ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΟΣ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ

Transcript

1 ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΟΣ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΕΤΗΣΙΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΙΑ ΤΗΝ ΟΙΙΚΟΝΟΜΙΙΑ ΤΗΣ ΜΟΛ ΑΒΙΙΑΣ ΚΑΙΙ ΤIIΣ ΕΛΛΗΝΟ--ΜΟΛ ΑΒΙΙΚΕΣ ΟΙΙΚΟΝΟΜΙΙΚΕΣ ΚΑΙΙ ΕΜΠΟΡΙΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΙΣ ΓΙΙΑ ΤΟ ΕΤΟΣ Κίεβο, Ιούνιος 2011

2 Περιεχόµενα Α. Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΜΟΛ ΑΒΙΑΣ Επιδόσεις εθνικής οικονοµίας Αγροτική παραγωγή Βιοµηχανική παραγωγή Κατασκευές Εµπόριο - Υπηρεσίες ηµόσια οικονοµικά Πληθωρισµός Νοµισµατική πολιτική Συναλλαγµατική ισοτιµία Επιτόκια Ισοζύγιο πληρωµών Ανεργία - Μισθοί Εξωτερικό εµπόριο Μολδαβικές εξαγωγές Μολδαβικές εισαγωγές Ξένες άµεσες επενδύσεις Β. ΙΜΕΡΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΕΛΛΑ ΟΣ - ΜΟΛ ΑΒΙΑΣ ιµερές συµβατικό πλαίσιο Συµφωνίες οικονοµικής συνεργασίας ιµερές εµπόριο αγαθών Ελληνικές εξαγωγές αγαθών Ελληνικές εισαγωγές αγαθών ιµερές εµπόριο υπηρεσιών Ελληνική επενδυτική παρουσία Αναπτυξιακή συνεργασία µε τη Μολδαβία Γ. ΜΟΛ ΑΒΙΚΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Νοµικό πλαίσιο εταιρειών Φορολογία Καθεστώς εισαγωγών Χρήσιµες ιστοσελίδες

3 Α. Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΜΟΛ ΑΒΙΑΣ 1. Επιδόσεις εθνικής οικονοµίας Η οικονοµία της Μολδαβίας έως το 2008 βρισκόταν σε τροχιά υψηλής ανάπτυξης, στα όρια της υπερθέρµανσης, υποστηριζόµενη από τη χρηµατοδοτούµενη από την αύξηση των εµβασµάτων από το εξωτερικό και από πιστώσεις και ξένες επενδύσεις ζωηρή εσωτερική ζήτηση, µε παράλληλες όµως συνέπειες, όπως σηµαντικό έλλειµµα (-17% του ΑΕΠ) στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και πληθωριστικές πιέσεις. Εξέλιξη ΑΕΠ Μολδαβίας - % ( ) 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 6,6 7,4 7,5 4,8 3,0 7,8 6,9 0,0-2, ,0-6,0-6,0-8,0 Πηγή: Εθνικό Γραφείο Στατιστικής της Μολδαβίας Το 2009, η παγκόσµια οικονοµική κρίση σε συνδυασµό µε τις δυσλειτουργίες της οικονοµίας της Μολδαβίας, τις σηµαντικές µειώσεις στις εξαγωγές, στα εισερχόµενα εµβάσµατα και στις ξένες άµεσες επενδύσεις, προκάλεσαν τη µείωση του ΑΕΠ της Μολδαβίας κατά -6,0%, µε αποτέλεσµα σηµαντικές µειώσεις στην εσωτερική ζήτηση και τις εισαγωγές. Το 2010, µε την παγκόσµια οικονοµία να σταθεροποιείται, η βιοµηχανική παραγωγή και οι εξαγωγές της Μολδαβίας γνώρισαν αύξηση και οι θετικές προσδοκίες από πλευράς καταναλωτικού κοινού και επιχειρήσεων συνέβαλαν στην ενίσχυση των εισαγωγών και της κατανάλωσης. Μεταξύ άλλων, σηµαντικό ρόλο, ως συνήθως στην αύξηση του µολδαβικού ΑΕΠ, έπαιξαν και τα εισερχόµενα εµβάσµατα, ενώ τάσεις βελτίωσης υπήρξαν και στις µεταφορές και τις κατασκευές καθώς και στον τραπεζικό τοµέα. Παρά ταύτα, κοινωνικοί δείκτες όπως η απασχόληση, δεν κατάφεραν να αντικατοπτρίσουν την αναπτυξιακή εικόνα. Ως αποτέλεσµα των ανωτέρω, το ΑΕΠ της χώρας για το 2010 ανήλθε σε MDL 71,849 δισ. (ετήσια µέση ισοτιµία 2010: 1=MDL16,4), σε τρέχουσες τιµές, ήτοι αυξήθηκε κατά 6,9% από το 2009 και κατά 64,8% από το Με την αύξηση αυτή, η Μολδαβία κατάφερε να καλύψει, εντός ενός έτους, τις απώλειες της ύφεσης στο ΑΕΠ του 2009 και να επιστρέψει στα προ της κρίσης επίπεδα. Η εσωτερική ζήτηση 3

4 ήταν ο σηµαντικότερος παράγοντας στην αύξηση του ΑΕΠ, καθώς, σε συνέχεια της αποκατάστασης των προσδοκιών για την ανάπτυξη της εθνικής οικονοµίας και της αύξησης των πηγών χρηµατοδότησης, η κατανάλωση των νοικοκυριών αυξήθηκε κατά 9% και οι ακαθάριστες επενδύσεις κεφαλαίου κατά 18,7% Το ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο και το Υπουργείο Οικονοµίας της Μολδαβίας προβλέπουν για το 2011 αύξηση ΑΕΠ κατά 5% λόγω της συνέχισης της ανάκαµψης της οικονοµίας. Σηµειωτέον, τέλος, ότι η Μολδαβία κατατάχθηκε 120 η µεταξύ 183 χωρών στον δείκτη οικονοµικής ελευθερίας που συντάσσει ετησίως το ίδρυµα Heritage Foundation και η Wall Street Journal. Η αξιολόγηση της χώρας παρουσιάστηκε βελτιωµένη από πέρσι, µε την οικονοµία της να χαρακτηρίζεται, όµως, ως "εν πολλοίς στερούµενη ελευθερίας" και να κατατάσσεται 40 η µεταξύ των 43 χωρών της Ευρώπης Αγροτική παραγωγή Οι κλιµατικές συνθήκες, οι οποίες επηρέασαν δυσµενώς την εσοδεία σταφυλιών, καθώς και η αλλαγή στο σύστηµα επιδοτήσεων δεν φαίνεται να επηρέασαν αρνητικά τη γενική εικόνα της αγροτικής παραγωγής της Μολδαβίας, η οποία, για το 2010, σηµείωσε ανάπτυξη από το προηγούµενο έτος κατά 7,9%. Η πορεία της αγροτικής παραγωγής οφείλεται στις αυξήσεις στη ζωική παραγωγή κατά 13,6% και στη φυτική παραγωγή κατά 5,2%. Οι µεγαλύτερες αυξήσεις στη φυτική παραγωγή σηµειώθηκαν στα σιτηρά (10,8%), στους ηλιόσπορους (34,1%) και στα ζαχαρότευτλα (2,4 φορές) και στη ζωική παραγωγή στα ζωντανά ζώα. Κατά το 2010, 49% της φυτικής παραγωγής προήλθε από αγροτικά νοικοκυριά, 32% από αγροτικές επιχειρήσεις και 19% από αγροκτήµατα. Το 80% της ζωικής παραγωγής προήλθε από αγροτικά νοικοκυριά. Υπενθυµίζεται ότι η αγροτική παραγωγή είχε µειωθεί το 2009 κατά 22,2%, γνωρίζοντας τη µεγαλύτερη ύφεση της δεκαετίας Βιοµηχανική παραγωγή Κατά την περίοδο , η βιοµηχανική παραγωγή της Μολδαβίας είχε κυµανθεί από 15,6% το 2003 (υψηλότερη επίδοση της περιόδου) έως -4,8% το 2006 (χαµηλότερη επίδοση της περιόδου πριν το 2009). Η βιοµηχανική παραγωγή της Μολδαβίας για το 2009 µειώθηκε δραµατικά κατά 22,2% σε σχέση µε το προηγούµενο έτος. Ο κύριος λόγος για τη µείωση της βιοµηχανικής παραγωγής ήταν η µείωση των εξαγωγών των εγχώριων µονάδων λόγω της φθίνουσας εξωτερικής ζήτησης. Η µείωση παραγωγής, σε ετήσια βάση, κατεγράφη και στους τρεις βασικούς τοµείς του βιοµηχανικού κλάδου, ήτοι εξόρυξη, µεταποίηση και ενέργεια. Το 2010, η βιοµηχανική παραγωγή αυξήθηκε κατά 7% σε σχέση µε το προηγούµενο έτος. Η αύξηση της βιοµηχανικής παραγωγής ήταν απότοκο των επιµέρους αυξήσεων και στους τρεις τοµείς της βιοµηχανικής παραγωγής. H αύξηση στη µεταποίηση η οποία είναι και η κινητήρια δύναµη της βιοµηχανίας µε συµµετοχή στο σύνολο κατά 85,3% ανήλθε σε 8%, στην παραγωγή και διανοµή 4

