Ο ΚΑΛΟΣ ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ 11

Transcript

1 Ο ΚΑΛΟΣ ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ 7 Ο ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ κάθεται στο μικρό του γραφείο, στηρίζει τους αγκώνες στο ξύλινο γραφειάκι του, κρύβει το πρόσωπό του μέσα στα χέρια του και εύχεται να μην έρθει το ραντεβού των τέσσερις. Συνήθως δεν κλείνει ραντεβού μετά τις τρεις. Όμως, έχει αποφασίσει να παρεκκλίνει από τη συνηθισμένη του ρουτίνα γι αυτή. Μια μικρή παραχώρηση επειδή εκείνη δουλεύει μέχρι αργά και κοιμάται αργά και μπορεί να έρθει μόνο το απόγευμα, έτσι του είπε από το τηλέφωνο. Η φωνή της, μελαγχολική και αναστατωμένη, σαν δωμάτιο μοτέλ που εγκαταλείφθηκε βιαστικά, του κίνησε μια αόριστη περιέργεια. Οι μικρές παραχωρήσεις, του αρέσει να λέει στους πελάτες του, είναι σαν τα ψιλά που έχουμε στην τσέπη μας σε τελική ανάλυση, μ αυτά δουλεύουμε οι περισσότεροι. Τα ψιλά μας είναι οι συνήθειες και οι ρουτίνες της μέρας μας, τα καθημερινά μας, και το μέτρο της ζωής μας προκύπτει, σε τελική ανάλυση, από το άθροισμα αυτών των καθημερινών. Η καθημερινή του ρουτίνα, για παράδειγμα, είναι απλή και ξεκάθαρη. Ξυπνά νωρίς κάθε πρωί στο μικρό του διαμέρισμα, κάνει ντους και ντύνεται. Το διαμέρισμα είναι σκόπιμα σκοτεινό. Ψηλά, ξύλινα ράφια, κατάφορτα από βιβλία, καλύπτουν τους τοίχους του καθιστικού. Στο παρελθόν, στις μέρες της αναζήτησης και της περιπλάνησης, συνήθιζε να

2 8 ΝΟΑΜ ΣΠΑΝΣΕΡ βυθίζεται σ αυτά τα βιβλία. Έχει από καιρό κουραστεί ή, όπως το σκέφτεται, έχει κατασταλάξει. Εξακολουθεί όμως να βρίσκει παρηγοριά σ αυτά τα χάρτινα τούβλα που ντύνουν τους τοίχους, σαν να στηρίζουν το ταβάνι. Αφού ντυθεί, πηγαίνει στην κουζίνα, φτιάχνει ένα φλιτζάνι τσάι και κάθεται για να διαβάσει την εφημερίδα του. Διάφορα αντικείμενα δώρα και αναμνηστικά που του χάρισαν οι πελάτες του όλα αυτά τα χρόνια είναι σκορπισμένα τριγύρω στην κουζίνα. Πάνω από το μικρό, τετράγωνο τραπέζι κρέμεται ένα κορνιζαρισμένο πόστερ με το έργο του Μπονάρ Στρωμένο τραπέζι σε κήπο, δώρο από μια πρώην πελάτισσά του, μια οριακή τσελίστα που εμφανίστηκε στην πελούζα του μια νύχτα και έβαλε φωτιά στα μαλλιά της. Είσαι κατσαρίδα, του φώναξε τότε, κατσαρίδα. Αν σε πατήσω, θα γίνεις λιώμα. Του αρέσει να κοιτάζει την εικόνα: ένα στρωμένο τραπέζι ανάμεσα στα δέντρα, μία καρέκλα, ένα μπουκάλι κρασί και κίτρινο φως που ξεχύνεται μέσα απ τα κλαδιά, εκπληκτικά ζωντανό. Το διακοσμημένο μπρούντζινο πιάτο πάνω στο τραπέζι τού το είχε χαρίσει μια άλλη πελάτισσα, μια ταξιδιωτική πράκτορας με μακριές κοτσίδες, επειδή τη βοήθησε να ξεπεράσει έναν πρώην εραστή της. Όταν της ζήτησε να περιγράψει μια ανάμνηση που θα μπορούσε να συμβολίσει τη σχέση τους, του ανέφερε πώς την είχε διδάξει ο φίλος της να πλένει τα δόντια της ακούγοντας ραδιόφωνο. Βούρτσιζέ τα από την αρχή ενός τραγουδιού μέχρι να τελειώσει, της είχε πει. Έτσι, θα ξέρεις ότι τα έχεις βουρτσίσει για τρία λεπτά, όπως πρέπει να κάνεις. Και μετά εκείνη έκλαψε.

