ΧΡΗΣΗ ΤΕΦΡΑΣ ΦΛΟΙΟΥ ΡΥΖΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΘΕΣΗ ΖΕΟΛΙΘΟΥ ΤΥΠΟΥ ZSM-5 ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΝΑΝΟΣΩΛΗΝΩΝ ΑΝΘΡΑΚΑ ΠΑΝΩ ΣΕ ΥΠΟΣΤΡΩΜΑ ΖΕΟΛΙΘΟΥ ΤΥΠΟΥ ZSM-5

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΧΡΗΣΗ ΤΕΦΡΑΣ ΦΛΟΙΟΥ ΡΥΖΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΘΕΣΗ ΖΕΟΛΙΘΟΥ ΤΥΠΟΥ ZSM-5 ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΝΑΝΟΣΩΛΗΝΩΝ ΑΝΘΡΑΚΑ ΠΑΝΩ ΣΕ ΥΠΟΣΤΡΩΜΑ ΖΕΟΛΙΘΟΥ ΤΥΠΟΥ ZSM-5"

Transcript

1 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ ΧΡΗΣΗ ΤΕΦΡΑΣ ΦΛΟΙΟΥ ΡΥΖΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΘΕΣΗ ΖΕΟΛΙΘΟΥ ΤΥΠΟΥ ZSM-5 ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΝΑΝΟΣΩΛΗΝΩΝ ΑΝΘΡΑΚΑ ΠΑΝΩ ΣΕ ΥΠΟΣΤΡΩΜΑ ΖΕΟΛΙΘΟΥ ΤΥΠΟΥ ZSM-5 ΝΤΖΙΟΥΝΗ ΑΦΡΟΔΙΤΗ Χημικός Μηχανικός ΕΜΠ Επιβλέπων: Κ. ΚΟΡΔΑΤΟΣ, Λέκτορας ΕΜΠ Τριμελής Επιτροπή: Β. ΚΑΣΕΛΟΥΡΗ-ΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ, Καθηγήτρια ΕΜΠ Α. ΜΟΥΤΣΑΤΣΟΥ, Αν. Καθηγήτρια ΕΜΠ Κ. ΚΟΡΔΑΤΟΣ, Λέκτορας, ΕΜΠ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Κύριος στόχος της εργασίας ήταν η σύνθεση ζεόλιθου ZSM-5, ακολουθώντας την υδροθερμική κατεργασία με τη χρήση δύο μεθόδων: α) της διεργασίας ήπιων συνθηκών σύνθεσης με χαμηλή θερμοκρασία και ατμοσφαιρική πίεση και β) της χρήσης αυτόκλειστου και της ανάπτυξης νανοσωλήνων άνθρακα πάνω σε υπόστρωμα ζεόλιθου ZSM- 5. Ως πηγή SiO 2 χρησιμοποιήθηκε κρυσταλλική τέφρα φλοιού ρυζιού, η οποία υπέστη περαιτέρω θερμική διεργασία στο Εργαστήριο Ανόργανης και Αναλυτικής Χημείας της Σχολής Χημικών Μηχανικών.

2 2 ΜΑΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2008 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 1.ZΕΟΛΙΘΟΙ Δομικά οι ζεόλιθοι είναι πολύπλοκα κρυσταλλικά ανόργανα πολυμερή βασιζόμενα, στα απείρως εκτεινόμενα τριών διαστάσεων δίκτυα των AlΟ 4 και SiΟ 4 τετραέδρων, τα οποία συνδέονται μεταξύ τους με κοινά ιόντα οξυγόνου. Το δίκτυο της δομής αποτελείται από κανάλια και αλληλένδετα κενά, τα οποία καταλαμβάνονται από κατιόντα και μόρια νερού. Τα κατιόντα είναι αρκετά ευκίνητα και προκαλούν ιονεναλλαγή. Κάθε τετράεδρο AlΟ 4 φέρει αρνητικό φορτίο το οποίο ισορροπεί με ένα κατιόν. Υπάρχουν δυο τύποι δομών: ü Ο πρώτος έχει ένα εσωτερικό πορώδες σύστημα, το οποίο περιλαμβάνει αλληλένδετα κενά σε σχήμα κυψελίδας. ü Ο δεύτερος δίνει ένα σύστημα από κανάλια που έχουν δύο ή τρεις διαστάσεις, έτσι ώστε να παρέχουν γρήγορη ενδοκρυσταλλική διάχυση στην προσρόφηση και την κατάλυση. Στους περισσότερους ζεόλιθους, τα τετράεδρα των AlΟ 4 ή SiΟ 4 συναθροίζονται σε δευτερεύουσες δομικές μονάδες, που συνήθως είναι απλά πολύεδρα, και αποτελούν όλα μαζί την τελική δομή του ζεόλιθου. Το μέγεθος των πόρων είναι περίπου 0,3-0,8 nm και ο όγκος τους 0,10-0,35 cc/g. Συνήθως, οι πόροι αποτελούνται από 8-12 δακτύλιους. Αυτό που διαχωρίζει τον ζεόλιθο από άλλες κοινές μορφές του πυριτίου, όπως είναι το άμορφο πυρίτιο και ο χαλαζίας, είναι ότι αυτό το δίκτυο τετραέδρων είναι έτσι διαμορφωμένο, ώστε να δίνει ένα μικροπορώδες σύστημα το οποίο είναι εντεταγμένο άμεσα στη κρυσταλλική δομή. Ενώ ο χαλαζίας είναι θερμοδυναμικά από τις πιο σταθερές δομές του πυριτίου, ο ζεόλιθος είναι γενικά αρκετά σταθερός και απαιτεί υψηλές θερμοκρασίες για να ξεπεράσει την ενέργεια ενεργοποίησης που είναι απαραίτητη για την επαναφορά στην κατάσταση ισορροπίας. Στο κρυσταλλικό τους πλέγμα περιλαμβάνονται συνήθως κατιόντα νατρίου, Na +, και ασβεστίου, Ca 2+, ενώ οι πόροι στη φυσική τους κατάσταση είναι πληρωμένοι με νερό. Οι ζεόλιθοι έχουν τη δυνατότητα να χάνουν νερό από τους πόρους τους, μέσω θέρμανσης, καθώς και να ανταλλάσσουν ορισμένα ιόντα, χωρίς να σημειώνεται μεταβολή στην δομή τους. Η ιδιότητα της ιονεναλλαγής αυτής λαμβάνει χώρα σε κατάλληλο περιβάλλον. Σ αυτό βασίζεται η ιδιότητα της αφαίρεσης του ασβεστίου και του μαγνησίου

3 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ από το νερό. Σημαντική, επίσης, ιδιότητα είναι και η ικανότητα ενσωμάτωσης μικρών ποσοτήτων χημικών στοιχείων (Fe, Ga, Τi) στο κρυσταλλικό τους πλέγμα με αποτέλεσμα να χρησιμοποιούνται ως εξειδικευμένοι καταλύτες. Οι ζεόλιθοι αποτελούν ιδιαίτερη κατηγορία μικροπορώδων στερεών με υψηλή καταλυτική εκλεκτικότητα. Οι βασικές δομές των ζεόλιθων αποτελούνται από τετράεδρα με κέντρο ένα άτομο πυριτίου ή αλουμινίου (καλούμενα Τ-άτομα), τα οποία συνδέονται με τέσσερα άτομα οξυγόνου στις κορυφές κάθε τετραέδρου. Τα τετράεδρα των SiO 4 ή των AlO 4 ενώνονται μεταξύ τους με κοινά άτομα οξυγόνου. Η διάταξη των πυριτικών τετραέδρων γίνεται με τέτοιον τρόπο ώστε να δημιουργεί κενούς χώρους οι οποίοι είναι γνωστοί ως δίαυλοι. Σε αυτούς οφείλεται το μικροπορώδες και το μικρό ειδικό βάρος των ζεολίθων. Όταν ο λόγος ατόμων Si προς τα άτομα Al ξεπερνά το 2,5, αναφερόμαστε σε ζεόλιθο υψηλής περιεκτικότητας σε οξείδιο του πυριτίου (high silica zeolites). Ο σχηματισμός του κρυσταλλικού πλέγματος που περιέχει πόρους μεγέθους νανο δεν περιορίζεται μόνο σε οξείδια του Si και Αl, αλλά μπορεί, επίσης, να σχηματισθεί και από οξείδια ενός μεγάλου αριθμού άλλων στοιχείων (π.χ. Β, Ρ, Ge, Ga, Zn). Συγγενική ομάδα των ζεολίθων είναι οι αργιλοφωσφορικές ενώσεις (ΑlΡΟ 4 ) που σχηματίζονται από τετράεδρα ΑlΡΟ 4 και ΡΟ 4. Το σημαντικότερο χαρακτηριστικό των ζεολίθων και των συγγενικών τους ομάδων είναι το κοινό σχήμα πόρων και η τοποθέτηση τους σε αυστηρά καθορισμένη σειρά σαν μικρά μόρια. Συνέπεια του έντονα πορώδους χαρακτήρα των ζεολίθων αποτελεί η ύπαρξη μεγάλης εσωτερικής επιφάνειας, η οποία τους καθιστά άκρως κατάλληλους για διεργασίες ρόφησης και καταλυτικής μοριακής διήθησης. Συνίστανται δε και για την πραγματοποίηση εξειδικευμένων καταλυτικών αντιδράσεων. Οι ζεόλιθοι χαρακτηρίζονται σαν μοριακά κόσκινα (molecular sieves), αφού έχουν μεγάλη ειδική επιφάνεια, η οποία είναι προσβάσιμη μόνο από μόρια, με μέγεθος μικρότερο από το άνοιγμα των στομίων των πόρων. Για τον ίδιο λόγο, σχετικά με τις καταλυτικές τους ιδιότητες, χαρακτηρίζονται ως καταλύτες με εκλεκτικότητα σχήματος (shape selectivity ). Καθώς οι διαστάσεις των πόρων, που διαφέρουν τόσο από ζεόλιθο σε ζεόλιθο, αλλά

4 4 ΜΑΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2008 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ και στον ίδιο τον ζεόλιθο, βρίσκονται κοντά στις διαστάσεις πολλών μορίων, χρησιμοποιούνται για διαχωρισμούς σε μοριακή κλίμακα. Έτσι η ιδιότητα αυτή επιτρέπει: την είσοδο μικρών μορίων για να αντιδράσουν με τον ζεόλιθο, την παραγωγή μόνο ενώσεων που έχουν το κατάλληλο μέγεθος για να εξέλθουν των πόρων, ενώ δεν επιτρέπουν να αντιδράσουν και να παραχθούν ενώσεις που απαιτούν μεγαλύτερο χώρο κατά την αντίδραση, την εμφάνιση στο τελικό προϊόν μόνο μορίων που είναι αρκετά μικρά και μπορούν να εξέλθουν. 2. ΣΥΝΘΕΤΙΚΟΙ ΖΕΟΛΙΘΟΙ 2.1 Γενικά Η σύνθεση του Μοντερνίτη το 1948 από τον Barrer σηματοδότησε την εποχή των συνθετικών ζεόλιθων. Από το 1949 μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 50, εμπορικά σημαντικοί ζεόλιθοι τύπου Α, Χ, και Υ ανακαλύφθηκαν από τους Milton και Breck στο Tonawanda, στη Νέα Υόρκη και στο τμήμα linde της εταιρίας Carbide στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτοί οι ζεόλιθοι συντέθηκαν από εύκολα διαθέσιμες πρώτες ύλες, σε πολύ πιο ήπιες συνθήκες από αυτές που χρησιμοποιούνταν νωρίτερα. Πολλοί από τους νέους συνθετικούς ζεόλιθους είχαν μεγαλύτερο μέγεθος πόρων από τους περισσότερο γνωστούς φυσικούς ζεόλιθους, με αποτέλεσμα να επιτρέπουν εφαρμογές που περιλαμβάνουν μεγαλύτερα μόρια. Το 1953, ο ζεόλιθος τύπου Α έγινε ο πρώτος συνθετικός ζεόλιθος που εισήλθε στο εμπόριο ως προσροφητικό μέσο για την αφαίρεση οξυγόνου από το αργό στις εγκαταστάσεις της Union Carbide. Ακολούθησε μία σειρά καινούργιων συνθετικών ζεόλιθων που χρησιμοποιήθηκαν εμπορικά ως προσροφητικά μέσα και καταλύτες στις μετατροπές υδρογονανθράκων. Η μορφολογία των ζεόλιθων που επιτρέπει την εισαγωγή μικρών μορίων μέσα στους πόρους ενώ αποκλείει την είσοδο μεγαλύτερων, τους καθιστά χρήσιμους ως μοριακά κόσκινα. Τα μοριακά κόσκινα χρησιμεύουν στον καθαρισμό πετρελαίου, στις πετροχημικές και χημικές βιομηχανικές διαδικασίες ως εκλεκτικοί καταλύτες, προσροφητικά και ιονικοί εναλλάκτες.

5 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ Πολλοί ζεόλιθοι μπορούν να συντεθούν με περιεκτικότητα σε SiO 2 υψηλότερη ή χαμηλότερη σε σχέση με τους φυσικούς ζεόλιθους, για τον ίδιο τύπο πλαισίου. Ζεόλιθοι με υψηλή περιεκτικότητα σε SiO 2 έχουν γενικά μεγαλύτερη υδροθερμική σταθερότητα, ισχυρή όξινη καταλυτική δραστηριότητα και μεγάλη υδροφοβικότητα ως προσροφητικά μέσα. Αντιθέτως, ζεόλιθοι με χαμηλή περιεκτικότητα σε SiO 2 έχουν μεγάλη ικανότητα ανταλλαγής κατιόντων και υψηλή προσρόφηση για πολικά μόρια. Ο έλεγχος της διαδικασίας σύνθεσης βελτιστοποιεί τους ζεόλιθους για τις διάφορες εφαρμογές. Πολλοί συνθετικοί ζεόλιθοι εμφανίζουν κρυσταλλικές δομές, που μέχρι σήμερα δεν έχουν βρεθεί μεταξύ φυσικών ζεόλιθων. Ο φυσικός ζεόλιθος faujasite έχει παρόμοια δομή με τον συνθετικό ζεόλιθο τύπου Υ, αλλά απαντάται σπάνια στη φύση. Όταν η φυσική και η συνθετική μορφή του ίδιου ζεόλιθου είναι εξίσου διαθέσιμες σε εμπορική ποσότητα, η μεταβλητή καθαρότητα φάσης του φυσικού ζεόλιθου και οι μη επιθυμητές προσμίξεις του, οι οποίες είναι δαπανηρές να αφαιρεθούν, μπορεί να καταστήσουν το συνθετικό ζεόλιθο ελκυστικότερο για συγκεκριμένες εφαρμογές. Αντιθέτως, όπου η ομοιομορφία και η καθαρότητα δεν παίζουν σημαντικό ρόλο, το χαμηλό κόστος του φυσικού ζεόλιθου μπορεί να ευνοήσει τη χρήση του. Ως εκ τούτου, οι φυσικοί και συνθετικοί ζεόλιθοι ανταγωνίζονται σπάνια για τις ίδιες εφαρμογές. [4] 2.2 Φυσικές ιδιότητες Οι συνθετικοί ζεόλιθοι που περιέχουν αλκαλικά μέταλλα και μεταλλοκατιόντα της σειράς των αλκαλικών γαιών, φέρονται συχνά υπό μορφή κόνεως. [5] Σε καθαρή κατάσταση είναι άχρωμοι. Μπορεί να χρωματιστούν κατά την ιονεναλλαγή με άλλα αλκάλια ή αλκαλικές γαίες. Αυτό το χρώμα θα ποικίλει σύμφωνα με τον βαθμό ενυδάτωσης, όπως ποικίλει και το χρώμα του ιόντος που είναι είτε ένυδρο είτε άνυδρο. [1] Το μέσο μέγεθος των βιομηχανικώς παραγόμενων ζεόλιθων είναι από 0,1-15 μm, αν και κρύσταλλοι με διαμέτρους μέχρι 5 mm δύναται να παραχθούν υπό ειδικές συνθήκες. Η πυκνότητα των ζεολίθων διαφέρει ανάλογα με τη δομή και τη φύση των κατιόντων γενικά κυμαίνεται από 1,9 έως 2,3 g/cm 3. Αν ο ζεόλιθος περιέχει «βαρέα» κατιόντα, όπως Βα 2+, τότε η πυκνότητα του μπορεί να είναι πιο υψηλή. Η σκληρότητα των κρυ-