5 ηλεκτρικής ενέργειας και θέρµανσης σε 1% (µε συµµετοχή στο σύνολο 13,2%) και στην εξορυκτική βιοµηχανία σε 5,6% (µε συµµετοχή στο σύνολο 1,5%). 20,0 10,0 0,0-10,0-20,0-30,0 10,8 15,6 Μεταβολή Βιοµηχανικής Παραγωγής (%) στην Μολδαβία ,2 7,0-4, Πηγή: Υπουργείο Οικονοµίας της Μολδαβίας Η αύξηση στη µεταποίηση οφείλεται κυρίως στην αύξηση της βιοµηχανικής παραγωγής στα "τρόφιµα και ποτά" (συµβολή στην αύξηση: 3,5%), στην "κατασκευή ενδυµάτων" (συµβολή στην αύξηση: 0,9%), στην "παραγωγή καπνού" (συµβολή στην αύξηση: 0,6%) και στην "παραγωγή δερµάτινων ειδών και υπόδησης" (συµβολή στην αύξηση: 0,4%). Η σηµαντική συµβολή που είχαν τα τρόφιµα και ποτά στην αύξηση οφείλεται στην κατά 2,5 φορές µεγαλύτερη παραγωγή ζάχαρης λόγω της υψηλής εσοδείας ζαχαρότευτλων. Κατά το 2010, σηµειώθηκαν επίσης µειώσεις στην παραγωγή στους τοµείς "παραγωγή φυτικών και ζωικών λιπών και ελαίων" (συµβολή στην αύξηση: -0,6%), "κατασκευή µεταλλικών προϊόντων" (-0,3%) και "παραγωγή πλαστικών τεχνουργηµάτων και τεχνουργηµάτων από καουτσούκ" (-0,2%) Κατασκευές Η αξία των κατασκευών που έλαβαν χώρα στη Μολδαβία εντός του 2010 από κατασκευαστικές εταιρείες ανήλθε σε MDL 4,012 δισ. αυξηµένη κατά 5,9%, εκ των οποίων τα MDL 2,519 δισ. αφορούσαν σε νέες κατασκευές, τα MDL 746 εκατ. σε µείζονες επισκευές, τα MDL 668 εκατ. σε συντήρηση και τα MDL 79 εκατ. σε άλλες εργασίες. MDL 1,069 δισ. αφορούσαν σε κατασκευές κατοικιών. 1.4 Εµπόριο - Υπηρεσίες Ο όγκος του λιανεµπορίου αυξήθηκε κατά 8,9% για το 2010 (-4,4% το 2009), σε MDL 25,085 δις., κυρίως λόγω της αύξησης των πωλήσεων εµπορευµάτων εκτός τροφίµων (11,2%). Οι πωλήσεις των τροφίµων αυξήθηκαν κατά 3,7%. 58,1% των λιανικών πωλήσεων έλαβαν χώρα στο Κισινάου. H αξία των παρασχεθεισών στο κοινό υπηρεσιών αυξήθηκε κατά 5,3% για το 2010 (2,6% το 2009). 49% των υπηρεσιών παρασχέθηκαν στο Κισινάου. -1,3 1,5-22,2 7,0 5

6 2. ηµόσια οικονοµικά Μετά από ένα έτος ύφεσης, όπως ήδη προαναφέρθηκε, η Μολδαβία γνώρισε σηµαντική ανάκαµψη το Καθώς, δε, τα δηµοσιονοµικά έσοδα είναι άµεσα συνδεδεµένα µε την οικονοµική δραστηριότητα και την τελική κατανάλωση των νοικοκυριών, η αύξηση της εσωτερικής ζήτησης είχε θετική επίδραση στον προϋπολογισµό. Συνεπώς, τα δηµοσιονοµικά έσοδα σηµείωσαν ανοδική τάση καταγράφοντας αύξηση 17,1%, σε απόλυτους αριθµούς, ανερχόµενα σε 38,3% του ΑΕΠ. Κατά τα πρόσφατα έτη, η εξάρτηση του προϋπολογισµού από την κατανάλωση των νοικοκυριών συνέχισε να αυξάνεται λόγω της αύξησης του µεριδίου των έµµεσων φόρων στα δηµοσιονοµικά έσοδα. Ταυτόχρονα, η αύξηση στις εισαγωγές οδήγησε σε αύξηση των δηµοσίων εσόδων από πλευράς εισαγωγικών δασµών. Σηµειώνεται ότι τα φορολογικά έσοδα, τα οποία αυξήθηκαν κατά 15,4% για το 2010, συνέχισαν, όπως και τα προηγούµενα χρόνια, να αποτελούν το µείζον τµήµα των δηµοσιονοµικών εσόδων. Σηµαντική υποστήριξη στον Προϋπολογισµό προσέφεραν και τα χρηµατοδοτικά προγράµµατα από διεθνείς οργανισµούς, τα οποία συνεισέφεραν USD 153,3 εκατ. σε επιχορηγήσεις και USD 212 εκατ. σε δάνεια. Οι δηµοσιονοµικές δαπάνες κατέγραψαν, επίσης, ανοδική τάση, αυξηµένες κατά 7,2%, σε απόλυτους αριθµούς, από το 2009, ανερχόµενες σε 40,8% του ΑΕΠ. Οι κύριες αυξήσεις έγιναν στην εκπαίδευση (16%), στην ασφάλιση και την κοινωνική πρόνοια (12,8%) και στην υγεία (3,9%). 73% των δαπανών κατευθύνθηκαν στην εθνική οικονοµία, 10,9% στην άµυνα, τα δηµόσια τάξη και την εθνική ασφάλεια, 4,6% στη διοίκηση κ.α. Το έλλειµµα του ενοποιηµένου προϋπολογισµού για το 2010 ανήλθε σε MDL 1,8 δισ. (2,5% του ΑΕΠ) από το έλλειµµα των MDL 3,8 δισ. του Για το 2011, σύµφωνα µε τον Προϋπολογισµό, τα έσοδα θα ανέρχονται σε MDL 31,1 δισ. και οι δαπάνες σε MDL 32,6 δισ. Τα φορολογικά έσοδα θα αποτελέσουν εκ νέου το µείζον µέρος των δηµοσιονοµικών εσόδων ανερχόµενα στο 83,1% του συνόλου. Το δηµοσιονοµικό έλλειµµα θα ανέλθει σε 1,9%. Στις 31 εκεµβρίου 2010, το δηµόσιο χρέος της Μολδαβίας ανήλθε σε MDL 18,871 δισ. (26,9% του ΑΕΠ από 24,2% του ΑΕΠ το 2009). Το µικτό εξωτερικό δηµόσιο και εγγυηµένο από το Κράτος χρέος αυξήθηκε κατά 18,3% κατά το 2010 και ανήλθε σε USD 1,349 δισ. Το εσωτερικό δηµόσιο χρέος αυξήθηκε κατά 3,9% και ανήλθε σε MDL 5,305 δισ. 3. Πληθωρισµός Νοµισµατική πολιτική Το 2010, ο δείκτης τιµών καταναλωτή επηρεάστηκε από τις αυξήσεις στα τιµολόγια των επιχειρήσεων κοινής ωφέλειας και τις συνέπειες που αυτές είχαν στις τιµές των εγχώριων τροφίµων και υπηρεσιών τις εξελίξεις στην ισοτιµία του Λέι, την παγκόσµια διακύµανση των τιµών τροφίµων, την αύξηση στις διεθνείς τιµές πετρελαίου, την αύξηση στο φόρο κατανάλωσης του πετρελαίου και τη συνολική 6