3 Ο ΚΑΛΟΣ ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ 9 Η πολύχρωμη πήλινη κούπα που κρατά στα χέρια του ήταν δώρο από μια πελάτισσα, που τ όνομά της το χει ξεχάσει, μια ζωγράφο που του είπε: Με βοηθήσατε πολύ. Έπειτα τον ρώτησε αν μπορούσε να του αφήσει ένα μικρό δώρο. Καθώς έβγαινε, κοντοστάθηκε μια στιγμή στην πόρτα. Ο άντρας μου με δέρνει, ψιθύρισε κι έφυγε και δεν ξαναγύρισε. Την μπλε πετσέτα με την οποία στεγνώνει τα χέρια του του την έδωσε μια ψυχαναγκαστική-καταναγκαστική πελάτισσα, που σκούπιζε κάθε μέρος του σώματός της με ξεχωριστή πετσέτα, δεκάξι πετσέτες για κάθε ντους, κι έπειτα έπρεπε να πλύνει την κάθε πετσέτα χωριστά έξι φορές κι αμέσως μετά να πλύνει τα χέρια της έξι φορές στο νιπτήρα. Η θέα μιας περιπλανώμενης φυσαλίδας στο μπουκάλι με το σαπούνι των χεριών την ανάγκαζε να το τυλίξει σε μια καφέ χαρτοσακούλα, να το πετάξει στα σκουπίδια και να τρέξει στο μαγαζί για να αγοράσει άλλο. Σ ένα ντουλάπι της κουζίνας είναι φυλαγμένο ένα παλιό, μισοάδειο μπουκάλι μπράντι που του χάρισε πριν από χρόνια ένας πελάτης, ο οποίος αργότερα αυτοκτόνησε ως εξής: Κάθισε μέσα στην άδεια μπανιέρα και έκοψε τον αριστερό του καρπό με ένα χασαπομάχαιρο. Έπειτα προσπάθησε να χαράξει το δεξί του καρπό, αλλά απέτυχε. Δεν παραιτήθηκε. Έβαλε το μαχαίρι ανάμεσα στα γόνατά του και πριόνισε το δεξί του καρπό πάνω κάτω. Σε ένα κουτί από πίτσα στο καθιστικό είχε γράψει βιαστικά μια διαθήκη: Παρακαλώ, αποτεφρώστε το σώμα μου. Βάλτε τις στάχτες μου σε ένα σκουπιδοτενεκέ. Ευχαριστώ.

4 10 ΝΟΑΜ ΣΠΑΝΣΕΡ Τώρα πια, ο ψυχολόγος πιστεύει ότι έχει λύσει τα περισσότερα από τα προβλήματα της καθημερινής ύπαρξης. Ζει σε έναν ήσυχο, σκιερό δρόμο. Οι γείτονές του είναι απασχολημένοι με τις δικές τους ζωές. Το διαμέρισμά του είναι ευχάριστο. Το ψυγείο είναι γεμάτο και παράγει ένα βόμβο ικανοποίησης. Ο ψυχολόγος κάνει την κλινική του εργασία συνετά, μεταξύ δέκα το πρωί και τρεις το απόγευμα, και αντισταθμίζει το χαμένο εισόδημα διδάσκοντας τα βράδια στο τοπικό κολέγιο ένα μάθημα κάθε εξάμηνο. Ο ψυχολόγος δεν έχει λύσει ακόμα το πρόβλημα του σεξ. Υπάρχουν, βέβαια, ερεθιστικά σόου αργά τη νύχτα στην καλωδιακή τηλεόραση. Υπάρχουν, επίσης, δικτυακοί τόποι σεξουαλικού περιεχομένου με μπόλικα βογκητά. Στη σιφονιέρα κρύβεται ένα παλιό, ταλαιπωρημένο DVD από τη σειρά Καλύτερο Σεξ, που χρησιμοποιούσε πριν από χρόνια στο μάθημα της ανθρώπινης σεξουαλικότητας. Οι φοιτητές χασκογελούσαν στη θέα διάφορων φτωχών ζευγαριών (κανονικοί άνθρωποι, όχι ηθοποιοί, ανέφερε η εσώκλειστη μπροσούρα), που πάσχιζαν να δείχνουν ατάραχοι και φυσικοί μπροστά στην κάμερα. Όμως ο ψυχολόγος βρίσκει γρήγορη ανακούφιση, και κάποια ικανοποίηση, στη θέα μιας από τις συμμετέχουσες, μιας μελαγχολικής γυναίκας με μαύρα μαλλιά και σουβλερή μύτη που πρωταγωνιστεί, μαζί με το μυστακοφόρο σύντροφό της, στο κεφάλαιο «Τεχνικές Αμοιβαίου Αυνανισμού». Πέρα απ αυτά, υπάρχει η Νίνα ή, τουλάχιστον, η ανάμνηση της Νίνας, η ελπίδα γι αυτή.