6 6 ΜΑΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2008 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ στάλλων τους κυμαίνεται μεταξύ 4 και 5 MOHS. Η επιφανειακή εκλεκτικότητα των ζεόλιθων ως προσροφητικά μέσα επαφίεται στον λόγο SiO 2 / Al 2 O 3. Οι πλούσιοι σε αργίλιο ζεόλιθοι απορροφούν κυρίως πολικά μόρια και επομένως χρησιμοποιούνται ευρέως ως ξηραντικά μέσα. Αυξανομένου του πυριτικού περιεχομένου, αυξάνεται ο υδροφοβικός χαρακτήρας και η μετάβαση από υδροφιλική σε υδροφοβική συμπεριφορά λαμβάνει χώρα σε αναλογία SiO 2 / Al 2 O 3 ίση με 20 περίπου. Κατά την ήπια θέρμανση των ζεόλιθων, το περιεχόμενο έγκλειστο νερό απελευθερώνεται. Οι περισσότεροι ζεόλιθοι απαλλάσσονται σχεδόν πλήρως από τη δεσμευμένη ποσότητα νερού, μετά από φρύξη στους C, δίχως σημαντική μεταβολή της κρυσταλλικής δομής τους. Ο προκύπτων ζεόλιθος διαθέτει επιπλέον κενό χώρο εντός της δομής του. Ο όγκος των μικροπόρων είναι για παράδειγμα 0,18 cm 3 /g στον H-ZSM-5 (SiO 2 / Al 2 O 3 = 75) και για τους ζεόλιθους NaA και NaX (SiO 2 / Al 2 O 3 = 2,5) είναι 0,29 και 0,36 cm 3 /g, αντιστοίχως. Οι ζεόλιθοι εμφανίζουν ιοντική αγωγιμότητα, η οποία οφείλεται στην κινητικότητα των κατιόντων, εντός των κοιλοτήτων και των καναλιών της κρυσταλλικής δομής. Η αγωγιμότητα των ζεόλιθων επηρεάζεται από τη διάμετρο των καναλιών της δομής τους, από τη φύση και τη συγκέντρωση των κατιόντων τους και από την περιεχόμενη ποσότητα νερού. Η προσθήκη μορίων νερού στο άνυδρο πλέγμα προκαλεί αλλαγή της αγωγιμότητας. Για παράδειγμα, η αγωγιμότητα του ζεόλιθου Χ αυξάνει με την αύξηση του περιεχόμενου νερού στους 25 0 C κατά ένα παράγοντα της τάξεως του 10 4 [1, 5]. 3. ΧΡΗΣΕΙΣ ΣΥΝΘΕΤΙΚΩΝ ΖΕΟΛΙΘΩΝ Κατάλυση πετρελαίου Οι ζεόλιθοι ως συστατικά καταλυτών πρωταγωνιστούν σε αρκετές διεργασίες των διυλιστηρίων. Η πιο σημαντική είναι η καταλυτική πυρόλυση (FCC), η οποία μετατρέπει τα προϊόντα της απόσταξης κενού και τα βαρέα κλάσματα της απόσταξης σε αέρια αλκένια, βενζίνη και ντίζελ κίνησης. Από το 1964 χρησιμοποιούνται οι ζεόλιθοι τύπου Υ ως ενεργά συστατικά των καταλυτών που χρησιμοποιούνται στις διεργασίες της καταλυτικής

7 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ πυρόλυσης. Αυτοί οι ζεόλιθοι αποτελούν το 5-40% του καταλύτη. Οι ζεολιθικοί καταλύτες είναι πιο δραστικοί, έχουν μεγαλύτερη απόδοση ως προς τη βενζίνη και εμφανίζουν κατά τη χρήση τους χαμηλότερη εναπόθεση ανθρακικών υπολειμμάτων από τους καταλύτες που χρησιμοποιούνταν παλαιότερα (άμορφο διοξείδιο του πυριτίου και αργιλίου, καταλύτες με υψηλή περιεκτικότητα σε αργίλιο). Σήμερα, για την καταλυτική πυρόλυση (FCC) επιλέγονται οι ζεόλιθοι USY. Η εκτεταμένη χρήση των USY έχει μειώσει τη ζήτηση των ζεολίθων σπανίων γαιών (RE)-HY για αυτή την εφαρμογή. Η τάση προς χρήση των USY εμφανίστηκε στις αρχές του 1980, με την απαγόρευση των τετρα-αλκυλο-μολυβδούχων προσθέτων στη βενζίνη, διότι με την απαγόρευση αυτή έπρεπε η αύξηση του αριθμού οκτανίων της βενζίνης να γίνει με άλλο τρόπο. Το μειονέκτημα των πολύ δραστικών ζεόλιθων (RE)-HY είναι η τάση τους για μεταφορά υδρογόνου στα αλκένια και στα ναφθένια, με αποτέλεσμα την παραγωγή αλκανίων και αρωματικών ενώσεων. Η δράση αυτή ελαττώνει τον αριθμό οκτανίων της βενζίνης. Η χρήση των λιγότερο ενεργών USY αποτρέπει την ανεπιθύμητη αυτή εξέλιξη. Επιπλέον, οι ζεόλιθοι τύπου USY διαθέτουν καλύτερη υδροθερμική συμπεριφορά, είναι ανθεκτικότεροι στις ανθρακικές εναποθέσεις και δίδουν υψηλότερη παραγωγή βενζίνης. [6] Διαχωρισμός αερίων Το σταθερό μέγεθος διαύλων στους ζεόλιθους τους καθιστά ως μοριακά κόσκινα που διαχωρίζουν το οξυγόνο, το αργό, το άζωτο, και άλλα συστατικά του αέρα, αφού απορροφούν μόρια συγκεκριμένου μεγέθους. Οι Linde και Airco είναι δύο γνωστές εταιρίες που χρησιμοποιούν ζεόλιθους για να εξαγάγουν και να καθαρίσουν τα βιομηχανικά αέρια. Οι ζεόλιθοι αποτελούν εναλλακτικές επιλογές έναντι του ενεργού άνθρακα για την ανάκτηση του υδρογόνου από τα πλείστα αέρια ρεύματα που δημιουργούνται στις διεργασίες των διυλιστηρίων. Ο διαχωρισμός επέρχεται διότι τα υπόλοιπα συστατικά του αέριου ρεύματος (π.χ. N 2, CH 4, CO, SO 2, O 2 ) απορροφούνται ευχερέστερα από ότι το υδρογόνο. Οι ζεόλιθοι λαμβάνουν, επίσης, μέρος στη παραγωγή οξυγόνου από αέρα, με χρήση της προσρόφησης εναλλασσόμενης πίεσης υπό κενό (VPSA). Συνήθως, χρησιμοποιούνται οι μοριακοί ηθμοί τύπου 5Α, αλλά και οι βελτιστοποιημένοι ζεόλιθοι Χ με προσθήκη

8 8 ΜΑΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2008 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ λιθίου. Το παραγόμενο οξυγόνο έχει καθαρότητα 95%. Ο ζεόλιθος τύπου 4Α χρησιμοποιείται για την παραγωγή αζώτου από μείγμα Ο 2 /Ν 2. Ο διαχωρισμός βασίζεται στην εκλεκτική από κινητικής άποψης προσρόφηση των μικρότερων μορίων του οξυγόνου. Η διεργασία αυτή χρησιμοποιείται σπάνια σε βιομηχανική κλίμακα, αλλά οι ζεόλιθοι χρησιμοποιούνται για την παραλαβή όζοντος, λόγω της προσρόφησης του οξυγόνου. Τα κανονικά αλκάνια προσροφούνται από τους ζεόλιθους 5Α, σε αντίθεση με τα ισοαλκάνια που είναι πιο ογκώδη και δεν δύνανται να εισέλθουν στο σύστημα των πόρων των ζεολίθων. Με τη χρήση ζεόλιθων μπορούν, επίσης, να διαχωριστούν τα ισομερή του ξυλολίου, τα αλκένια από τα αλκάνια και η φρουκτόζη από τη γλυκόζη. [5] Απορρυπαντικά Στις αρχές του 1970, διαπιστώθηκε ότι, μεγάλο ποσοστό της συσσώρευσης φωσφορικών αλάτων σε στατικά ή ελαφρώς μετακινούμενα νερά, οφειλόταν στη χρήση φωσφορικών αλάτων στα απορρυπαντικά. Τα άλατα αυτά σε λίμνες και ποτάμια προκαλούν το φαινόμενο του ευτροφισμού. Έτσι, αναζητήθηκαν εναλλακτικά υλικά στην παρασκευή απορρυπαντικών. Η εναλλακτική λύση ήταν η χρήση των ζεόλιθων NaA και NaP στην παρασκευή απορρυπαντικών. Ο κύριος στόχος σε αυτή την εφαρμογή ήταν η κατακράτηση ιόντων που σκληραίνουν το νερό. Η ικανότητα του ζεόλιθου NaA να κατακρατεί ιόντα ασβεστίου είναι 160 mg CaO / g (επί ξηρής βάσης) στους 20 0 C και 190 mg CaO / g (επί ξηρής βάσης) στους 90 0 C. Στην Ευρώπη τα απορρυπαντικά βαρέων τύπων περιέχουν 20-35% ζεόλιθο NaA, 3-8% πολυμελή ξυλόλια και 5-20% ανθρακικό νάτριο. Πυρόλυση υδρογονανθράκων Οι ζεόλιθοι συνδυάζουν την υψηλή οξύτητα με την εκλεκτικότητα σχήματος, τη μεγάλη ειδική επιφάνεια και την υψηλή θερμική σταθερότητα και έχουν χρησιμοποιηθεί για να καταλύσουν ποικίλες αντιδράσεις υδρογονανθράκων, όπως η πυρόλυση, υδροπυρό-

9 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ λυση, αλκυλοποίηση και ο ισομερισμός. Η ζήτηση μεσαίων προϊόντων απόσταξης πετρελαίου συγγενικών της βενζίνης (κηροζίνη, ντίζελ, υγραέριο) καθιστά την πυρόλυση των υδρογονανθράκων σημαντική διεργασία. Η διεργασία αυτή είναι φιλική προς το περιβάλλον, διότι τα παράγωγα περιέχουν σε χαμηλές συγκεντρώσεις επιβλαβείς ουσίες, όπως οργανικό θείο, άζωτο, αρωματικές ενώσεις. Οι ζεόλιθοι μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως καταλύτες στην πυρόλυση υδρογονανθράκων, διότι η τακτική πορώδης δομή τους οδηγεί σε ελαττωμένη παραγωγή κωκ. Η απενεργοποίηση του καταλύτη, λόγω της εμφάνισης του κωκ είναι καθοριστικός παράγοντας κατά την πυρόλυση βαρέων ενώσεων. Η δυνατότητα καταλυτικής πυρόλυσης βαρέων ενώσεων, λόγω της χρήσης ζεόλιθων ως καταλύτες είναι μεγάλης οικονομικής σημασίας. Το σημαντικό μειονέκτημα των ζεολιθικών καταλυτών είναι η εκλεκτικότητα που παρουσιάζουν ως προς τη νάφθα αντί των μεσαίων προϊόντων απόσταξης. Αυτό το πρόβλημα λύνεται με μείωση των διαστάσεων της βασικής μονάδας του κρυσταλλικού πλέγματος. Η μικρότερη βασική μονάδα οδηγεί σε μειωμένο αριθμό όξινων θέσεων και αυτό με τη σειρά του σε αύξηση της εκλεκτικότητας ως προς τα μεσαία προϊόντα απόσταξης δίχως σημαντική μείωση της δραστικότητας. [5] Καθαρισμός αερίων Οι ζεόλιθοι απομακρύνουν από αέρια ρεύματα το διοξείδιο του άνθρακα και από το φυσικό αέριο το υδρόθειο και οργανικές ενώσεις του θείου. Στην περίπτωση που το υδρόθειο βρίσκεται μαζί με διοξείδιο του άνθρακα, η προσρόφηση του υδρόθειου γίνεται δύσκολη, διότι οι δύο ενώσεις αντιδρούν στην επιφάνεια του ζεόλιθου. Για τη συγκεκριμένη περίπτωση χρησιμοποιούνται ζεόλιθοι τύπου 5Α. 4.Ο ΖΕΟΛΙΘΟΣ ZSM-5 Ο ζεόλιθος ZSM-5 (Mobil Synthetic Zeolite-5) είναι ένας ζεόλιθος με υψηλή περιεκτικότητα σε πυριτία και χρησιμοποιείται ευρέως ως καταλύτης στην οργανική σύνθεση, στον καθαρισμό πετρελαίου και στις πετροχημικές βιομηχανίες. Αναπτύχθηκε αρχικά το

10 10 ΜΑΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2008 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 1972 από τους Argauer και Landolt. Ο ζεόλιθος ZSM-5 είναι ταξινομημένος στη κατηγορία των ζεόλιθων με μέσο μέγεθος πόρων. Το σύστημα καναλιών του έχει μέγεθος πόρων μεταξύ 4,5Å και 6,5 Å. Οι καταλυτικές ιδιότητες του οφείλονται στην οξύτητά του, ενώ τα μοναδικά συστήματα πόρων δίνουν στον καταλύτη τον εκλεκτικό του χαρακτήρα. Η αναλογία Sί/ ΑΙ σε ένα ζεόλιθο παίζει πολύ σημαντικό ρόλο για τις μετέπειτα εφαρμογές του. Το μεγαλύτερο ποσοστό αργιλίου που έχει βρεθεί σε φυσικό ζεόλιθο είναι n Αl / (n Αl + n Si ) = 11,7%, ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό αργιλίου που έχει επιτευχθεί μέχρι τώρα σε συνθετικό ζεόλιθο είναι n Αl / (n Αl + n Si ) = 9,9%. Οι Ramli και Bahruji παρασκεύασαν ζεόλιθους χρησιμοποιώντας έντεκα διαφορετικές μοριακές αναλογίες πρώτων υλών. Οι χαρακτηρισμοί αυτών των ζεόλιθων έδειξαν ότι: η βέλτιστη μοριακή αναλογία πρώτων υλών για τη σύνθεση ζεόλιθου τύπου ZSM-5 με κρυσταλλικότητα 100% είναι: 6Na 2 0:30Si0 2 :AI 2 0):1800H 2 0:6TPABr Τα μείγματα με αναλογία Si0 2 /AI ~ 30 έδωσαν καθαρούς ζεόλιθους με υψηλή κρυσταλλικότητα. Όταν αυτή η αναλογία ξεπερνούσε το τριάvτα, στο διάγραμμα ακτίνων Χ, εμφανιζόταν μία ακόμα κορυφή (2Θ = 22,070 ο ), η οποία αντιστοιχούσε στο χριστοβαλίτη της τέφρας. Στα μείγματα, όπου η ποσότητα του ΤΡABr μειώθηκε από αρχική αναλογία 6 mole σε 5 και 3 moles, με ταυτόχρονη διατήρηση της αναλογίας των moles των άλλων αντιδραστηρίων, η κρυσταλλικότητα του ZSM-5 μειώθηκε σε ποσοστά 32,9% και 29,4%, αντίστοιχα. Όταν η ποσότητα του Al 2 Ο 3 στο μείγμα μειώθηκε, καθώς όλοι οι άλλοι παράγοντες έμειναν ίδιοι, τότε η ανάπτυξη των κρυστάλλων του ζεόλιθου έγινε με πολύ αργό ρυθμό. Στην περίπτωση που στο μείγμα πρώτων υλών δεν υπήρχε καθόλου οξείδιο του αργιλίου, τότε σχηματίστηκε μια φάση πqρόμοια με αυτήν του ζεόλιθου ZSM-5 η οποία ονομάζεται σιλικαλίτης. Μεγάλη έμφαση έχει δοθεί στη βελτίωση των μεθόδων σύνθεσης τoυ ζεόλιθου ZSM-5 για να μειωθεί το κόστος παραγωγής και να βελτιστοποιηθεί η ποιότητα του προϊόντος. Ο ζεόλιθος ZSM-5 κρυσταλλώνεται κανονικά σε θερμοκρασία υψηλότερη των 100 C,

11 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ εντός δοχείων πίεσης και παρουσία πρότυπων οργανικών βάσεων και ιδιαίτερα παρουσία τετραπρο-πυλαμμωνιακών αλάτων. Εντούτοις, έχουν αναφερθεί περιπτώσεις, όπου έχει παραχθεί ζεόλιθος τύπου ZSM-5 ελλείψει οργανικής βάσης. Οι Wha Jung Κim μελέτησαν τη δυνατότητα σύνθεσης του ZSM-5 σε ατμοσφαιρική πίεση και σε θερμοκρασίες τόσο χαμηλές όσο οι 100 C. Η κρυσταλλική μορφολογία και η κατανομή των ατόμων αργιλίου στο κρυσταλλικό πλέγμα είναι συνάρτηση των χρησιμοποιούμενων πρώτων υλών και των συγκεκριμένων επικρατούντων συνθηκών. Οι παράμετροι αυτοί είναι εξέχουσας σημασίας για την καταλυτική δραστηριότητα των ζεόλιθων τύπου ZSM-5. Οι εμπορικοί ζεόλιθοι ZSM-5 παράγονται από εμπορικές πηγές πυριτίου. Άλλες πιθανές πηγές πυριτίου για τη σύνθεση ζεόλιθων είναι επίσης κάποια απόβλητα με υψηλή περιεκτικότητα σε πυρίτιο, όπως η τέφρα φλοιού ρυζιού (RHA) και η ιπτάμενη τέφρα. Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι με τη χρησιμοποίηση RHA έχουν παραχθεί επιτυχώς ζεόλιθοι Α, Υ, ZSM-5, μοντερνίτης και ζεόλιθος Β. Σε όλες τις περιπτώσεις, το πυρίτιο της τέφρας φλοιού ρυζιού ήταν άμορφο και λήφθηκε, είτε με την εξαγωγή του πυριτίου από το κρυσταλλικό RHA, είτε με ελεγχόμενη καύση του φλοιού ρυζιού. Οι ζεόλιθοι τύπου ZSM-5, λόγω των μοναδικών συστημάτων πόρων που διαθέτουν, έχουν άριστο εκλεκτικό χαρακτήρα και την ικανότητα καταστροφής και αφαίρεσης των επικίνδυνων οργανικών ουσιών από τα παραπροϊόντα, όπως η 2-χλωροφαινόλη, στις καταλυτικές αντιδράσεις. Οι πετρελαϊκές εταιρίες ΕΧΧΟΝ, Mobi1 και Gu1f, για την αύξηση του αριθμού οκτανίων της βενζίνης, χρησιμοποιούν τον ζεόλιθο ZSM-5 ως καταλύτη στην καταλυτική πυρόληση FCC. Ζεόλιθοι τύπου Υ εμπλουτισμένοι με ιόντα σπάνιων γαιών μαζί με καταλύτη, πυρολύουν συστατικά της βενζίνης που δίδουν χαμηλό αριθμό οκτανίων σε C 3 και C 4 ολεφίνες, αλλά εμφανίζεται και μείωση της παραγόμενης βενζίνης. Η αύξηση του αριθμού οκτανίων, οδήγησε στην αύξηση της συγκέντρωσης των αρωματικών ενώσεων στην βενζίνη που παράγεται από μονάδες FCC. Επιπλέον, οι ζεόλιθοι τύπου ΖSΜ-5 έχουν χρησιμοποιηθεί σε εμπορικά σημαντικές διαδικασίες, όπως:

