν με ευψυχία πολλαπλάσιες, τέλεια εξοπλισμένες και άρτια εκπαιδευμένες στρατιωτικές δυνάμεις. Το όραμα της Ελευθερίας και ο προαιώνιος πόθος της Ένωσης με την Ελλάδα πυρπολούσε τις ψυχές τους και γιγάντωνε τις αντοχές και την τόλμη τους. Με πλήρη επίγνωση βάδισαν στην αγχόνη. Με απαράμιλλο θάρρος πολέμησαν τους τυράννους επιτελώντας το χρέος τους έναντι των γενεών που πέρασαν και αυτών που θα ακολουθήσουν. Ο Ελληνισμός υποκλίνεται στον ηρωισμό τους, τους οφείλει αιώνια ευγνωμοσύνη και έμπρακτο σεβασμό στη θυσία τους.

2 2 Ενημερωτικό Δελτίο της ΕΚΕ Ιδιοκτησία ΕΚΕ ΚΕΚΡΟΠΟΣ 3, ΠΛΑΚΑ ΑΘΗΝΑ Τηλ / Φαξ: Ιστοσελίδα: Εκδότης Γιαννάκης Ερρ. Ιωάννου Σύμβουλος Έκδοσης Ανδρούλα Τουμάζου Συντακτική Επιτροπή Ανδρέας Βοσκός Ανδρέας Δημητρίου Θεοδοσία Κοντζόγλου Ελευθέριος Κωνσταντινίδης Τασούλα Μιχαήλ Παναγιώτης Χριστοφόρου Υπεύθυνοι Δ.Σ. Γιαννάκης Ερρ. Ιωάννου Φίλιππος Κούσουλας Λεωνίδας Μασσοστασής Υπεύθυνη Οικονομικών Ζηνοβία Παπαφώτη Πρόεδρος Γιαννάκης Ερρ. Ιωάννου Αντιπρόεδρος Φίλιππος Κούσουλας Γενικός Γραμματέας Λεωνίδας Μασσοστασής Ταμίας Ζηνοβία Παπαφώτη Αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας Ελένη Αποστολίδου-Αντωνιάδου Μέλη Δημήτρης Στεφανίδης Λοΐζος Λοΐζος Μιχάλης Ευθυμίου Γεώργιος Μιχαηλίδης Γεώργιος Λιασής Ιάκωβος Ιωάννου Eπιτρέπεται η αναδημοσίευση άρθρων με αναφορά στην πηγή. Τα ενυπόγραφα άρθρα δεν απηχούν απαραίτητα τις απόψεις της ΕΚΕ ΜΗΝΥΜΑ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΕΝΩΣΕΩΣ ΚΥΠΡΙΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ Φίλες και φίλοι, Θέλω να ευχαριστήσω όλους σας εκ μέρους του Δ.Σ. της Ενώσεως Κυπρίων Ελλάδος, γιατί με τη συνέργειά σας μπορέσαμε να κρατήσουμε την ΕΚΕ ως σημείο αγωνιστικής αναφοράς. Ταυτόχρονα, με την επανέκδοση του Ενημερωτικού Δελτίου, η επικοινωνία μας αποδεικνύεται άμεση, ουσιαστική και διαρκής. Θέλω ακόμη να σας καλέσω για άλλη μια φορά να πυκνώσετε τις τάξεις της ΕΚΕ μέσα σε πνεύμα εθνικής αλληλεγγύης και αγωνιστικότητας, γεγονός που θα μας ε- πιτρέψει να πιστεύουμε βάσιμα ότι στην Κύπρο μας θα επικρατήσει η Ελευθερία και η Δικαιοσύνη. Τέλος, επειδή φέτος γιορτάζουμε τα 60 χρόνια του Απελευθερωτικού Αγώνα της ΕΟΚΑ, σας καλώ να αναλογιστούμε ουσία τους ήρωες και τους μάρτυρες του έπους του , να τους τιμήσουμε και να μην ακυρώσουμε με τη συμπεριφορά μας τη σημασία του αγώνα και της θυσίας τους. Το Διοικητικό Συμβούλιο της Ενώσεως Κυπρίων Ελλάδος, μετά την ανασυγκρότησή του στις , έχει ως εξής: Πρόεδρος ΓΙΑΝΝΑΚΗΣ ΕΡΡ. ΙΩΑΝΝΟΥ (Ελληνοκυπριακή Αγωνιστική Συνεργασία ΕΛΛ.Α.Σ.) Αντιπρόεδρος ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΚΟΥΣΟΥΛΑΣ (Ενωτική Δημοκρατική Πορεία) Γενικός Γραμματέας ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΜΑΣΣΟΣΤΑΣΗΣ (Αγωνιστική Κίνηση Κυπρίων) Ταμίας ΖΗΝΟΒΙΑ ΠΑΠΑΦΩΤΗ (Ελληνοκυπριακή Σας χαιρετώ Με εκτίμηση Γιαννάκης Ερρ. Ιωάννου Πρόεδρος Ενώσεως Κυπρίων Ελλάδος ΓΙΑ ΣΥΝΕΧΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΤΗΣ ΕΚΕ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΕΠΙΣΚΕΠΤΕΣΤΕ ΤΗΝ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ ΜΑΣ ΤΟ ΝΕΟ Δ.Σ. ΤΗΣ ΕΚΕ Αγωνιστική Συνεργασία ΕΛΛ.Α.Σ.) Αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας ΕΛΕΝΗ ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΟΥ ΑΝΤΩΝΙΑΔΟΥ (Αγωνιστική Κίνηση Κυπρίων) Μέλη ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ (Ελληνοκυπριακή Αγωνιστική Συνεργασία ΕΛΛ.Α.Σ.) ΛΟΪΖΟΣ ΛΟΪΖΟΣ (Ανανεωτική Αγωνιστική Κίνηση Κυπρίων Αθήνας) ΜΙΧΑΛΗΣ ΕΥΘΥΜΙΟΥ (Ανανεωτική Αγωνιστική Κίνηση Κυπρίων Αθήνας) ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ (Δημοκρατική Συνεργασία) ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΛΙΑΣΗΣ (Δημοκρατική Συνεργασία) ΙΑΚΩΒΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ (Αλληλεγγύη, Εναλλακτική Πρωτοβουλία Κυπρίων Αθήνας) Π Ρ Ο Σ Κ Λ Η Σ Η Παρακαλούμεναμαςστείλετετηνηλεκτρονικήήτηνταχυδρομικήσαςδιεύθυνση καιτοτηλέφωνόσας, στιςακόλουθεςηλεκτρονικέςδιευθύνσεις: Γιαννάκης Ερρ. Ιωάννου, πρόεδρος: yioannou@otenet.gr ΛεωνίδαςΜασσοστασής, Γ.Γ: l.massostasis@hotmail.com EKE: Μαζί, Ενωμένοι, Μπορούμε!

3 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΚΕ 3 Συνεστίαση της Ενώσεως Κυπρίων Ελλάδος Πραγματοποιήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2014, στο Ξενοδοχείο «Divani Palace Acropolis» στην Αθήνα, Συνεστίαση της Ενώσεως Κυπρίων Ελλάδος, επ ευκαιρία της α- νάληψης των καθηκόντων του νέου Πρέσβη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Αθήνα, κ. Κυριάκου Κενεβέζου, με μεγάλη συμμετοχή της Κυπριακής Παροικίας στην Αθήνα. Στον χαιρετισμό του, ο Πρόεδρος της Ενώσεως Κυπρίων Ελλάδος, Γιαννάκης Ερρ. Ιωάννου, επεσήμανε ότι όλοι μαζί, ενωμένοι, μπορούμε να μεταφέρουμε παντού το αίτημά μας για ελευθερία και δικαιοσύνη στην Κύπρο, και ότι επιβάλλεται να δώσουμε περισσότερη δύναμη στην Ένωση Κυπρίων Ελλάδος. Κανένας δεν περισσεύει. Ο κ. Κενεβέζος μίλησε για την παρούσα φάση του εθνικού προβλήματος. Με καθαρό και συνεπή λόγο, αναφέρθηκε στην κρισιμότητα των καιρών, την επιδειχθείσα ενότητα της πολιτικής η- γεσίας της Κύπρου στην αντιμετώπιση της τουρκικής απειλής, όπως και στη σημασία των αποφάσεων του Ευρωκοινοβουλίου και άλλων Σωμάτων, ενισχυτικών των θέσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας. Τόνισε ιδιαίτερα το γεγονός ότι, α- κόμα μία φορά, η Κύπρος και η Ελλάδα υπηρετούν, σε όλα τα επίπεδα, τον Αγώνα της Κύπρου για μια δίκαιη λύση του Κυπριακού. Ο Πρέσβης κ. Κενεβέζος στο βήμα Κατάμεστη η αίθουσα της συνεστίασης από εκλεκά μέλη της παροικίας μας

