Ανάλυση γενετικού υλικού και γονιδιακής έκφρασης στον πολφό

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Ανάλυση γενετικού υλικού και γονιδιακής έκφρασης στον πολφό"

Transcript

1 Ενδοδοντολογία-Οδοντιατροδικαστική ΣTOMA 2010; 38 : Bιβλιογραφική ανασκόπηση Ανάλυση γενετικού υλικού και γονιδιακής έκφρασης στον πολφό Α. ΚΟΚΚΑΣ 1, ΧΡ. ΣΤΑΥΡΙΑΝΟΣ 2 Εργαστήριο Ενδοδοντολογίας, Οδοντιατρική Σχολή Α.Π.Θ. Genetic material and gene expression analyses in pulp A. KOΚKAS 1, C. STAVRIANOS 2 Dept of Endodontics, School of DentIstry, Aristotle University of Thessaloniki Περίληψη Στη μοριακή βιολογία η αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης (PCR) είναι μια τεχνική ποσοτικής ενίσχυσης ενός συγκεκριμένου τμήματος του DNA που μπορεί να είναι ένα απλό γονίδιο ή τμήμα του. Η αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης μετά από αντίστροφη μεταγραφή (RT-PCR) είναι μια ευαίσθητη μέθοδος για τον προσδιορισμό των επιπέδων της έκφρασης του mrna. Η RT-PCR περιλαμβάνει δύο στάδια: την αντίδραση της αντίστροφης μεταγραφής και την PCR ενίσχυση. Οι PCR και RT-PCR είναι συνήθεις τεχνικές που χρησιμοποιούνται στο πεδίο της ιατρικής και βιολογικής έρευνας με ποικιλία εφαρμογών. Σκοπός αυτής της εργασίας είναι η περιγραφή των δύο αυτών τεχνικών και η επισκόπηση της εφαρμογής τους στο πεδίο έρευνας του οδοντικού πολφού. Ο οδοντικός πολφός έχει προταθεί ως ιδανική πηγή DNA για την ανίχνευση παθογόνων μικροοργανισμών από αρχαίες περιόδους με σκοπό την αναδρομική διάγνωση επιδημικών ασθενειών, αλλά και στην Οδοντιατροδικαστική, για την ταυτοποίηση ή αποσυσχετισμό οστικών υπολειμμάτων ή απανθρακωμένων/αποτεφρωμένων πτωμάτων αγνώστου ταυτότητας σε διάφορες υποθέσεις στις οποίες εμπλέκεται η Οδοντιατροδικαστική (μαζικές καταστροφές, ατυχήματα όπου δεν είναι δυνατή η αναγνώριση,εγκληματικές ενέργειες, κ.λ.π.). Επίσης, στην Ενδοδοντολογία, η ανάλυση της γονιδιακής έκφρασης έχει χρησιμοποιηθεί για τη μελέτη των μηχανισμών που εμπλέκονται στη φλεγμονή, διαφορροποίηση, ανάπτυξη και γήρανση του οδοντικού πολφού. Summary In molecular biology, the polymerase chain reaction (PCR) is a technique to amplify a single or few copies of a piece of DNA. Reverse transcription-polymerase chain reaction (RT-PCR) is a sensitive method for the detection of mrna expression levels. RT-PCR involves two steps: the reverse transcription reaction and PCR amplification. PCR and RT-PCR are common techniques used in medical and biological research labs for a variety of applications. The aim of this study was to describe these two techniques and to review the applications in the dental pulp research field. Dental pulp has been proved to be an ideal DNA source of ancient septicemic microorganisms. Dental pulp has also been used as a source of host DNA for genotyping buried individuals. Gene exrression analyses have been proposed as a useful tool for the study of mechanisms involved in inflammation, differentiation, growth and aging of dental pulp. ΛEΞEIΣ KΛEIΔIA: Πολφός, γενετικό υλικό, γονιδιακή έκφραση, RT-PCR, PCR. KEY WORDS: Pulp, genetic material, gene expression, RT- PCR, PCR. Στάλθηκε στις Εγκρίθηκε στις Διδάκτορας 2 Αναπληρωτής Καθηγητής Receivet on 15 th Jan., Accepted on 20 th Fev., Dr. Dentist 2 Associate Professor

2 250 Εισαγωγή Όπως είναι γνωστό στο DNA των κυττάρων αποθηκεύονται οι γενετικές πληροφορίες που καθορίζουν όλα τα χαρακτηριστικά ενός οργανισμού και οι οποίες οργανώνονται σε λειτουργικές μονάδες, τα γονίδια. Το σύνολο των γονιδίων ενός κυττάρου αποτελεί το γενετικό υλικό ή γονιδίωμά του. Τα τελευταία χρόνια η συνεχής ανάπτυξη ευαίσθητων και εξελιγμένων τεχνικών ανάλυσης γενετικού υλικού έχει διευρύνει το πεδίο, αλλά και τις δυνατότητες έρευνας της μοριακής βιολογίας. Ο οδοντικός πολφός, που είναι χαλαρός συνδετικός ιστός που περιλαμβάνει αγγεία και νεύρα, αποτελεί ιδανικό βιολογικό δείγμα λήψεως γενετικού υλικού, καθώς το περιεχόμενο του περιβάλλεται και προστατεύεται από τα ανένδοτα τοιχώματα της οδοντίνης. Έτσι, έχει αναφερθεί η δυνατότητα αναλύσεως DNA από πολφικό ιστό, ακόμη και σε περίπτωση λήψεώς του από εγκλείστους άνω γομφίους απανθρακωμένου πτώματος. Στην περίπτωση αυτή, η πολφική επιβίωση, παρά την ανάπτυξη τόσο υψηλής θερμοκρασίας κατά την απανθράκωση, οφείλονταν στην προστασία που παρείχαν οι μαλακοί ιστοί και το οστικό πέταλο του γναθιαίου κυρτώματος 1. Βασικές τεχνικές της μοριακής βιολογίας, που έχουν χρησιμοποιηθεί και για την ανάλυση γενετικού υλικού από τον πολφό είναι η μέθοδος του πολυμορφισμού μήκους θραύσματος DNA από ένζυμα περιορισμού (RFLP : Restriction Fragment Length Polymorphism) και η μέθοδος της αλυσιδωτής αντίδρασης πολυμεράσης (PCR : Polymerase Chain Reaction). Γονιδιακή έκφραση (gene expression) είναι η διαδικασία κατά την οποία μια μεταβιβάσιμη πληροφορία ενός γονίδιου, όπως είναι η αλληλουχία του DNA, μετατρέπεται σε ένα λειτουργικό προϊόν, όπως είναι το RNA ή η πρωτεΐνη. Όπως είναι γνωστό, η γενετική πληροφορία των γονιδίων, που κωδικοποιεί τη σύνθεση των πρωτεϊνικών μορίων, αποτυπώνεται στο κυτταρικό επίπεδο με τη διαδικασία της μεταγραφής του mrna. Ο προσδιορισμός, επομένως, του επιπέδου του mrna, που μεταγράφεται μετά από τη διέγερση των αντίστοιχων γονιδίων, αντιπροσωπεύει και το επίπεδο της γονιδιακής έκφρασης. Ιδιαίτερη έμφαση έχει δοθεί τα τελευταία χρόνια στην ανάλυση της γονιδιακής έκφρασης διαφόρων πρωτεϊνικών μορίων του πολφού (κυτταροκινών, ενζύμων, υποδοχέων κ.λ.π.), με σκοπό, κυρίως, την κατανόηση των πολύπλοκων μοριακών μηχανισμών που αναπτύσσονται κατά τις διάφορες φάσεις εξέλιξης της φλεγμονής του. Βασική τεχνική ανάλυσης της γονιδιακής έκφρασης είναι η μέθοδος της αλυσιδωτής αντίδρασης πολυμεράσης μετά από αντίστροφη μεταγραφή (RT- PCR : Reverse Transcription Polymerase Chain Kόκκας, Σταυριανός Reaction). Αρχή της μεθόδου είναι η αντίστροφη μεταγραφή του mrna σε μονόκλωνο συμπληρωματικό cdna, που ακολουθείται από την αντιγραφή του σε δίκλωνο και την ενίσχυση του διαμέσου της PCR. Η αντίδραση RT-PCR αναφέρεται και ως ανταγωνιστική (competitive), όταν παράλληλα με την ανάλυση της έκφρασης του προς εξέταση γονιδίου, γίνεται στον ίδιο δοκιμαστικό σωλήνα και η ανάλυση του γονιδίου μιας ή περισσοτέρων ταυτόχρονα πρωτεϊνών, που χρησιμοποιούνται ως εσωτερικοί μάρτυρες, για να αντισταθμιστούν δειγματοληπτικά και εργαστηριακά σφάλματα, που οφείλονται στις διάφορες μεταβλητές. Η μέθοδος RΤ-PCR είναι περισσότερο ευαίσθητη και αξιόπιστη από τεχνικές όπως η Northern blotting και Ribonuclease protection assay, που έχουν χρησιμοποιηθεί, επίσης, για τον ίδιο σκοπό 2. Ωστόσο τα αποτελέσματα μιας γονιδιακής ανάλυσης είναι προτιμότερο να επιβεβαιώνονται πάντα και από μια δεύτερη τεχνική 3. Η μεγάλη τεχνολογική εξέλιξη προσφέρει, πλέον, σήμερα, πλήθος μεθόδων ανάλυσης στη μοριακή βιολογία που εξελίσσονται και παραλλάσσονται συνεχώς, ποικίλλοντας σε ότι αφορά το κόστος και την απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομή. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η περιγραφή των μεθόδων RΤ-PCR και PCR, καθώς και η επισκόπηση των εφαρμογών τους στο πεδίο έρευνας του οδοντικού πολφού. Μέθοδος RT-PCR Η διαδικασία της ανάλυσης της γονιδιακής έκφρασης με τη μέθοδο RΤ-PCR ξεκινάει με τη συλλογή του δείγματος. Η μεταφορά όλων των δειγμάτων από το σημείο λήψεως στο χώρο της συντήρησης πρέπει να γίνεται με την άμεση τοποθέτησή τους σε αποστειρωμένους σωλήνες τύπου eppendof και υπό ψύξη μέσα σε υγρό άζωτο (σημείο ζέσεως : 195,8 C), το οποίο αποτρέπει τη διάσπαση που υφίσταται ταχύτατα το RNA στο εξωτερικό περιβάλλον από τη δράση των ριβονουκλεασών 4. Η απομόνωση του RNA από τον πολφικό ιστό γίνεται με τη βοήθεια κάποιου εμπορικού kit και σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή. Ακολουθεί η αντίστροφη μεταγραφή του RNA σε αντίστοιχο μονόκλωνο cdna που γίνεται με τη βοήθεια ενός ενζύμου που ανήκει στην ομάδα των αντίστροφων τρανσκριπτάσων (reverse transcriptases) ή RNA εξαρτώμενων DNA πολυμερασών (RNA depended DNA polymerases). Τα ένζυμα αυτά χρησιμοποιούνται από διάφορους ιούς, που έχουν ως γενετικό υλικό το RNA (ρετροϊοί) για να επιτύχουν την αντίστροφη μεταγραφή του γονιδιώματος τους σε μονόκλωνο DNA, το οποίο κατόπιν θα ενσωματωθεί στο γονιδίωμα των κυττάρων του ξενιστή, μαζί με το οποίο και θα αντιγραφεί. Οι αντίστροφες τρανσκρι-