12 12 ΜΑΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2008 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ Απόσταξη αποκύρωση (distillate dewaxing), σύνθεση αιθυλοβενζολίου και αντίδραση αυτοοξειδοαναγωγής τολουολίου. 5. ΤΕΦΡΑ ΦΛΟΙΟΥ ΡΥΖΙΟΥ Ο φλοιός ρυζιού αποτελεί το 23% του αρχικού βάρους του ρυζιού και είναι ένα από τα σημαντικότερα παραπροϊόντα της βιομηχανίας παραγωγής ρυζιού. Είναι ένα ινώδες υλικό που περιέχει περισσότερο από 90% SiO 2 και η μη αξιοποίησή του δημιουργεί πρόβλημα, καθώς παράγεται σε μεγάλες ποσότητες. Προηγούμενες μελέτες έδειξαν ότι η οξείδωση φλοιών ρυζιού σε θερμοκρασίες μεγαλύτερες των 973 o C έχει ως αποτέλεσμα τον φυσικό μετασχηματισμό της δομής του πυριτίου, το οποίο από άμορφο γίνεται κρυσταλλικό. Με την οξείδωση αυτή απομακρύνεται μεγάλο ποσοστό άνθρακα. Η τέφρα, που λαμβάνεται από το πλήρες ανεξέλεγκτο κάψιμο του φλοιού ρυζιού, αποτελείται συνήθως από κρυσταλλικό πυρίτιο σε ένα μείγμα τριδυμίτη και χριστοβαλίτη και περιστασιακά από φάσεις χαλαζία εάν το κάψιμο παρατείνεται. Το πυρίτιο αυτό, το οποίο μπορεί να εξαχθεί από την τέφρα φλοιού ρυζιού με το ΝαΟΗ, έχει βρεθεί ότι είναι κατάλληλο για τη σύνθεση ζεόλιθων. Η προκαταρκτική κατεργασία των φλοιών ρυζιού με HCl, HNO 3, H 2 SO 4, NaOH και NH 4 OH και το βράσιμο πριν από τη θερμική επεξεργασία με τις θερμοκρασίες να κυμαίνονται από 500 o C μέχρι 1500 o C για διάφορα χρονικά διαστήματα, αποδείχθηκε να είναι αποτελεσματική στο να αφαιρεί τις περισσότερες από τις μεταλλικές ακαθαρσίες και να παράγει τέφρα απολύτως άσπρου χρώματος με μεγάλη ειδική επιφάνεια. [2] Χρήσεις φλοιών ρυζιού Ο φλοιός ρυζιού μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως λίπασμα στη γεωργία και, με τη μορφή τέφρας, ως πρόσθετη ουσία στο σκυρόδεμα. Λόγω της υψηλής περιεκτικότητας του σε πυρίτιο, ο φλοιός ρυζιού δρα ως πηγή για

13 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ την προετοιμασία του πυριτίου και διάφορων ενώσεων πυριτίου, ειδικά του καρβιδίου και του νιτριδίου του πυριτίου. Μια διαδεδομένη χρήση του φλοιού ρυζιού είναι ως καύσιμο στην παραγωγή θερμότητας για την ξήρανση του ρυζιού, λόγω της υψηλής θερμιδικής δύναμής του (περίπου kj/kg). Σε αυτήν την καύση, παράγεται τέφρα φλοιών ρυζιού. Το κάψιμο του φλοιού ρυζιού στον αέρα οδηγεί πάντα στο σχηματισμό της τέφρας πυριτίου, η οποία ποικίλλει από γκρίζο έως μαύρο χρώμα, ανάλογα με τις ανόργανες ακαθαρσίες και τα άκαυτα ποσά άνθρακα. [2] Στον πίνακα 5.1 που ακολουθεί φαίνεται η χημική σύσταση μιας τέφρας φλοιού ρυζιού που υπέστη θερμική κατεργασία στους 700 o C για 6 ώρες, στο πλαίσιο μιας εργασίας που έγινε στο Πανεπιστήμιο UFSC στη Βραζιλία. Πίνακας 6.1: Χημική σύσταση τέφρας φλοιού ρυζιού που υπέστη θερμική κατεργασία στους 700 o C για 6 ώρες SiO Al 2 O Fe 2 O CaO Na 2 O K 2 O MnO TiO MgO P 2 O Από τον πίνακα φαίνεται ότι κατά τη θερμική κατεργασία της τέφρας έχει αυξηθεί το ποσοστό σχεδόν όλων των οξειδίων που περιέχονται στην τέφρα και ιδιαίτερα του οξειδίου του πυριτίου

14 14 ΜΑΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2008 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 6. ΣΥΝΘΕΣΗ ΖΕΟΛΙΘΩΝ ΤΥΠΟΥ ZSM-5 ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΚΟΥ ΠΥΡΙΤΙΟΥ ΤΕΦΡΑΣ ΡΥΖΙΟΥ Λευκή τέφρα ρυζιού ανακτήθηκε από ανεξέλεγκτη καύση φλοιού ρυζιού που περιείχε περισσότερο από 99% κρυσταλλικό πυρίτιο. Και σε αυτή τη μελέτη η τέφρα χρησιμοποιήθηκε ως πηγή πυριτίου στην προετοιμασία του ZSM-5, ενώ η σύνθεση διεξήχθη σε διαφορετική αρχική μοριακή σύσταση των οξειδίων, ώστε να καθοριστεί το εύρος του λόγου Si0 2 /Al ο οποίος μπορεί να δώσει καθαρό ZSM-5. Οι αρχικοί μοριακοί λόγοι των οξειδίων με εύρος 5,4-10,0 Να 2 0 / 24,0-100,0 Si0 2 / 1,0-2,9 Α1 2 Ο 3 / Η 2 Ο / 3-6 ΤΡΑ χρησιμοποιήθηκαν και επεξεργάστηκαν υδροθερμικά στους 150 C για 7 μέρες σε στατική κατάσταση. Τα στερεά τελικά προϊόντα χαρακτηρίστηκαν με XRD και FT-IR. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως καθαρός ZSM-5 σχηματίστηκε επιτυχώς από όλους τους αρχικούς λόγους οξειδίων χωρίς το σχηματισμό άλλων φάσεων ζεόλιθου. Η τέφρα ρυζιού σε δείγματα με αρχικό λόγο πυριτίου προς αλούμινα > 30 μετατράπηκε επιτυχώς σε ZSM-5. Απ την άλλη, προϊόντα που ανακτήθηκαν από αρχικούς λόγους πυριτίου προς αλούμινα < 30 έδειξαν την παρουσία τέφρας που δεν είχε αντιδράσει. Αρχική σύσταση σε μορφή gel χαμηλή σε ΤΡABr και χωρίς αλούμινα αντίστοιχα παρήγαγε μικρές ποσότητες ZSM Πρώτες ύλες για την σύνθεση ζεολίθων Καθοριστικό ρόλο στη σύνθεση ζεολίθων παίζει η καθαρότητα των αντιδρώντων. Οι διάφορες προσμίξεις που μπορεί να υπάρχουν, μπορεί να εμποδίσουν τη συνθετική τους πορεία. Τέτοιες προσμίξεις μπορούν να παραμένουν αδιάλυτες κατά τη διάρκεια της κρυσταλλοποίησης προκαλώντας πυρήνωση ανεπιθύμητων ειδών. Αυτά μπορούν να διαλύονται και να καταλήγουν στον σχηματισμό διαφόρων πυριτικών ή μεταλλοπυριτικών ειδών στο διάλυμα. Γι αυτό, πρέπει να χρησιμοποιούνται πρώτες ύλες που να είναι χημικά καθαρές. Ανάλογα με τον προς σύνθεση ζεόλιθο και τις εφαρμογές για τις οποίες προορίζεται, συχνά χρησιμοποιούνται λιγότερο καθαρά υλικά ως αντιδρώντα, ώστε να μειωθεί το κόστος.[7]

15 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ ΝΑΝΟΣΩΛΗΝΕΣ ΑΝΘΡΑΚΑ 7.1 Η ιστορική εξέλιξη των νανοσωλήνων Το έτος 1985, οι Harry Kroto, Richard Ε. Smalley και Robert F. Curl ανακάλυψαν μία νέα μορφή συμπλέγματος ατόμων άνθρακα, το C 60, το οποίο το ονόμασαν φουλερένιο προς τιμή του Αμερικανού αρχιτέκτονα R. Buckminister Fuller, ο οποίος κατασκεύαζε παρόμοιες αρχιτεκτονικές δομές. Το μόριο αυτό απαρτίζεται από 60 άτομα άνθρακα διατεταγμένα σε περικεκομμένη εικοσαεδρική διάταξη, σαν μία ποδοσφαιρική μπάλα με 12 πεντάγωνα και 20 εξάγωνα. Όπως διαπιστώθηκε, το μόριο αυτό ήταν μία από τις πιο σφαιρικές και συμμετρικές ενώσεις στη φύση, με απίστευτη αντοχή και σκληρότητα: Εκσφενδονιζόμενο με ταχύτητα χλμ./ώρα κατά ατσάλινης πλάκας, απλώς αναπηδούσε και παρέμενε άθικτο [10]. Επίσης, συμπιεζόμενο κατά 70% του μεγέθους του γινόταν δύο φορές σκληρότερο από το διαμάντι. Για την ανακάλυψή τους αυτή, το 1996 τους απονεμήθηκε το Βραβείο Νόμπελ Χημείας. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1991, ένας Ιάπωνας ερευνητής της εταιρείας NEC, ο Sumio Iijima, ανακοίνωσε ότι είχε ανακαλύψει μια κυλινδρική μορφή του άνθρακα. Το εύρημα ήταν τυχαίο, κατά τη διάρκεια ενός πειράματος εξάχνωσης ηλεκτροδίων γραφίτη, μέσω δημιουργίας ηλεκτρικού τόξου σε μερική πίεση ηλίου. Χρησιμοποιώντας για τις παρατηρήσεις του υψηλής ευκρίνειας ηλεκτρονικό μικροσκόπιο διέλευσης δέσμης (HRTM) και περίθλαση ηλεκτρονίων, διαπίστωσε τον σχηματισμό νανοσωλήνων άνθρακα πολλαπλών τοιχωμάτων πάνω στο υλικό εναπόθεσης που δημιουργούνταν στη κάθοδο. Οι νανοσωλήνες αυτοί αποτελούνταν από ομοαξονικούς κυλίνδρους, το μήκος των οποίων έφτανε το ένα μικρόμετρο (1μm), ενώ η μικρότερη διάμετρος που παρατηρήθηκε ήταν 2,2 nm [8]. Δύο χρόνια αργότερα, πειράματα που διεξήχθησαν από τον ίδιο ερευνητή οδήγησαν στη παρασκευή και τον χαρακτηρισμό νανοσωλήνων άνθρακα μονού τοιχώματος. Ο Iijima τροποποίησε τη μέθοδο παραγωγής, χρησιμοποιώντας ηλεκτρόδια γραφίτησιδήρου σε μερική ατμόσφαιρα μεθανίου-αργού. Η μέση διάμετρος των νανοσωλήνων μονού τοιχώματος που παρατήρησε ήταν ~1,4 nm [9].

16 16 ΜΑΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2008 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ Αξίζει να σημειωθεί ότι ερευνητές από το Institute of Chemical Physics στη Μόσχα, ανεξαρτήτως της NEC, ανακάλυψαν νανοσωλήνες άνθρακα και δέσμες τους την ίδια περίοδο, αλλά το υλικό που παρασκεύασαν είχε ένα μικρότερο λόγο μήκους προς διάμετρο. Το σχήμα αυτών των νανοσωλήνων οδήγησε τους Ρώσους ερευνητές να τα ονομάσουν barrelenes [10] Δομή νανοσωλήνων άνθρακα Οι νανοσωλήνες άνθρακα χωρίζονται σε δύο είδη: μονού τοιχώματος (SWNTs) και πολλαπλών τοιχωμάτων (MWNTs). Οι νανοσωλήνες μονού τοιχώματος, οι οποίοι έχουν ένα κυλινδρικό κέλυφος με πάχος όσο αυτό ενός μόνο ατόμου, μπορούν να θεωρηθούν σαν η θεμελιώδη δομική μονάδα. Η διάμετρος τους μπορεί να κυμαίνεται από 0,6 έως 2,0 nm ενώ έχουν αναφερθεί μικρότερες (0,4 nm) και μεγαλύτερες τιμές (3,0 nm) [11]. Σχήμα 7.1. Σχηματική αναπαράσταση νανοσωλήνα άνθρακα μονού τοιχώματος. Οι νανοσωλήνες άνθρακα πολλαπλών τοιχωμάτων αποτελούνται από ομοαξονικούς κυλίνδρους με μήκος δέκατα του μικρομέτρου και διαμέτρους της τάξεως των nm [3] (Σχήμα 1.8). Στην κατηγορία αυτή των νανοσωλήνων, οι εσωτερικοί κύλινδροι, όπως προαναφέρθηκε έχουν διάμετρο της τάξης μερικών nm, ενώ οι εξωτερικοί μπορεί να έχουν διαμέτρους πολλές φορές πολλαπλάσιους. Οι διαδοχικές ομοαξονικές κυλινδρικές επιφάνειες απέχουν μεταξύ τους 3,4 Å, τιμή ελαφρώς μεγαλύτερη από την απόσταση των φύλλων γραφίτη πού είναι 3,35 Å. Η διαφορά αυτή αποδόθηκε από τον Iijima στον συνδυασμό της καμπυλότητας του γραφιτικού φύλλου και στις ασθενέστερες δυνάμεις Van der Waals που ασκούνται ανάμεσα στους διαδοχικούς κυλίνδρους.

17 3,35 Å. Iijima Van der Waals ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ. ΜΑΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ ) ) Σχήμα Μοριακά μοντέλα ) α) νανοσωλήνα πολλαπλών τοιχωμάτων. ) και. β) συστοιχίας νανοσωλήνων μονού τοιχώματος Τεχνικές 7.3. σύνθεσης νανοσωλήνων άνθρακα Νανοσωλήνες άνθρακα μπορούν να παρασκευαστούν μέσω των παρακάτω τεχνικών: : Εξάχνωση ηλεκτροδίων άνθρακα με τη χρήση ηλεκτρικού τόξου εκκένωσης (electricarc discharge technique). (electric-arc discharge technique). Εξάχνωση γραφίτη με τη χρήση laser (laser ablation, laser evaporation technique). Ένα κομμάτι άνθρακα εξατμίζεται με laser ακτινοβολία laser (laser ablation, σε υψηλή laser θερμοκρασία evaporation και αδρανή technique). ατμόσφαιρα. Οι παραγόμενοι σωλήνες έχουν laser μικρή διασπορά ως προς τη. διάμετρο.. Καταλυτική πυρόλυση υδρογονανθράκων (catalytical chemical vapor deposition, CCVD). Αέριες ενώσεις του άνθρακα (συνήθως υδρογονανθράκων (catalytical chemical ή μονοξειδίου vapor του deposition, άνθρακα) CCVD). διασπώνται καταλυτικά με τη χρήση ( μεταλλικών καταλυτών (Fe, Co, ) Ni) υποστηριγμένων σε υποστρώματα οξειδίων μετάλλων ή αιωρούμενων στην αέρια φάση. Τα προϊόντα μπορεί να είναι νανοσωλήνες πολλαπλών τοιχωμάτων ή μονού τοιχώματος, ανάλογα με τις παραμέτρους της εκάστοτε μεθόδου. Γενικά, ενώ οι νανοσωλήνες πολλαπλών τοιχωμάτων μπορούν να συντεθούν και χωρίς τη χρήση καταλύτη, οι μονού τοιχώματος απαιτούν την παρουσία του. Το μέγεθος, μάλιστα, των καταλυτικών σωματιδίων καθορίζει και τη διάμετρο του νανοσωλήνα. Θα πρέπει εδώ να επισημανθεί ότι υπάρχουν και άλλες μέθοδοι παρασκευής, ωστόσο αναφέρθηκαν οι πιο σημαντικές. Στη συνέχεια, από τις μεθόδους σύνθεσης, οι οποίες αναφέρθηκαν παραπάνω, θα αναλυθεί η καταλυτική πυρόλυση υδρογονανθράκων [12].

18 18 ΜΑΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2008 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ Καταλυτική πυρόλυση υδρογονανθράκων Η μέθοδος της καταλυτικής χημικής απόθεσης ατμού έχει χρησιμοποιηθεί επιτυχώς για τη σύνθεση νανοσωλήνων άνθρακα. Η χρήση μεταλλικού καταλύτη κρίνεται απαραίτητη στη μέθοδο αυτή. Η σημαντικότητα της συγκεκριμένης τεχνικής σύνθεσης νανοσωλήνων άνθρακα, έγκειται στα πλεονεκτήματα χρήσης της έναντι των υπολοίπων τεχνικών (δηλαδή της εξάχνωσης ηλεκτροδίων άνθρακα μέσω εκκένωσης ηλεκτρικού τόξου και της εξάχνωσης με χρήση laser). Τα πλεονεκτήματα αυτά είναι[13]: Οι θερμοκρασίες όπου τη χαρακτηρίζουν είναι αρκετά χαμηλότερες (τάξεως C) από αυτές των άλλων (3000 C). Χαρακτηρίζεται από καλύτερη ικανότητα ελέγχου της δομής του τελικού προϊόντος. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί, επομένως, για να δώσει δομές νανοσωλήνων άνθρακα, κατάλληλες για διάφορες χρήσεις, σε αντίθεση με τις άλλες, όπου δίνουν υψηλά εναγκαλισμένες δομές (entangled forms) με αρκετές προσμίξεις. Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι σημαντική έρευνα γίνεται πάνω στην επίτευξη μεγαλύτερου ελέγχου. Η αντιδρούσα ουσία μετατρέπεται σε αέρια μορφή με πυρόλυση και είναι συνηθέστερα ακετυλένιο (HC CH), αιθυλένιο (H 2 C = CH 2 ), μεθάνιο (CH 4 ) ή μονοξείδιο του άνθρακα (CO). Οι χαρακτηριστικοί χρόνοι της CVD μπορεί να είναι από λεπτά έως ώρες, εν αντιθέσει με τις άλλες μεθόδους που είναι μικροί (μs - ms ). Κάτω από κατάλληλες συνθήκες (για παράδειγμα με χρήση μεταλλικών καταλυτών ενσωματωμένων στους μεσοπόρους διοξειδίου του πυριτίου), δίνει δέσμες νανοσωλήνων άνθρακα, προσανατολισμένους μεταξύ τους (aligned carbon nanotube bundles). Νανοσωλήνες τέτοιας δομής μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε διατάξεις εκπομπής πεδίου ή σε ηλεκτρονικά κυκλώματα. Μέθοδοι για παραγωγή μεγάλων ωστόσο ποσοτήτων τέτοιας μορφής δεν έχουν επιτευχθεί ακόμα. Στο Σχήμα 8.3 βλέπουμε CCVD συσκευές. Στην πρώτη περίπτωση (a) τα καταλυτικά σωματίδια βρίσκονται επί υποστρώματος μέσα σε οριζόντιο φούρνο και οι νανοσωλήνες σχηματίζονται κάθετα στο υπόστρωμα. Οι κατακόρυφοι φούρνοι των εικόνων (b) και (c) είναι πιο κατάλληλοι για μαζική παραγωγή, ενώ βλέπουμε πως στον φούρνο (b) ο καταλύτης δεν είναι στηριζόμενος.

