Το υγρό στοιχείο στη Μυθολογία της Κορινθίας

Transcript

1 1 ΓΕΛ ΒΕΛΟΥ Β1 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ 1ο τετράμηνο Το υγρό στοιχείο στη Μυθολογία της Κορινθίας Υπ. Καθηγήτρια: Μαρία Καλλιμάνη, Φιλόλογος Σχ.έτος:

2 2 Το υγρό στοιχείο στη Μυθολογία της Κορινθίας ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το νερό είναι κοινωνικό και οικονομικό αγαθό, απαραίτητο για την υγεία, την οικονομική ανάπτυξη, την κοινωνική ευημερία, την πολιτιστική και θρησκευτική ζωή. Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, ότι οι περισσότεροι πολιτισμοί γεννήθηκαν και αναπτύχθηκαν γύρω από το νερό. Ήδη από τα προϊστορικά χρόνια φαίνεται πως οι προγονικοί λαοί της ανθρωπότητας είχαν πλήρη επίγνωση της ζωογόνου σημασίας του και της φοβερής δύναμης του νερού. Γι' αυτό το λόγο τιμούσαν τα νερά σαν θεότητες και τα δοξολογούσαν σε τελετές. Οι αρχαίοι Έλληνες τιμούσαν τα νερά σαν θεότητες και φαντάζονταν τον Ωκεανό σαν ένα απέραντο ποταμό που ρέει γύρω από τη γη και τον θεωρούσαν πατέρα κορών-νυμφών και γιων-ποταμών. Οι προγονοί μας αναγνώριζαν τη σημασία του νερού, όπως αποτυπώνεται στη μυθολογία. Για παράδειγμα, η θεά Αφροδίτη, η θεά του έρωτα, της αναπαραγωγής και της ζωής αναδύεται μέσα από το νερό. Οι αρχαίοι το θεωρούσαν ως σύμβολο εξαγνισμού και καθαρισμού σώματος και ψυχής, καθώς και στοιχείο αναγέννησης αλλά και καταστροφής. Ο,τι βαπτίζεται στο νερό, αναδυόμενο από αυτό μοιάζει με νεογέννητο παιδί και είναι ικανό για μια νέα ζωή. Ο νομός Κορινθίας περιλάμβανε στην αρχαιότητα τις γεωγραφικές ενότητες Κορινθία, Σικυωνία, Φλειασία, και μέρος της σημερινής Αχαΐας και Αρκαδίας. Όπως γνωρίζουμε από τον Παυσανία, η Κορινθία έχει μεγάλο μυθολογικό ενδιαφέρον. Η καταγραφή των μύθων για θεούς, ήρωες, οικιστές καθώς και ο εντοπισμός τοπωνυμίων της περιοχής αποδεικνύουν τη σημαντική θέση της Κορινθιακής μυθολογίας στην Ελληνική μυθολογία.

3 3 Σημαντική θέση και ρόλο στην περιοχή έχει ο θεός Ποσειδώνας. Ο θεός της γης, των σεισμών που σιγά σιγά γίνεται ο θεός των υδάτων και της θάλασσας. Η προσπάθεια εξήγησης και σύνδεση των γεωλογικών φαινομένων δε γίνεται μόνο με το θεό Ποσειδώνα και τις φιλονικίες του με τις γυναίκες και τα παιδιά του, τους απογόνους και τα μυθικά πρόσωπα που συνδέονται άμεσα ή έμμεσα. Η εκδήλωση φόβου του κατευνασμού και του εξευμενισμού πιστοποιείται με την ίδρυση ναών, τεμένων, ιερών αγαλμάτων. Η εκδήλωση της συσπείρωσης της ενότητας και της αλληλεγγύης των κατοίκων από τις φυσικές καταστροφές μετεξελίσσεται σε συσπείρωση και ενότητα ενάντια σε κοινωνικούς και εθνικούς κινδύνους. Σημαντικό ρόλο, όμως στον εντοπισμό των φυσικών και ιδιαίτερα των γεωλογικών φαινομένων έχουν και άλλες θεότητες ήρωες, μυθικά πρόσωπα. Οι γίγαντες, οι Κύκλωπες, η Ήρα, ο Ηρακλής, ο Θησέας, ο Περσέας, ο Λέχης, ο Σίσυφος, η Πειρήνη είναι μερικά από αυτά τα ονόματα των πόλεων καθώς και τα τοπωνύμια δείχνουν τη προσπάθεια των κατοίκων να ερμηνεύσουν τις δομές και τα φαινόμενα που απαντούν στη περιοχή. Οι αρχαίοι Έλληνες, μοιρολάτρες απέναντι στα φυσικά φαινόμενα αλλά και με απέραντο σεβασμό για τη φύση και όσα καλά ή κακά είχε να προσφέρει, μέσα από τους μύθους προσπαθούσαν συνεχώς να την κατανοήσουν και να την εξευμενίσουν. Οι μύθοι της Κορινθίας και ειδικότερα όσοι αναφέρονται στις θεότητες του νερού το επιβεβαιώνουν!!! ΝΥΜΦΕΣ Άποψη της κοιλάδας του Ασωπού

4 4 ΝΥΜΦΕΣ ΜΥΘΟΙ Γενικά, Νύμφες αποκαλούσαν οι αρχαίοι Έλληνες τις κατώτερες γυναικείες θεότητες, θυγατέρες του Δία, οι οποίες ήταν θνητές αλλά ζούσαν πολλά χρόνια. Κατοικούσαν σε ποικίλες περιοχές όπως για παράδειγμα σε βουνά, πηγές, δάση, νησιά, θάλασσα. Ονομάζονταν συγκεκριμένα ανάλογα με τον τόπο κατοικίας τους (Δρυάδες οι νύμφες των δέντρων, Ορεάδες των βουνών, Αλσηίδες των δασών, Νηρηΐδες της θάλασσας και Ναϊάδες των πηγών). Ήταν ακόλουθες διαφόρων θεών, όπως του Ερμή και του Διονύσου. Η λατρεία τους τελούταν μέσα σε σπήλαια τα οποία ονόμαζαν νυμφαία, ενώ προς τιμήν τους προσέφεραν θυσίες. Στη φαντασία των προγόνων μας παρουσιάζονταν κυρίως σαν νέες και γοητευτικές γυναίκες που εμπλέκονταν στα ανθρώπινα ζητήματα καλοπροαίρετα. Ακόμα υπήρχαν και περιπτώσεις που ερωτεύονταν ανθρώπους, ενώ συχνά τις βρίσκουμε ως συζύγους ενός επώνυμου ήρωα μιας πόλης ή μιας χώρας, όπως η περίπτωση της Αίγινας και του Αιακού [Λεξικό Grimal, σελ.486]. Ταυτόχρονα οι Νύμφες, πιο συγκεκριμένα τις Νύμφες των υδάτων, θεωρούνταν ικανές μάντισσες και γονιμικές θεότητες. Λόγω αυτού του χαρακτηριστικού τους ήταν προστάτιδες των γυναικών. ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Και μόνο το γεγονός ότι οι αρχαίοι Έλληνες «έβλεπαν» θεότητες μέσα σε κάθε δέντρο, βουνό και πηγή καταδεικνύει το σεβασμό που έτρεφαν και τη λατρεία που είχαν για τη φύση. Το γεγονός δε ότι αυτές οι θεότητες δεν ήταν αθάνατες αλλά η ζωή τους ήταν συνδεδεμένη με την επιβίωση της κατοικίας τους δείχνει ότι συνειδητοποιούσαν ότι η φύση ήταν ευάλωτη στις ανθρώπινες παρεμβάσεις και άρα έπρεπε ο άνθρωπος να τη σέβεται και να την προστατεύει.

5 5 ΝΑΪΑΔΕΣ ΜΥΘΟΙ Νύμφες της Ελληνικής μυθολογίας, οι οποίες ήταν κόρες του Δία ή κάποιου ποταμού κοντά στον οποίο κατοικούσαν. Οι αρχαίοι Έλληνες απέδιδαν το όνομα κάθε πηγής σε μία Ναϊάδα καθώς κάθε πηγή αποτελούσε τη κατοικία της, ενώ η πηγή αυτή αποκτούσε αυτόματα ιαματικές ιδιότητες. Γι αυτό το λόγο, οι άνθρωποι έπιναν το νερό τους ή λούζονταν εκεί, ιδίως οι μελλόνυμφες πριν από το γάμο τους, εφόσον πίστευαν πως έτσι στις νεαρές γυναίκες των οποίων οι Ναϊάδες θεωρούνταν προστάτριες προσδιδόταν γονιμότητα, υγεία και μακροχρόνια νεότητα. Παρότι τους αποδίδονταν μαντικές ικανότητες ως προς τα θέματα υγείας, υπήρχε η αντίληψη πως πολλοί νέοι παρασέρνονταν από αυτές, καθώς χρησιμοποιούσαν ως δόλωμα την ομορφιά τους. Εκτός από μαντικές ικανότητες πίστευαν ότι τα νερά των πηγών μπορούσαν να χαρίσουν έμπνευση στους ανθρώπους και να καλλιεργήσουν το ταλέντο της ποίησης. «Σοφόν το περί την Πειρήνην ύδωρ», λέει επιγραμματικά ο Παυσανίας. Πολλές Ναϊάδες παντρεύονταν τοπικούς βασιλιάδες και συμμετείχαν στα βασιλικά γενεαλογικά δέντρα των διαφόρων περιοχών, ενώ άλλες τις ερωτεύονταν και τις απήγαγαν θεοί. Συχνά έδιναν το όνομά τους σε πόλεις και νησιά, καθώς θεωρούνταν προστάτιδες της βασικής πηγής νερού των πόλεων. Η Αίγινα, κόρη του Ασωπού, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα, αφού απήχθη από το Δία, παντρεύτηκε τον Αιακό και έδωσε το όνομά της στο νησί που βασίλευε αυτός.

