ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ. Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας. Τμήμα Λογιστικής. Θέυα πτυχιακής εργασίας: INTERNET BANKING

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας Τμήμα Λογιστικής Θέυα πτυχιακής εργασίας: INTERNET BANKING ΕΚΤΑΣΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΑ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΑ ΚΑΙ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΟΥ Υποβληθείσα στον Καθηγητή κ. Μπόμπη Θεόδωρο Από τον Σπουδαστή ΙΠΠΕΚΗ ΙΩΑΝΝΗ (Στάγειρα Χαλκιδικής 63083) Έναρξη: Παράδοση: Καβάλα 2013

2 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Σκοπός της παρούσας πτυχιακής εργασίας είναι η εξέταση της ηλεκτρονικής τραπεζικής (e-banking) τόσο σε επίπεδο υπηρεσιών που προσφέρει, όσο και σε επίπεδο προσφερόμενων υπηρεσιών από τις Ελληνικές τράπεζες. Η σφαιρική ανάλυση του θέματος της ηλεκτρονικής τραπεζικής μέσω διαδικτυου (internet banking) θα πραγματοποιηθεί μέσα από την παρουσίαση των εξής ενοτήτων: Η ιστορική αναδρομή του internet banking και η εξέλιξη του, οι υπηρεσίες που μπορεί να προσφέρει και τα εναλλακτικά δίκτυα παροχής ηλεκτρονικής εξυπηρέτησης Η ασφάλεια των συναλλαγών μέσω του e-banking και οι κίνδυνοι οι οποίοι ελλοχεύουν. Τα οφέλη του χρήστη και της εταιρίας-πελάτη της ηλεκτρονικής τραπεζικής αλλα και το κόστος χρήσης του. Ποια τα πλεονεκτήματα και ποια τα μειονεκτήματα από τη χρήση του e-banking στις καθημερινές συναλλαγές τους. Το internet banking από τη μεριά των τραπεζών. Ποια τα πλεονεκτήματα και ποια τα ρίσκα των τραπεζών. Επίσης θα δούμε τι υπηρεσίες προσφέρουν οι μεγαλύτερες ελληνικές τράπεζες στους χρήστες. Το e-banking στις τράπεζες τις Αγγλίας και της Πορτογαλίας. Τι υπηρεσίες προσφέρουν και σε τι επίπεδο βρίσκεται η ηλεκτρονική τραπεζική στην Ελλάδα σε σχέση τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Το μέλλον και μελλοντική εξέλιξή του στις αγορές Και τέλος η έρευνα για το internet banking

3 Περιεχόμενα ΕΙΣΑ ΓΩΓΗ...5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο: ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ Ορισμός Ηλεκτρονικής Τραπεζικής ( e-banking ) Ιστορική Αναδρομή Εναλλακτικά Δίκτυα Παροχής Τραπεζικών Υπηρεσιών Αυτόματες Ταμειακές Μηχανές ( Automated Teller Machines, ATM s) AEMs (Automatic Exchange Machines) Electronic Funds Transfer-Point Of Sales (EFT/POS) Υπηρεσίες που προσφέρει το e-banking...14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Ο: ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ Ασφάλεια e-banking Γιατί πρέπει να χρησιμοποιείται η κρυπτογράφηση Η Υποδομή του Δημοσίου κλειδιού και η Κρυπτογράφηση στην Πράξη Ηλεκτρονική Υπογραφή Η πιστοποίηση της ηλεκτρονικής υπογραφής Ο ρόλος της τράπεζας Ο ρόλος του χρήστη Κίνδυνοι e-banking Sniffers Key Loggers Κοινωνική μηχανική Δούρειοι Ίπποι Phishing Pharming 36

4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΟΦΕΛΗ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ E-BANKING Οφέλη από τη χρήση του e-banking για τον ιδιώτη - πελάτη Οφέλη από τη χρήση του e-banking για την Εταιρία-Πελάτη Συμβουλές για τους Χρήστες Κόστος e-banking για τον πελάτη Μειονεκτήματα του e-banking για τους πελάτες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4Ο : ΤΟ INTERNET BANKING ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΕΥΡΑ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ Οφέλη υλοποίησης E-banking για την τράπεζα Επιχειρηματικά ρίσκα των τραπεζών που εφαρμόζουν το e-banking Στρατηγικές επιλογές των χρηματοπιστωτικών οργανισμών σε θέματα E- banking Το e-banking στις ελληνικές τράπεζες ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ALPHA BA N K EUROBANK EFG A TEBA N K CITYBANK MARFIN EGNATIA BA N K ΤΡΑΠΕΖΑ Π ΕΙΡΑΙΩΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5Ο: ΤΟ INTERNET BANKNG ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ Το internet banking στις τράπεζες της Αγγλίας ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ: Η ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟ Υ INTERNET BA N KIN G Internet banking και νεα γενια Οι βασικοι περιοδοι εξελιξης του internet banking Προτασεις προς την πολιτεία για την προωθηση των υπηρεσιών ηλεκτρονικης τραπεζικης...98

5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΟ INTERNET BANKING 100 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝ ΑΣ Επίλογος ΒΙΒΛ ΙΟ ΓΡΑ ΦΙΑ Ελληνική βιβλιογραφία Ξένη βιβλιογραφία Πηγές στο Διαδίκτυο