4 4 ENΩΣΙΣ ΚΥΠΡΙΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (ΕΚΕ) ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΚΕ Συνάντηση με τον Κυβερνητικό Εκπρόσωπο Στις 20 Νοεμβρίου 2014, ο Πρόεδρος της Ενώσεως Κυπρίων Ελλάδος Γ. Ερρ. Ιωάννου, ο Αντιπρόεδρος Φ. Κούσουλας και ο Γ. Γραμματέας Λ. Μασσοστασής συναντήθηκαν με τον Κυβερνητικό Εκπρόσωπο της Κυπριακής Δημοκρατίας, κ. Νίκο Χριστοδουλίδη, στον οποίο μετέφεραν ότι υποστηρίζουν την εθνική πολιτική για την αντιμετώπιση της τουρκικής απειλής, και ότι είναι έτοιμοι να αντιμετωπίσουν με δράσεις τους τη συνεχιζόμενη προσβολή των ανθρωπίνων και πολιτικών δικαιωμάτων του Κυπριακού λαού. Ταυτόχρονα, επεσήμαναν ότι η τελευταία δυναμική αντίδραση της Κυπριακής πολιτικής ηγεσίας έγινε αποδεκτή με ικανοποίηση από όλον τον Ελληνισμό, γεγονός που επιβάλλει την καταδίκη της Τουρκίας με πολυεπίπεδες δράσεις στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Συνάντηση με τον Επίτροπο Προεδρίας, Ανθρωπιστικών Θεμάτων και Θεμάτων Αποδήμων της Κυπριακής Δημοκρατίας Στις 20 Νοεμβρίου 2014, ο Πρόεδρος της Ενώσεως Κυπρίων Ελλάδος Γ. Ερρ. Ιωάννου, ο Αντιπρόεδρος Φ. Κούσουλας και ο Γ. Γραμματέας Λεωνίδας Μασσοστασής, είχαν συνάντηση με τον Επίτροπο Προεδρίας, Ανθρωπιστικών Θεμάτων και Θεμάτων Αποδήμων της Κυπριακής Δημοκρατίας, κ. Φώτη Φωτίου, στον ο- ποίο και μετέφεραν ότι οι απόδημοι είναι στις επάλξεις του αγώνα ενάντια στην τουρκική κατοχή. Ζήτησαν δε την ενεργότερη παρέμβαση για δυναμικές δράσεις παγκοσμίως, που θα αναδεικνύουν τη βάναυση προσβολή των ανθρωπίνων και πολιτικών δικαιωμάτων του Κυπριακού λαού από την Τουρκία, και θα καταδικάζουν τη συνεχιζόμενη εθνοκάθαρση και καταστροφή της πολιτιστικής και θρησκευτικής μας κληρονομιάς. Ο κ. Φωτίου διαβεβαίωσε ότι στηρίζει τις προσπάθειες της Ενώσεως Κυπρίων Ελλάδος και επεσήμανε ότι ο ρόλος των αποδήμων είναι καθοριστικής σημασίας στον αγώνα της Κύπρου. Τόνισε δε ότι όλοι οι απόδημοι, ενωμένοι, θα πρέπει να συμβάλουν στις προσπάθειες της πολιτικής ηγεσίας για τη δίκαιη επίλυση του εθνικού μας θέματος και για την ανάκαμψη της οικονομίας. Εκδήλωση στο Πολεμικό Μουσείο H Ένωσις Κυπρίων Ελλάδος εκπροσωπήθηκε στην τελετή Απονομής των Κυπριακών Βραβείων EPOC GABBY AWARDS- Cyprus-Greek Best and Brightest of the year 2014 και της Απονομής των Βραβείων του 5ου Παγκοσμίου Λογοτεχνικού Διαγωνισμού, που διοργάνωσε ο EΠΟΚ και πραγματοποιήθηκε στις 22 Νοεμβρίου 2014 στο Πολεμικό Μουσείο Αθηνών. Ιατρική Ημερίδα για την Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία Στις 4 Δεκεμβρίου 2014, στην Αίθουσα του Συλλόγου Μεσοτοπιτών Λέσβου «Η Αναγέννηση» στη Δάφνη Αττικής, διεξήχθη, υπό την αιγίδα και της Ενώσεως Κυπρίων Ελλάδος, Ιατρική Ημερίδα με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας Ατόμων με Αναπηρία. Εισηγητές ήταν ο κ. Γεώργιος Πετρίκκος, Καθηγητής Παθολογίας - Λοιμώξεων στο Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών με θέμα «Λοιμώξεις σε άτομα με τετραπληγία, Πρόληψη και Θεραπεία», ο Δρ. Νίκος Ερρ. Ιωάννου, Καρδιολόγος Διδάκτωρ ΕΚΠΑ με θέμα «Προσέχω την καρδιά μου», και η κ. Κωνσταντία Παπαλλά - Μπινιώρη, ογκολόγος - θεραπεύτρια, Επιμελήτρια Α Ογκολογικού Νοσοκομείου «Άγιος Σάββας». Την ημερίδα χαιρέτισε ο Πρόεδρος της Ενώσεως Κυπρίων Ελλάδος. Εκδήλωση μνήμης για τους αγνοούμενους της τουρκικής εισβολής Η Ένωσις Κυπρίων Ελλάδος εκπροσωπήθηκε στην εκδήλωση μνήμης, που διοργάνωσε στις 10 Δεκεμβρίου 2014 στο Πολεμικό Μουσείο η Πανελλήνια Επιτροπή Γονέων και Συγγενών Αδήλωτων Αιχμαλώτων και Αγνοουμένων Κυπριακής Τραγωδίας, με α- φορμή τη συμπλήρωση 40 χρόνων από την αναζήτηση των Αγνοουμένων Αξιωματικών και Οπλιτών στην Κύπρο. ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΟ ΜΗΝΥΜΑ Η Ένωσις Κυπρίων Ελλάδος συνεχάρη τον Πρόεδρο του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. κ. Αλέξη Τσίπρα, με την ευκαιρία της νίκης τους στις Βουλευτικές Εκλογές της 25ης Ιανουαρίου 2015, αποστέλλοντας το παρακάτω μήνυμα: Προς: ΣΥ.ΡΙΖ.Α. Υπόψη: κ. Αλέξη Τσίπρα, Προέδρου Αθήνα, 26 Ιανουαρίου 2015 Η Ένωσις Κυπρίων Ελλάδος σας συγχαίρει για τη νίκη σας στις Εκλογές. Σας ευχόμαστε γόνιμη θητεία για το καλό της πατρίδας μας. Προσβλέπουμε στην από μέρους σας προβολή και υπεράσπιση των δικαίων και των αγώνων του Κυπριακού Ελληνισμού, για Ελευθερία και Δικαιοσύνη στην Κύπρο. Για το Διοικητικό Συμβούλιο της Ε.Κ.Ε. Ο Πρόεδρος Γιαννάκης Ερρ. Ιωάννου Ο Γενικός Γραμματέας Λεωνίδας Μασσοστασής

5 5 Π Ρ Ο Σ Κ Λ Η Σ Η ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΜΝΗΜΗΣ ΚΑΙ ΤΙΜΗΣ ΓΡΗΓΟΡΗ ΑΥΞΕΝΤΙΟΥ Γρηγόρης, Ες Αεί, Γ.Πολ. Γεωργίου Η Ένωσις Κυπρίων Ελλάδος τιμώντας τη θυσία και τη μνήμη του αγωνιστή της ΕΟΚΑ Γρηγόρη Αυξεντίου διαχρονικού συμβόλου ήθους, αρετής, αυτοθυσίας και ηρωισμού, διοργανώνει εκδήλωση κατά την 58η επέτειο της μάχης του Μαχαιρά στο οίκημα της Ενώσεως Κυπρίων Ελλάδος Κέκροπος 3, Πλάκα τη Δευτέρα, 2 Μαρτίου 2015, ώρα 7.30 μ.μ. και προσκαλεί τα μέλη της κυπριακής παροικίας και τους αδελφούς Ελλαδίτες να τιμήσουν την ιστορική επέτειο με την παρουσία τους. Συμμετέχουν: Στέφανος Κυριακίδης, ηθοποιός Γιώργος Θεοφάνους, συνθέτης Γιώργος Παγιάτης, μαέστρος Τραγούδι: Ιφιγένεια Ιωάννου

6 6 ENΩΣΙΣ ΚΥΠΡΙΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (ΕΚΕ) ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΥΠΕΡΟΧΗ ΓΕΝΙΑ ΤΟΥ 1955 Λάτρες πιστοί της κλασσικής Ελλάδας αρκαδικοί βλαστοί, βαθιά κρατούμε στα στήθια μας της αθηναίας λαμπάδας την άγια φλόγα και μ' ετούτη ζούμε. Δε σβήνουν τη φωτιά μας οι αιώνες γιατί θεά η Ελλάδα μας γεμίζει, του Κολωνού μας σκέπουν οι ελαιώνες κι ο Παρθενώνας άστρο μας φωτίζει. Έτσι χαλουχούνταν οι νέες γενιές, με το Παγκύπριο Γυμνάσιο στην πρωτοπορία να τραγουδά την ελληνικότητά μας με στίχους του Κύπρου Χρυσάνθη, γραμμένους το Από το Ελληνικό Γυμνάσιο Αρρένων Αμμοχώστου φτάνουν ώς τη Σαλαμίνα παιάνες και ιαχές: Έλληνες πάντα αγωνιστήκαν λίγοι εναντίον πολλών και με το αίμα τους γραφτήκαν τα έπη των Θερμοπυλών για να θυμίζουν στους αιώνες και στων παιδιών τους τα παιδιά πως στις Σαλαμίνες και σκλαβωμένες χώρες Έλληνες παντού έφεραν την Ελευθεριά. Χρυσές σελίδες απ την ιστορία θα ζωντανέψουμε για το λαό σ αυτή τη νέα μας σταυροφορία εμείς οι Έλληνες των Διγενών ηρωισμού θα στήσουμε μνημεία θα μας θαυμάζουν γενιές γενεών σ αυτή τη νέα μας σταυροφορία εμείς οι Έλληνες των Διγενών.

7 7 Πάνω στις πλάκες των μαρμάρων έχει ανεξίτηλα γραφτεί ότι στο πείσμα των βαρβάρων η Κύπρος είναι Ελληνική!... Αλλά και το Ελληνικό Γυμνάσιο Θηλέων Αμμοχώστου εμφυσά στα κοριτσόπουλα τον έρωτα για το υπέρτατο αγαθό, την ελευθερία, με εμπνευσμένους στίχους του ελλαδίτη γυμνασιάρχη Ιωάννη Αναγνωστόπουλου και μυσταγωγική μουσική του καθηγητή Γιάγκου Μιχαηλίδη: Απ τ άγιο δισκοπότηρο σχολειό μας κάθε μέρα μ αίμα μαρτύρων μας κερνάς, ηρώων τα κορμιά και θεϊκά ανασταίνεται μες στο δικό σου αέρα μια νέα γενιά με την παλιά τρανή παλληκαριά. Φως τα δεφτέρια τα παλιά στο νου και στην καρδιά μας που το σκοτάδι πολεμά να φέρει λευτεριά! Φως είν η δόξα κι η τιμή και φως είν η σοδιά μας κι η Παναγιά, στρατήγισσα κυρά, μας οδηγεί. Πώς ανατέλλουν στην καρδιά σαν άστρα τα όνειρά μας κι εμείς μαζί κι ας μοιάζουμε καράβια στα σκαριά. Σχολειό μου, ελεύθερη φωλιά που θρέφεις τα φτερά μας για τ ουρανού τη θεϊκή χαρά τη λευτεριά! Ναοί γνώσης αλλά και ήθους και αρετής τα σχολεία μας: της Κερύνειας, της Λεμεσού, της Πάφου, της Λάρνακας, της Λαπήθου, της Μόρφου, του Λευκονοίκου, του Ριζοκαρπάσου, της Γιαλούσας, του Τρικώμου, της Ευρύχου, ολόκληρης της Κύπρου, απ όπου βλαστάνουν τα Ακριτόπουλα, οι Άλκιμοι, οι ένοπλες ομάδες. Εστίες αντίστασης οι πόλεις και τα χωριά μας. Σε πεδία ύ- ψιστου ηρωισμού αναδεικνύονται οι κορφές και οι πλαγιές του Τροόδους και του Πενταδακτύλου από τους αντάρτες της ΕΟΚΑ: Που πήραν μιαν ανηφοριά που πήραν μονοπάτια να βρουν τα σκαλοπάτια που πάν στη Λευτεριά! Παλικάρια, που δεν κάμφθηκαν από βασανιστήρια, δονούν φυλακές και αγχόνες με δοξαστικούς ύμνους και χερουβικά. Γενναίοι, που δεν δελεάστηκαν από τα αργύρια των κατακτητών, διατρανώνουν πως: Ου περί χρημάτων τον αγώνα ποιούμεθα αλλά περί αρετής! Σταυραετοί, που έγιναν ολοκαύτωμα, συγκλονίζουν τις ψυχές βροντοφωνάζοντας την ιαχή των αιώνων: Μολών Λαβέ! Εξήντα χρόνια μετά, προκύπτει αναπόφευκτα το ερώτημα: Εμείς σήμερα ως γονείς, ως δάσκαλοι, ως πολίτες, ως ηγεσία, ως Κύπριοι, ως Έλληνες τι έχουμε να δώσουμε σαν παράδειγμα, σαν κληρονομιά, σαν παρακαταθήκη, σ αυτούς που ακολουθούν; Πανηγυρικοί λόγοι, τυπικά εθνικά μνημόσυνα και ενός λεπτού σιγή δεν αρκούν για να εκπληρώσουμε το χρέος μας απέναντι σ αυτούς στους οποίους χρωστούμε την Ελευθερία μας. Τι είδους σκυτάλη παραδίδουμε; Ποιες αξίες, ποιες αρχές, ποια ιδανικά; Ας απαντήσουμε ο καθένας στον εαυτό του χωρίς υπεκφυγές, χωρίς να δείχνουμε ο ένας τον άλλο, τώρα που συνεχίζουμε να καλούμαστε, 60 χρόνια μετά το έπος του 1955, στον υπέρ της Κύπρου, στον υπέρ του Ελληνισμού, στον υ- πέρ πάντων αγώνα!