7 ζήτηση µε την ανάκαµψη της εσωτερικής και εξωτερικής οικονοµικής δραστηριότητας. Αποτέλεσµα των ως άνω ήταν πληθωριστικές πιέσεις, οι οποίες οδήγησαν τον δείκτη τιµών καταναλωτή σε 8,1% το εκέµβριο του Η υψηλότερη αύξηση σηµειώθηκε στις υπηρεσίες (9,7%) και στις τιµές εκτός τροφίµων (7,7%) µε τις τιµές τροφίµων να αυξάνονται κατά 7,1%. Ο υφέρπων πληθωρισµός ανήλθε το εκέµβριο του 2010 σε 4,4%. Ο ετήσιος µέσος πληθωρισµός για το 2010 ανήλθε σε 7,4%. είκτης τιµών καταναλωτή ,0 14,1 13,1 14,0 11,9 12,7 12,0 12,7 12,3 10,0 8,1 8,0 10,0 6,0 7,3 7,4 4,0 0,4 2,0 0,0-2,0 0,0-4, εκέµβριος - εκέµβριος (% ) Μέσες τιµές έτους Πηγή: Υπουργείο Οικονοµίας της Μολδαβίας Η Κεντρική Τράπεζα της Μολδαβίας, προβλέποντας τη εντατικοποίηση των πληθωριστικών πιέσεων αύξησε το προεξοφλητικό της επιτόκιο από 5% σε 7% στην αρχή του έτους. Η εν µέρει σφιχτή νοµισµατική πολιτική είχε σκοπό τον περιορισµό των πληθωριστικών προσδοκιών και την αποδυνάµωση των δευτερευουσών συνεπειών των αυξήσεων τιµών που δεν είναι υπό τον έλεγχο της Κεντρικής Τράπεζας. Το εκέµβριο του 2010 το προεξοφλητικό επιτόκιο αυξήθηκε και πάλι σε 8% και η Κεντρική Τράπεζα ανακοίνωσε ότι από τον Ιανουάριο του 2011 θα αύξανε τα ελάχιστα απαιτούµενα αποθεµατικά των τραπεζών από 8% σε 11% των καταθέσεων µε σκοπό τον περαιτέρω περιορισµό του πληθωρισµού, όπως και έγινε. Η Κεντρική Τράπεζα προβλέπει επιτάχυνση του πληθωρισµού για το τρίτο και το τέταρτο τρίµηνο του 2011 και επιβράδυνσή του στο τέλος του 2012, καθώς οι πληθωριστικές πιέσεις παραµένουν, προς το παρόν, σταθερές και οι κύριοι πληθωριστικοί κίνδυνοι προέρχονται από την αύξηση στις τιµές της ενέργειας και των τροφίµων στις διεθνείς αγορές. Το τραπεζικό σύστηµα της Μολδαβίας φαίνεται ότι ξεπέρασε την κρίση µε το Πρωτοβάθµιο Κεφάλαιο (Tier I), το οποίο υποδεικνύει τη φερεγγυότητα των τραπεζών, να παρουσιάζεται αυξηµένο, στις , κατά 5,2% ( : - 2,8%). Γενικά, τα µεγέθη των τραπεζών εξελίχθηκαν θετικά για το 2010, κάτι που απεκατέστησε την εµπιστοσύνη του κοινού στο τραπεζικό σύστηµα. 7

8 Οι καταθέσεις στο εθνικό νόµισµα αυξήθηκαν κατά 21,3% και οι καταθέσεις σε συνάλλαγµα κατά 4,6%. Ως αποτέλεσµα αυτού, το µερίδιο των καταθέσεων σε συνάλλαγµα στο σύνολο των καταθέσεων µειώθηκε από 49,3% το 2009 σε 45,6% το Το µερίδιο των ξένων επενδύσεων στις τράπεζες παραµένει υψηλό (77%) αν και µειώθηκε κατά 0,6% το Τα συναλλαγµατικά διαθέσιµα της Μολδαβίας το 2010 αυξήθηκαν κατά USD 237,4 εκατ. ήτοι 16% σε USD 1,718 δισ. στο τέλος του εκεµβρίου του 2010 καλύπτοντας περίπου 4 µήνες εισαγωγών. Η αύξηση ήταν αποτέλεσµα των πληρωµών του ιεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου στη χώρα καθώς και επιχορηγήσεων για στήριξη του Προϋπολογισµού από την Ευρ. Επιτροπή και άλλους διεθνείς οργανισµούς. 4. Συναλλαγµατική ισοτιµία Επιτόκια Με βάση τους ετήσιους µέσους όρους, το Μολδαβικό Λέι, υποτιµήθηκε, κατά το 2010, έναντι του ολαρίου Η.Π.Α. κατά 11,2% (σε $1=MDL12,3663) και έναντι του Ευρώ κατά 5,6% (σε 1=MDL16,3995). Με βάση τις ισοτιµίες του τέλους του έτους, όµως, το Μολδαβικό Λέι είχε ανατιµηθεί, σε σύγκριση µε το τέλος του εκεµβρίου 2009, κατά 1,2% έναντι του ολαρίου Η.Π.Α. (σε $1=MDL12,1539) και κατά 8,6% έναντι του Ευρώ (σε 1=MDL16,1045). Αυτές οι µεταβολές ήταν αποτέλεσµα των αυξήσεων στις εισροές των εµβασµάτων από το εξωτερικό και στις µολδαβικές εξαγωγές καθώς και των διακυµάνσεων του ολαρίου Η.Π.Α. και του Ευρώ στις διεθνείς αγορές. Τα διατραπεζικά επιτόκια της Κεντρικής Τράπεζας της Μολδαβίας µειώθηκαν για το 2010 σε 7,61% για το εθνικό νόµισµα (2009: 15,43%) και 0,4% για συνάλλαγµα (2009: 1,52%). Τα επιτόκια καταθέσεων µειώθηκαν σε 7,56% για το εθνικό νόµισµα (2009: 14,66%) και 3,42% για συνάλλαγµα (2009: 7,61%) και τα επιτόκια χορηγήσεων σε 16,25% για το εθνικό νόµισµα (2009: 20,31%) και 9,91% για συνάλλαγµα (2009: 12,51%). 5. Ισοζύγιο πληρωµών Ισοζύγιο Πληρωµών Μολδαβίας (σε εκατ. USD) Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών -464,61-482,27 Εµπορικό ισοζύγιο και ισοζύγιο υπηρεσιών , ,19 Εµπορικό ισοζύγιο , ,88 Εξαγωγές* 1.331, ,08 Εισαγωγές* , ,96 Ισοζύγιο υπηρεσιών -43,98-80,31 Εξαγωγές 668,88 689,79 Εισαγωγές -712,86-770,1 Ισοζύγιο εισοδηµάτων 302,93 471,17 Εισροές 590,00 741,25 Εκροές -287,07-270,08 8

9 Ισοζύγιο τρεχουσών µεταβιβάσεων 1.220, ,75 Εισροές 1.323, ,15 Εκροές -103,36-85,40 Συνολικό ισοζύγιο κεφαλαιακών µεταβιβάσεων και χρηµατοοικονοµικών συναλλαγών 406,84 411,40 Ισοζύγιο κεφαλαιακών µεταβιβάσεων -17,54-28,36 Ισοζύγιο χρηµατοοικονοµικών συναλλαγών 424,38 439,76 Άµεσες επενδύσεις 121,08 195,40 Επενδύσεις χαρτοφυλακίου -5,82 5,64 Άλλες επενδύσεις 108,23 533,72 Μικτά επίσηµα διαθέσιµα 200,55-294,37 Τακτοποιητέα στοιχεία 57,77 70,87 * Παρατηρείται, παγίως, απόκλιση µεταξύ των στοιχείων της Κεντρικής Τράπεζας και του Εθνικού Γραφείου Στατιστικής της Μολδαβίας λόγω διαφοράς στη µεθοδολογία. Πηγή: Κεντρική Τράπεζα της Μολδαβίας 6. Ανεργία - Μισθοί Στο τέλος του 2010, ο οικονοµικά ενεργός πληθυσµός (απασχολούµενοι και άνεργοι) της Μολδαβίας ανήλθε σε περίπου 1,153 εκατ., µειωµένος από το προηγούµενο έτος κατά άτοµα. Το µερίδιο των ανδρών υπερέβη ελάχιστα εκείνο των γυναικών (50,1% / 49,9%) και το µερίδιο του αγροτικού πληθυσµού ήταν ελαφρώς µικρότερο από εκείνο του αστικού (49,4% / 50,6%). Οι απασχολούµενοι ήταν περίπου 1,067 εκατ., αριθµός µειωµένος κατά σε σχέση µε το προηγούµενο έτος. Οι άνεργοι στο τέλος του 2010 εκτιµώνται, σύµφωνα µε τη µεθοδολογία του ιεθνούς Οργανισµού Εργασίας, σε περίπου άτοµα, περισσότεροι από το τέλος του Η ανεργία έχει επηρεάσει σε µεγαλύτερο βαθµό τους άνδρες (61,2% του συνόλου των ανέργων) και τον αστικό πληθυσµό (61,1%). Στο τέλος του 2010, η ανεργία ανήλθε σε 7,5%, αυξηµένη από το 6,2% στο τέλος του Ο µέσος ετήσιος όρος ανεργίας για το 2010 ανήλθε σε 7,4% από 6,4% το Εξέλιξη ποσοστού ανεργίας (%) 9,0 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 8,5 7,3 6,8 7,9 8,1 7,3 7,4 5,1 4,0 6,4 7,4 3,0 2,0 1,0 0, Πηγή: Υπουργείο Οικονοµίας της Μολδαβίας 9