6 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Είναι πλέον φανερό ότι η τεχνολογία μετασχηματίζει τον τραπεζικό κλάδο. Σήμερα η ηλεκτρονική τραπεζική υπόσχεται την επανάσταση στις συναλλαγές μας με τις τράπεζες καθώς μεταφέρει την τράπεζα στην οθόνη του υπολογιστή μειώνοντας έτσι δραστικά το κόστος τόσο για τους πελάτες όσο και για την ίδια την τράπεζα. Το νέο κανάλι διανομής των τραπεζικών προϊόντων και υπηρεσιών έχει πολλά πλεονεκτήματα, η υιοθέτηση του όμως κρύβει και κινδύνους για τους οποίους πρέπει να βρεθούν αποτελεσματικοί τρόποι διαχείρισης. Για να μπορέσει η τράπεζα να παραμείνει ανταγωνιστική στο νέο περιβάλλον, πρέπει να εντάξει την ηλεκτρονική τραπεζική στους στρατηγικούς της στόχους και να επενδύσει κυρίως στην ποιοτική εξυπηρέτηση των πελατών. Η καινοτομία και η εφαρμογή βέλτιστων πρακτικών αλλά και η επένδυση στην ασφάλεια των ηλεκτρονικών συστημάτων προσφέρουν πλεονεκτήματα στις τράπεζες που τα εφαρμόζουν δημιουργώντας με αυτό τον τρόπο ηγέτες στο χώρο της ηλεκτρονικής τραπεζικής. Ο τραπεζικός κλάδος έχει συνειδητοποιήσει τη μεγάλη επίδραση του internet στη λειτουργία και ανταγωνιστικότητα των τραπεζών και για αυτό πλέον το e-banking καθίσταται αναγκαίο για κάθε τράπεζα. Αν και τα ποσοστά χρήσης της ηλεκτρονικής τραπεζικής είναι ακόμα χαμηλά στην Ελλάδα, οι Ελληνικές τράπεζες έχουν επενδύσει αρκετά στα συστήματα e- banking. Η παρούσα μελέτη στοχεύει στο να βοηθήσει τις τράπεζες και τους πελάτες να συνειδητοποιήσουν την ευκαιρία που προσφέρει το internet banking και να την εκμεταλλευτούν στο έπακρο. 5

7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ 1.1. Ο ρισμός Η λ εκ τρ ο ν ικ ή ς Τ ρ α π εζικ ή ς ( e-ban k in g ) Η Ηλεκτρονική Τραπεζική (e-banking) έχει προσελκύσει τα τελευταία χρόνια τη μεγάλη προσοχή τραπεζικών, άλλων οικονομικών παραγόντων, επιχειρηματιών, αναλυτών, αλλά και του Τύπου σε όλο τον κόσμο. Κατά ένα μέρος αυτό οφείλεται στη γρήγορη και σημαντική ανάπτυξη του Ηλεκτρονικού Εμπορίου καθώς και στο γεγονός ότι οι ηλεκτρονικές συναλλαγές και πληρωμές αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του. Επίσης οφείλεται στη γνώμη πολλών αναλυτών, σύμφωνα με την οποία, το E-banking θα επηρεάσει θετικά την κερδοφορία κ την ανάπτυξη του τραπεζικού τομέα καθώς και στην καλύτερη εξυπηρέτηση των πελατών. Παρ' όλα αυτά, ο νέος αυτός τρόπος συναλλαγής δεν έχει διεισδύσει θεαματικά στους καταναλωτές, ιδιαίτερα στις αρχές της υπηρεσίας αυτής, με τα τελευταία στοιχειά να δείχνουν ότι τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια στροφή στη χρήση του internet banking με όλο και ποιο συχνή κ καθημερινή χρήση του από επιχειρήσεις και καταναλωτές ιδιαίτερα των νεότερων ηλικιών λόγο εξοικείωσης με την τεχνολογία κ το internet. Αρκετές επιφυλάξεις εκφράζονται τόσο από τους καταναλωτές όσο και από τις τράπεζες, σε κάποιες περιπτώσεις. Οι προοπτικές για το e-banking είναι αναμφισβήτητα μεγάλες, μόλις όμως εξοικειωθεί πλήρως το καταναλωτικό κοινό με τα νέα κανάλια επικοινωνίας. Το e-banking ουσιαστικά αποτελεί εκτέλεση τραπεζικών υπηρεσιών βασισμένη στο διαδίκτυο σύμφωνα με τον ορισμό του Hertzum (2004). Ωστόσο, ένας πιο ολοκληρωμένος και εμπεριστατωμένος ορισμός δίνεται από το Συνέδριο Ηνωμένων Εθνών για το εμπόριο και την ανάπτυξη (United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD)). Αυτός ο ορισμός περιλαμβάνει σχεδόν όλες πτυχές του e-banking. Σύμφωνα λοιπόν με τον ορισμό αυτό, το e-banking αναφέρεται στην εκτέλεση λιανικών και όχι μόνο τραπεζικών συναλλαγών και περιλαμβάνει ατομικούς και εταιρικούς πελάτες, πληρωμές μεταφορές χρημάτων, δανεισμό, πιστωτικές κάρτες και άλλα (UNCTAD,2002). 6

8 Η ηλεκτρονική τραπεζική διακρίνεται σε λιανική ηλεκτρονική τραπεζική και σε χονδρική ηλεκτρονική τραπεζική με γνώμονα τις παρεχόμενες υπηρεσίες, οι οποίες αν απευθύνονται σε ιδιώτες μιλάμε για την πρώτη κατηγορία, ενώ αν απευθύνονται σε επιχειρήσεις για τη δεύτερη (ΙΤ Examination Booklet Federal Financial Institution Examination Council). Αμέσως παρακάτω ακολουθεί ένας συνοπτικός πίνακας με τις κυριότερες παρεχόμενες υπηρεσίες των δύο προαναφερθέντων κατηγοριών e-banking: Tame 1: Common Ε-Banking Services Retail Services A c c o u n t itie iia g e m e n l B ill p a y m e n t and p re s e n tm e n t W holesale Services A i c u l i i. in a n a y e m e iil C ash m a n a g e m e n t New a c c u u n l o p e n in g S m all b u s in e s s loan a a p lic a liu n s. Consumer wire trsnsfers Irwesiment/Brokeage services L o s n a p p lic a tio n and a p p ro va l Account aqqreqat oii e p jiu v a ls. or a d v a n c e s Comme cal wire transfers 3 u a in e 8 8 -to -b u 8 În B S 3 payments Enalayee bereats/pension administration Πίνακας 1: Κυριότερες υπηρεσίες e-banking (Πηγή: IT Examination Booklet, Federal Financial Institutions Examination Council) Επιπλέον, ανάλογα με τον εξοπλισμό και τα προγράμματα λογισμικού που χρησιμοποιούνται, συναντάμε διαφορετικούς όρους, όπως: personal computer (PC) banking, Internet ή online banking, mobile banking και phone banking. Το e-banking μπορεί να θεωρηθεί ότι περικλείει όλους τους παραπάνω όρους, περιγράφει δηλαδή όλους τους τρόπους και τις δυνατότητες επαφής του πελάτη με την τράπεζα ηλεκτρονικά. Επιπλέον, το e-banking είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι του ηλεκτρονικού εμπορίου, το οποίο περικλείει όλες τις συναλλαγές που γίνονται μέσω ηλεκτρονικών δικτύων. Τα ηλεκτρονικά κανάλια χρησιμοποιούνται τόσο για συναλλαγές μεταξύ επιχειρήσεων (business to business) όσο και για συναλλαγές μεταξύ επιχειρήσεων και καταναλωτών (business to consumer), όπως η αγορά και η πληρωμή αγαθών. Το e-banking είναι μέρος του e-commerce διότι οι τράπεζες συμμετέχουν σε επιχειρηματικές συναλλαγές μέσω ηλεκτρονικών μέσων. Με άλλα λόγια, το e-banking δεν είναι 7

