econteplusproject Organic.Edunet Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση econtentplus programme

Transcript

1 econteplusproject Organic.Edunet Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση econtentplus programme

2 econteplusproject Organic.Edunet ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΚΑΙ ΕΧΘΡΩΝ ΣΤΙΣ ΚΗΠΕΥΤΙΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ Δρ. Δημήτριος Αντωνόπουλος PhD Γεωπονικών Επιστημών Γ.Π.Α. MSc Ασφάλεια Τροφίμων W.U.R. MSc Φυτοπροστασία Γ.Π.Α. Γεωπόνος-Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής Γ.Π.Α.

3 Δομή παρουσίασης Εισαγωγή - Ορισμοί Κυριότερες Ασθένειες Curcubitaceae Κυριότερες Ασθένειες Curcubitaceae Κυριότερες Ασθένειες Curcubitaceae

4 Φυτοπροστασία στη Βιοκαλλιέργεια Κηπευτικών Καλλιεργειών Στοχεύει στην αποκατάσταση της οικολογικής ισορροπίας, ώστε να μη δημιουργούνται προβλήματα οικονομικής σημασίας από τις προσβολές Σωστή εκτέλεση των απαραίτητων καλλιεργητικών εργασιών κλάδεμα, λίπανση, άρδευση) και την προστασία των ωφέλιμων οργανισμών Πρόληψη και αποτροπή των ασθενειών-εχθρών και όχι στην καταπολέμησή τους Προϋποθέτει την εκτέλεση των απαραίτητων επεμβάσεων και μόνο είναι απολύτως αναγκαίο χρησιμοποιούνται βιολογικά σκευάσματα ή εντομοκτόνα φυτικής ή ορυκτής προέλευσης (Κανονισμός 2092/91)

5 Κατηγορίες Κηπευτικών Καλλιεργειών Solanaceae (τομάτα, μελιτζάνα, πιπεριά, αλλά και πατάτα) Cruciferae (λάχανο, κουνουπίδι, μπρόκολο, ραπάνι) Curcubitaceae (αγγούρι, κολοκύθι, καρπούζι, πεπόνι) Lilliaceae-βολβώδη λαχανικά (κρεμμύδι, σκόρδο, πράσο) Compositae-Chenopodiaceae-Umbelliferae φυλλωδών λαχανικών (μαρούλι, μαϊντανός, σέλινο, αντίδι, σπανάκι, ραδίκι, άνηθος, αγκινάρα) Leguminosae (λαθούρι, φασόλι, φακή, βίκος, πιζέλι, ρεβύθι, κουκιά, βίγκνα) Δεν ανήκουν σε καμία κατηγορία: σπαράγγι, μπάμια, καρότο Ακολουθεί αναφορά στα Solanaceae, Cruciferae, Curcubitaceae

6 Κυριότερες Ασθένειες Solanaceae (1) Περονόσπορος (Phytophthora infestans) Ωίδιο (Leivellula taurica, α.μ.: Oidiopsis taurica) Αλτερναρίωση (Alternaria solani) Αλτερναρίωση στελέχους (Alternaria alternata) Κλαδοσπορίωση (Fulvia fulva) Έλκος στελεχών (Didymella lycopersici) Προσβολή λαιμού και καρπών (Phytophthora spp., Pythium spp., Sclerotinia sclerotiorum, Rhizoctonia solani) Αδρομυκώσεις (Verticillium dahliae, Fusarium oxysporum f. sp. lycopersici) Σήψη λαιμού και ριζών (Fusarium oxysporum f. sp. radicis-lycopersici) Τεφρά σήψη (Botrytis cinerea) Φελλώδης ή καστανή σηψψιριζία (Pyrenochaeta lycopersici)