6 6 ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Το γεγονός ότι οι πόλεις και τα νησιά έπαιρναν το όνομά τους από την ομώνυμη Νύμφη-προστάτιδα της πηγής τους καταδεικνύει τη σημασία του πόσιμου νερού για την επιβίωση μιας πόλης. Ιδίως, όσον αφορά τα νησιά, η ύπαρξη μιας πηγής ήταν απαραίτητη προϋπόθεση για να είναι κατοικήσιμα. Ο Δίας καταδιώκει την κόρη του Ασωπού, νύμφη Αίγινα Αίγινα ΜΥΘΟΣ Η νύμφη Αίγινα ήταν η ωραιότερη από τις 20 κόρες του ποταμού-θεού Ασωπού και της Μετώπης. Κατά την μυθολογία ο Δίας, πατέρας των θεών, την ερωτεύτηκε. Την απήγαγε και, περνώντας από τον Φλειούντα και την Κόρινθο, την μετέφερε στο νησί του Σαρωνικού, Οινώνη, Οινώνα ή Οινοπία. Εκεί απέκτησαν έναν γιο, τον Αιακό και το νησί πήρε το όνομά της. Ο Δίας έκανε βασιλιά τον Αιακό, ο οποίος όμως βρέθηκε μόνος πάνω στο νησί, είτε γιατί ήταν έρημο είτε γιατί η Ήρα είχε αποδεκατίσει με λιμό τους εργατικότατους κατοίκους του, από ζήλια για την καινούργια ερωμένη του άντρα της. Ώστε ο Αιακός προσευχήθηκε στον πατέρα του και ο Δίας μεταμόρφωσε τα μυρμήγκια του νησιού σε ανθρώπους, για να αποκτήσει υπηκόους. Για αυτό τον λόγο οι κάτοικοι της Αίγινας ονομάστηκαν Μυρμιδόνες. Ο Αιακός παντρεύτηκε 2 γυναίκες, την κόρη του Κένταυρου Χείρωνα Ενδηίδα, από την οποία απέκτησε τον Πηλέα και τον Τελαμώνα, και την Νηρηίδα Ψαμάθη, με την οποία έκανε τον Φώκο. Ο Πηλέας και ο Τελαμώνας

7 7 δολοφόνησαν τον Φώκο, λόγω ζηλοφθονίας και έφυγαν από το νησί. Ο Πηλέας πήγε στην Θεσσαλία και από τον γάμο του με την Θέτιδα γεννήθηκε ο Αχιλλέας, ενώ ο Τελαμώνας πήγε στην Σαλαμίνα, παντρεύτηκε την Εριβοία και απέκτησε τον Αίαντα. Έτσι η Αίγινα υπήρξε η πατρίδα του Αχιλλέα και του Αίαντα που υπήρξαν δύο από τους σπουδαιότερους ήρωες του Τρωικού πολέμου. Ο Αιακός δεν συγχώρησε ποτέ τον Πηλέα και τον Τελαμώνα. Υπηρξε ευσεβής και δίκαιος και όταν πέθανε έγινε δικαστής στον Aδη μαζί με τον Ραδαμάνθυ και τον Μίνωα. Σύμφωνα με έναν άλλο μύθο, η ίδια η Αίγινα αργότερα πήγε στη Θεσσαλία, όπου παντρεύτηκε τον Άκτορα και γέννησε τον Μενοίτιο, πατέρα του Πατρόκλου. ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Όπως προαναφέρθηκε, τα νησιά δεν μπορούσαν να είναι κατοικήσιμα χωρίς την παροχή πόσιμου νερου από τον πλησιέστερο ποταμό. Στο μυθικό επίπεδο, η μεταφορά αυτή αποδίδεται με τις απαγωγές των Νυμφών από διάφορους θεούς, όπως η περίπτωση της Αίγινας που την κλέβει ο Δίας από τον πατέρα της Ασωπό και την οδηγεί στο νησί που παίρνει το όνομά της. H μυθική σχέση της Αίγινας και τον απογόνων της με τη Θεσσαλία επιβεβαιώνει την υπόθεση της μετακίνησης των πληθυσμών που μεταφέρουν στις νέες περιοχές τους μύθους και τους θεούς τους. Πολλοί ερευνητές, άλλωστε, συμφωνούν ότι αυτή η μυθολογική παράδοση αλλά και όλη η ομάδα των μύθων των Αιακίδων, που έχει και μεγάλη σχέση με τα ομηρικά έπη, είναι απλά μια παράδοση που δημιουργήθηκε, για να δικαιολογήσει την καταγωγή τους από την Αίγινα και απηχεί τις μνήμες από την κάθοδο των ελληνικών φύλων προς τα νότια και την κατάκτηση της Αίγινας από τους Μυρμιδόνες, που η κοιτίδα τους ήταν η Θεσσαλία. Στη Θεσσαλία άλλωστε υπάρχει από τα πολύ παλιά χρόνια, ποταμός Ασωπός και πόλη με το όνομα Αιγίνιον.

8 8 Σαλαμίνα ΜΥΘΟΙ Oι έλληνες μυθοπλάστες χάρισαν όμορφους μύθους στα νησιά του Αργοσαρωνικού κόλπου σχετικά με την ονομασία και τους τοπικούς ήρωες. Ο κόλπος του Σαρωνικού πήρε το όνομα του από το μυθικό βασιλιά της Τροιζήνας Σάρωνα, ο οποίος ήταν περίφημος κυνηγός, πνίγηκε όμως στα νερά του κόλπου καταδιώκοντας ένα ελάφι. Η Σαλαμίνα πήρε το όνομα της από τη νύμφη Σαλαμίνα, κόρη του κορινθιακού ποταμού Ασωπού. Την κόρη ερωτεύτηκε ο Ποσειδώνας και έκαναν ένα γιο τον Κυχρέα τον πρώτο μυθικό βασιλιά της Σαλαμίνας, ο οποίος ήταν μισός άνθρωπος και μισός ψάρι. Την κόρη του Γλαυκή παντρεύτηκε ο Τελαμώνας και έγινε βασιλιάς του νησιού. Ναϊάς ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ H ονομασία του νησιού λέγεται πως προήλθε από το φοινικικό Σαλάμ. Με αυτό το όνομα αναφέρεται από τον Όμηρο, νεότεροι όμως ερευνητές αναφέρουν τα ονόματα Πιτυούσσα, Κυχρεία, Σκιράς, Κόλουρης, κ.α. Όπως και η Αίγινα, έτσι και η Σαλαμίνα θεωρείται μια απο τις Ναϊάδες κόρες του κορινθιακού Ασωπού, που ήταν ο πλησιέστερος ηπειρωτικός ποταμός που μπορούσε να εξασφαλίσει την παροχή νερού και άρα την επιβίωση των κατοίκων του νησιού.

9 9 Κέρκυρα ΜΥΘΟΙ Σύμφωνα με τη μυθολογία, το νησί της Κέρκυρας πήρε το όνομά του από τη νύμφη Κέρκυρα, κόρη του Ασωπού, την οποία ερωτεύτηκε ο Ποσειδώνας και την έφερε στο νησί. Ο καρπός της ένωσής τους ήταν ο Φαίακας και έτσι η Κέρκυρα ήταν επίσης γνωστή ως το νησί των Φαιάκων. Και ο Αλκίνοος και η Αρήτη και η Ναυσικά ήταν άμεσοι απόγονοι του Ποσειδώνα. Στην Ιθάκη και στη Κεφαλονιά βασίλευαν οι Κεφαλίδες, η γενιά του Οδυσσέα, και στα Κύθηρα ήταν ο πρώτος σταθμός της θαλασσογέννητης Αφροδίτης. ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Η σύνδεση της Κέρκυρας με τον κορινθιακό Ασωπό δεν μπορεί να είναι άσχετη με το γεγονός ότι η Κέρκυρα ήταν αποικία της Κορίνθου άρα έπρεπε και μυθολογικά να συνδεθεί με τη μητρόπολη. Η σύνδεση αυτή αποδίδεται στη συγκεκριμένη περίπτωση και με την απαγωγή της νύμφης Κέρκυρας, κόρης του Ασωπού, από τον Ποσειδώνα, όπως συνέβη και με την απαγωγή της Αίγινας από το Δία. Αυτές οι απαγωγές επιδιώκουν να συμβολίσουν τις μετακινήσεις των πληθυσμών και τη δημιουργία αποικιών σε άλλες περιοχές όπου μετέφεραν τις πίστεις και τους μύθους τους. Ναϊάς

10 10 Νεμέα ΜΥΘΟΣ Σύμφωνα με τη φλιάσια παράδοση, στο χαμηλό λόφο στα νότια του σημερινού κάμπου της Νεμέας, κοντά στις πηγές του Ασωπού, ο βασιλιάς Άρας έχτισε μια πόλη για τους υπηκόους του, έναν τόπο ευλογημένο, μ' ένα ποτάμι να ποτίζει τον εύφορο κάμπο, που ονομάστηκε Φλιασία, αφού εδώ βασίλεψε, σύμφωνα με το μύθο, ο Φλίας, ο γιος του θεού Διονύσου. Εκεί, όπως λένε, καλλιεργήθηκε για πρώτη φορά το αμπέλι και παράχθηκε κρασί, ο περίφημος φλιάσιος οίνος, περιζήτητο κρασί που εικάζεται ότι συνόδευε τα πλούσια συμπόσια του βασιλιά Αγαμέμνονα στα ανάκτορα των Μυκηνών. Η Νεμέα έλαβε το όνομά της από την ομώνυμη Νύμφη, κόρη του Ασωπού ποταμού, που διασχίζει ακόμη και σήμερα το Φλιάσιο και μεταγενέστερα Νεμεάτικο τοπίο. ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Ο Ασωπός ήταν θεοποιημένος στη συνείδηση των ανθρώπων, καθώς αντιλαμβάνονταν τη σημασία που είχαν τα νερά του για την επιβίωσή τους, ενώ κόρες τους ήταν όλες οι πόλεις της περιοχής, που «γεννιόνταν» στις εύφορες όχθες του. Το πέρασμα του Ασωπού από τη Φλειασία αποδίδεται μυθικά με την καταδίωξη του Δία από τον ποτάμιο θεό, όταν αυτός του έκλεψε την άλλη κόρη του, την Αίγινα.

