Μέτρα ενεργειακής αναβάθμισης του κτιριακού αποθέματος

Transcript

1 Ενεργειακή μελέτη, επιθεώρηση και έκδοση ενεργειακού πιστοποιητικού κτιρίων: Το νέο θεσμικό πλαίσιο Θεσσαλονίκη, Μέτρα ενεργειακής αναβάθμισης του κτιριακού αποθέματος Άγις Μ. Παπαδόπουλος Αν. Καθηγητής Εργαστήριο Μετάδοσης Θερμότητας και Περιβαλλοντικής Μηχανικής Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών, Α.Π.Θ.

2 Η οδηγία 2002/91/ΕΚ, ο Νόμος 3661/2008 για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων και ο ΚΕΝΑΚ: 2 Στόχοι: 1. Μείωση των θερμικών απαιτήσεων και ενεργειακών φορτίων (ζεστό νερό χρήσης, θέρμανση, αερισμός και ψύξη). 2. Χρήση καυσίμων υψηλότερης ποιότητας και μείωση χρήσης συμβατικών καυσίμων (βελτίωση βαθμού απόδοσης εγκαταστάσεων, φυσικό αέριο, ΑΠΕ). 3. Ενεργειακή μελέτη. 4. Ενεργειακή επιθεώρηση. 5. Υποχρέωση επιθεώρησης λεβήτων και κεντρικών συστημάτων κλιματισμού. Επιδιώξεις: Α. Συνολική θεώρηση του κτιρίου Β. Συσχέτιση ενεργειακής απόδοσης με εμπορική αξία

3 Η εξέλιξη των κανονισμών ΚΘΚ 2009 ΚΕΝΑΚ

4 Και η εξέλιξη της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων 4 Papadopoulos A.M. (2007), Energy cost and its impact on regulating the buildings energy behaviour, Advances in Building Energy Research, Vol.1,

5 Εφαρμόζοντας τον ΚΕΝΑΚ Ενεργειακή μελέτη και επιθεώρηση: Όρια ετήσιας κατανάλωσης 5

6 Εφαρμόζοντας τον ΚΕΝΑΚ Μέγιστες επιτρεπόμενες τιμές συντελεστών θερμικής διαπερατότητας 6 Τοιχοποιία Δάπεδο U T (Wm -2 K -1 ) Α κλιματική ζώνη 0,7 Β κλιματική ζώνη 0,6 Γ κλιματική ζώνη 0,5 Δ κλιματική ζώνη 0,4 U Δ (Wm -2 K -1 ) Α κλιματική ζώνη 2,0 Β κλιματική ζώνη 1,5 Γ κλιματική ζώνη 0,7 Δ κλιματική ζώνη 0,5 Οροφή U ο (Wm -2 K -1 ) Α κλιματική ζώνη 0,5 Β κλιματική ζώνη 0,5 Γ κλιματική ζώνη 0,4 Δ κλιματική ζώνη 0,35 Ανοίγματα U ΥΑ (Wm -2 K -1 ) Α κλιματική ζώνη 3,8 Β κλιματική ζώνη 3,2 Γ κλιματική ζώνη 2,8 Δ κλιματική ζώνη 2,8

7 Εφαρμόζοντας τον ΚΕΝΑΚ Επίδραση των ορίων στην πράξη 7

8 Εφαρμόζοντας τον ΚΕΝΑΚ Επίδραση των ορίων στις τοιχοποιίες 8 Δικέλυφη Τοιχοποιία Πάχος λ R=d/λ d (m) W/mK m 2 K/W Εξωτερικός αέρας 0,04 Επίχρισμα 0,02 0,87 0,02 Πλινθοδομή 0,09 0,52 0,17 Θερμομονωτικό υλικό 0,05 0,036 1,39 Πλινθοδομή 0,12 0,52 0,23 Επίχρισμα 0,02 0,87 0,02 Εσωτερικός αέρας 0,12 R Τ 2,00 Εξωτερικό επίχρισμα Οπτοπλινθοδομή Θερμομόνωση Πετροβάμβακας Οπτοπλινθοδομή Εσωτερικό επίχρισμα U Τ 0,50 Υλικό Πάχος λ U Διογκωμενη πολυστερίνη EPS ,035 0,49 Εξηλασμένη πολυστερίνη WL 5 0,036 0,50 Πετροβάμβακας B ,035 0,49