5 Ο ΚΑΛΟΣ ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ 11 ΚΑΘΕ ΜΕΡΑ πηγαίνει με το αυτοκίνητό του στο Κέντρο για Διαταραχές Άγχους δύο δωματιάκια στο ισόγειο ενός κτιρίου που κάποτε ήταν φτηνό μοτέλ κι έπειτα εγκαταλείφθηκε. Με τον καιρό ξεφύτρωσαν εκεί μέσα διάφορες επιχειρήσεις: μια ασφαλιστική εταιρεία, ένα γραφείο επενδύσεων, ένα γραφείο ταξιδίων, ένα φωτογραφείο. Στην απέναντι πλευρά του δρόμου, στην όχθη του θολού ποταμού που διασχίζει την πόλη, χτίζεται ένα νέο εμπορικό κέντρο. Η θορυβώδης κακοφωνία φορτηγών, γερανών και τρακτέρ τρυπώνει μέσα από τους τοίχους του γραφείου του σαν τη φασαρία από παιδική χαρά. Απέναντι από το στενό πάρκινγκ, αυτοκίνητα γεμίζουν συνεχώς το πλυντήριο αυτοκινήτων που άνοιξε πρόσφατα. Μερικές φορές ατενίζει από το παράθυρο του γραφείου του αυτή την καθημερινή παρέλαση και μέσα του υψώνεται μια θλιμμένη, γλυκιά μουσική, σαν λαχτάρα, στη θέα αυτού του προσεκτικού καθαρίσματος, της φροντίδας με την οποία απαλές πετσέτες και απαλά βλέμματα χαϊδεύουν τα καπό, τις ζάντες και τους προφυλακτήρες. Η κυκλοφορία σερνόταν αυτό το πρωί καθώς πήγαινε στη δουλειά του. Καμιά απάντηση, δήλωνε το αυτοκόλλητο στο πίσω μέρος του αυτοκινήτου που σταμάτησε ξαφνικά μπροστά του. Ηλίθιε, έβρισε τον οδηγό, έναν κοκαλιάρη, φαλακρό τύπο, που ο αγκώνας του πρόβαλλε από το παράθυρο

