Μουσειολογική Μελέτη για τη Μόνιμη Έκθεση της Συλλογής Ιστορίας Παιδικού Παιχνιδιού και Βιβλίου

Transcript

1 Μουσειολογική Μελέτη για τη Μόνιμη Έκθεση της Συλλογής Ιστορίας Παιδικού Παιχνιδιού και Βιβλίου Β Φάση Φράγκου Ευαγγελία Ρογκενμπούκε Μισέλ

2 ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΟΥ 1. Φράγκου Ευαγγελία 2. Ρογκενμπούκε Μισέλ 3. Μπουλώτης Χρήστος 4. Δαμιανίδης Κων/νος Αθήνα Νοέμβριος

3 Περιεχόμενα 1. Θεματικές Ενότητες της Έκθεσης.... σελ Ανάλυση Θεματικών και Εκθετικών Ενοτήτων «6 3. Εποπτικό υλικό.. «28 4. Χωροθέτηση στο κτιριακό συγκρότημα των εκθετικών ενοτήτων. «29 5. Εναλλακτικά σχηματικά σενάρια της Έκθεσης.. «34 3

4 Θεματικές Ενότητες της Έκθεσης 1. Θεωρήθηκε σωστό, οι θεματικές ενότητες να μην ακολουθούν την επικρατούσα από τις αρχές του 20 ου αιώνα τάση για αυστηρό διαχωρισμό των παιχνιδιών σε «αγορίστικα» και «κοριτσίστικα», μια και κάτι τέτοιο είναι αντίθετο με τις σύγχρονες αντιλήψεις. Πράγματι, με κάποιες πολύ μικρές εξαιρέσεις, που και πάλι οφείλονται σε κάποιους κοινωνικούς κανόνες, τα παιδιά ανεξαρτήτως φύλλου μπορούν να βρουν το ίδιο ενδιαφέρον και την ίδια ευχαρίστηση παίζοντας με ένα οποιοδήποτε παιχνίδι. Αναπόφευκτα όμως τα παιχνίδια της ενότητας «Από τον Κόσμο της Κούκλας» μπορούν να χαρακτηριστούν και ως «Κοριτσίστικο Παιχνίδι», ενώ τα παιχνίδια της ενότητας «Μεταφορικά-Πόλεμος» ως «Αγορίστικο Παιχνίδι». Η κάθε ενότητα θα πρέπει να εκπροσωπείται από χαρακτηριστικά παραδείγματα της κάθε κατηγορίας. Πρέπει να αναφερθεί εδώ ότι λόγω του πολύ μεγάλου αριθμού αντικειμένων και του μικρού σχετικά χώρου, η Συλλογή είναι αδύνατον να εκτεθεί στο σύνολό της. Μπορεί όμως να εκτεθεί μεγάλο μέρος αντικειμένων είτε σε περιοδικές εκθέσεις και σε χώρο που έχει προβλεφθεί για το σκοπό αυτό (Κτήριο πρώην Λέσχης Αξιωματικών), είτε και στην ίδια την Έκθεση, αλλάζοντας κατά διαστήματα τα αντικείμενα των προθηκών. Οι θεματικές ενότητες της έκθεσης είναι δεκαπέντε και δίνονται στον πίνακα που ακολουθεί στην επόμενη σελίδα. 4

5 Θεματικές Ενότητες 1. Το Παιχνίδι στην Αρχαιότητα 2. Το Παιχνίδι στη Βρεφική Ηλικία 3. Από τον Κόσμο των Ζώων 4. Συλλεκτικά Κουτιά με Παραστάσεις Παιδιών & Παιχνιδιών 5. Από τον Κόσμο της Κούκλας 6. Μεταφορικά & Πόλεμος 7. Κουκλοθέατρο-Λούνα Παρκ 8. Ελληνικό Πανηγυριώτικο Παιχνίδι 9. Επιτραπέζια Παιχνίδια 10. Μουσικά Παιχνίδια 11. Οπτικά Παιχνίδια 12. Παιχνίδια Δράσης 13. Παιχνίδια Δεξιότητας 14. Σχολικά Παιχνίδια 15. Συλλογή Παιδικών Βιβλίων 5

6 Ανάλυση Θεματικών και Εκθετικών Ενοτήτων 2. Α. Κτήριο 4ου Νηπιαγωγείου Αίθουσα Εισόδου Θεματική Ενότητα 1: Το Παιχνίδι στην Αρχαιότητα [...] Ανάμεσα στο μέτρο και την υπερβολή, την κρυστάλλινη διαύγεια και το παράλογο, το παιχνίδι ως πολιτισμικό αγαθό υψίστης σημασίας και υφάδι συνεκτικό του κοινωνικού ιστού σηματοδοτεί ένα σωρό εκφάνσεις του αρχαίου βίου, από τη γέννηση κιόλας με την κουδουνίστρα έως τον θάνατο [...] Με αφετηρία τα ομηρικά έπη-όπου εκτός από τη σφαίρα (μπάλα) και τον στρόμβο (σβούρα), πρωτομαρτυρούνται ρητά και οι αστράγαλοι (κότσια), οι πεσσοί (πιόνια) για το παιχνίδι της πεσσείας ή πεττείας, οι ψάμμου οικοδομαί (αμμοκατασκευές), αλλά και το άθυρμα με τη γεννικευτική έννοια του παιχνιδιού-αντικειμένου-ολόκληρη η αρχαία ελληνική γραμματεία βρίθει από αναφορές στο παιχνίδι, που γίνονται με τις πιο ποικίλες αφορμές και με τρόπο άλλοτε ανεκδοτολογικό, άλλοτε παραινετικό ή λεξικογραφικά επεξηγηματικό. Κι ακόμη χρησιμοποιείται το παιχνίδι σε σχήματα λόγου, συχνά αξεπέραστα σε ευστοχία και εικονοπλαστική δεινότητα [...] Όσο κατατοπιστικές όμως κι αν είναι οι κειμενικές μαρτυρίες σχετικά με το παιχνίδι, ο λόγος τους γίνεται χειροπιαστός, οσάκις διασταυρώνεται με τα αρχαιολογικά ευρήματα, τα οποία συχνά εικονογραφούν πλουσιοπάροχα, τον ερμηνεύουν ή και τον προεκτείνουν [...] Με δεδομένο ότι η πολιτισμική τροχιά του παιχνιδιού είναι η ασύνορη τροχιά του χρόνου, πολλά απ όσα γνωρίζουμε πληθωρικά για την ιστορική εποχή είναι φυσικό να είχαν προδρομικά φανερώματα στο προϊστορικό Αιγαίο. Μόνο που εκεί μας λείπουν οι σχετικές γραπτές μαρτυρίες [...] Η έννοια, ωστόσο, της παιδιάς, και ειδικότερα της αθλοπαιδιάς, υπόκειται σαφώς σε μινωικές παραστάσεις αγωνισμάτων από την ακμή της ανακτορικής Κρήτης (16 ος - α μισό 15 ου αι. π.χ.), που όλα τους φαίνεται να διεξάγονταν σε πλαίσιο τελετουργικό, όπως δηλαδή συνέβαινε, τηρουμένων των αναλογιών, και με τους αγώνες της ιστορικής εποχής [...] Παιχνίδια συντροφικά, σαν κι αυτά που γνωρίζουμε καλά από τους ιστορικούς χρόνους και 6