10 Ο µέσος µηνιαίος µισθός στην εθνική οικονοµία της χώρας για το 2010 ανήρθε σε MDL 2.972, αυξηµένος κατά 8,2% από το Οι µέσοι µισθοί στο δηµόσιο τοµέα αυξήθηκαν κατά 6% από το 2009 σε MDL και οι µέσοι µισθοί στον ιδιωτικό τοµέα αυξήθηκαν κατά 9,1% από το 2009 σε MDL Ο πραγµατικός µέσος µηνιαίος µισθός αυξήθηκε κατά 0,7%. Έτος Μέσος ονοµαστικός µισθός (MDL) Μέσος ονοµαστικός µισθός (µεταβολή από το προηγούµενο έτος / %) 23,8 19,6 28,7 21,7 22,5 8,6 8,2 Πηγή: Εθνικό Γραφείο Στατιστικής της Μολδαβίας Σηµειώνεται, βεβαίως, ότι σηµαντικό εισόδηµα για τις µολδαβικές οικογένειες αντλείται από τα εµβάσµατα από το εξωτερικό. Συγκεκριµένα, κατά το 2010, Μολδαβοί εργαζόµενοι στο εξωτερικό απέστειλαν στις οικογένειες τους στη χώρα, µέσω εµπορικών τραπεζών, εµβάσµατα συνολικής αξίας USD 1,44 δισ., ποσό αυξηµένο κατά 5,2% σε σχέση µε το Σηµειωτέον ότι, σύµφωνα µε στοιχεία του.ν.τ, το ποσό που µεταφέρεται µέσω τραπεζών αποτελεί ποσοστό 60-70% του συνολικού ποσού που εισρέει στη Μολδαβία ως οικογενειακή βοήθεια, δεδοµένου ότι πολλοί Μολδαβοί προτιµούν την αποστολή αυτουσίων χαρτονοµισµάτων µέσω µεσαζόντων. 7. Εξωτερικό εµπόριο 1 Σύµφωνα µε τα στοιχεία του Εθνικού Γραφείου Στατιστικής της Μολδαβίας, το 2010, οι συνολικές εξαγωγές της Μολδαβίας αυξήθηκαν σε σχέση µε το προηγούµενο έτος κατά 20,1% σε USD 1,542 δισ. και οι συνολικές εισαγωγές της κατά 17,6% σε USD 3,855 δισ. Το έλλειµµα του εµπορικού ισοζυγίου της χώρας ανήλθε σε USD 2,314 δισ. αυξηµένο κατά 16% και η κάλυψη των εισαγωγών από τις εξαγωγές σε 40%. Από τα παραπάνω είναι προφανές ότι η Μολδαβία έχει σχεδόν καλύψει το κενό που δηµιούργησε η ύφεση του προηγούµενου έτους στις εξαγωγές της οι οποίες όµως υπολείπονται κατά πολύ των εισαγωγών της παρά το γεγονός ότι αυτές παραµένουν µακριά από τα προ κρίσης επίπεδα. Εξωτερικό εµπόριο Μολδαβίας (σε εκατ. USD) % του Εξαγωγές 1.090, , , , ,0 80, ,5 120,1 εκ των οποίων µε: Χώρες ΚΑΚ 551,2 423,7 548,9 623,0 490,4 78,7 624,0 127,2 Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.-27) 443,2 536,9 678,9 820,1 667,4 81,4 728,9 109,2 άλλες χώρες 96,5 89,8 112,2 148,0 125,2 84,6 188,6 150,6 % του Αφορά µόνο σε εµπορεύµατα. Η Μολδαβική Στατιστική Υπηρεσία δεν διαθέτει στοιχεία για υπηρεσίες. 10

11 Εισαγωγές 2.292, , , , ,3 66, ,3 117,6 εκ των οποίων µε: Χώρες ΚΑΚ 905, , , , ,8 65, ,9 110,1 Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.-27) 1.038, , , , ,2 67, ,2 119,9 άλλες χώρες 348,3 453,9 674, ,2 715,3 67,7 894,2 125,0 Εµπορικό Ισοζύγιο , , , , ,3 60, ,8 116,0 εκ των οποίων µε: Χώρες ΚΑΚ ,1-784, ,3-651,4 58,5-632,9 97,2 Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.-27) -595,6-681, , ,2-753,8 58,7-975,3 129,4 άλλες χώρες -251,8-364,1-562,6-908,2-590,1 65,0-705,6 119,6 Κάλυψη εισαγωγών από εξαγωγές (%) 47,6 39,0 36,3 32,5 39,1 40,0 εκ των οποίων µε: Χώρες ΚΑΚ 60,9 41,5 41,2 35,9 43,0 49,6 Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.-27) 42,7 44,1 40,4 39,0 47,0 42,8 άλλες χώρες 27,7 19,8 16,6 14,0 17,5 21,1 Πηγή: Εθνικό Γραφείο Στατιστικής της Μολδαβίας Εξωτερικό Εµπόριο Μολδαβίας (σε εκατ. USD) 6.000, , , , , ,00 0, , , , ,00 Πηγή: Εθνικό Γραφείο Στατιστικής της Μολδαβίας Εξαγωγές Εισαγωγές Εµπορικό Ισοζύγιο 7.1. Μολδαβικές εξαγωγές Όσον αφορά στις µολδαβικές εξαγωγές, η γενική κατηγορία προϊόντων που κατατάχθηκε πρώτη είναι τα "Προϊόντα του φυτικού βασιλείου (ΙΙ)" (αύξηση από το 2009: 29,1%, συµµετοχή στις εξαγωγές του 2010: 22,1%), τα "Προϊόντα των βιοµηχανιών ειδών διατροφής (IV) (αύξηση από το 2009: 12,8%, συµµετοχή στις εξαγωγές του 2010: 20,6%) και έπονται οι "Υφαντικές ύλες και τεχνουργήµατα από αυτές τις ύλες (ΧΙ)" (αύξηση από το 2009: 3,8%, συµµετοχή στις εξαγωγές του 2010: 11

12 17,4%), οι "Μηχανές και συσκευές, ηλεκτρικό υλικό και τα µέρη τους (XVI)" (αύξηση από το 2009: 23,2%, συµµετοχή στις εξαγωγές του 2010: 11,1%), τα "Προϊόντα των χηµικών και συναφών βιοµηχανιών (VI)" (αύξηση από το 2009: 28,8%, συµµετοχή στις εξαγωγές του 2010: 4,8%) κ.α. Με βάση τις διψήφιες κατηγορίες προϊόντων, οι κύριες µολδαβικές εξαγωγές ήταν οι εξής: Μολδαβικές εξαγωγές πρώτες κατηγορίες εξαγόµενων προϊόντων (διψήφια ταξινόµηση) - σε χιλ. USD Αύξηση από % επί του α/α Κατηγορία προϊόντος το 2009 (%) συνόλου Σύνολο , ,6 20,1 100, Ποτά, αλκοολούχα υγρά και ξίδι , ,8 11,7 11, Καρποί και φρούτα βρώσιµα, φλούδες εσπεριδοειδών η πεπονιών , ,7 33,6 10, Ενδύµατα και συµπληρώµατα του ενδύµατος, άλλα από τα πλεκτά , ,7-0,7 8, Μηχανές, συσκευές και υλικά ηλεκτρικά και τα µέρη τους , ,8 4,6 7, Ενδύµατα και συµπληρώµατα του ενδύµατος, πλεκτά , ,3 5,4 6, Σπέρµατα και καρποί ελαιώδεις , ,2 37,6 5, ηµητριακά , ,4 6,8 4, Φαρµακευτικά προϊόντα , ,9 33,6 3, Πυρηνικοί αντ/ρες, λέβητες, µηχανές, συσκευές και µηχ. επινοήσεις , ,3 85,3 3, Παρασκευάσµατα λαχανικών, καρπών και φρούτων , ,3 4,3 3, Λίπη και λάδια ζωικά ή φυτικά , ,2-6,2 3, Έπιπλα, Έπιπλα ιατροχειρουργικά. είδη κλινοστρωµνής και παρόµοια , ,6 43,9 2, Γυαλί και τεχνουργήµατα από γυαλί , ,5 42,4 2, Υποδήµατα, γκέτες και ανάλογα είδη. µέρη των ειδών αυτών , ,7 16,5 2, Ζάχαρα και ζαχαρώδη παρασκευάσµατα , ,3-16,2 1,9 Πηγή: Εθνικό Γραφείο Στατιστικής της Μολδαβίας Κύριοι πελάτες της Μολδαβίας Λοιπές χώρες, 17,5% Ρωσία, 26,2% Καζακστάν, 2,0% Πολωνία, 3,0% Τουρκία, 4,4% Γερµανία, 4,9% Λευκορωσία, 5,2% Ρουµανία, 16,0% Ηνωµένο Βασίλειο, 5,3% Ουκρανία, 5,9% Ιταλία, 9,6% Πηγή: Εθνικό Γραφείο Στατιστικής της Μολδαβίας 12