6 12 ΝΟΑΜ ΣΠΑΝΣΕΡ του αυτοκινήτου του σαν κοκκινωπή μύτη, κι αμέσως χαμογέλασε και τον συγχώρησε. Να άλλο ένα παράδειγμα του βασικού λάθους απόδοσης, θα πει αργότερα στην τάξη: Περιμένεις στο φανάρι, ίσως, και βιάζεσαι να πας κάπου. Το φανάρι γίνεται πράσινο και ο οδηγός μπροστά σου δεν κινείται. Αμέσως, τον αποκαλείς ηλίθιο και του αποδίδεις κάθε λογής εξωφρενική βλακεία και ελεεινότητα χαρακτήρα. Την επόμενη μέρα είσαι ξανά στο φανάρι, πρώτος στην ουρά αυτή τη φορά, αλλά δε βιάζεσαι κι έτσι σιγοτραγουδάς παρέα με το ραδιόφωνο, βυθισμένος στις σκέψεις σου. Το φανάρι ανοίγει και ο οδηγός πίσω σου κορνάρει. Γυρνάς και του λες: Ηλίθιε! Λοιπόν; Τελικά, συνήθως, ούτε εσύ είσαι ηλίθιος ούτε αυτός. Δεν είστε παρά καλοσυνάτοι, ευπρεπείς άνθρωποι και οι δύο. Το πλαίσιο αναφοράς, η κατάσταση είναι αυτή που καθορίζει τις πράξεις μας. Όποιος θέλει να καταλάβει την ανθρώπινη συμπεριφορά πρέπει να εξετάζει τις περιστάσεις, πριν πέσει με τα μούτρα στις ανατομές προσωπικότητας επικίνδυνες εγχειρήσεις που συνήθως αποτυγχάνουν και σκοτώνουν τον ασθενή, αν υπάρχει ασθενής, αν δεν είναι η ασθένεια οι ίδιες οι ανατομές προσωπικότητας αυτού του είδους. Καμιά απάντηση. Εκείνος ο οδηγός, ηλίθιος ή απλώς αφηρημένος, έχει ήδη εξαφανιστεί μέσα στην κυκλοφορία, αλλά η ανακοίνωση του αυτοκόλλητου συνεχίζει να ροκανίζει το μυαλό του ψυχολόγου. Διαφωνεί με όλα αυτά τα αυτοκόλλητα των αυτοκινήτων, τα κοσμήματα και τα φανελάκια με τις στάμπες, τα τατουάζ με κινέζικα γράμματα και μυστηριώδες νόημα. Φαινομενικά, όλα αυτά τα μαρκαρίσματα έχουν

7 Ο ΚΑΛΟΣ ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ 13 τις ρίζες τους σε μια προσπάθεια να διατρανώσει κάποιος την ταυτότητα και την ατομικότητά του, να ξεφύγει από την εκμηδενιστική ανωνυμία. Όμως, για τον ψυχολόγο όλη αυτή η προσπάθεια είναι παιδιάστικη, εξουθενωτική, ουσιαστικά αγχώδης και σε τελική ανάλυση μάταιη. Το καθημερινό θεωρείται συχνά τιμωρία, μια καταπίεση ενάντια στην οποία πρέπει κανείς να επαναστατεί και να μαίνεται να τη συντρίβει και να την ανατρέπει με τελετές και εορτασμούς να την καθυστερεί με ομιλίες και θαυμαστικά και πάρτι και θόρυβο να την καλύπτει με παχιά στρώματα μακιγιάζ, βουνά λέξεων, δυνατή μουσική και τόνους φαγητού. Ο ψυχολόγος, όμως, βρίσκει παρηγοριά στο ήσυχο μουρμουρητό της καθημερινής ροής της πόλης, στο χαμηλόφωνο βουητό της συζήτησης που μπορεί να κατανοηθεί ακόμα και χωρίς ν ακούς. Προτιμά την ήσυχη, γκρίζα ανωνυμία του είδους που η πόλη παρέχει απλόχερα και καλοσυνάτα στους κατοίκους της. Όλες αυτές οι προσπάθειες απόδρασης, ο μπελάς της οργάνωσης εξεζητημένων γευμάτων και του καλού ντυσίματος, ο ψυχαναγκαστικός προσδιορισμός διάφορων ιδιαίτερων περιστάσεων, όλ αυτά του φαίνονται ύποπτα. Στο κάτω κάτω, σ αυτές τις πολύ ιδιαίτερες στιγμές υψώνεται πεισματικά το καθημερινό, άπιαστο σαν καπνός, διαποτίζει τη συνειδητότητα και κολλάει πάνω της. Σ ένα δωμάτιο με διάχυτο το άρωμα του φρέσκου έρωτα, πάντα βουίζει μια άσχημη μύγα. Άμμος τρυπώνει, κολλώδης και κακόβουλη, ανάμεσα στους μηρούς των εραστών στην παραλία το ηλιοβασίλεμα. Το καροτσάκι με τα φαγητά σκληρίζει το φάλτσο τραγούδι του μπαίνοντας στο θάλαμο του αρρώστου, τεμα-