9 Εφαρμόζοντας τον ΚΕΝΑΚ Επίδραση των ορίων στα στοιχεία σκυροδέματος 9 Πάχος λ R=d/λ Υποστυλώματα d (m) W/mK m 2 K/W Εξωτερικός αέρας 0,04 Επίχρισμα 0,02 0,87 0,02 Θερμομονωτικό υλικό 0,06 0,036 1,67 Οπλισμένο σκυρόδεμα 0,30 2,030 0,15 Επίχρισμα 0,02 0,87 0,02 Εσωτερικός αέρας 0,12 R CW11 2,02 d CW11 0,40 U CW11 0,49 Υλικό Πάχος λ U Εξηλασμένη πολυστερίνη ΒΤ 0,03 0,036 0,84 Εξηλασμένη πολυστερίνη ΒΤ 0,06 0,036 0,49

10 Εφαρμόζοντας τον ΚΕΝΑΚ Επίδραση των ορίων στα δώματα 10 Συμβατικό δώμα Πάχος λ R=d/λ d (m) W/mK m 2 K/W Εξωτερικός αέρας 0,04 Στεγανοποίηση 0,01 0,19 0,05 Γαρμπιλοσκυρόδεμα κλίσεων 0,04 0,64 0,06 Φράγμα υδρατμών Θερμομονωτικό υλικό 0,08 0,036 2,22 Φράγμα υδρατμών Οπλισμένο σκυρόδεμα 0,20 2,03 0,10 Επίχρισμα 0,02 0,87 0,02 Εσωτερικός αέρας 0,12 R ο 2,62 Θερμομόνωση U ο 0,38 Υλικό Πάχος λ U Εξηλασμένη πολυστερίνη RF 5 0,034 0,56 Εξηλασμένη πολυστερίνη RF 8 0,038 0,40 Διογκωμένη πολυστερίνη EPS ,034 0,36 Πετροβάμβακας Β ,034 0,37

11 Εφαρμόζοντας τον ΚΕΝΑΚ Συνυπολογίζοντας τις θερμογέφυρες 11 Ως τώρα ισχύει ότι: Εφεξής θα ισχύει ότι:

12 Εφαρμόζοντας τον ΚΕΝΑΚ: Εισαγωγή του υπολογισμού των θερμογεφυρών 12 τομή στη θέση της εξωτερικής δοκού εξεταζόμενο σενάριο μη μονωμένη δοκός μονωμένη τοιχοποιία θερμομόνωση κατάθερμομόνωση κατά ΚΘΚ (3cm σε ΦΟ) ΚΘΚ εξωτερική θερμομόνωση οριζόντια τομή στη θέση του υποστυλώματος

13 Εφαρμόζοντας τον ΚΕΝΑΚ: Επίδραση των θερμογεφυρών 13 Αγνόηση επίδρασης θερμογεφυρών: Έως 25% υπο-εκτίμηση των θερμικών απωλειών ή 10% στην ενεργειακή κατανάλωση για θέρμανση Theodosiou T.G., Papadopoulos A.M. (2008), The impact of thermal bridges on the energy demand of buildings with double brick wall constructions, Energy and Buildings, 40,

14 Εφαρμόζοντας τον ΚΕΝΑΚ Επίδραση των ορίων στην πράξη 14 XX Μεγαλύτερα πάχη θερμομόνωσης και Προσοχή στη λεπτομέρεια

15 Αποτελεί τομή ο ΚΕΝΑΚ? 15 Ως προς την εξέλιξη της μεθοδολογικής προσέγγισης ναι! 1979 ΚΘΚ 2009 ΚΕΝΑΚ

16 Αποτελεί τομή ο ΚΕΝΑΚ? 16 Ως προς το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, όχι! Κτίρια με κατανάλωση 30 kwh/m 2 (στη Γερμανία και στην Αυστρία)! Συντελεστές U τ 0,15 W/m 2 K U ο 0,12 W/m 2 K Και για τα κουφώματα U F 1,0 W/m 2 K Υλικό Πάχος λ U Εξωτερική θερμομόνωση Neopor 20 0,032 0,15 ή Πετροβάμβακας low λ Στέγη Πετροβάμβακας low λ ή EPS ,033 0,12