13 Οι µεγαλύτεροι πελάτες της Μολδαβίας για το 2010 ήταν οι: Ρωσία, Ρουµανία, Ιταλία, Ουκρανία, Ηνωµένο Βασίλειο, Λευκορωσία, Γερµανία κ.α. Σύµφωνα µε τα στοιχεία του Εθνικού Γραφείου Στατιστικής της Μολδαβίας, το 1,5% των εξαγωγών της κατευθύνθηκε προς την Ελλάδα Μολδαβικές εισαγωγές Όσον αφορά στις µολδαβικές εισαγωγές, η γενική κατηγορία προϊόντων που κατατάχθηκε πρώτη είναι τα "Ορυκτά προϊόντα (V)" (αύξηση από το 2009: 17,6%, συµµετοχή στις εισαγωγές του 2010: 20,9%) και έπονται οι "Μηχανές και συσκευές, ηλεκτρικό υλικό και τα µέρη τους (XVI)" (αύξηση από το 2009: 23,3%, συµµετοχή στις εισαγωγές του 2010: 15%), τα "Προϊόντα των χηµικών και συναφών βιοµηχανιών (VI)" (αύξηση από το 2009: 10,5%, συµµετοχή στις εισαγωγές του 2010: 10,5%), τα "Προϊόντα των βιοµηχανιών ειδών διατροφής (IV) (αύξηση από το 2009: 6,5%, συµµετοχή στις εισαγωγές του 2010: 8,0%), οι "Υφαντικές ύλες και τεχνουργήµατα από αυτές τις ύλες (ΧΙ)" (αύξηση από το 2009: 15,5%, συµµετοχή στις εισαγωγές του 2010: 7,3%) κ.α. Με βάση τις διψήφιες κατηγορίες προϊόντων, οι κύριες µολδαβικές εισαγωγές ήταν οι εξής: Μολδαβικές εισαγωγές πρώτες κατηγορίες εξαγόµενων προϊόντων (διψήφια ταξινόµηση) - σε χιλ. USD α/α Κατηγορία προϊόντος Αύξηση από % επί του το 2009 (%) συνόλου Σύνολο , ,6 17,6 100, Ορυκτά καύσιµα, ορυκτά λάδια και προϊόντα της απόσταξης αυτών , ,9 12,6 20, Μηχανές, συσκευές και υλικά ηλεκτρικά και τα µέρη τους , ,3 11,1 7, Πυρηνικοί αντ/ρες, λέβητες, µηχανές, συσκευές και µηχ. Επινοήσεις , ,8 39,5 7, Αυτοκίνητα οχήµατα, ελκυστήρες, ποδήλατα και άλλα οχήµατα , ,6 28,3 5, Φαρµακευτικά προϊόντα , ,3 3,8 4, Πλαστικές ύλες και τεχνουργήµατα από αυτές τις ύλες , ,9 18,8 4, Τεχνουργήµατα από χυτοσίδηρο, σίδηρο ή χάλυβα , ,6 27,1 2, Καπνά και βιοµηχανοποιηµένα υποκατάστατα καπνού , ,5 3,8 2, Χαρτί και χαρτόνια. τεχνουργήµατα από κυτταρίνη, χαρτί ή χαρτόνι , ,8 23,5 2, Χυτοσίδηρος, σίδηρος, χάλυβας , ,3 39,6 1, Ξυλεία, ξυλοκάρβουνα και τεχνουργήµατα από ξύλο , ,1 12,5 1, Έπιπλα, Έπιπλα ιατροχειρουργικα. είδη κλινοστρωµνής και παρόµοια , ,3 19,2 1, Καρποί και φρούτα βρώσιµα , ,7 44,1 1, Καουτσούκ και τεχνουργήµατα από καουτσούκ , ,8 33,4 1, Όργανα και συσκευές οπτικής, φωτογραφίας ή κινηµατογραφίας , ,9-1,9 1,3 Πηγή: Εθνικό Γραφείο Στατιστικής της Μολδαβίας Οι µεγαλύτεροι προµηθευτές της Μολδαβίας για το 2010 ήταν οι: Ρωσία, Ουκρανία, Ρουµανία, Κίνα, Γερµανία, Ιταλία κ.α. Σύµφωνα µε τα στοιχεία του 13

14 Εθνικού Γραφείου Στατιστικής της Μολδαβίας, το 2,4% των εισαγωγών της Μολδαβίας προήλθε από την Ελλάδα. Κύριοι προµηθευτές της Μολδαβίας Λοιπές χώρες, 25,1% Ρωσία, 15,2% Ουκρανία, 13,7% Ελλάδα, 2,4% Πολωνία, 2,7% Λευκορωσία, 3,1% Τουρκία, 5,3% Ρουµανία, 10,0% Ιταλία, 7,0% Γερµανία, 7,6% Κίνα, 8,3% Πηγή: Εθνικό Γραφείο Στατιστικής της Μολδαβίας 8. Ξένες άµεσες επενδύσεις Σύµφωνα µε τα στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας της Μολδαβίας, οι συνολικές ξένες άµεσες επενδύσεις που εισήλθαν στη χώρα κατά το 2010 ανήλθαν σε USD 198,9 εκατ. αυξηµένες κατά 56% από το 2009 αλλά χωρίς να αγγίξουν τα επίπεδα προ της κρίσης (2008: USD 712,8 εκατ.) Ετήσιες καθαρές εισροές ξένων άµεσων επενδύσεων στη Μολδαβία (σε εκατ. USD) , , ,1 73,8 146,2 190,7 239,7 127,8 198, Πηγή: Κεντρική Τράπεζα της Μολδαβίας / MIEPO 14

15 Το σύνολο των ξένων άµεσων επενδύσεων που είχε εισέλθει στη χώρα έως το τέλος του 2010 ανήλθε σε USD 2,838 δισ. Η γεωγραφική κατανοµή υποδεικνύει ότι το µείζον ποσοστό (76,7%) προήλθε από την Ε.Ε. και 8,5% των ΞΑΕ από τις χώρες ΚΑΚ. Η µεγαλύτερη επενδύτρια χώρα στη Μολδαβία παραµένει η Ολλανδία µε µερίδιο περίπου 19,1%, και ακολουθούν οι: Κύπρος, Ιταλία, Ρουµανία, Ρωσία, Γερµανία, κ.α. Περίπου 22,9% των ξένων άµεσων επενδύσεων κατευθύνθηκαν στις χρηµατοοικονοµικές υπηρεσίες, 20,9% στην κτηµαταγορά, 20,3% στο χονδρικό και λιανικό εµπόριο, 15,9% στη µεταποίηση, 8,1% στις επιχειρήσεις δηµοσίας ωφέλειας, 6,1% στις µεταφορές και επικοινωνίες, κλπ. Β. ΙΜΕΡΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΕΛΛΑ ΟΣ - ΜΟΛ ΑΒΙΑΣ 1. ιµερές συµβατικό πλαίσιο Συµφωνίες οικονοµικής συνεργασίας Οι οικονοµικές σχέσεις των δυο χωρών διέπονται από τα εξής συµβατικά κείµενα: - Πρωτόκολλο 1ης Συνόδου Μ Ε Οικονοµικής, Τεχνολογικής και Επιστηµονικής Συνεργασίας Ελλάδος-Μολδαβίας (Αθήνα, ). - Μνηµόνιο Συνεργασίας στους Τοµείς της ηµόσιας ιοίκησης, ιαχείρισης Προσωπικού και Οργάνωσης (Αθήνα, ) - Συµφωνία Αµοιβαίας Συνδροµής των Τελωνειακών ιοικήσεων (Αθήνα, ) (σε ισχύ από 25/08/08) - Συµφωνία Τουριστικής Συνεργασίας (Αθήνα, , σε ισχύ από ) - Πρωτόκολλο Συνόδου Μικτής Ελληνο-Μολδαβικής Επιτροπής ιεθνών Οδικών Μεταφορών (Αθήνα, , σε ισχύ από την ηµεροµηνία υπογραφής) - Συµφωνία για την Αποφυγή ιπλής Φορολογίας (Κισινάου, , κυρώθηκε µε Ν. 3357/2005 ΦΕΚ 153 Τ.Α / , σε ισχύ από ) - Συµφωνία Αεροπορικών Μεταφορών (Κισινάου, , κυρώθηκε µε Ν. 3306/2005 ΦΕΚ 18Α/ , σε ισχύ από 14/2/2005) - Πρωτόκολλο Συνεργασίας στους τοµείς Κοινωνικής Ασφάλισης, Κοινωνικής Προστασίας και Αγοράς Εργασίας (Κισινάου, , Ν.3309/2005 ΦΕΚ26Α/2005, σε ισχύ από ) - Πρωτόκολλο Συνόδου Μικτής Ελληνο-Μολδαβικής Επιτροπής ιεθνών Οδικών Μεταφορών (Κισινάου, , σε ισχύ από την ηµεροµηνία υπογραφής) - Συµφωνία Οικονοµικής Επιστηµονικής και Τεχνικής Συνεργασίας στον τοµέα της γεωργίας και των τροφίµων (Αθήνα, , σε ισχύ από ) - Πρωτόκολλο Συνεργασίας µεταξύ ΥΠΕΞ Ελλάδος και Μολδαβίας (Αθήνα, ) - Συµφωνία Συνεργασίας στον τοµέα της Κτηνιατρικής (Αθήνα, , κυρώθηκε µε Ν.2849/2000 ΦΕΚ238Α/ ) 15