19 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ Σχήμα 7.3 (a) οριζόντιος και (b), (c) κατακόρυφοι φούρνοι CCVD. Στους (a) και (c) η καταλυτική φάση είναι στηριζόμενη ενώ στον (b) όχι. Ο καταλύτης, που χρησιμοποιείται στη συγκεκριμένη μέθοδο σύνθεσης νανοσωλήνων άνθρακα, χρειάζεται να υποστεί κατάλληλη προετοιμασία με τη βοήθεια κατάλληλων μεθόδων που έχουν αναπτυχθεί. Οι πιο ενεργοί καταλύτες που έχουν χρησιμοποιηθεί είναι: Fe, Ni, Co, και Μο, διότι σε υψηλές θερμοκρασίες ο άνθρακας εμφανίζει ορισμένη διαλυτότητα σε αυτούς, ενώ με τη χρήση στοιχείων όπως: Cu, Cr, Mn μόνο ένα μικρό ποσοστό νανοσωλήνων άνθρακα σχηματίζεται. Γενικά, η ενεργότητα του καταλύτη εξαρτάται κυρίως από τη φύση και τη συγκέντρωση του καταλύτη. Για τον σχηματισμό των νανοσωλήνων άνθρακα σημαντικό ρόλο παίζει και η πηγή του άνθρακα, υπό την μορφή υδρογονάνθρακα, ο οποίος εισέρχεται στον φούρνο πυρόλυσης στην επιθυμητή θερμοκρασία. Οι εργαστηριακές έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί έχουν δείξει ότι οι πιο δραστικοί υδρογονάνθρακες που έχουν χρησιμοποιηθεί είναι: το ακετυλένιο και το αιθυλένιο λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε άνθρακα. Ενώ ως υποστρώματα χρησιμοποιούνται μεταλλικά οξείδια και ζεόλιθοι τύπου Y, ZSM-5 και AlPO-5. Τα τελευταία χρόνια, μεγάλος αριθμός εργαστηριακών μελετών παγκοσμίως έχει δείξει έντονο ενδιαφέρον για την παρασκευή νανοσύνθετων υλικών νανοσωλήνων άνθρακα / πυριτίου [14, 15], λόγω της πιθανής παραγωγής νέων υλικών με σημαντικές ιδιότητες.

20 20 ΜΑΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2008 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 1. ΘΕΡΜΙΚΗ ΚΑΤΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΤΕΦΡΑΣ ΦΛΟΙΟΥ ΡΥΖΙΟΥ Η τέφρα φλοιού ρυζιού υπόκειται σε θερμική κατεργασία, με σκοπό την αύξηση του ποσοστού του οξειδίου του πυριτίου στην τέφρα με μείωση των ανθρακούχων ενώσεων που εμφανίζονται στο δείγμα, αλλά και την αφαίρεση ανεπιθύμητων συστατικών. Για τον λόγο αυτό, μικρές ποσότητες τέφρας φλοιού ρυζιού υφίστανται θερμική κατεργασία στους C για 5 ώρες, στους C για 2 ώρες και στους C για 5 ώρες. Tα συγκεκριμένα δείγματα, καθώς επίσης και ένα δείγμα άψητης τέφρας φλοιού ρυζιού, αναλύθηκαν με τη μέθοδο περίθλασης ακτίνων Χ. 2.ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΠΕΙΡΑΜΑΤΩΝ. 2.1 Αντιδραστήρια Χρησιμοποιήθηκαν τα παρακάτω αντιδραστήρια για την παρασκευή ζεόλιθου ZSM-5 τόσο με τη μέθοδο ήπιων συνθηκών όσο και εντός αυτοκλείστου: 1. τέφρα φλοιού ρυζιού (SiO 2 ), 2. υδροξείδιο του νατρίου (NaOΗ), 3. βρωμιούχο τετραπρόπυλοαμμώνιο (TPABr) ή αιθανολαμίνη ή 1,3 διάμινο-προπάνιο 4. απιονισμένο νερό, 5. μείγμα οξειδίου του αργιλίου και οξειδίου του νατρίου σε αναλογία: 55% Al 2 O 3-45% NaO 2.

21 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ Πίνακας 1. Σύνοψη πειραμάτων / 1 6Na : 30 SiO 2 : 1800 H 2 O : 6 TPABr : 0,13 Al 2 O Na : 30 SiO 2 : 1800 H 2 O : 6 TPABr : 0,13 Al 2 O Na : 30 SiO 2 : 1800 H 2 O : 6 TPABr : 0,13 Al 2 O Na : 30 SiO 2 : 6 : 1800 H 2 0 : 0,13 Al 2 O Na0 : 30 SiO 2 : 6 [1,3 - ] : 1800 ml H 2 O : 0,13 Al 2 O Na : 30 SiO 2 : 1800 H 2 O : 6 TPABr : 0,13 Al 2 O Na : 30 SiO 2 : 1800 H 2 O : 6 TPABr: Al 2 O NaO : 30 SiO 2 : 6 TPABr : 1800 H 2 O: 0,13Al 2 O NaO : 30 SiO 2 : 6 TPABr : 1800 H 2 O: Al 2 O Συσκευές που χρησιμοποιήθηκαν Τα όργανα που χρησιμοποιήθηκαν για τη διαδικασία ήπιων συνθηκών ήσαν: - μια σφαιρική φιάλη ενός στομίου, - ένας κάθετος ψυκτήρας, - μια θερμαινόμενη πλάκα με ενσωματωμένο μαγνητικό αναδευτήρα, - ένα λουτρό λαδιού μεταφοράς θερμότητας, - ένα θερμόμετρο,

22 22 ΜΑΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2008 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ - γυάλινα πώματα, - σιδερένια στηρίγματα, - ογκομετρικός κύλινδρος των 10 ml, - ξηραντήρας, πυριαντήριο - συσκευή φυγοκέντρησης. 3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Τα υλικά που παρασκευάστηκαν με τις δύο προαναφερόμενες μεθόδους,φυγοκεντρή θηκαν, εκπλύθηκαν 3 φορές, ξηράθηκαν στους 110ºC για 24 ώρες. Ακολούθως, η μισή ποσότητα του υλικού ξηράθηκε στους 550ºC για 5 ώρες. Χαρακτηρίστηκαν με τη μέθοδο περίθλασης ακτίνων Χ (XRD), ηλεκτρονική μικροσκοπία σάρωσης (SEM), θερμική ανάλυση (ΤG-DTG), φασματοσκοπία ενεργειακής διασποράς ακτίνων Χ (EDAX) και φασματοσκοπία υπερύθρου (FT-IR). 3.1 Ανάλυση δειγμάτων με περίθλαση ακτινών Χ Οι χαρακτηριστικές κορυφές που παρουσιάζει ο ζεόλιθος ZSM-5 στα διαγράμματα XRD είναι σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, οι βασικές κορυφές σε γωνία (2θ) 7.8 ο, 8.8 ο, 23.6 ο Διάγραμμα 1: δείγμα από αυτόκλειστο του πειράματος 9, κατόπιν έψησης στους 550ºC

23 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ Ανάλυση με ηλεκτρονικό μικροσκόπιο Σάρωσης (SEM) Τα δείγματα που παρασκευάστηκαν χαρακτηρίστηκαν, επίσης, και με ηλεκτρονική μικροσκοπία σάρωσης για να παρατηρηθούν τα χαρακτηριστικά των κρυστάλλων που δημιουργήθηκαν. Από τι εικόνες SEM παρατηρείται ο σχηματισμός κρυστάλλων διαφόρων μεγεθών κυβικής, ορθογωνικής και πρισματικής δομής, με παρουσία συσσωματωμάτων και καναλιών. Εικόνα 1. Κρύσταλλοι πρισματικής δομής (μεγέθυνση 30000x και 60000x) 3.3 Ανάλυση FT-IR Από την ανάλυση των δειγμάτων με φασματοσκοπία υπερύθρου προέκυψε ότι για τις αντιδράσεις από μία έως έξι ημέρες τα φάσματα παρουσίασαν τις χαρακτηριστικές κορυφές της πυριτίας σε συνύπαρξη με την κορυφή του χριστοβαλίτη στους 620 κυματαριθμούς (cm -1 ). Καθώς η αντίδραση εξελίσσεται από εφτά μέχρι έντεκα ημέρες εμφανίζονται οι χαρακτηριστικές κορυφές στους 550 cm -1 και 1220 cm -1 που αντιστοιχούν στο ZSM-5 ζεόλιθο. Ταυτόχρονα, παρατηρείται μείωση της χαρακτηριστικής κορυφής του χριστοβαλίτη. 3.4 Ανάλυση με TG-DΤG Από τη θερμοβαρυμετρική μέθοδο ανάλυσης διαπιστώνεται ότι τα προϊόντα που έχουν παραχθεί και με τις δύο μεθόδους, ακολουθούν παρόμοια θερμική συμπεριφορά. Χαρακτηριστικές κορυφές που διακρίνονται στα διαγράμματα είναι στους 225 o C και στους

24 24 ΜΑΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2008 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 453 o C, οι οποίες αντιστοιχούν στην απομάκρυνση των χαλαρά και ισχυρά συνδεδεμένων κατιόντων TPA +, αντίστοιχα. Επίσης, διακρίνεται μια κορυφή στους 582 o C, η οποία αντιστοιχεί στην απομάκρυνση του άκαυστου άνθρακα. 3.5 Ανάλυση με ποροσιμετρία αζώτου Μέσω της ανάλυσης με ποροσιμετρία αζώτου, προσδιορίζεται η ειδική επιφάνεια, η κατανομή μεγέθους των πόρων και ο όγκος των πόρων. Η αρχή της μεθόδου συνίσταται στην προσρόφηση αερίου αζώτου πάνω στην επιφάνεια του προς ανάλυση δείγματος και στη μέτρηση του προσροφούμενου όγκου του αζώτου ως συνάρτηση της μερικής πίεσης. Β. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΝΑΝΟΣΩΛΗΝΩΝ ΑΝΘΡΑΚΑ ΣΕ ΥΠΟΣΤΡΩΜΑ ΖΕΟΛΙΘΟΥ ΤΥΠΟΥ ZSM-5 1.ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΠΕΙΡΑΜΑΤΩΝ 1.1. Πειραματική διάταξη πυρόλυσης Η πειραματική διάταξη, η οποία χρησιμοποιήθηκε για τον σχηματισμό νανοσωλήνων άνθρακα πάνω στο υπόστρωμα ζεόλιθου-καταλύτη, μέσω της καταλυτικής πυρόλυσης ψεκασμού διαλύματος, αποτελούνταν από έναν οριζόντιο κυλινδρικό φούρνο, το σύστημα εισόδου και το σύστημα εξόδου ή ψύξης (Σχήμα 1.) Σχήμα 1. Σχηματική απεικόνιση πειραματικής διάταξης για την παραγωγή νανοσωλήνων άνθρακα με την τεχνική της πυρόλυσης μέσω ψεκασμού διαλύματος.

25 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ Στο εσωτερικό του φούρνου τοποθετείται σωλήνας χαλαζία (quartz) έτσι ώστε το αριστερό άκρο του να προεξέχει από τον αριστερό φούρνο ενώ το δεξί από τον δεξιό φούρνο. Το υπόστρωμα (ζεόλιθος-καταλύτης) τοποθετείται σε σκαφίδιο στο εσωτερικό του σωλήνα χαλαζία σε τμήμα του το οποίο βρίσκεται στο φούρνο. Στην είσοδο του συστήματος (δεξί μέρος της διάταξης) διοχετεύεται Ar, το οποίο χρησιμοποιείται ως φέρον αέριο. Η ροή του αερίου στο σύστημα μπορεί και ελέγχεται με ρυθμιστή ροής. Με την είσοδο του Ar στο σύστημα πριν ξεκινήσει η διαδικασία της πυρόλυσης, απομακρύνεται ο αέρας που υπάρχει στον σωλήνα, ώστε να αποφευχθεί η οξείδωση του υλικού με την αύξηση της θερμοκρασίας. Επίσης, η είσοδος του συστήματος είναι εφοδιασμένη με κατάλληλο δοχείο που επιτρέπει την είσοδο του διαλύματος προς πυρόλυση. Στην έξοδο του συστήματος (αριστερό μέρος της διάταξης) τοποθετείται δοχείο φυσαλίδων για την παρακολούθηση της ροής του Ar, ενώ υπάρχει και κατάλληλο σύστημα ψύξης των θερμών αερίων που παράγονται κατά την πυρόλυση Πειραματική διαδικασία καταλυτικής πυρόλυσης υποστρώματος ζεόλιθου καταλύτη Αρχικά, αφού πρώτα τοποθετηθεί το καταλυτικό υπόστρωμα μέσω του κεραμικού σκαφιδίου στο εσωτερικό του σωλήνα στην κατάλληλη θέση, τοποθετείται η ουσία προς πυρόλυση, το τολουόλιο, στη γυάλινη φιάλη στην είσοδο της διάταξης και εν συνεχεία διοχετεύεται Ar με σχετικά υψηλή ροή για μερικά λεπτά, ώστε να απομακρυνθεί ο αέρας και να δημιουργηθεί αδρανής ατμόσφαιρα στο εσωτερικό του σωλήνα, αλλά και στο σύστημα ψεκασμού. Ακολουθεί ρύθμιση της θερμοκρασίας, με σκοπό να σημειωθεί αύξηση της θερμοκρασίας του φούρνου, μέχρι την επιθυμητή τιμή, ενώ ταυτόχρονα ενεργοποιείται και το σύστημα ψύξης στην έξοδο της διάταξης. Όταν η θερμοκρασία του φούρνου σταθεροποιηθεί, ρυθμίζουμε τη ροή του Ar, ανάλογα με τις συνθήκες του πειράματος στις οποίες θέλουμε να πραγματοποιηθεί ο ψεκασμός. Σε αυτή τη φάση, επιτρέπεται η εισροή του τολουολίου με αργό ρυθμό στην είσο-

26 26 ΜΑΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2008 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ δο του συστήματος ψεκασμού, το οποίο με τη βοήθεια του εισερχόμενου Ar ψεκάζεται στο εσωτερικό του σωλήνα χαλαζία. Ο ρυθμός, με τον οποίο εισέρχεται το διάλυμα στο σύστημα ψεκασμού, ελέγχεται και ρυθμίζεται ανάλογα με τις συνθήκες του πειράματος. Αφού η θερμοκρασία στο φούρνο έχει αυξηθεί αρκετά, ο ένυδρος νιτρικός σίδηρος (Fe(NO 3 ) 3.9H 2 O), που δρα ως πηγή σωματιδίων καταλύτη και βρίσκεται στο υπόστρωμα ζεόλιθου-καταλύτη, ατμοποιείται και αποσυντίθεται με αποτέλεσμα να δημιουργούνται σωματίδια Fe, τα οποία μπορούν να καταλύσουν τον μηχανισμό ανάπτυξης των νανοσωλήνων. Οι βασικές παράμετροι που καθορίζουν την ποσότητα και την ποιότητα του παραγόμενου υλικού είναι: η θερμοκρασία ανάπτυξης, η ροή του φέροντος αερίου και η αναλογία του μείγματος ζεόλιθου-καταλύτη που εισάγεται αρχικά στον σωλήνα χαλαζία. η οργανική ένωση που δρα ως πηγή άνθρακα 2.1.Παρασκευή υποστρώματος ζεόλιθου καταλύτη Ως υπόστρωμα χρησιμοποιήθηκε ο εμπλουτισμένος με Fe(NO 3 ) 3. 9Η 2 Ο ζεόλιθος που παρασκευάστηκε, ο οποίος είχε το μεγαλύτερο ποσοστό κρυσταλλικότητας και καθαρότητας. Παρασκευάστηκαν δύο διαφορετικά υποστρώματα, χρησιμοποιώντας την ίδια ποσότητα Fe(NO 3 ) 3. 9Η 2 Ο, σύμφωνα με την ακόλουθη διαδικασία. Συγκεκριμένη ποσότητα Fe(NO 3 ) 3. 9Η 2 Ο διαλύθηκε σε 30 ml CH 3 OH, χρησιμοποιώντας ποτήρι ζέσεως με μαγνητικό αναδευτήρα. Στη συνέχεια, το διάλυμα προστέθηκε σε σφαιρική φιάλη που περιείχε 0,5 g ζεόλιθου και το όλο μείγμα αναδεύτηκε σε θερμοκρασία δωματίου για 90 min. Κατόπιν, η μεθανόλη απομακρύνθηκε, χρησιμοποιώντας συσκευή εξάτμισης με περιστρεφόμενη φιάλη (rotary evaporator), σε θερμοκρασία υδατόλουτρου 80 o C. Μετά την εξάτμιση, το στερεό υπόλειμμα συλλέχθηκε και τοποθετήθηκε σε πυριατήριο στους 110 o C για 12 ώρες.