9 απλώς ένα τραπεζικό προϊόν, αλλά η περιγραφή του τρόπου με τον οποίο γίνονται οι επαφές και οι συναλλαγές μεταξύ των τραπεζών και των πελατών τους ( Deutsche Bundesbank, Monthly Report December 2000, Electronic banking from a prudential supervisory perspective ) Όπως προαναφέρθηκε, το e-banking περικλείει όλους τους τρόπους και τις δυνατότητες επαφής του πελάτη με την τράπεζα ηλεκτρονικά, δηλαδή έχει τις παρακάτω μορφές: # PC banking Είναι ο όρος που περιγράφει τις συναλλαγές που γίνονται μέσω του υπολογιστή του πελάτη. Η μεταφορά των δεδομένων σε μια τέτοια συναλλαγή γίνεται μέσω των τηλεφωνικών γραμμών (αναλογικές ή ψηφιακές). # In tern et ή online banking Το internet banking, το οποίο μερικές φορές ονομάζεται και online banking, είναι φυσική συνέπεια του PC banking. Το internet banking χρησιμοποιεί το internet ως μέσο διεξαγωγής τραπεζικών δραστηριοτήτων. Ένας πελάτης έχει πρόσβαση στους λογαριασμούς του μέσω ενός browser. Τα προγράμματα internet banking βρίσκονται στο server της τράπεζας και όχι στο PC του χρήστη. Το internet banking κατηγοριοποιείται σε τρία βασικά επίπεδα παροχής υπηρεσιών: Δικτυακοί τόποι (web sites) βασικού πληροφοριακού περιεχομένου Web sites απλών συναλλαγών Web sites προηγμένων συναλλαγών 8

10 # Mobile banking Πολλές φορητές συσκευές όπως κινητά τηλέφωνα και υπολογιστές παλάμης (Smartphone's, tablets) μπορούν να έχουν πρόσβαση στο ιντερνέτ μέσω της τεχνολογίας (WAP, WI-FI, 3G). Έτσι οι χρήστες μπορούν να εκτελέσουν τις υπηρεσίες του internet banking από άλλες συσκευές εκτός του PC. Αυτού του είδους οι συναλλαγές περιγράφονται με τον όρο mobile banking. # Phone banking Τα τελευταία χρόνια δίνεται μεγάλη έμφαση στη χρήση της τηλεφωνικής συσκευής για τη διανομή των τραπεζικών υπηρεσιών. Ανήκει στις υπηρεσίες του rem ote banking. Δηλαδή τις υπηρεσίες που προσφέρονται μέσω ηλεκτρονικών συσκευών οι οποίες συνδέονται με τα πληροφοριακά συστήματα των τραπεζών. Οι υπηρεσίες αυτές προσφέρονται είτε μέσα από ιδιωτικά δίκτυα που έχουν οι τράπεζες είτε μέσω κοινόχρηστων δικτύων που λειτουργούν σε όλες τις χώρες. Στην περίπτωση της τηλεφωνικής εξυπηρέτησης χρησιμοποιείται το τηλεφωνικό δίκτυο και μικρές συσκευές που κωδικοποιούν - αποκωδικοποιούν τα στοιχειά που ζητά ο χειριστής τους. Οι συναλλαγές μέσω τηλεφώνου είναι μια λύση που εξοικονομεί πολύτιμο χρόνο στους συναλλασσόμενους με την τράπεζα. Με ένα απλό τηλεφώνημα, από οποιαδήποτε τηλεφωνική συσκευή που υποστηρίζεται από τονικό σύστημα, με χρέωση αστικής μονάδας, ο συναλλασσόμενος πελάτης πραγματοποιεί τις συναλλαγές που επιθυμεί. Συμπερασματικά, η τηλεφωνική εξυπηρέτηση δίνει τη δυνατότητα στις τράπεζες να μειώσουν το λειτουργικό τους κόστος μεταφέροντας τις απλές συναλλαγές από το γκισέ στο τηλέφωνο και παράλληλα να δημιουργήσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα κτίζοντας την εικόνα της προοδευτικής πελατοκεντρικης τράπεζας. Επιπλέον τους δίνεται η ευκαιρία να εντοπίσουν τους πελάτες που ενδιαφέρονται για νέες υπηρεσίες και προϊόντα. (Συρμακέσης Σ., Όλα όσα θέλετε να μάθετε για τις ηλεκτρονικές πληρωμές και εισπράξεις, Δελτίο ΕΕΤ Γ' Τριμηνία, 2003). 9