3 Ανάλυση γενετικού υλικού και γονιδιακής έκφρασης στον πολφό πτάσες που χρησιμοποιούνται ονομάζονται από τον ιό που απομονώθηκαν και είναι συνήθως η M-MuLV (Moloney Murine Leukemia Virus), η HIV-1 (Human Immunodeficiency Virus type 1), και η AMV (Avian Myeloblastosis Virus). Η αντίδραση της αντίστροφης μεταγραφής απαιτεί για την πραγματοποίησή της, την παρουσία αφετηριών ή εκκινητών αλύσων (primers) του εμπορίου που παρασκευάζονται σε ειδικές συσκευές και συνδέονται (υβριδίζονται) υπό τη δράση της αντίστροφης τρανσκριπτάσης με το RNA. Οι αφετηρίες μπορεί να είναι μη ειδικές, όταν η ακολουθία των βάσεων είναι τυχαία (random primers) ή ειδικές, όταν είναι ολιγονουκλεοτίδια με συμπληρωματική αλληλουχία προς το RNA στόχο. Η προτίμηση αφετηριών με τυχαία ακολουθία βάσεων διευκολύνει τον υβριδισμό με πλούσιο σε βάσεις αδενίνης (poly-a-tail) τελικό άκρο, που παρατηρείται στο mrna 2. Η αντίδραση της αντίστροφης μεταγραφής πραγματοποιείται μέσα σε δοκιμαστικό σωλήνα που περιλαμβάνει ως αντιδραστήρια ολόκληρο το RNA που απομονώθηκε, τις αφετηρίες, που συνήθως είναι εξαμερή με τυχαία ακολουθία βάσεων (random hexamer primers), τα τριφωσφορικά δεοξυριβονουκλεοτίδια (datp, dctp, dttp, dgtp) που αποτελούν το υπόστρωμα, τη διθειοτριτόλη, το ρυθμιστικό διάλυμα, τα ιόντα Κ + και Μg 2+ και το ένζυμο της αντίστροφης τρανσκριπτάσης. Το μίγμα της αντίδρασης τοποθετείται, συνήθως, σε ειδικά προγραμματισμένη συσκευή, το θερμικό κυκλοποιητή (thermocycler), όπου επιτυγχάνονται οι απαραίτητες εναλλαγές της θερμοκρασίας (Εικ. 1). Οι συνθήκες της αντίδρασης περιλαμβάνουν, αρχικά, διαδοχικές θερμοκρασίες 23 C επί 10 λεπτά και 42 C επί 30 έως 60 λεπτά. Ακολουθεί θέρμανση στους 95 C επί 5-10 λεπτά και κατόπιν άμεση ψύξη σε πάγο, ώστε να γίνει η μετου- Εικόνα 1. Θερμικός κυκλοποιητής (Εργ. Φαρμακολογίας Ιατρικής Σχολής, Α.Π.Θ). 251 σίωση ή αποδιάταξη του υβριδίου RNA-cDNA και η αδρανοποίηση της περίσσειας της αντίστροφης τρανσκριπτάσης. Πριν από την προσθήκη του RNA στο μίγμα της αντίδρασης, συνίσταται η θέρμανση του στους 90 C επί 5 λεπτά και η άμεση ψύξη του σε πάγο, ώστε να αποσυντεθούν αδρανή προϊόντα και κάποιες δευτεροταγείς δομές, που εμποδίζουν τον υβριδισμό του cdna 5. Μετά το πέρας της αντίστροφης μεταγραφής, ακολουθεί η ενίσχυση του cdna με την αντίδραση PCR. Μέθοδος PCR Η PCR είναι γενικά μια μέθοδος, που χρησιμοποιείται για την ποσοτική ενίσχυση ενός συγκεκριμένου τμήματος του DNA που μπορεί να είναι ένα απλό γονίδιο ή τμήμα του ή κάποια άλλη μη γενετικά κωδικοποιημένη αλληλουχία. Οι περισσότερες τεχνικές μπορούν να ενισχύσουν ζεύγη βάσεων μεγέθους μέχρι 10 Kb (kilo base), ενώ κάποιες έως 40 Kb 6. Στην περίπτωση της ανάλυσης πολφικού ιστού, κατά την εξαίρεση του θα πρέπει να διασφαλίζονται συνθήκες ασηψίας, καθώς υπάρχει μεγάλη ευαισθησία της μεθόδου σε οποιαδήποτε επιμόλυνση του δείγματος 7. Αρχή της μεθόδου είναι η πολλαπλή αντιγραφή και ποσοτική μεγέθυνση μιας συγκεκριμένης αλληλουχίας του DNA, μεγέθους από 50 έως περισσότερο από 2000 βάσεις, που επιτυγχάνεται in vitro με τη βοήθεια του ενζύμου της DNA πολυμεράσης. Οι DNA πολυμεράσες είναι γενικά μια ομάδα ενζύμων, που είναι υπεύθυνες για την αντιγραφή του DNA σε κάθε κύτταρο κατά τη διαίρεση του. Όπως ξετυλίγονται οι δύο κλώνοι του DNA, το ένζυμο πολυμεράση διαβάζει τον ένα κλώνο και έχοντάς τον ως πρότυπο (template) συνθέτει συμπληρωματική άλυσο DNA με κατεύθυνση από το 5 προς 3 άκρο, έχοντας ως άλυσο αφετηρία την περιοχή του δίκλωνου DNA, παρουσία τριφωσφορικών δεοξυριβονουκλεοτιδίων και ιόντων Mg 2+. Στην περίπτωση της PCR, το ένζυμο που συνήθως προτιμάται είναι η Taq πολυμεράση που ονομάστηκε έτσι, επειδή απομονώθηκε αρχικά από το θερμόφιλο βακτήριο Thermus aquaticus 8. Η Taq πολυμεράση παρουσιάζει αντοχή στις υψηλές θερμοκρασίες, που απαιτούνται κατά τη διάρκεια της PCR έχοντας ευνοϊκότερη θερμοκρασία δράσης τους C και χρόνο ημίσειας ζωής τα 9 λεπτά στους 97,5 C 9. Το γεγονός αυτό διευκολύνει τις εργαστηριακές συνθήκες της αντίδρασης, καθώς η αντίσταση της Taq πολυμεράσης κατά την επαναλαμβανόμενη έκθεσή της σε υψηλές θερμοκρασίες εξαλείφει την αναγκαιότητα της συνεχούς προσθήκης του ενζύμου σε κάθε κύκλο της αντίδρασης 10,11. Η συχνότητα του σφάλματος της Taq πολυμεράσης είναι, επίσης, χαμηλή και έχει υπολογιστεί στο 0,25%

4 252 μετά από 30 κύκλους της PCR 12. Η PCR πραγματοποιείται, συνήθως, σε όγκο αντίδρασης ml και το μίγμα της αντίδρασης περιλαμβάνει μια σειρά από συγκεκριμένα αντιδραστήρια 13,14. Το τμήμα που επιλέγεται να ενισχυθεί αναφέρεται ως στόχος (target) DNA και στην περίπτωση της RT-PCR είναι το cdna, που δημιουργήθηκε κατά την αντίστροφη μεταγραφή του mrna. Από το εμπόριο χρησιμοποιούνται δύο αφετηρίες, που είναι συνθετικά ολιγονουκλεοτίδια, συνήθως, μήκους βάσεων. Οι αφετηρίες έχουν δομή συμπληρωματική προς τις πλευρικές αλληλουχίες των 5ʼ και 3ʼ άκρων του DNA στόχου, η κάθε μία αντίστοιχα προς τον ένα κλώνο και με αντίθετη κατεύθυνση. Είναι προτιμότερο να έχουν τυχαία κατανομή βάσεων, από τις οποίες περίπου το 50% είναι να είναι ζεύγη γουανίνης κυτοσίνης (GC). Επίσης, πρέπει να αποφεύγονται αφετηρίες με ασυνήθιστη αλληλουχία βάσεων ή έντονη δευτεροταγή δομή 15. Οι αφετηρίες δεν πρέπει να είναι συμπληρωματικές με αλληλουχίες του DNA, που δεν αποτελούν στόχο και περιέχονται στο δείγμα. Επίσης, δεν πρέπει να είναι συμπληρωματικές και μεταξύ τους, κυρίως, στα 3 άκρα τους, επειδή μπορεί να αλληλοϋβριδιστούν και να επεκταθούν, ιδιαίτερα, όταν μικρές ποσότητες DNA στόχου, ενισχύονται με πολλούς κύκλους. Με τον τρόπο αυτό σχηματίζονται διμερείς αφετηρίες, που ανταγωνίζονται το κύριο προϊόν της αντίδρασης 14. Τα τριφωσφορικά δεοξυριβονουκλεοτίδια (dntps) αποτελούν το απαιτούμενο δομικό υλικό για τη σύνθεση των νέων αλύσων του DNA υπό την επίδραση του ένζυμου της Taq πολυμεράσης του DNA, που, όπως έχει ήδη αναφερθεί, είναι αυτό, που προτιμάται. Συγκέντρωση του ενζύμου units για 100 μl όγκου αντίδρασης είναι αυτή που συνιστάται, όταν είναι κατάλληλες και οι υπόλοιπες παράμετροι 9. Η αντίδραση λαμβάνει χώρα σε ρυθμιστικό διάλυμα (Buffer) που παρέχει το απαραίτητο χημικό περιβάλλον για τη σταθερότητα, αλλά και την δράση της DNA πολυμεράσης, παρουσία δισθενών ιόντων, συνήθως Mg 2+ και μονοσθενών ιόντων Κ +. Μετά το σχηματισμό του μονόκλωνου cdna, αυτό αντιγράφεται σε δίκλωνο, που κατόπιν ενισχύεται με την PCR αντίδραση. H PCR αντίδραση περιλαμβάνει επαναλαμβανόμενες μεταβολές της θερμοκρασίας στο μίγμα της αντίδρασης, που ονομάζονται κύκλοι. Κάθε κύκλος περιλαμβάνει 3 διαφορετικά στάδια, όπου εναλλάσσονται διαφορετικές θερμοκρασίες, που προγραμματίζονται από το θερμικό κυκλοποιητή. Οι παράμετροι που επηρεάζουν τις συνθήκες της αντίδρασης σε αυτά τα στάδια είναι η αλληλουχία και το μήκος του DNA στόχου, η αλληλουχία και το ποσοστό συμπληρωματικότητας των αφετηριών, καθώς και ο χρόνος που μεσολαβεί κατά την εναλλαγή των θερμοκρασιών (ramp time) 14. Κόκκας, Σταυριανός To πρώτο στάδιο περιλαμβάνει την αποδιάταξη ή μετουσίωση (denaturation) του DNA, που επιτυγχάνεται σε υψηλή θερμοκρασία συνήθως C, επί 1-2 λεπτά. Με τη μετουσίωση διασπώνται οι έλικες του DNA, αλλάζει δηλαδή η δομή του με το χωρισμό των δύο ελίκων και τη μετατροπή του από δίκλωνο σε μονόκλωνο (single strands). Κατά τη μετουσίωση δεν προκαλείται διάσπαση των ομοιοπολικών δεσμών, αλλά διακοπή των δυνάμεων, που είναι υπεύθυνες για τη διατήρηση της δομής της διπλής έλικας του DNA όπως είναι οι δεσμοί υδρογόνου μεταξύ των βάσεων και οι δυνάμεις από την αλληλεπίδραση των αλληλοδιάδοχων βάσεων. Η διαδικασία αυτή είναι αντιστρεπτή και σε θερμοκρασία περίπου 25 C μπορεί να γίνει επανασύνδεση (renaturation), δηλαδή διπλοελίκωση των δύο αλύσων. Το δεύτερο στάδιο περιλαμβάνει τη σύνδεση των αφετηριών με το μετουσιωμένο DNA, διαδικασία που αναφέρεται και ως σύνδεση ή υβριδισμός των αφετηριών (annealing) και που επιτυγχάνεται σε χαμηλότερη θερμοκρασία C σε χρόνο, συνήθως, λίγων δευτερολέπτων. Το τρίτο και τελικό στάδιο που αναφέρεται ως επέκταση (extension / elongation), επιτυγχάνεται, συνήθως, σε θερμοκρασίες C και περιλαμβάνει την προσθήκη υπό τη δράση της DNA πολυμεράσης των συμπληρωματικών dntps στο 3 άκρο κάθε αλύσου. Ακολουθεί η επέκταση προς το 5 άκρο και, έτσι, σχηματίζονται 2 καινούργιες άλυσοι (κλώνοι) DNA συμπληρωματικές προς αυτές των 2 κλώνων του προτύπου DNA και διπλασιάζεται η συγκεκριμένη περιοχή 13,14,16. Καθώς εξελίσσεται η αντίδραση PCR, το τμήμα του DNA στόχου που αναπαράγεται αποτελεί μετά το τέλος του κάθε κύκλου και τη μήτρα αντιγραφής που θα προκαλεί την εκθετική του ενίσχυση (amplification) δια μέσου των αλυσιδωτών αντιδράσεων σε τελικό αριθμό ανατύπων 2 n (n = o αριθμός των κύκλων). Η αντίδραση PCR συνεχίζεται έως ότου εξαντληθεί κάποιο αντιδραστήριο ή η DNA πολυμεράση δεν μπορεί να συνθέσει νέο DNA αρκετά σύντομα. Σε κανονικές συνθήκες αντίδρασης το πόσο της Taq DNA πολυμεράσης ελαττώνεται μετά από κύκλους. O αριθμός των κύκλων της αντίδρασης εξαρτάται από την απόδοση της αντίδρασης και από την ποσότητα του DNA στόχου στην αντίδραση. Έτσι, στους 30 κύκλους και στο 10% της αντίδρασης, ποσότητα 100 ng γονιδιώματος DNA θηλαστικών, που περιλαμβάνει περίπου κύτταρα, αποδίδει ευκρινώς ορατή ζώνη φωτεινότητας, μετά από ηλεκτροφόρηση σε πηκτή, που περιλαμβάνει βρωμιούχο εθίδιο 14. Περισσότερη ποσότητα DNA πιθανώς απαιτεί λιγότερους κύκλους, σε πολύ μικρότερη, ωστόσο, ποσότητα είναι προτιμότερο η ενίσχυση να γίνεται με βελτίωση των συνθηκών της αντίδρασης, παρά με αύξηση των κύκλων (>40) η οποία εξαντλεί τα αντιδραστήρια και δε βελτιώνει την από-