11 11 ΑΛΚΥΟΝΙΔΕΣ ΜΥΘΟΙ Ήταν οι θυγατέρες του γίγαντα Αλκυονέα, ο οποίος ήταν γιος του Ουρανού και της Γης και σκοτώθηκε από τον Ηρακλή κατά τη διάρκεια της Γιγαντομαχίας με τη βοήθεια της Αθηνάς. Ήταν άντρας της Κορωνίδας, υπηρέτης του Μέμνονα στην Αιθιοπία και μυθικός ιερέας του Ποσειδώνα στην Αλικαρνασσό. Οι Αλκυονίδες, μετά το θάνατο του πατέρα τους, γκρεμίστηκαν στη θάλασσα από την απελπισία τους και μεταμορφώθηκαν σε πουλιά. Σύμφωνα με το λεξικο Σούδα τα ονόματα τους είναι: Φωσθονία, Άνθη, Μεθώνη, Αλκίππη, Παλλήνη, Δριμώ και Αστερίτη. Ο Κορινθιακός Κόλπος, όπου έπεσαν και πνίγηκαν οι Αλκυονίδες, λεγόταν και «Αλκυονίς Θάλασσα». Άλλος μύθος που αναφέρεται στις Αλκυονίδες είναι αυτός της Αλκυόνης και του Κύηκα. Η κόρη του βασιλιά των ανέμων του Αιόλου παντρεύτηκε το γιο του Εωσφόρου (= το άστρο της αυγής). Οι δυο τους αποτελούσαν ένα ζευγάρι τόσο ευτυχισμένο που συνέκριναν την ευτυχία τους με αυτή του Δία και της Ήρας (ύβρις). Οι θεοί εξοργισμένοι από αυτή την έπαρση τους τούς μεταμόρφωσαν σε πουλιά, αυτόν σε κολυμπίδα και αυτή σε αλκυόνη. Καθώς η αλκυόνη έκανε τη φωλιά της στην άκρη της θάλασσας και τα κύματα την κατέστρεφαν ανελέητα, ο οικτίρμονας Δίας την ευσπλαχνίζεται και διατάζει τους ανέμους να σταματήσουν για τις επτά ημέρες που προηγούνται από το χειμερινό ηλιοστάσιο και για τις επτά που το ακολουθούν. Σ αυτή τη περίοδο η Αλκυόνη επωάζει τα αυγά της. Αυτές είναι οι λεγόμενες «αλκυονίδες μέρες», οι οποίες αποτελούν φαινόμενο καλοκαιρίας εντός του χειμώνα. Ο Οβίδιος παρουσιάζει μία άλλη εκδοχή αισθητά διαφορετική. Ο Κήυκας παντρεμένος με την Αλκυόνη, αποφάσισε να φύγει, προκειμένου να συμβουλευτεί ένα μαντείο. Στο ταξίδι συνάντησε θαλασσοταραχή και το πλοίο του καταστράφηκε ενώ ο ίδιος πνίγηκε. Το σώμα του το ξέβρασαν τα κύματα στην ακτή όπου και το βρήκε η Αλκυόνη. Από την απελπισία της

12 12 μεταμορφώθηκε σε πουλί με παραπονιάρικη φωνή και οι θεοί παραχώρησαν μια μεταμόρφωση ανάλογη στον άντρα της. ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Όσον αφορά το ζευγάρι της Αλκυόνης και του Κύηκα, μπορούμε να σημειώσουμε ότι πρόκειται πάλι για δύο θύματα της οργής και της ζήλιας των θεών. Εδώ, βέβαια, δεν πρόκειται για την Ήρα που τιμωρεί μια ακόμα ερωμένη του Δία, αλλά για δυο θνητούς που τιμωρούνται για ύβρη, την αλαζονεία τους δηλαδή να συγκριθούν με τους θεούς. Πάντως, στους μύθους αυτούς εκφράζονται σημαντικές αξίες της οικογένειας, όπως η συζυγική αγάπη και η αγάπη των παιδιών για τον πατέρα τους. Παράλληλα, οι θεοί που αρχικά δείχνονται σκληροί και τιμωρούν τους ανθρώπους, στη συνέχεια αλλάζουν και επιδεικνύουν φιλευσπαλχνία.

13 13 ΑΣΩΠΟΣ ΜΥΘΟΣ Κατά τη Μυθολογία ο Ασωπός ήταν θεός του ομώνυμου ποταμού της Σικυώνας, αν και υπήρχαν ποταμοί με το ίδιο όνομα στις περιοχές τόσο της Βοιωτίας, όσο και της Θεσσαλίας. Ήταν γιος του Ποσειδώνα και της Πηρώς ή του Ωκεανού και της Τηθύος ή του Δία και της Ευρυνόμης. Σύζυγός του ήταν η Μετώπη κόρη του Λάδωνα, άλλου ποτάμιου Θεού της Πελοποννήσου. Ήταν παππούς του Αιάκου. Είχε δυο γιους, τον Πελασγό και τον Ισμηνό, και πολλές κόρες (κατά άλλους 12 και κατά άλλους 20): την Κλεώνη, την Σαλαμίνα, την Σινόπη, την Πειρήνη, την Οινία, την Θήβη, την Κέρκυρα, την Θεσπία, την Χαλκίδα, την Αίγινα, την Φιλύρα, την Σινώπη, την Τανάγρα, την Κόμβη, την Αντιόπη, την Άρπινα, την Ευάδνη, την Εύβοια, την Ισμήνη, την Κέρκυρα, την Νεμέα, την Πλάταια, τη Ρόδη, και τη Σαλαμίνα, που έδωσαν τα ονομάτά τους σε πόλεις. Όταν ο Δίας έκλεψε την κόρη του, Αίγινα, ο Ασωπός τον καταδίωξε και βρήκε βοήθεια από το βασιλιά της Κορίνθου, Σίσυφο, στον οποίο χάρισε ως αντάλλαγμα μια πηγή για την πόλη του, την Πειρήνη. Όμως, η καταδίωξη δεν κράτησε για πολύ, γιατί ο Δίας κατακεραύνωσε τον Αωπό και τον ανάγκασε να επιστρέψει στην κοίτη του. Από τότε, λέει ο μύθος, οι άνθρωποι έβρισκαν κάρβουνα στην κοίτη του Ασωπού. Η περιοχή της Σικυώνας, όπου έρρεε ο Ασωπός, διαθέτει µία από τις πλουσιότερες µυθολογικές παραδόσεις στη χώρα. Ο ποταμός είχε θεοποιηθεί και η περιοχή ονομαζόταν από αυτόν και Ασωπία. Απαντάται για πρώτη φορά στην ελληνική μυθολογία με το όνομα Μηκώνη. Αυτόν τον τόπο λέγεται ότι διάλεξαν οι θεοί και οι άνθρωποι, µετά την Τιτανοµαχία, για να χωρίσουν τα αγαθά του κόσµου. Κριτής ήταν ο Προμηθέας, άκρως φιλάνθρωπος και προνοητικός, κατάφερε να εξαπατήσει τους θεούς, δίνοντάς τους τα χειρότερα

14 14 κοµµάτια από τα θυσιασµένα ζώα, κρατώντας τα καλύτερα για τους ανθρώπους. Επίσης, κατάφερε να κλέψει τη φωτιά και να την χαρίσει στο ανθρώπινο γένος, πράξη για την οποία υπέστη τη γνωστή τιµωρία. Κατόπιν οι άνθρωποι ονόμασαν την περιοχή Αιγιαλεία, δηλαδή "παραλία". Εδώ, έφτασαν κυνηγηµένοι, µετά τη δολοφονία του Πύθωνα στους Δελφούς, ο Απόλλων και η Άρτεµις για να εξαγνιστούν. Σύµφωνα µε τον αρχαίο Κορίνθιο ποιητή Εύµηλο, η περιοχή τελικά ονοµάστηκε Σικυωνία από τον ομώνυμο ήρωα Σικυώνα, γιο του Μαραθώνα, ο οποίος θεωρείται ως ο 19ος βασιλιάς της περιοχής και βασίλεψε για 45 χρόνια. ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Οι ποταμοί ήταν όλοι θεοποιημένοι στη συνείδηση των αρχαίων, καθώς ήταν οι απόλυτοι ζωοδότες των πόλεων αλλά και των δραστηριοτήτων τους, γεωργίας και κτηνοτροφίας. Συχνά αναφέρονται ως οι πρώτοι βασιλιάδες μιας περιοχής ή θεωρείτο ότι ήταν πραγματικά πρόσωπα βασιλέων που είχαν δώσει τα ονόματα στους ποταμούς. Ένας από αυτούς ήταν και ο Ασωπός, βασιλιάςποταμός της Σικυώνας. Οι θεοί-ποταμοί λατρεύονταν ως προστάτες των νέων και γι αυτό οι έφηβοι έκοβαν τα μαλλιά τους και τα αφιέρωναν στους ποταμούς, τη μέρα της ενηλικίωσής τους. Απεικονίζονταν, μάλιστα, με τρεις μορφές: είτε ως ταύροι με κεφάλι ανθρώπου, είτε ως άνδρες με κέρατα ταύρου και σώμα φιδιού, είτε ως άνδρες καθισμένοι που ακουμπούσαν το ένα χέρι σε έναν αμφορέα από όπου έτρεχε νερό [ Τα στοιχεία του ταύρου που απέδιδαν στη μορφή των ποταμών συνδέεονται φυσικά με τη γονιμοποιηική δύναμη που είχαν. Όπως ο ποταμός που κυλούσε γονιμοποιούσε τη γη, ώστε να δίνει τους καρπούς της, πίστευαν ότι μπορεί να δώσει γονιμότητα στις γυναίκες, ώστε να γεννούν γερά και όμορφα παιδιά. Αυτό ίσχυε ειδικά για τον Ασωπό και γι αυτό οι κοπέλες που έμπαιναν στην εφηβεία λούζονταν στα νερά του.