27 90 min., (rotary evaporator) 80 o C., ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ o C Ανάλυση. προϊόντων με περίθλαση ακτίνων Χ (XRD). Τα δείγματα που παρασκευάστηκαν με την καταλυτική πυρόλυση τολουολίου αναλύθηκαν με την τεχνική της περίθλασης ακτίνων Χ. Στα ακτινοδιαγράμματα παρουσιάζο- 3.1 (XRD). νται οι χαρακτηριστικές κορυφές του ζεόλιθου ZSM-5, καθώς επίσης και κορυφές που αντιστοιχούν στον σεμεντίτη. Η κορυφή που αντιστοιχεί. στις γραφιτικές δομές των νανοσωλήνων άνθρακα διακρίνεται στη περιοχή 2θ = 26 ο. ZSM-5, Ανάλυση προϊόντων 2 με = 26ηλεκτρονικό. μικροσκόπιο Σάρωσης (SEM) Μικρή ποσότητα, από το υλικό που παρασκευάστηκε κατά την καταλυτική πυρόλυση τολουολίου, οδηγήθηκε για ανάλυση σε ηλεκτρονικό μικροσκόπιο σάρωσης (SEM) (SEM) Στα παρακάτω δείγματα που αναλύθηκαν με το ηλεκτρονικό μικροσκόπιο σάρωσης μπορούμε να διακρίνουμε με ευκρίνεια τον σχηματισμό νανοσωλήνων άνθρακα καθώς και (SEM). τους κρυστάλλους του ζεόλιθου.. Εικόνες 3.1. Εικόνες SEM του δείγματος που παρασκευάστηκε με μεγεθύνσεις 8000x και 30000x Ανάλυση θερμοσταθμικής ανάλυσης TG Το καταλυτικό υπόστρωμα του 1 ου πειράματος οδηγήθηκε προς ανάλυση με τη θερμοβαρυμετρική μέθοδο ανάλυσης (TG) και με τη διαφορική θερμοβαρυμετρική μέθοδο ανάλυσης (DTG), για να μελετηθεί η θερμική του συμπεριφορά σε ατμόσφαιρα αζώτου. Η ανάλυση έδωσε το παρακάτω διάγραμμα:

28 28 ΜΑΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2008 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ D T G (%) T G ( C ) Διάγραμμα Θερμική ανάλυση του καταλυτικού. υποστρώματος. Από τη θερμοβαρυμετρική μέθοδο ανάλυση, και πιο συγκεκριμένα από τη διαφορική, θερμική ανάλυση παρατηρούνται χαρακτηριστικές κορυφές που οφείλονται α) στην απομάκρυνση υγρασίας ) (<100 o C), β) στη διάσπαση (<100 του o C), ένυδρου ) νιτρικού σιδήρου (245 o C) και στη διάσπαση των (245 ιόντων o C) TPA + (446 o C). TPA + (446 o C). Τα δείγματα, που παρασκευάστηκαν με την καταλυτική πυρόλυση τολουολίου, οδηγήθηκαν προς ανάλυση με τη θερμοβαρυμετρική μέθοδο ανάλυσης (TG) και με τη δι- (TG) (DTG), αφορική θερμοβαρυμετρική μέθοδο ανάλυσης (DTG), για να μελετηθεί η θερμική τους. συμπεριφορά : σε ατμόσφαιρα αζώτου. Η ανάλυση έδωσε τα παρακάτω διαγράμματα: TG TG (%) (%) ( o C) ( o C) Διάγραμμα 3.3. Θερμική ανάλυση των προϊόντων καταλυτικής πυρόλυσης Από τα διαγράμματα της θερμικής ανάλυσης παρατηρείται και στις δύο περιπτώσεις μία μικρή απώλεια μάζας από τους 670 o C, που οφείλεται στην διάσπαση των νανοσωλήνων άνθρακα. 670 o C,.. -

29 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΑΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ Γ. ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ-ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Στο σημείο αυτό παρατίθενται τα συμπεράσματα που προέκυψαν από την εργασία αυτή: Στην εργασία χρησιμοποιήθηκε επιτυχώς τέφρα φλοιού ρυζιού για την παρασκευή ζεόλιθου ZSM-5. Παρασκευάστηκαν ζεόλιθοι ZSM-5 με την εφαρμογή δύο διαφορετικών μεθόδων. Η πρώτη μέθοδος ήταν η παρασκευή ζεόλιθου ZSM-5 εντός αυτόκλειστου και η δεύτερη μέθοδος, η παρασκευή ζεόλιθου ZSM-5 σε χαμηλή θερμοκρασία και ατμοσφαιρική πίεση. Τα πειράματα, τα οποία πραγματοποιήθηκαν με οργανικές βάσεις, διαφορετικές του TPABr, έδωσαν προϊόντα με χαμηλή περιεκτικότητα σε ζεόλιθο συγκριτικά με τα άλλα που το περιείχαν, όπως φάνηκε από τα ακτινοδιαγράμματά, ενώ διαπιστώθηκε η ύπαρξη μη αντιδράσαντος χριστοβαλίτη. Τα πειράματα που πραγματοποιήθηκαν με τη διαδικασία ήπιων συνθηκών παρουσία TPABr, με αναλογίες 6 mol, 10 mol και 12 mol ΝαΟΗ έδωσαν προϊόντα υψηλής απόδοσης σε ζεόλιθο αλλά και παραμένοντος ποσοστού μη αντιδράσαντος χριστοβαλίτη. Όπως προέκυψε από τη μελέτη των αντιδράσεων του πειράματος 6, η σύνθεση του ζεόλιθου αρχίζει να γίνεται μετά την έβδομη μέρα αντίδρασης. Από τη μελέτη του ακτινοδιαγράμματος του υλικού που παρασκευάστηκε κάτω από τις συνθήκες του πειράματος 9 εντός αυτόκλειστου, στο οποίο προστέθηκε επιπλέον ποσότητα Al 2 O 3, διαπιστώθηκε η πλήρης μετατροπή της κρυσταλλικής τέφρας σε ζεόλιθο. Παρόλο που από τις δύο χρησιμοποιηθείσες μεθόδους η χρήση αυτόκλειστου έδωσε καλύτερα αποτελέσματα, ενώ η διαδικασία ήπιων συνθηκών σύνθεσης έδωσε προϊόντα υψηλής μεν περιεκτικότητας σε ZSM-5, με μικρό όμως ποσοστό χριστοβαλίτη, εντούτοις, η δεύτερη είναι προτιμότερη γιατί απαιτεί ηπιότερες συνθήκες και λιγότερο ακριβά μέσα. Στη διαδικασία ήπιων συνθηκών σύνθεσης (περάματα 1,2,3,4,5, και 6) που ακολουθήθηκε δεν απαιτήθηκε προσθήκη Al 2 O 3 καθώς το ποσοστό του Al 2 O 3 που υπήρχε στη τέφρα ήταν αρκετό για την σύνθεση του επιθυμητού ζεολίθου. Στα πειράματα 7 και 8, όπου με την μέθοδο ήπιων συνθηκών σύνθεσης προστέθηκε

30 30 ΜΑΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2008 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ Al 2 O 3, δεν υπήρχε σχηματισμός ζεόλιθου. Απαιτείται περαιτέρω διερεύνηση των αιτίων που οδήγησαν στον μη σχηματισμό το ζεόλιθου. Οι μετρήσεις ποροσιμετρίας για δείγματα 10 και 11 ημερών του πειράματος 6 έδειξαν ότι η ειδική επιφάνεια, το μικροπορώδες και ο όγκος μικροπόρων αυξάνουν, όσο αυξάνεται ο χρόνος αντίδρασης. Το δείγμα από αυτόκλειστο έδωσε ακόμα πιο μικρό όγκο πόρων 0,213 και ολικό πορώδες 0,281 καθώς και ενδιάμεση τιμή ειδικής επιφάνειας. Όπως παρατηρείται, από τα διαγράμματα 4.5.α.5, 4.5.β.5 και 4.5.γ.5 η κατανομή πόρων έχει γκαουσιανή μορφή με μέση ακτίνα πόρων 6Å. Το εύρος της κατανομής είναι στενό όπως ανεμένετο. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι έχουν σχηματιστεί πόροι με ομοιόμορφο μέγεθος και σχήμα.οι ισόθερμες καμπύλες είναι τύπου Ι κάτι που υποδηλώνει ότι οι ζεόλιθοι που σχηματίστηκαν ανήκουν στην κατηγορία των μικροπορώδων υλικών. Ο ζεόλιθος τύπου ZSM-5 χρησιμοποιήθηκε για την παρασκευή καταλυτικού υποστρώματος, το οποίο επιτυχώς χρησιμοποιήθηκε για την ανάπτυξη νανοσωλήνων άνθρακα μέσω της πυρολυτικής διεργασίας. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Συνθετικοί ζεόλιθοι Σύνθεση, Δομή, Χρήσεις, Παπανικολάου Δ., Αθήνα, Συνθετικοί ζεόλιθοι Σύνθεση, Δομή, Χρήσεις, Παπανικολάου Δ., Αθήνα, Συνθετικοί ζεόλιθοι Ιδιότητες, Χρήσεις, Μπολόσης Ε., Αθήνα, Source materials for zeolite synthesis, G. Kühl, H. Robson/Microporous materials 22(1998) S. Iijima, Nature 354 (1991) S. Iijima, T. Ichihashi, Nature 363 ( 1993) 603

ΜΟΡΙΑΚO ΚOΣΚΙΝΟ ΖΕOΛΙΘΟΣ NaX

ΜΟΡΙΑΚO ΚOΣΚΙΝΟ ΖΕOΛΙΘΟΣ NaX Πανεπιστήμιο Κρήτης Τμήμα Επιστήμης & Τεχνολογίας Υλικών Εργαστήριο Χημείας Υλικών Γεράσιμος Αρματάς ΜΟΡΙΑΚO ΚOΣΚΙΝΟ ΖΕOΛΙΘΟΣ NaX ΖΕΟΛΙΘΟΙ Οι ζεόλιθοι (από το ζέω και λίθος) είναι μικροπορώδη, κρυσταλλικά

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΘΕΣΗ ΝΑΝΟΣΩΛΗΝΩΝ ΑΝΘΡΑΚΑ ΜΕΣΩ ΘΕΡΜΟΛΥΣΗΣ ΟΡΓΑΜΟΜΕΤΑΛΛΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΣΕ ΣΤΕΡΕΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

ΣΥΝΘΕΣΗ ΝΑΝΟΣΩΛΗΝΩΝ ΑΝΘΡΑΚΑ ΜΕΣΩ ΘΕΡΜΟΛΥΣΗΣ ΟΡΓΑΜΟΜΕΤΑΛΛΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΣΕ ΣΤΕΡΕΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΥΝΘΕΣΗ ΝΑΝΟΣΩΛΗΝΩΝ ΑΝΘΡΑΚΑ ΜΕΣΩ ΘΕΡΜΟΛΥΣΗΣ ΟΡΓΑΜΟΜΕΤΑΛΛΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΣΕ ΣΤΕΡΕΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Α.Μ. Νέτσου 1, Ε. Χουντουλέση 1, Μ.Περράκη 2, Α.Ντζιούνη 1, Κ. Κορδάτος 1 1 Σχολή Χημικών Μηχανικών, ΕΜΠ 2 Σχολή

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΘΕΣΗ ΖΕΟΛΙΘΟΥ ΤΥΠΟΥ ZSM-5 ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΦΟΥΡΝΟΥ ΜΙΚΡΟΚΥΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΠΗΓΗ ΠΥΡΙΤΙΑΣ ΑΜΟΡΦΗ ΤΕΦΡΑ ΦΛΟΙΟΥ ΡΥΖΙΟΥ.

ΣΥΝΘΕΣΗ ΖΕΟΛΙΘΟΥ ΤΥΠΟΥ ZSM-5 ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΦΟΥΡΝΟΥ ΜΙΚΡΟΚΥΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΠΗΓΗ ΠΥΡΙΤΙΑΣ ΑΜΟΡΦΗ ΤΕΦΡΑ ΦΛΟΙΟΥ ΡΥΖΙΟΥ. ΣΥΝΘΕΣΗ ΖΕΟΛΙΘΟΥ ΤΥΠΟΥ ZSM-5 ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΦΟΥΡΝΟΥ ΜΙΚΡΟΚΥΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΠΗΓΗ ΠΥΡΙΤΙΑΣ ΑΜΟΡΦΗ ΤΕΦΡΑ ΦΛΟΙΟΥ ΡΥΖΙΟΥ. Α.Ντζιούνη, Μ. Παπαϊωάννου, Κ. Κορδάτος, Β. Κασελούρη-Ρηγοπούλου Σχολή Χημικών Μηχανικών, Ε.Μ.Π.,

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΕΙΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ: 1.2

ΧΗΜΕΙΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ: 1.2 ΕΝΟΤΗΤΑ: 1.2 Η ύλη συναντάται σε τρεις φυσικές καταστάσεις: Στερεή: έχει καθορισμένη μάζα, σχήμα και όγκο. Υγρή: έχει καθορισμένη μάζα και όγκο, ενώ σχήμα κάθε φορά παίρνει το σχήμα του δοχείου που το

Διαβάστε περισσότερα

2 ο Κεφάλαιο: Πετρέλαιο - Υδρογονάνθρακες

2 ο Κεφάλαιο: Πετρέλαιο - Υδρογονάνθρακες 2 ο Κεφάλαιο: Πετρέλαιο - Υδρογονάνθρακες Δημήτρης Παπαδόπουλος, χημικός Βύρωνας, 2015 Καύσιμα - καύση Τα καύσιμα είναι υλικά που, όταν καίγονται, αποδίδουν σημαντικά και εκμεταλλεύσιμα ποσά θερμότητας.

Διαβάστε περισσότερα

Χαρακτηρισμός των στερεών ιζημάτων ανάκτησης φωσφόρου Μελέτη βιοδιαθεσιμότητας του παραγόμενου προϊόντος

Χαρακτηρισμός των στερεών ιζημάτων ανάκτησης φωσφόρου Μελέτη βιοδιαθεσιμότητας του παραγόμενου προϊόντος ΠΡΑΞΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΕΜΒΕΛΕΙΑΣ «Πρόγραμμα Ανάπτυξης Βιομηχανικής Έρευνας και Τεχνολογίας (ΠΑΒΕΤ) 2013» Δευτέρα 25 Μαΐου, 2015 Ημερίδα - Κ.Ε.Δ.Ε.Α. Θεσσαλονίκη Χαρακτηρισμός των στερεών ιζημάτων ανάκτησης φωσφόρου

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΕΙΑ ΑΜΕΤΑΛΛΩΝ «ΑΕΡΕΣ», «ΑΝΘΡΑΚΑΣ

ΧΗΜΕΙΑ ΑΜΕΤΑΛΛΩΝ «ΑΕΡΕΣ», «ΑΝΘΡΑΚΑΣ ΧΗΜΕΙΑ ΑΜΕΤΑΛΛΩΝ «ΑΕΡΕΣ», «ΑΝΘΡΑΚΑΣ Ο ΘΗΣΑΥΡΟΣ!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!» Η ομάδα του άνθρακα Ξυλάνθρακας, αναγωγή μεταλλευμάτων Αιθάλη, παραγωγή μελάνης Αύξηση μεταλλικού χαρακτήρα από πάνω προς τα

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΕΙΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. + SO 4 Βάσεις είναι οι ενώσεις που όταν διαλύονται σε νερό δίνουν ανιόντα υδροξειδίου (ΟΗ - ). NaOH Na

ΧΗΜΕΙΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. + SO 4 Βάσεις είναι οι ενώσεις που όταν διαλύονται σε νερό δίνουν ανιόντα υδροξειδίου (ΟΗ - ). NaOH Na ΧΗΜΕΙΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΟΞΕΩΝ Αλλάζουν το χρώμα των δεικτών. Αντιδρούν με μέταλλα και παράγουν αέριο υδρογόνο (δες απλή αντικατάσταση) Αντιδρούν με ανθρακικά άλατα και παράγουν αέριο CO2. Έχουν όξινη

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΧΗΜΕΙΑ / Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ: Θεοδοσία Τσαβλίδου, Μαρίνος Ιωάννου ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΧΗΜΕΙΑ / Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ: Θεοδοσία Τσαβλίδου, Μαρίνος Ιωάννου ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΧΗΜΕΙΑ / Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 26 04 2015 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ: Θεοδοσία Τσαβλίδου, Μαρίνος Ιωάννου ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1 1.1 Στον επόμενο πίνακα δίνονται τα σημεία τήξης και τα

Διαβάστε περισσότερα

Επιφανειακή οξεοβασική κατάλυση

Επιφανειακή οξεοβασική κατάλυση Επιφανειακή οξεοβασική κατάλυση Μια μεγάλη κατηγορία στερεών καταλυτών εκδηλώνουν επιφανειακή οξεοβασική συμπεριφορά γ-αl 2 O 3, SiO 2, TiO 2, MgO, SiO 2 -Al 2 O 3, ζεόλιθοι Στην επιφάνεια τέτοιων οξειδίων

Διαβάστε περισσότερα

ΜΟΡΦΟΠΟΙΗΣΗ ΜΕ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΚΟΝΙΟΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΑΣ

ΜΟΡΦΟΠΟΙΗΣΗ ΜΕ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΚΟΝΙΟΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΑΣ ΜΟΡΦΟΠΟΙΗΣΗ ΜΕ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΚΟΝΙΟΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΑΣ Η πρώτη ύλη με τη μορφή σωματιδίων (κόνεως) μορφοποιείται μέσα σε καλούπια, με μηχανισμό που οδηγεί σε δομική διασύνδεση των σωματιδίων με πρόσδοση θερμότητας.