5 Ανάλυση γενετικού υλικού και γονιδιακής έκφρασης στον πολφό δοση της μεθόδου. Αύξηση των κύκλων μειώνει την ειδικότητα της DNA-πολυμεράσης, με αποτέλεσμα να σχηματιστούν πιθανώς μη ειδικά προϊόντα. Σε υψηλές συγκεντρώσεις DNA, επίσης, είναι δυνατόν αυτό να αυτοϋβριδίζεται με αποτέλεσμα να σταματήσει η αντίδραση ή να παραχθούν επίσης μη ειδικά προϊόντα. Μετά το τέλος του τελευταίου κύκλου συνήθως εφαρμόζεται ένα τελικό στάδιο επέκτασης (final extension), συνήθως, στους 72 C, επί 5 λεπτά, ώστε να μεταπέσουν σε δίκλωνα όλα τα μόρια DNA που έχουν παραχθεί. Κατά την αντίδραση PCR το κύριο ή μικρό προϊόν (short product), που λαμβάνεται είναι δίκλωνο DNA που περιλαμβάνεται μεταξύ των αφετηριών νουκλεοτιδίων. Τα άκρα του καθορίζονται από το 5 άκρο των αφετηριών και το μέγεθος του είναι ίσο με το άθροισμα των βάσεων των αφετηριών και της παρεμβαλλόμενης αλληλουχίας στόχου. Από τον πρώτο, όμως, κύκλο της αντίδρασης παράγονται και μακρύτερα μόρια DNA (long products), που το μέγεθος τους ξεπερνά το μεταξύ των αφετηριών τμήμα. Τα προϊόντα αυτά αυξάνονται γραμμικά με την πρόοδο των κύκλων, με αποτέλεσμα στο τέλος να αποτελούν ένα πολύ μικρό ποσοστό στο συνολικό προϊόν της PCR 16. Η εξέλιξη της μοριακής βιολογίας έχει προσφέρει πολλές παραλλαγές της αντίδρασης με στόχο την επίτευξη, όσο το δυνατόν περισσότερο αξιόπιστων αποτελεσμάτων. Έτσι, έχουν αναπτυχθεί ακόμη περισσότερο ευαίσθητες και αξιόπιστες τεχνικές όπως η PCR στον πραγματικό χρόνο (real time PCR), που είναι μια ποσοτική μέθοδος, όπου η μεγέθυνση του DNA στόχου και η ανίχνευση του προϊόντος γίνονται ταυτόχρονα στο ίδιο σωληνάριο, επειδή το προϊόν που παράγεται συνδέεται με φθορίζουσα χρωστική που ανιχνεύεται από το οπτικό σύστημα ειδικού κυκλοποιητή. O έλεγχος των αποτελεσμάτων της PCR γίνεται συνήθως με τη μέθοδο της ηλεκροφόρησης μέσα σε υπόστρωμα πηκτής, όπου αναγνωρίζεται το μοριακό μέγεθος του ενισχυμένου DNA σε σύγκριση με DNA δείκτες γνωστού μοριακού βάρους. Η ηλεκτροφόρηση είναι γενικά μια μέθοδος με την οποία επιτυγχάνεται ο διαχωρισμός βιολογικών μακρομορίων όπως είναι οι πρωτεΐνες και τα νουκλεϊκά οξέα με βάση το γεγονός ότι η δημιουργία ηλεκτρικού πεδίου, προκαλεί τη μετακίνηση των μορίων που φορτίζονται, ανάλογα με το μέγεθός τους. Με την ηλεκτροφόρηση διαχωρίζονται μεγάλες ποσότητες ακόμη και μικρών (<1000 bp) τμημάτων βάσεων DNA 17. Η ηλεκτροφόρηση γίνεται σε ειδικές συσκευές και ανάλογα με την τοποθέτηση της γέλης διακρίνεται σε οριζόντια και κάθετη (Εικ. 2). Στην περίπτωση των νουκλεϊκών οξέων οι φωσφορικές ομάδες, που περιέχουν αποκτούν σε όλη τους την έκταση αρνητικό ηλεκτρικό φορτίο, Εικόνα 2. Συσκευή οριζόντιας ηλεκτροφόρησης. (Εργ. Φαρμακολογίας Ιατρικής Σχολής, Α.Π.Θ). 253 όταν τοποθετηθούν σε περιβάλλον με ουδέτερο ή αλκαλικό ph, όπως είναι η γέλη, που χρησιμοποιείται στην ηλεκτροφόρηση. Η δημιουργία ηλεκτρικού πεδίου, κατά τη διάρκεια της ηλεκτροφόρησης μετακινεί τα μόρια των νουκλεϊκών οξέων από την κάθοδο προς την άνοδο με μια δύναμη σταθερή και ανεξάρτητη, από τη νουκλεοτιδική τους σύσταση. Ο διαχωρισμός των τμημάτων των νουκλεϊκών οξέων προκύπτει από τη διαφορετική αντίσταση που εμφανίζεται κατά τη μετακίνηση τους διαμέσου των πόρων της γέλης. Έτσι, μεγαλύτερη ταχύτητα μετακίνησης έχουν τα μόρια με μικρότερο μέγεθος, ενώ το αντίστροφο συμβαίνει στα μόρια με μεγαλύτερο μέγεθος. Η ηλεκτροφόρηση του DNA γίνεται συνήθως σε πηκτή πολυακρυλαμιδίου ή αγαρόζης. Οι πηκτές πολυακρυλαμιδίου σχηματίζονται μετά από τον πολυμερισμό ακρυλαμιδίου, συνήθως, 3,5-20% παρουσία bis-ακρυλαμιδίου, TEMED (N,N,N,N - tetramethylenediamin) και υπερθειϊκού αμμωνίου, ενώ το μέγεθος των πόρων καθορίζεται από το μήκος των αλυσίδων και το βαθμό διασύνδεσης αυτών. Οι πηκτές πολυακρυλαμιδίου τρέχουν με σταθερή τάση, σε κάθετη συσκευή ηλεκτροφόρησης και έχουν μεγάλη ικανότητα διαχωρισμού τμημάτων DNA με μικρό μοριακό μέγεθος (5-500 bp) ακόμη και σε τμήματα που διαφέρουν κατά 1 bp. Οι πηκτές πολυακρυλαμιδίου μπορούν, επίσης, να δεχτούν μεγάλη ποσότητα DNA, ενώ είναι εξαιρετική και η καθαρότητα των τμημάτων που απομονώνονται από αυτές. Ωστόσο, σε σχέση με τις πηκτές της αγαρόζης, έχουν δυσκολότερη προετοιμασία και χειρισμό. Η αγαρόζη είναι φυσικός πολυσακχαρίτης με ζελατινώδη υφή, που παράγεται από τα φύκια και η βασική αιτία χρήσης της είναι ότι, λόγω της χαμηλής της περιεκτικότητας σε θειικές ομάδες, έχει πολύ μικρό φορτίο και χαμηλή ηλεκτρο-ενδόσμωση. Οι πηκτές αγαρόζης έχουν μικρότερη ικανότητα διαχωρισμού, αλλά μεγαλύτερου εύρους σε σχέση με του πολυακρυλαμιδίου. Τμήματα DNA από 0,5 έως 25 Kb

6 254 Κόκκας, Σταυριανός μπορούν να διαχωριστούν σε διαφορετικές συγκεντρώσεις πηκτής αγαρόζης, συνήθως, σε συσκευή οριζόντιας ηλεκτροφόρησης και υπό σταθερή τάση και ένταση 18. Η εφαρμογή τα τελευταία χρόνια τεχνικών, όπου η ηλεκτροφόρηση της πηκτής γίνεται μέσα σε εναλλασσόμενο ηλεκτρικό πεδίο (pulsefield gel electrophoresis), έχει βοηθήσει στο διαχωρισμό μεγαλύτερων τμημάτων DNA (>50 kb), που παρουσίαζε πολλές φορές προβλήματα, με τις προηγούμενες τεχνικές 19,20. Η ανάλυση των τμημάτων του DNA που διαχωρίστηκε γίνεται με τη βοήθεια διαφόρων χρωστικών ουσιών, που προστίθενται στην πηκτή. Η πιο συνηθισμένη χρωστική είναι το βρωμιούχο εθίδιο (ΕtBr), το οποίο συγκρατείται μεταξύ των βάσεων του δίκλωνου DNA (intercalation) και φθορίζει υπό την έκθεση της υπεριώδους (UV) ακτινοβολίας. Υπάρχουν ωστόσο και άλλες χρωστικές, που χρησιμοποιούνται, πολλές από τις οποίες παρουσιάζουν μεγαλύτερη ευαισθησία από το βρωμιούχο εθίδιο 21. Η διαδικασία αυτή καταλήγει στην οπτική απεικόνιση ζωνών φωτεινότητας χρώματος μεταξύ ερυθρού και πορτοκαλί που αντιστοιχεί στα τμήματα του DNA. Η πηκτή κατόπιν φωτογραφίζεται με τη βοήθεια ψηφιακής κάμερας, συνήθως, σε ασπρόμαυρη απεικόνιση και η ανάλυση της έντασης των ζωνών φωτεινότητας γίνεται με τη βοήθεια κατάλληλων προγραμμάτων σε ηλεκτρονικό υπολογιστή (Εικ. 3). Συζήτηση- Συμπεράσματα Εικόνα 3. Συσκευή φωτογράφησης και ανάλυσης των ζωνών του ενισχυμένου DNA, μετά από ηλεκτροφόρηση σε πηκτή αγαρόζης. (Εργ. Φαρμακολογίας Ιατρικής Σχολής, Α.Π.Θ). Ο οδοντικός πολφός έχει προταθεί ως κατάλληλο δείγμα ιστού για την ανίχνευση παθογόνων οργανισμών. Στους ανθρώπους η ανίχνευση του ιού HIV με τη μέθοδο PCR επιβεβαιώθηκε με τον in situ υβριδισμό του γονιδιώματος του HIV σε ινοβλάστες του οδοντικού πολφού 22,23. Με τη μέθοδο PCR και τη χρησιμοποίηση δύο ειδικών γονιδίων στόχων, έχει ανινευτεί στον οδοντικό πολφό δοντιού το DNA του Bartonella quintana σε ασθενή, όπου είχε διαπιστωθεί πριν από 6 μήνες μικροβιαιμία του συγκεκριμένου παθογόνου οργανισμού και η οποία υποχώρησε πλήρως κατά τη διάρκεια της λήψεως του δείγματος 24. Η ανάλυση γενετικού υλικού από τον πολφό, έχει αποδειχτεί ότι μπορεί να οδηγήσει ακόμη και στην αναδρομική διάγνωση αρχαίων μολυσματικών ασθενειών, δεδομένου ότι μετά το θάνατο του ανθρώπου, τα δόντια διατηρούνται ακέραια για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, διατηρώντας το περιεχόμενο της πολφικής κοιλότητας αποξηραμένο, υπό την μορφή κονίας, στεγανό και ανεπηρέαστο από εξωτερικές επιμολύνσεις 25. Έτσι, το γενετικό αυτό υλικό είναι το ιδανικό για την ανίχνευση παθογόνων παραγόντων σε ενταφιασμένους ανθρώπους, αλλά και σε ορισμένα ανώτερα θηλαστικά, που ήταν πιθανώς υπαίτιοι για την εκδήλωση θανατηφόρων επιδημιών κατά το ιστορικό παρελθόν. Σύμφωνα με τις αναφορές που υπάρχουν, έχει επιτυχώς ανιχνευτεί ο αιτιολογικός παράγοντας της πανώλης Yersinia pestis σε προϊστορικούς χρόνους 30 και η Bartonella henselae σε ανώτερα θηλαστικά του 13 ου 18 ου αιώνα 31. Σε έρευνα ομαδικού τάφου σε αρχαίο νεκροταφείο στην περιοχή του Κεραμικού της Αθήνας μελετήθηκε το DΝΑ από τον πολφό τριών δοντιών που προέρχονταν από τρία κρανία. Στους πολφούς ανιχνεύτηκε ο μικροβιακός παράγοντας Salmonella enterica Typhi, ο οποίος τους είχε επιμολύνει δια μέσου της αιματικής κυκλοφορίας. Η ταυτοποίηση του συγκεκριμένου μικροβιακού παράγοντα συσχετίστηκε με την εκδήλωση θανατικής επιδημίας τυφοειδούς πυρετού στην Αθήνα το 431/430 π.χ., παρά το γεγονός ότι μερικά συμπτώματα και ορισμένες συνέπειες της ασθένειας, όπως παρατίθενται από τον Θουκυδίδη, δε σχετίζονται με τη συγκεκριμένη νόσο, όπως τη γνωρίζουμε σήμερα. Έτσι, υπάρχει πιθανότητα ή να είχε ξεσπάσει στην Αθήνα, συγχρόνως, και άλλη μολυσματική ασθένεια ή ίσως είναι και το πιθανότερο, σήμερα, να γνωρίζουμε μια μεταλλαγμένη μορφή της ασθένειας, και το μικρόβιο που εντοπίστηκε στα δόντια των τριών νεκρών του ομαδικού τάφου να σχετίζεται με μια πρώιμη μορφή της 32. Σημαντική είναι, επίσης, η συμβολή της ανάλυσης του γενετικού υλικού από τον ανθρώπινο πολφό στη διαλεύκανση διαφόρων υποθέσεων, που αφορούν τον τομέα της Οδοντιατροδικαστικής έρευνας 33. Σύμφωνα με στοιχεία από έρευνες ο οδοντικός πολφός αποτελεί πολύτιμη πηγή ορολογικών και βιολογικών αποδεικτικών στοιχείων 34,35. Έτσι, έχει χρησιμοποιηθεί με επιτυχία για τη μεταθανάτια μοριακή διάγνωση κληρονομικών παθήσεων, όπως η μυική δυστροφία του Duchenne 36 και το σύνδρομο Rett 37.