15 15 Ποτάμιος Θεός Ποτάμιος Θεός & Ναϊάς Οι είκοσι πανέρμορφες κόρες του ήταν Νύμφες των πηγών των αντίστοιχων πόλεων της Σικυώνας, της Φλειασίας, της Κορίνθου, του Άργους και των γύρω νησιών. Το νερό του ποταμού απλώνεται σε όλη την περιοχή και δίνει ζωή σε όλες τις αρχαίες πόλεις της περιοχής, που είναι όλες κόρες του (Κλεωνές, Νεμέα κλπ). Η ταύτιση αυτή αποδίδει ακριβώς τη σημασία που είχε το νερό για την επιβίωση των πόλεων και δικαιολογεί τη λατρεία των ανθρώπων για τα ποτάμια. Χαρακτηριστικός είναι ο μύθος του Σισύφου που εξασφαλίζει με την πονηριά του νερό για την πόλη του, αφού φέρνει την Πειρήνη, κόρη του Ασωπού, στην άνυδρη Κόρινθο. Ποτάμιος Θεός

16 16 ΣΙΣΥΦΟΣ ΜΥΘΟΣ Ο Σίσυφος ήταν γιός του Αιόλου και της Εναρέτης και αδερφός του Κρηθέα, του Αθάμαντα, του Σαλμωνέα. Παντρεύτηκε την Μερόπη και απέκτησαν τον Γλαύκο, τον Ορνοτίωνα, την Θέρσανδρο, και τον Άλμο. Ήταν πονηρός και αδίστακτος και φημιζόταν για την πανουργία του και την φιλοχρηματία του. Ο Σίσυφος ήταν ιδρυτής και βασιλιάς της αρχαίας Εφύρας, που στη συνέχεια ονομάστηκε Κόρινθος. Όλα άρχισαν όταν ο Δίας αποπλάνησε και απήγαγε την Αίγινα, που ήταν κόρη του ποταμού και θεού Ασωπού. Ο Ασωπός ψάχνοντας την κόρη του πέρασε και από την Κόρινθο και ζήτησε από τον Σίσυφο να του πει τι γνωρίζει. Αυτός συμφώνησε, αφού ο Ασωπός για αντάλλαγμα του έταξε ότι μια πηγή με νερό θα αναβλύζει ασταμάτητα από την ακρόπολη της πόλης του. Έτσι, η Κόρινθος απέκτησε την πηγή Πειρήνη χάρη στην εξυπνάδα του ιδρυτή της, Σίσυφου.

17 17 Στη συνέχεια ο Ασωπός καταδίωξε τον Δία. Αφού ο Δίας γλίτωσε, αποφάσισε να τιμωρήσει το Σίσυφο. Έτσι τον έστειλε στον Άδη. Όμως τότε ο Σίσυφος απέδειξε, για άλλη μια φορά, την εξυπνάδα και την πονηριά του καταφέρνοντας να φυλακίσει τον Άδη. Τότε όμως έγινε κάτι πρωτοφανές. Ο Άδης αδυνατούσε να πάρει τις ψυχές των θανάσιμα τραυματισμένων ανθρώπων και ζώων, ο κόσμος γέμιζε σιγά-σιγά από τραυματισμένα, ακρωτηριασμένα και ανήμπορα έμψυχα όντα. Οι θεοί αναστατώθηκαν και ο Άρης ελευθέρωσε τον Άδη από τα δεσμά του, στέλνοντας ξανά τον Σίσυφο στον Άδη. Πάλι όμως ο Σίσυφος είχε προνοήσει. Είχε πει στη γυναίκα του να μη θάψει το σώμα του. Έτσι ζήτησε από τον Άδη τρεις μέρες για να επιστρέψει στη γη και να φροντίσει το ζήτημα. Ο Άδης δέχτηκε το αίτημα του Σίσυφου, όμως ο τελευταίος δεν επέστρεψε. Έτσι ήρθε η σειρά του Ερμή να τον πάει στον Άδη. Ο Σίσυφος τιμωρήθηκε για όλη αυτή τη συμπεριφορά. Οι «κριτές των νεκρών» του έβαλαν ως βασανιστήριο να κουβαλάει ένα βράχο στην κορυφή ενός βουνού. Φτάνοντας στην κορυφή, η πέτρα δεν σταθεροποιείτο και έπεφτε από την άλλη. Αυτή η τιμωρία είναι αιώνια για τον «νικητή» του Άδη. Σύμφωνα με μια παραλλαγή του μύθου, όταν ο Ασωπός έμαθε ποιος ήταν ο απαγωγέας της κόρης του κυνήγησε το Δία, ο οποίος για να γλιτώσει μεταμορφώθηκε σε βράχο, ενώ την Αίγινα τη μεταμόρφωσε στο γνωστό νησί. Για να τιμωρήσει δε το Σίσυφο που τον πρόδωσε στον Ασωπό, τον καταδίκασε να κουβαλάει στον Τάρταρο μια πέτρα μεγάλη, όσο ο βράχος στον οποίο είχε μεταμορφωθεί. Σύμφωνα με μια παράδοση θεωρείται πατέρας του Οδυσσέα, που τον απόκτησε η Αντίκλεια πριν παντρευτεί το Λαέρτη. Λέγεται, επίσης, ότι ο Σίσυφος υπήρξε ιδρυτής των αγώνων στα Ίσθμια, προς τιμήν του Παλαίμονα που το νεκρό του σώμα το μετέφερε ένα δελφίνι στην περιοχή, ενώ πίστευαν ότι και ο τάφος του Σισύφου ήταν στον Ισθμό. Τέλος, σύμφωνα με μια άλλη παραλλαγή, ο Σίσυφος δεν θεωρείται ιδρυτής της Έφυρας, αλλά διαδέχεται τον Ιάσονα και τη Μήδεια μετά από μια σειρά πιο παλιών βασιλιάδων

18 18 ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Το βασικό χαρακτηριστικό του Σισύφου είναι η πονηριά του, η οποία είναι τέτοια, ώστε να μπορεί να ξεγελά ακόμα και τους θεούς και αποδίδεται με το όνομά του. Το όνομα «Σίσυφος» προέρχεται από τα δύο συνθετικά σι (=θεός) και συφός (=σοφός), ώστε «Σίσυφος» σημαίνει «θεόσοφος», σύμφωνα με την προελληνική καταγωγή και ετυμολογία της λέξης [Μυθολογία Κακριδή, τ. 3, σ. 251] Ο μύθος που τον συνδέει με τη μητέρα του Οδυσσέα, αφενός αιτιολογεί την πανουργία του βασιλιά της Ιθάκης, που την κληρονόμησε από το Σίσυφο, και αφετέρου μπορεί να αποδίδει τις επεκτατικές διαθέσεις της Κορίνθου προς τα νησιά του Ιονίου, με τα οποία επεδίωκε να συνδεθεί μυθολογικά (μην ξεχνάμε ότι η Κέρκυρα ήταν μεγάλη αποικία των Κορινθίων στην περιοχή). ΠΕΙΡΗΝΗ ΜΥΘΟΙ Η Πειρήνη, κόρη του θεού-ποταμού Ασωπού, δόθηκε στον Σίσυφο από αυτόν, επειδή του αποκάλυψε το όνομα αυτού που αποπλάνησε την κόρη του, Αίγινα. Ήταν η νύμφη που έδωσε το όνομά της στην ομώνυμη πηγή της Κορινθίας. Μαζί με τον θεό Ποσειδώνα απέκτησε 2 παιδιά, τον Λέχητα και τον Κεγχρία, που έπειτα έδωσαν τα ονόματά τους στα δύο λιμάνια της Κορίνθου. Καθώς όμως η θεά Άρτεμη σκότωσε τον ένα της γιο, τον Κεγχρία, σύμφωνα με τον μύθο, η Πειρήνη έχυσε τόσα πολλά δάκρυα λόγω του πόνου της που μετατράπηκε σε πηγή.

19 19 ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Και οι πηγές, εκτός από τις πόλεις και τα νησιά, θεωρούντο κόρες των ποταμών, μεταξύ των οποίων η πηγή της Κορίνθου, Πειρήνη. Το όνομά της σχετίζεται μάλλον με το ρήμα περάω,-ω και πειράω,-ω που σημαίνει «περνάω», «διαβιβάζω» και αποδίδει τη σύνδεση των δύο λιμανιών της Κορίνθου, των οποίων τα ονόματα ήταν και τα ονόματα των δύο γιων της, του Κεχρία και του Λέχητα.

20 20 ΓΛΑΥΚΟΣ ΜΥΘΟΣ Ο Γλαύκος είναι απόγονος του Σίσυφου και της Μερόπης, γυναίκα του ήταν η Ευρυμέδη ή Ευρυνόμη και γιος του ο Βελλεροφόντης. Ο Γλαύκος λέγεται πως τάιζε τα άλογά του με ανθρώπινη σάρκα, επειδή πίστευε πως έτσι θα έχουν γρηγορότερα πόδια. Καθώς όμως τα άλογα του ήταν μαγεμένα από μια ιερή πηγή που ανέβλυζε στην περιοχή των Ποτνιών, όταν ο Γλαύκος, έπεσε από το άρμα του στους επιτάφιους αγώνες που γίνονταν στην περιοχή αυτή, τα άλογά του τον καταπάτησαν και μετά τον κατασπάραξαν. Ένας άλλος μύθος λέει πως, όταν ο Γλαύκος βρήκε μια πηγή η οποία χάριζε αθανασία, λούστηκε μέσα σε αυτή και έγινε αθάνατος. Καθώς όμως κανείς δεν τον πίστευε, μέσα στην απελπισία του, ρίχτηκε στην θάλασσα και έκτοτε έβγαινε κάθε χρόνο από τα κύματα της θάλασσας και τρομοκρατούσε τις ακτές και τους ναυτιλομένους. Ο μύθος αυτός όμως μπορεί και να μην ισχύει, επειδή οι αρχαίοι Έλληνες μπορεί να τον μπέρδεψαν με τον ομώνυμο θαλασσινό θεό.