16 - Συµφωνία Οικονοµικής Επιστηµονικής και Τεχνολογικής Συνεργασίας (Αθήνα, , σε ισχύ από ) - Συµφωνία Αµοιβαίας Προστασίας των Επενδύσεων (Αθήνα, , σε ισχύ από ) - Πρωτόκολλο Συνόδου Μικτής Ελληνο-Μολδαβικής Επιτροπής ιεθνών Οδικών Μεταφορών (Κισινάου, , σε ισχύ από την ηµεροµηνία υπογραφής) - Συµφωνία για τις Οδικές Μεταφορές ( ), η οποία κυρώθηκε από το Ελληνικό Κοινοβούλιο (ΦΕΚ 235/ ) και ισχύει από Πρωτόκολλο Συνεργασίας ΕΒΕ Αθηνών και ΕΒΕ Μολδαβίας (Κισινάου, , σε ισχύ από την ηµεροµηνία υπογραφής) - Πρωτόκολλο Συνεργασίας ΟΠΕ και Μολδαβικού Οργανισµού Εξωτερικού Εµπορίου ( , σε ισχύ από την ηµεροµηνία υπογραφής) - Συµφωνία Συνεργασίας ΕΛΟΤ και Υπηρεσίας Τυποποίησης και Μετρολογίας Μολδαβίας (Αθήνα, , σε ισχύ από την ηµεροµηνία υπογραφής) 2. ιµερές εµπόριο αγαθών Το 2005 αποτέλεσε το τέλος µιας πτωτικής τάσης στο ελληνο-µολδαβικό εµπόριο αγαθών των προηγούµενων ετών. Έκτοτε, ο όγκος εµπορίου παρουσιάζει µια σταθερή ανάπτυξη, η οποία επιταχύνεται σαφώς τα τελευταία χρόνια µε αύξηση 37,8% το 2010 (34,1% το 2009). Παρά το γεγονός ότι ο όγκος των διµερών εµπορικών συναλλαγών κινείται σε χαµηλά επίπεδα, αν ληφθεί υπ' όψιν το µικρό µέγεθος της χώρας και το χαµηλό διαθέσιµο εισόδηµα, ο ρυθµός αύξησης των ελληνικών εξαγωγών αποδεικνύει ότι υπάρχει µια σηµαντική δυναµική στη Μολδαβία για τις ελληνικές εξωστρεφείς επιχειρήσεις. Σηµειωτέον ότι, το 2009, σε ένα έτος ύφεσης για τη χώρα, η αύξηση των ελληνικών εξαγωγών στη Μολδαβία ανήλθε σε 37,8% και το 2010 σε 51,6%. Οι ελληνικές εισαγωγές από τη Μολδαβία παρουσιάζουν περίπου την ίδια γενική τάση µε τις εξαγωγές, µε το 2007 να παραµένει η µοναδική χρονιά που υπερκέρασαν τις ελληνικές εξαγωγές και αντεστράφη το εµπορικό πλεόνασµα της Ελλάδος. ιµερές εµπόριο Ελλάδος Μολδαβίας (σε χιλ. ) Μεταβολή 2009/2010 Εξαγωγές προς Μολδαβία 6.647, , , , , ,4 51,6% Εισαγωγές από Μολδαβία 4.509, , , , , ,0 20,8% Εµπορικό Ισοζύγιο 2.137, , , , , ,4 183,1% Όγκος Εµπορίου , , , , , ,3 37,8% Πηγή: ΕΣΥΕ 16

17 ιµερές Εµπόριο Ελλάδας - Μολδαβίας (σε χιλ. ) , , , , , , , , , , , , , , , , , ,8 0, Εξαγωγές προς Μολδαβία Εισαγωγές από Μολδαβία Πηγή: ΕΣΥΕ 2.1. Ελληνικές εξαγωγές αγαθών Όσον αφορά στις ελληνικές εξαγωγές στη Μολδαβία, αξιοσηµείωτη είναι, κυρίως, η συνεχιζόµενη αύξηση στις ελληνικές εξαγωγές φρούτων (κυρίως ροδάκινα, φράουλες, νεκταρίνια, ακτινίδια και µανταρίνια) (αύξηση 2009: 478,3%, αύξηση 2010: 154,9%, συµµετοχή στις εξαγωγές του 2010: 64,8%). Αύξηση παρατηρείται επίσης στην κατηγορία (84) "Πυρηνικοί αντ/ρες, λέβητες, µηχανές, συσκευές και µηχ. επινοήσεις" (αύξηση: 144,5%, συµµετοχή στις εξαγωγές του 2010: 5,3% / µε τους ηλεκτρικούς ανελκυστήρες να καλύπτουν µεγάλο ποσοστό) και στα αυτοκίνητα / οχήµατα (αύξηση 2010: 261,2%, συµµετοχή στις εξαγωγές του 2010: 1,2%). Μείωση κατά 16,7% σηµειώθηκε στην κατηγορία (85) "Μηχανές, συσκευές και υλικά ηλεκτρικά και τα µέρη τους" (συµµετοχή στις εξαγωγές του 2010: 7,9%) και του βαµβακιού, µετά την υψηλή αύξηση (246,7%) που είχε σηµειώσει το 2009 (µείωση από το 2009: 65,9%, συµµετοχή στις εξαγωγές του 2010: 2,9%). α/α Κύρια εξαγόµενα προϊόντα προς Μολδαβία Αξία σε Μεταβολή από 2009 (%) % επί του συνόλου Σύνολο εξαγωγών ,6 100, Καρποί και φρούτα βρώσιµα, φλούδες εσπεριδοειδών ή πεπονιών ,9 64, Μηχανές, συσκευές και υλικά ηλεκτρικά και τα µέρη τους ,7 7, Πυρηνικοί αντ/ρες, λέβητες, µηχανές, συσκευές και µηχ. επινοήσεις ,5 5, Ορυκτά καύσιµα, ορυκτά λάδια και προϊόντα της απόσταξης αυτών ,3 3, Βαµβάκι ,9 2, Όργανα και συσκευές οπτικής, φωτογραφίας ή κινηµατογραφίας, µέτρησης, ελέγχου ή ακριβείας ,2 2, Αργίλιο και τεχνουργήµατα από αργίλιο (αλουµίνιο) ,2 2,5 17

18 Παρασκευάσµατα λαχανικών, καρπών και φρούτων ή άλλων µερών φυτών ,5 2, Καπνά και βιοµηχανοποιηµένα υποκατάστατα καπνού ,4 1, Αυτοκίνητα. Οχήµατα ,2 1, Αιθέρια έλαια και ρητινοειδή, προϊόντα αρωµατοποιίας ή καλλωπισµού παρασκευασµένα και καλλυντικά παρασκευάσµατα ,0 1, Χρώµατα & χρωστικές ουσίες, βερνίκια, στόκοι, µαστίχες, µελάνια ,2 0, Πλαστικές ύλες και τεχνουργήµατα από αυτές ,1 0, Φυτά και προϊόντα ανθοκοµίας ,2 0, Αλάτι. Θειο. Γαίες και πέτρες. Γύψος, Ασβέστης και τσιµέντα ,4 0,4 Πηγή: ΕΣΥΕ Στη Μολδαβία υπάρχουν προοπτικές εξαγωγών σε καταναλωτικά προϊόντα, όπως τυποποιηµένα τρόφιµα, είδη προσωπικής υγιεινής και καλλωπισµού, είδη ένδυσης, είδη οικιακής χρήσης, κλπ. οι οποίες µπορούν να διευρυνθούν µε δηµιουργία καταστηµάτων λιανικών πωλήσεων, καθώς και εξαγωγών που άπτονται του τοµέα των κατασκευών Ελληνικές εισαγωγές αγαθών Όσον αφορά στις ελληνικές εισαγωγές από Μολδαβία, τα φρούτα και οι καρποί που καλύπτουν το 37,3% των εισαγωγών σηµείωσαν σηµαντική αύξηση (24,8%). Σηµαντική αύξηση σηµείωσαν και τα δηµητριακά (53,6%, συµµετοχή: 29,2%) και τα λίπη και λάδια (63,9%, συµµετοχή: 13,6%). Μεγάλη αύξηση σηµείωσε και το γυαλί και τα τεχνουργήµατά του (471,5%) µε µικρότερη όµως συµµετοχή (5%) και τα προϊόντα των χηµικών βιοµηχανιών (2086,6%) αλλά µε ιδιαίτερα µικρή συµµετοχή. Η σηµαντικότερη µείωση σηµειώθηκε στα σπέρµατα και τους ελαιώδεις καρπούς µε -52,5%. α/α Κύρια εισαγόµενα προϊόντα από Μολδαβία Αξία σε Μεταβολή από 2009 (%) % επί του συνόλου Σύνολο εισαγωγών ,7 100, Καρποί και φρούτα βρώσιµα, φλούδες εσπεριδοειδών ή πεπονιών ,8 37, ηµητριακά ,6 29, Λίπη και λάδια ζωικά ή φυτικά και προϊόντα της διάσπασης αυτών ,9 13, Σπέρµατα και καρποί ελαιώδεις ,5 9, Γυαλί και τεχνουργήµατα από γυαλί ,5 5, Χυτοσίδηρος, σίδηρος, χάλυβας , Μηχανές, συσκευές και υλικά ηλεκτρικά και τα µέρη τους ,1 1, Ποτά, αλκοολούχα υγρά και ξίδι ,2 0, Είδη ζαχαροπλαστικής, παρασκευάσµατα από δηµητριακά ,6 0, Πλαστικές ύλες και τεχνουργήµατα από αυτές τις ύλες ,8 0, Αργίλιο και τεχνουργήµατα από αργίλιο (αλουµίνιο) , ιάφορα προϊόντα των χηµικών βιοµηχανιών ,6 0, Προϊόντα αλευροποιίας. Βύνη. Άµυλα ,4 0, Χαρτί και χαρτόνια. τεχνουργήµατα από κυτταρίνη, χαρτί ή χαρτόνι ,4 0, Ζάχαρα Και ζαχαρώδη παρασκευάσµατα ,4 0,1 Πηγή: ΕΣΥΕ 18