7 Ανάλυση γενετικού υλικού και γονιδιακής έκφρασης στον πολφό 255 Έχει αναφερθεί στην Οδοντιατροδικαστική, εξιχνίαση εγκληματικής ενέργειας μετά από την ανάλυση του DNA από τον οδοντικό πολφό απανθρακωμένου πτώματος και τη συγκριτική αξιολόγησή του με ανάλυση του DNA από κηλίδες αίματος που ανευρέθηκαν σε ρουχισμό στο σπίτι του φερόμενου ως υπόπτου. Τα αποδεικτικά αυτά στοιχεία αποτέλεσαν ισχυρό έρεισμα, ώστε ακόμα και ο συνήγορος της υπεράσπισης του κατηγορουμένου επέλεξε να μην αμφισβητήσει την αποδεικτική εγκυρότητα των Οδοντιατροδικαστικών στοιχείων 1. Η ταυτοποίηση με βάση την ανάλυση του DNA στηρίζεται στο γεγονός ότι στο ανθρώπινο γονιδίωμα υπάρχουν επαναλαμβανόμενες περιοχές από συγκεκριμένες αλληλουχίες βάσεων, ξεχωριστές για το κάθε άτομο, που αναφέρονται ως αποτυπώματα του DNA (DNA fingerprints) 33. Η τεχνική των DNA αποτυπωμάτων φαίνεται να αντικαθιστά τις αποδείξεις που προέρχονται από τη μελέτη των ομάδων αίματος σε περιπτώσεις αμφισβητούμενων συγγενικών σχέσεων (έλεγχος αποκλεισμού πατρότητας). Άλλωστε, η μέθοδος της μελέτης των ομάδων αίματος δεν είναι αξιόπιστη μέθοδος, ειδικά, όταν το άτομο ανήκει στην ομάδα Ο αίματος (το 40% περίπου πληθυσμιακά, έχει την ομάδα αυτή) 33. Ο οδοντικός πολφός έχει, επίσης, χρησιμοποιηθεί ως πηγή DNA του ξενιστή για τη γονιδιακή ταυτοποίηση ενταφιασμένων ανθρώπων με βάση την ακολουθία του γονιδίου DQA1 της περιοχής HLA του χρωμοσώματος 6 38, τις περιοχές STR (Short Tandem Repeats) των χρωμοσωμάτων 39 και τις υπερμεταβλητές περιοχές-1 (Ηypervariable Region 1: HVR-I) του μιτοχονδριακού DNA 40. Ο προσδιορισμός του φύλου κατά την ταυτοποίηση ή αποσυσχετισμό οστικών υπολειμμάτων ή απανθρακωμένων/αποτεφρωμένων πτωμάτων αγνώστου ταυτότητας μπορεί να γίνει επίσης με βάση το γεγονός ότι στον πολφικό ιστό των δοντιών θηλέων ατόμων εντοπίζεται μικροσκοπικά το σωματίδιο του Barr ή Χ-χρωματίνη 33. Ο προσδιορισμός της έκφρασης των γονιδίων διαφόρων βιολογικών μακρομορίων, που συσχετίζονται με τη φλεγμονώδη διαδικασία, επιχειρείται να χρησιμοποιηθεί τα τελευταία χρόνια ως εξειδικευμένος βιολογικός μοριακός δείκτης της φλεγμονής του πολφού. Παρότι στην περίπτωση της φλεγμονής του πολφού η χρησιμοποίηση ενός τέτοιου δείκτη δεν έχει κλινική χρησιμότητα στη διαγνωστική διαδικασία, επειδή προϋποθέτει την εξαίρεση του, η διαφαινόμενη συσχέτιση του επιπέδου της γονιδιακής έκφρασης αυτών των δεικτών με τα κλινικά ευρήματα και τα συμπτώματα της πολφίτιδας έχει αξία για τη βασική έρευνα στο αντικείμενο της βιολογίας του πολφού, καθώς παρέχει στοιχεία για την κατάσταση του μοριακού μηχανισμού εξέλιξης της πολφικής φλεγμονής. Έτσι, από έρευνες προκύπτουν στοιχεία ότι η αύξηση της γονιδιακής έκφρασης διαφόρων πρωτεϊνικών μορίων μπορεί να συσχετιστεί με τα στάδια εξέλιξης της φλεγμονής του πολφού, όπως αυτά καθορίζονται από διάφορα κλινικά διαγνωστικά κριτήρια Η ανάλυση της γονιδιακής έκφρασης του πολφού έχει χρησιμοποιηθεί, επίσης, και για την κατανόηση των μηχανισμών που εμπλέκονται κατά τη διαφορροποίηση, ανάπτυξη και γήρανση του, υπό φυσιολογικές, αλλά και υπό παθολογικές συνθήκες 44. Βιβλιογραφία 1. Sweet DJ, Sweet CH. DNA analysis of dental pulp to link incinerated remains of homicide victim to crime scene. J Forensic Sci. 1995; 40: Gilliland G, Perrin S, Bunn HF. Competitive PCR for quantification of mrna. In: Innis MA, Gelfand DH, Sninsky JJ, White TJ (eds) «PCR protocols. A guide to methods and applications». Academic press, San Diego1990 pp Ding Y, Xu L, Jovanovich BD, Helenowski IB, Kelly DL, Catalona WJ, Yang XJ, Pins M, Bergan RC. The methodology used to measure differential gene expression affects the outcome. J Biomol Tech 2007; 18: Mutter GL, Zahrieh D, Chunmei L, Neuberg D, Finkelstein D, Baker HE, Warrington J. Comparison of frozen and RNALater solid tissue storage methods for use in RNA expression microarrays. BMC Genomics 2004; 5: Kawasaki ES. Amplification of genomic RNA. In: Innis MA, Gelfand DH, Sninsky JJ, White TJ (eds) «PCR protocols. A guide to methods and applications». Academic press, San Diego1990 pp Cheng S, Fockler C, Barnes WM, Higuchi R. Effective amplification of long targets from cloned inserts and human genomic DNA. Proc Natl Acad Sci 1994; 91: Tran-Hung L, Tran-Thi N, Aboudharam G, Raoult D, Drancourt M. A new method to extract dental pulp DNA: application to universal detection of bacteria. PLoS One Oct 24; 2(10):e Chien A, Edgar DB, Trela JM. Deoxyribonucleic acid polymerase from the extreme thermophile Thermus aquaticus. J Bacteriol 1976; 174: Lawyer FC, Stoffel S, Saiki RK, Chang SY, Landre PA, Abramson RD, Gelfand DH. High-level expression, purification, and enzymatic characterization of fulllength Thermus aquaticus DNA polymerase and a truncated form deficient in 5' to 3' exonuclease activity. PCR Methods Appl. 1993; 2: Mullis KB, Faloona FA. Specific synthesis of DNA in vitro via a polymerase-catalyzed chain reaction. Methods Enzymol 1987; 155: Saiki RK, Scharf S, Faloona F, Mullis KB, Horn GT, Erlich HA, Arnheim N. Enzymatic amplification of betaglobin genomic sequences and restriction site analysis for diagnosis of sickle cell anaemia. Science 1985; 23: Saiki RK, Gelfand DH, Stoffel S, Scharf SJ, Higuchi R,

8 8 Κόκκας, Σταυριανός Horn GT, Mullis KB, Erlich HA.Primer-directed enzymatic amplification of DNA with a thermostable DNA polymerase. Science 1988; 239: Innis MA, Gelfand DH. In: Innis MA, Gelfand DH, Sninsky JJ, White TJ (eds) «PCR protocols. A guide to methods and applications». Academic press, San Diego1990 pp Kramer MF, Coen DM. Enzymatic amplification of DNA by PCR: standard procedures and optimization. Curr Protoc Immunol. 2001; Chapter 10: Unit Saiki RK. Amplification of genomic DNA. In: Innis MA, Gelfand DH, Sninsky JJ, White TJ (eds) «PCR protocols. A guide to methods and applications». Academic press, San Diego1990 pp Βαβάτση Χριστάκη Ν. PCR. Μικροβιολογικά Χρονικά 1998; 14: Chory J, Pollard JD Jr. Separation of small DNA fragments by conventional gel electrophoresis. Curr Protoc Mol Biol 2001; Chapter 2: Unit Voytas D. Agarose gel electrophoresis. Curr Protoc Immunol. 2001; Chapter 2: Unit 2.5A. 19. Cantor CR, Smith CL, Matthew MK. Pulse field electrophoresis of very large DNA molecules. Ann Rev Biophys Chem 1988; 17: Finney M. Pulsed-field gel electrophoresis. Curr Protoc Mol Biol 2001; Chapter 2:Unit 2.5B. 21. Hital H, Taylor JA. Cyanine dyes for the detection of double stranded DNA. J Biochem Biophys Methods ; 70: Glick M, Trope M, Pliskin ME. Detection of HIV in the dental pulp of a patient with AIDS. J Am Dent Assoc. 1989; 119: Glick M, Trope M, Bagasra O, Pliskin ME. Human immunodeficiency virus infection of fibroblasts of dental pulp in seropositive patients. Oral Surg Oral Med Oral Pathol. 1991; 71: Aboudharam G, Fournier PE, Drancourt M, Raoult D, Foucault C, et al. Molecular detection of Bartonella quintana DNA in the dental pulp of a homeless patient. Eur J Clin Microbiol Infect Dis. 2004; 23: Drancourt M, Raoult D. Palaeomicrobiology: current issues and perspectives. Nat Rev Microbiol. 2005; 3: Drancourt M, Aboudharam G, Signoli M, Dutour O, Raoult D. Detection of 400-year-old Yersinia pestis DNA in human dental pulp : an approach to the diagnosis of ancient septicemia. Proc Natl Acad Sci USA. 1998; 95: Raoult D, Aboudharam G, Crubezy E, Larrouy G, Ludes B, et al. Molecular identification by «suicide PCR«of Yersinia pestis as the agent of Medieval Black Death. Proc Natl Acad Sci U S A. 2000; 97: Drancourt M, Raoult D. Molecular detection of Yersinia pestis in dental pulp. Microbiology. 2004; 150: Wiechmann I, Grupe G. Detection of Yersinia pestis DNA in two early medieval skeletal finds from Aschheim (Upper Bavaria, 6th century A.D.). Am J Phys Anthropol. 2005; 126: Drancourt M, Tran-Hung L, Courtin J, Lumley H, Raoult D. Bartonella quintana in a 4000-year-old human tooth. J Infect Dis. 2005; 191: La VD, Clavel B, Lepetz S, Aboudharam G, Raoult D, et al. Molecular detection of Bartonella henselae DNA in the dental pulp of 800-year-old French cats. Clin Infect Dis. 2004; 39: Papagrigorakis MJ, Yapijakis C, Synodinos PN, Baziotopoulou-Valavani E. DNA examination of ancient dental pulp incriminates typhoid fever as a probable cause of the Plague of Athens. Int J Infect Dis 2006; 10: Σταυριανός Χ. Οδοντιατροδικαστική: Συμβολή στη διαλεύκανση υποθέσεων: Βασικά στοιχεία, εξελεκτι-κή πορεία, εφαρμογές. University Studio Press, Θεσσαλονίκη Kido A, Komatsu N, Ose Y, Oya M. alpha-l-fucosidase phenotyping in human tissues, dental pulps and hair roots. Forensic Sci Int 1987; 33: Kido A, Kimura Y, Oya M. Transferrin subtyping in dental pulps. J Forensic Sci 1993; 38: Restagno G, Ferrone M, Doriguzzi C, Palmucci L, Mongini T, et al. Carrier detection of Duchenne muscular dystrophy through analysis of DNA from deciduous teeth of a dead affected child. Prenat Diagn. 1995; 15: Leonard H, Davis MR, Turbett GR, Laing NG, Bower C, et al. Effectiveness of posthumous molecular diagnosis from a kept baby tooth. Lancet ; 366: Woodward SR, King MJ, Chiu NM, Kuchar MJ, Griggs CW. Amplification of ancient nuclear DNA from teeth and soft tissues. PCR Methods Appl. 1994; 3: Calvo F, Ricaut F, Keyser C, et al. Etude de l'adn ancien au niveau de la pulpe dentaire de la série ostéologique de Saint Côme et Damien. Anthropo. 2001; 1: Rudbeck L, Gilbert MT, Willerslev E, Hansen AJ, Lynnerup N, et al. mtdna analysis of human remains from an early Danish Christian cemetery. Am J Phys Anthropol. 2005; 128: Zehnder M, Delaleu N, Yunling Du, Bickel M. Cytokines mrna gene expression part of host defence in pulpitis. Cytokin 2003; 22: Bödör C, Matolcsy A, Bernáth M. Elevated expression of Cu, Zn-SOD and Mn-SOD mrna in inflamed dental pulp tissue. Int Endod J 2007; 40: Kokkas AB, Goulas A, Varsamidis K, Mirtsou V, Tziafas D. Irreversible but not reversible pulpitis is associated with up-regulation of tumour necrosis factor-alpha gene expression in human pulp. Int Endod J 2007; 40: Tranasi M, Sberna MT, Zizzari V, D'Apolito G, Mastrangelo F, Salini L, Stuppia L, Tetè S. Microarray evaluation of age-related changes in human dental pulp. J Endod. 2009; 35:

Επισκεφτήκαμε το ινστιτούτο νευρολογίας και γενετικής όπου μας μίλησε ο κύριος Βάσος Νεοκλέους και η κ. Αλέξια Φαίδωνος για τη μηχανή Polymerase

Επισκεφτήκαμε το ινστιτούτο νευρολογίας και γενετικής όπου μας μίλησε ο κύριος Βάσος Νεοκλέους και η κ. Αλέξια Φαίδωνος για τη μηχανή Polymerase Επισκεφτήκαμε το ινστιτούτο νευρολογίας και γενετικής όπου μας μίλησε ο κύριος Βάσος Νεοκλέους και η κ. Αλέξια Φαίδωνος για τη μηχανή Polymerase Chain Reaction (pcr)- Αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης.η

Διαβάστε περισσότερα

POLYMERASE CHAIN REACTION (PCR) ΑΛΥΣΙΔΩΤΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΥΜΕΡΑΣΗΣ

POLYMERASE CHAIN REACTION (PCR) ΑΛΥΣΙΔΩΤΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΥΜΕΡΑΣΗΣ POLYMERASE CHAIN REACTION (PCR) ΑΛΥΣΙΔΩΤΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΥΜΕΡΑΣΗΣ Kary Mullis (Nobel Χημείας, 1993) in vitro τεχνική ( molecular photocopying ) Εφαρμογή σε όλους τους τομείς της Βιολογίας Στις περισσότερες

Διαβάστε περισσότερα

Πολυμορφισμοί Ανρώπινου DNA. Νικόλαος Δάβανος, MSc PhD

Πολυμορφισμοί Ανρώπινου DNA. Νικόλαος Δάβανος, MSc PhD Πολυμορφισμοί Ανρώπινου DNA Νικόλαος Δάβανος, MSc PhD Πολυμορφισμοί ανθρώπινου DNA Το ανθρώπινο DNA διαφέρει σε συγκεκριμένες θέσεις μεταξύ των ατόμων ενός πληθυσμού (εξαίρεση αποτελούν οι μονοωογενείς

Διαβάστε περισσότερα

ΑΛΥΣΙΔΩΤΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΠΟΛΥΜΕΡΑΣΗΣ POLYMERASE CHAIN REACTION (PCR)

ΑΛΥΣΙΔΩΤΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΠΟΛΥΜΕΡΑΣΗΣ POLYMERASE CHAIN REACTION (PCR) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΑΛΥΣΙΔΩΤΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΠΟΛΥΜΕΡΑΣΗΣ POLYMERASE CHAIN REACTION (PCR) Α. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Σταμάτης Κουσίσης, Δημοσθένης Κίζης, Δήμητρα Χούχουλα Βασική αρχή της Αλυσιδωτής Αντίδρασης της Πολυμεράσης

Διαβάστε περισσότερα

Εργαλεία Μοριακής Γενετικής

Εργαλεία Μοριακής Γενετικής Εργαλεία Μοριακής Γενετικής Αρχές Μοριακής κλωνοποίησης Τα περιοριστικά ένζυμα: αναγνωρίζουν αλληλουχίες (θέσεις περιορισμού). 2 τύποι ενζύμων: -Τύπος I = Κόβουν κοντά στη θέση περιορισμού -σπάνια χρησιμοποιούνται.

