Αφιέρωμα ΠEPIOΔIKH EKΔOΣH ΓIA EPEYNA, ANAΠTYΞH KAI KAINOTOMIA. Πρόσφατα Επιτεύγματα του Ινστιτούτου Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου TEYXOΣ

Transcript

1 ISSN ΠEPIOΔIKH EKΔOΣH ΓIA EPEYNA, ANAΠTYΞH KAI KAINOTOMIA ΜΑΡΤΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ 2011 TEYXOΣ 35 Αφιέρωμα Πρόσφατα Επιτεύγματα του Ινστιτούτου Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου

2 enterprise europe ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

3 TEYXOΣ 35 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑ 03 Περιεχόμενα Ερευνητικό QUIZ 03 Περιεχόμενα Ποιο τοξικό μέταλλο είναι απαραίτητο για τη ζωή, σε μικρές ποσότητες; Α Υδράργυρος Β Μόλυβδος Γ Αρσενικό Δ Αλουμίνιο 04 Στήριξη στην Έρευνα 04 Η Ισότητα των Δύο Φύλων στο Πλαίσιο των Ερευνητικών Προγραμμάτων 04 Συνάντηση Νέων Εθνικών Εκπροσώπων της Κύπρου στις Διαχειριστικές Επιτροπές του 7 ου ΠΠ Ορθή Απάντηση: Γ Τι σκοτώνουν τα αντιβιοτικά; Α Όλα τα είδη οργανισμών που προκαλούν ασθένειες Β Βακτήρια Γ Ιούς Δ Κύτταρα που προσβάλλονται από ιούς Ορθή Απάντηση: Β Αφιέρωμα 05 Πρόσφατα Επιτεύγματα του ΙΝΓΚ Ευρωπαϊκές Ευκαιρίες 11 OpenAIRE: Ανοικτή Πρόσβαση στα Επιστημονικά Αποτελέσματα της Ε.Ε. 12 Άμεσες Αλλαγές με Σκοπό τον Περιορισμό της Γραφειοκρατίας από την Ε.Ε. 13 Δράσεις Marie Curie 14 Πανευρωπαϊκό Συνέδριο EURAXESS 14 EURAXESS Jobs ΥΨΙΠΕΤΗΣ Περιοδική Έκδοση του Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας Τεύχος 35 Μάρτιος - Μάιος 2011 Υπεύθυνος Σύνταξης-Επιμέλεια Ύλης: Έλενα Πουλλή Ημερολόγιο Ερευνητή 15 Το Ημερολόγιο του Ερευνητή 16 Συνέδρια Αποτελέσματα Έρευνας 17 Δημιουργία Βάσεων Αναλυτικών Δεδομένων για Κυπριακούς και Σλοβενικούς Αυθεντικούς Χυμούς Στο Τεύχος 35 συνεργάστηκαν: Τριλλίδου Μάρσια, Χριστοφόρου Άννα Μαρία, Τσούμπανου Λίνα, Παπάζογλου Πιεραντώνιος, Μακρή Κωνσταντίνα, Θεοχάρους Χριστάκης, Δημητριάδης Μάριος Ευρωπαϊκό Κέντρο 21 Προσφορές Τεχνολογίας 46 Αναζητήσεις Τεχνολογίας Σχεδίαση και Παραγωγή Εντύπου: MARKETWAY/PUBLICIS Yψιπέτης: ύψι + πέτομαι: που πετά ψηλά / [μτφ] που εκφράζει υψηλές έννοιες 52 Διάσημοι Ερευνητές 52 Λεονάρντο ντα Βίντσι

4 Στήριξη στην Έρευνα ΣΕΛΙΔΑ 04 TEYXOΣ 35 ΥΨIΠEΤΗΣ Η Ισότητα των Δύο Φύλων στο Πλαίσιο των Ερευνητικών Προγραμμάτων Εκπρόσωποι 14 γυναικείων οργανώσεων παρέστησαν την Τρίτη 19 Απριλίου 2011 σε εκδήλωση που οργάνωσε το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας (ΙΠΕ) με στόχο την ενημέρωσή τους σε σχέση με τις ευκαιρίες συμμετοχής τους σε ερευνητικά προγράμματα του ΙΠΕ μέσα από τις νέες προσκλήσεις υποβολής προτάσεων καθώς και για τις δραστηριότητες της Ομάδας Helsinki Group on Women in Science. Η Ομάδα Helsinki Group on Women in Science δημιουργήθηκε το 1999 από την Ε.Ε. και σ αυτή συμμετέχουν εκπρόσωποι από τις 27 χώρες μέλη με κύριο στόχο την ανταλλαγή απόψεων για τους τρόπους προσέγγισης του θέματος της μειωμένης εκπροσώπησης των γυναικών σε θέματα επιστημονικής έρευνας και την ανταλλαγή καλών πρακτικών στην προώθηση της ισότητας των δύο φύλων στην έρευνα. Την εκπροσώπηση της Κύπρου στην Ομάδα έχει αναλάβει από το 2011 το ΙΠΕ. Στην εκδήλωση απηύθυνε χαιρετισμό ο Γενικός Διευθυντής του ΙΠΕ, Δρ. Βασίλης Τσάκαλος, ο οποίος τόνισε τη σημασία που δίνει το Ίδρυμα στην εξασφάλιση της ενεργούς συμμετοχής των γυναικών στα ερευνητικά δρώμενα του τόπου. Το ΙΠΕ υποστηρίζει έμπρακτα τη συμμετοχή της γυναίκας στην έρευνα με τη θέσπιση συγκεκριμένων διαδικασιών για διασφάλιση των ίσων δικαιωμάτων των δύο φύλων για συμμετοχή σε ερευνητικές προτάσεις και σε χρηματοδοτούμενα ερευνητικά έργα. Στην εκδήλωση, στην οποία κλήθηκε και η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Ίσων Ευκαιριών μεταξύ Ανδρών και Γυναικών, παρευρέθηκαν εκπρόσωποι από όλο το φάσμα γυναικείων οργανώσεων της Κύπρου και συγκεκριμένα από την Παγκύπρια Ομοσπονδία Γυναικείων Οργανώσεων, το Παρατηρητήριο Ισότητας Κύπρου, τη Σοσιαλιστική Γυναικεία Kίνηση, το Τμήμα Ισότητας του Ινστιτούτου Εργασίας Κύπρου - ΠΕΟ, το Πανεπιστήμιο Κύπρου, το Ίδρυμα Φημονόη, τον Εθνικό Μηχανισμό για τα Δικαιώματα της Γυναίκας, την Παγκύπρια Κίνηση Ίσα Δικαιώματα - Ίσες Ευθύνες, το Ερευνητικό Κέντρο Ισότητας Φύλου, το Τμήμα Εργαζομένων Γυναικών ΣΕΚ, το Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας και Αξιολόγησης, την Κυπριακή Ομοσπονδία Γυναικών Επιχειρηματιών Επαγγελματιών και τους ΕΔΗ. Πέραν της εξασφάλισης των ίσων ευκαιριών, το ΙΠΕ έχει συνεισφέρει στο παρελθόν και στη ανάπτυξη νέας επιστημονικής γνώσης σχετικά με την ισότητα των δύο φύλων. Μέσα από ανταγωνιστικές διαδικασίες, έχει επιλέξει να χρηματοδοτήσει ερευνητικά έργα τα οποία είχαν ως αντικείμενο την ισότητα των δύο φύλων. Περισσότερες πληροφορίες: Μάρσια Τριλλίδου-Βαρζακάκου trillidou@research.org.cy ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΥΠΡΟΥ Συνάντηση Νέων Εθνικών Εκπροσώπων της Κύπρου στις Διαχειριστικές Επιτροπές του 7 ου ΠΠ Το 7 ο ΠΠ αποτελεί τη μεγαλύτερη επένδυση που έχει κάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση για την εξασφάλιση ενός μέλλοντος βασισμένου στη γνώση και την καινοτομία. Προκηρύχθηκε τον Δεκέμβριο του 2006 με προοπτική επταετούς διάρκειας ( ) και έχει προϋπολογισμό ύψους περίπου 53 δισεκατομμυρίων ευρώ. Ο ρόλος των Εκπροσώπων στις Διαχειριστικές Επιτροπές του 7 ου ΠΠ αφορά στην εκπροσώπηση της Κύπρου στις συναντήσεις που οργανώνονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τη συμβολή τους στη διαμόρφωση των Προγραμμάτων Εργασίας των Θεματικών Περιοχών και Δράσεων του 7 ου ΠΠ καθώς και στη συλλογή στοιχείων σχετικά με τη συμμετοχή φορέων από την Κύπρο σε προτάσεις και έργα του 7 ου ΠΠ. Οι νέοι εθνικοί Εκπρόσωποι στις Διαχειριστικές Επιτροπές του 7 ου ΠΠ προέρχονται, κυρίως από φορείς της ερευνητικής και επιχειρηματικής κοινότητας καθώς και του κράτους, όπως το Πανεπιστήμιο Κύπρου, το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο, το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου, το Γενικό Χημείο του Κράτους, το Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών, το Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου, την Αρχή Τηλεπικοινωνιών Κύπρου, το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και το Υπουργείο Συγκοινωνιών και Έργων. Στο πλαίσιο του διορισμού των νέων εκπροσώπων της Κύπρου στις Διαχειριστικές Επιτροπές του 7 ου Προγράμματος Πλαισίου (ΠΠ) από το Γραφείο Προγραμματισμού, το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας (ΙΠΕ) οργάνωσε στις 19 Απριλίου 2011 συνάντηση με σκοπό τη μεταξύ τους γνωριμία καθώς και την ενημέρωσή τους σχετικά με το ρόλο και τις αρμοδιότητές τους. Στη συνάντηση, ο Γενικός Διευθυντής του ΙΠΕ, Δρ Βασίλης Τσάκαλος, συγχάρηκε τους Εκπρόσωπους για το διορισμό τους και εξήρε τη σημασία που έχει η συμβολή τους στη συνεχή πληροφόρηση και προώθηση των συμφερόντων της Κύπρου στις Διαχειριστικές Επιτροπές και τη συνέχιση και βελτίωση της μέχρι τώρα επιτυχούς συμμετοχής της Κυπριακής ερευνητικής κοινότητας στο 7 ο ΠΠ. Στη συνέχεια, η Συντονίστρια του Δικτύου των Εκπροσώπων στις Διαχειριστικές Επιτροπές του 7 ου ΠΠ, Δρ Καλυψώ Σέπου, ενημέρωσε τους παρευρισκόμενους σχετικά με τα καθήκοντα και τις υποχρεώσεις τους καθώς και σχετικά με τις διαδικασίες που προβλέπεται να ακολουθούνται για τη σωστή διεκπεραίωσή τους. Ο συντονισμός των δραστηριοτήτων για τη συμμετοχή της Κύπρου στο 7 ο ΠΠ έχει ανατεθεί στο ΙΠΕ. Η μέχρι τώρα συμμετοχή της Κύπρου στο 7 ο ΠΠ, όπως αυτή φαίνεται από τα τελευταία διαθέσιμα συγκεντρωτικά στοιχεία του Οκτωβρίου 2010, κρίνεται ως επιτυχημένη. Συνολικά, στις 219 Προσκλήσεις Υποβολής Προτάσεων του 7 ου ΠΠ, υποβλήθηκαν 1061 επιλέξιμες προτάσεις έργων με 1270 κυπριακές συμμετοχές εκ των οποίων οι 649 είναι από μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Το συνολικό ποσό που διεκδίκησαν οι κυπριακοί φορείς ανέρχεται σε Από αυτές τις προτάσεις έργων, οι 189 πέρασαν όλα τα κριτήρια αξιολόγησης και προωθήθηκαν στις επιλαχούσες λίστες για χρηματοδότηση (proposals retained for funding) με ποσοστό επιτυχίας περίπου 17%. Το σύνολο των Συμβολαίων Έργου που έχουν υπογραφθεί ανέρχεται στα 157 με ποσοστό επιτυχίας 14,8%. Το ποσοστό αυτό είναι υψηλότερο σε σχέση με τα αποτελέσματα που δημοσίευσε το 2009 το Ίδρυμα για τη συμμετοχή της κυπριακής ερευνητικής κοινότητας στα πρώτα δύο χρόνια της εφαρμογής του 7 ου ΠΠ ( ), το οποίο κυμαίνονταν στο 11,59%. Το συνολικό ποσό που εξασφάλισαν οι κυπριακοί φορείς βάσει των Συμβολαίων Έργου ανέρχεται σε Το ΙΠΕ είναι στη διάθεση των ερευνητών για παροχή άμεσης πληροφόρησης και συμβουλευτικών υπηρεσιών. Με στόχο τη διευκόλυνση της συμμετοχής κυπριακών φορέων στο 7 ο ΠΠ έχουν οριστεί Εθνικά Σημεία Επαφής τα οποία έχουν ως κύριες αρμοδιότητες τη συστηματική διοχέτευση πληροφοριών προς την ερευνητική κοινότητα της Κύπρου αναφορικά με την ενότητα για την οποία έχουν ορισθεί ως υπεύθυνοι και την παροχή βοήθειας στο στάδιο ετοιμασίας ερευνητικών προτάσεων (για ανεύρεση εταίρων, διαδικαστικά θέματα, επικοινωνία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή κ.λπ.).