19 3. ιµερές εµπόριο υπηρεσιών Σύµφωνα µε τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, το διµερές εµπόριο υπηρεσιών µεταξύ Ελλάδος και Μολδαβίας βρισκόταν για την περίοδο σε χαµηλά επίπεδα τροφοδοτούµενο µόνο από τις υπηρεσίες εκτός µεταφορών και ταξιδίων. Το 2010, µόνο, υπήρξε εµφάνιση συναλλαγών στα ταξίδια µε τις πληρωµές προς τη Μολδαβία να ανέρχονται σε πρωτοφανή για το διµερές επίπεδο συναλλαγών σε υπηρεσίες. Χαρακτηριστικό είναι ότι εξαιτίας αυτών, οι πληρωµές της Ελλάδος αυξήθηκαν για το 2010 κατά 600%. Ισοζύγιο υπηρεσιών Ελλάδος - Μολδαβίας % επί του συνόλου (2010) Μεταβολή 2009/2010 Εισπράξεις 2,8 3,8 5,4 3,5 8,1 100,0 131,4 Ταξιδιωτικό 0,0 0,0 0,0 0,0 2,9 35,8 - Μεταφορές 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 - Λοιπές Υπηρεσίες 2,8 3,8 5,4 3,5 5,2 64,2 48,6 Πληρωµές 4,0 4,1 2,3 2,2 15,4 100,0 600,0 Ταξιδιωτικό 0,0 0,0 0,0 0,0 12,7 82,5 - Μεταφορές 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 - Λοιπές Υπηρεσίες 4,0 4,1 2,3 2,2 2,7 17,5 22,7 Ισοζύγιο -1,2-0,3 3,1 1,3-7,3 Ταξιδιωτικό 0,0 0,0 0,0 0,0-9,8 Μεταφορές 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Λοιπές Υπηρεσίες -1,2-0,3 3,1 1,3 2,5 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Ισοζύγιο εµπορίου υπηρεσιών Ελλάδος - Μολδαβίας ( ) σε εκατ. 20,0 15,0 10,0 5,0 0, ,0-10,0 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Εισπράξεις Πληρωµές Ισοζύγιο 19

20 4. Ελληνική επενδυτική παρουσία Σύµφωνα µε τα τελευταία διαθέσιµα στοιχεία της Μολδαβικής Υπηρεσίας Προσέλκυσης Ξένων Επενδύσεων 2, το σύνολο των επενδύσεων από την Ελλάδα που είχε εισέλθει στη Μολδαβία έως το τέλος του 2010 ανερχόταν σε περίπου MDL 128,131 εκατ. (περίπου 7,8 εκατ.) παραµένοντας σε ιδιαίτερα χαµηλά επίπεδα. Για το 2010, σύµφωνα µε την ίδια υπηρεσία, εισήλθαν στη Μολδαβία ελληνικές επενδύσεις αξίας MDL 11,566 εκατ. (περίπου ). Περίπου 30 ελληνικές επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται στη χώρα, κυρίως στους τοµείς των τηλεπικοινωνιών, τυχερών παιχνιδιών, εστίασης και δικτύων διανοµής. Ιδιαίτερης αναφοράς χρήζει η εταιρεία Intralot η οποία συµµετέχει µε ποσοστό περίπου 80% στο εγχώριο Lotto και η Intracom, η οποία εκµεταλλεύεται το δίκτυο παροχής υπηρεσιών σταθερής τηλεφωνίας µέσω εξωτερικών τηλεφώνων για δηµόσια χρήση στο Κισινάου. Σηµειώνεται ότι στη Μολδαβία υπάρχει ιδιαίτερα αξιόλογο παραγωγικό δυναµικό και ότι, σε ορισµένους επιλεγµένους τοµείς, θα µπορούσε η χώρα (κατόπιν επένδυσης σε εξοπλισµό και / ή τεχνολογία) να λειτουργήσει ως εφαλτήριο για τις γειτονικές αγορές της Ουκρανίας και της Ρωσίας. Οι τοµείς µε προοπτικές επενδυτικής συνεργασίας είναι οι εξής: επεξεργασία αγροτικών προϊόντων, τροφίµων και γαλακτοκοµικών, κλωστοϋφαντουργία, υλικά συσκευασίας, τραπεζικός τοµέας, ταπητουργία, υαλουργία, ενέργεια, υποδηµατοποιία, επιπλοποιία, φαρµακευτικά προϊόντα, πληροφορική. 5. Αναπτυξιακή συνεργασία µε τη Μολδαβία Σύµφωνα µε τα τελευταία διαθέσιµα στοιχεία της Υ ΑΣ κατά τη σύνταξη της παρούσας, το συνολικό ποσό που διετέθη από την Ελλάδα το για προγράµµατα διµερούς αναπτυξιακής συνεργασίας µε τη Μολδαβία ανήλθε σε 1,297 εκατ. Οι κυριότεροι τοµείς αναπτυξιακής συνεργασίας, στους οποίους διετέθη το ανωτέρω ποσό, είναι οι εξής: Τοµέας Ποσό σε χιλ. Ποσοστό επί του συνόλου Εκπαίδευση % Γεωργική Έρευνα και Ανάπτυξη 115 9% Παραγωγή Ενέργειας και Ενεργειακή Πολιτική 109 8% Πολιτική ηµόσιου Τοµέα και ιοικητική ιαχείριση 85 7% Υγεία / Ιατρική Μέριµνα 55 4% Κοινωνικές Υπηρεσίες 13 1% Ανθρωπιστική βοήθεια 5 0% % 2 Η άντληση δεδοµένων για τις ξένες άµεσες επενδύσεις παραµένει προβληµατική στη Μολδαβία καθώς οι µείζονες οργανισµοί που είναι υπεύθυνοι για την παρουσίαση αυτών των στοιχείων (Κεντρική Τράπεζα, Υπουργείο Οικονοµίας, Στατιστική Υπηρεσία, MIEPO) είτε δεν παρουσιάζουν έγκαιρα τα δεδοµένα, είτε τα παρουσιάζουν µε σηµαντικότατες αποκλίσεις µεταξύ τους. 3 Τα στοιχεία για το 2010 θα είναι διαθέσιµα µετά τον Ιούλιο του

21 Το ποσό που διέθεσε η Ελλάδα για προγράµµατα διµερούς αναπτυξιακής συνεργασίας µε τη Μολδαβία το 2008 ήταν 1,485 εκατ. Γ. ΜΟΛ ΑΒΙΚΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 1. Νοµικό πλαίσιο εταιρειών Καθώς η νοµοθεσία στη Μολδαβία µεταβάλλεται συχνά και απροειδοποίητα, οι παρακάτω αναφερόµενες διατάξεις σκόπιµο είναι να λαµβάνονται ως ενδεικτικές µέχρις επιβεβαίωσής τους από µολδαβικό δικηγορικό γραφείο. Οι νοµοθετικές διατάξεις που διέπουν τα εταιρικά ζητήµατα στη Μολδαβία περιλαµβάνονται στον Αστικό Κώδικα, το Νόµο "Περί επενδύσεων σε επιχειρηµατικές δραστηριότητες", το Νόµο "Περί ανωνύµων εταιρειών", το Νόµο "Περί εταιρειών περιορισµένης ευθύνης", το Νόµο "Περί καταχώρησης των νοµικών προσώπων και των ατοµικών επιχειρήσεων", το Νόµο "Περί ρύθµισης των επιχειρηµατικών δραστηριοτήτων µέσω αδειοδότησης", το Νόµο "Περί αφερεγγυότητας" και το Νόµο "Περί προστασίας του ανταγωνισµού". Οι συνηθέστερες µορφές επιχειρήσεων είναι οι εταιρείες περιορισµένης ευθύνης, οι ανώνυµες εταιρείες, οι οµόρρυθµες και ετερόρρυθµες εταιρείες. Οι ξένοι επενδυτές συνήθως χρησιµοποιούν τις Ε.Π.Ε. και τις Α.Ε. Αλλοδαπά νοµικά και φυσικά πρόσωπα µπορούν να ιδρύσουν Α.Ε. και Ε.Π.Ε. στη Μολδαβία είτε ως µοναδικοί µέτοχοι µε ιδιοκτησία 100% είτε σε συνεργασία µε τοπικό νοµικό ή φυσικό πρόσωπο. Οι Α.Ε. και οι Ε.Π.Ε. είναι νοµικά πρόσωπα υπεύθυνα για τις υποχρεώσεις τους µε το κεφάλαιό τους. Οι µέτοχοι δεν είναι προσωπικά υπεύθυνοι για τις υποχρεώσεις της εταιρείας ούτε η εταιρεία για τις υποχρεώσεις των µετόχων. Η ανώνυµη εταιρεία µπορεί να έχει απεριόριστο αριθµό µετόχων και µπορεί να ιδρυθεί από έναν µόνο ιδρυτή, µόνο αν αυτός δεν διαθέτει άλλη µονοπρόσωπη εταιρεία. Κατά την ίδρυση της εταιρείας, οι µετοχές της διανέµονται στους ιδρυτές της σύµφωνα µε τη συµµετοχή τους και καταχωρούνται στην Εθνική Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς. Το αρχικό κεφάλαιο δεν µπορεί να είναι µικρότερο από MDL και είναι καταβλητέο πριν την εγγραφή της εταιρείας µε την εξαίρεση των µηνοµισµατικών εισφορών οι οποίες πρέπει να µεταβιβαστούν µέσα σε ένα µήνα από την εγγραφή της εταιρείας. Το ανώτατο καταστατικό όργανο είναι η γενική συνέλευση των µετόχων. Το εκτελεστικό όργανο µπορεί να είναι συλλογικό ή να αποτελείται από ένα µόνο πρόσωπο. Οι εξουσίες του µπορούν να εκτελεστούν από ένα άτοµο ή να µεταβιβαστούν σε έναν οργανισµό διαχείρισης, ο οποίος όµως δεν είναι θυγατρική της Α.Ε. και δεν µπορεί να συνάψει άλλες συµβάσεις µε την εταιρεία. Ο ορισµός εξελεγκτικής επιτροπής είναι υποχρεωτική. Αν ο αριθµός των µετόχων είναι άνω των 50, τότε είναι υποχρεωτική και η δηµιουργία διοικούσας επιτροπής. Η εταιρεία θα πρέπει να ανακοινώνει δηµοσίως πληροφορίες αν το εταιρικό κεφάλαιο υπερβαίνει τα MDL και ο αριθµός των µετόχων της είναι πάνω από 50, αν είναι εισηγµένη σε χρηµατιστήριο, αν είναι τράπεζα, ασφαλιστική εταιρεία, εταιρεία επενδύσεων ή ιδιωτικό συνταξιοδοτικό ταµείο, αν είναι σε 21