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗ. Η τεχνολογία του ανασυνδυασμένου DNA και οι εφαρμογές της...

ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗ. Η τεχνολογία του ανασυνδυασμένου DNA και οι εφαρμογές της... ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗ Η τεχνολογία του ανασυνδυασμένου DNA και οι εφαρμογές της... Γενετική Μηχανική o Περιλαμβάνει όλες τις τεχνικές με τις οποίες μπορούμε να επεμβαίνουμε στο γενετικό υλικό των οργανισμών.

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμογές τεχνολογιών Μοριακής Βιολογίας στην Γενετική

Εφαρμογές τεχνολογιών Μοριακής Βιολογίας στην Γενετική Εφαρμογές τεχνολογιών Μοριακής Βιολογίας στην Γενετική Πεφάνη Δάφνη 06.03.2019 Επίκουρη καθηγήτρια Εργαστήριο Βιολογίας Τεχνικές μοριακής βιολογίας Επιτρέπουν την μελέτη της δομής του DNA και της έκφρασης

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΑΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗ ΓΝΩΣΕΩΝ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΑΕΙ (ΠΕΓΑ)

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΑΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗ ΓΝΩΣΕΩΝ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΑΕΙ (ΠΕΓΑ) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΑΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗ ΓΝΩΣΕΩΝ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΑΕΙ (ΠΕΓΑ) «Οι σύγχρονες τεχνικές βιο-ανάλυσης στην υγεία, τη γεωργία, το περιβάλλον και τη διατροφή» ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

PCR Εφαρμογές-2. RACE Site directed mutagenesis

PCR Εφαρμογές-2. RACE Site directed mutagenesis PCR Εφαρμογές-2 RACE Site directed mutagenesis Σκοπός της αντίδρασης PCR (Polymerase Chain Reaction) είναι το να φτιάξει ένα μεγάλο αριθμό αντιγράφων. BHMATA 1. ΑΠΟΔΙΑΤΑΞΗ 2. ΥΒΡΙΔΙΣΜΟΣ 3. ΕΠΙΜΗΚΥΝΣΗ Επειδή

Διαβάστε περισσότερα

Μικροβιολογία Τροφίμων Ι Εργαστήριο

Μικροβιολογία Τροφίμων Ι Εργαστήριο Μικροβιολογία Τροφίμων Ι Εργαστήριο Ενότητα 10: Μοριακή Βιολογία και Μικροβιολογία Τροφίμων (1/2), 1ΔΩ Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου Διδάσκοντες: Ευστάθιος Ζ. Πανάγου Πασχαλίτσα

Διαβάστε περισσότερα

Η τεχνική της αλυσιδωτής αντίδρασης πολυμεράσης PCR (POLYMERASE CHAIN REACTION)

Η τεχνική της αλυσιδωτής αντίδρασης πολυμεράσης PCR (POLYMERASE CHAIN REACTION) Η τεχνική της αλυσιδωτής αντίδρασης πολυμεράσης PCR (POLYMERASE CHAIN REACTION) 1 PCR: -βραβείο Nobel χημείας 1993 Η τεχνική της αλυσιδωτής αντίδρασης πολυμεράσης (PCR, Polymerase Chain Reaction) επινοήθηκε

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙ ΜΟΡΙΑΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ. Αλεξόπουλος Κώστας Χημικός M.Sc, PhD

ΟΙ ΜΟΡΙΑΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ. Αλεξόπουλος Κώστας Χημικός M.Sc, PhD ΟΙ ΜΟΡΙΑΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ Αλεξόπουλος Κώστας Χημικός M.Sc, PhD Μοριακός Έλεγχος (Nucleic Acid Testing = NAT) Μοριακός Έλεγχος είναι η μέθοδος που ακολουθείται στα Κέντρα Αίματος για

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 4: Ανασυνδυασμένο DNA

Κεφάλαιο 4: Ανασυνδυασμένο DNA Κεφάλαιο 4: Ανασυνδυασμένο DNA 1. Η ανάπτυξη της γενετικής μηχανικής επέτρεψε: α. την κατανόηση των μηχανισμών αντιγραφής του γενετικού υλικού β. την απομόνωση των πλασμιδίων από τα βακτήρια γ. την πραγματοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΗΣΗ ΜΟΡΙΑΚΩΝ ΜΕΘΟΔΩΝ ΣΕ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΝΕΡΟΥ

ΧΡΗΣΗ ΜΟΡΙΑΚΩΝ ΜΕΘΟΔΩΝ ΣΕ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΝΕΡΟΥ ΧΡΗΣΗ ΜΟΡΙΑΚΩΝ ΜΕΘΟΔΩΝ ΣΕ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΝΕΡΟΥ Μανδηλαρά Γεωργία Βιολόγος PhD, Επιστημονικός Συνεργάτης Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας Τμήμα Μικροβιολογίας Υδατογενείς λοιμώξεις: χρήση νερού

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΑΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗ ΓΝΩΣΕΩΝ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΑΕΙ (ΠΕΓΑ)

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΑΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗ ΓΝΩΣΕΩΝ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΑΕΙ (ΠΕΓΑ) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΑΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗ ΓΝΩΣΕΩΝ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΑΕΙ (ΠΕΓΑ) «Οι σύγχρονες τεχνικές βιο-ανάλυσης στην υγεία, τη γεωργία, το περιβάλλον και τη διατροφή» Department of Biochemistry

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Θετικής Κατεύθυνσης. 4 ο Κεφάλαιο - Τεχνολογία του ανασυνδυασμένου DNA

Βιολογία Θετικής Κατεύθυνσης. 4 ο Κεφάλαιο - Τεχνολογία του ανασυνδυασμένου DNA Βιολογία Θετικής Κατεύθυνσης 4 ο Κεφάλαιο - Τεχνολογία του ανασυνδυασμένου DNA Τεχνολογία ανασυνδυασμένου DNA Αναπτύχθηκε λόγω της ανακάλυψης: i. Περιοριστικών ενδονουκλεασών ii. Ειδικών φορέων DNA Έδωσε

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία. Θετικής Κατεύθυνσης

Βιολογία. Θετικής Κατεύθυνσης Βιολογία Θετικής Κατεύθυνσης Κεφάλαιο 4ο ΤΕΧΝΟΛΟΓΊΑ ΤΟΥ ΑΝΑΣΥΝΔΥΑΣΜΈΝΟΥ DNA Γενετική Μηχανική 3 Είναι ο κλάδος της Βιολογίας που περιλαμβάνει τις τεχνικές με τις οποίες ο άνθρωπος επεμβαίνει στο γενετικό

Διαβάστε περισσότερα

Νικόλαος Σιαφάκας Λέκτορας Διαγνωστικής Ιολογίας Εργαστήριο Κλινικής Μικροβιολογίας ΠΓΝ «ΑΤΤΙΚΟΝ»

Νικόλαος Σιαφάκας Λέκτορας Διαγνωστικής Ιολογίας Εργαστήριο Κλινικής Μικροβιολογίας ΠΓΝ «ΑΤΤΙΚΟΝ» Νικόλαος Σιαφάκας Λέκτορας Διαγνωστικής Ιολογίας Εργαστήριο Κλινικής Μικροβιολογίας ΠΓΝ «ΑΤΤΙΚΟΝ» DNA RNA: ΑΝΤΙΓΡΑΦΗ, ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ, ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ DNA RNA: Βασικά Χαρακτηριστικά Ρόλος Κεντικό Δόγμα της Βιολογίας:

Διαβάστε περισσότερα

Μικροβιολογία Τροφίμων Ι Εργαστήριο

Μικροβιολογία Τροφίμων Ι Εργαστήριο Μικροβιολογία Τροφίμων Ι Εργαστήριο Ενότητα 10: Μοριακή Βιολογία και Μικροβιολογία Τροφίμων (2/2), 2ΔΩ Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου Διδάσκοντες: Ευστάθιος Ζ. Πανάγου Πασχαλίτσα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ Α Α1. γ Α2. α Α3. δ Α4. β Α5. α

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ Α Α1. γ Α2. α Α3. δ Α4. β Α5. α ΘΕΜΑ Α Α1. γ Α2. α Α3. δ Α4. β Α5. α 1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΤΕΤΑΡΤΗ 5 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2012 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ:

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ Α Α1. γ Α2. γ Α3. α Α4. β Α5. β ΘΕΜΑ B B1. B2.

ΘΕΜΑ Α Α1. γ Α2. γ Α3. α Α4. β Α5. β ΘΕΜΑ B B1. B2. ΘΕΜΑ Α Α1. γ (το πριμόσωμα) Α2. γ (οι υποκινητές και οι μεταγραφικοί παράγοντες κάθε γονιδίου) Α3. α (μεταφέρει ένα συγκεκριμένο αμινοξύ στο ριβόσωμα) Α4. β (αποδιάταξη των δύο συμπληρωματικών αλυσίδων)

Διαβάστε περισσότερα

ΑΙΜΟΠΑΘΟΛΟΓΟΑΝΑΤΟΜΙΑ

ΑΙΜΟΠΑΘΟΛΟΓΟΑΝΑΤΟΜΙΑ ΑΙΜΟΠΑΘΟΛΟΓΟΑΝΑΤΟΜΙΑ Η συµβολή της µοριακής ανάλυσης Eλισάβετ Οικονοµάκη Βιολόγος Αιµοπαθολογοανατοµικό Εργαστήριο ΠΓΝΑ > ΜΟΡΙΑΚΕΣ ΜΕΘΟ ΟΙ (Μη µορφολογικές) Αλυσιδωτή Αντίδραση Πολυµεράσης

Διαβάστε περισσότερα

5 GTG CAC CTG ACT CCT GAG GAG 3 3 CAC GTG GAC TGA GGA CTC CTC 5

5 GTG CAC CTG ACT CCT GAG GAG 3 3 CAC GTG GAC TGA GGA CTC CTC 5 Βιολογία Κατεύθυνσης Γ Λυκείου Απαντήσεις διαγωνίσματος στο Κεφάλαιο 4 ο ΘΕΜΑ Α Α1. β Α2. β Α3. γ Α4. β Α5. β ΘΕΜΑ B B1. Ο κλώνος είναι μια ομάδα πανομοιότυπων μορίων, κυττάρων, ή οργανισμών. B2. Η υβριδοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΗ: ΑΛΥΣΙΔΩΤΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΠΟΛΥΜΕΡΑΣΗΣ (POLYMERASE CHAIN REACTION, PCR)

ΑΣΚΗΣΗ: ΑΛΥΣΙΔΩΤΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΠΟΛΥΜΕΡΑΣΗΣ (POLYMERASE CHAIN REACTION, PCR) ΑΣΚΗΣΗ: ΑΛΥΣΙΔΩΤΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΠΟΛΥΜΕΡΑΣΗΣ (POLYMERASE CHAIN REACTION, PCR) ΑΣΚΗΣΗ: ΑΛΥΣΙΔΩΤΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΠΟΛΥΜΕΡΑΣΗΣ (POLYMERASE CHAIN REACTION, PCR) Σκοπός της άσκησης Η εκμάθηση των βασικών σταδίων και συστατικών

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ_ Β ΛΥΚΕΙΟΥ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ_ Β ΛΥΚΕΙΟΥ Θα πρέπει να γνωρίζετε: Τη χημική σύσταση και τη δομή των νουκλεοτιδίων Πώς σχηματίζεται μια πολυνουκλεοτιδική αλυσίδα Πώς σταθεροποιείται η διπλή έλικα του DNA Τι υποδηλώνει ο όρος συμπληρωματικές αλυσίδες

Διαβάστε περισσότερα

A/A Είδος Προδιαγραφές

A/A Είδος Προδιαγραφές A/A Είδος Προδιαγραφές 1 Κιτ για απομόνωση γενομικού DNA από διάφορους τύπους αρχικών δειγμάτων, όπως ιστούς, κύτταρα, βακτήρια, αίμα, buffy coat & ιούς. Κιτ για απομόνωση γενομικού DNA από διάφορους τύπους