5 TEYXOΣ 35 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑ 05 Αφιέρωμα Πρόσφατα Επιτεύγματα του Ινστιτούτου Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου Το Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου (ΙΝΓΚ) ιδρύθηκε το 1990 ως ένας δικοινοτικός, μη κερδοσκοπικός οργανισμός. Οι βασικές δραστηριότητες του Ινστιτούτου περιλαμβάνουν την παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών υγείας και την έρευνα στους τομείς της νευρολογίας, γενετικής, δικανικής γενετικής, μοριακής βιολογίας, ιστοπαθολογίας και ιολογίας. Το ΙΝΓΚ έχει αναπτύξει πολλαπλές επιστημονικές συνεργασίες τόσο με την κυπριακή κυβέρνηση, τους ιδιώτες ιατρούς και επιστήμονες, το Πανεπιστήμιο Κύπρου, όσο και με ερευνητικά Ιδρύματα και πανεπιστήμια του εξωτερικού. Το ΙΝΓΚ επικεντρώνει τις προσπάθειες του στην αντιμετώπιση πολλών ασθενειών, μέσω της φροντίδας των ασθενών και της συμμετοχής του σε ερευνητικά και εκπαιδευτικά προγράμματα. Εξειδικεύεται στις νευρολογικές και γενετικές ασθένειες όπως η μυϊκή δυστροφία, η πολλαπλή σκλήρυνση, η επιληψία, οι χρωμοσωμικές ανωμαλίες, η θαλασσαιμία, η πνευματική υστέρηση, οι καρδιακές παθήσεις, τα εγκεφαλικά επεισόδια, η κυστική ίνωση και η νευρογενετική. Επιπρόσθετα, το Ινστιτούτο έχει σημαντικό ρόλο στην καταπολέμηση του εγκλήματος παρέχοντας εξειδικευμένες υπηρεσίες ανάλυσης του DNA στις αστυνομικές και δικαστικές αρχές. Τα πρόσφατα ερευνητικά επιτεύγματα του Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου τυγχάνουν διεθνούς αναγνώρισης και του προσφέρουν την απαραίτητη δυναμική για να εξελιχθεί σε ένα σημαντικό διεθνές κέντρο έρευνας. Στα κείμενα που ακολουθούν παρουσιάζονται τρεις σημαντικές επιστημονικές επιτυχίες του Ινστιτούτου: μια Νέα Μη Επεμβατική Προγεννητική Διάγνωση για το Σύνδρομο Down, τα Πρότυπα Απομυελινωτικής Νευροπάθειας και Εγκεφαλοπάθειας και τα Ειδικά Συμπληρώματα Διατροφής για τους Ασθενείς με Πολλαπλή Σκλήρυνση.

6 Αφιέρωμα ΣΕΛΙΔΑ 06 TEYXOΣ 35 ΥΨIΠEΤΗΣ Τι είναι το Σύνδρομο Down; Το Σύνδρομο Down (ή αλλιώς Τρισωμία 21 ή Τρισωμία G) περιγράφει την πιο συνηθισμένη και γνωστή ανθρώπινη χρωμοσωμική ανωμαλία, που περικλείει ένα σύνολο χαρακτηριστικών, τα οποία υπάρχουν εκ γενετής στους φορείς της βλάβης αυτής και αφορούν παρεκκλίσεις στη σωματική διάπλαση, τη νοητική ανάπτυξη και την ψυχοκοινωνική εξέλιξή τους. Η εμφάνιση του συνδρόμου έχει πιθανότητα 1:700 ως 1:800 και εμφανίζεται σε όλες τις φυλές, κοινωνικές τάξεις και σε όλες τις χώρες του κόσμου. Το σύνδρομο παρατηρήθηκε για πρώτη φορά από τον Βρετανό γιατρό John Langdon Down, όταν το 1866 πρόσεξε ότι πολλά άτομα, άσχετα μεταξύ τους, που βρίσκονταν σε διάφορα ιδρύματα, είχαν παραπλήσια εξωτερικά χαρακτηριστικά. Πολύ αργότερα, το 1959, ο Γάλλος γιατρός Jerome Lejeune ανακάλυψε ότι η αιτία του συνδρόμου αυτού ήταν η παρουσία ενός τρίτου χρωμοσώματος 21, αντί των δύο, που είναι το φυσιολογικό. Κάθε άνθρωπος έχει 46 χρωμοσώματα που είναι χωρισμένα σε 23 ζευγάρια. Κάθε αντρικό σπερματοζωάριο και κάθε γυναικείο ωάριο έχουν 23 χρωμοσώματα αντίστοιχα, έτσι ώστε όταν πραγματοποιείται η σύλληψη και το σπερματοζωάριο γονιμοποιεί το ωάριο, διαμορφώνεται ένας νέος άνθρωπος με ένα πλήρες συμπλήρωμα χρωμοσωμάτων. Στις περιπτώσεις χρωμοσωμικών ανωμαλιών, η σύζευξη αυτή δεν γίνεται κατά τον ορθό τρόπο. Συγκεκριμένα, υπάρχουν τρία είδη χρωμοσωμικών ανωμαλιών που προκαλούν το Σύνδρομο Down: 1. Στο 95% των περιπτώσεων του συνδρόμου, αντί να ενωθεί ένα χρωμόσωμα 21 από τον πατέρα και ένα 21 από τη μητέρα κατά τη σύλληψη, ενώνεται το αδιαχώριστο ζεύγος 21 του ενός γονέα με το χρωμόσωμα 21 του άλλου, με αποτέλεσμα την τρισωμία που εμφανίζεται στο 21ο ζεύγος των χρωματοσωμάτων του εμβρύου και την εκδήλωση του συνδρόμου. Στην περίπτωση αυτή, ολόκληρο το τρίτο χρωμόσωμα 21 υπάρχει σε όλα τα κύτταρα. 2. Στο 4% των περιπτώσεων, το σύνδρομο Down είναι Μεταθετικό, δηλαδή παρουσιάζεται μετάθεση του πρόσθετου 21ου χρωμοσώματος, το οποίο αποσπάται και συνδέεται σε ένα άλλο. Αυτό σημαίνει ότι κάποια άτομα με σύνδρομο Down έχουν μεν το φυσιολογικό αριθμό των 46 χρωμοσωμάτων, αλλά υπάρχει ένα τμήμα πλεονάζοντος χρωμοσώματος 21 προσκολλημένο πάνω σε άλλο χρωμόσωμα (μετάθεση). Έτσι, ενώ ο συνολικός αριθμός χρωμοσωμάτων είναι φυσιολογικός, το τμήμα αυτό του χρωμοσώματος 21 υπάρχει τρεις φορές στο γενετικό υλικό των κυττάρων αυτών των ατόμων, με συνέπεια την εκδήλωση του συνδρόμου. 3. Στο 1% των περιπτώσεων του συνδρόμου, συναντώνται παράλληλα δύο κυτταρικές σειρές, μία φυσιολογική με 46 χρωμοσώματα και μια χαρακτηριστική του συνδρόμου Down με 47 χρωμοσώματα (τρισωμικά κύτταρα). Αυτό είναι δυνατό, γιατί το κυτταρικό σφάλμα στην περίπτωση αυτή έχει συμβεί μετά τη γονιμοποίηση σε κάποια από τις φάσεις κυτταρικής διαίρεσης του ζυγώτη (αρχικού γονιμοποιημένου κυττάρου). Εφόσον μόνο μερικά κύτταρα έχουν τρισωμία 21, η βαρύτητα της νοητικής υστέρησης είναι περίπου ανάλογη του ποσοστού των τρισωμικών κυττάρων στον εγκέφαλο. Στην περίπτωση αυτή, το σύνδρομο ονομάζεται Μωσαϊκισμός Συνδρόμου Down. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του συνδρόμου Down; Λόγω του ότι η βλάβη βρίσκεται σε κυτταρικό επίπεδο και συγκεκριμένα στο γενετικό υλικό (γονιδιακή βλάβη), το σύνδρομο Down επηρεάζει πολλαπλά συστήματα, χωρίς αυτό να σημαίνει πως όλοι οι πάσχοντες θα παρουσιάσουν όλα τα συμπτώματα. Τα άτομα που έχουν γεννηθεί με το σύνδρομο Down έχουν ορισμένα κοινά φυσικά χαρακτηριστικά, όπως αποπλατυσμένα χαρακτηριστικά προσώπου, μικροκεφαλία, χαμηλό ανάστημα και τάση για παχυσαρκία. Μεγαλώνοντας διαπιστώνεται βραδεία ανάπτυξη (κινητική και ομιλητική) και νοητική υστέρηση, παρόλο που ο βαθμός της υστέρησης είναι απρόβλεπτος κατά τη γέννηση του ατόμου. Η διαδικασία γήρανσης δείχνει να είναι επιταχυμένη και το μέσο προσδόκιμο ζωής πλησιάζει μόλις τα 55 χρόνια. Διάγνωση Μέχρι σήμερα, η διάγνωση πιθανής ύπαρξης του συνδρόμου Down ήταν δυνατή στις έγκυες γυναίκες βάσει συνδυασμού συγκεκριμένων υπερηχογραφικών ενδείξεων και αιματολογικών εξετάσεων από τα πρώτα στάδια της κύησης. Ως υπερηχογραφικές ενδείξεις, λαμβάνονται μετρήσεις της αυχενικής διαφάνειας (πάχους της πτυχής του αυχένα) προς το τέλος του πρώτου τριμήνου. Όταν στον υπερηχογραφικό έλεγχο βρεθούν θετικοί δείκτες χρωμοσωμικών ανωμαλιών και άρα αυτό θέτει υποψία του συνδρόμου, τότε διενεργούνται αιματολογικές εξετάσεις για σκοπούς προσδιορισμού των επιπέδων διαφόρων ουσιών στο μητρικό πλάσμα, όπως η α-εμβρυϊκή πρωτεΐνη, η β-χοριακή γοναδοτροπίνη και η ελεύθερη οιστριόλη. Οι εξετάσεις αυτές διενεργούνται με μία εκ των τριών πιο κάτω επεμβατικών μεθόδων, που έχουν όμως κίνδυνο αποβολής, με: 1. Λήψη τροφοβλαστικού ιστού (CVS), με την οποία λαμβάνεται δείγμα ιστού από τον πλακούντα για καρυότυπο (χρωμοσωμιακό έλεγχο) του εμβρύου. 2. Αμνιοπαρακέντηση, με την οποία λαμβάνεται δείγμα αμνιακού υγρού για καρυότυπο του εμβρύου. 3. Λήψη εμβρυϊκού αίματος από τον ομφάλιο λώρο (Ομφαλοκέντηση).