17 Το πρόβλημα των υφισταμένων κτιρίων 17

18 Το πρόβλημα των υφισταμένων κτιρίων 18 Απαιτείται γνώση σειράς μεγεθών: Επιφάνεια Έτος κατασκευής Μέση τιμή για τις πρωινές και βραδινές θερμοκρασίες και ώρες λειτουργίας. Μέση-διαχωριστική τιμή ενεργειακής κατανάλωσης (θερμικής και ηλεκτρικής). Συστήματα ζεστού νερού Σύστημα θέρμανσης Ένοικοι ανά τετραγωνικό Αριθμός κλιματιστικών Τύπος υαλοπινάκων Γειτνίαση Ηλεκτρική κατανάλωση ανά m2 Θερμική κατανάλωση ανά m2 Θερμική κατανάλωση ανά m2 ανά κεφαλή Ηλεκτρική κατανάλωση ανά m2 ανά κεφαλή

19 Το πρόβλημα των υφισταμένων κτιρίων και η ανάγκη αναλυτικής κατηγοριοποίησης 19 Α κατηγορία: Β1 κατηγορία: Β2 κατηγορία: Γ κατηγορία: Δ κατηγορία: Κλιματική ζώνη Γ ΠΚΜ Α κατηγορία Β1 κατηγορία Β2 κατηγορία Γ κατηγορία Δ κατηγορία 1986 έως σήμερα Αστικά Αγροτικά Σύνολο % 9,46 58,19 10,32 20,08 Θεοδωρίδου Ι., Αραβαντινού Τζέ Π., Παπαδόπουλος Α.Μ., Ανάλυση του ελληνικού κτιριακού αποθέματος και οι προοπτικές εξοικονόμησης ενέργειας, 9ο Εθνικό Συνέδριο για Ηπιες Μορφές Ενέργειας, Πάφος, , in press

20 Το πρόβλημα των υφισταμένων κτιρίων και η ανάγκη αναλυτικής κατηγοριοποίησης 20 Αξιολόγηση της ενεργειακής απόδοσης πολυκατοικιών και μονοκατοικιών ανά κατηγορία στην ΠΚΜ Chadiarakou S., Papadopoulos A.M., Karamanos A., Santamouris M. (2007), Energy performance of residential buildings in Greece, 38th International Congress on HVAC, Belgrade, Serbia, 4-6 December, 27-38

21 Σε αυτήν τη βάση ανάπτυξη μιας στρατηγικά στοχευμένης πρότασης παρέμβασης 21 Κέλυφος Βραχυπρόθεσμα Μέτρα Μεσοπρόθεσμα Μέτρα Μακροπρόθεσμα Μέτρα Ψυχρές επικαλύψεις σε οροφές Αναδρομική θερμομόνωση Εγκατάσταση συστημάτων Εξωτερική σκίαση ανοιγμάτων κτιρίων κατασκευασμένων Φυτεμένου Δώματος όπου αυτό δεν μεταβάλλει την μετά το 1980 σύμφωνα με Εγκατάσταση ειδικής μορφή του κτιρίου και δεν τον νέο κανονισμό ΚΕΝΑΚ εξωτερικής σκίασης όπου απαιτείται ειδική μελέτη και έγκριση απαιτείται ανάπλαση της Μόνωση των αμόνωτων κτιρίων όψης. στα επίπεδα που προβλέπονται από τον KENAK Aντικατάσταση των Κουφωμάτων με νέα κουφώματα, που να πληρούν τις μέγιστες επιτρεπόμενες τιμές συντελεστών θερμικής διαπερατότητας

22 Το πρόβλημα του κτιριακού αποθέματος 22 Μερικά απλά αριθμητικά μεγέθη: Σε ένα σύνολο 4.5 εκατομμυρίων οικιστικών μονάδων, λειτουργούν περίπου 2 έως 2.5 εκατομμύρια συστήματα θέρμανσης λέβητα-καυστήρα, οπότε θα πρέπει λέβητες και καυστήρες να αντικαθίστανται ετησίως. Σε ένα σύνολο 4.5 εκατομμυρίων εγκατεστημένων RAC διαιρετού τύπου, θα πρέπει να αντικαθίστανται ετησίως. Σε ένα σύνολο 2 εκατομμυρίων ηλιακών συλλεκτών νερού θα πρέπει να αντικαθίστανται ετησίως. Σε ένα σύνολο 4.5 εκατομμυρίων οικιστικών μονάδων, με να προστίθενται ετησίως την τελευταία δεκαετία, θα πρέπει τουλάχιστον μονάδες να ανακαινίζονται ετησίως και όχι μόνο ως προς την όψη τους. Απαιτείται μία στοχευμένη, αποτελεσματική και αποδοτική πολιτική επ αυτών.