7 παίζονται έως τις μέρες μας, κι ακόμη αθύρματα φτιαγμένα από φθαρτά υλικά ήταν φυσικό να μην αφήσουν ίχνη. Ό,τι δεν σώθηκε όμως, δεν σημαίνει πως δεν υπήρχε κιόλας. (Χ. Μπουλώτης) Το παραπάνω απόσπασμα από άρθρο 1 του ίδιου του συλλέκτη, αποτυπώνει με τον καλύτερο τρόπο τη σημασία του παιχνιδιού από την αρχαιότητα ακόμα. Η ενότητα αυτή, λοιπόν, θα πρέπει να αναδεικνύει τις καταβολές πολλών παραδοσιακών παιχνιδιών από την αρχαιότητα έως τους νεότερους χρόνους. Αναλυτικότερα μπορούν να αναφερθούν: Οι καταβολές πολλών παιχνιδιών από τους προϊστορικούς χρόνους, οι αναφορές αθυρμάτων (παιχνιδιών) από τους αρχαίους συγγραφείς, αρχαιολογικά ευρήματα από την Αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη, το πέρασμα στο χριστιανικό Βυζάντιο και μετά στην τουρκοκρατία μέχρι και τη δεκαετία του 60. Το τελευταίο αυτό όριο, περισσότερο ουσιαστικό παρά συμβατικό, επιβλήθηκε από τη διαπίστωση της αισθητικής τομής που επέφερε γενικότερα στην έννοια, λειτουργία και ποιότητα του παιχνιδιού η βίαιη εισβολή της τηλεόρασης, η απομονωτική επενέργεια του διαμερίσματος, η προϊούσα σκαιά δεσποτεία του αυτοκινήτου και της ηλεκτρονικής τεχνολογίας 2. Η εκθετική ενότητα σε αυτή την περίπτωση ταυτίζεται με την θεματική και θα εκτίθεται σε μία μικρή επιτραπέζια προθήκη. Θα περιλαμβάνει είκοσι ένα αντίγραφα αρχαίων παιχνιδιών, δωρεά του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Αυτά θα πρέπει επίσης να συνοδεύονται από επεξηγηματικά κείμενα. Θεωρείται, επίσης, απαραίτητη η προβολή οπτικοακουστικού υλικού (βίντεο) για την ιστορία του παιδικού παιχνιδιού καθ όλες τις περιόδους μέχρι την σύγχρονη εποχή. 1 Μπουλώτης, Χ., (2008), «Αιών παις εστί παίζων, πεσετών παιδός η βασιλεία» - Από τον κόσμο του αρχαιοελληνικού παιχνιδιού, στο Κουρκούλη, Κ. και Δ. Καρακατσάνοι (επί.), Το Ελληνικό Παιχνίδι. Διαδρομές στην Ιστορία του, σ.σ , Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα. 2 Μπουλώτης, Χ., (1994), «Μουσείο Ιστορίας Παιδικού Παιχνιδιού και Βιβλίου στη Μύρινα. Μια ιδέα πραγματώνεται», Αρχαιολογία και Τέχνες, τευχ. 50, σ.σ

8 Αίθουσα 1 Θεματική Ενότητα 2: Το Παιχνίδι στη Βρεφική Ηλικία Το παιχνίδι στη βρεφική ηλικία αποτελεί τη δεύτερη ενότητα της έκθεσης. Στην ενότητα αυτή πρέπει να διαφαίνεται ότι το παιχνίδι στην βρεφική ηλικία είναι κυρίως ασκήσεις των αισθήσεων (αφή, γεύση, όσφρηση, ακοή και όραση). Παράλληλα για τους μεγάλους το βρεφικό παιχνίδι έχει αποτροπαϊκό χαρακτήρα και συχνά στοιχεία βασκανίας. Είναι επίσης σημαντικό να φανεί ότι όλα αυτά ισχύουν από την αρχαιότητα, συνδέοντας κατ αυτόν τον τρόπο τη θεματική αυτή με την προηγούμενη. Η σύνδεση, μπορεί να γίνει με τη χρήση του κατάλληλου εποπτικού υλικού, επεξηγηματικά κείμενα και φωτογραφίες. Η θεματική αυτή αποτελείται από τρεις εκθετικές ενότητες. Θεματική ενότητα Το Παιχνίδι στη Βρεφική Ηλικία α. Κουδουνίστρες Εκθετικές ενότητες β. Κούνιες - Καρότσια γ. Βαφτιστικά - Φυλαχτά Τα αντικείμενα των παραπάνω ενοτήτων πρόκειται να εκτεθούν σε μία μεγάλη προθήκη εκτός από τα μεγαλύτερου μεγέθους (π.χ. καρότσια, κούνιες που θα εκτεθούν ελευθέρα στο χώρο. 8

9 Θεματική Ενότητα 3: Από τον Κόσμο των Ζώων Ο κόσμος των ζώων συνδέεται άρρηκτα με αυτόν των ανθρώπων με ποικίλους τρόπους. Η στενή συγγένεια του ανθρώπου με τα άλλα έμβια όντα είναι η πρωταρχική σύνδεση. Τα ζώα όμως συνοδεύουν τον άνθρωπο στη ζωή και ως σύντροφοι αλλά και ως βοηθοί του στην τέλεση διαφόρων καθημερινών εργασιών. Επιπλέον, για τα παιδιά- αλλά και τους μεγάλους-αποτελούν έναν πιστό και συμπαθή φίλο, βοηθώντας έτσι και στη δόμηση μιας υγιούς ψυχοσύνθεσης, μια και μέσω αυτών μαθαίνουν να εκφράζουν συναισθήματα αγάπης αλλά και το άκρως απαραίτητο αίσθημα της ευθύνης. Για τα παιδιά των αγροτικών περιοχών, οι γεωργικές και κτηνοτροφικές ασχολίες μικρογραφημένες, γίνονταν στα χέρια τους παιχνίδι αλλά και ένας τρόπος μύησης στην πραγματικότητα, εφόσον θα επέλεγαν και αυτά την αγροτική ζωή. Για τα παιδιά των αστικών κοινωνιών, το ίδιο παιχνίδι αποκτούσε τα χαρακτηριστικά του εξωτικού και τους επέτρεπε να παίζουν έναν ρόλο που ήταν ολότελα ξένος με το περιβάλλον της καθημερινότητάς τους. Η Κιβωτός του Νώε (παιχνίδι με την κιβωτό, τα πρόσωπα της Παλαιάς Διαθήκης και τα ζευγάρια ζώων), πέραν όλων των παραπάνω, αποτέλεσε και μια άσκηση των παιδιών στη ζωολογία, στο συνταίριασμα αρσενικού και θηλυκού κατά ζεύγη και έμμεσα στην αριθμητική (απαρίθμηση, πρόσθεση, αφαίρεση). Η θεματική ενότητα συνδέεται με αυτήν της προηγούμενης, μια και τα παιχνίδια με τη μορφή ζώων (ειδικά τα teddy bears ), είναι τα πιο κοντινά σε αυτά της βρεφικής ηλικίας, ανεξαρτήτως φύλου. Αυτή η θεματική ενότητα αποτελείται από έξι εκθετικές ενότητες. Οι εκθετικές ενότητες πρόκειται να εκτεθούν σε δύο προθήκες. 9