7 TEYXOΣ 35 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑ 07 Αφιέρωμα Νέα Μη Επεμβατική Προγεννητική Διάγνωση για το Σύνδρομο Down Το Μάρτιο 2011, ο Δρ Φίλιππος Πατσαλής, Γενικός Ιατρικός Διευθυντής του Ινστιτούτου Νευρολογίας Κύπρου ανακοίνωσε τα αποτελέσματα της ανάπτυξης και δοκιμής ενός νέου καινοτόμου και μη επεμβατικού προγεννητικού διαγνωστικού τεστ για το σύνδρομο Down. Ο Δρ Πατσαλής απάντησε σε κάποια σχετικά ερωτήματα μας: Δρ Φίλιππος Πατσαλής Γενικός Εκτελεστικός Ιατρικός Διευθυντής Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου 1. Πώς λειτουργεί και τι ακριβώς μετρά / εξετάζει το νέο διαγνωστικό τεστ για το σύνδρομο Down; Η μεθοδολογία που έχουμε χρησιμοποιήσει περιλαμβάνει την αρχική συλλογή 10ml αίματος από μια έγκυο γυναίκα. Από το δείγμα αίματος απομονώνουμε το DNA και συνεχίζουμε με την εφαρμογή μιας τεχνικής αποκαλούμενης «Ανοσοκατακρήμνιση μεθυλιωμένου DNA» που επιτρέπει τον εμπλουτισμό, και επομένως την αύξηση του ποσοστού των περιοχών DNA που εντοπίζονται ως υπερμεθυλιωμένες στο εμβρυϊκό DNA και ως υπομεθυλιωμένες στο μητρικό DNA. Η μεθυλίωση είναι μια χημική τροποποίηση του DNA. Σκοπός μας ήταν να βρούμε τέτοιες περιοχές που είναι τροποποιημένες στο έμβρυο (δηλ. υπερμεθυλιωμένες) ενώ στη μητέρα είναι μη τροποποιημένες (δηλ. υπομεθυλιωμένες). Η μελέτη μας στρέφεται μόνο σε εκείνες τις περιοχές που βρίσκονται αποκλειστικά στο χρωμόσωμα 21, το χρωμόσωμα που συνδέεται με την ανάπτυξη του συνδρόμου Down. Όταν η ποσότητα του εμβρυϊκού DNA που βρίσκεται στη μητρική κυκλοφορία αυξηθεί, χρησιμοποιούμε μια διαφορετική μεθοδολογία γνωστή ως «real-time qpcr» προκειμένου να μετρηθεί η ποσότητα του εμβρυϊκού DNA μετά από τον εμπλουτισμό του. Η μεθοδολογία που χρησιμοποιούμε έχει τη δυνατότητα ανίχνευσης του επιπρόσθετου αντίγραφου του χρωμοσώματος 21 στην εγκυμοσύνη με σύνδρομο Down και στη διαχώρισή της από τη φυσιολογική εγκυμοσύνη. 2. Τι κινδύνους εμπερικλείει η χρήση του; Η χρήση του μη επεμβατικού τεστ δεν εμπεριέχει κανένα κίνδυνο για τη μητέρα και το έμβρυο σε αντίθεση με τις επεμβατικές μεθόδους που χρησιμοποιούνται σήμερα οι οποίες έχουν συσχετιστεί με ρίσκο αποβολής του εμβρύου που μπορεί να φτάσει το 1% των περιπτώσεων που εξετάζονται. 3. Τι ποσοστό ακρίβειας έχει; Έχει δοκιμαστεί σε εγκυμονούσες; Το ερευνητικό πρόγραμμα με σκοπό την ανάπτυξη μιας μη επεμβατικής προγεννητικής μεθόδου για το σύνδρομο Down ξεκίνησε πριν από πέντε χρόνια και εφαρμόστηκε σε 80 περιπτώσεις εγκυμοσύνης από τις οποίες 34 προήλθαν από περιπτώσεις με έμβρυα που έφεραν το σύνδρομο Down. Όλα τα περιστατικά διαγνωστικά ήταν σωστά και επομένως τα ποσοστά επιτυχίας είναι 100%. 4. Ποια τα πλεονεκτήματά του σε σχέση με τις υφιστάμενες διαγνωστικές μεθόδους; Το νέο μη επεμβατικό τεστ παρέχει σημαντικά πλεονεκτήματα έναντι των επεμβατικών διαγνωστικών μεθόδων που χρησιμοποιούνται σήμερα και επομένως αναμένεται να εισαχθεί με ασφάλεια ως στερεότυπη μέθοδος στην κλινική πρακτική στο σύντομο μέλλον. Πρώτον, ως μη επεμβατική μέθοδος που δεν φέρει κανέναν κίνδυνο αποβολής του εμβρύου σε αντίθεση με τις υπάρχουσες επεμβατικές μεθόδους, δεύτερον μπορεί να προσφερθεί δυναμικά σε όλες τις έγκυες γυναίκες και όχι μόνο σε αυτές που ανήκουν στην ομάδα υψηλού κινδύνου και τρίτον μπορεί να προσφέρει αποτελεσματική πρόληψη του συνδρόμου Down. Το νέο τεστ προσφέρει επίσης τα ακόλουθα επιπρόσθετα πλεονεκτήματα: Παρέχει με 100% ακρίβεια μη επεμβατική προγεννητική διάγνωση του συνδρόμου Down. Η εφαρμογή του τεστ είναι σχετικά απλή, δεδομένου ότι δεν απαιτεί εξειδικευμένο ή πολύπλοκο εργαστηριακό εξοπλισμό, λογισμικά προγράμματα, υποδομή ή τεχνογνωσία. Για το λόγο αυτό, το τεστ μπορεί να ενταχθεί σχετικά εύκολα σε κάθε γενετικό διαγνωστικό εργαστήριο στον κόσμο. 5. Ποια είναι τα άμεσα σχέδια για την εφαρμογή και διάχυση του νέου τεστ; Εγώ και η ομάδα μου βρισκόμαστε στο στάδιο όπου αναζητούμε επιπλέον χρηματοδότηση για συνέχιση και ενίσχυση του έργου μας, που αποσκοπεί στην διεξαγωγή μίας ευρύτερης κλίμακας μελέτης. Η μελέτη αυτή θα περιλαμβάνει 1000 νέες περιπτώσεις εγκυμοσύνης, συμπεριλαμβανομένων εκείνων οι οποίες αφορούν φυσιολογική εγκυμοσύνη αλλά και άλλων οι οποίες αφορούν εγκυμοσύνη που φέρει έμβρυο με σύνδρομο Down. Τα δείγματα περιφερικού αίματος θα συλλεγθούν από διαφορετικές χώρες της Ευρώπης Αμερικής και Αυστραλίας σε συνεργασία με τουλάχιστον 10 ερευνητικά κέντρα ή Πανεπιστήμια. Η έρευνα αυτή αποσκοπεί στη διερεύνηση πιθανών διαφορών μεταξύ λαών διαφορετικών εθνικοτήτων, αλλά κυρίως στην τελειοποίηση της «διαγνωστικής μας φόρμουλας». Η ολοκλήρωση της μελέτης αυτής, θα σημάνει και την έναρξη της εφαρμογής του μη επεμβατικού διαγνωστικού τεστ στην κλινική πρακτική. Η εφαρμογή του τεστ στην κλινική πρακτική υπολογίζεται μέσα στα επόμενα δύο χρόνια. Ένας ακόμη από τους άμεσους μελλοντικούς στόχους της ομάδας είναι η τροποποίηση του διαγνωστικού τεστ έτσι ώστε να επιτρέπει τη μη επεμβατική προγεννητική διάγνωση και άλλων συχνών ανωμαλιών του εμβρύου όπως η τρισωμία 13, 18 και ανευπλοϊδίες του εμβρύου που σχετίζονται με τα χρωμοσώματα Χ και Υ. Τα πιο πάνω σύνδρομα συμπεριλαμβανομένου του συνδρόμου Down αποτελούν και τα πιο συχνά εμφανιζόμενα σύνδρομα. Επομένως η συμπερίληψή τους σε ένα ενιαίο μη επεμβατικό διαγνωστικό τεστ είναι απαραίτητη. 6. Ποια ήταν η ανταπόκριση της διεθνούς ερευνητικής κοινότητας στην επιτυχία αυτή; Η έρευνα αυτή καθώς και τα αποτελέσματά της γνωστοποιήθηκαν στην επιστημονική κοινότητα και στο ευρύτερο κοινό στις 6 Μαρτίου 2011 με τη δημοσίευση στο περιοδικό Nature Medicine. Το ενδιαφέρον της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας ήταν πολύ μεγάλο καθώς το μη επεμβατικό διαγνωστικό τεστ για το σύνδρομο Down θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε οποιαδήποτε έγκυο γυναίκα το επιθυμεί χωρίς περιορισμούς.

8 Αφιέρωμα ΣΕΛΙΔΑ 08 TEYXOΣ 35 ΥΨIΠEΤΗΣ Τι είναι η Απομυελινωτική Νευροπάθεια και Εγκεφαλοπάθεια; Η πολυνευροπάθεια τύπου Charcot-Marie-Tooth (CMT) είναι μια κληρονομική νευρολογική διαταραχή η οποία χαρακτηρίζεται από την απώλεια του μυϊκού ιστού και της αίσθησης αφής στα άκρα και που οδηγεί σταδιακά σε σημαντική αναπηρία. Είναι μέχρι στιγμής ανίατη και επηρεάζει περίπου 36 άτομα στα 100,000. Συμπτώματα και Διάγνωση Η πολυνευροπάθεια τύπου Charcot-Marie-Tooth συνήθως εμφανίζεται στο τέλος της παιδικής και αρχή της ενήλικης ζωής, με πρώτο σύμπτωμα την «πτώση» του ποδιού και την αγκύλωση των δακτύλων. Άλλα συμπτώματα μπορεί να είναι η αδυναμία στα άκρα, δυσκολία στη βάδιση, τρέμουλο, και πόνος. Η διάγνωση της ασθένειας βασίζεται στη νευρολογική εξέταση και επιβεβαιώνεται με τη χρήση νευρογραφήματος και ηλεκτρομυογραφήματος, όπου με μετρήσεις της ταχύτητας των νευρολογικών σημάτων μπορεί να διαπιστωθεί ο τύπος της πάθησης. Η ακριβής γενετική διάγνωση στις πλείστες περιπτώσεις είναι τώρα δυνατή με εξέταση DNA, η οποία δείχνει τις υπεύθυνες μεταλλάξεις στις συχνότερες μορφές της πάθησης. Μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις χωρίς γενετική διάγνωση μπορεί να χρειαστεί βιοψία του νεύρου για να καθοδηγήσει τη περεταίρω διάγνωση. Τι την προκαλεί; Πέραν των 30 γονιδίων εμπλέκονται στην παθογένεια της ασθένειας Charcot-Marie-Tooth. Μεταλλάξεις στα γονίδια αυτά επηρεάζουν είτε τη μυελίνη είτε τον άξονα, προκαλώντας ατέλειες και δυσλειτουργία στις νευρωνικές πρωτεΐνες. Τα νευρωνικά σήματα διευθύνονται από έναν άξονα (νευρίτη) ο οποίος περιβάλλεται από μυελίνη. Η CMT μπορεί να κατηγοριοποιηθεί σε δύο κύριες κλινικές κατηγορίες: Τύπος 1: είναι η συνηθέστερη και αφορά κυρίως στις περιπτώσεις όπου επηρεάζεται αρχικά η μυελίνη που περιβάλλει το νεύρο. Τύπος 2: αφορά στις περιπτώσεις όπου επηρεάζεται πρωταρχικά ο άξονας. Πρότυπα Απομυελινωτικής Νευροπάθειας και Εγκεφαλοπάθειας Σε έρευνα της ομάδας του Ινστιτούτου Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου έχουν μελετηθεί οι μοριακοί μηχανισμοί που οδηγούν στην απομυελίνωση των νεύρων και στον πρώιμο εκφυλισμό των αξόνων καθώς και στη δυσλειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος (ΚΝΣ). Δημιουργήθηκαν μοντέλα της φυλοσύνδετης μορφής CMT, μιας απο τις συχνότερες μορφές της πάθησης. Ο Δρ Κλεόπας απάντησε σε κάποια σχετικά ερωτήματα: Δρ Κλεόπας Α. Κλεόπα Ανώτερος Νευρολόγος Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου 1. Ποιος τύπος της CMT έχει μελετηθεί στο πλαίσιο της έρευνας σας; Έχουμε μελετήσει συγκεκριμένα τη φυλοσύνδετη μορφή της νευροπάθειας Charcot-Marie-Tooth (CMT1Χ), η οποία προκαλείται από μεταλλάξεις μιας πρωτεΐνης που λέγεται κοννεξίνη-32 και λειτουργεί στο σχηματισμό συνδέσμων μεταξύ διαφορετικών κυττάρων ή κυτταρικών τμημάτων στα περιφερικά νεύρα και στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Οι ασθενείς με τη πάθηση αυτή εκτός από νευροπάθεια μπορεί να αναπτύξουν και εγκεφαλοπάθεια, οξεία ή χρόνια. Για να διευκρινίσουμε πώς οι μεταλλάξεις της κοννεξίνης-32 προκαλούν την ασθένεια, εισαγάγαμε για πρώτη φορά παγκοσμίως ενδεικτικές μεταλλάξεις σε διαγονιδιακά ποντίκια, τα οποία τις εκφράζουν τόσο στον εγκέφαλο όσο και στα νεύρα, επιτρέποντας τη μελέτη των επιπτώσεών τους στα κύτταρα που σχηματίζουν τη μυελίνη. Τα μοντέλα αυτά παρουσίασαν προοδευτική νευροπάθεια και εγκεφαλοπάθεια. 2. Ποια ήταν τα κύρια αποτελέσματα / συμπεράσματα της έρευνάς σας; Η μελέτη των πειραματικών μοντέλων της πάθησης έδειξε ότι οι μεταλλάξεις προκαλούν απώλεια της φυσιολογικής λειτουργίας της πρωτεΐνης κοννεξίνης-32, και δεν έχουν τοξικές επιδράσεις σε άλλες παρόμοιες πρωτεΐνες στα ίδια κύτταρα, ή άλλου είδους αρνητικές συνέπειες για το κύτταρο. Επιπλέον, παρόλο που εντοπίζεται στη μυελίνη, η απώλεια της κοννεξίνης-32 επηρεάζει άμεσα και τον ίδιο το νευράξονα σε πολύ αρχικά στάδια της πάθησης, κάτι που σχετίζεται άμεσα με τα νευρολογικά συμπτώματα των ασθενών. 3. Πόσο άμεσα μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα αποτελέσματα αυτά στη θεραπεία της ασθένειας αυτής; Και ποιο το είδος της θεραπείας που πιθανότατα θα προκύψει; Τα αποτελέσματα μας ανοίγουν τον δρόμο για δοκιμές γονιδιακής θεραπείας με αντικατάσταση του γονιδίου της κοννεξίνης-32. Η γονιδιακή θεραπεία θα δοκιμασθεί πρώτα στα πειραματικά μοντέλα που έχουμε δημιουργήσει, και αν αποδειχθεί επιτυχής, ο στόχος είναι να περάσει μελλοντικά σε κλινικές δοκιμές. 4. Ποια τα σχέδια του ΙΝΓΚ για την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων; Θα υπάρξει συνέχεια της έρευνας αυτής; Αρχίζουμε ήδη ένα καινούργιο ερευνητικό πρόγραμμα για γονιδιακή θεραπεία της νευροπάθειας CMT1Χ χρησιμοποιώντας ένα πρωτοποριακό ιϊκό φορέα σε συνεργασία με το Τμήμα Μοριακής Ιολογίας του ΙΝΓΚ, που θα παραγάγει τον ιό, καθώς και με το Ινστιτούτο Γενετικής Θεραπείας στο Μιλάνο, που πρωτοστατεί διεθνώς σε παρόμοιες εφαρμογές. Ευελπιστούμε μελλοντικά να εδραιώσουμε στο ΙΝΓΚ ένα κέντρο γονιδιακής θεραπείας με δυνατότητα και άλλων εφαρμογών για παρόμοιες παθήσεις τόσο σε προκλινικό όσο και σε κλινικό στάδιο.