8 14 ΝΟΑΜ ΣΠΑΝΣΕΡ χίζει την ομιλία του γιατρού κάπου ανάμεσα στο λυπάμαι και στο καρκίνος. Να κι ένα ρολό χαρτιού τουαλέτας που τελειώνει, μια χαμένη αρμαθιά κλειδιά, μια σταγόνα σάλτσας που πιτσίλισε ανεπίγνωστα το σαγόνι, λερωμένα πιάτα στο νεροχύτη, λάσπη στα τακούνια των παπουτσιών. Ο ψυχολόγος έχει από καιρό παραδοθεί στο καθημερινό. Το παρομοιάζει με ένα πλατύ κι ορμητικό ποτάμι, σιωπηλό και ισχυρό, κινούμενο και συνάμα ακίνητο. Ίσως η πλήρης αποδοχή αυτής της πεζής στιγμής, σκέφτεται, να επιτρέπει σε κάποιον να την υπερβεί πραγματικά, να φτάσει σ αυτό που μπορεί να βρίσκεται πέρα απ αυτήν. Και πάλι, όμως, το θέμα των αυτοκόλλητων δε λέει να πάψει να τον ενοχλεί. Σίγουρα υπάρχουν κάποιες απαντήσεις, κάπου. Και, πέρα απ αυτό, τα κοσμήματα μπορούν να αφαιρεθούν και τα φανελάκια να αλλαχτούν και τα τατουάζ να καλυφθούν. Όμως, ένα αυτοκόλλητο σ ένα αυτοκίνητο είναι σαν μια παγωμένη έκφραση προσώπου, μια αμετακίνητη μάσκα, στερεωμένη μόνιμα στη θέση της. Και να το παράδοξο, σκέφτεται: Aυτός ο φαλακρούλης με το μυτερό αγκώνα έβαλε σίγουρα το αυτοκόλλητο στον προφυλακτήρα του σαν μια χειρονομία ζωής, χαζοχαρούμενης διάθεσης ή σαν ένα είδος προστασίας απέναντι στην υποτίμηση, απέναντι στην εξάλειψη μια προσπάθεια να οξύνει την ευκρίνειά του μέσα στον κόσμο. Όμως η έλλειψη απόκρισης στις μεταβαλλόμενες περιστάσεις είναι γνώρισμα θανάτου. Έτσι, το αυτοκόλλητο στον προφυλακτήρα ένα παγωμένο χαμόγελο που κυλά τώρα στον ασφάλτινο ποταμό είναι εξ ορισμού ένα έμβλημα θανάτου, ένας επικήδειος.

9 Ο ΚΑΛΟΣ ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ 15 Φτάνεις στο θάνατο από παντού, θα τον πειράξει η Νίνα όταν θα της μιλήσει για τη μέρα του από το τηλέφωνο αργότερα το βραδάκι. Όχι μόνο εγώ, όλοι μας. Ναι, θα πει εκείνη, όλοι μας, αλλά όχι εδώ. Όχι τώρα. Εσύ δεν είσαι αυτός που του αρέσει να λέει στους πελάτες του πόσο σημαντικό είναι να ζεις στο εδώ και τώρα; Εσύ δεν διακηρύττεις ότι όλοι οι φόβοι προέρχονται από την προβολή προς τα πίσω τι έχω κάνει; Ή προς τα εμπρός τι θα κάνω; Αυτό δε λες; Δεν είσαι πελάτισσά μου. Τι σου είμαι, λοιπόν; Ερευνάται. Το εξετάζουμε.