10 Θεματική ενότητα Από τον Κόσμο των Ζώων α. Η Κιβωτός του Νώε β. Αρκουδάκια (Teddy bears) Εκθετικές ενότητες γ. Κουρδιστά και μπαταρίας δ. Ξύλινα ζωάκια ε. Τσίγκινα ζωάκια στ. Λούτρινα ζωάκια Θεματική Ενότητα 4: Συλλεκτικά Κουτιά με Παραστάσεις Παιδιών και Παιχνιδιών Πρόκειται για μια ιδιαίτερη και σχετικά αυτόνομη θεματική ενότητα που συνδέεται όμως με πολλές από τις υπόλοιπες. Τσίγκινα και χάρτινα λιθόγραφα κουτιά με αφηγηματικές παραστάσεις από τον κόσμο των παιδιών και των παιχνιδιών τους, παραπέμπουν σίγουρα στο αρχικό αναλώσιμο και τις περισσότερες φορές δελεαστικό τους περιεχόμενο (μπισκότα, καραμέλες, σοκολάτες και άλλες λιχουδιές), εξάπτουν όμως τη φαντασία των παιδιών και με έναν άλλο τρόπο, αποτελώντας, μετά το άδειασμα τους, το θησαυροφυλάκιο του παιγνιακού τους σύμπαντος. Τα στιγμιότυπα από κλασικά παραμύθια, τον Αϊ-Βασίλη με τα δώρα, αλλά και το σχήμα τους πολλές φορές, δηλαδή κουβαδάκια, σπιτάκια, αυτοκίνητα κ.ά., τους δίνουν θέση στον κόσμο της μυθοπλασίας και του παιχνιδιού, ως έμπνευση και ως εργαλείο/άθυρμα. Στην ίδια θεματική επιλέχθηκε να ενταχθούν ως ανεξάρτητη σχεδόν υποενότητα και οι κουμπαράδες, τσίγκινα ή πλαστικά κουτιά και αυτά με παραστάσεις, σε διάφορα σχήματα, πολλές φορές σε μορφές ζώων, ανθρωπόμορφοι, κ.ά., με έναν επιπλέον ρόλο πέραν του ψυχαγωγικού. Τα παιδιά με τους κουμπαράδες, μαθαίνουν με έναν πάντα διασκεδαστικό τρόπο τα οφέλη της αποταμίευσης και έμμεσα τα αρνητικά της σπατάλης. 10

11 Η θεματική αυτή αποτελείται από πέντε εκθετικές ενότητες. Θεματική ενότητα Συλλεκτικά Κουτιά με Παραστάσεις Παιδιών & Παιχνιδιών α. Τσίγκινα και χάρτινα κουτιά με παραστάσεις παιδιών και παιχνιδιών β. Τσίγκινα και χάρτινα κουτιά με αφηγηματικές παραστάσεις από κλασικά παραμύθια Εκθετικές ενότητες γ. Τσίγκινα και χάρτινα κουτιά με εικόνες του Αϊ-Βασίλη με τα δώρα δ. Κουτιά σε διάφορα σχήματα ε. Κουμπαράδες Θεματική Ενότητα 5: Από τον Κόσμο της Κούκλας Το κορίτσι μέσα από το παιχνίδι με τις κούκλες (και τον κόσμο της κούκλας) μάθαινε τα σχετικά με την κοινωνική ζωή των γυναικών (τη γυναικεία φύση και τα κοινωνικά στερεότυπα για το ρόλο της γυναίκας, κυρίως κατά το παρελθόν) καθώς και τα σχετικά με την ανατροφή των παιδιών. Επίσης τα οικιακά σκεύη και εξοπλισμός σε μικρογραφίες, μαζί με τα κουκλόσπιτα, παρείχαν τη δυνατότητα μιας πρώτης προσπάθειας οργάνωσης ενός νοικοκυριού και μαζί με αυτό της κοινωνίας στην οποία καλούνταν να συμμετέχουν έχοντας έναν πολύ σημαντικό ρόλο. Το τελευταίο παιχνίδι, τα κουκλόσπιτα δηλαδή, μπορούσε να παιχτεί πολλές φορές και μαζί με τα αγόρια, προσφέροντας τη δυνατότητα συνεργασίας, εξοικείωσης και συμβίωσης μεταξύ των δυο φύλλων. Η ενότητα συνδέεται με τον Κόσμο των Ζώων, μια και μικρογραφικές φιγούρες ζώων και αγροτών σε λογής στιγμιότυπα, φράχτες, στάβλοι, κοτέτσια κ.ά., μπορούν να ολοκληρώσουν την εικόνα ενός κουκλόσπιτου και τη μετατροπή του σε μια αγροτική κατοικία. Βέβαια, με την επιλογή των κατάλληλων παιχνιδιών από την προηγούμενη ενότητα, μπορούσε να αποδοθεί και η εικόνα ενός εξοχικού σπιτιού ή και μιας αστικής κατοικίας. 11

12 Θα υπάρχει μια σύντομη ιστορική εισαγωγή στο παιχνίδι με τις κούκλες και κυρίως αναφορές στη συμβολή των παιχνιδιών στη διάπλαση των κοριτσιών, με το κατάλληλο εποπτικό υλικό, κείμενα και οπτικοακουστικό υλικό (βίντεο), που θα προβάλλεται στην οθόνη που υπάρχει στην αίθουσα αυτή. Η θεματική αυτή αποτελείται από τρεις εκθετικές ενότητες, που πρόκειται να εκτεθούν σε τρεις προθήκες. Θεματική ενότητα Από τον Κόσμο της Κούκλας α. Κούκλες Εκθετικές ενότητες β. Κουκλόσπιτα γ. Οικιακός εξοπλισμός 12

13 Αίθουσα 2 Θεματική Ενότητα 6: Μεταφορικά - Πόλεμος Τα παιχνίδια ως καθρέφτης της κοινωνίας και της τεχνολογικής εξέλιξης (χαρακτηριστικό παράδειγμα η σύνδεση ατμομηχανών με την βιομηχανική επανάσταση), δεν μπορεί παρά να έχουν βρει το καλύτερο μέσο έκφρασης στα μεταφορικά μέσα, από τα πρώτα τροχήλατα της πρώιμης αρχαιότητας έως τα διαστημικά οχήματα που παρουσιάστηκαν στην προηγούμενη ενότητα. Τα μεταφορικά μέσα, αποτέλεσαν το βασικό εργαλείο σε όλες τις καθημερινές εργασίες, μετακινήσεις και δραστηριότητες των ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένου και του πολέμου ή έστω της στρατιωτικής οργάνωσης των κοινωνιών και των χωρών. Τα μεταφορικά όμως, συνέβαλαν και συμβάλλουν στην κοινωνική οργάνωση και προστασία των πολιτών, με τα αστυνομικά οχήματα και τις πυροσβεστικές, τα πλοία του λιμενικού, τα αεροπλάνα και τα ελικόπτερα όλων των σωμάτων ασφαλείας. Ειδικά οι πυροσβεστικές και οι πυροσβέστες, η κατάσβεση της πυρκαγιάς και η διάσωση ανθρώπων, αποτελούν για τα παιδιά (κυρίως αγόρια) έναν τρόπο έκφρασης θάρρους και ηρωισμού, που μόνο μέσα από τα αθύρματα μπορεί να εκδηλωθεί, σε αντίθεση με άλλα παιχνίδια, όπως το ποδόσφαιρο και η ταύτιση με τον ποδοσφαιριστή «ίνδαλμα», που μπορεί να εκφραστεί στην πραγματικότητα, παίζοντας σε μια αλάνα. Σε ανάλογο βαθμό, χαρακτήρα ηρωικού παιχνιδιού έχουν και τα αστυνομικά οχήματα και οι αστυνόμοι, τα αεροπλάνα και οι αεροπόροι κ.ά. Τέλος, πολλά από τα μεταφορικά, όπως αυτοκίνητα και μοτοσυκλέτες, με τον ίλιγγο της ταχύτητας που προσφέρουν, αλλά και πλεούμενα όπως βάρκες τύπου κανό κ.ά, εντάχθηκαν στο χώρο του αθλητισμού σχεδόν με την εμφάνισή τους. Οι ιλιγγιώδεις ταχύτητες, η νίκη σ ένα δύσκολο άθλημα, είναι συνυφασμένες με την περιπέτεια, την εκδήλωση θάρρους και ανδρισμού, εξάπτοντας από πολύ νωρίς τη φαντασία, κυρίως των αγοριών. Τα μεταφορικά μέσα όμως και ο πόλεμος έχουν ως βασικό «ήρωα» τον ίδιο τον άνθρωπο, αγρότη, αστό, οδηγό, πιλότο, καπετάνιο 13