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ. Πρόλογος. Κεφάλαιο 1: Γενετική μηχανική - Βιοτεχνολογία. Κεφάλαιο 2: Δομή και λειτουργία των νουκλεїνικών οξέων

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ. Πρόλογος. Κεφάλαιο 1: Γενετική μηχανική - Βιοτεχνολογία. Κεφάλαιο 2: Δομή και λειτουργία των νουκλεїνικών οξέων ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ Κεφάλαιο 1: Γενετική μηχανική - Βιοτεχνολογία 1.1 Βιομηχανία 1.2 Παραγωγή Τροφίμων 1.3 Ιατρική 1.4 Φυτική Παραγωγή 1.5 Ζωική Παραγωγή 1.6 Αλιεία Υδατοκαλλιέργειες

Διαβάστε περισσότερα

Ζεύγη βάσεων ΓΕΝΕΤΙΚΗ 11. ΜΟΡΙΑΚΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ. Φωσφοδιεστερικός δεσμός

Ζεύγη βάσεων ΓΕΝΕΤΙΚΗ 11. ΜΟΡΙΑΚΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ. Φωσφοδιεστερικός δεσμός Ζεύγη βάσεων Αδενίνη Θυμίνη Γουανίνη Κυτοσίνη ΓΕΝΕΤΙΚΗ Φωσφοδιεστερικός δεσμός 11. ΜΟΡΙΑΚΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ 1 ΜΟΡΙΑΚΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ άμεση πρόσβαση στο γενετικό υλικό εφαρμογές στην υγεία, βελτίωση φυτών και ζώων, προστασία

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Γενικής Παιδείας Β Λυκείου

Βιολογία Γενικής Παιδείας Β Λυκείου Απρίλιος Μάιος 12 Βιολογία Γενικής Παιδείας Β Λυκείου Βιολογία Γενικής Παιδείας Β Λυκείου (Ερωτήσεις που παρουσιάζουν ενδιαφέρον) 1. Τι είναι τα βιομόρια και ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά τους; Βιομόρια

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο 1. Με ποιο μηχανισμό αντιγράφεται το DNA σύμφωνα με τους Watson και Crick; 2. Ένα κύτταρο που περιέχει ένα μόνο χρωμόσωμα τοποθετείται σε θρεπτικό υλικό που περιέχει ραδιενεργό

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στη Real Time PCR. Καραπέτσας Θανάσης PhD, MSc

Εισαγωγή στη Real Time PCR. Καραπέτσας Θανάσης PhD, MSc Εισαγωγή στη Real Time PCR Καραπέτσας Θανάσης PhD, MSc Μειονεκτήματα της κλασικής PCR Ανάλυση ύστερα από ηλεκτροφόρηση(συνήθως αγαρόζης) Τεχνική τελικού σημείου(end-point detection), Σύγκριση της έντασης

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ 1 ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ 1 ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ 1 ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΘΕΜΑ 1 ο Α. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής 1. δ 2. β 3. γ 4. γ 5. β Β. Ερωτήσεις σωστού λάθους 1. Λάθος 2. Σωστό 3. Λάθος 4. Λάθος 5. Σωστό ΘΕΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΕΣ MΟΡΙΑΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΒΑΚΤΗΡΙΩΝ

ΝΕΕΣ MΟΡΙΑΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΒΑΚΤΗΡΙΩΝ ΝΕΕΣ MΟΡΙΑΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΒΑΚΤΗΡΙΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΒΑΝΤΑΡΑΚΗΣ ΒΙΟΛΟΓΟΣ (M.Sc, Ph.D) Επιδημίες μολυσματικών ασθενειών συχνά οφείλονται σε έκθεση σε μία κοινή πηγή ενός αιτιολογικού παράγοντα.

Διαβάστε περισσότερα

Βιοτεχνολογία Φυτών. Μοριακοί Δείκτες (Εισαγωγή στη Μοριακή Βιολογία)

Βιοτεχνολογία Φυτών. Μοριακοί Δείκτες (Εισαγωγή στη Μοριακή Βιολογία) Βιοτεχνολογία Φυτών ΔΠΘ / Τμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης ΠΜΣ Αειφορικά Συστήματα Παραγωγής και Περιβάλλον στη Γεωργία Μοριακοί Δείκτες (Εισαγωγή στη Μοριακή Βιολογία) Αριστοτέλης Χ. Παπαγεωργίου Εργαστήριο

Διαβάστε περισσότερα

Θεωρία - Εφαρμογές ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΦΥΤΩΝ - ΜΟΡΙΑΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ 1

Θεωρία - Εφαρμογές ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΦΥΤΩΝ - ΜΟΡΙΑΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ 1 ΜΟΡΙΑΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ Θεωρία - Εφαρμογές ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΦΥΤΩΝ - ΜΟΡΙΑΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΥΣ ΜΟΡΙΑΚΟΥΣ Έπιλογή με βάση: ΔΕΙΚΤΕΣ Φαινοτυπικοί δείκτες Γενετικοί δείκτες Μοριακοί δείκτες (Πρωτεϊνικοί &

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. Διατήρηση και συνέχεια της ζωής

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. Διατήρηση και συνέχεια της ζωής ΚΕΑΛΑΙΟ 5 ιατήρηση και συνέχεια της ζωής 5.2 H ροή της γενετικής πληροφορίας 3 Πώς βρέθηκε η δομή του DNA στο χώρο; Η ανακάλυψη της δομής του DNA πραγματοποιήθηκε το 1953 από τους Watson και Crick. Από

Διαβάστε περισσότερα

Κεφ. 4 DNA, RNA και η ροή των γενετικών πληροφοριών

Κεφ. 4 DNA, RNA και η ροή των γενετικών πληροφοριών Κεφ. 4 DNA, RNA και η ροή των γενετικών πληροφοριών Η οικογενειακή ομοιότητα, οφείλεται στα κοινά γονίδια. Τα γονίδια πρέπει να εκφραστούν για να έχουν αποτέλεσμα, και η έκφραση αυτή ρυθμίζεται από πρωτεΐνες.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ Α Α1. β Α2. γ Α3. δ Α4. γ Α5. β

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ Α Α1. β Α2. γ Α3. δ Α4. γ Α5. β ΘΕΜΑ Α Α1. β Α2. γ Α3. δ Α4. γ Α5. β 1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΤΕΤΑΡΤΗ 10 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2014 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ:

Διαβάστε περισσότερα

Θέματα πριν τις εξετάσεις. Καλό διάβασμα Καλή επιτυχία

Θέματα πριν τις εξετάσεις. Καλό διάβασμα Καλή επιτυχία Θέματα πριν τις εξετάσεις Καλό διάβασμα Καλή επιτυχία 2013-2014 Θέματα πολλαπλής επιλογής Μετουσίωση είναι το φαινόμενο α. κατά το οποίο συνδέονται δύο αμινοξέα για τον σχηματισμό μιας πρωτεΐνης β. κατά

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Κατεύθυνσης Γ Λυκείου Διαγώνισμα στο Κεφάλαιο 4 ο

Βιολογία Κατεύθυνσης Γ Λυκείου Διαγώνισμα στο Κεφάλαιο 4 ο Βιολογία Κατεύθυνσης Γ Λυκείου Διαγώνισμα στο Κεφάλαιο 4 ο ΘΕΜΑ Α Να γράψετε τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις A1 έως A5 και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη λέξη ή τη φράση,

Διαβάστε περισσότερα

Β. Σελ 60 σχολικού: «Η αποµόνωση του συνολικού έως και σελ 61 από µία cdna βιβλιοθήκη.». Γ. ι ι α α α ι α α ι α α α! " # $ % & ' ( ) ( ) ( * % + α ι α

Β. Σελ 60 σχολικού: «Η αποµόνωση του συνολικού έως και σελ 61 από µία cdna βιβλιοθήκη.». Γ. ι ι α α α ι α α ι α α α!  # $ % & ' ( ) ( ) ( * % + α ι α ! THΛ: 270727 222594 THΛ: 919113 949422 Απαντήσεις: " # $ % & ' 1=γ, 2=β, 3=γ, 4=β, 5=δ. " # $ % ( ' εδοµένα από την ανάλυση του ποσοστού των βάσεων σε µόρια DNA από διαφορετικούς οργανισµούς έδειχναν

Διαβάστε περισσότερα

1. Ο Griffith στα πειράματά του χρησιμοποίησε:

1. Ο Griffith στα πειράματά του χρησιμοποίησε: ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΧΕΙΜΕΡΙΝΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 27/11/11 ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Ο Griffith στα πειράματά

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΦΥΤΩΝ

ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΦΥΤΩΝ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΦΥΤΩΝ Μοριακοί Δείκτες Επιμέλεια διαφανειών Τραντάς Μάνος 1 Μοριακοί Δείκτες είναι αλληλουχίες DNA (ή πρωτεϊνών) που μπορούν να συσχετιστούν με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά ώστε να ανιχνευτούν

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνικές Μοριακής Ενδοκρινολογίας. Ενότητα 3: Παιδιατρική Ενδοκρινολογία Βασιλική Ε. Γκρέκα-Σπηλιώτη Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής

Τεχνικές Μοριακής Ενδοκρινολογίας. Ενότητα 3: Παιδιατρική Ενδοκρινολογία Βασιλική Ε. Γκρέκα-Σπηλιώτη Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Τεχνικές Μοριακής Ενδοκρινολογίας Ενότητα 3: Παιδιατρική Ενδοκρινολογία Βασιλική Ε. Γκρέκα-Σπηλιώτη Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Σκοποί ενότητας Εισαγωγή σε μεταβολικά νοσήματα της Παιδιατρικής

Διαβάστε περισσότερα

Ο ρόλος και η σημασία των μοριακών τεχνικών στον έλεγχο των. μικροβιολογικών παραμέτρων σε περιβαλλοντικά δείγματα για την προστασία

Ο ρόλος και η σημασία των μοριακών τεχνικών στον έλεγχο των. μικροβιολογικών παραμέτρων σε περιβαλλοντικά δείγματα για την προστασία Ο ρόλος και η σημασία των μοριακών τεχνικών στον έλεγχο των μικροβιολογικών παραμέτρων σε περιβαλλοντικά δείγματα για την προστασία της Δημόσιας Υγείας Α. Βανταράκης Εργαστήριο Υγιεινής, Ιατρική Σχολή,

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Γ Γενικού Λυκείου Θετικής κατεύθυνσης. Κεφάλαιο 1α Το Γενετικό Υλικό

Βιολογία Γ Γενικού Λυκείου Θετικής κατεύθυνσης. Κεφάλαιο 1α Το Γενετικό Υλικό Βιολογία Γ Γενικού Λυκείου Θετικής κατεύθυνσης Κεφάλαιο 1α Το Γενετικό Υλικό Το DNA είναι το γενετικό υλικό Αρχικά οι επιστήμονες θεωρούσαν ότι οι πρωτεΐνες αποτελούσαν το γενετικό υλικό των οργανισμών.

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2014

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2014 ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2014 ΘΕΜΑ Α Α1. δ Α2. γ Α3. β Α4. γ Α5. β ΘΕΜΑ Β Β1. Η σειρά των βημάτων που οδηγούν στην κατασκευή καρυότυπου είναι: 4, 2, 1, 6, 3, 5 Β2. α.

Διαβάστε περισσότερα

Το κεντρικό δόγμα (The central dogma)

Το κεντρικό δόγμα (The central dogma) Οι βασικές μοριακές γενετικές διαδικασίες Αντιγραφή Μεταγραφή Μετάφραση ΠΡΩΤΕΪΝΗ Το κεντρικό δόγμα (The central dogma) Σύσταση νουκλεοτιδίων του DNA και του RNA Α 5 -άκρο Θυμίνη (Θ) Β 5 άκρο Αδενίνη (Α)

Διαβάστε περισσότερα

Αρχές PCR και υβριδισμού. Ιωσήφ Παπαπαρασκευάς Βιοπαθολόγος, Λέκτορας ΕΚΠΑ Εργαστήριο Μικροβιολογίας, Ιατρική Σχολή Αθηνών ipapapar@med.uoa.

Αρχές PCR και υβριδισμού. Ιωσήφ Παπαπαρασκευάς Βιοπαθολόγος, Λέκτορας ΕΚΠΑ Εργαστήριο Μικροβιολογίας, Ιατρική Σχολή Αθηνών ipapapar@med.uoa. Αρχές PCR και υβριδισμού Ιωσήφ Παπαπαρασκευάς Βιοπαθολόγος, Λέκτορας ΕΚΠΑ Εργαστήριο Μικροβιολογίας, Ιατρική Σχολή Αθηνών ipapapar@med.uoa.gr Ιστορικά στοιχεία Πρώτη αναφορά in vitro ενζυματικής αντίδρασης

Διαβάστε περισσότερα

Μόρια-κλειδιά των ζωντανών οργανισμών καθώς περιέχουν την γενετική πληροφορία Νουκλεϊκά οξέα:

Μόρια-κλειδιά των ζωντανών οργανισμών καθώς περιέχουν την γενετική πληροφορία Νουκλεϊκά οξέα: Μόρια-κλειδιά των ζωντανών οργανισμών καθώς περιέχουν την γενετική πληροφορία 1. Δεοξυριβονουκλεϊκό οξύ (DNA) Νουκλεϊκά οξέα: Φορέας της γενετικής πληροφορίας 2. Ριβονουκλεϊκό οξύ (RNA) Συμμετοχή στην

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 1: Το Γενετικό Υλικό 1.