7 Κυριότερες Ασθένειες Solanaceae (2) Βακτηριακό έλκος, βακτηριακή μάρανση, κορυνοβακτηρίωση, νέκρωση-σήψη εντεριώνης (Clavibacter michiganensis subsp. michiganensis, Pseudomonas solanacearum, Pseudomonas spp., Clavibacter michiganensis subsp. sepedonicus Βακτηριακή στιγμάτωση, βακτηριακή κηλίδωση (Pseudomonas syringae pv. tomato, Xanthomoas campestris pv. vesicatoria Ακτινομύκωση (Streptomyces scabies) Ιολογικές ασθένειες (TMV, CMV, TSWV, TBSV, TYLCV, TVYV)

8 Κυριότερες Ασθένειες Cruciferae Περονόσπορος (Peronospora parasitica) Ωίδιο (Erysiphe cruciferarum, α.μ.: Oidium) Αλτερναρίωση (Alternaria brassicae, A. brassicicola) Μαύρος λαιμός ή ξηρή σήψη (Leptosphaeria maculans, α.μ.: Phoma lingram) Καρκίνωση ή όγκοι ριζών (Plasmodiophora brassicae) Προσβολή λαιμού και καρπών (Phytophthora spp., Pythium spp., Sclerotinia sclerotiorum, Rhizoctonia solani) Αδρομυκώσεις (Fusarium oxysporum f. sp. lycopersici) Σήψη λαιμού και ριζών (Fusarium oxysporum f. sp. conglutinans) Τεφρά σήψη (Botrytis cinerea) Μαύρη σήψη ή μελάνωση των νεύρων (Xanthomonas campestris pv. campestris) Ιολογικές ασθένειες (CaMV, TuMV)

9 Κυριότερες Ασθένειες Curcubitaceae Περονόσπορος (Pseudoperonospora cubensis) Ωίδιο (Erysiphe cichoracearum, Sphaerotheca fulginea, α.μ.: Oidium) Ανθράκνωση (Colletotreichum lagenarium) Μαύρη σήψη ή κομμίωση του στελέχους (Didymella bryoniae) Προσβολή λαιμού και καρπών (Phytophthora spp., Pythium spp., Sclerotinia sclerotiorum, Rhizoctonia solani) Αδρομυκώσεις (Fusarium oxysporum f. sp. cucumerinum, F. oxysporym f. sp. melonis, F. oxysporum f. sp. niveum) Σήψη λαιμού και εντεριώνης (Fusarium oxysporum f. sp. radicis-cucumerinum) Τεφρά σήψη (Botrytis cinerea) Γωνιώδης κηλίδωση (Pseudomonas syringae pv. lachrymans) Βακτηριακή κηλίδωση (Pseudomonas viridiflava) Ιολογικές ασθένειες (CMV, CGMV, SqMV, WMV-2)

10 Ασθένειες Κηπευτικών Καλλιεργειών (1) ΠΕΡΟΝΟΣΠΟΡΟΣ Συμπτώματα: Υποχρεωτικό παράσιτο που στα φύλλα προκαλεί κιτρινοκάστανες κηλίδες (ψηφιδωτό) με αραχνοϋφαντη λευκή εξάνθηση. Στους κονδύλους παρατηρείται καστανή και ελαφρά βυθισμένη περιοχή. Ο περονόσπορος των σταυρανθών προκαλεί και διασυστηματική μόλυνση (καστανός μεταχρωματισμός των αγγείωνκαιτωννεύρωνστηνκεφαλή). Ο περονόσποροςστα κολοκυνθοειδή, εν αντιθέσει με τους άλλους, αναπτύσσεται στις χαμηλές και υψηλές θερμοκρασίες.

11 Ασθένειες Κηπευτικών Καλλιεργειών (1) ΠΕΡΟΝΟΣΠΟΡΟΣ Υγιές πολλαπλασιαστικό υλικό Καταστροφή των φυτών-εθελοντών (και μολυσμένων κονδύλων πατάτας) Αποφυγή συγκαλλιέργειας ευαίσθητων ξενιστών Καταστροφή των φυτικών υπολειμμάτων Λήψη μέτρων για τη μείωση της υγρασίας και αερισμού στις θερμοκηπιακές καλλιέργειες Σε έκτακτες περιπτώσεις ψεκασμός με χαλκούχα. Phytophthora infestans: Σπόρια του μύκητα Penicillium aurantiogriseum, Συστήματα πρόγνωσης-προειδοποίησης βάσει θερμοκρασίας, σχετικής υγρασίας και βροχοπτώσεων (π. χ. σύστημα Hyre, Wallin, Blitecast).