9 TEYXOΣ 35 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑ 09 Αφιέρωμα Υγειές νεύρο Νεύρο με Πολλαπλή Σκλήρυνση Τι είναι η Πολλαπλή Σκλήρυνση; Η πολλαπλή σκλήρυνση ή σκλήρυνση κατά πλάκας είναι μια χρόνια νευρολογική ασθένεια, η οποία σύμφωνα με την κυρίαρχη θεωρία εμφανίζεται όταν το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενούς επιτίθεται στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Το ακριβές αίτιο της ασθένειας παραμένει άγνωστο. Τα νεύρα του σώματός περιβάλλονται από τη μυελίνη, μια ουσία που βοηθά στην προστασία των νεύρων καθώς και στη μετάδοση των νευρικών ώσεων. Η πολλαπλή σκλήρυνση προκαλεί σταδιακή καταστροφή της μυελίνης (απομυελίνωση), με αποτέλεσμα οι απροστάτευτοι πλέον νευρώνες να μην μπορούν να χειριστούν αποτελεσματικά τα ηλεκτρικά τους σήματα και να μην επιτρέπουν στον εγκέφαλο να ελέγξει το σώμα. Το όνομα πολλαπλή σκλήρυνση αναφέρεται στις πολλαπλές ουλές (σκλήρυνση) πάνω στη μυελίνη. Ποια είναι τα συμπτώματα; Η πολλαπλή σκλήρυνση μπορεί να προκαλέσει αρκετά συμπτώματα όπως μυϊκή αδυναμία, σπαστικότητα, τρέμουλο, προβλήματα στην ισορροπία, προβλήματα στην ομιλία, δυσφαγία, προβλήματα στην όραση, εξάντληση και χρόνιο πόνο, προβλήματα στο έντερο και την ουροδόχο κύστη, στυτικές δυσλειτουργίες, νοητική βλάβη, διαταραχές της διάθεσης. Η πολλαπλή σκλήρυνση σε πολύ σοβαρές περιπτώσεις προκαλεί και αναπηρία. Τα συμπτώματα της πολλαπλής σκλήρυνσης μπορεί να εμφανίζονται σε ξεχωριστά επεισόδια ή να αναπτύσσονται σταδιακά. Παρ όλο που ανάμεσα στα επεισόδια τα συμπτώματα μπορεί να υποχωρήσουν εντελώς, υπάρχουν μόνιμα νευρολογικά προβλήματα. Η πολλαπλή σκλήρυνση επηρεάζει συνήθως τους ενήλικες από 20 έως 40 ετών και εντοπίζεται συνήθως σε γυναίκες. Προσβάλλει περίπου 2.5 εκατομμύρια άτομα παγκοσμίως και η συχνότητα της δεν είναι ενιαία. Συγκεκριμένα, η συχνότητά της φαίνεται να έχει σχέση με το γεωγραφικό πλάτος κάθε χώρας (με υψηλή συχνότητα στην Ευρώπη και Η.Π.Α) και όχι με τη φυλή (λευκοί, έγχρωμοι). Διάγνωση Η πλέον σίγουρη διάγνωση πολλαπλής σκλήρυνσης μπορεί να γίνει με μαγνητική τομογραφία του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού, η οποία αναδεικνύει τα σημεία όπου η μυελίνη έχει καταστραφεί (απομυελινωτικές εστίες). Θεραπείες Η ασθένεια της πολλαπλής σκλήρυνσης θεωρείται μέχρι στιγμής ως μη ιάσιμη. Υπάρχουν όμως πολλές φαρμακευτικές αγωγές που στοχεύουν στην επαναφορά της λειτουργίας του σώματος μετά από ένα επεισόδιο, στην αποφυγή νέων επεισοδίων, στην καθυστέρηση της εμφάνισης και επιδείνωσης συμπτωμάτων και στην αποφυγή της αναπηρίας. Προς τούτο χρησιμοποιούνται κυρίως οι κορτικοστεροειδείς ουσίες και η ιντερφερόνη. Το Μάρτιο 2011, ο Δρ Μάριος Παντζαρής, ανακοίνωσε μια ακόμη παγκόσμια πρωτοπορία του Ινστιτούτου Νευρολογίας και Γενετικής που αφορά στους ασθενείς με πολλαπλή σκλήρυνση. Η ερευνητική ομάδα του Δρα Παντζαρή δημιούργησε ειδικά συμπληρώματα διατροφής, τα οποία μειώνουν σημαντικά τις πιθανότητες για υποτροπές στους ασθενείς με πολλαπλή σκλήρυνση. Ο Δρ Παντζαρής απάντησε σε κάποια σχετικά ερωτήματά μας:

10 Αφιέρωμα ΣΕΛΙΔΑ 10 TEYXOΣ 35 ΥΨIΠEΤΗΣ Δρ Μάριος Παντζαρής Διευθυντής της Γ Νευρολογικής Κλινικής Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου 1. Τι μορφή έχει η ειδική Ιατρική Διατροφή (Medical Nutrition) που έχει ανακαλυφθεί από την ομάδα σας και πώς / πόσο μπορούν να χρησιμοποιούνται από τους ασθενείς; Πρόκειται για συνδυασμό συγκεκριμένων πολυακόρεστων λιπαρών οξέων μαζί με γ-τοκοφερόλη (τύπος της βιταμίνης Ε). Είναι μια ιδέα που ξεκίνησε να με απασχολεί γύρω στο 1998 με τον κλινικό διατροφολόγο που συνεργαζόμαστε στο ΙΝΓΚ, τον Γιώργο Λουκαΐδη και η οποία ολοκληρώθηκε και έφτασε στην τελική της μορφή γύρω στο 2002 μετά την ενίσχυση της ερευνητικής ομάδας με τον Δρ Γιάννη Πατρίκιο, λιπιδολόγο / ανοσολόγο. Πιο αναλυτικά το συμπλήρωμα διατροφής αποτελείται από μίγμα Εικοσιπεντανοϊκού, Εικοσιδιεξανοϊκού, γ-λινολενικού και Λινολενικού πολυακόρεστων λιπαρών οξέων σε συγκεκριμένες συγκεντρώσεις, χημικές μορφές και αναλογίες σε συνδυασμό με συγκεκριμένες συγκεντρώσεις και αναλογίες συγκεκριμένων μονοακόρεστων και ακόρεστων λιπαρών οξέων μαζί με καθαρή φυσική γ-τοκοφερόλη. Η χρήση των πιο πάνω συγκεκριμένων πολυακόρεστων λιπαρών οξέων και η συγκεκριμένη συγκέντρωση, χημική μορφή και αναλογία τους ήταν το προϊόν της μελέτης της βιβλιογραφίας σε σχέση με την παθογένεια της απομυελίνωσης, της νευροπροστασίας και επαναμυελίνωσης καθώς και της γνώσης των ερευνητών και συνεργατών τους στο εξωτερικό. Τα πιο πάνω λιπαρά οξέα ως ιατρική Διατροφή χρησιμοποιήθηκαν σε μορφή σιροπιού από το στόμα, σε καθημερινή βάση. 2. Έχουν δοκιμαστεί σε ασθενείς; Εάν ναι, ποια ήταν τα αποτελέσματα; Η πιο πάνω Ιατρική Διατροφή χορηγήθηκε σε ομάδα 80 ασθενών με υποτροπιάζουσα Πολλαπλή Σκλήρυνση για χρονικό διάστημα 30 μηνών (Ιούλιος Δεκέμβριος 2009) και συγκρίθηκε με εικονικό φάρμακο (placebo). Η μελέτη ήταν διπλά τυφλή και παράλληλα διενεργήθηκαν και μαγνητικές τομογραφίες εγκεφάλου. Η μελέτη πραγματοποιήθηκε στο Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου, επιχορηγήθηκε από το Υπουργείο Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού μέσω του θεσμού των Εκκολαπτηρίων και είχε εγκριθεί από την Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής Κύπρου. Η κλινική μελέτη έχει επίσης εγκριθεί και καταγραφεί σε παγκόσμιο εγκεκριμένο κατάλογο κλινικών εργασιών. Μελετήθηκε η αποτελεσματικότητα του διαλύματος στον αριθμό των υποτροπών ανά έτος και στην πιθανότητα επιδείνωσης της αναπηρίας των ασθενών. Τα αποτελέσματα της κλινικής μελέτης θεωρούνται εκμεταλλεύσιμα. Η δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων της παρούσας μελέτης σε οποιοδήποτε έντυπο είναι δυστυχώς απαγορευτική σύμφωνα με τους κανονισμούς δημοσίευσης σε έγκυρα ιατρικά περιοδικά διεθνώς, τα οποία και έχουν δείξει ενδιαφέρον δημοσίευσης των τελικών μας αποτελεσμάτων. 3. Ποια είναι τα σχέδια αξιοποίησης και διάχυσης της ανακάλυψής σας; Έχει ήδη κατατεθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ), μέσω Δικηγορικού γραφείου, αίτηση κατοχύρωσης πατέντας, αρχικά για τις ΗΠΑ και στη συνέχεια για όλο τον κόσμο και βρισκόμαστε σε συζητήσεις με μεγάλη γνωστή Αμερικάνικη φαρμακευτική εταιρεία παγκόσμιας δραστηριοποίησης, η οποία έχει δείξει μεγάλο ενδιαφέρον για αγορά και εκμετάλλευση του πιο πάνω προϊόντος. Παράλληλα βρισκόμαστε στη διαδικασία αξιολόγησης επιστημονικού συγγράμματος προς δημοσίευση σε επιστημονικό περιοδικό με πολύ υψηλό δείκτη εγκυρότητας και επιστημονικότητας (high Impact Factor Journal). Μετά την δημοσίευση θα ακολουθήσει παρουσίαση των αποτελεσμάτων της μελέτης σε τοπικά και διεθνή συνέδρια. Παράλληλα προγραμματίζεται να πραγματοποιηθεί πολυκεντρική μελέτη σε ασθενείς με Υποτροπιάζουσα Πολλαπλή Σκλήρυνση. 4. Πώς βοηθά η ανακάλυψη αυτή στην οριστική θεραπεία της πολλαπλής σκλήρυνσης; Η πιο πάνω ανακάλυψη ουσιαστικά σ αυτή τη φάση βοηθά στη μείωση των κλινικοεργαστηριακών δεικτών της νόσου. Λόγω όμως του συγκεκριμένου τρόπου δράσης των πολυακόρεστων λιπαρών οξέων και της γ-τοκοφερόλης όταν συνδυάζονται στις συγκεκριμένες δόσεις και αναλογίες, και θα προσπαθήσουμε να το διερευνήσουμε με νέες μελέτες εάν μπορεί να χορηγείται από τα πολύ αρχικά στάδια της νόσου και να προλάβει τη δημιουργία σοβαρών αναπηριών στους ασθενείς. Παράλληλα θα δοκιμαστεί και σε άλλες μορφές της νόσου (π.χ. προϊούσες μορφές).