11 1.2. Ισ το ρ ικ ή Α ναδρομή Γ ια να υπάρξει το e-banking απαραίτητο συστατικό στοιχείο είναι η δυνατότητα πρόσβασης στο Διαδίκτυο, εργαλείο το οποίο τα τελευταία χρόνια έχει εισβάλει στη ζωή μας και τείνει να αποκτήσει δεσπόζουσα θέση στην καθημερινότητα μας. Όλα ξεκίνησαν στα τέλη της δεκαετίας του '60, όταν ο οργανισμός ARPA (Advanced Research Project Agency) στις ΗΠΑ, προσανατολισμένος σε ερευνητικά προγράμματα υψηλής τεχνολογίας, ξεκίνησε μια ερευνητική δραστηριότητα σχετικά με τα δίκτυα, δημιουργώντας το ARPAnet το οποίο αποτέλεσε πρόδρομο του Internet. Το 1971, μόνον τέσσερις υπερυπολογιστες ήταν συνδεδεμένοι στο δίκτυο. Σταθμός στην ιστορία του e-banking ήταν και τα τέλη της δεκαετίας του '80 όταν οι μεγαλύτερες τράπεζες των Ηνωμένων Πολιτειών εισήγαγαν την έννοια του Home Banking. Με το Home Banking οι τράπεζες έδιναν τη δυνατότητα στους πελάτες τους να πραγματοποιούν τις βασικές τραπεζικές τους συναλλαγές από το σπίτι μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή. Οι τράπεζες, έχοντας αναπτύξει τα κατάλληλα δίκτυα και παρέχοντας στους πελάτες τους δωρεάν λογισμικό, στόχευαν να εξαπλωθεί η καινούργια αυτή υπηρεσία στους πλέον απαιτητικούς και εύπορους πελάτες. Ο κύκλος ζωής του Home Banking ήταν σύντομος καθώς στα μέσα της δεκαετίας του '90 επικράτησε το internet banking και γενικότερα το e-banking. Το σημαντικότερο πλεονέκτημα που προσέφερε το e-banking σε σχέση με τον προκάτοχό του ήταν το γεγονός ότι οι τράπεζες δεν απαιτούσαν πλέον να συντηρούν ιδιωτικά δίκτυα τα οποία συνεπαγόταν υψηλό κόστος. Επιπλέον ούτε οι πελάτες χρειαζόταν να εφοδιάζονται με κάποιο ιδιαίτερο λογισμικό ώστε να έχουν πρόσβαση στο σύστημα της τράπεζας. Το Internet ως ανοιχτό σύστημα αποτέλεσε πρόκληση για τις τράπεζες οι οποίες διέκριναν την ευκαιρία να διευρύνουν μέσω αυτού την πελατειακή τους βάση. Σταθμός στην ιστορία του Διαδικτύου αποτελεί το έτος 1993 οπότε και κατασκευάστηκε ο παγκόσμιος ιστός (WORLD WIDE WEB) στο CERN της Ελβετίας. Ο παγκόσμιος ιστός συνέβαλε στη δημιουργία μιας ευρύτερης και πιο εύκολα προσβάσιμης δικτυακής υποδομής. Το 1994 αναπτύχτηκε ο Netscape Navigator, o πρώτος περιηγητής του Διαδικτύου (browser), που καθιστούσε 10

12 πλέον δυνατή την περιήγηση στο Internet οποιουδήποτε διέθετε έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή και ένα modem. Τον Οκτώβριο του 1995 εγκαινιάστηκε στην Αμερική η πρώτη ηλεκτρονική τράπεζα, η Security First Network Bank, η οποία χωρίς να διαθέτει δίκτυο καταστημάτων εξυπηρετούσε την πελατεία της κ μόνο από το Διαδίκτυο. Στην Ελλάδα η πρώτη εφαρμογή e- banking παρουσιάστηκε τον Φεβρουάριο του Την καινοτομία αυτή εισήγαγε στην Ελλάδα, που αριθμούσε τότε λίγο περισσότερους από 100,000 συνδρομητές internet, η Εγνατία Τράπεζα παρουσιάζοντας την ολοκληρωμένη υπηρεσία Web Teller μέσω τις οποίας οι καταναλωτές είχαν τη δυνατότητα να διεκπεραιώνουν τις τραπεζικές τους συναλλαγές μέσω του Internet. Η τάση αυτή συνεχίστηκε και στο μέλλον. Τα αναμφισβήτητα πλεονεκτήματα των νέων τραπεζών φάνηκε ότι είχαν υπερεκτιμηθεί. Ο εντυπωσιακός ρυθμός αύξησης της πελατείας των τραπεζών, επισκιάστηκε από το γεγονός ότι οι πελάτες των ηλεκτρονικών τραπεζών έπρεπε τελικά να καταφύγουν και πάλι στις παραδοσιακές τράπεζες, στα καταστήματα, για να καλύψουν αυτά που από τη φύση τους οι ηλεκτρονικές τράπεζες δε μπορούσαν να εξυπηρετήσουν. 1.3 Ε ν α λλα κτικά Δ ίκ τυ α Π αροχής Τ ρ α π εζικ ώ ν Υ π η ρ εσ ιώ ν Το e-banking αποτελεί υποσύνολο της ηλεκτρονικής τραπεζικής και παρέχει τη δυνατότητα εκτέλεσης συναλλαγών απ' ευθείας από το χρήστη. Με το σύστημα αυτό οι τραπεζικές συναλλαγές διενεργούνται εξ αποστάσεως από τους πελάτες σε δικό τους χώρο και χρόνο, 24 ώρες την ημέρα, 7 ημέρες την εβδομάδα και 365 ημέρες το χρόνο. Αυτό συνέβαλλε στη διαμόρφωση νέας φιλοσοφίας για την εξυπηρέτηση του πελάτη από της τράπεζες. Πριν την εμφάνιση της ηλεκτρονικής τραπεζικής, οι τραπεζικές συναλλαγές εκτελούνταν αποκλειστικά στο παραδοσιακό τραπεζικό κατάστημα με απαραίτητη προϋπόθεση την επίσκεψη του πελάτη στο πιστωτικό ίδρυμα. Η εξυπηρέτηση του πελάτη στο τραπεζικό ίδρυμα έχει το πλεονέκτημα της προσωπικής επαφής και έτσι αναπτύσσεται αμοιβαία εμπιστοσύνη. Ωστόσο, πολλές φορές ο πελάτης ταλαιπωρείται για να μεταβεί στο τραπεζικό κατάστημα, ενώ χάνει και πολύτιμο χρόνο κατά την αναμονή του σε ουρά για την εκτέλεση ακόμη κ απλών τραπεζικών συναλλαγών. Από την πλευρά του πιστωτικού ιδρύματος, το τραπεζικό κατάστημα αυξάνει το λειτουργικό του 11