14 ή στρατιώτη. Τα στρατιωτάκια, λοιπόν, δεν θα μπορούσαν ενταχθούν πιο ταιριαστά στη θεματική αυτή και να εκτεθούν και μαζί αλλά και χωριστά (σε ξεχωριστή προθήκη), πέραν όλων των άλλων, λόγω και του μεγάλου αριθμού τέτοιων παιχνιδιών που υπάρχουν στη Συλλογή. Άλλη μια εκθετική ενότητα που θεωρήθηκε σκόπιμο να ενταχθεί στη θεματική «Μεταφορικά-Πόλεμος», ως οχήματα και τεχνολογία της σύγχρονης εποχής και ζωής, είναι τα διαστημικά παιχνίδια. Τα διαστημικά προγράμματα εκφράζουν τις ανησυχίες του σύγχρονου ανθρώπου για την κατάκτηση της γνώσης, πέρα από τα σύνορα της Γης, αποτέλεσαν όμως και το βασικό «όπλο» των υπερδυνάμεων, στην προσπάθειά τους για κυριαρχία, κυρίως κατά την περίοδο του «Ψυχρού Πολέμου», διατηρώντας έναν ανάλογο ρόλο, δυστυχώς, ακόμα και σήμερα. Τα παιχνίδια αυτά που κατέκλυσαν τις αγορές παγκοσμίως, κυρίως μετά την δεκαετία του 50, και επηρέασαν την «κουλτούρα» του παιχνιδιού ακόμα και σε χώρες που δεν είχαν αντίστοιχα προγράμματα θαα μπορούσαν να αποτελέσουν ίσως (απορρίφθηκε λόγω έλλειψης επαρκούς χώρου) για τη Συλλογή και μια τελείως αυτόνομη θεματική, ως «Παιχνίδια του Μέλλοντος». Στην ίδια θεματική παρουσιάζεται, ξεχωριστά, και το πρώτο παιχνίδι της Συλλογής του Χρήστου Απούλητη, ένα βαγόνι από ένα σπάνιο τρένο μάρκας Märklen (γνωστή γερμανική εταιρεία παιχνιδιών), μεταφορικό και αυτό, δίνοντας την ευκαιρία στον επισκέπτη να κάνει μια «γνωριμία» με τον Συλλέκτη, το σκεπτικό και την ιστορία της Συλλογής Ιστορίας Παιδικού Παιχνιδιού και Βιβλίου. Έτσι, πέρα από το εποπτικό υλικό που σχετίζεται με τα μεταφορικά μέσα και τον πόλεμο, θα υπάρχουν και επιπλέον κείμενα αλλά και οπτικοακουστικό υλικό με θέμα το ιστορικό, τη φυσιογνωμία της συλλογής αλλά και τον ίδιο το συλλέκτη. Η θεματική αυτή αποτελείται από δεκατρείς εκθετικές ενότητες που πρόκειται να εκτεθούν σε δύο προθήκες. 14

15 Θεματική ενότητα Μεταφορικά - Πόλεμος α. Άμαξες με άλογα β. Πλωτά (πλοία, υποβρύχια, βάρκες) γ. Τρένα (εμπορικά και επιβατικά) δ. Αυτοκίνητα (αγωνιστικά, συγκοινωνιών, πολεμικά, σωμάτων ασφαλείας, στρατιωτικά) ε. Τραμ και τελεφερίκ στ. Ποδήλατα και Μοτοσυκλέτες (αγωνιστικές, πολιτικές, σωμάτων ασφαλείας, στρατιωτικές) Εκθετικές ενότητες ζ. Τρακτέρ, φορτηγά και οδοστρωτήρες η. Πυροσβέστες και πυροσβεστικές θ. Αεροπλάνα (πολιτικά, σωμάτων ασφαλείας και πολεμικά) και ελικόπτερα (πολιτικά, σωμάτων ασφαλείας και πολεμικά) ι. Τανκς ια. Όπλα (χειρός, κανόνια κ.ά.) ιβ. Στρατιωτάκια (διάφορα) Ιγ. Διαστημικά παιχνίδια (διαστημικά οχήματα, αστροναύτες ρομπότ) 15

16 Αίθουσα Διαδρόμου Θεματική Ενότητα 7: Κουκλοθέατρο-Λούνα Παρκ Τόσο το κουκλοθέατρο (και το θέατρο σκιών) όσο και το Λούνα Παρκ, αποτελούν δύο αγαπημένους τόπους διασκέδασης των παιδιών. Σε αυτά, τα παιδιά ψυχαγωγούνται, εκπαιδεύονται, συναντούν την περιπέτεια, αναπτύσσουν και μαθαίνουν να ελέγχουν πολλά από τα συναισθήματά τους. Πολλές από τις δραστηριότητες που απαντώνται στους χώρους αυτούς έχουν μεταφερθεί με τη μορφή αθυρμάτων στο σπίτι, όπου παίζονται είτε από τα παιδιά μόνο είτε και παρέα, τις περισσότερες φορές με τους γονείς. Η θεματική αυτή έχει ως στόχο την γνωριμία με το μαγικό αυτό για τα παιδιά-αλλά και τους μεγάλους τόπο, αναδεικνύοντας παράλληλα την εξέλιξη τόσο στο χώρο των τεχνών όσο και αυτόν της τεχνολογίας. Το κουκλοθέατρο είναι ο προθάλαμος του παιδικού θεάτρου που οδηγεί στην «κύρια αίθουσα» του θεάτρου των ενηλίκων, του χώρου συναυλιών, της όπερας, της λυρικής σκηνής, του μπαλέτου. Στα Λούνα Παρκ, το παιδί οδηγεί για πρώτη φορά αυτοκίνητο, μπαίνει σε τρένο ή πετάει με αεροπλάνο, μαθαίνει τον υγιή ανταγωνισμό και την επιβράβευση της προσπάθειας, καθώς σημαδεύει με τους κρίκους, τις υφασμάτινες μπάλες, ένα ψεύτικο τουφέκι. Η παραπάνω θεματική αποτελείται από τέσσερις εκθετικές ενότητές που πρόκειται να εκτεθούν σε μία προθήκη. Θεματική ενότητα Κουκλοθέατρο-Λούνα Παρκ α. Σκηνές κουκλοθέατρου Εκθετικές ενότητες β. Καραγκιόζης γ. Μαριονέτες δ. Καρουσέλ & Κούνιες 16