11 TEYXOΣ 35 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑ 11 Ευρωπαϊκές Ευκαιρίες OpenAIRE: Ανοικτή Πρόσβαση στα Επιστημονικά Αποτελέσματα της Ε.Ε. Οι ερευνητές στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.), οι επιχειρήσεις και οι πολίτες μπορούν να έχουν ελεύθερη και ανοικτή πρόσβαση σε δημοσιεύσεις που είναι προϊόν έρευνας χρηματοδοτούμενης από την Ε.Ε., χάρη στην υποδομή OpenAIRE (Open Access Infrastructure for Research in Europe - Υποδομή Ανοικτής Πρόσβασης στην Ερευνα εντός της Ευρώπης), την οποία εγκαινίασε στις 2 Δεκεμβρίου 2010 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο Πανεπιστήμιο της Γάνδης του Βελγίου. Αξίζει να σημειωθεί ότι περίπου 2,5 εκατομμύρια επιστημονικά άρθρα δημοσιεύονται σε επιστημονικά περιοδικά κατόπιν αξιολόγησης από κριτές, καθώς και σε πρακτικά συνεδρίων σε παγκόσμιο επίπεδο ετησίως. Επί του παρόντος, μόνο το 15%-20% των εν λόγω άρθρων διατίθενται σε αποθετήρια ή επιστημονικά περιοδικά ανοικτής πρόσβασης. Τα υπόλοιπα είναι προσβάσιμα μόνο μέσω του συστήματος πληρωμής ανά ανάγνωση ή μέσω συνδρομητικών εντύπων. Η χρηματοδοτούμενη από την Ε.Ε. υποδομή OpenAIRE σκοπεύει να επιτρέψει την πρόσβαση σε όλες τις επιστημονικές δημοσιεύσεις και δεδομένα που παράγονται από έρευνα χρηματοδοτούμενη από το 7 ο Πρόγραμμα Πλαίσιο για Έρευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξη της Ε.Ε (7 ο ΠΠ) καθώς και από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ΕΣΕ). Από το 2007 που ξεκίνησε το 7 ο ΠΠ έχουν χρηματοδοτηθεί περίπου ερευνητικά έργα. Συγκεκριμένα, το OpenAIRE καλύπτει επτά θεματικές περιοχές του 7 ου ΠΠ (Υγεία, Ενέργεια, Περιβάλλον, Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνιών, Ερευνητικές Υποδομές, Κοινωνικο-οικονομικές και Ανθρωπιστικές Επιστήμες, Επιστήμη στην Κοινωνία), που συγκεντρώνουν το 20% του συνολικού προϋπολογισμού και έχουν σημαντικό κοινωνικό αντίκτυπο για τους Ευρωπαίους πολίτες. Επίσης, αφορά στα έργα που χρηματοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (Ειδικό Πρόγραμμα ΙΔΕΕΣ). Οι ερευνητές που χρηματοδοτούνται από το παραπάνω Πρόγραμμα έχουν πλέον την υποχρέωση να δημοσιοποιούν τα αποτελέσματα της έρευνάς τους σε κάποιο αποθετήριο ανοικτής πρόσβασης, σε διάστημα 6-12 μηνών μετά την αρχική τους δημοσίευση. Έτσι, τα αποτελέσματα της επιστημονικής έρευνας θα είναι προσβάσιμα από όλους, μέσω του Διαδικτύου. Το OpenAIRE φιλοδοξεί επίσης να οδηγήσει σε νέους τρόπους ευρετηρίασης, σχολιασμού, κατάταξης και σύνδεσης ερευνητικών αποτελεσμάτων, καθώς και σε νέες μεθόδους αυτοματισμού της όλης διαδικασίας. Αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει και το έναυσμα για την ανάπτυξη νέων υπηρεσιών, οι οποίες θα αξιοποιούν περαιτέρω την υποδομή πληροφοριών την οποία παρέχει το OpenAIRE. Το OpenAIRE έχει αναπτύξει τις κατάλληλες τεχνολογικές υποδομές και τους μηχανισμούς υποστήριξης για τον εντοπισμό, την απόθεση, την πρόσβαση και την παρακολούθηση άρθρων που έχουν προέλθει από χρηματοδότηση της ΕΕ. Παρέχει, επίσης, εργαλεία και υπηρεσίες όπως το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ηλεκτρονικής Υποστήριξης, τα Εθνικά Κέντρα Ανοικτής Πρόσβασης (National Open Access Desks) και υπηρεσίες διαχείρισης επιστημονικών δεδομένων. Οι ερευνητές θα μπορούν να υποβάλλουν τις εργασίες τους σε ιδρυματικά ή θεματικά ηλεκτρονικά αποθετήρια ή απευθείας στο αποθετήριο του OpenAIRE. Όλα τα επιστημονικά άρθρα είναι προσβάσιμα μέσω της διαδικτυακής πύλης του έργου ( Το έργο, το οποίο υποστηρίζει και υλοποιεί το Πιλοτικό Πρόγραμμα Ανοικτής Πρόσβασης του 7 ου ΠΠ (Open Access Pilot in FP7) και τις Οδηγίες του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας για την Ανοικτή Πρόσβαση (ERC Scientific Council Guidelines for Open Access), ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2009 και έχει διάρκεια 3 έτη. Συμμετέχουν σε αυτό 38 φορείς από 27 ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίοι διαθέτουν υψηλή τεχνογνωσία σε υποδομές για την Ανοικτή Πρόσβαση στη γνώση, με συντονιστή το Τμήμα Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών του Eθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. H Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κύπρου συμμετέχει στο έργο ως Κέντρο Ανοικτής Πρόσβασης για την Κύπρο με στόχο να συνδράμει τους Κύπριους επιστήμονες να καταθέσουν σε αποθετήρια ανοικτής πρόσβασης τις δημοσιεύσεις τους.

12 Ευρωπαϊκές Ευκαιρίες ΣΕΛΙΔΑ TEYXOΣ ΥΨIΠEΤΗΣ Άμεσες Αλλαγές με Σκοπό τον Περιορισμό της Γραφειοκρατίας από την Ε.Ε. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε πρόσφατα (24/01/2011) μέτρα με τα οποία επιδιώκεται να γίνει ελκυστικότερη και πιο προσιτή για τους καλύτερους ερευνητές και τις δυναμικότερες από πλευράς καινοτομίας εταιρείες, ιδίως τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) η συμμετοχή στο 7 ο Πρόγραμμα Πλαίσιο για την Έρευνα και την Τεχνολογική Ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.). Τα μέτρα αυτά βασίζονται στο σχέδιο απλοποίησης που ανακοίνωσε η Επιτροπή τον Απρίλιο του 2010 και θα αρχίσουν να ισχύουν αμέσως. Η Επίτροπος Màire Geoghegan-Quinn, αρμόδια για την έρευνα, την καινοτομία και την επιστήμη, δήλωσε τα εξής: «Με τα μέτρα που εγκρίθηκαν σήμερα οι χιλιάδες των αρίστων που χρηματοδοτούμε θα μπορούν να εξοικονομούν χρόνο και κόπο από γραφειοκρατικές διατυπώσεις ώστε να επικεντρώνονται σε αυτό στο οποίο διαπρέπουν την προσπάθεια για τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης και της απασχόλησης και βελτίωση της ποιότητας ζωής στην Ευρώπη με έρευνα και καινοτομία παγκόσμιας ακτινοβολίας. Επιθυμούμε να προσελκύσουμε ακόμη περισσότερους και καλύτερους υποψήφιους, μεταξύ των οποίων δυναμικές μικρές επιχειρήσεις που δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν σε υπερβολική γραφειοκρατία. Αυτό είναι μόνο η αρχή: η Επιτροπή έχει ήδη προτείνει μεγάλες αλλαγές των γενικών δημοσιονομικών κανόνων που διέπουν όλα τα χρηματοδοτικά προγράμματα της Ε.Ε. και, αν γίνουν δεκτές από το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, θα προτείνουμε δραστικότερα μέτρα απλούστευσης για το πρόγραμμα που θα διαδεχθεί το 7 ο ΠΠ». Τρία συγκεκριμένα μέτρα Η Επιτροπή ενέκρινε τρία συγκεκριμένα μέτρα με άμεση ισχύ στο 7 ο ΠΠ. Καθένα από αυτά τα τρία μέτρα δίνει απάντηση σε προβληματισμούς που εκφράστηκαν επανειλημμένα από συμμετέχοντες και υποψήφιους συμμετέχοντες στο 7 ο ΠΠ: 1. Μεγαλύτερη ευελιξία όσον αφορά τον τρόπο υπολογισμού των δαπανών προσωπικού, ώστε οι δικαιούχοι ερευνητικών επιχορηγήσεων της ΕΕ να μπορούν να εφαρμόζουν τις συνήθεις λογιστικές μεθόδους τους όταν ζητούν την κάλυψη των μέσων δαπανών προσωπικού και να μην χρειάζεται πλέον να εγκαθιστούν παράλληλα πλήρη λογιστικά συστήματα αποκλειστικά για τον σκοπό αυτό. 2. Δυνατότητα κάλυψης, με κατ αποκοπή πληρωμές, της συμβολής των ιδιοκτητών ΜΜΕ, των οποίων οι μισθοί δεν εγγράφονται επίσημα στους λογαριασμούς τους, στις εργασίες ερευνητικών έργων. 3. Σύσταση νέας διευθύνουσας ομάδας, την οποία θα απαρτίζουν ανώτεροι υπάλληλοι από όλες τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες και οργανισμούς της Επιτροπής και η οποία θα εξαλείψει τις ανακολουθίες κατά την εφαρμογή των κανόνων χρηματοδότησης της έρευνας. Περισσότερες πληροφορίες: Άννα Μαρία Χριστοφόρου amchristoforou@research.org.cy

13 TEYXOΣ 35 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑ 13 Ευρωπαϊκές Ευκαιρίες Νέες Προσκλήσεις Υποβολής Προτάσεων των Δράσεων Marie Curie Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε στις 16 Μαρτίου 2011 τις Προσκλήσεις Υποβολής Προτάσεων στο πλαίσιο των Δράσεων Marie Curie Intra-European Fellowships for Career Development (IEF), International Incoming Fellowships (IIF) και International Outgoing Fellowships (IOF). Οι Κωδικοί των Προσκλήσεων είναι: FP7-PEOPLE-2011-IEF, FP7-PEOPLE-2011-IIF και FP7-PEOPLE-2011-IOF αντίστοιχα. Οι Δράσεις Marie Curie εντάσσονται στο Ειδικό Πρόγραμμα «Άνθρωποι» του 7 ου Προγράμματος Πλαισίου για Έρευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξη της Ε.Ε. Η Δράση Marie Curie IEF απευθύνεται σε έμπειρους ερευνητές και χρηματοδοτεί κατάρτιση υψηλού επιπέδου και ανάπτυξη καριέρας, στοχεύοντας στην απόκτηση νέων ή/και συμπληρωματικών ερευνητικών δεξιοτήτων και γνώσεων, καθώς και εμπειρίες κινητικότητας. Τα έργα στα πλαίσια της Δράσης IEF βασίζονται στην ανάπτυξη προσωπικών προγραμμάτων ανάπτυξης καριέρας διάρκειας 12 έως 24 μηνών, τα οποία συμφωνούνται μεταξύ των ερευνητών και των εκπροσώπων των Οργανισμών Υποδοχής. Οι ερευνητές πρέπει να προέρχονται από Κράτη Μέλη ή Συνεργαζόμενες Χώρες και οι Οργανισμοί Υποδοχής πρέπει να είναι επίσης σε Κράτη Μέλη ή Συνεργαζόμενες Χώρες. Η Δράση Marie Curie IIF στοχεύει κυρίως στην ανάπτυξη ερευνητικών συνεργασιών μεταξύ της Ευρώπης και του υπόλοιπου κόσμου (Τρίτων Χωρών). Η χρηματοδότηση παρέχεται σε έργα που ενισχύουν τη μεταφορά γνώσης από έμπειρους ερευνητές από Τρίτες Χώρες σε οργανισμούς Κρατών Μελών ή Συνεργαζόμενων Χωρών, με στόχο την ανάπτυξη κοινών ερευνητικών συνεργασιών μεταξύ Ευρωπαϊκών και Τρίτων Χωρών. Η διάρκεια της χρηματοδότησης μπορεί να ανέλθει από 12 έως 24 μήνες. Η Δράση Marie Curie IOF προσφέρει ευκαιρίες ανάπτυξης καριέρας σε ερευνητές από Κράτη Μέλη ή Συνεργαζόμενες Χώρες, μέσω της απόκτησης ερευνητικών εμπειριών σε Τρίτες Χώρες. Η Δράση IOF χρηματοδοτεί δαπάνες που αφορούν σε μισθούς ερευνητών και δαπάνες που σχετίζονται με τη διεξαγωγή έρευνας, για διάρκεια μέχρι τρία έτη. Στο χρονικό διάστημα αυτό περιλαμβάνεται η πρώτη φάση, διάρκειας ενός μέχρι δύο ετών, όπου οι ερευνητές φεύγουν από τα Κράτη Μέλη ή τις Συνεργαζόμενες Χώρες προς Ακαδημαϊκά ή Ερευνητικά Κέντρα ή Επιχειρήσεις σε Τρίτες Χώρες, καθώς και η δεύτερη, υποχρεωτική φάση διάρκειας ενός έτους, όπου οι ερευνητές επιστρέφουν για έρευνα στη χώρα από όπου ξεκίνησαν. Κύριος στόχος της Δράσης είναι η απόκτηση νέων ή/και συμπληρωματικών ερευνητικών δεξιοτήτων και γνώσεων, καθώς και η διεθνής και διατομεακή κινητικότητα των ερευνητών. Για περισσότερες πληροφορίες, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επισκεφθούν την ιστοσελίδα: Ως καταληκτική Ημερομηνία Υποβολής Προτάσεων έχει ορισθεί η 11 η Αυγούστου Τα κείμενα των Προσκλήσεων, ο Οδηγός Υποβολής ( Guide for Applicants ) και άλλες απαραίτητες πληροφορίες θα είναι διαθέσιμα στις Ιστοσελίδες των Δράσεων. Περισσότερες πληροφορίες: Πιεραντώνιος Παπάζογλου ppapazoglou@research.org.cy