23 Το πρόβλημα των σχετικά καινούριων κτιρίων 23 Σε δείγμα 105 κτιρίων που κτίστηκαν μετά το 2002, η προβλεπόμενη μελέτη θερμομόνωσης εφαρμόστηκε: στο σύνολό της σε 11 (10,5%) σε «ανεκτό» βαθμό, με εκπτώσεις στην ποιότητα και στο πάχος του υλικού σε 57 (54,3%). στα 37 (35,3%) υπήρχαν ουσιαστικές παραλείψεις. km [W/m2 K 2 1,8 1,6 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 200% 180% 160% 140% 120% 100% 80% 60% 40% Απόκλιση 0,2 0 Κ11 Κ9 K18 Κ10 Κ7 Κ5 K32 Κ2 Κ4 K46 km, υφιστά μενο km, θεωρητικό Απόκλιση 20% 0% Papadopoulos A.M. (2007), Energy cost and its impact on regulating the buildings energy behaviour, Advances in Building Energy Research, Vol.1,

24 Το πρόβλημα της αξιοπιστίας της θερμομόνωσης των σχετικά καινούριων κτιρίων 24

25 Το πρόβλημα της αξιοπιστίας της θερμομόνωσης των σχετικά καινούριων κτιρίων 25

26 Αναβαθμίζοντας τα υφιστάμενα κτίρια 26 Για μία κακή πολυκατοικία του 1960 στη Θεσσαλονίκη, η επίτευξη του στόχου που θέτει ο ΚΕΝΑΚ ισοδυναμεί με μείωση της κατανάλωσης κατά 40% 140 kwh/m kwh/m kwh/m kwh/m 2 Για μία μέτρια πολυκατοικία του 1970 στη Θεσσαλονίκη, η επίτευξη του στόχου ισοδυναμεί με μείωση της κατανάλωσης κατά 18%

27 Υφιστάμενα κτίρια και μια στρατηγική πρόταση παρέμβασης 27 Αναβάθμιση του κελύφους. v Αναδρομική θερμομόνωση κατακόρυφων και οριζόντιων συμπαγών δομικών στοιχείων. v Αντικατάσταση κουφωμάτων. v Παθητικά ηλιακά συστήματα. Εκσυγχρονισμός συστημάτων Θ-Ψ-Κ και ΖΝΧ. v Αυτοματισμοί και έλεγχοι. v Καυστήρες και λέβητες νέας τεχνολογίας. v Συνδυασμός συμβατικών συστημάτων και ΑΠΕ. v Ανάκτηση θερμότητας και έλεγχος αερισμού.

28 Υφιστάμενα κτίρια: Ολοκληρωμένα συστήματα εξωτερικής θερμομόνωσης και θερμομονωτικά κουφώματα υψηλής απόδοσης 28 Τα ολοκληρωμένα συστήματα εξωτερικής θερμομόνωσης (ETICS, WDVS) αποτελούν την πλέον ορθολογική και λειτουργική λύση. Τα σύγχρονα θερμομονωτικά κουφώματα είναι θερμικά τόσο αδιαπέρατα όσο και μία μονωμένη τοιχοποιία. Με ορθολογικό προγραμματισμό εργασιών επιτυγχάνονται οικονομίες κλίμακας και βέλτιστα αποτελέσματα.

29 Ενσωμάτωση και αξιοποίηση των ΑΠΕ 29 Κτίριο κατοικίας Σύστημα θέρμανσης χαμηλής θερμοκρασίας (πχ ενδοδαπέδια) Που συνδυάζεται θαυμάσια με Σύστημα ΑΠΕ χαμηλής θερμοκρασίας και μεγάλης ενεργειακής πυκνότητας (πεδίο ηλιακών συλλεκτών, γεωθερμικός εναλλάκτης) Με προϋπόθεση την πολύ ισχυρή θερμική προστασία του κελύφους και την αξιοποίηση της θερμοχωρητικότητάς του