12 Ασθένειες Κηπευτικών Καλλιεργειών (2) ΩIΔΙΟ Συμπτώματα: Κιτρινοπράσινες κηλίδες στην άνω επιφάνεια των φύλλων, κάτω επιφάνεια πυκνή λευκή εξάνθηση. Εφαρμογή θείου ή διττανθρακικής σόδας Ωίδιο κολοκυνθοειδών: ανθεκτικά υβρίδια, ψεκασμός με φωσφωρικά άλατα, πυριτικού καλίου ή εκχύλιασμα του φυτού Reynoutria sachalisnesis (Milsana) Ανταγωνιστικοί μύκητες Cladosporium cladosporioides, Acremonium alternatum, Ampelomyces qisqualis, Ampelomyces sp., Tilletiopsis spp. και το βακτήριο Bacillus subtilis ΑΛΤΕΡΝΑΡΙΩΣΗ Συμπτώματα: Προφυτρωτικές-μετφυτρωτικές τήξεις, καστανόμαυρες κηλίδες με συγκεντρικούς κύκλους στα ώριμα φυτά. Υγιές πολλαπλλασιαστικό υλικό Καταστροφή φυτικών υπολειμμάτων και ισορροπημένη λίπανση Κάλυψη του θερμοκηπίου με ειδικό πλαστικό που απορροφά την υπεριώδη ακτινοβολία

13 Ασθένειες Κηπευτικών Καλλιεργειών (3) ΑΛΤΕΡΝΑΡΙΩΣΗ ΣΤΕΛΕΧΟΥΣ Συμπτώματα: Καστανόμαυρα επιμήκη έλκη στα στελέχη, ποδίσκους καρπών, μίσχους φύλλων Ανθεκτικές ποικιλίες (μονογονική ανθεκτικότητα) ΚΛΑΔΟΣΠΟΡΙΩΣΗ Συμπτώματα: Θερμοκηπιακές καλλιέργειες τομάτας, κιτρινοκάστανες κηλίδες στα φύλλα με βελούδινη επιφάνεια και γκριζοκάστανη εξάνθηση Μείωση σχετικής υγρασίας <70% και θερμοκρασία <21 0 C (πότισμα το πρωί, αερισμός Καταστροφή φυτικών υπολειμμάτων (μείωση μολύσματος) Ανταγωνιστικοί υπερπαρασιτικοί μύκητες: Penicillium brevicompactum, Trichoderma viride, Acremonium spp., Hansfordia pulvinata

14 Ασθένειες Κηπευτικών Καλλιεργειών (4) ΕΛΚΟΣ ΣΤΕΛΕΧΩΝ Συμπτώματα: Εκτεταμένη ξήρανση-νέκρωση του φλοιού (επιμήκης καστανή και ελαφρά βυθισμένη περιοχή) στο στέλεχος απότομα μαραμένων φυτών. Μεταδίδεται με το νερό ποτίσματος, τα εργαλεία κλαδέματος και όταν τα φυτά είναι υγρά με τα ρούχα-παπούτσια των ανθρώπων Τακτική εξέταση των φυτών και άμεση εκρίζωση των φυτών με τα πρώτα συμπτώματα της ασθένειας μαζί με το έδαφος Πλύσιμο χεριών μετά τους χειρισμούς με τα φυτά Καταστροφή φυτικών υπολειμμάτων και απομάκρυνση των κλαδεμένων στελεχών Απολύμανση των εργαλείων κλαδέματος και ζιζανιοκτονία