Κεφάλαιο 1: Το Γενετικό Υλικό 1. Κεφάλαιο 1: Το Γενετικό Υλικό 1. Ο πνευμονιόκοκκος είναι: α. μύκητας β. βακτήριο γ. ιός δ. πρωτόζωο 2. Στο πείραμα του Griffith τι αποτελέσματα είχε ο εμβολιασμός με βακτήρια, θάνατο(θ) ή επιβίωση (Ε),

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΠΥΚΝΩΣΗ: αφαίρεση ενός μορίου νερού - σύνθεση ενός διμερούς ΥΔΡΟΛΥΣΗ : προσθήκη ενός μορίου νερού - διάσπαση του διμερούς στα συστατικά του

ΣΥΜΠΥΚΝΩΣΗ: αφαίρεση ενός μορίου νερού - σύνθεση ενός διμερούς ΥΔΡΟΛΥΣΗ : προσθήκη ενός μορίου νερού - διάσπαση του διμερούς στα συστατικά του ΣΥΜΠΥΚΝΩΣΗ: αφαίρεση ενός μορίου νερού - σύνθεση ενός διμερούς ΥΔΡΟΛΥΣΗ : προσθήκη ενός μορίου νερού - διάσπαση του διμερούς στα συστατικά του ΤΑ ΜΟΝΟΜΕΡΗ ΣΥΝΔΕΟΝΤΑΙ ΜΕ ΟΜΟΙΟΠΟΛΙΚΟ ΔΕΣΜΟ. 1. ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 4o BLOG (2) ΖΗΤΗΜΑ Α ΜΟΝΑΔΕΣ 25

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 4o BLOG (2) ΖΗΤΗΜΑ Α ΜΟΝΑΔΕΣ 25 ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 4o BLOG (2) ΖΗΤΗΜΑ Α ΜΟΝΑΔΕΣ 25 1. Το γονιδίωμα του ζυμομύκητα S. cerevisiae έχει μέγεθος 12 x 10 6 ζ.β. Εάν τα θραύσματα που προκύπτουν από την πέψη του με την EcoRI είναι της τάξεως 100-200

Διαβάστε περισσότερα

Γονιδιωματική. G. Patrinos

Γονιδιωματική. G. Patrinos Γονιδιωματική Η μεταγονιδιωματική εποχή... Σημαντικότερα επιτεύγματα POST GENOME ERA Ολοκλήρωση της αποκρυπτογράφησης της αλληλουχίας των γονιδιωμάτων πολλών οργανισμών. Προτύπωση μεθοδολογιών για προσδιορισμό

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ Α Α1. β Α2. β Α3. δ Α4. γ Α5. γ. ΘΕΜΑ Β Β1. Στήλη Ι Στήλη ΙΙ 1 Α 2 Γ 3 Α 4 Β 5 Α 6 Α 7 Γ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ Α Α1. β Α2. β Α3. δ Α4. γ Α5. γ. ΘΕΜΑ Β Β1. Στήλη Ι Στήλη ΙΙ 1 Α 2 Γ 3 Α 4 Β 5 Α 6 Α 7 Γ ΘΕΜΑ Α Α1. β Α2. β Α3. δ Α4. γ Α5. γ 1 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β) ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 27 ΜΑΪΟΥ 2016 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ (ΝΕΟ ΣΥΣΤΗΜΑ) ΒΙΟΛΟΓΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΤΟΥ DNA Περετσή Χριστίνα Πιτσικάλη Παναγιώτα

ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΤΟΥ DNA Περετσή Χριστίνα Πιτσικάλη Παναγιώτα Εργασία στη Βιολογία ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΤΟΥ DNA Περετσή Χριστίνα Πιτσικάλη Παναγιώτα ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΤΟΥ DNA Η ροή της πληροφορίας για το σχηματισμό των πρωτεϊνών, προϋποθέτει τη μεταφορά της από το DNA στο RNA (ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ).

Διαβάστε περισσότερα

Κεντρικό δόγμα της βιολογίας

Κεντρικό δόγμα της βιολογίας Κεντρικό δόγμα της βιολογίας DNA RNA Πρωτεΐνη Μεταγραφή Σύνθεση (μονόκλωνου) RNA από ένα δίκλωνο μόριο DNA κυρίως με τη βοήθεια του ενζύμου RNA πολυμεράση Το προϊόν της μεταγραφής ονομάζεται πρωτογενές

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΣΤΟ 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΣΤΟ 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΣΤΟ 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ Τα προβλήματα αυτού του κεφαλαίου αναφέρονται στον υπολογισμό : 1. νουκλεοτιδίων ή αζωτούχων βάσεων ή πεντοζών ή φωσφορικών ομάδων 2. φωσφοδιεστερικών δεσμών ή μορίων

Διαβάστε περισσότερα

Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΘΕΤΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΑ.Λ

Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΘΕΤΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΑ.Λ Βιολογία ΘΕΜΑ Α κατεύθυνσης 1. δ 2. α 3. γ 4. δ 5. γ 6. α 7. δ 8. α 9. α 10. α ΘΕΜΑ Β Β1. Η ραδιενέργεια 32 Ρ θα βρίσκεται στο κλάσμα Β, δηλαδή στο κλάσμα εκείνο που περιλαμβάνει τα βακτήρια που έχουν

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΟ 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12-9-2015

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΟ 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12-9-2015 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΟ 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12-9-2015 ΘΕΜΑ Α Α1. α. in vitro β. in vivo γ. in vitro δ. in vitro Α2. γ Μεταξύ των δύο δεοξυριβονουκλεοτιδίων έχουμε συμπληρωματικότητα (Α=Τ)

Διαβάστε περισσότερα

Απομόνωση ανθρώπινου DNA γονιδιώματος & ποιοτικός και ποσοτικός προσδιορισμός

Απομόνωση ανθρώπινου DNA γονιδιώματος & ποιοτικός και ποσοτικός προσδιορισμός Απομόνωση ανθρώπινου DNA γονιδιώματος & ποιοτικός και ποσοτικός προσδιορισμός Ευαγγελία - Ειρήνη Τσερμπίνι 1. Σκοπός Σκοπός της παρούσας άσκησης είναι η απομόνωση ανθρώπινου DNA γονιδιώματος από δείγμα

Διαβάστε περισσότερα

Οργά νωση Γενετικού Υλικού

Οργά νωση Γενετικού Υλικού Βιολογία Γ Γυμνασίου: Διατήρηση και Συνέχεια της Ζωής Οργά νωση Γενετικού Υλικού Γονίδιο: Η μονάδα της κληρονομικότητας. Ουσιαστικά είναι ένα κομμάτι από το DNA που αποθηκεύει πληροφορίες για κάποιο συγκεκριμένο

Διαβάστε περισσότερα

θετικής κατεύθυνσης Παραδόσεις του μαθήματος Επιμέλεια: ΑΡΓΥΡΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ

θετικής κατεύθυνσης Παραδόσεις του μαθήματος Επιμέλεια: ΑΡΓΥΡΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ Βιολογία θετικής κατεύθυνσης Παραδόσεις του μαθήματος Επιμέλεια: ΑΡΓΥΡΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ 1ο κεφάλαιο Το γενετικό υλικό Τι αποτελεί το γενετικό υλικό; Από το 1869, που το DNA εντοπίστηκε στον πυρήνα των κυττάρων,

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ DNA ΚΑΙ RNA. Θανος Εξαρχου Γ1

ΤΟ DNA ΚΑΙ RNA. Θανος Εξαρχου Γ1 ΤΟ DNA ΚΑΙ RNA Θανος Εξαρχου Γ1 ΤΟ DNA Το δε(σ)οξυριβο(ζο)νουκλεϊ(νι)κό οξu είναι νουκλεϊκό οξύ που περιέχει τις γενετικές πληροφορίες που καθορίζουν τη βιολογική ανάπτυξη όλων των κυτταρικών μορφών ζωής

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 16 IOYNIOY 2017 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 16 IOYNIOY 2017 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 16 IOYNIOY 2017 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Α1. δ Α2. δ Α3. β Α4. γ Α5. α ΘΕΜΑ Β Β1. Α I Β IV Γ VI

Διαβάστε περισσότερα

Αρχές μοριακής παθολογίας. Α. Αρμακόλας Αν. Καθηγητής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ

Αρχές μοριακής παθολογίας. Α. Αρμακόλας Αν. Καθηγητής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Αρχές μοριακής παθολογίας Α. Αρμακόλας Αν. Καθηγητής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Μοριακή Παθολογία Ανερχόμενος κλάδος της Παθολογίας Επικεντρώνεται στην μελέτη και τη διάγνωση νοσημάτων Στον καθορισμό και την πιστοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

IΣTOΛOΓIA. Tα δείγµατα του βιολογικού υλικού λαµβάνονται µε > βελόνες ενδοσκοπικούς σωλήνες εύκαµπτους καθετήρες

IΣTOΛOΓIA. Tα δείγµατα του βιολογικού υλικού λαµβάνονται µε > βελόνες ενδοσκοπικούς σωλήνες εύκαµπτους καθετήρες IΣTOΛOΓIA H ιστολογία κλάδος της ιατρικής που µελετά > υφή βιολογικού υλικού και τους τρόπους που τα επιµέρους συστατικά στοιχεία σχετίζονται µεταξύ τους δοµικά & λειτουργικά Tα δείγµατα του βιολογικού

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΟΤΗΤΑ 14: Ο ΦΟΡΕΑΣ ΤΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ (DNA) 14.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΕΝΟΤΗΤΑ 14: Ο ΦΟΡΕΑΣ ΤΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ (DNA) 14.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1 ΕΝΟΤΗΤΑ 14: Ο ΦΟΡΕΑΣ ΤΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ (DNA) 14.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι δύο πολυνουκλεοτιδικές αλυσίδες του DNA αποτελούνται από νουκλεοτίδια τα οποία ενώνονται με φωσφοδιεστερικούς δεσμούς. Πιο συγκεκριμένα

Διαβάστε περισσότερα

Με την ανάπτυξη αυτής της τεχνολογίας το DNA που ήταν τόσο δύσκολο να µελετηθεί έγινε «παιχνίδι» στα ανθρώπινα χέρια

Με την ανάπτυξη αυτής της τεχνολογίας το DNA που ήταν τόσο δύσκολο να µελετηθεί έγινε «παιχνίδι» στα ανθρώπινα χέρια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο: Η τεχνολογία του ανασυνδυασµένου DNA έδωσε στον άνθρωπο την ικανότητα όχι µόνο να ερευνά αλλά και να τροποποιεί το γενετικό υλικό των οργανισµών ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΑΝΑΣΥΝ ΥΑΣΜΕΝΟΥ DNA Η τεχνολογία

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 27 Μαΐου 2016 ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Απαντήσεις Θεμάτων Πανελλαδικών Εξετάσεων Ημερησίων Γενικών Λυκείων (Νέο & Παλιό Σύστημα) ΘΕΜΑ Γ Γ.1 Ο χαρακτήρας της ομάδας αίματος στον άνθρωπο

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ Α Α1. δ Α2. α Α3. α Α4. γ Α5. β. ΘΕΜΑ Β Β1. Στήλη Ι Στήλη ΙΙ 1. Γ 2. Β 3. Ε 4. Α 5. Δ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ Α Α1. δ Α2. α Α3. α Α4. γ Α5. β. ΘΕΜΑ Β Β1. Στήλη Ι Στήλη ΙΙ 1. Γ 2. Β 3. Ε 4. Α 5. Δ ΘΕΜΑ Α Α1. δ Α2. α Α3. α Α4. γ Α5. β ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΠΟΥ ΥΠΗΡΕΤΟΥΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΤΡΙΤΗ 7 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2016 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Τα χημικά στοιχεία που είναι επικρατέστερα στους οργανισμούς είναι: i..