17 Θεματική Ενότητα 8: Ελληνικό Πανηγυριώτικο Παιχνίδι Το ελληνικό λαϊκό/πανηγυριώτικο παιχνίδι και ιδιαιτέρως το λημνιακό, με τις αυτοσχέδιες κατασκευές (τσίγκινες καράβες, πάνινες κούκλες κ.ά.) και τα παραδοσιακά ομαδικά παιχνίδια, κατέχουν ξεχωριστή θέση στη συλλογή και άρα έτσι θα πρέπει να εκτεθούν και στη Μόνιμη Έκθεση της Συλλογής Ιστορίας Παιδικού Παιχνιδιού και Βιβλίου, ως μια αυτόνομη, δηλαδή, θεματική-εκθετική ενότητα. Ο ίδιος ο συλλέκτης αναφέρει 3 γι αυτά: Και το ευτελές έχει για μένα αξία και η απόδειξη είναι ότι πέρα από τα περίτεχνα παιχνίδια υψηλής αισθητικής ή σύνθετης τεχνολογικής εφαρμογής, μαζεύω και απλά πανηγυριώτικα παιχνίδια, ευτελή, γιατί μ ενδιαφέρει το παιχνίδι στην κοινωνική διαστρωμάτωση. Δεν μ ενδιαφέρει το παιχνίδι μόνο της αστικής τάξης, αλλά και τα ευτελή παιχνίδια, τα αυτοσχέδια παιχνίδια και δεν είναι λίγοι, φίλοι και γνωστοί, που μου κατασκευάζουν τα παιχνίδια των παιδικών τους χρόνων, από πηλό καλάμι ή σύρμα, γιατί πιστεύω ότι σ αυτά τα απλά, τα ταπεινά αυτοσχέδια παιχνίδια, τα παιδιά παλαιών δεκαετιών, πριν εισβάλλει το βιομηχανικό παιχνίδι σε όλες τις κοινωνικές τάξεις όπως είναι σήμερα, σε αυτά τα ευτελή παιχνίδια από σύρμα, καλάμι, πρόκες ή σπάγκο, ακόνιζαν την επινοητικότητά τους. Και νομίζω ότι αυτά τα παιχνίδια έχουν και μεγαλύτερη σημασία. Κι έτσι, φαντάζομαι και στο Μουσείο 4 να υπάρχει μία τέτοια ενότητα. Η ενότητα θα εμπλουτιστεί με πληροφοριακό υλικό για τον τρόπο κατασκευής αυτοσχέδιων παιχνιδιών, τους οικοτέχνεςπανηγυράδες και παλιές φωτογραφίες όπου καταγράφονται σκηνές παιχνιδιού με παιδιά και τα παιχνίδια τους. Η θεματική αυτή αποτελείται από τέσσερις εκθετικές ενότητες που πρόκειται να εκτεθούν σε μία προθήκη. 3 Προφορική συνέντευξη του Χ. Μπουλώτη στον Μ. Ρογκενμπούκε, στο σπίτι του στα Εξάρχεια. Σάββατο, 21/01/ Αναφέρεται στη «Μόνιμη Έκθεση της Συλλογής ιστορίας Παιδικού Παιχνιδιού και Βιβλίου». 17

18 Θεματική ενότητα Ελληνικό Πανηγυριώτικο Παιχνίδι α. Διάφορα ξύλινα ευτελή παιχνίδια Εκθετικές ενότητες β. Διάφορα τσίγκινα λιθόγραφα παιχνίδια γ. Γιογιό, ροκάνες, γιρ-γιρ κ.ά δ. Σφυρίχτρες, καραμούζες 18

19 Αίθουσα 3 Θεματική Ενότητα 9: Επιτραπέζια Παιχνίδια Η ενότητα αυτή έχει ως θέμα της τα επιτραπέζια παιχνίδια, δηλαδή τα παιχνίδια που παίζονται πάνω σε ταμπλό και είναι ομαδικά. Σκοπός τους είναι η διασκέδαση και, σε άλλες περιπτώσεις, η αποκόμιση γνώσεων ή η νοητική άσκηση. Ο ανταγωνισμός που πολλές φορές υπάρχει είναι σημαντικό στοιχείο στην εξέλιξη του παιχνιδιού, ένας πιο γενικός όρος θα ήταν η ευγενής άμιλλα, την έννοια της οποίας μαθαίνουν τα παιδιά παίζοντας προκειμένου να την εφαρμόζουν και στις υπόλοιπες εκφάνσεις του βίου τους και ως παιδιά αλλά και ως ενήλικες. Απευθύνονται κυρίως σε παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας και σε ενήλικες όμως, και θα έλεγε κανείς ότι είναι και τα παιχνίδια που τους κρατούν περισσότερο από όλα τα άλλα σε μια διαρκή «επαφή» με την παιδική τους ηλικία. Τα επιτραπέζια παιχνίδια συνδέονται με όλα τα υπόλοιπα και γενικά με τον κόσμο της μυθοπλασίας, μια και πολλά αντλούν τη θεματολογία τους από μύθους, παραδόσεις και παραμύθια. Οι λιθόγραφες παραστάσεις με εικόνες ηρώων παραμυθιών σε πολλά από αυτά, βοηθούν ακόμα περισσότερο στην τόνωση της ψυχαγωγικής τους διάστασης και του ενδιαφέροντος για παιχνίδι. Τα ξύλινα και τα πλαστικά πούλια επιτραπέζιων παιχνιδιών, όπως το «Ντόμινο», το σκάκι, το τάβλι, οι πολύχρωμες χάρτινες κάρτες και τα ταμπλό, γίνονται πολλές φορές και το αντικείμενο ενός νέου παιχνιδιού, προϊόν της φαντασίας των μικρότερων παιδιών, που παρακολουθούν τα μεγαλύτερα τους αδέλφια ή και τους γονείς να παίζουν. Η θεματική θα υποστηριχθεί με το ανάλογο εποπτικό υλικό, κείμενα και φωτογραφίες. Η θεματική αυτή αποτελείται από τέσσερις εκθετικές ενότητες που πρόκειται να εκτεθούν σε μία προθήκη και θα περιλαμβάνουν επιτραπέζια παιχνίδια ελληνικής και ξένης προέλευσης. 19