30 Ενεργειακή απόδοση των παρεμβάσεων: Ανάγκη βελτιστοποίησης 30 Κλιματική ζώνη Α Β Γ Δ Καταναλωση Θέρμανση Ψύξη Σύνολο Θέρμανση Ψύξη Σύνολο Θέρμανση Ψύξη Σύνολο Θέρμανση Ψύξη Σύνολο Τοιχοποιίες + δώμα 0 cm 113,1 kwh/m 2 34,7 147,9 180,9 kwh/m 2 36,3 217,1 276,3 kwh/m 2 25,6 301,9 317,7 kwh/m 2 20,4 338,0 3 cm 78,6 20,6 99,2 127,3 21,5 148,8 194,3 14,7 209,1 216,6 11,5 228,0 5 cm 73,0 19,1 92,1 118,7 20,0 138,7 181,6 13,7 195,3 201,1 10,6 211,7 6 cm 71,2 18,7 89,9 116,0 19,6 135,6 177,5 13,4 191,0 196,2 10,4 206,5 7 cm 69,9 18,3 88,1 113,8 19,2 133,0 174,3 13,2 187,5 192,3 10,2 202,4 3 cm + κουφώματα 68,7 15,4 84,1 107,7 15,8 123,5 159,3 10,6 169,9 169,9 8,3 178,2 5 cm + κουφώματα 63,2 13,8 77,0 99,1 14,3 113,4 146,7 9,5 156,3 154,7 7,4 162,1 6 cm + κουφώματα 61,5 13,3 74,8 96,2 13,8 110,0 142,7 9,2 151,9 149,9 7,1 157,0 7 cm + κουφώματα 60,0 12,9 72,9 94,2 13,4 107,6 139,5 9,0 148,5 146,1 6,9 153,0 Κλιματική Ζώνη Ποσοστό Θέρμανση Ψύξη Σύνολο Θέρμανση Ψύξη Σύνολο Θέρμανση Ψύξη Σύνολο Θέρμανση Ψύξη Σύνολο Τοιχοποιίες + δώμα 3 cm 30,5% 40,6% 32,9% 29,6% 40,6% 31,5% 29,7% 42,3% 30,8% 31,8% 43,7% 32,5% 5 cm 35,5% 44,9% 37,7% 34,4% 44,7% 36,1% 34,3% 46,3% 35,3% 36,7% 47,9% 37,4% 6 cm 37,0% 46,3% 39,2% 35,9% 46,0% 37,6% 35,8% 47,5% 36,8% 38,2% 49,2% 38,9% 7 cm 38,3% 47,3% 40,4% 37,1% 47,0% 38,7% 36,9% 48,5% 37,9% 39,5% 50,2% 40,1% 3 cm + κουφώματα 39,2% 55,8% 43,1% 5 cm + κουφώματα 45,2% 60,6% 47,8% 46,9% 62,7% 48,2% 6 cm + κουφώματα Α Β Γ Δ kwh/m 2 kwh/m 2 kwh/m 2 kwh/m 2 7 cm + κουφώματα 54,0% 66,1% 54,7%

31 Υφιστάμενα κτίρια και μια στρατηγική πρόταση παρέμβασης 31 Κατανάλωση ενέργειας κτιρίου πολυκατοικίας kwh/m2 a Ζεστό νερό Ψύξη Θέρμανση 50 0 ΧΘ ΚΘΚ KENAK ΧΘ ΚΘΚ KENAK Αθήνα Θεσσαλονίκη

32 Υφιστάμενα κτίρια και μια στρατηγική πρόταση παρέμβασης 32 Δαπάνες ενέργειας κτιρίου πολυκατοικίας /m2 a Κεντρικό σύστημα θέρμανσης πετρελαίου και RAC Ατομικοί λέβητες φυσικού αερίου και RAC Ενδοδαπέδιο σύστημα θέρμανσης με φυσικό αέριο και ηλιακούς συλλέκτες 0 ΧΘ ΚΘΚ KENAK ΧΘ ΚΘΚ KENAK /m2 /m2 Αθήνα Θεσσαλονίκη

33 Η οικονομοτεχνική σκοπιμότητα των παρεμβάσεων και η επίδραση του κόστους της ενέργειας 33

34 Η μακροοικονομική σκοπιμότητα των παρεμβάσεων 34 Η μέση δυνατή εξοικονόμηση ενέργειας ανά κατοικία υπερβαίνει το 25%. Το «επιλέξιμο» κτιριακό απόθεμα υπερβαίνει το κατοικίες. Το συνολικά επιτεύξιμο αποτέλεσμα ισοδυναμεί με μία εξοικονόμηση ενέργειας της τάξης των GWh και μία μείωση στο φορτίο αιχμής μεγαλύτερη των MW. Για να επιτευχθεί ο στόχος εντός «εύλογου» χρόνου απαιτείται ένας ρυθμός ανακαίνισης κτιριακών μονάδων το χρόνο. Το κόστος εκτιμάται στα 150 εκατ. το χρόνο. Οικονομική αξία εξοικονομούμενης ενέργειας ωφέλειας στη δεκαετία 750 εκ.. Μακροοικονομικά οφέλη: Πολλαπλάσια, για έναν από τους λίγους οικονομικούς κλάδους που έχουν υψηλή προστιθέμενη αξία για τη χώρα