13 κόστος επειδή πρέπει να διαθέτει χώρο υποδοχής και αναμονής των επισκεπτών, να έχει εξελιγμένη τεχνολογικά υποδομή αλλά και τις απαραίτητες θέσεις εργασίας για την ποιοτική προσωπική εξυπηρέτηση της πελατείας Α υ τό μ α τες Τ α μ εια κ ές Μ ηχανές ( A utom ated T e lle r M achines, ATMs). Το κύριο εναλλακτικό δίκτυο παροχής τραπεζικών υπηρεσιών πριν την ανάπτυξη του e-banking ήταν οι Αυτόματες Ταμειολογιστικές Μηχανές (Automated Teller Machines, ATMs). Οι Αυτόματες Ταμειολογιστικές Μηχανές δημιουργήθηκαν για την ανάληψη μετρητών από τους πελάτες των τραπεζών σε 24ωρη βάση. Μέσω των ATMs παρέχονται ποικίλες υπηρεσίες όπως είναι η ανάληψη μετρητών, κατάθεση χρωμάτων, ενημέρωση υπολοίπου λογαριασμού, μεταφορά ποσού σε λογαριασμό τρίτου καθώς και σε πολλές άλλες. Ο κατάλογος των υπηρεσιών που προσφέρονται μέσω των ATMs συνεχώς εμπλουτίζεται με συναλλαγές, ενώ σε πιο εξελιγμένα συστήματα υπάρχει η δυνατότητα on-line βοήθειας από υπάλληλο της τράπεζας (Καραγιώργου Ε. Ηλεκτρονική Τραπεζική-Στροφή από τις τράπεζες στα εναλλακτικά δίκτυα, Δελτίο ΕΕΤ Τριμηνία). Οι τράπεζες αποκτούν όλο και περισσότερα μηχανήματα, όμως η αγορά, εγκατάσταση, συντήρηση και διαχείριση των ATMs αυξάνει το λειτουργικό τους κόστος. Διατραπεζικές συμφωνίες σε εθνικό αλλά και διεθνές επίπεδο, επιτρέπουν και σε πελάτες άλλων τραπεζών την ανάληψη μετρητών από τα ATMs. Για τους πελάτες αυτό έχει ιδιαίτερη αξία, επειδή τους διασφαλίζει την εξυπηρέτησή τους από το χρηματοπιστωτικό σύστημα παγκοσμίως. Με τη χρήση των ATMs απελευθερώνεται ανθρώπινο δυναμικό από τις εργασίες απλών συναλλαγών, που η τράπεζα το χρησιμοποιεί σε άλλες πιο σύνθετες εφαρμογές, προσφέροντας ποιοτική εξυπηρέτηση στον πελάτη. Επιπλέον, το κόστος των συναλλαγών που εκτελούνται μέσω των ATMs είναι κατά πολύ μικρότερο για τις τράπεζες σε σύγκριση με τις παραδοσιακές συναλλαγές μέσω των tellers. Όσον αφορά την προμήθεια του χρηματοοικονομικού οργανισμού για την παροχή υπηρεσιών μέσω ATMs, η τάση που επικρατεί είναι η τράπεζα να 12

14 τιμολογεί διαφορετικά αυτές που προσφέρει στους πελάτες της, σε σχέση με αυτές που παρέχει σε πελάτες άλλων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Τα ATMs παρέχουν 24ωρη on-line εξυπηρέτηση στους πελάτες, επομένως το σύστημα διαχείρισης τους διαδραματίζει σημαντικότατο ρόλο στη λειτουργιά μιας τράπεζας. Σε αυτό συμβάλλουν οι κατασκευάστριες εταιρίες με την τροφοδότηση της διεθνούς τραπεζικής αγοράς με νέα μοντέλα ATMs που με το κατάλληλο λογισμικό παρουσιάζουν σημαντικά πλεονεκτήματα και ως προς τον τομέα της διαχείρισης. Τα νέα μηχανήματα είναι φιλικότερα προς το χρήστη και πραγματοποιούν τις συναλλαγές σε μικρότερο χρόνο AEMs (A utom atic Exchange M achines) Μέσω των μηχανημάτων AEMs μπορεί να γίνει αυτόματη συναλλαγματική συναλλαγή. Οι μηχανές αυτές προσφέρουν τη δυνατότητα στις τράπεζες να περιορίσουν τον αριθμό των συναλλαγών στα γκισέ όσο και το λειτουργικό τους κόστος, ενώ παράλληλα να διευρύνουν το δίκτυο διανομής των υπηρεσιών τους σε περιοχές που παρουσιάζουν συναλλακτικό ενδιαφέρον, όπως αεροδρόμια, εμπορικά πολυκαταστήματα, πανεπιστήμια κ.α. Από την πλευρά των τραπεζών, η διεύρυνση του δικτύου διανομής τους με την εγκατάσταση ATMs σε χώρους εκτός τραπεζικών καταστημάτων επιτρέπει στις τράπεζες να μειώσουν το λειτουργικό τους κόστος και παράλληλα να αυξήσουν την πελατεία τους μέσω της ενίσχυσης του γοήτρου της E lectro n ic Funds T ra n sfe r-p o in t Of Sales (EFT/POS) Ένα ακόμη εναλλακτικό δίκτυο παροχής τραπεζικών υπηρεσιών αποτελούν οι ηλεκτρονικές συσκευές μεταφοράς κεφαλαίων στα σημεία πώλησης (Electronic Funds Transfer-Point Of Sales, EFT/POS) οι οποίες τοποθετούνται σε χώρους όπου πωλούνται προϊόντα ή υπηρεσίες προς το ευρύ κοινό. Μέσω αυτών οι κάτοχοι πιστωτικής κάρτας ή κάρτας ανάληψης μετρητών (cash card) διενεργούν τις αγορές τους χωρίς να είναι απαραίτητο να έχουν στο πορτοφόλι τους χρήματα. Στην περίπτωση της cash card, η μεταφορά των χρημάτων από το λογαριασμό του αγοραστή στο λογαριασμό του εμπόρου γίνεται αυτόματα και εκτελείται ταυτόχρονα με τη σχετική αγορά. Όσον αφορά τη συναλλαγή με πιστωτική κάρτα, η εκκαθάριση διενεργείται από την τράπεζα στο τέλος κάθε 13