20 Θεματική ενότητα Επιτραπέζια Παιχνίδια α. Παιχνίδια μνήμης Εκθετικές ενότητες β. Παιχνίδια γνώσεων γ. Παιχνίδια τύχης δ. Παιχνίδια τακτικής Θεματική Ενότητα 10: Μουσικά Παιχνίδια Η παρουσίαση των μουσικών παιχνιδιών σε μια ανεξάρτητη θεματική θεωρήθηκε αυτονόητη. Τα παιδιά, από τις πρώτες μέρες κιόλας της ζωής τους έρχονται σε επαφή με τη μουσική, τη μελωδία, το ρυθμό, το χρονισμό. Η μουσική τα συντροφεύει στην κούνια και συχνά επιλέγεται από τους γονείς ως τρόπος νανουρίσματος ή και απλώς για να παραμένουν ήρεμα. Σε μεγαλύτερες ηλικίες, τα παιδιά ανακαλύπτουν σιγά σιγά τα μουσικά όργανα, τα εργαλεία δηλαδή παραγωγής μουσικής. Έστω κι αν δεν ξέρουν κάποιο όργανο, προσποιούνται ότι παίζουν χρησιμοποιώντας τα μουσικά αθύρματα και βέβαια τη φαντασία τους. Το παιχνίδι με αυτά, εκτός από πολύ διασκεδαστικό λόγω των αλλοπρόσαλλων ήχων που παράγουν, είναι και εκπαιδευτικό, μια κι έτσι μυούνται σιγά σιγά στον κόσμο της μουσικής, που ανέκαθεν εθεωρείτο αναπόσπαστο κομμάτι της παιδείας του ανθρώπου. Στο υποστηρικτικό υλικό της ενότητας, κείμενα και φωτογραφίες, θα μπορούσε να προστεθεί και ακουστικό υλικό, των ήχων που παράγει το κάθε ένα μουσικό άθυρμα. Η θεματική αυτή αποτελείται από τέσσερις εκθετικές ενότητες που πρόκειται να εκτεθούν σε μία προθήκη και θα περιλαμβάνουν επιτραπέζια παιχνίδια ελληνικής και ξένης προέλευσης. 20

21 Θεματική ενότητα Μουσικά Παιχνίδια α. Μουσικά όργανα (κρουστά, πνευστά, έγχορδα) β. Μουσικά κουτιά Εκθετικές ενότητες γ. Βατραχάκια, Κροκοδειλάκια, ροκάνες κ.ά. που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ήχων δ. Χάρτινα ηχητικά παιχνίδια με φυσούνα Θεματική Ενότητα 11: Οπτικά Παιχνίδια Ο κόσμος των παιχνιδιών είναι συνυφασμένος με αυτόν της μυθοπλασίας. Τόσο τα παιχνίδια όσο και τα παραμύθια αποτελούν για τα παιδιά το έναυσμα για να ξεδιπλώσουν τη φαντασία τους, δημιουργώντας στο μυαλό τους φανταστικούς ήρωες και πολύχρωμες εικόνες. Τα οπτικά παιχνίδια, προϊόν της εξέλιξης της τεχνολογίας, από το 19ο αιώνα ακόμα, κατάφεραν να οπτικοποιήσουν παραμύθια και ιστορίες που ως τότε προβάλλονταν μόνο μέσα στο μυαλό των παιδιών και γενικότερα των ανθρώπων. Οι Μαγικοί Φανοί με τις περίτεχνα ζωγραφισμένες γυάλινες πλάκες, οι ηλεκτρικές μηχανές προβολής, αργότερα, και τα στερεοσκόπια, κατάφεραν να μετατρέψουν το παραμύθι σε θέαμα, από απλή αφήγηση που ήταν ως τότε. Επίσης, οι φωτογραφικές μηχανές βρήκαν και αυτές τη θέση τους στον κόσμο των παιχνιδιών, προσφέροντας στα παιδιά, ως αντίγραφα-μικρογραφίες των πραγματικών, την ψευδαίσθηση ότι μπορούν να αποτυπώνουν τις στιγμές τους, όπως ακριβώς και οι μεγάλοι. Η θεματική αυτή αποτελείται από έξι εκθετικές ενότητες που πρόκειται να εκτεθούν σε τρεις προθήκες. 21

22 Θεματική ενότητα Οπτικά Παιχνίδια α. Μαγικούς Φανούς β. Ηλεκτρικές μηχανές προβολής Εκθετικές ενότητες γ. Στερεοσκόπια δ. Γυάλινες ζωγραφισμένες πλάκες ε. Ταινίες στ. Φωτογραφικές μηχανές Θεματική Ενότητα 12: Παιχνίδια Δράσης Η βιομηχανική επανάσταση που άλλαξε ριζικά την κοινωνικό-οικονομική ζωή του 19ου αιώνα, σημάδεψε, όπως ήταν αναμενόμενο, και την ιστορία του παιχνιδιού. Ατμοκίνητα παιχνίδια άρχισαν να κατασκευάζονται αρχικά στην Ευρώπη και στη συνέχεια στην Αμερική. Τα καινούργια αυτά παιχνίδια, χάρη στην ποικιλία και την πολυπλοκότητά τους (μηχανές ατμοκίνησης, εργάτες σε στιγμιότυπα δουλειάς, σύνθετα καρουσέλ, ρόδες λούνα παρκ κ.ά.), κατέκλυσαν σύντομα την αγορά και έγιναν τα αγαπημένα των παιδιών. Τρένα, πλοία, λογής γεωργικά και κατασκευαστικά μηχανήματα όπως τρακτέρ, οδοστρωτήρες κ.ά. με τις κινήσεις τους εντυπωσίαζαν-και εντυπωσιάζουν ακόμα και σήμερα-μικρούς και μεγάλους. Στη θεματική αυτή γίνεται μια προσπάθεια γνωριμίας του κοινού του 21ου αιώνα με τα επιτεύγματα της βιομηχανικής επανάστασης μέσα από τον κόσμο του παιχνιδιού, που εδώ περισσότερο ίσως από άλλες κατηγορίες αποτυπώνει ξεκάθαρα την κοινωνική και τεχνολογική εξέλιξη μιας παρωχημένης εποχής, που αποτέλεσε όμως τα θεμέλια του σήμερα. 22

23 Στα παιχνίδια δράσης, που έχουν ως βασικό τους χαρακτηριστικό την κίνηση, θεωρήθηκε σκόπιμο να ενταχθεί και ένα ακόμα παιχνίδι κίνησης με ρίζες μάλιστα στην αρχαιότητα, ο στρόμβος, η γνωστή σε όλους σβούρα. Η σβούρα που τίθεται σε περιστροφική κίνηση, η οποία επιτυγχάνεται με το ξετύλιγμα ενός σπάγκου, αποτελεί μια πρώτη προσπάθεια επίτευξης ενός ημιαυτοματισμού. Φτιάχνοταν από πηλό ή ξύλο και ζωγραφίζονταν με διάφορα χρώματα και σχέδια. Οι σβούρες σήμερα μπορεί να είναι περίτεχνες μεταλλικές κατασκευές με μηχανισμούς που βοηθούν στην περιστροφή τους. Τελευταία χρησιμοποιείται και πλαστικό για την κατασκευή τους. Ως σβούρα χρησιμοποιείται και γίνεται παιχνίδι οτιδήποτε μπορεί και περιστρέφεται γύρω από κάποιον άξονά με τη βοήθεια των δαχτύλων του χεριού. Η θεματική αυτή αποτελείται από πέντε εκθετικές ενότητες που πρόκειται να εκτεθούν σε μια προθήκη. Θεματική ενότητα Παιχνίδια Δράσης α. Ατμοκίνητα γεωργικά μηχανήματα β. Ατμοκίνητα κατασκευαστικά μηχανήματα Εκθετικές ενότητες γ. Εργάτες σε στιγμιότυπα δουλειάς δ. Διάφορα παιχνίδια κίνησης που αναπαριστούν μια συγκεκριμένη δραστηριότητα ε. Σβούρες 23