35 Αντί σχολίου 35 Το 1998 ψηφίστηκε ο ΚΟΧΕΕ 300 Spezifischer jahrlicher Energieverbrauch (kwh/m2&an) Gegenwartiger Jahresbedarf 10 Jahre Aussicht ohne Sparmaβnahmen 10 Jahre Aussicht mit Sparmaβnahmen 0 Heizung Beleuchtung Kuhlung Burogerate - Verbrauchsquelle Computer Gesamtverbrauch Papadopoulos A.M. and Aravantinos D. (1997), Sanierung von öffentlichen Bürogebäuden: Ein bauphysikalisches Problem, mit energiewirtschaftlicher Lösung, BAUPHYSIK, 6, Heft 5,

36 Αντί σχολίου 36 Και μία δεκαετία παρήλθε ανεκμετάλλευτη kwh / m2 a X 0 Consumption in 1980 Consumption in 1990 Consumption in 2000 Forecast 2010 (BAU) Forecast 2010 (RUE) Space Heating - DHW Lighting A/C Equipment 1.Papadopoulos A.M., Oxizidis S., Papandritsas G. (2008), Energy, economic and environmental performance of heating systems used in Greek buildings, Energy and Buildings, 40,

37 Αντί σχολίου 37 Για την ακρίβεια, τρεις δεκαετίες παρήλθαν ανεκμετάλλευτες Τα ελληνικά κτίρια υστερούν σημαντικά ως προς την ενεργειακή τους συμπεριφορά. Η εισαγωγή της θερμομόνωσης, αποτελεί τον πιο αποτελεσματικό τρόπο για την βελτίωση αυτής της κατάστασης, παρά τις δυσκολίες που συναντά ο κανονισμός στην εφαρμογή του Είναι, όμως, αναγκαίο να προχωρήσει η πολιτεία το ταχύτερο δυνατόν στη λήψη αντίστοιχων μέτρων και για τα υφιστάμενα κτίρια, καθώς αυτά βρίσκονται στο επίκεντρο του προβλήματος... Papadopoulos M. (1980) Zur Einsparung von Gebäudeenergie in Griechenland, Bauwelt, Bd. 5/6, s

38 Αντί συμπεράσματος 38 Η 2002/91, o Ν3661/08 και ο ΚΕΝΑΚ αποτελούν μία πολύ μεγάλη πρόκληση για την Ελλάδα. Αποτελεί ένα άλμα υπέρβασης 30 ετών και 6 γενεών μηχανικών. Δημιουργεί απαιτήσεις στην πολιτική ηγεσία, στη δημόσια διοίκηση, στον επιστημονικό και τεχνικό κόσμο, στη βιομηχανία αλλά και στον τελικό καταναλωτή. Καλύτερα κτίρια και καλύτερο περιβάλλον χωρίς πρόσθετο αρχικό κόστος δεν γίνονται. Το κόστος αυτό αποδίδει πολλαπλά οφέλη σε πολλά επίπεδα σε βάθος χρόνος. Δεν έχουμε το περιθώριο να χαθεί κι άλλη δεκαετία.

39 Αντί συμπεράσματος 39 Για να υλοποιηθούν οι προσδοκίες απαιτούνται: Α) Καλή κατανόηση του θεωρητικού υπόβαθρου του νέου κανονιστικού πλαισίου Β) Ενημέρωση για το τρέχον επίπεδο της τεχνολογίας υλικών και συστημάτων Γ) Γνώση και επίγνωση των δυνατοτήτων που παρέχουν τα σύγχρονα υπολογιστικά εργαλεία Δ) Συνειδητοποίηση της ανάγκης διεπιστημονικής συνεργασίας Απαιτείται δηλαδή υψηλό επίπεδο επιστημονικής και επαγγελματικής επάρκειας. Ενίοτε απαιτείται και αλλαγή νοοτροπίας.

40 40