22 διαδικασία ιδιωτικοποίησης, αν η εταιρεία διέθεσε δηµόσια τις µετοχές της και αν η εταιρεία εµπίπτει στις διατάξεις που τη χαρακτηρίζουν ως "δηµοσίου συµφέροντος". Μια εταιρεία περιορισµένης ευθύνης µπορεί να ιδρυθεί από ένα ή περισσότερα φυσικά και / ή νοµικά πρόσωπα. Ο συνολικός αριθµός των µετόχων δεν µπορεί να υπερβαίνει τους 50. Το ελάχιστο εταιρικό κεφάλαιο ανέρχεται σε MDL 5.400, 40% του οποίου πρέπει να έχει καταβληθεί πριν την εγγραφή της εταιρείας και το υπόλοιπο εντός έξι µηνών. Για τις Ε.Π.Ε. µε έναν µόνο ιδρυτή, το 100% του εταιρικού κεφαλαίου θα πρέπει να καταβληθεί πριν την εγγραφή, εκτός από µηνοµισµατικές εισφορές, οι οποίες πρέπει να µεταβιβαστούν στην εταιρεία εντός ενός µηνός από την εγγραφή της. Το ανώτατο καταστατικό όργανο είναι η γενική συνέλευση των µετόχων. Το εκτελεστικό όργανο µπορεί να αποτελείται από ένα ή περισσότερα φυσικά πρόσωπα. Το καταστατικό µπορεί να προβλέπει το σχηµατισµό συµβουλίου ή τον ορισµό εξελεγκτικής επιτροπής, η οποία είναι υποχρεωτική αν ο αριθµός των µετόχων ξεπερνάει τους Φορολογία Το φορολογικό σύστηµα της Μολδαβίας παραµένει απρόβλεπτο καθώς ο Φορολογικός Κώδικας αναθεωρείται συχνά. Η µολδαβική Φορολογική ιοίκηση είναι υπεύθυνη για την παρακολούθηση και την υλοποίηση της φορολογικής πολιτικής στη χώρα. Το νοµοθετικό φορολογικό πλαίσιο ορίζεται από διεθνείς συµφωνίες, το Μολδαβικό Σύνταγµα, το Φορολογικό Κώδικα, τον Νόµο του Προϋπολογισµού για το εκάστοτε οικονοµικό έτος, το Νόµο Κοινωνικής Ασφάλισης και το Νόµο Ταµείων Ιατροφαρµακευτικής Περίθαλψης. Ο Φορολογικός Κώδικας ορίζει τους γενικούς κανόνες φορολογίας, τις εξαιρέσεις και τα ποσοστά των φόρων. Οι κύριοι εθνικοί φόροι είναι: Φόρος επί εταιρικού εισοδήµατος: Από 1ης Ιανουαρίου 2008 ισχύει µηδενικός φόρος επί των εταιρικών κερδών. Οι υπόχρεοι οφείλουν παρά ταύτα να υπολογίζουν το φορολογητέο εισόδηµα και να καταθέτουν τις σχετικές δηλώσεις. Προσωπικός φόρος εισοδήµατος: Τα εισοδήµατα έως MDL φορολογούνται µε ποσοστό 7% ενώ τα εισοδήµατα που υπερβαίνουν τα MDL µε 18%. Τα εισοδήµατα από µερίσµατα φορολογούνται µε 15% στην πηγή. Για το 2010, οι απασχολούµενοι κατέβαλαν 6% του µισθού τους σε εισφορές κοινωνικής ασφάλισης ενώ από πλευράς εργοδοτών το ποσοστό ανέρχεται σε 23%. Οι εισφορές υγειονοµικής περίθαλψης ανέρχονται σε 3,5% για τους απασχολούµενους και τους εργοδότες. ΦΠΑ: Το ποσοστό του ΦΠΑ είναι 20%, ο µειωµένος ΦΠΑ ανέρχεται σε 8% και 6% ενώ ορισµένες εργασίες υπόκεινται σε µηδενικό ΦΠΑ. Αν δεν προβλέπεται συγκεκριµένη εξαίρεση, ο ΦΠΑ επιβάλλεται στα εισαγόµενα προϊόντα και είναι πληρωτέος προκαταβολικά, πριν λάβουν χώρα οι εκτελωνιστικές διαδικασίες. Ειδικός φόρος κατανάλωσης: Επιβάλλεται επί βενζίνης και πετρελαίου, οινοπνευµατωδών ποτών, προϊόντων καπνού, κοσµηµάτων, οπτικοαουστικών συσκευών, αυτοκινήτων κ.α. 22

23 ασµοί: Ο Νόµος περί Τελωνειακών ασµών προβλέπει παγιοποιηµένους τελωνειακούς δασµούς εφαρµόσιµους κατόπιν της εισαγωγής των αγαθών στη Μολδαβία, σύµφωνα µε το δασµολόγιο. Οι δασµοί εκφράζονται κυρίως ως ποσοστό επί της τελωνειακής αξίας των εµπορευµάτων τα οποία θα εισαχθούν στη χώρα. Ο µέγιστος παγιοποιηµένος δασµός είναι 30%. Επίσης, ο Νόµος προβλέπει δασµούς επί συγκεκριµένης ποσότητας καθώς και συνδυασµένους δασµούς. Υπάρχουν, τέλος, ειδικοί αντισταθµιστικοί δασµοί για συγκεκριµένα προϊόντα. Μπορεί να υπάρξει δασµολογική προτίµηση σε εµπορεύµατα που έρχονται από χώρες µε τις οποίες η Μολδαβία έχει συνάψει συµφωνία ελευθέρων συναλλαγών υπό την προϋπόθεση ότι η προτιµησιακή προέλευση των εµπορευµάτων επιβεβαιώνεται µε συγκεκριµένο πιστοποιητικό. Η Μολδαβία είναι κράτος µέλος της ΚΑΚ, της CEFTA και απολαύει του καθεστώτος των αυτόνοµων εµπορικών προτιµήσεων της Ε.Ε. 3. Καθεστώς εισαγωγών Όλα τα νοµικά πρόσωπα τα οποία επιθυµούν να εισάγουν ή να εξάγουν εµπορεύµατα οφείλουν να έχουν καταχωρηθεί στις οικείες τελωνειακές αρχές. Τα εµπορεύµατα τα οποία διαβαίνουν τα σύνορα της Μολδαβίας θα πρέπει να δηλώνονται στις τελωνειακές αρχές είτε από τον εισαγωγέα είτε από εξουσιοδοτηµένο εκτελωνιστή. Για να µπορέσουν να κυκλοφορήσουν ελεύθερα τα εµπορεύµατα στη Μολδαβία, απαιτούνται, σε γενικές γραµµές, τα ακόλουθα έγγραφα: οι σχετικές συµβάσεις, τιµολόγια, τελωνειακή διασάφηση, φορτωτικές, πιστοποιητικά προέλευσης, πιστοποιητικά συµµόρφωσης, απόδειξη πληρωµής των δασµών, υπάρχει όµως πιθανότητα οι τελωνειακές αρχές να ζητήσουν επιπρόσθετα έγγραφα. Για την εισαγωγή καπνού, προϊόντων φυτο-υγειονοµικής χρήσης, τοξικών χηµικών ουσιών, χηµικών ειδών νοικοκυριού, πυροτεχνηµάτων και εκρηκτικών κ.α. απαιτείται άδεια εισαγωγής. 4. Χρήσιµες ιστοσελίδες Κυβέρνηση της Μολδαβίας Υπουργείο Οικονοµίας και Εµπορίου Υπουργείο Οικονοµικών Υπουργείο Εξωτερικών και Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης Υπουργείο Γεωργίας και Βιοµηχανίας Τροφίµων Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Τελωνειακή Υπηρεσία Υπηρεσία Συνόρων Κεντρική Τράπεζα της Μολδαβίας Κύρια Φορολογική Αρχή Εµπορικό και Βιοµηχανικό Επιµελητήριο