21 21 ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Το όνομα Γλαύκος αποδίδεται σε διάφορες μυθικές μορφές, μεταξύ των οποίων ο ομώνυμος θεό της θάλασσας, με τον οποίο συχνά συγχέεται ο Γλάυκος της Κορίνθου. Πάντως και οι δύο μορφές ήταν στενά συνδεδεμένες με την θάλασσα και άρα το όνομά τους προφανώς αναφέρεται στο γαλανόλευκο χρώμα του αφρού της θάλασσας. Στον Ισθμό τον λάτρευαν ως Ταράξιππο, γιατί πίστευαν ότι τρομαζε τα άλογα που έτρεχαν στους ισθμικούς αγώνες και γι αυτό φρόντιζαν να τον εξευμενίζουν με προσφορές [Μυθολογία Κακριδή, τ. 3, σ. 251]. Η αγάπη του για τα άλογα παραπέμπει στον Ποσειδώνα και στη στενή σχέση του γιου του, Βελλεροφόντη, με το θεϊκό άλογό του, τον Πήγασο. Όσον αφορά το νερό, βρίσκουμε στο μύθο του Γλαύκου για άλλη μια φορά τις αντιλήψεις για τις μαγικές δυνάμεις του νερού που επηρεάζουν τόσο τους ανθρώπους, όσο και τα ζώα. Έτσι, ο ίδιος γίνεται αθάνατος πίνοντας νερό από μια μαγική πηγή, ενώ τα άλογά του τρελαίνονται με τον ίδιο τρόπο και τον ποδοπατούν. ΒΕΛΛΕΡΟΦΟΝΤΗΣ ΜΥΘΟΣ

22 22 Ο Βελλεροφόντης ήταν γιος της Ευρυμέδης ή Ευρυνόμης και του Γλαύκου, γιου του Σισύφου, ιδρυτή και βασιλιά της Εφύρας (Κορίνθου). Στην πραγματικότητα όμως ήταν γιος θεού όπως και πολλοί άλλοι ήρωες της μυθολογίας, ο Ηρακλής, ο Θησέας κ.α. Πατέρας του ήταν ο Ποσειδώνας, ο οποίος μάλιστα λέγεται ότι του είχε χαρίσει τον Πήγασο. 'Εζησε τα τελευταία 10 χρόνια του 4ου αιωνα της 14ης χιλιετίας π.χ. και τα πρωτα χρονια του 3ου αιώνα της 14ης χιλιετίας π.χ Το αρχικό του όνομα ήταν Ιππόνοος, ενώ το όνομα Βελλεροφόντης του αποδόθηκε μετά από ένα φόνο που διέπραξε. Σε ηλικία 25 ετών ο Ιππόνοος, επειδή απειλήθηκε και προσβλήθηκε απο το Βέλλερο ή αλλιώς Δηλιάδη ή αλλιώς Πειρήνα, τον φόνευσε για τα προσβλητικά του λόγια. Ο Βέλλερος αναφέρεται ότι ήταν τύραννος της Κορίνθου και ίσως αδερφός του Ιππόνοου. Από το φόνο αυτό του Βέλλερου πήρε το όνομα Βελλεροφόντης. Το όνομά του, δηλαδή, σημαινει «φονιάς του Βέλλερου», αιμοδιψής αλλα και ελευθερωτής απο τους κακούς ανθρώπους. Μετά το φόνο του Βέλλερου, ο Βελλεροφόντης αναγκάστηκε να φύγει από την Κόρινθο και κατέφυγε στην Τίρυνθα όπου βασιλιάς ηταν ο Προίτος, από τον οποίο φιλοξενήθηκε 15 χρόνια και τον καθήρε από το μίασμα του εγκλήματος. Ο βασιλιας Προίτος ειχε τρεις γιους και δυο θυγατέρες, την Άντεια και την Σθενέβοια. Οι δυο κόρες του Προίτου ερωτεύτηκαν τον Βελλεροφόντη. Ο Βελλεροφόντης δέχθηκε τον έρωτα της μικρότερης και ομορφότερης, Σθενέβοιας, και απέρριψε τον έρωτα της Αντείας. Κατά μια άλλη εκδοχή, η Σθενέβοια (που ονομάζεται Άντεια στον Όμηρο) ήταν γυναίκα του Προίτου και

23 23 αυτή ερωτεύτηκε το Βέλλερο, ενώ εκείνος απέρριψε τον έρωτά της από τιμιότητα και σεβασμό στον Προίτο. Τότε η τελευταία συκοφάντησε τον Βελλεροφόντη στον Προίτο. Ο Προίτος, μη θέλοντας να σκοτώσει ο ίδιος τον Βελλεροφόντη, τον έστειλε στο βασιλιά της Λυκίας και πεθερό του, Ιοβάτη, δίνοντάς του να μεταφέρει μια πινακίδα με γραφή στιγματική και του ζητούσε με λύπη να φονεύσει τον Βελλεροφόντη. Ο Ιοβάτης αντί να τον σκοτώσει, τον έστειλε να εξοντώσει τη Χίμαιρα (φοβερό τέρας που εξέπνεε φωτιά, είχε σώμα κατσίκας, κεφάλι λιονταριού και ουρά που κατέληγε σε φίδι. Σύμφωνα με άλλες περιγραφές, είχε περισσότερα από ένα κεφάλια). Υπάρχουν περισσότερες απο μια περιγραφές σχετικά με τον τρόπο που έγινε αυτό. Σύμφωνα με μια, ο Βελλεροφόντης απλώς την χτύπησε με το ακόντιό του. Σύμφωνα με μια άλλη χρησιμοποίησε μολύβι το οποίο έλιωσε από την καυτή της ανάσα και την σκότωσε. Υστερα, αφού κατάφερε να σκοτώσει τη Χίμαιρα, ο Ιοβάτης τον έστειλε να αντιμετωπίσει και άλλα τρομερά τέρατα και στρατηγούς. Ο Βελλεροφόντης από όλες αυτές τις δοκιμασίες επιστρέφει κάθε φορά θριαμβευτικά στην Λυκία. Ετσι, ο βασιλιάς δεν μπορούσε παρά να υποκλιθεί στο ατρόμητο παλικάρι, αναγνωρίζοντας πως ειναι απόγονος Θεών. Μην έχοντας τώρα το θάρρος να κοιτάξει στα μάτια τον θεϊκό ήρωα, του διάβασε το γράμμα του Προίτου, που είχε σταθεί αιτία για όλες τις περιπέτειές του. Μετανοιωμένος του προσέφερε

24 24 την κόρη του τη Φιλόνοη ή Κασσάνδρα για γυναίκα του και το μισό του βασίλειο. Όσο για τη Σθενέβοια κάποιοι μύθοι λένε πως αυτοκτόνησε από τη ζήλεια της, ενώ άλλοι λένε πως ο Βελλεροφόντης την εκδικήθηκε. Γύρισε, δηλαδή στην Τίρυνθα, προσποιήθηκε ότι την ερωτεύτηκε και πρότεινε να την απαγάγει. Την πήρε όμως με το φτερωτό Πήγασο και πετώντας πάνω από το Αιγαίο την γκρέμισε κοντά στη Μήλο. Όμως στο τέλος της ζωής του αλλάζει η διαθεση των Θεών απέναντι στον ήρωα και, ενώ πριν ήταν συμπαραστάτες του, τώρα εμφανίζονται ως τιμωροί του. Αυτό συμβαίνει, γιατί ο Βελλεροφόντης έγινε αλαζονικός λόγω των επιτυχιών του και θέλησε να ανεβεί στον Όλυμπο καβάλα στον Πήγασο. Όμως, ακόμη και το αγαπητό του άλογο, σημαδεύει τα τραγικά γεγονότα που οδηγούν τη ζωή του σε όλο και πιο άσχημη εξέλιξη, αφού τον γκρέμισε στο κενό, τσιμπημένο από αλογόμυγα που έστειλε ο Δίας. ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Ο μύθος του Βελλεροφόντη φαίνεται να έχει ανατολική, μικρασιατική προέλευση, όπως φαίνεται από το ξενικό του όνομα. Για να το εξηγήσουν έπλασαν το μύθο με τον υποθετικό τύραννο Βέλλερο, ενώ το αρχικό του όνομα ήταν Ιππόνοος ή Λεωφόντης. Πάντως, η ιστορία του έχει ομοιότητες με πολλούς άλλους μύθους νεαρών ηρώων. Έχει δύο πατέρες, ένα βασιλιά και ένα θεό, διαπράττει έγκλημα, για το οποίο πρέπει να εξιλεωθεί, και κάνει πολλούς άθλους, που βοηθούν τους ανθρώπους, όπως ο Ηρακλής και ο Θησέας. Ο μύθος για τη φιλοξενία στο αρχοντικό του Προίτου σημειώνει τις σχέσεις της Κορίνθου με το Άργος. Σ αυτό το μύθο απο τη μια εγκωμιάζεται η παληκαριά και η τιμιότητα του Κορίνθιου ήρωα κι από την άλλη μειώνεται ο κακός άρχοντας του Άργους, Προίτος, που με τη στάση του απέναντι στο Βελλεροφόντη, ανάλογη στάση με αυτή του Ευρυσθέα προς τον Ηρακλη, πάει

25 25 να γίνει ο τύπος του κακού βασιλιά της προδωρικής Αργολίδας. Από αυτά βγαίνει ότι ο μύθος προωθήθηκε από τους Κορίνθιους και όχι τους Αργείους [Μυθολογία Κακριδή, τόμος 3, σελ.179]. Στο τέλος, όμως, της ζωής του ο Βελλεροφόντης δεν γλίτωσε την αλαζονεία και τιμωρήθηκε από τους θεούς με μέσο το ίδιο του το άλογο. ΠΗΓΑΣΟΣ ΜΥΘΟΣ Ο Πήγασος είναι ένα άλογο με φτερά, το οποίο παίζει ρόλο σε πολλούς μύθους καθώς και σε αυτόν του Περσέα και ιδιαίτερα του Βελλεροφόντη. Διηγούνταν πως είχε γεννηθεί «στις πηγές του ωκεανού», δηλαδή στην απόμακρη δύση, τότε που ο Περσέας είχε σκοτώσει τη Γοργόνα. Αλλοτε ο μύθος ήθελε το ιερό αυτό άλογο να ξεπετάγεται από το λαιμό της Γοργόνας, άλλοτε πάλι παραδέχονταν ότι είχε γεννηθεί από τη γη, η οποία είχε γονιμοποιηθεί με το αίμα της Γοργόνας. Μετά τη γέννησή του, ο Πήγασος πέταξε στον Όλυμπο, όπου μπήκε στην υπηρεσια του Δία και του κουβαλούσε τον κεραυνό του.