8 8 ENΩΣΙΣ ΚΥΠΡΙΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (ΕΚΕ) ΤΟ ΕΠΟΣ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΟΤΖΙΑΜΑΝΗΣ Ποιητές, πεζογράφοι, μουσικοί, ζωγράφοι, γλύπτες, σύγχρονοι και μεταγενέστεροι του απελευθερωτικού αγώνα, ύμνησαν ο καθένας με τον τρόπο και την τέχνη του, την απαράμιλλου ηρωισμού εποχή Ανάμεσά τους, ο κορυφαίος γλύπτης Νικόλαος Κοτζιαμάνης. Ο Ν. Κοτζιαμάνης στο εργαστήρι του, μπροστά στο γύψινο πρόπλασμα του ήρωα Χαράλαμπου Μούσκου. Τον Απρίλη του 1955, όταν άρχιζε ο ένοπλος απελευθερωτικός αγώνας, ο Νικόλαος ήταν δεν ήταν 9 χρόνων. Αρκετά έτοιμος τόσο ψυχικά όσο και πνευματικά για να δεχτεί όλην εκείνη την ο- λόφωτη μέρα του έπους που είχεν αρχίσει να ανατέλλει στον ουρανό της μικρής πατρίδας. Έτοιμος και ώριμος για τη μέθεξη που θ άφηνε βαθιά και ανεξίτηλα τα σημάδια της στη ζωή, τη σκέψη και το έργο του. Εδώ θα θελα να κάνω μια παρένθεση και να δανειστώ από τον Λεόντιο Μαχαιρά τα παρακάτω: «Επειδήν τα πάντα διαβαίνουν και τα γινίσκουνται ξηγούνται, πολλά πεθυμούν όλοι να γροικίσουν τα εδιάβησαν και τας παλαιάς ιστορίας ότι μανθάνουσιν και βλέπουνται.» Ίσως δεν υπάρχει πιο εναργής και καίριος τρόπος να διατυπωθεί η ανάγκη της ιστορικής μνήμης. Μνήμης που να λειτουργεί ως μάθημα μέγιστο για τις γενιές που έρχονται. Τέτοιες λοιπόν «παλαιές ιστορίες» σε τούτο το μικρό και αλύτρωτο ακόμα κομμάτι του Ελληνισμού ακούγαμε όντας παιδιά. Όχι για δράκους και νεράιδες, μα ιστορίες για τους αγώνες και τους ήρωες της φυλής. Τους θεούς και τους ημίθεους της μυθολογίας και της ι- στορίας από την αυγή της μέχρι σήμερα. Χιλιάδες τα χρόνια. Σκλάβοι ακόμα, έπρεπε πρώτα να μάθουμε πώς να έχουμε ελεύθερη ψυχή και πνεύμα για να έχουμε το δικαίωμα να έχουμε την έπαρση που δίνει η συνείδηση της καταγωγής. Έτσι μορφώθηκε η συνείδηση τούτη, χωρίς παραινέσεις, χωρίς κούφια λόγια, χωρίς δογματικές εξάρσεις, μα μέσα από τέτοιες «παλαιές ιστορίες» όπως ήξεραν να τις αφηγούνται «οι παλιοί», γνωρίζοντας από ένστικτο τις μυστικές απαιτήσεις της παιδικής ψυχής. Όταν λοιπόν μέσα στον παιδικό κόσμο συνυπάρχουν τόσες μορφές-θρύλοι, τόση ιστορική καταγραφή γεγονότων, τόσο κλέος και μεγαλείο, τότε το «παραμύθι» παραμερίζει. Έτσι ο Νικόλαος, έτοιμος και ώριμος, όπως άλλωστε όλα τα παιδιά της γενιάς του, αφέθηκε σ αυτή τη νέα έξαρση της Ελληνικής ψυχής. Ήταν λοιπόν φυσικό όχι μόνο να είναι πηγή έμπνευσης αλλά, θα λεγα, η κύρια πηγή έμπνευσης για την καλλιτεχνική του δημιουργία. Ας πάρουμε όμως τα πράγ- Γρηγόρης Αυξεντίου Γρηγόρης Αυξεντίου Ευαγόρας Παλληκαρίδης Ευαγόρας Παλληκαρίδης