15 εργάσιμης ημέρας με αποτέλεσμα οι λογαριασμοί των εμπόρων να πιστώνονται γρήγορα κ με ασφάλεια. (Καραγιώργου Ε, Ηλεκτρονική Τραπεζική- Στροφή από τις τράπεζες στα εναλλακτικά δίκτυα. Δελτίο ΕΕΤ, Τριμηνία). Με τη χρήση των συσκευών EFT/POS πλήθος συναλλαγών λιανικής εκτελούνται αυτόματα χωρίς ούτε ο αγοραστής ούτε ο πωλητής να προσέρχεται στο τραπεζικό κατάστημα. Επιπλέον, οι τράπεζες με τον τρόπο αυτό αυξάνουν το πελατολόγιο τους και επομένως τον κύκλο των εργασιών τους, αφού το 50% των νέων καρτών που εκδίδονται από την τράπεζα, προέρχονται από συνεργαζόμενα τραπεζικά δίκτυα πωλήσεων. Επιπλέον, μειώνουν το λειτουργικό τους κόστος επειδή δεν απασχολείται το προσωπικό με το μεγάλο αριθμό αυτών των συναλλαγών, αλλά και χωρίς δαπάνη σε διάφορα υλικά όπως είναι τα παραστατικά και οι εκτυπώσεις ελέγχου. Το σύστημα του ηλεκτρονικού πορτοφολιού (Electronic Purse, EP) περιλαμβάνει την έξυπνη κάρτα με ενσωματωμένο μικροτσίπ, αντί της μαγνητικής ταινίας που έχει η πιστωτική κάρτα. Το ολοκληρωμένο κύκλωμα της έξυπνης κάρτας εμπεριέχει ένα μικροϋπολογιστή και έτσι είναι δυνατή η εφαρμογή μεγάλου αριθμού λειτουργιών στην κάρτα, όπως καταγραφή πληροφοριών, έλεγχος αυθεντικότητας της κάρτας και του κατόχου, αποθήκευση, αύξηση κ μείωση χρηματικής αξίας. Επίσης, περιλαμβάνει ηλεκτρονική υπογραφή, έλεγχο του ορίου δαπανών, δηλαδή των αγορών που έχουν πραγματοποιηθεί, έλεγχο του μυστικού αριθμού pin αλλά και λειτουργιά marketing όπως διαχείριση κουπονιών από αγορές με ειδικές προσφορές. (Συρμακέσης Σ., Όλα όσα θέλετε να μάθετε για τις ηλεκτρονικές πληρωμές και εισπράξεις, Δελτίο ΕΕΤ, Τριμηνία, 2003 ). 1.4 Υ π η ρ εσ ίες π ου π ρ ο σ φ έρ ε ι τ ο e-ban k in g Οι βασικότερες υπηρεσίες που παρέχουν μέσω Internet οι ελληνικές τράπεζες είναι οι εξής: Πληροφορίες υπολοίπων για τους τηρούμενους λογαριασμούς. Μεταφορές ποσών μεταξύ των τηρούμενων λογαριασμών του ιδίου νομ. Πληροφορίες σχετικά με τις πρόσφατες κινήσεις των τηρούμενων λογαριασμών. 14

16 Δυνατότητα έκδοσης και αποστολής παλαιότερων κινήσεων των τηρούμενων λογαριασμών. Παραγγελία μπλοκ επιταγών. Δυνατότητα υποβολής αίτησης για ανάκληση επιταγών ή ολόκληρου του μπλοκ επιταγών. Εντολές αγοραπωλησίας μετοχών. Ενημέρωση για την κίνηση των προσωπικών αμοιβαίων κεφαλαίων. Δυνατότητα υποβολής αιτήσεων εμβασμάτων. Αλλαγή του απορρήτου κωδικού PIN. Προσωπικά μηνύματα. Οι πελάτες-συνδρομητές του συστήματος έχουν τη δυνατότητα 24 ώρες το 24ωρο να δίνουν εντολές στην τράπεζα για εξόφληση λογαριασμών κοινής ωφελείας και δημοσίου, όπως ΦΠΑ, πιστωτικών καρτών ή δανείων, να δίνουν εντολές στην τράπεζα να μεταφέρει χρήματα από ένα λογαριασμό σε άλλον, να πληροφορούνται για τα υπόλοιπα και τους τόκους των λογαριασμών τους, να πληροφορούνται για τις εντολές και πληρωμές λογαριασμών, τις τιμές συναλλάγματος. Όσον αφορά το Χρηματιστήριο, μπορούν να πληροφορούνται για τις τιμές μετοχών επιλεγμένων εταιριών, καθώς και για τους δείκτες τιμών μετοχών και με 25 λεπτά περίπου καθυστέρηση να ενημερώνονται για τις τιμές κλεισίματος των μετοχών του ΧΑΑ. Αναλυτικότερα οι τραπεζικές εργασίες που μπορούν να υλοποιηθούν μέσω των εφαρμογών e-banking αναφέρονται στον ακόλουθο πίνακα: Τραπεζική εργασία Λεπτομέρειες 1. Ερώτηση κίνησης λογαριασμού 2. Ερώτηση υπολοίπου 3. Αίτηση έκδοσης εξτρέ 15