15 Ασθένειες Κηπευτικών Καλλιεργειών (4) ΦΕΛΛΩΔΗΣ ή ΚΑΣΤΑΝΗ ΣΗΨΙΡΡΙΖΙΑ Συμπτώματα: Βραδείας αναπτύξεως το χειμώνα στις υπό κάλυψη καλλιέργειες τομάτας. Στις ρίζες καστανός μεταχρωματισμός, σήψη, διόγκωση, αποφέλλωση. Συστροφή προς τα κάτω των χλωρωτικών φύλλων Ηλιοαπολύμανση Ανθεκτικές ποικιλίες ή εμβολιασμός σε ανθεκτικά υποκείμενα

16 Ασθένειες Κηπευτικών Καλλιεργειών (5) ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΛΑΙΜΟΥ και ΚΑΡΠΩΝ Συμπτώματα: Μαλακήήξηρήσήψηστοστέλεχος, μικρά ή μεγάλα σκληρώτια εντός λευκής εξάνθησης. Τα φυτά εμφανίζονται καχεκτικά και χλωρωτικά, ημιπληγία, αποπληξία. Στους καρπούς που εφάπτονται του εδάφους αναπτύσσονται καστανές μαλακές σήψεις ή σκληρών κηλίδων χρώματος σκουριάς που σχίζονται ακτινοειδώς Περιορισμός εδαφικής υγρασίας (αποφυγή υπερβολικής άρδευσης, αποστράγγιση του εδάφους, αραιή φύτευση) Εκρίζωση, απομάκρυνση και καταστροφή των προσβεβλημένων φυτών Βαθύ όργωμα και ισορροπημένη λίπανση Ηλιοαπολύμανση Ανταγωνιστικοί μύκητες: Trichoderma harzianum, Trichoderma koningii, Pseudomonas fluorescens

17 Ασθένειες Κηπευτικών Καλλιεργειών (6) ΑΔΡΟΜΥΚΩΣΕΙΣ Συμπτώματα: Μάρανση-ξήρανση των φυτών (ημιπληγία, αποπληξίας), καστανός μεταχρωματισμός των αγγείων Αντιμετώπιση (βλέπε και ασθένειες ελιάς): Αμειψισπορά, ηλιοαπολύμανση, ανθεκτικές ποικιλίες) Συγκαλλιέργεια με κρεμμύδι, σκόρδο, βασιλικό, κατηφέ Βαθύ όργωμα και ισορροπημένη λίπανση Ηλιοαπολύμανση Εμβολιασμός ανταγωνιστικών μικροοργανισμών Ριζοπότισμα με γαλαζόπετρα (άδεια φορέα πιστοποίησης) Φουζάριο: ΥγιέςπολλαπλασιαστικόυλικόκαιπαροχήΝσενιτρικήμορφή Ανθεκτικές ποικιλίες τομάτας στο βερτισίλλιο: μόνο για τη φυλή 1 του παθογόνου Φουζάριο κολοκυνθοειδών: Ανθεκτικές ποικιλίες, εμβολιασμός στα ανθεκτικά υποκείμενα Cucurbita ficifolia, C. moschata και το υβρίδιο της διασταύρωσης C. maxima x C. moschata (αγγουριά), Benincasa cerifera, Curcubita ficifolia, Curcubita pepo var. medullosa (πεπονιά), Rootstock Early M, Friend (καρπουζιά)

18 Ασθένειες Κηπευτικών Καλλιεργειών (7) ΤΕΦΡΑ ΣΗΨΗ / ΒΟΤΡΥΤΗΣ Συμπτώματα: Τεφρά εξάνθηση σε όλα τα υπέργεια μέρη του φυτού (βλέπε και ασθένειες αμπέλου). Κηλίδες «φάντασμα» στους καρπούς τομάτας. Αντιμετώπιση (βλέπε και ασθένειες αμπέλου): Μείωση υγρασίας και τήρηση κανόνων υγιεινής Βιολογικό σκεύασμα Trichodex Ασβέστωση όξινων εδαφών (σχέση Ca:P >2) ΑΚΤΙΝΟΜΥΚΩΣΗ Συμπτώματα: Σχηματισμός πολυγωνικών καστανών κηλίδων με επιφάνεια γεμάτη σχισμές (στρώματα αποφελλωμένων κυττάρων) στους κονδύλους πατάτας Καλή κατεργασία εδάφους Ανθεκτικές ποικιλίες Καλοχωνεμένη κοπριά και καλλιέργεια πατάτας σε όξινο έδαφος