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση 3η. Μέθοδοι Διαχωρισμού. Τμήμα ΔΕΑΠΤ - Εργαστήριο Γενικής Χημείας

Άσκηση 3η. Μέθοδοι Διαχωρισμού. Τμήμα ΔΕΑΠΤ - Εργαστήριο Γενικής Χημείας Άσκηση 3η Μέθοδοι Διαχωρισμού 1 2 Θεωρητικό μέρος Χρήση των μεταβολών των φάσεων στην ανάλυση Οι ουσίες λειώνουν και βράζουν σε ορισμένες θερμοκρασίες, αλλάζοντας έτσι μορφή από στερεή σε υγρή ή από υγρή

Διαβάστε περισσότερα

Χημεία Β Γυμνασίου ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ. Τ μαθητ : Σχολικό Έτος:

Χημεία Β Γυμνασίου ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ. Τ μαθητ : Σχολικό Έτος: Χημεία Β Γυμνασίου ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ Τ μαθητ : Σχολικό Έτος: 1 1.2 Καταστάσεις των υλικών 1. Συμπληρώστε το παρακάτω σχεδιάγραμμα 2 2. Πώς ονομάζονται οι παρακάτω μετατροπές της φυσικής κατάστασης; 3 1.3

Διαβάστε περισσότερα

ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΚΕΡΑΜΙΚΩΝ. Χ. Κορδούλης

ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΚΕΡΑΜΙΚΩΝ. Χ. Κορδούλης ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΚΕΡΑΜΙΚΩΝ Χ. Κορδούλης ΚΕΡΑΜΙΚΑ ΥΛΙΚΑ Τα κεραμικά υλικά είναι ανόργανα µη μεταλλικά υλικά (ενώσεις μεταλλικών και μη μεταλλικών στοιχείων), τα οποία έχουν υποστεί θερμική κατεργασία

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗΣ ΔΙΑΤΡΙΒΗΣ ΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗΣ ΔΙΑΤΡΙΒΗΣ ΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ~ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗΣ ΔΙΑΤΡΙΒΗΣ ΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ~ ΠΕΡΙΛΗΨΗ H παρούσα Διδακτορική Διατριβή περιλαμβάνει συστηματική μελέτη για την ανάπτυξη τριοδικού καταλυτικού μετατροπέα (TWC) που να επιδεικνύει

Διαβάστε περισσότερα

Ο πυρήνας του ατόμου

Ο πυρήνας του ατόμου Ο πυρήνας του ατόμου Αρχές 19 ου αιώνα: Η ανακάλυψη της ραδιενέργειας, (αυθόρμητης εκπομπής σωματιδίων και / ή ακτινοβολίας από στοιχεία), βοήθησε τα μέγιστα στην έρευνα της δομής του ατόμου. Ποια είδη

Διαβάστε περισσότερα

η βελτίωση της ποιότητας του αέρα στα κράτη µέλη της ΕΕ και, ως εκ τούτου, η ενεργός προστασία των πολιτών έναντι των κινδύνων για την υγεία που

η βελτίωση της ποιότητας του αέρα στα κράτη µέλη της ΕΕ και, ως εκ τούτου, η ενεργός προστασία των πολιτών έναντι των κινδύνων για την υγεία που Τεχνολογίες ελέγχου των εκποµπών των Συµβατικών Ατµοηλεκτρικών Σταθµών (ΣΑΗΣ) µε καύσιµο άνθρακα ρ. Αντώνιος Τουρλιδάκης Τµ. Μηχανολόγων Μηχανικών, Πανεπιστήµιο υτικής Μακεδονίας Τύποι εκποµπών που εκλύονται

Διαβάστε περισσότερα

Σ Τ Ο Ι Χ Ε Ι Ο Μ Ε Τ Ρ Ι Α

Σ Τ Ο Ι Χ Ε Ι Ο Μ Ε Τ Ρ Ι Α 71 Σ Τ Ο Ι Χ Ε Ι Ο Μ Ε Τ Ρ Ι Α Οι μάζες των ατόμων και των μορίων είναι πολύ μικρές και δεν ενδείκνυται για τον υπολογισμό τους η χρήση των συνηθισμένων μονάδων μάζας ( Kg ή g ) γιατί προκύπτουν αριθμοί

Διαβάστε περισσότερα

2 η ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ. Ημερομηνία: Σάββατο 4 Μαΐου 2019 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ

2 η ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ. Ημερομηνία: Σάββατο 4 Μαΐου 2019 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: Α ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΧΗΜΕΙΑ Ημερομηνία: Σάββατο 4 Μαΐου 2019 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Α1. Να βρεθεί η δομή των παρακάτω ατόμων: 23 11 Na, 40 20 Ca, 33 16 S, 127 53 I, 108

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση 3η. Μέθοδοι Διαχωρισμού. Τμήμα ΔΕΑΠΤ - Εργαστήριο Γενικής Χημείας

Άσκηση 3η. Μέθοδοι Διαχωρισμού. Τμήμα ΔΕΑΠΤ - Εργαστήριο Γενικής Χημείας Άσκηση 3η Μέθοδοι Διαχωρισμού 1 2 Θεωρητικό μέρος Χρήση των μεταβολών των φάσεων στην ανάλυση Οι ουσίες λειώνουν και βράζουν σε ορισμένες θερμοκρασίες, αλλάζοντας έτσι μορφή από στερεή σε υγρή ή από υγρή

Διαβάστε περισσότερα

Προχωρηµένη Ανόργανη Χηµεία - Εργαστηριακές Ασκήσεις

Προχωρηµένη Ανόργανη Χηµεία - Εργαστηριακές Ασκήσεις Γ. Κακάλη, Αν. Καθ. Ε.Μ.Π. Α. Γάκη, Χηµ. Μηχ. ΕΜΠ Προχωρηµένη Ανόργανη Χηµεία - Εργαστηριακές Ασκήσεις ΑΣΚΗΣΗ 6 Παρασκευή ασβεσταργιλικών ενώσεων µε τη µέθοδο πολυµερισµού αρχικών διαλυµάτων και τη χρήση

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΕΣ ΚΑΥΣΗ και ΚΑΥΣΙΜΑ

ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΕΣ ΚΑΥΣΗ και ΚΑΥΣΙΜΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΕΣ ΚΑΥΣΗ και ΚΑΥΣΙΜΑ Καύση ονομάζεται η αντίδραση μιας οργανικής ή ανόργανης ουσίας με το Ο 2, κατά την οποία εκλύεται θερμότητα στο περιβάλλον και παράγεται φως. Είδη καύσης Α.

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΒΡΩΣΗΑΝΑΣΚΑΦΙΚΩΝ ΓΥΑΛΙΝΩΝΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ

ΙΑΒΡΩΣΗΑΝΑΣΚΑΦΙΚΩΝ ΓΥΑΛΙΝΩΝΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ ΙΑΒΡΩΣΗΑΝΑΣΚΑΦΙΚΩΝ ΓΥΑΛΙΝΩΝΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΦΘΟΡΑΣ ΤΟΥ ΓΥΑΛΙΟΥ Eνδογενείς και εξωγενείς. Eνδογενείς: Η σύσταση του γυαλιού. Υλικά που σχηµατίζουν το δίκτυο του γυάλινου υλικού. ιοξείδιο του πυριτίου

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ ΧΗΜΕΙΑΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 2015-16

ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ ΧΗΜΕΙΑΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 2015-16 ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ ΧΗΜΕΙΑΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 205-6 ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ Οι μαθητές και οι μαθήτριες θα πρέπει να είναι σε θέση: ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΑΡΚΕΙΑΣ Διδ. περ. Σύνολο διδ.περ.. Η συμβολή της Χημείας στην εξέλιξη του πολιτισμού

Διαβάστε περισσότερα

ΕΤΚΛ ΕΜΠ. Τεχνολογία Πετρελαίου και Και Λιπαντικών ΕΜΠ

ΕΤΚΛ ΕΜΠ. Τεχνολογία Πετρελαίου και Και Λιπαντικών ΕΜΠ Φυσικού Αερίου Στόχοι Απομάκρυνση Ανεπιθύμητων Συστατικών Νερό Βαρείς Υδρογονάνθρακες Υδρόθειο Διοξείδιο του Άνθρακα Στοιχειακό Θείο Άλλα Συστατικά Ανάκτηση Συστατικών με Οικονομική Αξία Ήλιο Υδρογονάνθρακες

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2018 Β ΦΑΣΗ ΧΗΜΕΙΑ

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2018 Β ΦΑΣΗ ΧΗΜΕΙΑ ΤΑΞΗ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ: ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ Ημερομηνία: Τετάρτη 11 Απριλίου 2018 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΘΕΜΑ Α ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Α1. Η σωστή τετράδα κβαντικών αριθμών για το μονήρες

Διαβάστε περισσότερα

Στοιχειμετρικοί υπολογισμοί σε διαλύματα

Στοιχειμετρικοί υπολογισμοί σε διαλύματα Στοιχειμετρικοί υπολογισμοί σε διαλύματα 23-1. Τι εκφράζουν οι συντελεστές μιας χημικής αντίδρασης; Οι συντελεστές σε μία χημική εξίσωση καθορίζουν την αναλογία mol των αντιδρώντων και προϊόντων στην αντίδραση.

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ (ΣΤΕΦ) ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΑΝΤΙΡΡΥΠΑΝΣΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΑΝΤΙΡΡΥΠΑΝΣΗΣ Τ.Ε.

ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ (ΣΤΕΦ) ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΑΝΤΙΡΡΥΠΑΝΣΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΑΝΤΙΡΡΥΠΑΝΣΗΣ Τ.Ε. ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ (ΣΤΕΦ) ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΑΝΤΙΡΡΥΠΑΝΣΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΑΝΤΙΡΡΥΠΑΝΣΗΣ Τ.Ε. ΤΕΛΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΣ, 2016 Μάθημα: «Αντιρρυπαντική Τεχνολογία

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνολογίες Εκμετάλλευσης και Αξιοποίησης Υδρογονανθράκων

Τεχνολογίες Εκμετάλλευσης και Αξιοποίησης Υδρογονανθράκων Τεχνολογίες Εκμετάλλευσης και Αξιοποίησης Υδρογονανθράκων Μάθημα 6 ο Καταλυτική Πυρόλυση Θερμική Πυρόλυση Ιξωδόλυση Εξανθράκωση Γλύκανση Παραγωγή Υδρογόνου Ανάμιξη Δρ. Στέλλα Μπεζεργιάννη Καταλυτική Πυρόλυση

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Δ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Δ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Δ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΘΕΜΑ Α ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 14 ΙΟΥΝΙΟΥ 2019 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΕΞΙ (6) Για τις προτάσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 32 ου ΠΜΔΧ 2018

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 32 ου ΠΜΔΧ 2018 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 32 ου ΠΜΔΧ 2018 ΠΟΛΛΑΠΛΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ 1 η ΑΣΚΗΣΗ 2 η ΑΣΚΗΣΗ 1. Β 1.1. Β 2.1. Β 2. Δ 1.2. Γ 2.2. Β 3. Γ 1.3. Α 2.3. Β 4. Α 1.4. Α 2.4. Α 5. Α 1.5. Α 6. Δ 1.6. Β 7. Α 1.7. Β 8. Δ 9. Α 10.

Διαβάστε περισσότερα

Δρ. Ιωάννης Καλαμαράς, Διδάκτωρ Χημικός. Όλα τα Σωστό-Λάθος της τράπεζας θεμάτων για τη Χημεία Α Λυκείου

Δρ. Ιωάννης Καλαμαράς, Διδάκτωρ Χημικός. Όλα τα Σωστό-Λάθος της τράπεζας θεμάτων για τη Χημεία Α Λυκείου Όλα τα Σωστό-Λάθος της τράπεζας θεμάτων για τη Χημεία Α Λυκείου 1. Το ιόν του νατρίου, 11Νa +, προκύπτει όταν το άτομο του Na προσλαμβάνει ένα ηλεκτρόνιο. Λ, όταν αποβάλλει ένα ηλεκτρόνιο 2. Σε 2 mol NH3

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΣΤ 30 ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ ΓΝΩΣΤΙΚΟΥ ΧΗΜΕΙΑΣ

ΤΕΣΤ 30 ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ ΓΝΩΣΤΙΚΟΥ ΧΗΜΕΙΑΣ ΤΕΣΤ 30 ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ ΓΝΩΣΤΙΚΟΥ ΧΗΜΕΙΑΣ ο αριθμός Avogadro, N A, L = 6,022 10 23 mol -1 η σταθερά Faraday, F = 96 487 C mol -1 σταθερά αερίων R = 8,314 510 (70) J K -1 mol -1 = 0,082 L atm mol -1 K -1 μοριακός

Διαβάστε περισσότερα

panagiotisathanasopoulos.gr

panagiotisathanasopoulos.gr Χημική Ισορροπία 61 Παναγιώτης Αθανασόπουλος Χημικός, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Πατρών Χημικός Διδάκτωρ Παν. Πατρών 62 Τι ονομάζεται κλειστό χημικό σύστημα; Παναγιώτης Αθανασόπουλος Κλειστό ονομάζεται το

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 2 Χημικοί Δεσμοί

Κεφάλαιο 2 Χημικοί Δεσμοί Κεφάλαιο 2 Χημικοί Δεσμοί Σύνοψη Παρουσιάζονται οι χημικοί δεσμοί, ιοντικός, μοριακός, ατομικός, μεταλλικός. Οι ιδιότητες των υλικών τόσο οι φυσικές όσο και οι χημικές εξαρτώνται από το είδος ή τα είδη

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ

ΤΕΧΝΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ Η αξιοποίηση της γεωθερμικής ενέργειας συναντά ορισμένα τεχνικά προβλήματα, Τα προβλήματα αυτά είναι: (α) ο σχηματισμός επικαθίσεων (ή καθαλατώσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΟΡΓΑΝΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΟΡΓΑΝΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΟΡΓΑΝΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Οργανικές ενώσεις Οργανική Χημεία είναι ο κλάδος της Χημείας που ασχολείται με τις ενώσεις του άνθρακα (C). Οργανικές ενώσεις ονομάζονται οι χημικές ενώσεις που

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ ΧΗΜΕΙΑΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ (Δ. Δ.7 ο ) ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΥΛΗ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ ΧΗΜΕΙΑΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ (Δ. Δ.7 ο ) ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΥΛΗ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ ΧΗΜΕΙΑΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ (Δ. Δ.7 ο ) ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΥΛΗ ΘΕΜΑ 1 ο (7+8+10=25 μονάδες) 1) 2 mol HNO 3 (νιτρικού οξέος) περιέχουν: α) 6 άτομα οξυγόνου, β) 28g αζώτου, γ) 96g οξυγόνου, δ) 6 mol

Διαβάστε περισσότερα

Μεταλλικός δεσμός - Κρυσταλλικές δομές Ασκήσεις

Μεταλλικός δεσμός - Κρυσταλλικές δομές Ασκήσεις Μεταλλικός δεσμός - Κρυσταλλικές δομές Ασκήσεις Ποια από τις ακόλουθες προτάσεις ισχύει για τους μεταλλικούς δεσμούς; α) Οι μεταλλικοί δεσμοί σχηματίζονται αποκλειστικά μεταξύ ατόμων του ίδιου είδους μετάλλου.

Διαβάστε περισσότερα

ΔΡ. Α. ΞΕΝΙΔΗΣ ΔΙΑΛΕΞΗ 10. ΚΑΥΣΙΜΑ ΚΑΙ ΑΝΑΓΩΓΙΚΑ ΜΕΣΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΜΕΣΗ ΑΝΑΓΩΓΗ

ΔΡ. Α. ΞΕΝΙΔΗΣ ΔΙΑΛΕΞΗ 10. ΚΑΥΣΙΜΑ ΚΑΙ ΑΝΑΓΩΓΙΚΑ ΜΕΣΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΜΕΣΗ ΑΝΑΓΩΓΗ ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΑ ΣΙΔΗΡΟΥ Ι Μεταλλουργία Σιδήρου Χυτοσιδήρου Θεωρία και Τεχνολογία Τμήμα Μηχανικών Μεταλλείων - Μεταλλουργών ΔΡ. Α. ΞΕΝΙΔΗΣ ΔΙΑΛΕΞΗ 10. ΚΑΥΣΙΜΑ ΚΑΙ ΑΝΑΓΩΓΙΚΑ ΜΕΣΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΜΕΣΗ ΑΝΑΓΩΓΗ ΑΔΕΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Χημικές Αντιδράσεις. Εισαγωγική Χημεία

Χημικές Αντιδράσεις. Εισαγωγική Χημεία Χημικές Αντιδράσεις Εισαγωγική Χημεία Κατηγορίες Χημικών Αντιδράσεων Πέντε κυρίως κατηγορίες: Σύνθεσης Διάσπασης Απλής αντικατάστασης Διπλής αντικατάστασης Καύσης Αντιδράσεις σύνθεσης Ένωση δύο ή περισσότερων

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ - ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΩΝ ΜΑΘΗΜΑ 2. ΟΡΥΚΤΑ - ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ

ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ - ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΩΝ ΜΑΘΗΜΑ 2. ΟΡΥΚΤΑ - ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ - ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΩΝ ΜΑΘΗΜΑ 2. ΟΡΥΚΤΑ - ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ Μαρία Περράκη, Επίκουρη Καθηγήτρια ΑΔΕΙΑ ΧΡΗΣΗΣ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες

Διαβάστε περισσότερα

6. To στοιχείο νάτριο, 11Na, βρίσκεται στην 1η (IA) ομάδα και την 2η περίοδο του Περιοδικού Πίνακα.

6. To στοιχείο νάτριο, 11Na, βρίσκεται στην 1η (IA) ομάδα και την 2η περίοδο του Περιοδικού Πίνακα. Όλα τα Σωστό-Λάθος της τράπεζας θεμάτων για τη Χημεία Α Λυκείου 1. Το ιόν του νατρίου, 11 Νa +, προκύπτει όταν το άτομο του Na προσλαμβάνει ένα ηλεκτρόνιο. 2. Σε 2 mol NH 3 περιέχεται ίσος αριθμός μορίων

Διαβάστε περισσότερα

Γενική Χημεία. Νίκος Ξεκουκουλωτάκης Επίκουρος Καθηγητής

Γενική Χημεία. Νίκος Ξεκουκουλωτάκης Επίκουρος Καθηγητής Γενική Χημεία Νίκος Ξεκουκουλωτάκης Επίκουρος Καθηγητής Πολυτεχνείο Κρήτης Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος Γραφείο Κ2.125, τηλ.: 28210-37772 e-mail:nikosxek@gmail.com Περιεχόμενα Διαλύματα Γραμμομοριακή

Διαβάστε περισσότερα

Πηγή: ΑΠΟΛΥΜΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΟΣΙΜΟΥ ΝΕΡΟΥ : ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΧΛΩΡΙΟΥ, ΘΕΟΔΩΡΑΤΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ, ΜΥΤΙΛΗΝΗ 2005

Πηγή: ΑΠΟΛΥΜΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΟΣΙΜΟΥ ΝΕΡΟΥ : ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΧΛΩΡΙΟΥ, ΘΕΟΔΩΡΑΤΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ, ΜΥΤΙΛΗΝΗ 2005 Πηγή: ΑΠΟΛΥΜΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΟΣΙΜΟΥ ΝΕΡΟΥ : ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΧΛΩΡΙΟΥ, ΘΕΟΔΩΡΑΤΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ, ΜΥΤΙΛΗΝΗ 2005 ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΟΞΕΙΔΩΣΗΣ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι προχωρημένες τεχνικές

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων. Ανόργανη Χημεία. Ενότητα 8 η : Υγρά, Στερεά & Αλλαγή Φάσεων. Δρ. Δημήτρης Π. Μακρής Αναπληρωτής Καθηγητής.

Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων. Ανόργανη Χημεία. Ενότητα 8 η : Υγρά, Στερεά & Αλλαγή Φάσεων. Δρ. Δημήτρης Π. Μακρής Αναπληρωτής Καθηγητής. Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων Ανόργανη Χημεία Ενότητα 8 η : Υγρά, Στερεά & Αλλαγή Φάσεων Οκτώβριος 2018 Δρ. Δημήτρης Π. Μακρής Αναπληρωτής Καθηγητής Πολικοί Ομοιοπολικοί Δεσμοί & Διπολικές Ροπές 2 Όπως έχει

Διαβάστε περισσότερα

Χημεία: Μεταθετικές αντιδράσεις - Σχετική ατομική μάζα - Σχετική μοριακή μάζα - mole

Χημεία: Μεταθετικές αντιδράσεις - Σχετική ατομική μάζα - Σχετική μοριακή μάζα - mole Χημικές αντιδράσεις - Σχετική ατομική μάζα - Σχετική μοριακή μάζα - mole 46 Να γραφούν οι αντιδράσεις διπλής αντικατάστασης με τις οποίες μπορούν να παρασκευαστούν: α ΗΒr β Pb(OH) γ KNO α Το HBr είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΟΡΓΑΝΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Ενότητα : Σύνθεση Ακετανιλιδίου

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΟΡΓΑΝΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Ενότητα : Σύνθεση Ακετανιλιδίου ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΟΡΓΑΝΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Ενότητα : Σύνθεση Ακετανιλιδίου Διδάσκοντες: Κων/νος Τσιτσιλιάνης, Καθηγητής Ουρανία Κούλη, Ε.ΔΙ.Π. Μαρία Τσάμη, Ε.ΔΙ.Π. Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Χημικών Μηχανικών Σκοπός Η

Διαβάστε περισσότερα

Οι περισσότεροι μονοτοιχωματικοί νανοσωλήνες έχουν διάμετρο περί του 1 νανομέτρου (υπενθυμίζεται ότι 1nm = 10 Å).

Οι περισσότεροι μονοτοιχωματικοί νανοσωλήνες έχουν διάμετρο περί του 1 νανομέτρου (υπενθυμίζεται ότι 1nm = 10 Å). 1 2 Οι περισσότεροι μονοτοιχωματικοί νανοσωλήνες έχουν διάμετρο περί του 1 νανομέτρου (υπενθυμίζεται ότι 1nm = 10 Å). Οι πολυτοιχωματικοί νανοσωλήνες άνθρακα αποτελούνται από δύο ή περισσότερους ομοαξονικούς

Διαβάστε περισσότερα

Σταθµοί ηλεκτροπαραγωγής συνδυασµένου κύκλου µε ενσωµατωµένη αεριοποίηση άνθρακα (IGCC) ρ. Αντώνιος Τουρλιδάκης Καθηγητής Τµ. Μηχανολόγων Μηχανικών, Πανεπιστήµιο υτικής Μακεδονίας 1 ιαδικασίες, σχήµατα

Διαβάστε περισσότερα

Πείραμα 2 Αν αντίθετα, στο δοχείο εισαχθούν 20 mol ΗΙ στους 440 ºC, τότε το ΗΙ διασπάται σύμφωνα με τη χημική εξίσωση: 2ΗΙ(g) H 2 (g) + I 2 (g)

Πείραμα 2 Αν αντίθετα, στο δοχείο εισαχθούν 20 mol ΗΙ στους 440 ºC, τότε το ΗΙ διασπάται σύμφωνα με τη χημική εξίσωση: 2ΗΙ(g) H 2 (g) + I 2 (g) Α. Θεωρητικό μέρος Άσκηση 5 η Μελέτη Χημικής Ισορροπίας Αρχή Le Chatelier Μονόδρομες αμφίδρομες αντιδράσεις Πολλές χημικές αντιδράσεις οδηγούνται, κάτω από κατάλληλες συνθήκες, σε κατάσταση ισορροπίας

Διαβάστε περισσότερα

Παρασκευαστικό διαχωρισμό πολλών ουσιών με κατανομή μεταξύ των δύο διαλυτών.

Παρασκευαστικό διαχωρισμό πολλών ουσιών με κατανομή μεταξύ των δύο διαλυτών. 1. ΕΚΧΥΛΙΣΗ Η εκχύλιση είναι μία από τις πιο συνηθισμένες τεχνικές διαχωρισμού και βασίζεται στην ισορροπία κατανομής μιας ουσίας μεταξύ δύο φάσεων, που αναμιγνύονται ελάχιστα μεταξύ τους. Η ευρύτητα στη

Διαβάστε περισσότερα

Χημεία Α ΓΕΛ 15 / 04 / 2018

Χημεία Α ΓΕΛ 15 / 04 / 2018 Α ΓΕΛ 15 / 04 / 2018 Χημεία ΘΕΜΑ Α Για τις ερωτήσεις Α1 έως Α4 να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση: A1. Το χημικό στοιχείο Χ ανήκει

Διαβάστε περισσότερα

Διαδικασίες Υψηλών Θερμοκρασιών

Διαδικασίες Υψηλών Θερμοκρασιών Διαδικασίες Υψηλών Θερμοκρασιών Ενότητα: Εργαστηριακή Άσκηση 4 Τίτλος: Μελέτη της συμπεριφοράς δομικού υλικού σε θερμοκρασιακή περιοχή πέραν της θερμοκρασίας παραγωγής του Ονόματα Καθηγητών: Κακάλη Γ.,

Διαβάστε περισσότερα

3.2 Οξυγόνο. 2-3. Ποιες είναι οι φυσικές ιδιότητες του οξυγόνου. Οι φυσικές ιδιότητες του οξυγόνου εμφανίζονται στον παρακάτω πίνακα.

3.2 Οξυγόνο. 2-3. Ποιες είναι οι φυσικές ιδιότητες του οξυγόνου. Οι φυσικές ιδιότητες του οξυγόνου εμφανίζονται στον παρακάτω πίνακα. 93 Ερωτήσεις θεωρίας με απαντήσεις 3.2 Οξυγόνο 2-1. Ποιο είναι το οξυγόνο και πόσο διαδεδομένο είναι στη φύση. Το οξυγόνο είναι αέριο στοιχείο με μοριακό τύπο Ο 2. Είναι το πλέον διαδεδομένο στοιχείο στη

Διαβάστε περισσότερα

Επαναληπτικές Ασκήσεις

Επαναληπτικές Ασκήσεις Επαναληπτικές Ασκήσεις Ενότητα 1: Εισαγωγή στη Χημεία 1.1 Στον επόμενο πίνακα δίνονται τα σημεία τήξης και τα σημεία ζέσης διαφόρων υλικών. Υλικό Σημείο Tήξης ( ο C) Σημείο Zέσης ( ο C) Α 0 100 Β 62 760

Διαβάστε περισσότερα

1.2. Ο ΣΙΔΗΡΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΚΡΑΜΑΤΑ ΤΟΥ.

1.2. Ο ΣΙΔΗΡΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΚΡΑΜΑΤΑ ΤΟΥ. 1.2. Ο ΣΙΔΗΡΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΚΡΑΜΑΤΑ ΤΟΥ. Ο σίδηρος πολύ σπάνια χρησιμοποιείται στη χημικά καθαρή του μορφή. Συνήθως είναι αναμεμειγμένος με άλλα στοιχεία, όπως άνθρακα μαγγάνιο, νικέλιο, χρώμιο, πυρίτιο, κ.α.

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤΑΛΥΤΙΚΆ ΥΛΙΚΆ. 1. Η Δομή των Στερεών Καταλυτών. 2. Παρασκευή μη Στηριγμένων Καταλυτών

ΚΑΤΑΛΥΤΙΚΆ ΥΛΙΚΆ. 1. Η Δομή των Στερεών Καταλυτών. 2. Παρασκευή μη Στηριγμένων Καταλυτών ΚΑΤΑΛΥΤΙΚΆ ΥΛΙΚΆ 1. Η Δομή των Στερεών Καταλυτών 2. Παρασκευή μη Στηριγμένων Καταλυτών Οργάνωση της στερεάς ύλης Άτομα-Ιόντα Μόρια (Διαστάσεις στην περιοχή των Å) Συγκροτήματα ατόμων-ιόντων-μορίων / κρυσταλλικά

Διαβάστε περισσότερα

Χημεία Β Γυμνασίου ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ. Τ μαθητ : Σχολικό Έτος: vyridis.weebly.com

Χημεία Β Γυμνασίου ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ. Τ μαθητ : Σχολικό Έτος: vyridis.weebly.com Χημεία Β Γυμνασίου ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ Τ μαθητ : Σχολικό Έτος: vyridis.weebly.com 1 1.2 Καταστάσεις των υλικών 1. Συμπληρώστε το παρακάτω σχεδιάγραμμα 2. Πώς ονομάζονται οι παρακάτω μετατροπές της φυσικής

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΙΚΟΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ I (Ar, Mr, mol, N A, V m, νόμοι αερίων)

ΧΗΜΙΚΟΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ I (Ar, Mr, mol, N A, V m, νόμοι αερίων) ΧΗΜΙΚΟΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ I (Ar, Mr, mol, N A, V m, νόμοι αερίων) 1. Να εξηγήσετε ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές. i. H σχετική ατομική μάζα μετριέται σε γραμμάρια. ii. H σχετική ατομική μάζα είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΙΚΗ ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ Σ' όλα τα επίπεδα και σ' όλα τα περιβάλλοντα, η χηµική αποσάθρωση εξαρτάται οπό την παρουσία νερού καθώς και των στερεών και αερίων

ΧΗΜΙΚΗ ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ Σ' όλα τα επίπεδα και σ' όλα τα περιβάλλοντα, η χηµική αποσάθρωση εξαρτάται οπό την παρουσία νερού καθώς και των στερεών και αερίων ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ Η αποσάθρωση ορίζεται σαν η διάσπαση και η εξαλλοίωση των υλικών κοντά στην επιφάνεια της Γης, µε τοσχηµατισµό προιόντων που είναι σχεδόν σε ισορροπία µε τηνατµόσφαιρα, την υδρόσφαιρα και τη

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ. Οι φυσικές καταστάσεις της ύλης είναι η στερεή, η υγρή και η αέρια.

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ. Οι φυσικές καταστάσεις της ύλης είναι η στερεή, η υγρή και η αέρια. ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Οι φυσικές καταστάσεις της ύλης είναι η στερεή, η υγρή και η αέρια. Οι μεταξύ τους μεταβολές εξαρτώνται από τη θερμοκρασία και την πίεση και είναι οι παρακάτω: ΣΗΜΕΙΟ ΤΗΞΗΣ ΚΑΙ ΣΗΜΕΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΑΔΙΠΠΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ ΧΡΟΝΟΣ: 2 Ώρες (Χημεία + Φυσική)

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΑΔΙΠΠΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ ΧΡΟΝΟΣ: 2 Ώρες (Χημεία + Φυσική) ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΑΔΙΠΠΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014-2015 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΜΑΘΗΜΑ: XHMEIA (35/100) ΤΑΞΗ: Β Γυμνασίου ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 8/6/2015. ΧΡΟΝΟΣ: 2 Ώρες (Χημεία + Φυσική) ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ Αριθμητικά:.

Διαβάστε περισσότερα

ΓΓ/Μ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΟΡΟΣΗΜΟ. Τεύχος 2ο: Υδρογονάνθρακες Πετρέλαιο Προϊόντα από υδρογονάνθρακες Αιθανόλη - Ζυμώσεις

ΓΓ/Μ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΟΡΟΣΗΜΟ. Τεύχος 2ο: Υδρογονάνθρακες Πετρέλαιο Προϊόντα από υδρογονάνθρακες Αιθανόλη - Ζυμώσεις ΓΓ/Μ2 05-06 ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΟΡΟΣΗΜΟ Τεύχος 2ο: Υδρογονάνθρακες Πετρέλαιο Προϊόντα από υδρογονάνθρακες Αιθανόλη - Ζυμώσεις 140 ΧΗΜΕΙΑ: Υδρογονάνθρακες- Πετρέλαιο - Προιόντα από υδρογονάνθρακες - Αιθανόλη

Διαβάστε περισσότερα

Μέθοδοι έρευνας ορυκτών και πετρωμάτων

Μέθοδοι έρευνας ορυκτών και πετρωμάτων Μέθοδοι έρευνας ορυκτών και πετρωμάτων Μάθημα 11 ο Διαφορική θερμική ανάλυση (DTA) Διδάσκων Δρ. Αδαμαντία Χατζηαποστόλου Τμήμα Γεωλογίας Πανεπιστημίου Πατρών Ακαδημαϊκό Έτος 2017-2018 Ύλη 11 ου μαθήματος

Διαβάστε περισσότερα

Διαλύματα - Περιεκτικότητες διαλυμάτων Γενικά για διαλύματα

Διαλύματα - Περιεκτικότητες διαλυμάτων Γενικά για διαλύματα Διαλύματα - Περιεκτικότητες διαλυμάτων Γενικά για διαλύματα Μάθημα 6 6.1. SOS: Τι ονομάζεται διάλυμα, Διάλυμα είναι ένα ομογενές μίγμα δύο ή περισσοτέρων καθαρών ουσιών. Παράδειγμα: Ο ατμοσφαιρικός αέρας

Διαβάστε περισσότερα

3. Όταν χλωριούχο νάτριο πυρωθεί στο λύχνο Bunsen, η φλόγα θα πάρει χρώμα: Α. Κόκκινο Β. Κίτρινο Γ. Μπλε Δ. Πράσινο Ε. Ιώδες

3. Όταν χλωριούχο νάτριο πυρωθεί στο λύχνο Bunsen, η φλόγα θα πάρει χρώμα: Α. Κόκκινο Β. Κίτρινο Γ. Μπλε Δ. Πράσινο Ε. Ιώδες Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από οκτώ (8) σελίδες Ερωτήσεις 1-22: Για κάθε μια από τις ερωτήσεις που ακολουθούν δίνονται πέντε πιθανές απαντήσεις. Να επιλέξετε την ορθή απάντηση. Για κάθε ερώτηση

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΟΖΥΓΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΜΕ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ

ΙΣΟΖΥΓΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΜΕ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΙΣΟΖΥΓΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΜΕ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ 2 ΕΝΘΑΛΠΙΑ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΕΝΩΣΗΣ Ο θερμοτονισμός ή η θερμότητα της αντίδρασης εκφράζει τη μεταβολή ενέργειας λόγω της χημικής αντίδρασης Η απαιτούμενη ενέργεια για το σχηματισμό

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΕΔΑΦΩΝ

ΧΗΜΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΕΔΑΦΩΝ Εδαφικά κολλοειδή Ανόργανα ορυκτά (άργιλος) ή οργανική ουσία (χούμος) με διάμετρο μικρότερη από 0,001 mm ή 1μ ανήκουν στα κολλοειδή. Ηάργιλος(

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Να ονομαστούν οι ενώσεις: 1. NH 4 F 2. K 2 SΟ 4 3. Ca(CN) Mg 3 (PO 4 ) 2 6. K 2 O 7. Cu(NO 3 ) Mg(OH) 2 10.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Να ονομαστούν οι ενώσεις: 1. NH 4 F 2. K 2 SΟ 4 3. Ca(CN) Mg 3 (PO 4 ) 2 6. K 2 O 7. Cu(NO 3 ) Mg(OH) 2 10. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 1. α) Να γράψεις τους τύπους των επόμενων χημικών ενώσεων: 1. θειϊκό οξύ. 2. αμμωνία. 3. νιτρικό οξύ. 4. οξείδιο του ασβεστίου. 5. υδροξείδιο του νατρίου. 6. ανθρακικό οξύ. 7. μονοξείδιο του

Διαβάστε περισσότερα

Ατομική μονάδα μάζας (amu) ορίζεται ως το 1/12 της μάζας του ατόμου του άνθρακα 12 6 C.