14 Ευρωπαϊκές Ευκαιρίες ΣΕΛΙΔΑ 14 TEYXOΣ 35 ΥΨIΠEΤΗΣ Πανευρωπαϊκό Συνέδριο EURAXESS στην Κύπρο Λεμεσός, Μαρτίου 2011 Το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας (ΙΠΕ), στο πλαίσιο της δραστηριοποίησής του ως Επικεφαλής Οργανισμός του Δικτύου EURAXESS στην Κύπρο, φιλοξένησε στην Κύπρο (Λεμεσός), μεταξύ 21 και 23 Μαρτίου 2011, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΕ), εμπειρογνώμονες που συμμετείχαν σε Συνέδριο του Πανευρωπαϊκού Δικτύου EURAXESS για την Κινητικότητα Ερευνητών. Το Συνέδριο, το οποίο είχε τεθεί υπό την Αιγίδα του Εξοχότατου Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, Διδάκτορος Δημήτρη Χριστόφια, στέφθηκε από πλήρη επιτυχία καθώς στις εργασίες του συμμετείχαν άνω των 250 Συνέδρων από διάφορες Ευρωπαϊκές και όχι μόνο χώρες. Την Εναρκτήρια Συνεδρία, στις 21 Μαρτίου 2011, στην οποία δόθηκε έμφαση στην Εμβληματική Πρωτοβουλία (Flagship Initiative) της ΕΕ «Ένωση Καινοτομίας»/ Innovation Union, τίμησε με την παρουσία του και με εισηγητική ομιλία ο αξιότιμος Υφυπουργός παρά τω Προέδρω, Δρ. Τίτος Χριστοφίδης. Από την πλευρά της ΕΕ, υπήρξε τοποθέτηση από τον Επικεφαλής της Μονάδας «Ικανότητες»/ Unit Skills της Γενικής Διεύθυνσης Έρευνας, Δρα Stefaan Hermans. Ο Δρ Hermans αντιφώνησε εκ μέρους της ΕΕ και το Γενικό Διευθυντή του Γραφείου Προγραμματισμού, κ. Γιώργο Γεωργίου, ο οποίος τίμησε με την παρουσία του την Καταληκτήρια Συνεδρία, στις 23 Μαρτίου Το EURAXESS αποτελεί μια πραγματικά πανευρωπαϊκή προσπάθεια, υποστηριζόμενη από ένα Δίκτυο 37 συμμετεχουσών χωρών, μέσω των αντίστοιχων Κέντρων Υπηρεσιών Κινητικότητας (EURAXESS Service Centres). Το δίκτυο αυτό, μέσω της Πανευρωπαϊκής και των Εθνικών Διαδικτυακών Πυλών (portals), προσφέρει ένα σημείο αναφοράς για ερευνητές που επιθυμούν να ακολουθήσουν καριέρα στην Ευρώπη. Τα portals συγκεντρώνουν υπηρεσίες για την εξυπηρέτηση των Ευρωπαίων επιστημόνων και την ενίσχυση της κινητικότητάς τους μεταξύ ευρωπαϊκών ή και τρίτων χωρών, φιλοξενώντας επιμέρους πρωτοβουλίες για: (α) δωρεάν και συνεχώς ανανεωμένη πληροφόρηση σχετικά με διαθέσιμες ερευνητικές θέσεις εργασίας και υποτροφίες μέσω του EURAXESS Jobs, (β) παροχή ολοκληρωμένων υπηρεσιών πληροφόρησης και υποστήριξης στους ερευνητές και τις οικογένειες τους σχετικά με διαδικασίες εισδοχής και συνθήκες εργασίας, φορολογία και κοινωνική ασφάλιση, πρακτικά θέματα για διαμονή, υγεία, οικογένεια, κλπ μέσω του EURAXESS Services, (γ) δικαιώματα και υποχρεώσεις των ερευνητών και των εργοδοτών ή χρηματοδοτών τους βάσει της Ευρωπαϊκής Χάρτας του Ερευνητή και του Κώδικα Δεοντολογίας για την Πρόσληψη Ερευνητών Charter & Code μέσω του EURAXESS Rights και (δ) διασύνδεση Ευρωπαίων ερευνητών που εργάζονται εκτός Ευρώπης, όπως ΗΠΑ, Ιαπωνία, Κίνα, Ινδία, Βραζιλία, κ.λπ. μέσω του EURAXESS Links. Το ΙΠΕ έχει αναπτύξει και φιλοξενεί την Κυπριακή Διαδικτυακή Πύλη EURAXESS Cyprus, με όλες τις πιο πάνω υπηρεσίες και πρωτοβουλίες, στον σύνδεσμο (link): EURAXESS Jobs Δημοσιεύσεις Ευκαιριών Εργασίας σε Ερευνητικούς Οργανισμούς Η υπηρεσία EURAXESS Jobs παρουσιάζεται στην Πανευρωπαϊκή Πύλη EURAXESS, η οποία έχει ως στόχο την παροχή βοήθειας σε ερευνητές και τις οικογένειές τους για θέματα που σχετίζονται με την κινητικότητά τους. Περιέχει πληροφορίες σχετικά με Διαθέσιμες Θέσεις Εργασίας (Job Vacancies), Διαθέσιμες Ευκαιρίες Χρηματοδότησης και Διαθέσιμες Υποτροφίες και Χορηγίες (Funding Opportunities, Fellowships and Grants), Πρακτικές Πληροφορίες και Υπηρεσίες (Practical Information and Services), όπως επίσης πληροφορίες για το ερευνητικό τοπίο (research landscape) και τις συνθήκες εργασίας (working conditions) για όλες τις χώρες που συμμετέχουν στο Δίκτυο EURAXESS. Τα ανωτέρω παρουσιάζονται κυρίως μέσω των δύο βασικών επιλογών στον ιστοχώρο που είναι οι ιστοσελίδες / υπηρεσίες EURAXESS Jobs και EURAXESS Services. Μέσω της υπηρεσίας EURAXESS Jobs, οι Ερευνητικοί Οργανισμοί μπορούν να δημοσιεύουν τις Διαθέσιμες Θέσεις Εργασίας τους στην Πανευρωπαϊκή Πύλη EURAXESS, προσελκύοντας ένα ευρύ κοινό υποψηφίων Ερευνητών, καθώς και να προκαθορίζουν τις παραμέτρους αναζήτησης υποψηφίων Ερευνητών που επιθυμούν να προσελκύσουν για τις θέσεις αυτές. Η υπηρεσία EURAXESS Jobs παρέχεται δωρεάν και οι ενδιαφερόμενοι Οργανισμοί θα πρέπει απλώς να δηλώσουν Όνομα και Κωδικό Χρήσης (Login Username and Password), με τα οποία θα μπορούν να ανανεώνουν τις πληροφορίες ανά τρίμηνο ή με το πέρας των καταληκτικών ημερομηνιών για τις Διαθέσιμες Θέσεις που δημοσιεύουν. Για περισσότερες πληροφορίες, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επισκέπτονται τον ιστοχώρο όπου υπάρχει σύνδεσμος (link) για παρουσίαση «Εύκολης Ανάρτησης Θέσεων Εργασίας σε 4 Βήματα» ( T5WHVGhg&feature=player_embedded) Περισσότερες πληροφορίες: Πιεραντώνιος Παπάζογλου ppapazoglou@research.org.cy

15 TEYXOΣ 35 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑ 15 Ημερολόγιο Ερευνητή ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΩΔΙΚΟΣ ΗΜ. ΑΝΑΚΟΙΝ. ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑΛΗΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ Καινοτομία ΠΡΟΣΚΛΗΣΕΙΣ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΔΕΣΜΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ/ΚΟΥΠΟΝ/ Μαρτίου ,000 9 Δεκεμβρίου 2011 Καινοτομία ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ/ΕΥΡΕΣΙ/ Μαρτίου ,000 9 Δεκεμβρίου 2011 Μέτρα Υποστήριξης Διεθνούς Συνεργασίας ΜΕΤΡΑ/7ΠΠ/ Μαρτίου ,000 μέχρι την 30η Νοεμβρίου 2011 Μέτρα Υποστήριξης Διεθνούς Συνεργασίας ΜΕΤΡΑ/ΣΥΝΕΔ/ Μαρτίου ,000 Ανοικτή πρόσκληση ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΩΔ. ΠΡΟΣΚΛΗΣΗΣ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΗΜ. ΑΝΑΚΟΙΝ. ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑΛΗΚΤΙΚΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΠΡΟΣΚΛΗΣΕΙΣ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ Συνεργασία FP7-ICT-2011-SME-DCL Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνιών 01 Φεβρουαρίου ,000, Απριλίου Σεπτεμβρίου 2011 (για προτάσεις που πέρασαν στο 2 ο στάδιο) Συνεργασία FP7-ICT-2011-C Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνιών 20 Ιουλίου ,000,000 Ανοικτή Πρόσκληση Συνεργασία FCH-JU Κοινές Τεχνολογικές Πρωτοβουλίες 03 Μαΐου ,000, Αυγούστου 2011 Συνεργασία SP1-JTI-CS Κοινές Τεχνολογικές Πρωτοβουλίες 28 Απριλίου ,697, Ιουλίου 2011 Ιδέες ERC-2011-PoC ERC Proof of Concept 29 Μαρτίου ,000, Ιουνίου 2011 & 08 Νοεμβρίου 2011 Άνθρωποι FP7-PEOPLE-2011-CIG Άνθρωποι MARIE CURIE CAREER INTEGRATION GRANTS (CIG) 20 Οκτωβρίου ,000, Μαρτίου Σεπτεμβρίου 2011 Άνθρωποι FP7-PEOPLE-2011-IEF Άνθρωποι MARIE CURIE INTRA- EUROPEAN FELLOWSHIPS FOR CAREER DEVELOPMENT (IEF) 16 Μαρτίου ,850, Αυγούστου 2011 Άνθρωποι FP7-PEOPLE-2011-IIF Άνθρωποι MARIE CURIE INTERNATIONAL INCOMING FELLOWSHIPS (IIF) 16 Μαρτίου ,000, Αυγούστου 2011 Άνθρωποι FP7-PEOPLE-2011-IOF Άνθρωποι MARIE CURIE INTERNATIONAL OUTGOING FELLOWSHIPS FOR CAREER DEVELOPMENT (IOF) 16 Μαρτίου ,000, Αυγούστου 2011