10 16 ΝΟΑΜ ΣΠΑΝΣΕΡ ΟΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΙ ΠΕΛΑΤΕΣ στο Κέντρο για Διαταραχές Άγχους μοιράζονται κάποια κοινή όψη, μια παρουσία σβησμένη και ταυτόχρονα βουερή. Τα μάτια τους σαρώνουν βιαστικά τυχαία περιοδικά χωρίς να συγκρατούν τίποτα. Τα χέρια τους γραπώνουν τα μπράτσα των καθισμάτων τους, λες και έχει μόλις αρχίσει μια αντίστροφη μέτρηση, στο τέλος της οποίας θα εκτοξευτούν στο διάστημα με τρομακτική ώθηση. Ο ψυχολόγος είναι συνηθισμένος στις βασανισμένες όψεις στην αίθουσα αναμονής όλες τις ώρες, στα χαρτομάντιλα που τσαλακώνονται νευρικά, στα δάχτυλα που σφίγγονται και ξεσφίγγονται και στα τρομοκρατημένα χασμουρητά. Ωστόσο, όταν μπήκε στην αίθουσα αναμονής πριν από μια εβδομάδα, στις τέσσερις ακριβώς, ξαφνιάστηκε βλέποντας την όψη της. Ήταν χλομή κι αδύνατη σαν πρόσφυγας. Το πρόσωπό της πασαλειμμένο με τις αστικές μπογιές του πολέμου μαύρη μάσκαρα, κόκκινο κραγιόν. Σηκώθηκε για να τον χαιρετήσει προχωρώντας αδέξια πάνω σε ψηλά, διαφανή τακούνια. Δεν τον κοίταξε στα μάτια, αλλά κρέμασε το βλέμμα της γύρω από το λαιμό του σαν παιδιάστικο αγκάλιασμα. Ο ψυχολόγος τής συστήθηκε και την οδήγησε στο δωμάτιο ψυχοθεραπείας. Εκείνη κάθισε στον καναπέ, ψαχούλεψε θορυβωδώς μέσα στην τσάντα της, έβγαλε ένα τσιγάρο κι άρχισε να το παίζει νευρικά. Ένα έντονο άρωμα την

11 Ο ΚΑΛΟΣ ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ 17 τύλιγε. Εκείνος κάθισε μπροστά της και ξεφύλλισε τα έντυπα. Ο γραφικός της χαρακτήρας, ακατάστατος και διστακτικός, έδειχνε λύπη και παραμέληση. Τι σας φέρνει εδώ σήμερα; Έτσι αρχίζει πάντα τις εισαγωγικές του συνεδρίες. Οι οπαδοί του δύστροπου Βιεννέζου* υποστηρίζουν ότι πρέπει να κάθεσαι αμίλητος και να αφήνεις τον πελάτη να δείχνει το δρόμο. Όμως, σ αυτό κάνουν λάθος, πιστεύει, ή τουλάχιστον είναι υπερβολικά φανατικοί, όπως και σε πλήθος άλλα θέματα. Στο νυχτερινό μάθημα που διδάσκει, Εισαγωγή στις Αρχές της Ψυχοθεραπείας, τσακώνεται μαζί τους και ίσως αντιτίθεται σε όλο το ψυχοθεραπευτικό εγχείρημα. Άργησε να απαντήσει. Κάποιος έριξε κάτι στο ποτό μου. Κάποιος έριξε ναρκωτικό στο ποτό σας; Κατένευσε. Κάθισα για ένα ποτό μ ένα φίλο στο κλαμπ. Έπειτα σηκώθηκα να χορέψω. Ξαφνικά, το κεφάλι μου άρχισε να γυρίζει. Ένιωθα ναυτία. Δεν ήξερα πού βρισκόμουν. Άρχισα να ιδρώνω. Αισθανόμουν ότι τρελαίνομαι. Δεν μπορούσα ν ανασάνω. Νόμιζα ότι πεθαίνω. Έτρεξα έξω. Ένα από τα κορίτσια, μια φίλη μου, με πήγε σπίτι. Από τότε δεν μπορώ πια να χορέψω εκεί. Και λοιπόν; ρώτησε κι αμέσως μάλωσε τον εαυτό του πολύ νωρίς για να αντιπαρατεθεί έτσι στην πελάτισσα. Είναι χρήσιμο και καθιερωμένο να περιμένει, να δημιουργεί ψυ- * Σ αυτή και στις επόμενες αναφορές στο «Βιεννέζο» εννοεί τον Φρόιντ. (Σ.τ.Μ.)