Ατομική μονάδα μάζας (amu) ορίζεται ως το 1/12 της μάζας του ατόμου του άνθρακα 12 6 C. 4.1 Βασικές έννοιες Ατομική μονάδα μάζας (amu) ορίζεται ως το 1/12 της μάζας του ατόμου του άνθρακα 12 6 C. Σχετική ατομική μάζα ή ατομικό βάρος λέγεται ο αριθμός που δείχνει πόσες φορές είναι μεγαλύτερη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΠΕΔΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ. αρχικό υλικό. *στάδια επίπεδης τεχνολογίας. πλακίδιο Si. *ακολουθία βημάτων που προσθέτουν ή αφαιρούν υλικά στο πλακίδιο Si

ΕΠΙΠΕΔΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ. αρχικό υλικό. *στάδια επίπεδης τεχνολογίας. πλακίδιο Si. *ακολουθία βημάτων που προσθέτουν ή αφαιρούν υλικά στο πλακίδιο Si ΕΠΙΠΕΔΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ αρχικό υλικό + *στάδια επίπεδης τεχνολογίας πλακίδιο Si *ακολουθία βημάτων που προσθέτουν ή αφαιρούν υλικά στο πλακίδιο Si οξείδωση εναπόθεση διάχυση φωτολιθογραφία φωτοχάραξη Παραγωγή

Διαβάστε περισσότερα

H αρχή της διατήρησης της ύλης και η στοιχειομετρία των ενώσεων. Εισαγωγική Χημεία

H αρχή της διατήρησης της ύλης και η στοιχειομετρία των ενώσεων. Εισαγωγική Χημεία H αρχή της διατήρησης της ύλης και η στοιχειομετρία των ενώσεων Εισαγωγική Χημεία Priestley:Παρασκευή Οξυγόνου, 1774 Εισαγωγική Χημεία Antoine Lavoisier: 1743-1794 Διατύπωσε τον νόμο διατήρησης της μάζας

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 8 ΣΕΛΙΔΕΣ

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 8 ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ & Δ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 6 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2019 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

3. Υπολογισμοί με Χημικούς Τύπους και Εξισώσεις

3. Υπολογισμοί με Χημικούς Τύπους και Εξισώσεις 3. Υπολογισμοί με Χημικούς Τύπους και Εξισώσεις ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: Μοριακή μάζα και τυπική μάζα μιας ουσίας Η έννοια του mole Εκατοστιαία περιεκτικότητα από το χημικό τύπο Στοιχειακή ανάλυση: Εκατοστιαία περιεκτικότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΧΗΜΕΙΑΣ Για τη Β τάξη Λυκείου ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ

ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΧΗΜΕΙΑΣ Για τη Β τάξη Λυκείου ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΧΗΜΕΙΑΣ 2013 Για τη Β τάξη Λυκείου ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ΜΕΡΟΣ Α Ερώτηση 1 (5 μονάδες) (α): (ιν), (β): (ιιι), (γ): (ι), (δ): (ιι) (4x0,5= μ. 2) Μεταξύ των μορίων του ΗF αναπτύσσονται

Διαβάστε περισσότερα

1. ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ. 19. Βλέπε θεωρία σελ. 9 και 10.

1. ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ. 19. Βλέπε θεωρία σελ. 9 και 10. 19. Βλέπε θεωρία σελ. 9 και 10. 7 1. ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ 20. Βλέπε θεωρία α) σελ. 8, β) σελ. 8, γ) σελ. 9. 21. α) ζυγού, β) I. προχοΐδας Π. ογκομετρικού κυλίνδρου. 22. Με το ζυγό υπολογίζουμε τη μάζα. O όγκος

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΛΑΝΤΖΙΑΣ Σχολική Χρονιά ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ - ΤΑΞΗ Β. Ονοματεπώνυμο μαθητή/τριας:...

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΛΑΝΤΖΙΑΣ Σχολική Χρονιά ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ - ΤΑΞΗ Β. Ονοματεπώνυμο μαθητή/τριας:... ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΛΑΝΤΖΙΑΣ Σχολική Χρονιά 2014-2015 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ - ΤΑΞΗ Β Ονοματεπώνυμο μαθητή/τριας:... Τμήμα:... :... Βαθμός/Ολογράφως:... Χρόνος: 2 ώρες Φυσική

Διαβάστε περισσότερα

Γραπτή εξέταση προόδου «Επιστήμη και Τεχνολογία Υλικών Ι»-Νοέμβριος 2016

Γραπτή εξέταση προόδου «Επιστήμη και Τεχνολογία Υλικών Ι»-Νοέμβριος 2016 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΧΗΜΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ-ΤΟΜΕΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΥΛΙΚΩΝ (Καθ. Β.Ζασπάλης) Θέμα 1: Ερωτήσεις (10 Μονάδες) (Σύντομη αιτιολόγηση.

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤΑΛΥΤΙΚΆ ΥΛΙΚΆ. 1. Παρασκευή Στηριγμένων Καταλυτών. 2. Χαρακτηρισμός Καταλυτών

ΚΑΤΑΛΥΤΙΚΆ ΥΛΙΚΆ. 1. Παρασκευή Στηριγμένων Καταλυτών. 2. Χαρακτηρισμός Καταλυτών ΚΑΤΑΛΥΤΙΚΆ ΥΛΙΚΆ 1. Παρασκευή Στηριγμένων Καταλυτών 2. Χαρακτηρισμός Καταλυτών Παρασκευή Στηριγμένων Καταλυτών Τεχνικές Εμποτισμού Ξηρός Εμποτισμός Υγρός Εμποτισμός Απλός Εμποτισμός Εναπόθεση - Καθίζηση

Διαβάστε περισσότερα

Επιχάλκωση μεταλλικού αντικειμένου και συγκεκριμένα ενός μικρού ελάσματος αλουμινίου με τη μέθοδο της γαλβανοπλαστικής επιμετάλλωσης.

Επιχάλκωση μεταλλικού αντικειμένου και συγκεκριμένα ενός μικρού ελάσματος αλουμινίου με τη μέθοδο της γαλβανοπλαστικής επιμετάλλωσης. Σύντομη περιγραφή του πειράματος Επιχάλκωση μεταλλικού αντικειμένου και συγκεκριμένα ενός μικρού ελάσματος αλουμινίου με τη μέθοδο της γαλβανοπλαστικής επιμετάλλωσης. Διδακτικοί στόχοι του πειράματος Στο

Διαβάστε περισσότερα

1η Διάλεξη ΚΟΛΛΟΕΙΔΕΣ ΣΥΜΠΛΟΚΟ ΕΔΑΦΟΥΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ ΚΑΤΙΟΝΤΩΝ ΤΕΙ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

1η Διάλεξη ΚΟΛΛΟΕΙΔΕΣ ΣΥΜΠΛΟΚΟ ΕΔΑΦΟΥΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ ΚΑΤΙΟΝΤΩΝ ΤΕΙ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 1η Διάλεξη ΚΟΛΛΟΕΙΔΕΣ ΣΥΜΠΛΟΚΟ ΕΔΑΦΟΥΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ ΚΑΤΙΟΝΤΩΝ Τροφοδότηση του εδαφικού διαλύματος Απορρόφηση Ρίζας Οργανική ουσία Ανταλλαγή κατιόντων Εδαφικό διάλυμα Μικροοργανισμοί εδάφους Προσρόφηση

Διαβάστε περισσότερα

ΛΥΚΕΙΟ ΚΥΚΚΟΥ ΠΑΦΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2010 2011 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2011 ΜΑΘΗΜΑ : ΧΗΜΕΙΑ ΤΑΞΗ : Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΑΘΜΟΣ:.

ΛΥΚΕΙΟ ΚΥΚΚΟΥ ΠΑΦΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2010 2011 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2011 ΜΑΘΗΜΑ : ΧΗΜΕΙΑ ΤΑΞΗ : Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΑΘΜΟΣ:. ΛΥΚΕΙΟ ΚΥΚΚΟΥ ΠΑΦΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2010 2011 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2011 ΜΑΘΗΜΑ : ΧΗΜΕΙΑ ΤΑΞΗ : Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΑΘΜΟΣ:. ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ : 24.05.2011 ΧΡΟΝΟΣ : 10.30 12.30 ( Χημεία - Φυσιογνωστικά)

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ - ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ - ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ - ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΘΕΜΑ 1ο Για τις παρακάτω ερωτήσεις Α1-Α3 να μεταφέρετε στο φύλλο απαντήσεων τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα μόνο το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

Διαβάστε περισσότερα

9η ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΤΑΛΥΤΕΣ

9η ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΤΑΛΥΤΕΣ 9η ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΤΑΛΥΤΕΣ Από τη Χημεία, καταλύτης είναι ένα στοιχείο που με την παρουσία του βοηθά στην πραγματοποίηση μιας χημικής αντίδρασης, χωρίς o ίδιος να συμμετέχει σε αυτή. Στα αυτοκίνητα

Διαβάστε περισσότερα

AΝΑΛΟΓΙΑ ΜΑΖΩΝ ΣΤΟΧΕΙΩΝ ΧΗΜΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

AΝΑΛΟΓΙΑ ΜΑΖΩΝ ΣΤΟΧΕΙΩΝ ΧΗΜΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ 2 ο Γυμνάσιο Καματερού 1 ΦΥΣΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΥΛΗΣ 1. Πόσα γραμμάρια είναι: ι) 0,2 kg, ii) 5,1 kg, iii) 150 mg, iv) 45 mg, v) 0,1 t, vi) 1,2 t; 2. Πόσα λίτρα είναι: i) 0,02 m 3, ii) 15 m 3, iii) 12cm

Διαβάστε περισσότερα

Ονοματεπώνυμο: Μάθημα: Υλη: Επιμέλεια διαγωνίσματος: Αξιολόγηση :

Ονοματεπώνυμο: Μάθημα: Υλη: Επιμέλεια διαγωνίσματος: Αξιολόγηση : Ονοματεπώνυμο: Μάθημα: Υλη: Επιμέλεια διαγωνίσματος: Αξιολόγηση : Θέμα Α Α.1 Να συμπληρώσετε τα κενά στις επόμενες προτάσεις: α) Το νερό χαρακτηρίζεται ως.. διαλύτης. β) Η διήθηση χρησιμοποιείται για το

Διαβάστε περισσότερα

1ο και 2ο ΕΚΦΕ Ηρακλείου ΤΟΠΙΚΟΣ ΠΡΟΚΡΙΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - EUSO Σάββατο 3 Δεκεμβρίου 2017

1ο και 2ο ΕΚΦΕ Ηρακλείου ΤΟΠΙΚΟΣ ΠΡΟΚΡΙΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - EUSO Σάββατο 3 Δεκεμβρίου 2017 1ο και 2ο ΕΚΦΕ Ηρακλείου ΤΟΠΙΚΟΣ ΠΡΟΚΡΙΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - EUSO 2017 Σάββατο 3 Δεκεμβρίου 2017 Διαγωνισμός στη Χημεία (Διάρκεια 1 ώρα) ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΜΑΘΗΤΩΝ 1)... ΣΧΟΛΕΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

Προχωρηµένη Ανόργανη Χηµεία - Εργαστηριακές Ασκήσεις

Προχωρηµένη Ανόργανη Χηµεία - Εργαστηριακές Ασκήσεις Α. ΓΑΚΗ Χηµ. Μηχ. ΕΜΠ Προχωρηµένη Ανόργανη Χηµεία - Εργαστηριακές Ασκήσεις ΑΣΚΗΣΗ 2 Σύνθεση νανοκόνεων του τύπου La 1-x Sr x MnO 3-δ µε την τεχνική αυτανάφλεξης (Glycine/Nitrate Process GNP) ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα

Διαβάστε περισσότερα

Ονοματεπώνυμο: Χημεία Α Λυκείου Αριθμός Οξείδωσης Ονοματολογία Απλή Αντικατάσταση. Αξιολόγηση :

Ονοματεπώνυμο: Χημεία Α Λυκείου Αριθμός Οξείδωσης Ονοματολογία Απλή Αντικατάσταση. Αξιολόγηση : Ονοματεπώνυμο: Μάθημα: Υλη: Επιμέλεια διαγωνίσματος: Αξιολόγηση : Χημεία Α Λυκείου Αριθμός Οξείδωσης Ονοματολογία Απλή Αντικατάσταση Τσικριτζή Αθανασία Θέμα Α 1. Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση σε καθεμία

Διαβάστε περισσότερα

Χημικές Διεργασίες: Εισαγωγή

Χημικές Διεργασίες: Εισαγωγή : Εισαγωγή Ορολογία Μοναδιαίες Διεργασίες ( Unit Processes ) - Οξείδωση - Υδρογόνωση - Αφυδρογόνωση - Πυρόλυση - Ενυδάτωση κλπ Ορολογία Μοναδιαίες Διεργασίες ( Unit Processes ) - Οξείδωση - Υδρογόνωση

Διαβάστε περισσότερα

Βαθμός. Από τις παρακάτω 9 ερωτήσεις να απαντήσετε τις 6

Βαθμός. Από τις παρακάτω 9 ερωτήσεις να απαντήσετε τις 6 ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ: 2011-2012 ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΧΑΡΝΩΝ ΤΑΞΗ: Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΜΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ (19/06 /12) ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: XHMEIA Ονοματεπώνυμο: Αρ/μός Κατ/σης:

Διαβάστε περισσότερα

Nανοσωλήνες άνθρακα. Ηλεκτρονική δομή ηλεκτρικές ιδιότητες. Εφαρμογές στα ηλεκτρονικά

Nανοσωλήνες άνθρακα. Ηλεκτρονική δομή ηλεκτρικές ιδιότητες. Εφαρμογές στα ηλεκτρονικά Nανοσωλήνες άνθρακα Ηλεκτρονική δομή ηλεκτρικές ιδιότητες Εφαρμογές στα ηλεκτρονικά Νανοσωλήνες άνθρακα ιστορική αναδρομή Από το γραφίτη στους Νανοσωλήνες άνθρακα Στο γραφίτη τα άτομα C συνδέονται ισχυρά

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Ηµεροµηνία: Τετάρτη 23 Απριλίου 2014 ιάρκεια Εξέτασης: 2 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Ηµεροµηνία: Τετάρτη 23 Απριλίου 2014 ιάρκεια Εξέτασης: 2 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: Α ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΜΑ Α Ηµεροµηνία: Τετάρτη 23 Απριλίου 2014 ιάρκεια Εξέτασης: 2 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθµό κάθε µίας από τις ερωτήσεις A1 έως A4 και δίπλα

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλήνιος Μαθητικός Διαγωνισμός για την επιλογή στην 11η Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Επιστημών - EUSO 2013 Σάββατο 19 Ιανουαρίου 2013 ΧΗΜΕΙΑ

Πανελλήνιος Μαθητικός Διαγωνισμός για την επιλογή στην 11η Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Επιστημών - EUSO 2013 Σάββατο 19 Ιανουαρίου 2013 ΧΗΜΕΙΑ Πανελλήνιος Μαθητικός Διαγωνισμός για την επιλογή στην 11η Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Επιστημών - EUSO 2013 Σάββατο 19 Ιανουαρίου 2013 ΧΗΜΕΙΑ Σχολείο: 1) Ονομ/επώνυμα μαθητών: 2)... 3) ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΧΗΜΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Αναλυτική Χημεία Ι (Θ) Ερωτήσεις Πιστοποίησης

Αναλυτική Χημεία Ι (Θ) Ερωτήσεις Πιστοποίησης Αναλυτική Χημεία Ι (Θ) Ερωτήσεις Πιστοποίησης Ερώτηση 1η: (Ομάδα 2.3.89) Πότε η φλόγα λέγεται αναγωγική και πότε οξειδωτική; Πολλά χημικά πειράματα για να γίνουν απαιτούν θέρμανση που γίνεται συνήθως με

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΙΑΣ ΦΥΛΑΞΕΩΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΙΑΣ ΦΥΛΑΞΕΩΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΙΑΣ ΦΥΛΑΞΕΩΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: 2013-14 ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ ΤΑΞΗ :Γ ΜΑΘΗΜΑ : ΧΗΜΕΙΑ ΒΑΘΜΟΣ:.. ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ : 04/06/14 ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 2 ΩΡΕΣ (Βιολογία Χημεία) Αριθμός σελίδων γραπτού:7

Διαβάστε περισσότερα

Χημικές αντιδράσεις καταλυμένες από στερεούς καταλύτες

Χημικές αντιδράσεις καταλυμένες από στερεούς καταλύτες Χημικές αντιδράσεις καταλυμένες από στερεούς καταλύτες Σε πολλές χημικές αντιδράσεις, οι ταχύτητές τους επηρεάζονται από κάποια συστατικά τα οποία δεν είναι ούτε αντιδρώντα ούτε προϊόντα. Αυτά τα υλικά

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΑΔΙΠΠΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ ΧΡΟΝΟΣ: 2 Ώρες (Χημεία + Βιολογία)

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΑΔΙΠΠΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ ΧΡΟΝΟΣ: 2 Ώρες (Χημεία + Βιολογία) ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΑΔΙΠΠΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2012-2013 ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2013 ΜΑΘΗΜΑ: XHMEIA (20/100) ΤΑΞΗ: Γ Γυμνασίου ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:12 /6/2013 ΧΡΟΝΟΣ: 2 Ώρες (Χημεία + Βιολογία) ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ Αριθμητικά:.

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ. Περιληπτική θεωρητική εισαγωγή

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ. Περιληπτική θεωρητική εισαγωγή ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Περιληπτική θεωρητική εισαγωγή α) Τεχνική zchralski Η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη τεχνική ανάπτυξης μονοκρυστάλλων πυριτίου (i), αρίστης ποιότητας,

Διαβάστε περισσότερα