16 Ημερολόγιο Ερευνητή ΣΕΛΙΔΑ 16 TEYXOΣ 35 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΥΝEΔΡΙΑ - ΗΜΕΡΙΔΕΣ - ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ AAL Forum Σεπτεμβρίου 2011 Λέτσε της Ιταλίας Το Φόρουμ διοργανώνεται στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του Κοινού Ευρωπαϊκού Προγράμματος Ambient Assisted Living (AAL) που στόχο έχει τη βελτίωση της ποιότητας ζωής της τρίτης ηλικίας μέσα από τη χρήση τεχνολογιών πληροφορικής και την εισαγωγή καινοτόμων τεχνολογιών και υπηρεσιών στην Ευρωπαϊκή αγορά. Το Φόρουμ έχει ως στόχο να προσελκύσει ακαδημαϊκούς, εκπροσώπους της βιομηχανίας, αλλά και άτομα υπεύθυνα για τη χάραξη στρατηγικών/πολιτικής. Θα περιλαμβάνει παρουσίαση ερευνητικών έργων τα οποία χρηματοδοτούνται από το AAL, καθώς και άλλες καινοτόμες δραστηριότητες και υπηρεσίες οι οποίες σχετίζονται με τον τομέα που καλύπτει το εν λόγω Πρόγραμμα. Οι συμμετέχοντες θα έχουν επίσης τη δυνατότητα δικτύωσης με άλλους ερευνητές από την Ευρώπη που δραστηριοποιούνται στον εν λόγω τομέα. Εκδηλώσεις NANOTEX Ιουλίου 2011 Θεσσαλονίκη, Ελλάδα Η σειρά Εκδηλώσεων NANOTEX 2011 στοχεύει στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων που παρέχουν οι αναπτυσσόμενες τεχνολογίες των Νανοεπιστημών και των Οργανικών Ηλεκτρονικών και αναμένεται να προσελκύσει πέραν των επαγγελματιών από τη βιομηχανία και τον επιστημονικό χώρο, συμπεριλαμβανομένων ερευνητών και επιστημόνων, εκπροσώπων από τη βιομηχανία και τις επιχειρήσεις, επενδυτών, εμπόρων και λειτουργών μεταφοράς τεχνολογίας. Η σειρά Εκδηλώσεων περιλαμβάνει τις ακόλουθες δραστηριότητες: Συνέδριο και παράλληλα εργαστήρια που θα καλύπτουν όλο το φάσμα δραστηριοτήτων των Νανοεπιστημών και της Νανοτεχνολογίας. Συνέδριο στον τομέα των Ευέλικτων Οργανικών Ηλεκτρονικών το οποίο θα καλύπτει όλες τις τελευταίες εξελίξεις στις περιοχές των οργανικών ηλεκτρονικών υλικών, της δομής διατάξεων (device structures), της ολοκλήρωσης συστημάτων, των βιομηχανικών διαδικασιών και της ανάπτυξης προϊόντων. Έκθεση, για παρουσίαση τεχνολογιών και ερευνητικών αποτελεσμάτων από τη βιομηχανία, τις επιχειρήσεις, ερευνητικά ινστιτούτα, ακαδημαϊκά ιδρύματα, θεματικά δίκτυα και έργα έρευνας και ανάπτυξης. Σειρά Σεμιναρίων (Summer School) που απευθύνεται στην επόμενη γενεά των ερευνητών στους τομείς των Νανοεπιστημών και Νανοτεχνολογίας, των Οργανικών Ηλεκτρονικών και της Νανοφαρμακευτικής. FUMAT Future Materials for Grand Challenges of Present Days Σεπτεμβρίου 2011 Βαρσοβία, Πολωνία Το Συνέδριο διεξάγεται στο πλαίσιο Εκδηλώσεων στους Τομείς των Νανοτεχνοτεχνολογιών, Νανοεπιστημών, Υλικών και Νέων Τεχνολογιών Παραγωγής και απευθύνεται σε εκπροσώπους από τον ακαδημαϊκό χώρο και τη βιομηχανία, καθώς και φορείς χάραξης πολιτικής και έχει θέμα τη συνεισφορά της Επιστήμης των Υλικών στην στρατηγική αντιμετώπισης και την επίλυση των Μεγάλων Κοινωνικών Προκλήσεων της ΕΕ (Grand Societal Challenges). ManuFuture Οκτωβρίου 2011 Βρότσλαβ, Πολωνία Το Συνέδριο διεξάγεται στο πλαίσιο Εκδηλώσεων στους Τομείς των Νανοτεχνοτεχνολογιών, Νανοεπιστημών, Υλικών και Νέων Τεχνολογιών Παραγωγής και θα πραγματοποιηθεί στα πλαίσια της Πολωνικής Προεδρίας της ΕΕ, στοχεύει στη διασφάλιση της επιτυχημένης συνεργασίας μεταξύ των χωρών-μελών τη ΕΕ με τις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης στον τομέα της Βιομηχανίας και των Νέων Τεχνολογιών Παραγωγής.

17 TEYXOΣ 35 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑ 17 Αποτελέσματα Ερευνας Αρ. Πρωτοκόλλου ΚΥ-ΣΛΟ/0407/10 Συντονιστής Έργου Δρ Ρεβέκκα Κοκκινόφτα Ανάδοχος φορέας Γενικό Χημείο του Κράτους Δημιουργία Βάσεων Αναλυτικών Δεδομένων για Κυπριακούς και Σλοβένικους Αυθεντικούς Χυμούς 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η αυθεντικότητα των τροφίμων γενικά και των χυμών ειδικότερα, ενδιαφέρει σημαντικά τόσο τους παραγωγούς, όσο και τους καταναλωτές και κατ επέκταση τους αρμόδιους φορείς ελέγχου. Τα κριτήρια τα οποία ορίζουν την αυθεντικότητα είναι αριθμητικά πολλά και πολλές φορές είναι διαφορετικά στα κράτη της ΕΕ. Παρόλο που δεν έχει άμεση σχέση με την υγεία και την ασφάλεια, συχνά παρατηρείται το πρόβλημα της παραπληροφόρησης σχετικά με τη γεωγραφική τους προέλευση και την αντικατάσταση ακριβών φυσικών προϊόντων με φθηνότερα υλικά που δεν δηλώνονται στην ετικέτα. Το άρωμα των χυμών έχει επίσης άμεση σχέση με την αυθεντικότητά τους, παρόλο που η επιβεβαίωση της σύστασής του δεν είναι εύκολη καθώς αποτελείται από εκατοντάδες ουσίες σε διαφορετικά επίπεδα συγκεντρώσεων. Η διερεύνηση του αρωματικού προφίλ των χυμών ως δείκτη της αυθεντικότητάς τους, προαπαιτεί τη δημιουργία βάσεων δεδομένων. Το παρόν έργο αφορούσε στη δημιουργία βάσεων αναλυτικών δεδομένων για Κυπριακούς και Σλοβένικους χυμούς. Ο σχεδιασμός και η εξέλιξη των πειραμάτων στηρίχθηκαν στη βάση δεδομένων και στα συμπεράσματα που προέκυψαν από προηγούμενο έργο που εκπονήθηκε από τους ίδιους φορείς και που εστιαζόταν στον ισοτοπικό τους χαρακτηρισμό. Ουσιαστικά γίνεται επέκταση της υφιστάμενης βάσης κυπριακών και σλοβένικων χυμών με επιπλέον αυθεντικά δείγματα, καθώς επίσης και εμπλουτισμός της με αναλυτικά χαρακτηριστικά, κυρίως αρωματικές ενώσεις. Απώτερος στόχος, η αξιοποίησή της από τους αρμόδιους φορείς στις δύο χώρες, για την πιστοποίηση της αυθεντικότητας και τον ασφαλή έλεγχο του προϊόντος για την προστασία του καταναλωτή. Για τη διεκπεραίωση του έργου, συμμετείχαν το Γενικό Χημείο του Κράτους, το Slovenian Institute for Hop Research and Brewing και το Institute Josef Stefan. 2. ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Η υλοποίηση του έργου περιλάμβανε: το σχεδιασμό της δειγματοληψίας χυμών αντιπροσωπευτικών των προτιμήσεων του Κύπριου και Σλοβένου καταναλωτή και του κατάλληλου εντύπου για τη συλλογή -όπου ήταν δυνατόν- σχετικών πληροφοριών τη συλλογή φρούτων συγκεκριμένων ποικιλιών από τις δύο χώρες, για τη μετατροπή τους σε αυθεντικούς χυμούς την ανάπτυξη κατάλληλης μεθοδολογίας ανάλυσης τον προσδιορισμό του ισοτοπικού, φασματοσκοπικού και αρωματικού αποτυπώματος των δειγμάτων τη μεταξύ τους σύγκριση με τη χρήση διαφόρων τεχνικών της χημειομετρίας τη δημιουργία και επικύρωση βάσης δεδομένων για κυπριακούς και σλοβένικους χυμούς.

18 Αποτελέσματα Ερευνας ΣΕΛΙΔΑ 18 TEYXOΣ 35 ΥΨIΠEΤΗΣ Η μελέτη περιλάμβανε συνολικά 125 δείγματα, από τα οποία τα 48 ήταν αυθεντικοί χυμοί από φρούτα συγκεκριμένης προέλευσης: Κυπριακοί χυμοί: 57 εγκυτιωμένοι & 36 αυθεντικοί Σλοβένικοι χυμοί: 27 εγκυτιωμένοι & 12 αυθεντικοί Χυμοί εγκυτιωμένοι από Ευρωπαϊκές χώρες: 10 Χυμοί εγκυτιωμένοι από Τρίτες χώρες: 10 Στην περίπτωση των αυθεντικών δειγμάτων, πάρθηκαν πληροφορίες σχετικά με το γεωκλιματικό περιβάλλον και τον χρόνο διενέργειας της δειγματοληψίας. Αντίθετα, για τα εμπορικά δείγματα, λήφθηκαν υπόψη μόνο οι πληροφορίες της ετικέτας του προϊόντος. Το έργο περιλάμβανε τον ισοτοπικό προσδιορισμό των λόγων του δευτερίου, του άνθρακα και του οξυγόνου, με τις τεχνικές Πυρηνικού Μαγνητικού Συντονισμού Δευτερίου (SNIF-NMR) και Ισοτοπικής Αναλογίας Μαζών (IR-MS) αντίστοιχα, καθώς επίσης και λήψη του φασματοσκοπικού προφίλ υπερύθρου (FT-IR) όλων των δειγμάτων. Διερευνήθηκε επίσης η δυνατότητα χρήσης του αρωματικού μπουκέτου των χυμών ως δείκτη της αυθεντικότητάς τους. Για την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων, όλα τα αποτελέσματα υποβλήθηκαν σε στατιστική ανάλυση με τη χρήση διαφόρων τεχνικών της χημειομετρίας. Για τον προσδιορισμό των ισοτοπικών λόγων του δευτερίου στους χυμούς, χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος του Ευρωπαϊκού Κανονισμού για τη μελέτη της αυθεντικότητας των οίνων σαν συνάρτηση του μεταβολισμού των φυτών και του γεωκλιματικού περιβάλλοντός τους (Σχήμα 1). Επειδή τα φάσματα λαμβάνονται στην αλκοόλη, προηγήθηκε ζύμωση του χυμού και μετατροπή των σακχάρων του σε αιθανόλη με χρήση του ζυμομύκητα Bayanous που βρέθηκε να είναι ο καταλληλότερος. Στη συνέχεια, η αιθανόλη παραλήφθηκε με απόσταξη και υποβλήθηκε σε φασματοσκοπία SNIF-NMR για προσδιορισμό των λόγων (D/H)I, (D/H)II και R (Σχήμα 2): Ο ισοτοπικός λόγος (D/H)I αντιπροσωπεύει κυρίως τη βοτανική προέλευση της ζάχαρης Ο ισοτοπικός λόγος (D/H)II αντιπροσωπεύει τη γεωγραφική προέλευση και τις γεωκλιματικές συνθήκες του φυτού Η παράμετρος R εκφράζει τη σχετική κατανομή του δευτερίου στα δύο μόρια της αιθανόλης. Με τη φασματοσκοπία IR-MS (που χρησιμοποιείται τα τελευταία χρόνια κυρίως για τον εντοπισμό της βοτανικής προέλευσης της ζάχαρης) προσδιορίστηκε ο ισοτοπικός λόγος 13C/12C του άνθρακα στους χυμούς και στο απόσταγμα της αιθανόλης, καθώς επίσης και της περιεκτικότητας σε σάκχαρα που προέρχονται από τον C4 μεταβολικό κύκλο, όπου ανήκει το σακχαροκάλαμο και το καλαμπόκι. Προσδιορίσθηκε ακόμα, ο λόγος 18Ο/16Ο στο νερό των χυμών. Για τον προσδιορισμό του αρώματος των χυμών, χρησιμοποιήθηκε η τεχνική GC-MS υπερκείμενης φάσης και έχουν παρθεί τα χαρακτηριστικά προφίλ τόσο των αυθεντικών δειγμάτων χυμών, όσο και των αποσταγμάτων τους, τα οποία στη συνέχεια υποβλήθηκαν σε χημειομετρική ανάλυση για τον εντοπισμό των πλέον χαρακτηριστικών παραμέτρων. Οι προς σύγκριση ενώσεις που χρησιμοποιήθηκαν, είναι οργανικές πτητικές ενώσεις οι οποίες προσδίδουν χαρακτηριστικό άρωμα ή γεύση και τα επίπεδα συγκέντρωσής τους διαφέρουν ανάλογα με το είδος του φυτού, την ποικιλία του και τις ιδιαίτερες γεωκλιματικές συνθήκες (Σχήμα 3). Οι προσδιορισμοί περιλάμβαναν και ουσίες, η παρουσία των οποίων είναι ανεπιθύμητη για την ποιότητα των χυμών. Στον Πίνακα 1 παρουσιάζονται οι κύριες αρωματικές ενώσεις που ανιχνεύθηκαν σε διαφορετικά είδη χυμών: Ένωση Hexyl alcohol α - pinene Hexyl acetate Limonen Linalool Methyl caprilate β - caryofilene α - humulene Φρούτο Μήλο Πορτοκάλι, γκρεϊπφρουτ, λεμόνι Μήλο, αχλάδι Πορτοκάλι, μήλο, αχλάδι, γκρεϊπφρουτ, λεμόνι, ανανάς Πορτοκάλι, γκρεϊπφρουτ, λεμόνι, ανανάς Πορτοκάλι Αχλάδι, γκρεϊπφρουτ, λεμόνι, ανανάς Πορτοκάλι, μήλο, αχλάδι, γκρεϊπφρουτ, λεμόνι Πίνακας 1: Παρουσία αρωματικών ενώσεων σε διάφορα είδη χυμών Πάρθηκε επίσης το φασματοσκοπικό προφίλ υπερύθρου FT-IR με την τεχνική ATR, στην περιοχή cm-1 (Σχήμα 4). Δεν έγινε αποτίμηση των κορυφών εξαιτίας της μεγάλης ομοιότητας των φασμάτων που ήταν αναμενόμενη, αφού οι χυμοί αποτελούνται από τα ίδια βασικά συστατικά. Όλα τα φάσματα υποβλήθηκαν σε χημειομετρική ανάλυση, για τη διάκριση ομοειδών δειγμάτων. Σχήμα 3: Χρωματογραφήματα φρέσκων χυμών πορτοκαλιού, μήλου, ανανά, γκρεϊπφρουτ και λεμονιού Σχήμα 1: Παράγοντες που επηρεάζουν το φυσικό λόγο D/H Σχήμα 2: Τυπικό φάσμα 2Η-NMR της αιθανόλης Σχήμα 4: Φάσματα FT-IR (ATR) κυπριακού και σλοβένικου χυμού