9 9 ματα από την αρχή με μια γενικότερη επισκόπηση του έργου του. Μνημειακή χαρακτηρίζεται η γλυπτική του Νικόλαου Κοτζιαμάνη και το παράδοξο με τον όρο τούτο είναι οι αντιθέσεις που περικλείει τόσο σε συνειρμικό όσο και σε σημειολογικό επίπεδο. Παραπέμπει, κυρίως, σε έργα πλασμένα ως μνημεία, δηλαδή σημεία αναφοράς, που διεγείρουν τη μνήμη και διαιωνίζουν την ανάμνηση της μορφής και του έργου του ατόμου ή των ατόμων και των έργων στα οποία είναι αφιερωμένα. Δηλώνει όμως ταυτόχρονα και διαστάσεις τέτοιες που ξεπερνούν το ανθρώπινο μέτρο. Από ένα μνημειακό έργο περιμένει κανείς, συνήθως, νατουραλιστικά χαρακτηριστικά και στοιχεία τέτοια που να παραπέμπουν χωρίς περιστροφές στην πηγή της έμπνευσης του καλλιτέχνη. Περιμένει, κοντολογίς, ένα έργο άμεσο, εύληπτο, κατανοητό, εύκολο. Έτσι πολύ εύκολα και αβασάνιστα γίνεται η παραπλάνηση και η παρερμηνεία, γιατί προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι ο καλλιτέχνης είναι αναγκασμένος να περιορίσει την έμπνευσή του, την ελευθερία της έκφρασής του και τις δημιουργικές του ανησυχίες και αναζητήσεις μέσα στα στενά, σχεδόν ασφυκτικά, όρια ενός στείρου ακαδημαϊσμού και να προβάλλει περισσότερο την τεχνική του παρά την τέχνη του. Αφήνοντας κατά μέρος τις άλλες συνυποδηλώσεις του όρου, μπορούμε με σιγουριά να επισημάνουμε ότι στην περίπτωση του Νικόλαου Κοτζιαμάνη ο χαρακτηρισμός της τέχνης του ως μνημειακής είναι το πιο λαμπρό της εύσημο. Βαθύς και έμπειρος γνώστης της μορφής, με μακρά και λαμπρή σπουδή και πορεία στο σχέδιο, έχει κατ αρχήν κατακτήσει όλες εκείνες τις μορφοπλαστικές ικανότητες του άξιου τεχνίτη. Η φόρμα δεν έ- χει μυστικά γι αυτόν. Μπορεί έτσι ο καλλιτέχνης, δίχως αναστολές, να διευρύνει το πεδίο των αναζητήσεων του μέσα στην οπτική πραγματικότητα. Έχοντας κατακτήσει την ακρίβεια της περιγραφής της μορφής, της φυσιογνωμίας και του σώματος, είναι ελεύθερος να ερευνά και να βρίσκει την τελειότητα της έκφρασης. Τα έργα του ξεκινούν πάντα από το εξαντλητικό σχέδιο και μορφώνονται μέσα στη φλόγα της δημιουργίας και τις επιταγές της αισθητικής και της τέχνης όπως αυτές έχουν βιωθεί και κωδικοποιηθεί από τον καλλιτέχνη. Τα βιώματα του Νικόλαου Κοτζιαμάνη, βιώματα μιας ζωής, μιας εποχής και ενός τόπου όπως η ιδιαίτερή του πατρίδα, έχουν περάσει από το μεγάλο χωνευτήρι της τέχνης, έχουν περάσει μέσα από όλες εκείνες τις βασανιστικές, συνειδητές και ασυνείδητες, επεξεργασίες της μνήμης και υλοποιούνται στην τέχνη του. Η γλυπτική του είναι έργο βιωμένης τέχνης. Οι μορφές του, πλασμένες στο μέταλλο, έχουν την υπόσταση του αιώνιου και του αναλλοίωτου όπως οι πανανθρώπινες αξίες που αντιπροσωπεύουν. Χωρίς περιττά στολίδια και χωρίς σκοτεινές περιοχές, με μιαν αφαίρεση επιλεκτική που τονίζει και αναδεικνύει την πλαστικότητά τους, με μια λιτότητα δωρική εκεί που πρέπει και με περίτεχνους υπερτονισμούς, αυτές οι μορφές εικονίζουν και προβάλλουν την ψυχή τους. Η τέχνη του Νικόλαου Κοτζιαμάνη δεν είναι κρυπτική ούτε δέσμια του κάθε λογής μοντερνιστικού πειραματισμού. Δεν μας καλεί να λύσουμε αινίγματα και γρίφους που συχνά ταλαιπωρούν την σύγχρονη τέχνη. Είναι καθαρή και έχει το μεγάλο χάρισμα να υποβάλλει και ταυτόχρονα να ελευθερώνει τον στοχασμό, τη φαντασία και το συναίσθημα. Πίσω από τον απατηλό νατουραλισμό τους οι μορφές του κινούνται μέσα στον χρόνο και τον χώρο και ξεπερνούν το σταθερό και το στατικό. Εισχωρούν στα μυστικά τοπία της ψυχής και του πνεύματος και διαλέγονται με τον θεατή. Οι διαστάσεις τους δεν συνθλίβουν και δεν αδρανοποιούν την αισθητική βούληση. Δεν ε- πιβάλλονται εκβιαστικά με τον όγκο τους. Είναι διαστάσεις που συνεχίζουν το ανθρώπινο μέτρο του καθενός μας επεκτείνοντάς το στα όρια του μεταφυσικού, όχι του υ- περφυσικού. Το υπερφυσικό είναι πέραν από τον άνθρωπο. Το μεταφυσικό ξεκινά από τον άνθρωπο. Οι διαστάσεις λοιπόν Το άγαλμα της Ελευθερίας αυτές, οι μνημειακές, είναι πέρα για πέρα ανθρώπινες. Οι γραμμές τους ικανοποιούν τις μυστικές απαιτήσεις της όρασης αλλά και τις ασυνείδητες εκείνες της ψυχής, που βρίσκεται σε μιαν αέναη πάλη με το φθαρτό και πεπερασμένο υλικό σώμα. Η γλυπτική του Νικόλαου Κοτζιαμάνη δεν σκλαβώνει ούτε αιχμαλωτίζει τις μορφές στο μέταλλο. Τις ελευθερώνει. Έτσι όπως η ματιά τους βυθίζεται στο μέλλον, το βλέμμα τους έχει όλην εκείνη τη συνείδηση των περασμένων και τη σοφία του χρόνου. Με τη στάση τους υ- λοποιούν την αιωνιότητα και παραμερίζουν τη λήθη. Μνημεία και μνημειακές δημιουργίες έχουμε για τους άξιους, έτσι με τους άξιους και με αφετηρία τον Αγώνα ξεκίνησε την περιπέτειά του στον χώρο της τέχνης ο Νικόλαος Κοτζιαμάνης. Σημείο αναφοράς ο ανδριάντας του Γρηγόρη Αυξεντίου στη μονή Μαχαιρά, έργο που είχε βάλει σκοπό της ζωής του να το φιλοτεχνήση ως ελάχιστο δείγμα τιμής, θαυμασμού κι ευγνωμοσύνης στον ηρωισμό και τη θυσία του. Και είναι τελικά ο ανδριάντας αυτός σημείο αναφοράς και αποδεικτικό της πηγής που εξακολουθεί να παρέχει αφειδώλευτα την έμπνευση για έργα που συνεχίζουν τον ιστορικό συμβολισμό του ανδριάντα του Γρηγόρη και διαιωνίζουν την ιστορική μνήμη και την εθνική έξαρση και προεκτείνουν στο διηνεκές τις αρχές που κράτησαν την Ελλάδα και του Έλληνες ακόμα όρθιους και μαχητικούς. Σύμβολο όλων των μαχητών του αγώνα του και σύμβολο των νέων που δέχτηκαν τη μετάληψη από το δισκοπότηρο του ενός που ήταν σύνολο και πλήθος. Σήμερα που η σημαία του πατριωτισμού και της ελληνοπρέπειας έ- χει ξεθωριάσει και ανεμίζει σε ευκαιριακούς ιστούς, που έχει γίνει το κάλυμμα της κάθε είδους υποχώρησης για το, δήθεν, γενικό καλό, σήμερα που ύπουλα καραδοκεί και υφέρπει μια άγονη κι επικίνδυνη α- ποστασιοποίση, είναι ανάγκη να φέρνουμε το παρελθόν στη θέση του μέλλοντος. Αυτοί που έκαναν τη λογική άθυρμα στα χέρια της παράφορης αγάπης για την πατρίδα είναι αυτοί που δεν αφήνουν τις πηγές να στερέψουν. Είναι αυτοί που στον χρόνο διασφαλίζουν ότι όσο υπάρχουν Έλληνες υπάρχει Ελλάδα και όσο υπάρχει Ελλάδα υπάρχει ελπίδα. Κώστας Κοτζιαμάνης φιλόλογος-λογοτέχνης

10 10 ENΩΣΙΣ ΚΥΠΡΙΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (ΕΚΕ) ΟΙ ΠΑΝΑΡΧΑΙΕΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΕΣ ΡΙΖΕΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ (Γ ): ΜΟΡΦΟΥ ΖΩΤΕΙΑ ΑΣΙΝΗ ΑΙΠΕΙΑ Οἱ οἰκιστικοὶ μύθοι (ὅπως ἔχουμε δεῖ στὰ δύο προηγούμενα τεύχη) ἀνάγουν τὴν ἵδρυση τῶν κύριων βασιλείων τῆς Κύπρου στοὺς ἀμέσως μετὰ τὸν Τρωικὸ πόλεμο χρόνους ἀπὸ Ὁμηρικοὺς ἥρωες. Τοὺς ἔχουν ἀπαθανατίσει πέρα ἀπὸ τὴν ὁλοζώντανη προφορικὴ παράδοση καὶ τὶς ἐκπληκτικὲς ἐπιβιώσεις τῶν σχετικῶν τοπωνυμίων ἀνὰ τοὺς αἰῶνες ἀρχαῖες πηγὲς πάμπολλες, ἀπὸ τὸν Πίνδαρο, τὸν Αισχύλο καὶ τὸν Εὐριπίδη ὣς τὸν Ἰσοκράτη καὶ τὸν Ἀριστοτελικὸ Πέπλο, τὸν Λυκόφρονα, τὸν Στράβωνα, τὸν Πλούταρχο καὶ τὸν Παυσανία, κι ἄλλους πολλούς. Ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον ἐμφανίζει ἡ ἐκτενὴς ἀναφορὰ στοὺς κύριους οἰκιστὲς τῆς Κύπρου ἀπὸ τὸν Ἀλεξανδρινὸ Λυκόφρονα (τοῦ 3ου αἰ. π.χ.) στὸ παράξενο καὶ δυσνόητο ποίημά του Ἀλεξάνδρα. Πέραν τῶν ἄλλων, τὸ Σάτραχον βλώξαντες Ὑλάτου τε γῆν Μορφὼ παροικήσουσι (στίχοι ), σὲ συνδυασμὸ μὲ τὸ γαῖαν ἵξονται θεᾶς Γόλγων ἀνάσσης (588-89), δηλαδὴ τῆς Κύπριδος Ἀφροδίτης, φαίνεται νὰ δηλώνει ἐγκαθίδρυση νέας λατρείας τῆς Ἀφροδίτης, ὡς Μορφοῦς, καὶ ἐγκατοίκηση στὸν ἴδιο τόπο, στὴν περιοχὴ τῆς σημερινῆς Μόρφου (εἰς τοῦ Μόρφου κατὰ τὸν Λεόντιο Μαχαιρᾶ καὶ τὸν Γεώργιο Βουστρώνιο, a Morpho κατὰ τὸν Florio Bustron), καὶ δὴ σὲ κοντινὴ ἀπόσταση ἀπὸ τὰ βορειοανατολικά της σύνορα, στὴν εὔφορη πεδιάδα ποὺ ποτίζει ὁ Σερράχης (λίγο πρὶν τὸ «ἔβγα» τοῦ Ὀβγοῦ σ αὐτόν). Ἐκεῖ, κοντὰ στὴ νεκρόπολη τῆς Ὕστερης Ἐποχῆς τοῦ Χαλκοῦ (στὴν Τούμπα τοῦ Σκούρου), ἔχουν ἀνασκαφῆ σημαντικὸς οἰκισμὸς τῆς Πρώιμης Γεωμετρικῆς Περιόδου (στὴν τοποθεσία Ἀμπέλια) καὶ γειτονικὸ Ἱερὸ τῆς Ἀφροδίτης (μὲ μαρμάρινο ἄγαλμα τῆς θεᾶς, ἀκρωτηριασμένο), ποὺ φαίνεται νὰ ἀνήκουν σὲ πόλη ἡ ὁποία, κατὰ τὸν Δῆμο Χρήστου, δὲν ἀποκλείεται νὰ κτίστηκε ἀπὸ Λάκωνες ἀποίκους στὶς ἀρχὲς τοῦ 11ου αἰώνα π.χ. καὶ νὰ ὀνομάστηκε Μορφὼ πρὸς τιμὴν τῆς προστάτιδας θεᾶς της. Ἀνάμεσα στὰ πλούσια εὑρήματα ποὺ βρέθηκαν στὴν περιοχὴ Ἀμπέλια, λίαν ἀξιόλογο εἶναι τὸ χαραγμένο σὲ κυπριακὸ συλλαβάριο τῆς Ἀρκαδοκυπριακῆς διαλέκτου στὸ πάνω μέρος ὀρθογώνιας στήλης ἀπὸ ἀσβεστόλιθο ἐπιτύμβιο ἐπίγραμμα τοῦ τέλους τοῦ 5ου ἢ τῶν ἀρχῶν τοῦ 4ου αἰ. π.χ. (ἀγνοούμενο ἀπὸ τὸ 1974, γιὰ τὸν Χαετᾶ (τὸν Χαιτᾶ, τὸν Τριχᾶ, μὲ τὴν πλούσια χαίτη), τὸν γιὸ τοῦ Ποθεινίου, ὁ ὁποῖος, ἀφοῦ κατάφερε νὰ βρεῖ τὴ γυναίκα τῶν ὀνείρων του ἄγαμος κατέβηκε στὸν Ἅδη). Ἀξιομνημόνευτο εἶναι ἐπίσης τὸ ὀκτάστιχο ἐπιτύμβιο ἐπίγραμμα τοῦ 3ου αἰ. μ.χ. γιὰ τὸν Ἀρτεμίδωρο, ποὺ κήδευσε εὐλαβικὰ δύο ἀγαπημένα του πρόσωπα καὶ ἐλπίζει ξακουστὸς νὰ ἀποτεθῆ στὴν ἴδια κατοικία τὸ ἐπίγραμμα εἶναι χαραγμένο πάνω σὲ μαρμάρινη σαρκοφάγο ποὺ βρέθηκε τὸ 1910 (ἢ 1911) ἐντοιχισμένη στὸν βόρειο τοῖχο κάτω ἀπὸ τὸ ἐπίπεδο τοῦ πατώματος τοῦ Ναοῦ τοῦ Ἁγίου Μάμαντος τῆς Μόρφου, καὶ εἶναι γνωστὴ ὡς ἡ σαρκοφάγος τοῦ Ἁγίου. Τὸ Σάτραχον βλώξαντες (καὶ Σέτραχον στὴ χειρόγραφη παράδοση) τοῦ Λυκόφρονα παραπέμπει ἀσφαλῶς στὸν σημερινὸ ποταμὸ τῆς Μόρφου Σερράχη, παρὰ τὴ σύγχυση ποὺ φαίνεται νὰ ἐπιφέρει ἡ συγκριτικὴ μελέτη τῶν ἀρχαίων καὶ τῶν μεταγενέστερων πηγῶν, καὶ ἡ θολὴ καὶ συγκεχυμένη εἰκόνα γιὰ τὸν Σάτραχο ἢ Σέτραχο καὶ τοὺς ἄλλους ποταμοὺς τῆς περιοχῆς Μόρφου Πεντάγυιας Σόλων στοὺς παλαιότερους καὶ νεώτερους χάρτες τῆς Κύπρου. Τὸ ὄνομα τοῦ Σερράχη τῆς Μόρφου ἀπαιτεῖ ἀναμφισβήτητα ἀναγωγὴ στὰ Σάτραχος Σέτραχος Σέραχος τῶν ἀρχαίων χρόνων. Σὲ ἔσχατη ἀνάλυση, κι ἂν ἀκόμα θεωρηθῆ ὅτι τὸ Σάτραχον βλώξαντες τοῦ Λυκόφρονος ἀναφέρεται σὲ προσόρμηση Ἀχαιῶν στὴν περιοχὴ μεταξὺ Σόλων καὶ Πεντάγυιας, καὶ πάλι τὸ Μορφὼ παροικήσουσι μόνο στὴ σημερινὴ Μόρφου μπορεῖ νὰ ὁδηγήσει, ὑποθέτοντας, σὲ τέτοια ἔσχατη περίπτωση, ὅτι μέρος τῶν Ἀχαιῶν οἰκιστῶν ποὺ προσορμίστηκαν ἐκεῖ κατευθύνθηκε πρὸς ἀνατολάς, καὶ κάποιοι ἀπὸ αὐτοὺς ἐγκαταστάθηκαν στὴ γειτονικὴ εὔφορη πεδιάδα τῆς σημερινῆς Μόρφου. Ἡ ὀνομασία τῆς Μόρφου μόνο σὲ συνδυασμὸ μὲ τὸ ὄνομα τῆς Μορφοῦς Ἀφροδίτης μπορεῖ νὰ ἑρμηνευθῆ ἐπαρκῶς, ἑρμηνεύοντας συνάμα ὅλα τὰ σχετικὰ δεδομένα: (α.) ἄμεσα, κατ ἀναβιβασμὸ τοῦ τόνου, ὡς οὐσιαστικὸ παραγόμενο ἀπὸ ἐπίθετο (μὲ τὴν προσωνυμία Μορφὼ θεωρούμενη ὡς ἐπίθετο τῆς Ἀφροδί-