17 4. Μεταφορά από λογαριασμό σε λογαριασμό Ταμιευτήριο 5. Μεταφορά από λογαριασμό σε λογαριασμό τρίτου προσώπου 6. Άνοιγμα νέου λογαριασμού 7. Εξόφληση λογαριασμού και μεταφορά υπολοίπου σε νέο λογαριασμό 8. Παραγγελία μπλοκ επιταγών 9. Ακύρωση παραγγελίας μπλοκ επιταγών ΙΟ.Τυχόν παραγγελίας μπλοκ επιταγών 11. Αίτηση έκδοσης χρεωστικής κάρτας 1. Εισαγωγή παγίων εντολών 2. Διαγραφή παγίων εντολών Εξυπηρέτηση Τρίτων 3. Πληροφοριακή κατάσταση παγίων εντολών 4. Τύχη παγίων εντολών 16

18 5. Διαχείριση ασφαλιστικών εισφορών 6. Εξυπηρέτηση θυγατρικών εταιρειών κάθε τράπεζας 1. Εντολές αγοράς/πώλησης μετοχών χρηματιστηρίου 2. Ακύρωση εντολών χρηματιστηρίου 3. Κίνηση χαρτοφυλακίου 4. Χαρτοφυλάκιο αμοιβαίων κεφαλαίων 5. Αγορά /προεξόφληση τίτλων αμοιβαίων κεφαλαίων Επενδύσεις 6. Χαρτοφυλάκιο αυλών τίτλων/τίτλων του Δημοσίου 7. Αγορά/προεξόφληση αυλών τίτλων του Δημοσίου 8. Συμμετοχή σε δημόσια εγγραφή (underwriting) 9.Επενδύσεις σε προθεσμιακούς λογαριασμούς 17

19 10. Επενδύσεις σε συνάλλαγμα 11. Επενδύσεις σε ομόλογα και ομολογίες 1. Αίτηση προσωπικού δανείου 2. Αίτηση καταναλωτικού δανείου 3. Αίτηση έκδοσης πιστωτικής κάρτας Καταναλωτική 4. Έκδοση βεβαίωσης υπολοίπων 5. Εκτύπωση δασολογίου 6. Εξόφληση δόσεων με μεταφορά από Λογαριασμό 7. Αίτηση στεγαστικού δανείου 8. Εκτύπωση δικαιολογητικών στεγαστικού δανείου Στεγαστική πίστη 1. Εξόφληση δόσεων με μεταφορά από Λογαριασμό 1. Εμβάσματα σε τράπεζα του Εσωτερικού 2. Εμβάσματα σε τράπεζα του Εξωτερικού 18

20 Εισαγωγές- Εξαγωγές 3. Τύχη εμβάσματος 4. Ακύρωση εμβάσματος 5. Μαζική αποστολή εμβασμάτων 1. Πληροφοριακά στοιχεία δανείου 2. Παρακολούθηση κίνησης λογαριασμού χορηγήσεων 3. Αίτηση επαγγελματικού δανείου Επιχειρηματικές Χρηματοδοτήσεις 4. Εξόφληση με μεταφορά από λογαριασμό 5. Αντίλογος εισπράξεως δόσεων 6. Υπόλοιπα χρηματοδοτικών λογαριασμών 7. Ανάλυση επιτοκιακής επιβάρυνσης 8. Πληροφοριακά στοιχεία δανείου εμπόρων 9. Κίνηση ταμείου Πίνακας 1 19

21 Μπορούμε να παρατηρήσουμε από τα παραπάνω ότι σχεδόν το σύνολο των τραπεζικών εργασιών μπορεί να ολοκληρωθεί μέσω του e-banking, εκτός φυσικά των περιπτώσεων όπου η φυσική παρουσία πελατών είναι απαραίτητη(για παράδειγμα υπογραφή συμβάσεων κοκ). Οι e-banking εφαρμογές που χρησιμοποιούν οι τράπεζες βασίζονται πάνω στη τεχνολογία των ηλεκτρονικών φορμών. Οι ηλεκτρονικές φόρμες παρέχουν λύση στο αδιέξοδο που δημιούργησε ανέκαθεν η διαχείριση των έντυπων φορμών. Εκτός από τις κλασσικές λειτουργίες της εκτύπωσης και της συμπλήρωσης, οι ηλεκτρονικές φόρμες υποστηρίζουν και πιο ευφυείς πρακτικές αφού πολλές αποτελούν επαφές που συνδέονται με βάσεις δεδομένων για αναζήτηση, ολοκλήρωση και χρήση πληροφοριών. Οι ηλεκτρονικές φόρμες παρέχουν την δυνατότητα ηλεκτρονικής συμπλήρωσης και υποβολής δεδομένων μέσα από ένα εύχρηστο γραφικό περιβάλλον. Για παράδειγμα με την χρήση τέτοιων φορμών οι πελάτες μπορούν να υποβάλλουν ερωτήματα και γενικά να επικοινωνήσουν με την τράπεζα με ένα δομημένο τρόπο. Οι ηλεκτρονικές φόρμες και στις δύο περιπτώσεις, προστατεύονται από ισχυρή κρυπτογράφηση μέσω πρωτοκόλλου SSL (Secure Socket Layer) τάξεως 128-bit. Για την πιστοποίηση (authentication) των χρηστών, και οι δύο τράπεζες χρησιμοποιούν ψηφιακά πιστοποιητικά από την εκδότρια εταιρία VeriSign. Η διαχείριση του κάθε λογαριασμού e-banking και στις δύο περιπτώσεις γίνεται μέσα από την ίδια εφαρμογή. Η είσοδος των χρηστών στην εφαρμογή γίνεται μέσα από τη χρήση ενός προσωπικού ονόματος (username) και ενός αναγνωριστικού (password). 20