19 TEYXOΣ 35 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑ 19 Αποτελέσματα Ερευνας 3. ΧΗΜΕΙΟΜΕΤΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Το ισοτοπικό, αρωματικό και φασματοσκοπικό (FT-IR) αποτύπωμα για κάθε είδος αυθεντικού χυμού, χρησιμοποιήθηκαν ως πρότυπα. Για τη χημειομετρική ανάλυση έγινε χρήση της Ανάλυσης Κύριας Συνιστώσας (PCA) και της Ιεραρχικής Ανάλυσης Συστάδων (HC), καθώς επίσης και τεχνικών που απαιτούν προηγούμενη ομογενοποίηση των δεδομένων: γραμμική, τετραγωνική και κανονική Ανάλυση Διακρίνουσας (LDA, QDA, RDA). Με τις πρώτες τεχνικές επιχειρούμε τη διαφοροποίηση των δειγμάτων και με τις δεύτερες την επικύρωση των προτεινόμενων μοντέλων και διερεύνηση της δυνατότητας χαρακτηρισμού αγνώστων δειγμάτων. Στο Σχήμα 5, παρουσιάζεται η γραμμική συσχέτιση των ισοτοπικών λόγων του άνθρακα στην αιθανόλη και στα σάκχαρα των χυμών και στο Σχήμα 6, η συσχέτιση των τιμών του 18O στο νερό και του (D/H)II στην αιθανόλη από χυμούς φρούτων. Σχήμα 5: Συσχέτιση τιμών 13C στην αιθανόλη και στα σάκχαρα των χυμών. Στο Σχήμα 7, δίνεται η συσχέτιση των πρώτων κύριων συνιστωσών που προέκυψαν με PCΑ από τους ισοτοπικούς λόγους (D/H)I, (D/H)II, δ13c στην αιθανόλη, δ13c στα σάκχαρα και δ18o στο νερό κυπριακών και σλοβένικων χυμών διαφόρων φρούτων, οι οποίες αντιπροσωπεύουν το 82.8 % της ολικής διακύμανσης των 6 παραμέτρων. Ο διαχωρισμός των κυπριακών από τους σλοβένικους χυμούς δικαιολογείται πλήρως, αφού οι παράμετροι συνδέονται με τη γεωγραφική προέλευση των σακχάρων και τις διαφορετικές ποικιλίες των φρούτων. Από την παρουσία αρωματικών ενώσεων σε 26 αυθεντικούς χυμούς και με ποσοστό επιτυχίας 92.3%, προκύπτει το δενδρόγραμμα που παρουσιάζεται στο Σχήμα 8: Στην 1η ομάδα κατατάσσονται οι χυμοί πορτοκαλιού (3, 4, 9, 6, 11, 12, 2, 1, 5, 8, 7, 10) και ένας χυμός μήλου (19). Οι χυμοί ροδακίνου παρουσιάζονται στη 2η ομάδα (24, 25, 26) με εξαίρεση ένα δείγμα (22) που κατατάσσεται στην 3 η ομάδα μαζί με τους χυμούς από ανανά (21, 22, 23). Τέλος, οι χυμοί μήλου (13, 14, 15, 16, 17, 18) αποτελούν ξεχωριστή ομάδα. Με την ίδια τεχνική εξετάστηκε και η δυνατότητα διάκρισης φρέσκου χυμού και χυμού νέκταρ από το ίδιο φρούτο, σύμφωνα με τις αρωματικές τους ενώσεις (Σχήμα 9). Μοναδική αστοχία ένα δείγμα νέκταρ (επιτυχία 90%). Σχήμα 6: Συσχέτιση μεταξύ τιμών 18O σε νερό και (D/H)II στην αιθανόλη από χυμούς φρούτων. Η διακεκομμένη γραμμή αντιπρο-σωπεύει απόκλιση για επίπεδο εμπιστοσύνης 95%. Στη συνέχεια, εφαρμόσθηκε η τεχνική RDA για την ταξινόμηση 26 χυμών νέκταρ διαφορετικών φρούτων, με βάση τη βοτανική τους προέλευση (Σχήμα 10). Μόνο 2 από τα 26 δείγματα χυμών νέκταρ ταξινομήθηκαν λανθασμένα (επιτυχία 92,3%). Η εφαρμογή της PCA στα φάσματα υπερύθρου FT-IR (Σχήμα 11) έδωσε ικανοποιητικά αποτελέσματα για τους αυθεντικούς χυμούς, όχι όμως για τους χυμούς της αγοράς. Τα δείγματα ταξινομήθηκαν αρχικά σε 4 ομάδες: Κυπριακοί αυθεντικοί χυμοί (ομάδα 1), κυπριακοί χυμοί εμπορίου (ομάδα 2), σλοβένικοι χυμοί μήλου (ομάδα 3) και σλοβένικοι χυμοί από κόκκινα φρούτα (ομάδα 4). Οι αυθεντικοί κυπριακοί χυμοί παρουσιάζονται ως υποομάδα της μίας από τις δύο ομάδες από εγκυτιωμένους χυμούς της αγοράς. Από τους σλοβένικους χυμούς ξεχωρίζει η ομάδα με τους χυμούς μήλου, ενώ από την ομάδα των χυμών από κόκκινα φρούτα υπάρχουν δείγματα που δεν διακρίνονται από τα κυπριακά δείγματα εμπορίου. Σχήμα 7: Διάγραμμα συσχέτισης των πρώτων κύριων συνιστωσών που προέκυψαν με PCA από τους ισοτοπικούς λόγους δευτερίου, άνθρακα και οξυγόνου για χυμούς διαφόρων ποικιλιών. Σχήμα 8: Δενδρόγραμμα 26 αυθεντικών χυμών, με βάση 26 αρωματικές ενώσεις.

20 Αποτελέσματα Ερευνας ΣΕΛΙΔΑ 20 TEYXOΣ 35 ΥΨIΠEΤΗΣ Σχήμα 9: Δενδρόγραμμα γνήσιων χυμών μήλου (δείγματα 1-3) και νέκταρ μήλου (δείγματα 4-10). Σχήμα 11: Διάγραμμα σκέδασης από το προφίλ υπερύθρου. Σχήμα 10: Ταξινόμηση χυμών νέκταρ κατά RDA. 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Από τη χημειομετρική κατάταξη και στηριζόμενοι μόνο στους ισοτοπικούς λόγους του δευτερίου, του άνθρακα και του οξυγόνου (τεχνικές SNIF-NMR και IR-MS) αποδεικνύεται η χρησιμότητα της βάσης δεδομένων για τους χυμούς και η δυνατότητα διάκρισης των δειγμάτων λόγω γεωγραφικής προέλευσης. Δεδομένου του μεγάλου προβλήματος νοθείας που υπάρχει στους χυμούς της αγοράς στις δύο χώρες, αλλά και στην Ευρώπη γενικότερα, η βάση μπορεί να χρησιμεύσει για την πιστοποίηση της αυθεντικότητα των χυμών: 1. Ο λόγος (D/H)II που χαρακτηρίζει τη γεωγραφική προέλευση του φρούτου είναι για τους κυπριακούς χυμούς σταθερά υψηλότερος από τον αντίστοιχο λόγο των άλλων δειγμάτων. Αυτό δικαιολογείται από τη διαφορετική γεωγραφική θέση της Κύπρου σε σχέση με τη Σλοβενία και τις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. 2. Στο λόγο (D/H)I υπάρχει απόκλιση τιμών η οποία είναι και αναμενόμενη, αφού αυτός χαρακτηρίζει τη βοτανική προέλευση του φυτού που έχει συνθέσει τη ζάχαρη κατά τη φωτοσύνθεση και έχουν χρησιμοποιηθεί διαφορετικές ποικιλίες φρούτων. 3. Η ισοτοπική κατανομή R μπορεί να διακρίνει τους χυμούς ποικιλιακά. 4. Οι λόγοι 13C/12C και 18O/16O από μόνοι τους δεν μπορούν να διακρίνουν τη γεωγραφική προέλευση των χυμών, παρά μόνο τη βοτανική προέλευση των σακχάρων τους. Όμως αποτελούν σημαντικές μεταβλητές στη χημειομετρία, που αυξάνουν τη διακριτική ικανότητα των τεχνικών κατάταξης των χυμών σε ομάδες λόγω προέλευσής τους. 5. Το φασματοσκοπικό προφίλ υπερύθρου FT-IR κατέδειξε το μεγάλο πρόβλημα νοθείας που παρατηρείται στην αγορά, σε σχέση με τη γεωγραφική, αλλά και τη βοτανική τους προέλευση. Τα φάσματα αν και πανομοιότυπα, έδωσαν ικανοποιητική διάκριση όσον αφορά στη βοτανική προέλευση των χυμών, όχι όμως και τη γεωγραφική τους προέλευση. 6. Η ταυτοποίηση των κορυφών από τους αεριοχρωματογραφικούς προσδιορισμούς, έδωσε χρήσιμες πληροφορίες για τις αρωματικές ουσίες που χαρακτηρίζουν τους χυμούς. Η μεθοδολογία προσδιορισμού του αρωματικού μπουκέτου των χυμών ανά ποικιλία (βοτανική προέλευση) και για προσδιορισμό 218 αρωματικών ενώσεων, διέκρινε σαν σημαντικότερες τις ενώσεις: α-πινένιο, hexyl acetate, limonene, linalool, methyl caprylate, β-cariofilene σε α-humulene. Ο ποσοτικός τους προσδιορισμός, έδωσε χρήσιμες πληροφορίες για την αυθεντικότητά τους: Το αρωματικό μπουκέτο των χυμών φρούτου ήταν πανομοιότυπο με τα χρωματογραφήματα των ίδιων των φρούτων (πορτοκάλι, μήλο, ανανάς, αχλάδι, λεμόνι). Η τελική κατάταξη των φρέσκων χυμών φρούτου σε ομάδες, έγινε ανάλογα με την πρώτη ύλη (πορτοκάλια, μήλα, ροδάκινα, ανανάς). Η ίδια κατάταξη έγινε και για τους χυμούς νέκταρ. Η δοκιμή διάκρισης φρέσκων χυμών και χυμών νέκταρ από τα ίδια φρούτα, έδωσε ικανοποιητικό ποσοστό επιτυχίας: 100% για τους φρέσκους χυμούς, αφού κανένα νέκταρ δεν παρουσιάστηκε ως φρέσκος χυμός, ενώ το ποσοστό για τα νέκταρ ήταν 90%. Για την επικύρωση των δεδομένων, αναλύθηκαν τα δείγματα ως άγνωστα. Με βάση το μοντέλο διάκρισης λόγω βοτανικής προέλευσης, η συνολική επιτυχία κατάταξης ήταν >92%. Συμπερασματικά αναφέρεται ότι το αρωματικό μπουκέτο των χυμών είναι καλός δείκτης προσδιορισμού νοθείας (παρουσίαση νέκταρ για αυθεντικό χυμό ή δήλωση περιεκτικότητας άλλου φρούτου), σε αντίθεση με το ισοτοπικό τους προφίλ που παραμένει μοναδικό στοιχείο πιστοποίησης της γεωγραφικής τους προέλευσης. Η ηλεκτρονική Βάση Δεδομένων για Κυπριακούς και Σλοβένικους Χυμούς που προέκυψε μέχρι σήμερα περιλαμβάνει το ισοτοπικό, αρωματικό και φασματοσκοπικό προφίλ και θα συμπληρωθεί με το αντιοξιδωτικό τους περιεχόμενο, στα πλαίσια ενός τρίτου προγράμματος διακρατικής συνεργασίας που βρίσκεται σε εξέλιξη. Αφού επικυρωθεί, θα είναι στη διάθεση των αρμόδιων φορέων για σκοπούς χρήσης της σε ελέγχους στις δύο χώρες για την προστασία των καταναλωτών και των παραγωγών.