11 11 της), στὴ γενικὴ πιθανῶς σὲ πρῶτο στάδιο καὶ ἀκολούθως στὴν ὀνομαστικὴ σὲ -ου, κατὰ σύνηθες στὴν Κύπρο φαινόμενο (μὲ πρόσθετη ἐναλλαγὴ τοῦ γένους): ἡ Μορφώ, τῆς Μορφοῦς > τῆς Μόρφους καὶ τῆς Μόρφου > ἡ / τοῦ Μόρφου (καὶ Θεομόρφου), μολονότι δὲν μπορεῖ νὰ ἀποκλειστῆ καὶ ἡ πιθανότητα ἐξ ἀρχῆς σχηματισμοῦ στὴν ὀνομαστική, δεδομένης καὶ τῆς συνήθους ἐναλλαγῆς ο καὶ ω / ου: ἡ Μορφώ (ὡς τοπωνύμιο, ὡς ἔχει ἢ / καὶ μὲ ἀναβιβασμὸ τοῦ τόνου) (β.) ἔμμεσα, μὲ ἐνδιάμεσο στάδιο τὴ χριστιανικὴ ὀνομασία Θεομόρφου (ὡς τοπωνυμίου), ποὺ ἀπαντᾶ σὲ βυζαντινὲς καὶ μεταγενέστερες ἑλληνικὲς καὶ ξένες γραμματειακὲς πηγές (ποτὲ σὲ παλαιοὺς καὶ νεώτερους χάρτες), ἀπὸ τὰ τέλη τοῦ 10ου αἰ. μ.χ., μὲ πρῶτες καὶ ἐκ τούτου πιὸ σημαντικὲς τὸν κώδικα Paris. Bibl. Nat. 497 (ποὺ ἐγράφη τὸ ἔτος 966), μὲ τὴ φράση πλησίον Θεομόρφου, καὶ τὸν κώδικα Ἰβήρων Γεωργ. 9 (τοῦ ἔτους 977), μὲ τὴ φράση εἰς τὴν Κύπρον, εἰς τόπον καλούμενον Θεομόρφου. Πῶς, ὅμως, καὶ πότε (πόσο πρὶν ἀπὸ τὸ 966 μ.χ.) προῆλθε ἡ χρήση τοῦ ἐπιθέτου θεόμορφος στὴ γενικὴ Θεομόρφου καὶ Θεμόρφου, ἀργότερα ὡς ὀνόματος τόπου καὶ ποιά εἶναι ἡ σχέση του μὲ τὸν τύπο Μόρφου, δὲν ἐμφαίνεται στὶς σωζόμενες πηγές. Λίαν ἀξιοσημείωτοι εἶναι οἱ τύποι γενικῆς Μόρφους (στὸ Χρονικόν τοῦ Μαχαιρᾶ, κ.ἀ.), οἱ ὁποῖοι οὐδόλως ἀποκλείεται νὰ μὴ δηλώνουν μεταγενέστερο στάδιο ἐξέλιξης (ὅπως π.χ. στὴν περίπτωση τῆς Τύμπου: τοῦ Τύμβου > τῆς Τύμβου > τῆς Τύμβους > ἡ Τύμβου / Τύμπου), ἀλλὰ προγενέστερο, καθὼς ἡ Μορφώ, ὡς τριτόκλιτο, ἔχει γενικὴ τῆς Μορφοῦς, ποὺ εὔκολα μὲ ἁπλὸν ἀναβιβασμὸ τοῦ τόνου, κατὰ τὸν γνωστὸ κανόνα θὰ μποροῦσε νὰ ἐξελιχθῆ ἐνωρὶς σὲ γενικὴ τοπωνυμίου τῆς Μόρφους, ἐν συνεχείᾳ δὲ τῆς Μόρφου καὶ ἡ Μόρφου, μολονότι δὲν μπορεῖ νὰ ἀποκλειστῆ καὶ ἡ πιθανότητα ἐξ ἀρχῆς σχηματισμοῦ ὀνομαστικῆς ἡ Μόρφου ἀπὸ τὸ Μορφώ. Πρὸς αὐτὴ τὴν κατεύθυνση φαίνεται νὰ ὁδηγεῖ καὶ ἡ σχετικὴ εἰκόνα στοὺς ξενόγλωσσους χάρτες τῆς Κύπρου ἀπὸ τὸν 16ον αἰ. καὶ μετά, μὲ συχνότατη τὴν ἐμφάνιση τύπων σὲ -ο στοὺς παλαιότερους (Morfo καὶ Morpho, ἐκ παραφθορᾶς δὲ καὶ Morso καὶ Miorpho) καὶ μὲ προϊοῦσα ἐμφάνιση τύπων σὲ -u (Morfu, Morphu, καὶ ἀπὸ τὸν 19ον αἰ. Morphou). Σὲ κάθε περίπτωση, ἡ χριστιανικὴ ὀνομασία Θεομόρφου δὲν μπορεῖ νὰ ἑρμηνεύσει ἀφ ἑαυτῆς ὅλα τὰ σχετικὰ δεδομένα, ἀλλὰ μόνο ὡς ἐνδιάμεσο καὶ ὄχι ἀποκλειστικὸ στάδιο μπορεῖ νὰ θεωρηθῆ καὶ ἡ ὑπόθεση, ὅμως, ἄμεσης ἀναγωγῆς τῆς σημερινῆς ὀνομασίας στὸ ὄνομα τῆς Μορφοῦς προφανῶς δὲν διαγράφει τὴν ἱστορία τοῦ χωρίου / κώμης / πόλεως ὡς Θεομόρφου (καὶ τὴν ὅλη χριστιανικὴ ἱστορία τῆς περιοχῆς, ἐν γένει). Τὰ συμπεράσματα αὐτὰ ἐνισχύονται σημαντικὰ ἀπὸ τὴν ἐντυπωσιακὴ παρουσία καὶ ἄλλων πανάρχαιων γειτονικῶν Κυπριακῶν τοπωνυμίων ποὺ ἐμφανίζουν στενότατη συγγένεια μὲ ἀντίστοιχα τοπωνύμια τῆς Ἀργολίδος, τῆς Ἀρκαδίας, τῆς Λακωνίας καὶ τῆς Μεσσηνίας, μὲ πιὸ χαρακτηριστικὰ τὰ Ἀσίνου, Αἴπεια / Σόλοι, Ζώτεια. (1.) Τῆς τελευταίας τὸ ἐπίσημο γιὰ πολλὲς δεκαετίες λόγιο ὄνομα Ζώδια (ἡ Ἄνω καὶ ἡ Κάτω Ζώδια), ἀνάγεται συχνὰ στὰ «ζώδκια» (τὰ ζώδια), δηλαδὴ τὰ ξωτικά, τὰ ὁποῖα κατὰ τὶς λαϊκὲς δοξασίες ὑπῆρχαν στὴν περιοχή, μὲ χαρακτηριστικὴ τὴν τοπικὴ παράδοση γιὰ ἕνα φοβερὸ «ζώθκιον» ποὺ κατοικοῦσε σὲ κοντινὸ σπήλαιο καὶ ἦταν ἀληθινὴ μάστιγα, οἱ δὲ κάτοικοι μέθυσαν μιὰ μέρα τὸν δράκο καὶ ὅταν ἀποκοιμήθηκε τὸν περιέλουσαν μὲ πετρέλαιο καὶ τὸν ἔκαψαν (παράδοση ἡ ὁποία προφανῶς παραπέμπει στὸν πανάρχαιο μύθο τοῦ Πολύφημου). Ὁ Florio Bustron δίνει τὸν τύπο Zodies, καὶ ὁ Ἀρχιμανδρίτης Κυπριανὸς κάνει λόγο γιὰ δύο Ζώδιες. Στοὺς παλαιοὺς ξενόγλωσσους χάρτες ἐμφανίζονται κυρίως οἱ τύποι C. Zona, Zotia καὶ Zothia, ἀργότερα καὶ Zodies (σπανίως Zoties) καὶ Zodia (ἐκ παραφθορᾶς καὶ Zoditi). Ὁ δὲ Λεόντιος Μαχαιρᾶς, στὴ μοναδικὴ σχετικὴ ἀναφορά του, δίνει τὸν τύπο Ζωτία (πρὸς τὴν Ζωτίαν ὁ ἅγιος Εἰρηνικός). Ἡ πιθανὴ πορεία: Ζωτία καὶ Ζώτεια > Ζώτκια καὶ Ζώδκια ἢ Ζώθκ(ε)ια (Πάνω καὶ Κάτω Ζ. / οἱ Ζώτκ- καὶ Ζώδκ- ἢ Ζώθκ(ε)ιες. Ἐπισήμως τώρα (GaCy, σσ καὶ 1575): Κάτω Ζώτεια καὶ Πάνω Ζώτεια. Ζοιτία καὶ Ζοίτεια, καὶ Ζοίτ(ε)ιον (μὲ το οι ἀποδιδόμενο παλιὰ ὡς όϊ / ώϊ, ἄρα καὶ: Ζωτία, Ζώτεια, Ζώτ(ε)ιον) εἶναι πολίχνη (χωρίον ἢ πόλις) τῆς Ἀρκαδίας, ποὺ οικίστηκε κατὰ τὴν παράδοση από τὸν Ζοιτέα (: Ζωτέα) τὸν γιὸ τοῦ Τρικόλωνου. Κατὰ τὸν Παυσανία (στὰ Ἀρκαδικά του): (...) Ζοιτίαν (...) Ζοιτέα οἰκίσαι τὸν Τρικολώνου λέγουσι Παρωρεὺς δὲ ὁ νεώτερος Τρικολώνου τῶν παίδων Παρωρίαν καὶ οὗτος ἔκτισεν, ἀπέχουσαν Ζοιτίας σταδίους