26 26 Σχετικά με τη συνάντηση του Βελλεροφόντη και του Πήγασου οι παραδόσεις ποικίλουν. Διηγούνται π.χ. ότι η ίδια η θεά Αθηνά είχε οδηγήσει το άλογο με το χαλινάρι του στον Βελλεροφόντη ή ότι το είχε δώσει ο Ποσειδώνας στον ήρωα ή ακόμη ότι ο Βελλεροφόντης το είχε βρει την ώρα που έπινε το νερό στην πηγή Πειρήνη. Εκεί προσπαθούσε μάταια να το δαμάσει, χωρίς να τα καταφέρνει. Μέχρι που ήρθε η θεά Αθηνά και έδωσε στον ήρωα ένα μαγικό, χρυσό χαλινάρι με το οποίο μπόρεσε να δαμάσει το θεϊκό άλογο. Γι αυτό, εξάλλου, η θεά Αθηνά λατρευόταν στην Κόρινθο με την προσωνυμία, Χαλινίτις. Υπάρχουν κι άλλοι μύθοι που συνδέουν τον Πήγασο με το νερό. Άλλωστε το όνομά του φαίνεται να έχει ετυμολογική συγγένεια με τη λέξη «πηγή». Όταν κάποτε οι κόρες του Πίερου συναγωνίζονταν με τις Μούσες στο τραγούδι, ο Ελικώνας φούσκωσε και κόντευε να φτάσει στουν ουρανό. Με εντολή του Ποσειδώνα, ο Πήγασος χτύπησε με την οπλή του το βουνό και αυτό γύρισε στις κανονικές του διαστάσεις. Εκεί που χτύπησε το άλογο ανέβλυσε μια πηγή, η Ιπποκρήνη ή η «Κρήνη του Ίππου». Πιστευαν, επίσης, πως και μια αλλη πηγη στην Τροιζήνα ειχε προκληθεί απο το χτύπημα του πέλματος του Πήγασου [Λεξικό Grimal, σελ ]. ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Ο Ποσειδώνας διαγωνιζόταν με τον Ήλιο για το ποιος θα πάρει την περιοχή της Κορίνθου. Οι άλλοι θεοί-κριτές της διαμάχης αποφάσισαν να δώσουν την Κόρινθο στον Ήλιο και τα Ίσθμια στον Ποσειδώνα. Η εκδοχή αυτή του μύθου μάλλον σχετίζεται με την ιδιαίτερη γεωγραφική θέση της περιοχής μια εύφορη, ηλιοόλουστη περιοχή σε κεντρικό σημείο που δεσπόζει ανάμεσα στον Κορινθιακό και το Σαρωνικό κόλπο και σχετίζεται με τη γεωργική, εμπορική και ναυτική δραστηριότητα των Κορινθίων που τους εξασφάλισε μεγάλο πλούτο και δύναμη.

27 27 Πάντως, η συμβολική μορφή του Πήγασου και η σχέση του με το νερό των πηγών (και το όνομά του φαίνεται να έχει ετυμολογική σχέση με την πηγή > Πήγασος) δεν φαίνεται να είναι άσχετο με τη στενή σχέση του Ποσειδώνα με την Κόρινθο, που ήταν ο θεός των νερών και των ίππων. ΗΡΑ ΜΥΘΟΣ Η Ήρα ήταν κόρη του Κρόνου και της Ρέας, οι οποίοι είχαν 6 παιδιά εκ τών οποίων τα 3 ήταν κόρες, η Εστία, η Δήμητρα και η Ήρα, και τα άλλα 3 γιοί, ο Ποσειδώνας, ο Άδης και ο Διας. Υπάρχουν πολλαπλές παραλαγές όσον αφορά την γέννηση και την ανατροφή της Ήρας. Οι πιο έγκυρες πληροφορίες αναφέρουν πως ο Ωκεανός και η Τηθύς είχαν αναλάβει την ανατροφή της θεάς. Έτσι, ιστορούσαν πως η Ήρα είχε γεννηθεί στη Σάμο, κοντά στο ποταμό Ίμβρασο κάτω από μια λιγαρία που βρισκόταν εκεί πάντα, γι αυτό οι αρχαίοι την θεώρησαν ιερή. Σε εκείνο, λοιπόν, το σημείο χτίστηκε ο περίφημος Ναός της Ήρας, το Ηραίον. Στην Στύμφαλο της Αρκαδίας όμως πίστευαν πως την θεά την είχε ανατρέψει ο Τήμενος, ο γιος του Πελασγού, και πως αυτός είχε χτίσει το πρώτο ναό και είχε καθιερώσει την λατρεία της. Μάλιστα η θεά, όταν τσακώθηκε μια φορά με τον Δία για κάποιο παραστράτημα του, εδώ ήρθε και κάθισε. Προς τιμήν της υπήρχαν τρεις ναοί αφιερωμένοι στην πόλη, της Ήρας Παιδός για τα παιδικά της χρόνια στην πόλη, της Ήρας τελείας για τον γάμο της με τον Δία και της Ήρας χήρας για την επιστροφής της μετά το παραστράτημα του Δια. Η Ήρα ήταν η νόμιμη και παντοτινή σύζυγος του Δία και μάλιστα είχε σχέσεις μαζί του πριν το γάμο τους κρυφά από τους γονείς της. Στην περιοχή του Ναυπλίου ιστορούσαν πως η Ήρα λουζόταν κάθε χρόνο στην πηγή Κάναθο και έτσι ανακτούσε την παρθενία της κάθε φορά. Ο Δίας μεταμορφώθηκε σε κούκο και φώλιασε στην αγκαλιά της. Έτσι, κατάφερε να την κάνει δική του

28 28 αφού της υποσχέθηκε να την πάρει γυναίκα του με όλου τους τύπους. Παιδιά τους ήταν ο Άρης, ο Ήφαιστος, η Ήβη, η Ειλείθυια (η προστάτιδα θεά των τοκετών). Η ζωή του θεϊκού ζευγαριού έμοιαζε με την ζωή μιας θνητής πατριαρχικής οικογένειας, καθώς δεν έλειπαν οι καβγάγες και οι θυμοί. Έτσι, είναι γνωστό το μίσος που έτρεφε η Ήρα για τον Ηρακλή, που έκανε ο Δίας με την Αλκμήνη και οι ταλαιπωρίες που υπέστη ο ήρωας εξαιτίας αυτού του μίσους. Αλλά και ο μύθος του Παλαίμονα σχετίζεται με την οργή της Ήρας, αφού αυτή τρέλανε τους γονείς του, Ινώ και Αθάμαντα, ώστε να σκοτώσουν τα παιδιά τους. Παρόλα αυτά, η Ήρα και ο Δίας κατέληγαν πάντα μαζί και αγαπημένοι. Αντίθετα, η Ήρα ήταν προστάτιδα του Ιάσονα καθώς και της γυναίκας του της Μήδειας, στην οποία είχε υποσχεθεί ότι θα κάνει αθάνατα τα παιδιά της. Σύμφωνα με τον μύθο, στο Ηραίο της Περαχώρας έφτασε κυνηγημένο το βασιλικό ζευγάρι Ιάσων και Μήδεια και εκεί συντελέστηκε το στυγερό έγκλημα της παιδοκτονίας από την πριγκίπισσα της Κολχίδας. Δηλαδή, όταν ο Ιάσων με προτροπή του βασιλιά της Κορίνθου Κρέοντα, αποφάσισε να παντρευτεί την κόρη του Γλαύκη, η απατημένη και προδομένη Μήδεια, εκδικούμενη τον άνδρα της, έσφαξε τα δύο ανήλικα παιδιά της με τα ίδια της τα χέρια. Κατόπιν, η παιδοκτόνος, κατέφυγε στο Ηραίο της Περαχώρας για να κρυφτεί.

29 29 ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Η Ήρα, όπως και η Μήδεια, συμβολίζει την ισχυρή γυναίκα, τη βασίλισσα που στηρίζει την οικογένεια και τη συνέχεια της ζωής. Το όνομα της Ήρας είναι το θηλυκό του «ήρως» και σημαίνει «Κυρία». Άλλοι το συνδέουν με τη λατινική ρίζα «servare», οπότε θεωρούν ότι σημαίνει «σωτήρας των γυναικών». Η συσχέτιση της Ήρας με τον Ωκεανό την ανάγει σε θεογονικά πρότυπα και την ταυτίζει είτε με τη θεά της Σελήνης είτε με την κοσμογονική θεά Γη. Πολλοί λαοί ακόμη και σήμερα αποδίδουν σε επήρεια της Σελήνης φαινόμενα όπως η κακοκαιρία, η ξηρασία, η έλλειψη ευφορίας και γονιμότητας, ακόμα και ψυχικές παθήσεις (σεληνιασμός). Από τις δοξασίες για την επήρεια της Σελήνης ερμηνεύεται και το ενδιαφέρον της Ήρας για τη Μήδεια, που σαν μάγισσα δεν μπορεί παρά να αναφέρεται στη Σελήνη. Η προστατευτική στάση της Ήρας στη Μήδεια ταιριάζει ακόμα και με το ρόλο της θεάς που υπερασπίζεται την απατημένη σύζυγο. Η Ήρα ήταν η πιο σεβαστή και όμορφη θεά του ελληνικού δωδεκάθεου. Ήταν η αρχόντισσα του Ολύμπου, η οποία προστάτευε το θεσμο του γάμου και γενικά τη γυναίκα, είτε ήταν ανύπαντρη, είτε παντρεμένη ή χήρα. Τόσο η Ήρα, όσο και η Μήδεια, είναι μυθικά πρόσωπα που μας πάνε πίσω στην εποχή της μητριαρχίας. Είναι η μάνα που προστατεύει αλλά και η γυναίκα που, όταν προδοθεί, μπορεί να γίνει σκληρή και εκδικητική. Έτσι, μπορούμε να πούμε ότι οι εκδικητικές πράξεις της Ήρας απηχούν την αρχέγονη ιδέα μιας αμείλικτης θεότητας, στην οποία ειχαν αναθέσει την προστασία της οικογένειας, του γάμου, της μητρότητας, της νομιμότητας των παιδιών, της κληρονομίας και των δικαιωμάτων της νόμιμης συζύγου. Όσον αφορά το νερό, ο μύθος για την ανάκτηση της παρθενίας της θεάς με το λούσιμό της στην πηγή Κάναθο αναφέρεται σε μαγικές αντιλήψεις για τη γεννητική και αναγεννητική δύναμη του νερού, όχι άσχετες με τις αντιλήψεις