24 Θεματική Ενότητα 13: Παιχνίδια Δεξιότητας Στη θεματική αυτή παρουσιάζονται τα παιχνίδια που απαιτούν επίδειξη κάποιας συγκεκριμένης δεξιότητας όπως επίσης και τα παιχνίδια κατασκευών. Με τα παιχνίδια παρατηρητικότητας, χρωμάτων, σχημάτων, ακοής, όσφρησης, αφής, βάρους, αρίθμησης και συνειρμού, τα παιδιά αναπτύσσουν δεξιότητές και ανακαλύπτουν τις ικανότητες και τις κλίσεις τους. Ενώ παιχνίδια κατασκευών είναι αυτά με τα οποία τα παιδιά μιμούνται τις επαγγελματικές δραστηριότητες των μεγάλων και αποτελούν κατ ουσίαν αισθητηριακές ασκήσεις. Κύβοι, τούβλα, κύλινδροι, ραβδάκια, κώνοι, στα οποία απεικονίζονται ανάγλυφα και ζωγραφικά αρχιτεκτονικά στοιχεία ή στοιχεία του περιβάλλοντος (φυτά και ζώα), υλικό χειροτεχνικών εργασιών, διάφορα εργαλεία επαγγελματιών όπως του μαραγκού, του υποδηματοποιού του κτίστη κ.ά., εξυπηρετούν τις διάφορες εκδοχές του συμβολικού παιχνιδιού. Η θεματική αυτή αποτελείται από πέντε εκθετικές ενότητες που πρόκειται να εκτεθούν σε μια προθήκη. Θεματική ενότητα Παιχνίδια Δεξιότητας α. Παιχνίδι κατασκευών με ξύλινα κομμάτια διαφόρων γεωμετρικών σχημάτων β. Παιχνίδια μεταλλικών κατασκευών (mecano) Εκθετικές ενότητες γ. Ξύλινα αρχιτεκτονικά παιχνίδια δ. Παιχνίδια χειροτεχνικών εργασιών (κοπτική-ραπτική, χαρτοκοπτικές κ.ά.) ε. Λαϊκά πανηγυριώτικα «φλιπεράκια» 24

25 Β. Κτήριο Κτηνιατρείου Αίθουσα 1 Θεματική Ενότητα 14: Σχολικά Παιχνίδια Η εκπαιδευτική αξία των παιχνιδιών, αντικείμενο εκτενούς έρευνας διαφόρων μελετητών και φιλοσόφων ανά τους αιώνες, δεν αμφισβητείται πλέον από κανέναν. Είναι πολύ λογική, λοιπόν, η χρήση του παιχνιδιού ως δραστηριότητα αλλά και ως άθυρμα για την μάθηση, ειδικά στις μικρές ηλικίες, μια και βοηθούν τα παιδιά στη μετάβασή τους από τον κόσμο της παιδικής αθωότητας και ανεμελιάς, στον κόσμο της γνώσης και στη συνέχεια και στον κόσμο των ενηλίκων. Τα διάφορα σχολικά είδη που μπορεί και αυτά να είναι ή να γίνουν παιχνίδια, καθιστούν αναγκαία την ύπαρξη μιας τέτοιας θεματικής ενότητας στη Μόνιμη Έκθεση της Συλλογής Ιστορίας Παιδικού Παιχνιδιού και Βιβλίου. Η θεματική αυτή αποτελείται από οχτώ εκθετικές ενότητες. Τα αντικείμενα της ενότητας θα εκτεθούν σε μία κατακόρυφη προθήκη και σε έξι παλαιού τύπου θρανία, που θα μετατραπούν σε προθήκες (επιτραπέζιες) για το σκοπό αυτό. Θεματική ενότητα Σχολικά Παιχνίδια α. Λευκώματα, αλφαβητάρια, τετράδια καλλιγραφίας και ιχνογραφίας β. Τσάντες Εκθετικές ενότητες γ. Κασετίνες δ. Γραφική ύλη ε. Μπογιές ζωγραφικής 25

26 στ. Μαυροπίνακες ζ. Υδρόγειοι η. Λιθόγραφες αφίσες, χάρτες κ.ά. Θεματική Ενότητα 15: Συλλογή Παιδικών Βιβλίων Το παιδικό βιβλίο συνδέεται άμεσα με το παιχνίδι έχοντας ως συνδετικό κρίκο το παιδί. Τα παιδικά βιβλία αποτελούν το κατεξοχήν «ταξίδι στη μυθοπλασία» και φυγή σε τόπους φανταστικούς, μια και μέσα στο μυαλό του ατόμου οι ιστορίες τους μετατρέπονται αυτόματα σε παιχνίδια ή γίνονται αφορμές για παιχνίδι. Η ανάδειξη του εκπαιδευτικού τους χαρακτήρα παράλληλα με αυτόν του ψυχαγωγικού, η σύνδεσή τους με τα σχολικά βιβλία και ο συμπληρωματικός τους ρόλος στην εκπαίδευση του παιδιού είναι συνεπώς απαραίτητη. Ακόμα η λογοτεχνική διάσταση των βιβλίων σίγουρα θα πρέπει να προβληθεί μαζί βέβαια και με την άλλη σημαντική τους ιδιότητα, της βασικής δηλαδή πηγής πληροφοριών και γνώσης αναφορικά με την ιστορία τόσο του παιχνιδιού όσο και του παιδικού βιβλίου. Η θεματική ενότητα αυτή που θα μπορούσε να είναι και μια τελείως ξεχωριστή έκθεση, λόγω του πολύ μεγάλου αριθμού των εντύπων της Συλλογής, θα εκτεθεί στον ίδιο χώρο με τα «Σχολικά Παιχνίδια», λόγω της προφανούς σύνδεσης του βιβλίου με το σχολείο. Η θεματική αυτή αποτελείται από τέσσερις εκθετικές ενότητες που πρόκειται να εκτεθούν σε δύο προθήκες. 26

27 Θεματική ενότητα Συλλογή Παιδικών Βιβλίων α. Ελληνικό Βιβλίο Εκθετικές ενότητες β. Ξένο Βιβλίο γ. Έντυπα δ. Το παραμύθι στην ελληνική δισκογραφία 27