12 12 ENΩΣΙΣ ΚΥΠΡΙΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (ΕΚΕ) δέκα. ἔρημοι δὲ ἐς ἐμὲ ἀμφότεραι ( ). Κατὰ δὲ τὸν Στέφανο Βυζάντιο: Ζοίτειον, πόλις Ἀρκαδίας (...). λέγεται καὶ Ζοίτεια, ἀπὸ Ζοιτέως. τὸ ἐθνικὸν παρὰ τὸ Ζοίτειον Ζοιτιεύς, παρὰ δὲ τὴν Ζοίτειαν Ζοιτεύς. Ζωτεάτας (οι > ω), κατὰ τὸν Ἡσύχιο, εἶναι ὁ Ἀπόλλων ἐν Ἄργει, ἀπὸ τόπου. Καὶ σὲ συλλαβικὴ ἐπιγραφὴ ἀπὸ τὴν περιοχή τῶν Γόλγων διαβάζουμε, σὲ μεταγραφὴ ἀλφαβητική: Γάμαλκος (?) Ζωτέ(α) ἀνέθηκε Ἀπόλ(λ)ωνι, μὲ τὸ Ζωτέα [α ] γενικὴ κυρίου ονόματος Ζωτέας (πβ. Ζοιτεύς) ἢ [β ] δοτικὴ προσωνυμίας τοῦ Ἀπόλλωνος (Ζωτέας, πβ. τὸ Ζωτεάτας), μὲ ἰσχυρὴ στὴ β περίπτωση καὶ ὄχι ἀμελητέα στὴν α τὴ σύνδεση ὀνόματος Ζωτέας μὲ τὸν Ἀπόλλωνα. Καὶ μὲ τὴν Ζωτίαν τοῦ Λεοντίου Μαχαιρᾶ; Καὶ μὲ τὴν ἀρχαία Ζοιτίαν; Ὁ συνδυασμὸς ὅλων τῶν ἀνωτέρω φαίνεται ἀναπόφευκτος. Καὶ ἡ ἵδρυση τῆς κυπριακῆς Ζωτ(ε)ίας ἀπὸ Πελοποννήσιους οἰκιστὲς προβάλλει ὡς λίαν εὔλογο συμπέρασμα, ἐνισχυόμενο ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι ὁ χείμαρρος ποὺ διασχίζει τὸ κυπριακὸ χωριό φέρει τὸ πανάρχαιο ὄνομα Κομήτης (ὄνομα μυθικῶν Πελοποννήσιων ἡρώων), ὅπως πανάρχαια εἶναι καὶ τὰ ὀνόματα τῶν ρυακιῶν Ναός (ὄνομα ἐπίσης μυθικοῦ ἥρωα συνδεόμενου μὲ τὴν Ἀρκαδία, καὶ συνάμα κατάλληλο ὡς συνδεόμενο μὲ τὰ νάω: ῥέω, νᾶμα, Ναϊὰς λίμνη κ.τ.τ. γιὰ νὰ δηλώσει τὸ ὑγρὸ στοιχεῖο), καὶ Γερανός (τοπωνύμιο γιὰ τὸ ὁποῖο μποροῦν νὰ ἀναζητηθοῦν διάφορες ἑρμηνεῖες, ἀλλὰ ἡ σύνδεση μὲ τὸν Γεράνιον ποταμὸν τῆς περιοχῆς Πύλου καὶ τὸ γέρανος = ὄμβρος, δηλαδὴ βροχή, φαίνεται ἰδιαίτερα ἑλκυστική). Ἀξίζει να σταθῆ κανεὶς σὲ ὁρισμένες σημαντικές λεπτομέρειες: (α.) Ὁ Τζέτζης, στὰ σχόλιά του στοὺς στίχους 592 (ἀμέσως μετὰ τὴν ἀναφορὰ στοὺς μυθικοὺς οἰκιστὲς τῆς Κύπρου), 610 καὶ 1093 τῆς Ἀλεξάνδρας, συνδέει τὴν Αἰγιάλειαν τὴν γαμετὴν τοῦ Διομήδη Κομήτῃ τῷ υἱῷ Σθενέλου καὶ μὲ τὸ Ἄργος (ὅπου ἐπιστρέφει μετὰ τὴν ἐκπόρθηση τῆς Τροίας ὁ Διομήδης, ἔχοντας ἡγηθῆ ἐκστρατευτικοῦ σώματος ἀπὸ τὸ Ἄργος καὶ τὴν Τίρυνθα, τὴν Ἑρμιόνην καὶ τὴν Ἀσίνην καὶ ἄλλες πόλεις. Καὶ σὲ συλλαβικὴ ἐπιγραφὴ τῶν Γόλγων διαβάζεται ἀρὰ ἁ Νάω (δηλαδὴ ἡ εὐχὴ ἢ τὸ τάμα τοῦ Νάου). Ὁ Masson ὑποθέτει ὅτι μπορεῖ νὰ ἀπαντᾶ ἐδῶ ἕνα ἐπίθετο τοῦ Διός (Νάϊος ἢ Νᾶος) ἀλλ ἔχουμε ἔντονη τὴν αἴσθηση ὅτι, ὅπως φαίνεται νὰ ἰσχύει καὶ γιὰ τὸ Ζωτέας, πιὸ εὔλογη εἶναι ἡ σύνδεση τοῦ ἐπιθέτου μὲ τὸν Ἀπόλλωνα τῆς Ζωτ(ε)ίας. Σὲ κάθε περίπτωση, ἡ συνήθης ἀναγωγὴ τοῦ Ναός (γιὰ ὑδάτινα ρεύματα) στὸ Ἀγωγός (: ὁ Ἀγωγός, τὸν Ἀγωγόν > τὸ(ν) Ναγωγόν > τὸ(ν) Ναγόν > τὸ(ν) Ναόν > ὁ Ναός) δὲν φαίνεται ἱκανοποιητικὴ ἐδῶ, λόγω καὶ τῶν ἄλλων πανάρχαιων γειτονικῶν τοπωνυμίων. (β.) Ὁ Γερανός τῆς Ζώτειας φαίνεται νὰ παραπέμπει στὸν Γεράνιον ποταμὸν τῆς περιοχῆς Πύλου, καθώς γέρανος εἶναι καὶ ὁ ὄμβρος κατὰ τὸν ἀρχαῖο λεξικογράφο. Ὁ Γεράνιος ποταμὸς μνημονεύεται ἀπὸ τὸν Στράβωνα (8.3.7, Γέρηνον τόπον καὶ Γέροντα ποταμὸν καὶ ἄλλον Γεράνιον, ὰπὸ ὅπου τὸ Γερήνιος Νέστωρ), καὶ ἀπὸ τὸν Εὐστάθιο. Σὲ κάθε περίπτωση, ἡ σχέση τοῦ Γερανοῦ τῆς Ζωτ(ε)ίας μὲ τὸν Γεράνιον ποταμὸν τῆς λακωνικῆς, παλιά μεσσηνιακῆς Πύλου φαίνεται ἀναμφισβήτητη. (γ.) Ἰδιαίτερα ἐνδιαφέρον εἶναι τὸ σχόλιο τοῦ Ν. Δ. Παπαχατζῆ γιὰ τὸ ἀρκαδικὴ πολίχνη τοῦ Παυσανία: «Ἡ Ζοιτία ἢ τὸ Ζοίτειον πιστεύεται ἀπὸ τὸν καιρὸ τῆς γαλλικῆς ἀποστολῆς πὼς βρίσκονταν στὰ ἀνατολικά τῆς μικρῆς πεδιάδας τοῦ χωριοῦ Ζώνη, ποὺ τὸ παλαιότερο ὄνομά του Ζουνάτι [< Ζωνάτι] θυμίζει τὴν ἀρχαία τοπωνυμία. Πήλινοι ἀρχαῖοι λύχνοι καὶ ὄστρακα ὑπάρχουν κοντὰ σὲ μιὰ ἐκκλησία τῆς Παναγίας, ὅπου ὑποτίθεται πὼς βρίσκονταν ὁ ἀναφερόμενος ὰπὸ τὸν Παυσανία ναὸς Δήμητρας καὶ Ἄρτεμης ( ).» Καὶ ὁ ναός, ὅμως, τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαὴλ στὴν Ἄνω Ζώτεια (μοναστήρι παλαιότερα), μὲ τὸ «τζιόνι» (τὸ τμῆμα δηλαδὴ ἀρχαίου κίονα) στὸ προαύλιό του, εἶναι κτισμένος μὲ ὑλικὰ καὶ ἴσως στὴ θέση ἀρχαίου ναοῦ (πιθανῶς τοῦ Ζωτεάτα Ἀπόλλωνος) καὶ σὲ ὁρισμένους παλαιοὺς χάρτες δίνεται τὸ ὄνομα Zona (δηλαδὴ Ζώνη), ὅπως καὶ οἱ τύποι Ζotia καὶ ἐκ παραφθορᾶς Zoditi, τύπος ποὺ ἠχητικὰ θυμίζει τὸ Ζωνάτι. (2.) Ἡ Ἀσίνη (ἀπὸ τὸ ἀσινής, ἐδῶ πιθανῶς μὲ τὴ σημασία: ἡ πόλη ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ τὴ βλάψει κανείς, ἡ καλὰ προστατευόμενη, κ.τ.τ.), μνημονεύεται ἀπὸ τὸν Ὅμηρο μεταξὺ τῶν πόλεων τῆς Ἀργολίδος ποὺ ἀκολουθοῦν τὸν Διομήδη στὴν Τροία. Κατὰ τὸν Στέφανο Βυζάντιο (131.11), Ἀσίνη πόλις Λακωνικὴ ἀπὸ Ἀσίνης θυγατρὸς Λακεδαίμονος. δευτέρα Μεσσήνης παρὰ τὴν Λακωνικήν, οἰκισθεῖσα ὑπὸ Ἀργείων. τρίτη Κύπρου. τετάρτη Κιλικίας. (...) καὶ ὁ Εὐστάθιος σημειώνει γιὰ τὴν ἀργολικὴ Ἀσίνη τοῦ Ὁμήρου: Ἀσίνη δὲ οὐ μόνη αὕτη, ἀλλὰ καὶ ἕτεραι ὧν μία καὶ Λακωνικὴ πόλις (...). Ἡ σχέση τῶν τριῶν πόλεων τῆς Πελοποννήσου με-