30 30 για τη σημασία του Ωκεανού. Αφετηρία αυτού του μύθου είναι η ετήσια τελετή με τα πλυντήρια του λατρευτικού ομοιώματος της θεάς και η πίστη ότι με το λουτρό ανανεώνεται η θαυματουργική δύναμη του ειδώλου [Μυθολογία Κακριδή, τόμος 2, σελ.93-98]. ΙΑΣΟΝΑΣ ΜΗΔΕΙΑ ΓΛΑΥΚΗ ΜΥΘΟΣ Ο Ιάσονας, ο οποίος ήταν απόγονος του Αιόλου, ως επικεφαλής της Αργοναυτικής εκστρατείας έφτασε στην Κολχίδα, για να πάρει το χρυσόμαλλο δέρας που του είχε ζητήσει ο Πελίας. Εκεί γνώρισε και ερωτεύτηκε τη Μήδεια κόρη του βασιλιά Αιήτη, ο οποίος είχε φύγει από τη Κόρινθο και ζούσε στη Κολχίδα. Η Μήδεια, η οποία αγάπησε τον Ιάσονα, τον βοήθησε με τις μαγικές της ικανότητες να ξεπεράσει τα εμπόδια που του είχε θέσει ο Αιήτης και τελικά έφυγε μαζί του στη Κόρινθο. Εκεί η Μήδεια βοήθησε τον Ιάσονα να εκδικηθεί τον Πελία, ο οποίος είχε αθετήσει την υπόσχεσή του, αφού δεν έδωσε στον Ιάσονα τον θρόνο. Έτσι, η Μήδεια με τη χρήση κάποιων βοτάνων σκότωσε τον Πελία. Στη συνέχεια η Μήδεια και ο Ιάσονας έζησαν περίπου 10 χρόνια στη Κόρινθο και έκαναν μαζί παιδιά, για τα οποία ο αριθμός διαφέρει από μύθο σε μύθο. Ύστερα, ο Ιάσονας εγκατέλειψε τη Μήδεια, είτε γιατί είχε υποσχεθεί στο Κρέοντα, βασιλιά της Κορίνθου, ότι θα παντρευόταν την κόρη του, Γλαύκη ή Κρέουσα, είτε γιατί απλά την ερωτεύτηκε. Η Μήδεια εξοργισμένη επικαλέσθηκε τους θεούς, στους οποίους ο Ιάσονας είχε δώσει όρκους αγάπης. Έτσι, με τη βοήθειά τους και τα μαγικά της βότανα έστειλε ως γαμήλιο δώρο στη Γλαύκη ένα νυφικό φόρεμα ποτισμένο με φαρμακερά βότανα, εξ αιτίας των οποίων η μέλουσα νύφη τυλίχθηκε στις φλόγες. Έπειτα, η Γλαύκη στη προσπάθειά της να σβήσει τη φωτιά απο το κορμί της έπεσε σε μια πηγή, η οποία πήρε το όνομά της. Η πηγή αυτή βρίσκεται στη Κόρινθο όπου διαδραματίστηκαν τα παραπάνω γεγονότα. Κατά μία παραλλαγή η Μήδεια

31 31 έφυγε από την Κόρινθο στην Αθήνα, όπου παντρεύτηκε το βασιλιά, Αιγέα, πατέρα του Θησέα. ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Η Μήδεια είναι η μάγισσα, που κατέχει τη γνώση να θεραπεύει αλλά και να καταστρέφει. Το όνομά της, «Μήδεια», προέρχεται από το «Μήτις» που σημαίνει προνοητική, επινοητική, σοφή, κυρία.το ίδιο σημαίνει και το όνομα της μητέρας της Ειδυία. Έχει, μάλιστα, στενή σχέση με την Κόρινθο, αφού ανήκει στην παλιά βασιλική της γενιά. Για την Κόρινθο η Μήδεια είναι ίσως η ίδια η Ήρα σε παλαιότερη μορφή της λατρείας της. Η Μήδεια, όπως και η Ήρα, είναι η μορφή που συμβολίζει τη σύζυγο-προστάτιδα της νόμιμης οικογένειας και τη γυναίκα, που αν προδοθεί, γίνεται αμείλικτη και εκδικητική. Στο μύθο η σχέση αυτή φαίνεται στην υπόσχεση της θεάς να κάνει τα παιδιά της αθάνατα, στην προσφυγή στο βωμο του Ηραίου και στη σφαγή των παιδιών πάνω σ αυτόν. Σύμφωνα με μια παραλλαγή του μύθου, άλλωστε, τα παιδιά της η Μήδεια δεν θέλει να τα σκοτώσει αλλά να τα κάνει αθάνατα με τη βοήθεια της Ήρας και γι αυτό τα βαφτίζει στο καυτό νερό και στη φωτιά. Η παραλλαγή αυτή μας θυμίζει την Ινώ και το Μελικέρτη καθώς και τη Θέτιδα με τον Αχιλλέα και παραπέμπει στις μαγικές δυνάμεις του νερού που μπορεί είτε να χαρίσει την αθανασία ή να σε δηλητηριάσει. Οι Κορίνθιοι, λοιπόν, φαίνεται πως την αγαπούσαν και τη λάτρευαν ως σοφή θεραπεύτρια αλλά και φοβερή μάγισσα, που γνώριζε γιατρικά και ξόρκια. Γι αυτό και η μορφή της έχει έντονα γνωρίσματα θεάς της Σελήνης. Ως μάγισσα ήταν λογικό να της αποδοθούν πράξεις που αναφέρονται σε πανάρχαιες και ακατανόητες τελετουργίες και σε βάρβαρα ήθη. Έτσι, ο φόνος των παιδιών ανθρωποθυσίες. της δεν αποκλείεται να υποδηλώνει θεσμοποιημένες

32 32 Από την άλλη, ως σοφή γιατρός γνώριζε τα μυστικά για τα βοτάνια και τις ιαματικές δυνάμεις του νερού. Έτσι, «ξανάνιωσε» τον Ιάσονα και θεράπευσε τον Αιγέα από στειρότητα βυθίζοντας τους σε θερμά λουτρά, όπου είχε βράσει τα βοτάνια της. Οι Κορίνθιοι, μάλιστα, πίστευαν πως αυτή τους είχε γλιτώσει από λιμο καθιερώνοντας θυσίες στη Δήμητρα και στις Λήμνιες νύμφες. «Σεληνιακή» μορφή είναι, άλλωστε, και η Λήμνια Υψιπύλη που ο μύθος τη φέρνει από την πατρίδα της στη Νεμέα. Άλλη μια ένδειξη για τη λατρεία του νερού και των θεών του που σχετιζόταν με τα νιάτα, τα παιδιά, τη γονιμότητα αλλά και τη σχέση της Μήδειας με τις γυναικοκρατικές παραδόσεις της μητριαρχικής κοινωνίας [Μυθολογία Κακριδή, τόμος 3, σελ ] Όσο για τη Γλαύκη, αυτή πέφτει στο νερό της πηγής, για να σωθεί αλλά βρίσκει το θάνατο και της δίνει το όνομά της. Ο μύθος αυτός δεν αποκλείεται να σχετίζεται με τις θυσίες-αφιερώσεις νέων παιδιών / εφήβων στους θεούς των νερών των ποταμών. Σύμφωνα με πληροφορίες οι θεοί-ποταμοί λατρεύονταν ως προστάτες των νέων και γι αυτό οι έφηβοι έκοβαν τους βοστρύχους των μαλλιών τους και τους έριχναν στο ρεύμα των ποταμών την ημέρα της ενηλικίωσής τους.

33 33 Η Μήδεια σκοτώνει τα παιδιά της ΙΝΩ-ΛΕΥΚΟΘΕΑ ΜΥΘΟΣ Λευκοθέα & Παλαίμων Η Ινώ ήταν κόρη του Κάδμου και της Αρμονίας, αδερφή της Σεμέλης. Είχε παντρευτεί τον Αθάμαντα, του οποίου ήταν η δεύτερη γυναίκα. Η πρώτη γυναίκα του Αθάμαντα ήταν η Νεφέλη. Αργότερα,ύστερα από το θάνατο της αδερφής της Σεμέλης, η Ινώ έπεισε τον Αθάμαντα να δεχτεί τον μικρό Διόνυσο, γιο της Σεμέλης και του Δία, και να τον αναθρέψει μαζί με τα παιδιά τους, τον Λέαρχο και τον Μελικέρτη. Η Ήρα όμως μέσα στο θυμό της, για να τους τιμωρήσει, επειδή προστάτεψαν το παιδί τον παράνομων ερώτων του Δία, πήρε τα λογικά του Αθάμαντα και της Ινώς. Η Ινώ έριξε τον δευτερότοκο γιό της Μελικέρτη σε ένα λέβητα με καυτό νερό,την ώρα που ο Αθάμαντας σκότωνε τον Λέαρχο με μια λόγχη, παίρνοντάς τον για ελάφι. Η Ινώ ρίχτηκε στη θάλασσα με το πτώμα του Μελικέρτη.Οι θαλασσινές θεές τη λυπήθηκαν και τη μεταμόρφωσαν σε Νηρηίδα,ενώ το παιδί έγινε ο μικρός θεός Παλαίμονας. Από τότε η Ινώ, που ονομάστηκε Λευκοθέα, η λευκή θεά δηλαδή, η θεά του αφρού των κυμάτων, και ο γιός της Παλαίμονας βοηθούσαν τους ναυτικούς και τους καθοδηγούσαν σε ώρα θύελλας.