Τα χημικά στοιχεία που είναι επικρατέστερα στους οργανισμούς είναι: i.. ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟ 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ «XHMIKH ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΚΥΤΤΑΡΟΥ» ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΑΙ Η ΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ Α. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ 1. Όταν αναφερόμαστε στον όρο «Χημική Σύσταση του Κυττάρου», τί νομίζετε ότι

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 16 IOYNIOY 2017 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 16 IOYNIOY 2017 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 16 IOYNIOY 2017 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Α1. δ Α2. δ Α3. β Α4. γ Α5. α ΘΕΜΑ Β Β1. Α I Β IV Γ VI

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ - Γ Λ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ. ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ - Γ Λ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ (ανάκληση γνώσεων από Β Λ)

ΒΙΟΛΟΓΙΑ - Γ Λ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ. ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ - Γ Λ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ (ανάκληση γνώσεων από Β Λ) 1 ΒΙΟΛΟΓΙΑ - Γ Λ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ - Γ Λ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ (ανάκληση γνώσεων από Β Λ) 1. Κατά τον σχηματισμό ενός μορίου RNA αποβάλλονται 2008 μόρια νερού. Να βρεθεί το μήκος του. [2009b (βάσεις)]

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ Α ΘΕΜΑ Β ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. Α1. β. Α2. γ. Α3. δ. Α4. γ. Α5. β Β1. 5, 4, 2, 1, 3. Β2. Τα δομικά μέρη του οπερονίου της λακτόζης είναι κατά σειρά τα εξής:

ΘΕΜΑ Α ΘΕΜΑ Β ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. Α1. β. Α2. γ. Α3. δ. Α4. γ. Α5. β Β1. 5, 4, 2, 1, 3. Β2. Τα δομικά μέρη του οπερονίου της λακτόζης είναι κατά σειρά τα εξής: ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΔΕΥΤΕΡΑ 10 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2014 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Α1. β Α2. γ Α3. δ Α4. γ Α5. β ΘΕΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΠΟΥ ΥΠΗΡΕΤΟΥΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΔΕΥΤΕΡΑ 10 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2018

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΠΟΥ ΥΠΗΡΕΤΟΥΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΔΕΥΤΕΡΑ 10 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2018 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΠΟΥ ΥΠΗΡΕΤΟΥΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΔΕΥΤΕΡΑ 10 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Α1. δ

Διαβάστε περισσότερα

1. Πού πραγματοποιούνται η αντιγραφή και η μεταγραφή; ΘΩΜΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗ. 2. Ποιες είναι οι κατηγορίες γονιδίων με κριτήριο το προϊόν της μεταγραφής τους;

1. Πού πραγματοποιούνται η αντιγραφή και η μεταγραφή; ΘΩΜΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗ. 2. Ποιες είναι οι κατηγορίες γονιδίων με κριτήριο το προϊόν της μεταγραφής τους; Βιολογία Γ Ενιαίου Λυκείου / Θετική Κατεύθυνση κεφαλαιο 2ο: αντιγραφη, εκφραση και ρυθμιση τησ ΓενετικηΣ ΠληροφοριαΣ 1. Πού πραγματοποιούνται η αντιγραφή και η μεταγραφή; Ευκαρυωτικά κύτταρα: στον πυρήνα,

Διαβάστε περισσότερα

Τσορλίνη Χριστοφορίδου Ελένη Βακτηριολογικό Τμήμα Τμήμα Μυκοβακτηριδίου Γεν. Νοσοκομείο «Γ. Παπανικολάου» Θεσσαλονίκης

Τσορλίνη Χριστοφορίδου Ελένη Βακτηριολογικό Τμήμα Τμήμα Μυκοβακτηριδίου Γεν. Νοσοκομείο «Γ. Παπανικολάου» Θεσσαλονίκης Τσορλίνη Χριστοφορίδου Ελένη Βακτηριολογικό Τμήμα Τμήμα Μυκοβακτηριδίου Γεν. Νοσοκομείο «Γ. Παπανικολάου» Θεσσαλονίκης ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύμφωνα με την ΠΟΥ το 1/3 περίπου του παγκόσμιου πληθυσμού είναι μολυσμένο

Διαβάστε περισσότερα

Β. ΚΑΜΙΝΕΛΛΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ. Είναι η επιστήμη που μελετά τους ζωντανούς οργανισμούς. (Αποτελούνται από ένα ή περισσότερα κύτταρα).

Β. ΚΑΜΙΝΕΛΛΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ. Είναι η επιστήμη που μελετά τους ζωντανούς οργανισμούς. (Αποτελούνται από ένα ή περισσότερα κύτταρα). ΒΙΟΛΟΓΙΑ Είναι η επιστήμη που μελετά τους ζωντανούς οργανισμούς. (Αποτελούνται από ένα ή περισσότερα κύτταρα). Είδη οργανισμών Υπάρχουν δύο είδη οργανισμών: 1. Οι μονοκύτταροι, που ονομάζονται μικροοργανισμοί

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΕΥΤΕΡΑ 23 ΙΟΥΝΙΟΥ 2014 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΕΥΤΕΡΑ 23 ΙΟΥΝΙΟΥ 2014 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 1 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΕΥΤΕΡΑ 23 ΙΟΥΝΙΟΥ 2014 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΘΕΜΑ Α Α1. γ Α2. β Α3. γ Α4. δ Α5. α ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Β Β1. Σχολικό

Διαβάστε περισσότερα

Διαγώνισμα Βιολογίας στα Κεφάλαια 1 έως 4 ΚΥΡΙΑΚΗ 7 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2014

Διαγώνισμα Βιολογίας στα Κεφάλαια 1 έως 4 ΚΥΡΙΑΚΗ 7 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2014 Διαγώνισμα Βιολογίας στα Κεφάλαια 1 έως 4 ΚΥΡΙΑΚΗ 7 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2014 ΘΕΜΑ Α Α1. β Α2. β Α3. β Α4. β Α5. β ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ B B1. Ο όρος γονιδιακή έκφραση αναφέρεται συνήθως σε όλη τη διαδικασία με την οποία

Διαβάστε περισσότερα

4 DNA ελικάση Δ Περιέχουν πανομοιότυπο DNA. 6 Πριμόσωμα ΣΤ Σταθερότητα κατά μήκος της κάθε πολυνουκλεοτιδικής αλυσίδας

4 DNA ελικάση Δ Περιέχουν πανομοιότυπο DNA. 6 Πριμόσωμα ΣΤ Σταθερότητα κατά μήκος της κάθε πολυνουκλεοτιδικής αλυσίδας Θέμα 1 ο 1. Αντιστοιχείστε όλες τις έννοιες της στήλης 1 με όλες τις φράσεις της στήλης 2 (Οι αντιστοιχίσεις να γραφούν στην κόλλα απαντήσεων σας & όχι στη φωτοτυπία των θεμάτων) 1 2 1 Αδελφές χρωματίδες

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙ ΕΣ

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙ ΕΣ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΝΕΟ & ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 27 ΜΑΪΟΥ 2016 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ (ΝΕΟ

Διαβάστε περισσότερα

Η ζητούμενη σειρά έχει ως εξής: αδενίνη < νουκλεοτίδιο < νουκλεόσωμα < γονίδιο < χρωματίδα < χρωμόσωμα < γονιδίωμα.

Η ζητούμενη σειρά έχει ως εξής: αδενίνη < νουκλεοτίδιο < νουκλεόσωμα < γονίδιο < χρωματίδα < χρωμόσωμα < γονιδίωμα. ΚΕΦ. 1 ο ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΡΙΣΕΩΣ 1. Να κατατάξετε σε σειρά αυξανόμενου μεγέθους τις παρακάτω έννοιες που σχετίζονται με το γενετικό υλικό των οργανισμών: νουκλεόσωμα, χρωμόσωμα, αδενίνη, νουκλεοτίδιο, γονίδιο

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ 1ο 1. β 2. β 3. α 4. α 5. β

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ 1ο 1. β 2. β 3. α 4. α 5. β ΘΕΜΑ 1ο 1. β 2. β 3. α 4. α 5. β 1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΤΡΙΤΗ 21 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2004 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: BΙΟΛΟΓΙΑ (ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ)

Διαβάστε περισσότερα

Αντιγραφή του γενετικού υλικού Πεφάνη Δάφνη Επίκουρη καθηγήτρια Εργαστήριο Βιολογίας

Αντιγραφή του γενετικού υλικού Πεφάνη Δάφνη Επίκουρη καθηγήτρια Εργαστήριο Βιολογίας Αντιγραφή του γενετικού υλικού Πεφάνη Δάφνη 15.02.2019 Επίκουρη καθηγήτρια Εργαστήριο Βιολογίας Κυτταρικός κύκλος Κατά τη φάση S του κυτταρικού κύκλου γίνεται ο διπλασιασμός του DNA To νουκλεοτίδιο είναι

Διαβάστε περισσότερα

Ηλεκτροφόρηση πρωτεϊνών

Ηλεκτροφόρηση πρωτεϊνών Ηλεκτροφόρηση πρωτεϊνών Φυσιολογικές (Μη- µετουσιωτικές) Συνθήκες Μέγεθος Σχήµα Φορτίο Μετουσιωτικές Συνθήκες Μέγεθος Αρχή της Μεθόδου Κάλυµµα από µόρια SDS Πολυπεπτιδική Αλυσίδα ιάλυµα πρωτεϊνών σε SDS

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΤΟΥ DNA ΣΕ RNA

ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΤΟΥ DNA ΣΕ RNA ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΕΡΑΤΕΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Β ΤΡΙΜΗΝΟΥ Γ 4 23.1.12 ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΤΟΥ DNA ΣΕ RNA ΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ: ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΕΛΗΜΙΧΑΛΗΣ ΑΡΤΕΜΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΗΣ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το δεοξυριβονουκλεϊκό οξύ (Deoxyribonucleic acid -

Διαβάστε περισσότερα

ΛΥΣΗ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗΣ

ΛΥΣΗ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗΣ ΛΥΣΗ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗΣ 1. Ο γενετικός κώδικας είναι ένας κώδικας αντιστοίχισης των κωδικονίων του mrna με αμινοξέα στην πολυπεπτιδική αλυσίδα. Σύμφωνα με αυτόν η 3 μετάφραση όλων των mrna αρχίζει

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Το γενετικό υλικό ΘΕΜΑ: 1 ο (Μονάδες 25 ) Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση στις παρακάτω ερωτήσεις. 1. Το πείραµα των Hershey και Chase ήταν:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 1 ΙΟΥΛΙΟΥ 2004 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 1 ΙΟΥΛΙΟΥ 2004 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 1 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 1 ΙΟΥΛΙΟΥ 2004 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1ο 1. β 2. γ 3. α 4. γ 5. δ ΘΕΜΑ 2ο 1. Σχολικό

Διαβάστε περισσότερα

KΕΦΑΛΑΙΟ 1ο Χημική σύσταση του κυττάρου. Να απαντήσετε σε καθεμιά από τις παρακάτω ερωτήσεις με μια πρόταση:

KΕΦΑΛΑΙΟ 1ο Χημική σύσταση του κυττάρου. Να απαντήσετε σε καθεμιά από τις παρακάτω ερωτήσεις με μια πρόταση: KΕΦΑΛΑΙΟ 1ο Χημική σύσταση του κυττάρου Ενότητα 1.1: Χημεία της ζωής Ενότητα 2.1: Μακρομόρια Να απαντήσετε σε καθεμιά από τις παρακάτω ερωτήσεις με μια πρόταση: 1. Για ποιο λόγο θεωρείται αναγκαία η σταθερότητα

Διαβάστε περισσότερα

Φάσμα& Group προπαρασκευή για Α.Ε.Ι. & Τ.Ε.Ι.

Φάσμα& Group προπαρασκευή για Α.Ε.Ι. & Τ.Ε.Ι. σύγχρονο Φάσμα& Group προπαρασκευή για Α.Ε.Ι. & Τ.Ε.Ι. μαθητικό φροντιστήριο 1. 25ης Μαρτίου 111 ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ 50.27.990 50.20.990 2. 25ης Μαρτίου 74 Π. ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗΣ 50.50.658 50.60.845 3. Γραβιάς 85 ΚΗΠΟΥΠΟΛΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 04/09/2016 ΘΕΜΑ Α Α.1. β. Α.2. β. Α.3. γ. Α.4. δ. ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α.5. β. Μονάδες 25 ΘΕΜΑ Β Β. 1. Ιχνηθέτηση. είναι η σήμανση χημικών

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 27 ΜΑΪΟΥ 2008 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 27 ΜΑΪΟΥ 2008 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 27 ΜΑΪΟΥ 2008 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 1 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1ο 1. β 2. δ 3. β 4. δ 5. β ΘΕΜΑ 2ο 1. Σχολικό βιβλίο, σελ.

Διαβάστε περισσότερα

Νουκλεϊκά οξέα: νήµατα και αγγελιαφόροι της ζωής

Νουκλεϊκά οξέα: νήµατα και αγγελιαφόροι της ζωής Νουκλεϊκά οξέα: νήµατα και αγγελιαφόροι της ζωής Αριστοτέλης Κωτίτσας Οι λειτουργίες των οργανισµών πραγµατοποιούνται χάρη στις πρωτεΐνες. Ο βιολογικός ρόλος των πρωτεϊνών καθορίζεται από τη µορφή τους.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ Α Α1. β Α2. γ Α3. γ Α4. α Α5. δ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ Α Α1. β Α2. γ Α3. γ Α4. α Α5. δ ΘΕΜΑ Α Α1. β Α2. γ Α3. γ Α4. α Α5. δ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΤΕΤΑΡΤΗ 15 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2010 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ:

Διαβάστε περισσότερα

Αρχές μοριακής παθολογίας. Α. Αρμακόλας Αν. Καθηγητής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ

Αρχές μοριακής παθολογίας. Α. Αρμακόλας Αν. Καθηγητής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Αρχές μοριακής παθολογίας Α. Αρμακόλας Αν. Καθηγητής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Μοριακή Παθολογία Ανερχόμενος κλάδος της Παθολογίας Επικεντρώνεται στην μελέτη και τη διάγνωση νοσημάτων Στον καθορισμό και την πιστοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τμήμα βιοχημείας και βιοτεχνολογίας

Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τμήμα βιοχημείας και βιοτεχνολογίας Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τμήμα βιοχημείας και βιοτεχνολογίας Διδακτική με έμφαση στις βιοεπιστήμες Μαρία Ευαγγελία Βασιλογιάννη Στοιχεία Μαθήματος 1. Μάθημα : Βιολογία 2. Τίτλος ενότητας: Η ροή της γενετικής

Διαβάστε περισσότερα

ΗΛΕΚΤΡΟΦΟΡΗΣΗ ΠΡΩΤΕΙΝΩΝ

ΗΛΕΚΤΡΟΦΟΡΗΣΗ ΠΡΩΤΕΙΝΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΦΟΡΗΣΗ ΠΡΩΤΕΙΝΩΝ Άννα-Μαρία Ψαρρά ΤΒΒ, Παν/μιο Θεσσαλίας Λάρισα 2015 ΗΛΕΚΤΡΟΦΟΡΗΣΗ Αναλυτικός τρόπος διαχωρισμού πρωτεϊνών και άλλων μακρομορίων όπως πρωτεϊνών DNA, RNA Αρχή της μεθόδου Μόρια που

Διαβάστε περισσότερα