13 13 ταξύ τους προβάλλει λίαν πιθανή, μολονότι ἡ θεωρία γιὰ ὁριστικὴ καταστροφὴ τῆς πρώτης ἀπὸ τοὺς Ἀργείους καὶ μετεγκατάσταση ὅλων τῶν κατοίκων της στὴν Ἀσίνη τὴ «λακωνική» (πιθανῶς τὴν / ἢ καὶ τὴν μεσσηνιακή, τὴ σημερινὴ Κορώνη), δὲν φαίνεται κατὰ τὰ ἀρχαιολογικὰ δεδομένα νὰ εὐσταθεῖ. Ὅσον άφορᾶ στὴν Κυπριακὴ Ἀσίνη, δὲν ἀναφέρεται στὶς ἀρχαῖες πηγὲς ποιοί ἦταν οἱ οἰκιστές της. Σὲ παλαιοὺς χάρτες ἡ Asine καὶ ἐκ παραφθορᾶς As(s)imi τοποθετεῖται πρὸς τὰ νοτιοανατολικὰ τῆς Αἴπειας / νοτιοδυτικὰ τῆς Μόρφου (μὲ τὴν Ταμασσὸ νοτιότερα), στὴν περιοχὴ ὅπου βρίσκονται τὰ χωριὰ Κάτω καὶ Πάνω Κουτραφᾶς καὶ Νικητάρι. Στὴν περιοχὴ αὐτὴ ἀπαντᾶ καὶ ρυάκι μὲ τὸ ὄνομα Ἀσίνου, καὶ δυτικότερα κι ὄχι μακριὰ βρίσκεται ὁ κατάγραφος Βυζαντινὸς ναὸς τῆς Παναγίας τῶν Φορβίων ἤ γιὰ τὸ εὐρὺ κοινό τῆς Ἀσίνου. Ὅτι ἡ Ἀσίνου ὀφείλει τὸ ὄνομά της στὴν ἀρχαία Ἀσίνη φαίνεται βέβαιο. Ἡ δὲ διαδρομὴ Ἀσιναίων (: Ἀχαιῶν κατὰ τὸν ποιητὴ τῆς Ἰλιάδος, Δρυόπων κατὰ τὸν Ἡρόδοτο καὶ ἄλλες ἀρχαῖες πηγές, Ἀργείων κατὰ τὸν Στέφανο Βυζάντιο) ἀπὸ τὴν περιοχὴ τοῦ Ἄργους πρὸς τὴ Λακωνία ἢ / καὶ τὴ Μεσσηνία, καὶ ἀπὸ ἐκεῖ σὲ γενιὰ ἑπόμενη, αὐτὴν τοῦ Τρωικοῦ πολέμου ἢ ἀκόμα μεταγενέστερη στὸ Αἰγαῖο ἢ / καὶ στὴν Κιλικία, μὲ τελικὸ σταθμὸ γιὰ κάποιους ἀπὸ αὐτοὺς τὴν Κύπρο, φαντάζει ἔτσι ὡς λίαν πιθανή. Ἡ ἀρχαία κυπριακὴ πόλη Ἀσίνη καὶ ἡ Ἀσίνου φαίνονται μάρτυρες ἀδιάψευστοι. (3.) Ἡ Αἴπεια συμπεριλαμβάνεται στὶς ἑπτὰ καλοκατοικημένες παράλιες πόλεις, κοντὰ στὴν Πύλο, ποὺ ὑπόσχεται ὁ Ἀγαμέμνων στὸν Ἀχιλλέα γιὰ νὰ ἐπιστρέψει στὴ μάχη, στὴν Ἰλιάδα. Κατὰ τὸν Στέφανο Βυζάντιο, Αἰπεῖα πόλις Λακωνικῆς, ( ) οὕτω καὶ ἡ Κύπρου. γ Κρήτης, ὡς Ἑλλάνικος. τὸ ἐθνικὸν Αἰπεάτης (...). Γιὰ τὴν Κρητικὴ Αἴπεια λείπουν οἱ διαφωτιστικὲς μαρτυρίες. Γιὰ τὴν Κυπριακὴ Αἴπεια σημαντικὴ παραμένει ἡ μαρτυρία τοῦ Πλουτάρχου, γιὰ Πόλη ὄχι μεγάλη κτισμένη ἀπὸ τὸν γιὸ τοῦ Θησέα Δημοφῶντα (: τὸν Ἀκάμαντα κατ ἄλλες πηγές) γύρω ἀπὸ τὸν Κλάριο ποταμό, σὲ μέρη ὀχυρὰ καὶ ἀπόκρημνα. Ὁ Σόλων ἔπεισε τὸν βασιλιὰ Φιλόκυπρο νὰ μεταφέρει τὴν πόλη στὴν κοντινὴ εὔφορη πεδιάδα καὶ νὰ τὴν κτίσει πιὸ ὄμορφη καὶ πιὸ μεγάλη, ὁ δὲ Φιλόκυπρος πρὸς τιμὴν τοῦ Σόλωνος Αἰπεῖαν τὴν πόλιν καλουμένην πρότερον ἀπ ἐκείνου Σόλους προσηγόρευσε.ἡ πόλη ὅμως εἶναι γνωστὴ σὲ ἀνατολικὲς πηγὲς τοῦ 7ου αἰ. π.χ. (στὰ χρονικὰ τοῦ Ἀσσουρμπανιμπάλ, πρὸ Σόλωνος) ὡς Si-il-lu(-ua) ταυτιζόμενο στὴ δευτερεύουσα γραμματολογία μὲ τὸ Σόλοι, ποὺ φαίνεται νὰ ἀπηχεῖ τὴν παλαιότερη τοπικὴ ἐτεοκυπριακὴ ὀνομασία τῆς πόλεως, περιφανοῦς καὶ περιζήτητης γιὰ τὰ μεταλλεῖα χαλκοῦ. Τὸ χετταϊκὸ šulαi- σημαίνει μόλυβδος. Ἡ δὲ λέξη σόλος σημαίνει ἤδη στὸν Ὅμηρο ὄγκο μετάλλου (πιθανῶς σιδήρου, ποὺ χρησιμοποιεῖται στοὺς ἀγῶνες ὡς δίσκος), καὶ σολοιτύπος εἶναι κατὰ τὸν Ἡσύχιο χαλκός τις ἐν Κύπρῳ καὶ στὴν περιοχὴ τῶν Σόλων ὑπῆρχαν, ὡς γνωστό, πλούσια μεταλλεῖα. Μπορεῖ ἔτσι εὔλογα νὰ ὑποθέσει κανεὶς ὅτι Αἰπεάτες οἰκιστὲς ἔδωσαν στὴν πόλη τὴν κτισμένη σὲ θέση βραχώδη καὶ ὀχυρή τὸ ὄνομα Αἴπεια (ἢ Αἰπεῖα), ἀλλὰ τὸ παλαιὸ ὄνομα ἔμεινε ζωντανό (λόγω καὶ τῆς ἐτυμολογικῆς συσχέτισης μὲ τὰ σόλος καὶ σολοιτύπος) καὶ ἐπικράτησε τελικὰ ὅταν, κατὰ συμβουλὴ τοῦ Ἀθηναίου νομοθέτη καὶ ποιητῆ Σόλωνα ἢ / καὶ ἐξ ἀνάγκης, ἀνοικοδομήθηκε ἡ πόλη. Ἡ ἄλλη Αἴπεια, ἡ γνωστὴ ἤδη στὸν Ὅμηρο, εἶναι ἡ Μεσσηνιακή (ἢ «Λακωνική», γιὰ τοὺς γνωστοὺς ἱστορικοὺς λόγους), τὴν ὁποία διαδέχθηκε κατὰ τὴν ἀξιόπιστη μαρτυρία τοῦ Παυσανία (ποὺ δὲν συμφωνεῖ μὲ τὸν Στράβωνα) ἡ ἀρχαία Κορώνη, τὸ σημερινὸ Πεταλίδι. Ἀξίζει νὰ σημειωθῆ ὅτι, κατὰ τὸν Στέφανο Βυζάντιο, Κορώνη πόλις Μεσσήνης καὶ μοῖρα (περιοχὴ δηλαδή) Σαλαμῖνος τῆς ἐν Κύπρῳ, καὶ ὅτι ἡ κυπριακὴ Σαλαμίνα καλοῦνταν Πελάνα ἐν τοῖς Εὔκλου χρησμοῖς (μὲ εὐνόητους συνειρμούς). Δύσκολα, ἀσφαλῶς, μπορεῖ νὰ ἀποφύγει κανεὶς τὸ συμπέρασμα ὅτι Ἀχαιοὶ ἄποικοι Αἰπεάτες ἔφθασαν στὴν Κύπρο μέσω Κρήτης, ἴσως καὶ οἴκισαν, κατὰ κύριον λόγο, τὴν κυπριακὴ Αἴπεια. Ἡ πορεία ἀπὸ τὰ μεγάλα Μυκηναϊκὰ κέντρα τῆς ἀνατολικῆς πρὸς τὴ νοτιοδυτικὴ ἢ τὴ βορειοδυτικὴ Πελοπόννησο (τὴ Λακωνία Μεσσηνία ἢ τὴν Ἀχαΐα), πρὸς τὸ Αἰγαῖο καὶ τὴν Κρήτη ἢ τὰ νοτιοδυτικὰ καὶ νότια παράλια τῆς Μικρᾶς Ἀσίας καὶ πρὸς τὴν Κύπρο φαίνεται νὰ ἰσχύει γιὰ μεγάλο μέρος τῶν ἐκ Πελοποννήσου Ἀχαιῶν οἰκιστῶν τῆς Κύπρου ἐν γένει. Ανδρέας Ι. Βοσκός Ομότ. Καθηγητής του ΕΚΠΑ