34 34 Υπήρχαν διάφορες εκδοχές για το θάνατο του Μελικέρτη και για τη Μελικέρτης / Παλαίμων θεοποίησή του. Άλλοτε διηγούνταν ότι ο πατέρας του Αθάμαντας τον είχε ρίξει μέσα σε λέβητα με καυτό νερό,από όπου η μητέρα του τον τράβηξε, πρίν αυτοκτονήσει μαζί του. Άλλοτε πάλι ότι η Ινώ η ίδια τον έβαλε μέσα στο λέβητα και έπειτα ρίχτηκε στη θάλασσα κρατώντας το πτώμα του στην αγκαλιά της. Ή ακόμη ότι έφυγε με το παιδί ζωντανό και ότι πνίγηκε μαζί του. Διηγούνταν σχετικά με το θέμα αυτό πως στο μέρος,όπου η Ινώ είχε πέσει στη θάλασσα,ανάμεσα στα Μέγαρα και την Κόρινθο,το σώμα του Μελικέρτη το μετέφερε ένα δελφίνι και το κρέμασε πάνω σε ένα πεύκο.ο Σίσυφος,ο αδελφός του Αθάμαντα, που βασίλευε τότε στην Κόρινθο, βρήκε το πτώμα και το έθαψε. Σύμφωνα με την επιταγή μιας Νηρηίδας, καθιέρωσε για αυτόν ως Παλαίμονα μια λατρεία και ίδρυσε τα Ίσθια ως ταφικούς αγώνες, για να τον τιμήσει. ΑΝΑΛΥΣΗ-ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Η Ινώ αποκτά το όνομα Λευκοθέα, δηλαδή «λευκη θεά», όταν μεταμορφώνεται σε πνεύμα των νερών και του αφρού των κυμάτων. Γίνεται, δηλαδή, μια Νηρηίδα που βοηθάει τους ναυτικούς που κινδυνεύουν. Ένας από αυτούς ήταν και ο Οδυσσέας που θαλασσοπνιγόταν τρεις μέρες μετά τη φυγή του από το νησί της Καλυψώς, μέχρι που η Λευκοθέα τον βοήθησε να βγει στο νησί των Φαιάκων [Ελληνική Μυθολογία Σέρβη, σελ ]. Ο γιος της, Μελικέρτης, μοιράζεται τη μοίρα της με το όνομα Παλαίμων. Το αρχικό του όνομα μάλλον έχει φοινικική ρίζα, αν και οι Έλληνες το εξηγούσαν ως «αυτός που τρέφεται με μέλι». Το όνομα Παλαίμων πάλι φαίνεται να είναι ομόρριζο με το ρήμα «παλαίω» και να σημαίνει «παλαιστής» [

35 35 Πάντως, ο μικρός Παλαίμονας είναι ένα ακόμα μικρό παιδί θύμα των αμαρτιών των ενηλίκων και των θεών, όπως τα παιδιά της Μήδειας και ο μικρός Οφέλτης. Η ιστορία του ίσως παραπέμπει σε πανάρχαιες ανθρωποθυσίες. Από την άλλη, η λεπτομέρεια ότι η μητέρα του τον έριξε σε λέβητα με βραστό νερό θυμίζει το ανάλογο «βάφτισμα» των παιδιών της Μήδειας και του Αχιλλέα που δεν αποσκοπούσαν στο θάνατo αλλά στην αθανασία και παραπέμπει στις μαγικές ιδιότητες του νερού. Τέλος, ένα ακόμα κοινό που έχει η ιστορία του Παλαίμονα με αυτή του Οφέλτη είναι ή καθιέρωση αγώνων προς τιμήν και των δύο μικρών ηρώων. ΥΨΙΠΥΛΗ ΜΥΘΟΣ Η Υψιπύλη ήταν κόρη του Θόαντα, βασίλια της Λήμνου. Κάποτε οι γυναίκες του νησιού αυτου συμφώνησαν και σκότωσαν τους άνδρες ολους. Μόνο ο Θόαντας απέφυγε τη σφαγή αφού τον έκρυψε η Θυγατέρα του. Και έτσι έγινε η Υψιπύλη βασίλισσα (γυναικοκρατία). Αργότερα, όταν οι Αργοναύτες πέρασαν από το νησί της Λήμνου, λησμονήθηκαν στις αγκαλιές των γυναικών του. Η βασίλισσα έγινε ερωμένη του πατέρα της του Ιάσονα και ίδρυσε προς τιμήν εκείνου και του πατέρα της, του Θόαντα, επιτάφιους αγώνες. Όταν έφυγε ο Ιάσονας με τους Αργοναύτες, οι γυνάικες έμαθαν πως ο Θόας ζει.τον συνέλαβαν λοιπόν και τον σκοτώσανε. Και πούλησαν τη βασίλισσα Υψιπύλη στο βασιλιά της Νεμέας,

36 36 Λυκούργο. Κι έτσι βρέθηκε η Υψιπύλη στη Νεμέα και συνδέθηκε με την ανατροφή του Οφέλτη. ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Το όνομα της Υψιπύλης προέρχεται από τις λέξεις «υψηλή πύλη» και συμβολίζει το τόξο της διαδρομής της Σελήνης πάνω στον ουρανό, η ίδια η Σελήνη. Επομένως, η Υψιπύλη έχει το γνώρισμα της σεληνιακής θεάς και είναι προδρομική μορφή της ολυμπιακής Άρτεμης. Η Υψιπύλη συνδέεται με την αρχαιότατη παράδοση της μητριαρχικής κοινωνίας και τη λατρεία της Σελήνης που είναι μια κατεξοχήν θηλυκή θεότητα. Θεά της μητριαρχίας είναι και η Μήδεια, η οποία επίσης συνδέεται με τις Λήμνιες νύμφες, τις οποίες τιμούσε και χάρη στη λατρεία των οποίων έσωσε τους Κορίνθιους από λιμό. Δεν φαίνεται άσχετο το γεγονός ότι και οι δύο γυναίκες έχουν συνδεθεί ερωτικά με τον Ιάσονα, προκειμένου να εξαρθεί η μυθική μορφή του μέσα από τη σύνδεση με τις σημαντικές αυτές μητριαρχικές φιγούρες [Μυθολογία Κακριδή, τόμος 3, σελ. 306] Ο μύθος της Υψιπύλης είναι συνδεδεμένος με στοιχεία απο την λατρεία του Διονύσου: ο Θόας είναι βασιλιάς του θεού, φορτία κρασιού στέλνει η Υψιπύλη στους Αργοναύτες και ο γιος της βρίσκεται στο στρατόπεδο στην Τροία. Ο μύθος της συνδέθηκε με το Δωδεκάθεο, την Αργοναυτική εκστρατεία, τους Επτα επι Θήβας και τον Τρωικο πόλεμο. Τέλος, η δουλεία της Υψιπύλης στη Νεμέα είναι ένα εύρημα για να εξηγηθεί ένα φαινόμενο, κατά ορισμένους λόγους γίνεται απομακρυσμένους μεταξύ τους. το οποίο μια μορφή ή μια λατρεία για γνώστη σε τόπους διαφορετικούς και πολύ

37 37 ΟΦΕΛΤΗΣ ΜΥΘΟΣ Ο Αμφίαραος συνδέθηκε με την εκστρατεία έναντι της Θήβας (Θηβαϊκος πόλεμος). Αφού ο Άδραστος συγκέντρωσε τη στρατιά για τη Θήβα στο Άργος, ακολούθησε η εκλογή επτά αρχηγών, οι οποίοι ήταν οι εξής: Άδραστος (μεγάλος βασιλιάς του Άργους), ο Πολυνείκης (ο γαμπρός του), Τυδέας, Αμφίραος, Καπανέας, Παρθαινοπαίος και Μηκιστέας. Αυτά ήταν τα ονόματα των επτά αρχηγών, όπως από πολλούς υποστηριζόταν, παρ όλα αυτά επικράτησαν και άλλες εκδοχές. Στο δρόμο για την εκστρατεία ενάντια της Θήβας, λοιπόν, πρώτο σταθμό αποτέλεσε η Νεμέα, το βασίλειο του Εύφυγου ή Λυκούργου. Ο Λυκούργος είχε νυμφευθεί την Ευριδίκη, με την οποία είχε αποκτήσει ένα γιο με το όνομα Οφέλτη. Το βρέφος ανέτρεφε η Υψιπύλη, η κόρη του Θόαντα, βασιλιά της Λήμνου. Φτάνοντας στη Νεμέα τα στρατεύματα, χρειάστηκε να παραμείνουν στον τόπο αυτό έτσι ώστε να ξεδιψάσουν οι στρατιώτες και τα άλογά τους, αφού όπως λέγεται ο Διόνυσος είχε αποξεράνει τον Αργολικό κάμπο που διέσχιζε η στρατιά του Αδράστου για να προστατεύσει την πατρίδα του, Θήβα από τους εχθρούς.

38 38 Υψιπύλη & Οφέλτης Τότε η Υψιπύλη ανέλαβε να οδηγήσει τα στρατεύματα σε κάποια πηγή αφήνοντας το μικρό Οφέλτη στη χλόη. Ώσπου να γυρίσει η βρεφοκόμος, ένα φίδι ξετρύπωσε και δάγκωσε το παιδί. Οι στρατιώτες έσπευσαν να σκοτώσουν το φίδι αλλά ο Οφέλτης δεν έζησε. Τότε ο Αμφιαρος συνέδεσε το θάνατο του αγοριού με την έκβαση της εκστρατείας και υποστήριξε την άποψη τους περιμένει όλους, φρικτό τέλος. Ο θάνατος αυτός ερμηνεύτηκε ως κακός οιωνός. Με αφορμή το γεγονός αυτό ονόμασε τον Οφέλτη Αρχέμορο (αρχή του θανάτου) και συμβούλευσε όλους τους πολεμιστές να γυρίσουν στην πατρίδα τους. Ωστόσο ον Αμφίαρος δεν έπεισε κανένα. Τέλος, έδωσε εντολή να γίνει με επισημότητα η ταφή του μικρού Αρχέμορου και όρισε αγώνες στη μνήμη του, τους Νεμεακούς αγώνες ή Νέμεα. Πολλοί ήταν, όμως, εκείνοι που υποστήριζαν πως οι αγώνες δεν έγιναν προς τιμήν του Οφέλτη αλλά του παππού του Αρχέμορου, Πρώνακτα, καθώς πίστευαν πως αυτός είχε δώσει ζωή στους επτά, ή για να εξευμενίσουν το πνεύμα του, αφού πήγαιναν να ριχτούν στον κίνδυνο του πολέμου. ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Το πρώτο όνομα του Οφέλτη ετυμολογείται από τη λέξη «οφειλή», σαν να πρέπει το παιδί να εξοφλήσει με το θάνατό του τις αμαρτίες και τα σφάλματα των ενηλίκων. Πράγματι, το δυστύχημα του παιδιού ερμηνεύεται ως τελετουργία με θυσία βρέφους στο πνεύμα της γης, έτσι ώστε να ευνοηθεί η πολεμική επιχείρηση. Πάντως, υπάρχουν πολλοί ακόμα μύθοι που μάλλον συνδέονται με παλιές τελετουργίες ανθρωποθυσίας, όπως ο μύθος της Μήδειας που σκοτώνει τα παιδιά της, για να εκδικηθεί την προδοσία του Ιάσονα αλλά και