12 18 ΝΟΑΜ ΣΠΑΝΣΕΡ χοσυναισθηματική επαφή. Όμως η υπομονή του έχει αρχίσει να μειώνεται τελευταία και, εν πάση περιπτώσει, όσοι πάσχουν από άγχος πείθουν τον εαυτό τους ότι πλησιάζει κάποια συμφορά. Αυτή ακριβώς η πεποίθηση είναι φυσικά η αληθινή τους συμφορά, που τους βασανίζει και καταστρέφει τη ζωή τους. Τον κοίταξε με μισόκλειστα μάτια: Και λοιπόν; Κατένευσε: Σας έριξαν κάτι στο ποτό και δεν μπορείτε να πάτε και να χορέψετε στο κλαμπ. Και λοιπόν; Πρέπει να χορεύω. Σας αρέσει να χορεύετε σε κλαμπ. Χρειάζομαι να χορεύω. Για χρήματα. Είμαι χορεύτρια σε νάιτ κλαμπ. Είστε στρίπερ. Είμαι χορεύτρια. Την ξανακοίταξε. Κατάμαυρα μάτια, ορθάνοιχτα ανασηκωμένη μύτη με φακίδες χλομό πρόσωπο διάστικτο από παλιές ουλές ακμής. Τον κοίταξε. Να μια κρίσιμη στιγμή, σκέφτηκε εκείνος. Ελέγχει να δει αν θα την κρίνω ή θα την αντιμετωπίσω συγκαταβατικά. Ο ψυχολόγος ήξερε ότι θα περνούσε αυτό το τεστ. Δεν κρίνει τους πελάτες του, δεν τους ανταγωνίζεται και δεν κουβαλά το φορτίο τους. Η συγκεκριμένη θέση είναι θεμελιώδης στη θεραπευτική του προσέγγιση. Είναι πολύ περήφανος γι αυτήν. Οι ενθουσιώδεις ψυχοθεραπευτές, οι φιλικοί και κοινωνικοί ψυχοθεραπευτές, που ξεχειλίζουν από καλές προθέσεις και συμπόνια, δίνουν ψεύτικες υποσχέσεις και το άγγιγμά τους λαβώνει, θα πει αργότερα στο μάθημα. Ο ψυχοθεραπευ-

13 Ο ΚΑΛΟΣ ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ 19 τής που σπεύδει να βοηθήσει ξεχνά ν ακούσει, συνεπώς δεν μπορεί να καταλάβει, συνεπώς δεν μπορεί να δει. Ο ενθουσιώδης ψυχοθεραπευτής, αυτός που είναι αποφασισμένος να προσφέρει σωτηρία, εμπλέκεται προσωπικά και επιζητεί τη δική του σωτηρία. Ο καλός ψυχολόγος κρατά την απόστασή του και δεν εμπλέκεται στα αποτελέσματα της δουλειάς του. Η σωστή απόσταση επιτρέπει μια διεισδυτική και ξεκάθαρη ματιά. Ο καλός ψυχολόγος επιφυλάσσει την υπόθεση της εγγύτητας για μέλη της οικογένειάς του και για αγαπημένα κατοικίδια και αφήνει την υπόθεση της σωτηρίας σε αξιωματούχους της θρησκείας και εκκεντρικούς κήρυκες του δρόμου. Μια τέτοια απουσία εμπλοκής δεν είναι διαισθητική θέση, θα πει στους φοιτητές του, και δεν είναι εύκολο να τη διατηρήσει κανείς. Ακόμα και ο δύστροπος Βιεννέζος, που τη σκεφτόταν και μιλούσε γι αυτήν τόσο πολύ, απέτυχε στο τεστ συμπεριφοράς, που είναι το έσχατο, επειδή η περιέργεια και η ιδιοσυγκρασία του κονκισταδόρα τον κατακυρίευσαν. Όμως, το ίδιο το ψυχοθεραπευτικό εγχείρημα έρχεται σε αντίθεση με τις βασικές μας διαισθήσεις και δεν μπορεί να γίνει κατανοητό χωρίς την αναγνώριση της αξίας της αποξένωσης. Γιατί να βγάλει κάποιος στη φόρα τα προσωπικά του μυστικά σε έναν εντελώς άγνωστο αν δεν υπάρχει κάτι ιαματικό στην αποξένωση; Θα μου πείτε, ίσως, ότι οι άνθρωποι επιζητούν στους ψυχολόγους τις γνώσεις τους, όχι την αποξένωσή τους. Όμως, όσοι είστε καταραμένοι να έχετε στην οικογένειά σας κάποιον που να είναι ψυχολόγος θα πιστοποιήσετε πόσο μάταιο είναι να τον προσεγγίσετε με τα προβλήματά σας. Θεραπευτική συνάντηση δε θα υπάρξει.