14 14 ENΩΣΙΣ ΚΥΠΡΙΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (ΕΚΕ) Λ Α Λ Ο Υ Σ Ι Ν... Λαλούσιν πώς εξήχασα το τζιαι, τζιαι το χωρκόν μου Μα γιώ, πού να τους εξηγώ όπου δικλήσω τζιαι να δω θωρώ το τζιαι εν ομπρός μου. (Χρήστος Κωνσταντίνου) Γνωριστήκαμε με τον Χρήστο στο Νοσοκομείο και κάναμε απανωτές συζητήσεις για τα κατεχόμενα πατρικά μας σπίτια, τους καημούς και τις ελπίδες μας. Μια μέρα θέλησε να μοιραστεί μαζί μου αυτό το ποίημα, που μου το υπαγόρευσε και το έβαλα πρώτη φορά στο χαρτί. Όσο το ξαναδιάβαζα ένιωθα ρίγος για το πόσο ωραία αντηχεί η επανάληψη του «τζιαι» στην αρχή, αλλά και πόσο γοητευτική και από τα βάθη της των Ελλήνων Ιστορίας είναι η χρήση τριών λέξεων απανωτά για την απόδοση της οπτικής αντίληψης. Δικλήσω: στρέψω το βλέμμα μου, με ρίζα το βιγλίζω, βίγλα-παρατηρητήριο. Δω: με διπλή έννοια, ειδώ (βλέπω απευθείας) και οίδα (αντιλαμβάνομαι, γνωρίζω). Θωρώ: βλέπω αλλά και θεωρώ, νομίζω ότι βλέπω. Σίγουρα κουβαλούμε το χωρκόν μας, φίλοι μου, αδιάκοπα. Λαλούσιν, όμως, κάτι και για δίκαιη λύση και δεν μπορώ παρά να κάνω κάποιες σκέψεις πάνω στο θέμα αυτό. Οι έννοιες της ποινής και της επιείκειας είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τον θεσμό της Δικαιοσύνης. Η πρώτη επιβάλλεται για λόγους παραδειγματισμού, τιμωρίας της αδικοπραξίας, ανακουφίσεως των αδικηθέντων και προστασία της κοινωνίας. Η δεύτερη επιδεικνύεται στο πλαίσιο της ανωτερότητος του ισχυρού και σαν ενθάρρυνση για δεύτερη ευκαιρία. Επισημαίνεται ότι η ακραία επιείκεια μπορεί να αρθεί μέχρι και του σημείου της αδικίας. Αφήνει ατιμώρητο το έγκλημα, ενθαρρύνει την επανάληψή του, βάζει σε μειονεκτική θέση τον νομιμόφρονα και, σε τελική ανάλυση, ανατρέπει τη δομή της κοινωνίας. Ό,τι γίνεται στις Κοινωνίες των Ανθρώπων ισχύει σε μεγέθυνση στην Κοινωνία των Εθνών. Σε παλαιότερη εποχή εθεωρείτο απόδοση δικαιοσύνης σε περιπτώσεις βιασμού, η επιβολή χρηματικής αποζημιώσεως στην οικογένεια του θύματος ή ο εξαναγκασμός του δράστη σε αποκατάσταση της θιγείσας τιμής της κόρης με γάμο. Ενίοτε ε- λειτουργούσε κι ο μηχανισμός της αιματηρής εκδίκησης διά των όπλων. Η Τουρκία εισέβαλε και κατέλαβε τη μισή Κύπρο το 1974, ε- ξετόπισε τους νόμιμους κατοίκους αναγκαστικά και με τη βία, επιπλέον δε επεδόθη συστηματικά σε εποικισμό που αποτελεί αφ εαυτού Έγκλημα Πολέμου. Δεν περιορίσθη σ αυτό, αλλά συστηματικά καταστρέφει την Ιστορική και Θρησκευτική Ταυτότητα των κατεχομένων πόλεων με εκσκαφές κοιμητηρίων, μετατροπή των εκκλησιών σε στάβλους και κέντρα διασκέδασης, μετονομασία πόλεων και τοπωνυμίων κ.ο.κ. Εδώ και δεκαετίες επεβλήθη στους θιγέντες, που συνιστούν ισχυρή πλειοψηφία και εκλέγουν τη νόμιμη κυβέρνηση Εκκλησία Τιμίου Προδρόμου, Αργάκι της Κυπριακής Δημοκρατίας, ο λεγόμενος διακοινοτικός διάλογος. Στην ουσία όμως, με την υποτιθέμενη ηγεσία των επίσης υ- πό κατοχήν συνοίκων Τουρκοκυπρίων, υπό την μπότα των εισβολέων και με τη λόγχη προτεταμένη. Σαράντα χρόνια μετά την εισβολή, τον βιασμό και την κατοχή της μισής Κύπρου από τα βάρβαρα στίφη, είναι δυνατόν να συνομιλούμε και να περιμένουμε δίκαιη λύση; Από τον βιασμό του 74 προέκυψε ανεπιθύμητος εγκυμοσύνη, που μετά από εννέα χρόνια κυοφορίας απέδωσε την ούτω καλούμενη «Τουρκοκυπριακή Δημοκρατία της Βορείου Κύπρου». Όπως δεν είναι δυνατόν να βρεθεί δίκαιη λύση για την κοπέλα που εβιάσθη, δυστυχώς δεν είναι δυνατόν να προκύψει δίκαιη λύση για την Κύπρο. Ας είναι τουλάχιστον λειτουργική και βιώσιμη, ότι τζι αν λαλούσιν... Νίκος Ερρ. Ιωάννου Καρδιολόγος

15 15 E N Ω Σ Ι Σ Κ Υ Π Ρ Ι Ω Ν Ε Λ Λ Α Δ Ο Σ ( Ε. Κ. Ε. ) ΚΕΚΡΟΠΟΣ 3, ΠΛΑΚΑ, ΑΘΗΝΑ Τηλ. (+30) Fax (+30): ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ Θέμα: ΤΑΚΤΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΕΝΩΣΕΩΣ ΚΥΠΡΙΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ Αθήνα, 5 Φεβρουαρίου 2015 Σας ενημερώνουμε ότι η Τακτική Γενική Συνέλευση της Ενώσεως Κυπρίων Ελλάδος θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο 14 Μαρτίου 2015 και ώρα 6:00 μ.μ. στο Οίκημα της Ενώσεως Κυπρίων Ελλάδος (Κέκροπος 3, Πλάκα, Αθήνα). Θέματα Ημερησίας Διάταξης: 1. Απολογισμός πεπραγμένων Διοικητικού Συμβουλίου 2. Οικονομικός απολογισμός 3. Έκθεση Ελεγκτικής Επιτροπής 4. Έγκριση Οικονομικού Απολογισμού 5. Εκλογή Εφορευτικής Επιτροπής για την διεξαγωγή Αρχαιρεσιών για την εκλογή του νέου Διοικητικού Συμβουλίου της Ε.Κ.Ε. και των αντιπροσώπων στην Ο.Κ.Ο.Ε., που θα γίνουν την Κυριακή 29 Μαρτίου 2015 και από ώρα 8:00 π.μ. έως 6:00 μ.μ. στο Οίκημα της Ενώσεως Κυπρίων Ελλάδος. Σε περίπτωση μη απαρτίας, η Γενική Συνέλευση θα συνέλθει το Σάββατο 21 Μαρτίου 2015 στις 6:00 μ.μ., με τα ίδια θέματα ημερησίας διάταξης. Ανακοινώσεις: 1. Εγγραφή νέων μελών στην Ένωση Κυπρίων Ελλάδος Όσοι επιθυμούν να εγγραφούν ως μέλη στην Ε.Κ.Ε. μπορούν να υποβάλουν τη σχετική αίτηση στο Οίκημα της Ε.Κ.Ε. μέχρι και τις 4 Μαρτίου 2015, από 6:00 μ.μ. έως 6:30 μ.μ. 2. Υποψηφιότητες για το Διοικητικό Συμβούλιο Όσοι ενδιαφέρονται να θέσουν υποψηφιότητα για το Διοικητικό Συμβούλιο της Ε.Κ.Ε., μπορούν να το κάνουν στο Οίκημα της Ε.Κ.Ε. μέχρι και τις 13 Μαρτίου 2015, από 6:00 μ.μ. έως 6:30 μ.μ. 3. Αριστούχοι μαθητές Οι μαθητές Κυπριακής καταγωγής που αρίστευσαν στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση το σχολικό έτος , και όσοι πέτυχαν την εισαγωγή τους στα ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα, καθώς και οι γονείς τους, παρακαλούνται να ε- πικοινωνήσουν με τον Πρόεδρο του Δ.Σ. κ. Γιαννάκη Ερρ. Ιωάννου (τηλ , yioannou@otenet.gr) ή με τον Γενικό Γραμματέα κ. Λεωνίδα Μασσοστασή (τηλ , l.massostasis@hotmail.com). Για το Διοικητικό Συμβούλιο της Ε.Κ.Ε. Ο Πρόεδρος Γιαννάκης Ερρ. Ιωάννου Ο Γενικός Γραμματέας Λεωνίδας Μασσοστασής

16