22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο: ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ 2.1 Α σφ ά λεια e-ban kin g Το Internet έχει επιφέρει πραγματική επανάσταση στον τρόπο που συμπεριφέρονται οι επιχειρήσεις και οι καταναλωτές, πιέζοντας τους μεν να εδραιώσουν την παρουσία τους στον πολλά υποσχόμενα κόσμο του ηλεκτρονικού εμπορίου, τους δε να προσπαθούν να εκμεταλλευτούν όλα τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της κατάστασης. Αναμφισβήτητα οι απειλές είναι πλέον πολλές (ιοί, κακόβουλες επιθέσεις σε εταιρικές βάσεις δεδομένων, λογαριασμοί και στοιχειά πελατών που εκτίθενται σε κοινή χρήση, κ.λπ.) και αυξάνονται ραγδαία. Η κάθε τράπεζα, λοιπόν, που δραστηριοποιείται στο ηλεκτρονικό περιβάλλον πρέπει να δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στην αξιοπιστία και την ασφάλεια των ηλεκτρονικών συναλλαγών. Οι περισσότερες τράπεζες ακολουθούν το πρωτόκολλο SET (Secure Electronic Transaction), που βασίζεται στην κρυπτογραφία και υποστηρίζεται από τους δυο σημαντικότερους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, τη MasterCard και τη Visa, καθώς και από εταιρίες όπως η IBM-Lenovo, Microsoft και η Netscape. Με τον όρο κρυπτογραφία (ή κρυπτογράφηση) εννοούμε την μετατροπή αρχικού κειμένου σε μορφή μη κατανοητή για οποιονδήποτε τρίτο με την χρήση κάποιας μαθηματικής συνάρτησης από τον αποστολέα. Ο παραλήπτης του μηνύματος αποκρυπτογραφεί το κείμενο στην αρχική του μορφή έχοντας γνώση του τρόπου κρυπτογράφησης. Με αυτό τον τρόπο το μήνυμα παραμένει εμπιστευτικό και δεν διαβάζεται από τρίτους Γ ια τί π ρ έπ ει να χ ρ η σ ιμ ο π ο ιείτα ι η κ ρ υ π το γ ρ ά φ η σ η Σε πολλούς επικρατεί η άποψη ότι η χρήση κρυπτογραφικών εργαλείων αφορά μόνο μανιώδεις χρήστες υπολογιστών. Στην πραγματικότητα όμως, είναι γνωστό ότι όταν κάποιος αποστέλλει ένα προσωπικό ή ανταλλάσει εμπιστευτικές εμπορικές πληροφορίες μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, είναι ευάλωτος σε οποιονδήποτε κακόβουλο τρίτο, εάν δεν κρυπτογραφηθεί. 21

23 Κάθε είναι προσβάλαμε εύκολα, εκτός από τον αποστολέα και τον παραλήπτη, στους εργαζομένους στον ISP(Internet Service Provider= Εταιρία Παροχής υπηρεσιών Internet) του αποστολέα και του παραλήπτη, σε όποιονδοίποτε ελέγχει τους κόμβους που θα περάσουν τα περιεχόμενα του μηνύματος και σε όσους έχουν πρόσβαση τηλεφωνίας στην τηλεφωνική εταιρία. Αν το μήνυμα αποστέλλεται ή παραλαμβάνεται από κινητό τηλέφωνο με σύνδεση στο Διαδίκτυο, τότε μπορεί να υποκλαπεί από άτομα με ειδικές συσκευές υποκλοπής συνομιλιών και μηνυμάτων κινητής τηλεφωνίας. Επιπλέον, είναι πολύ απλό να πλαστογραφηθεί η διεύθυνση αποστολής, ακόμα και με ένα τυπικό πρόγραμμα . Μοναδική λύση στα παραπάνω προβλήματα δίνουν οι τεχνολογικές κρυπτογράφησης. Οι τεχνολογίες εξασφαλίζουν ότι το μήνυμα θα το διαβάσει μόνο ο παραλήπτης του, καθώς στα ενδιάμεσα στάδια το μήνυμα εμφανίζεται με ακατάληπτους χαρακτήρες, είναι δηλαδή μη αναγνώσιμο. Εκτός από την κρυπτογράφηση, μια άλλη τεχνολογία που παρέχει τέτοιου είδους ασφάλεια είναι η ηλεκτρονική υπογραφή. Αξίζει, πάντως να σημειώσουμε ότι είναι δυνατόν ένα μήνυμα να κρυπτογραφηθεί και ταυτόχρονα να υπογράφει ηλεκτρονικά για να εξασφαλιστεί εξίσου τόσο η ασφάλεια στην επικοινωνία όσο και η πιστοποίηση περιεχομένου και ταυτότητας αποστολέα. Η κρυπτογράφηση βασίζεται στη χρήση ενός κλειδιού, δηλαδή ενός μαθηματικού κώδικα και έρχεται να εξασφαλίσει το απόρρητο των προσωπικών πληροφοριών, βασιζόμενη στα μαθηματικά για την κωδικοποίηση και αποκωδικοποίηση των δεδομένων. Οι μέθοδοι κρυπτογράφησης καθιστούν τα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα προστασία μόνο σε όσους είναι κατάλληλα εξουσιοδοτημένοι, εξασφαλίζοντας το απόρρητο στις ψηφιακές επικοινωνίες, αλλά και στην αποθήκευση ευαίσθητων πληροφοριών. Το αρχικό μήνυμα ονομάζεται απλό κείμενο (plain text), ενώ το ακατάληπτο μήνυμα που προκύπτει από την κρυπτογράφηση ονομάζεται κρυπτογράφηση (cipher text). Αποκρυπτογράφηση είναι η ανάκτηση του απλού κειμένου από το κρυπτόγράφημα με την εφαρμογή αντίστροφου αλγορίθμου. Η κρυπτογραφημένη επικοινωνία είναι αποτελεσματική μόνο όταν τα άτομα που συμμετέχουν σε αυτήν μπορούν να ανακτήσουν το περιεχόμενο του αρχικού μηνύματος. Η 22