28 Εποπτικό υλικό 3. Ο σχεδιασμός του εποπτικού υλικού της έκθεσης θα πρέπει να δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην διαβάθμιση της πληροφορίας σε πολλαπλά επίπεδα, ώστε ο επισκέπτης να επιλέγει το βαθμό εμβάθυνσης σε επιμέρους θέματα. Οι πληροφορίες που θα παρέχονται μπορούν να ενταχθούν σε δύο κατηγορίες: α) σηματοδοτούν την έναρξη των θεματικών ενοτήτων και βοηθούν τον επισκέπτη να περιηγηθεί στην έκθεση, και β) προσφέρουν πληροφορίες για τις επιμέρους εκθετικές ενότητες και την ταυτότητα των αντικειμένων. Αναλυτικότερα, οι πληροφορίες διαρθρώνονται στα εξής επίπεδα πληροφόρησης: γενικό εισαγωγικό κείμενο της έκθεσης, εισαγωγικές πινακίδες θεματικών ενοτήτων, πινακίδες εκθετικών ενοτήτων/υποενοτήτων, επεξηγηματικές πινακίδες για σύνολα εκθεμάτων (κείμενο - λεζάντες) και πινακίδες ταυτότητας εκθεμάτων. Η έναρξη της έκθεσης θα σηματοδοτείται από ένα σύντομο κείμενο, που θα εισάγει τους επισκέπτες στο σκεπτικό της έκθεσης, και ένα τοπογραφικό των αιθουσών. Κάθε έκθεμα θα συνοδεύεται από πινακίδα ταυτότητας, ενώ στις περιπτώσεις ομοειδών αντικειμένων θα χρησιμοποιηθεί ενιαία πινακίδα ταυτότητας. Πινακίδες θεματικών ενοτήτων/υποενοτήτων Επεξηγηματικές Πινακίδες για σύνολα εκθεμάτων (κείμενο - λεζάντες) Πινακίδες ταυτότητας εκθεμάτων 28

29 Χωροθέτηση στο κτιριακό συγκρότημα των εκθετικών ενοτήτων 4. Η «Μόνιμη Έκθεση της Συλλογής Ιστορίας Παιδικού Παιχνιδιού και Βιβλίου» θα διαρθρώνεται ουσιαστικά σε δυο κτιριακά σύνολα. Στο κτίριο του νηπιαγωγείου θα εγκατασταθεί το σημαντικότερο μέρος της έκθεσης, ενώ στο κτήριο του κτηνιατρείου που βρίσκεται σε μικρή απόσταση από το κεντρικό κτίριο προβλέπεται η εγκατάσταση των δύο από τις δεκαέξι θεματικές ενότητες της έκθεσης. Συγκεκριμένα, στο κεντρικό κτήριο θα στεγαστούν συνολικά δεκατρείς θεματικές ενότητες σε πέντε αίθουσες (αίθουσα εισόδου, αίθουσα 1, αίθουσα 2, αίθουσα διαδρόμου και αίθουσα 3). Στην αίθουσα εισόδου θα εκτίθεται η θεματική ενότητα με τίτλο: Το παιχνίδι στην αρχαιότητα. Στην αίθουσα 1 θα παρουσιάζονται τέσσερις θεματικές ενότητες: Το παιχνίδι στη βρεφική ηλικία, Από τον κόσμο των ζώων, Συλλεκτικά κουτιά με παραστάσεις παιδιών και παιχνιδιών, Από τον κόσμο της κούκλας. Στην αίθουσα 2 θα εκτεθεί η θεματική ενότητα: Μεταφορικά - Πόλεμος. Στην αίθουσα του διαδρόμου θα εκτεθούν δύο θεματικές ενότητες: Κουκλοθέατρο Λούνα Παρκ, Ελληνικό πανηγυριώτικο παιχνίδι. Και τέλος, στην αίθουσα 3 θα εκτεθούν πέντε θεματικές ενότητες: Επιτραπέζια παιχνίδια, Μουσικά παιχνίδια, Οπτικά Παιχνίδια, Παιχνίδια Δράσης, Παιχνίδια Δεξιότητας. Οι δύο από τις συνολικά δεκαπέντε ενότητες, η Συλλογή παιδικών βιβλίων και τα Σχολικά παιχνίδια, μπορούν να στεγαστούν στο κτήριο του κτηνιατρείου που βρίσκεται σε πολύ μικρή απόσταση. Επισημαίνεται ότι οι δύο ενότητες που προτείνεται να εγκατασταθούν στο κτηνιατρείο αποτελούν ένα σχετικά διακριτό υποσύνολο της έκθεσης που αναφέρεται στο παιδικό βιβλίο και στο σχολείο. Έτσι ο διαχωρισμός αυτός δεν επηρεάζει ιδιαίτερα το μουσειολογικό «σενάριο» της έκθεσης. Αντίθετα οποιαδήποτε άλλη «διάσπαση» της έκθεσης του μουσείου θα προκαλούσε δυσκολίες στην επιθυμητή ροή του μουσειολογικού «σεναρίου». 29

30 Σχέδιο 1: Χωροθέτηση προθηκών στο κτήριο του Νηπιαγωγείου 30

31 Σχέδιο 2: Χωροθέτηση θεματικών ενοτήτων στο κτήριο του Νηπιαγωγείου/Θεματικές 31

32 Σχέδιο 3: Χωροθέτηση προθηκών στο κτήριο του Κτηνιατρείου

33 Σχέδιο 4: Χωροθέτηση θεματικών ενοτήτων στο κτήριο του Κτηνιατρείου

34 Εναλλακτικά σχηματικά σενάρια της Έκθεσης 5. Οι αλλαγές που θα μπορούσαν να γίνουν αναφορικά με το σχηματικό σενάριο της έκθεσης είναι πολύ περιορισμένες λόγω του μικρού μεγέθους αλλά και της ιδιαιτερότητας των κτηρίων. Επίσης, περιορισμοί πηγάζουν και από την ιδιαιτερότητα της συλλογής. Οι θεματικές ενότητες έτσι όπως έχουν χωροθετηθεί ακολουθούν μία λογική συνέχεια δηλαδή αφού γίνει στην έναρξη μια συνολική αναφορά στο παιχνίδι από την αρχαιότητα έως σήμερα, ακολουθείται καταρχήν μία ηλικιακή εξέλιξη και κατά δεύτερον ένας στοιχειώδης διαχωρισμός ανάλογα με το φύλο. Παρόλα αυτά, είναι δυνατή η μεταφορά κάποιων θεματικών ενοτήτων σε άλλη θέση χωρίς να επηρεαστεί η προαναφερθείσα λογική. Συγκεκριμένα, η ενότητα «Κουκλοθέατρο- Λούνα Παρκ» μπορεί να μεταφερθεί από την προθήκη Α11 που βρίσκεται στην Αίθουσα του διαδρόμου στην Αίθουσα 3 προθήκη Α13. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε να ενοποιηθεί με τις ενότητες «Μουσικά παιχνίδια» και «Οπτικά παιχνίδια» σχηματίζοντας θεωρητικά μια νέα ενότητα, αυτή των τεχνών. Μία δεύτερη επιλογή θα μπορούσε να είναι ο πλήρης διαχωρισμός των μεταφορικών από τα πολεμικά παιχνίδια. Στο κτήριο του κτηνιατρείου και με δεδομένου ότι ο υπάρχων χώρος στο κτήριο της πρώην λέσχης αξιωματικών σχεδιάζεται να λειτουργήσει ως χώρος περιοδικών εκθέσεων, πράγμα απαραίτητο λόγω του πολύ μεγάλου αριθμού αντικειμένων της συλλογής, δεν μπορούν να γίνουν αλλαγές στο σχηματικό σενάριο της έκθεσης. Η μόνη λύση θα ήταν η χρήση του χώρου της πρώην λέσχης αξιωματικών για τη φιλοξενία της Συλλογής παιδικών βιβλίων.

35 Σχέδιο 5: Χωροθέτηση θεματικών ενοτήτων στο κτήριο του Νηπιαγωγείου (εναλλακτικό σχηματικό σενάριο) 35