19 Ασθένειες Κηπευτικών Καλλιεργειών (8) ΒΑΚΤΗΡΙΑΚΟ ΕΛΚΟΣ, ΒΑΚΤΗΡΙΑΚΗ ΜΑΡΑΝΣΗ, ΚΟΡΥΝΟΒΑΚΤΗΡΙΩΣΗ, ΝΕΚΡΩΣΗ-ΣΗΨΗ ΕΝΤΕΡΙΩΝΗΣ Συμπτώματα: αδροβακτηριώσεις (ημιπληγία, αποπληξία, μεταχρωματισμός αγγείων του ξύλου). Στην κορυνοβακτηρίωση παρατηρείται καστανή σήψη πέριξ του αγγειακού δακτυλίου στους κονδύλους γεωμήλων Υγιές πολλαπλασιαστικό υλικό. Ύποπτοςσπόροςνααπολυμαίνεταιμε νερό στους 52 0 C για 20 λεπτά Αμειψισπορά 2-3 ετών Εκρίζωση και κάψιμο προσβεβλημένων φυτών (εφόσον ο αριθμός τους είναι μικρός) Απολύμανση κλαδευτικών εργαλείων με βορδιγάλειο πολτό Το νερό άρδευσης να μην διέρχεται από μολυσμένες παριοχές και το σύστημα ποτίσματος να είναι στάγδην άρδευσης Άμεση αντιμετώπιση των ζιζανίων, ιδιαίτερα της οικογένειας Solanaceae

20 Ασθένειες Κηπευτικών Καλλιεργειών (8) ΒΑΚΤΗΡΙΑΚΗ ΣΤΙΓΜΑΤΩΣΗ, ΒΑΚΤΗΡΙΑΚΗ ΚΗΛΙΔΩΣΗ Συμπτώματα: Κιτρινοκάστανες κηλίδες σε φύλλα, στελέχη, άνθη καρπούς Αντιμετώπιση (βλέπε και άνωθεν της διαφάνειας): Ψεκασμός με 1 % βορδιγάλειο πολτό ή 0.5% οξυχλωριούχο χαλκό Ανθεκτικές ποικιλίες (Ace 55VF) Συνδυασμός χαλκούχου με ανταγωνιστικά επιφυτικά μη παθογόνα βακτήρια

21 Ασθένειες Κηπευτικών Καλλιεργειών (9) ΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ Συμπτώματα: Ποικιλία συμπτωμάτων στα φύλλα, στελέχη, καρπούς (μωσαϊκό, νανισμός, φύλλα «πτέριδος», μικροφυλλία, νημάτωση, συστροφή, ποικιλοχλώρωση, παραμορφώσεις, ξηράνσεις-νεκρώσεις). Αρκετοί ιοί των κηπευτικών καλλιεργειών μεταφέρονται με αφίδες ή θρίπες ή αλευρώδεις. Επίσης μεταδίδονται και μηχανικά με το φυτικό χυμό.

22 Ασθένειες Κηπευτικών Καλλιεργειών (9) ΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ Χρήση υγιούς πολλαπλασιαστικού υλικού. Ο ύποπτος σπόρος πρέπει να απολυμαίνεται με την έκθεσή του στους 70 0 C για 2-4 ημέρες ή εμβάπτιση του σπόρου σε διάλυμα φωσφορικού τρινατρίου για 20 λεπτά (TMV) Συστηματικός έλεγχος της φυτείας και απομάκρυνση των προσβεβλημένων φυτών Τακτικό πλύσιμο των χεριών με σαπούνι και άφθονο νερό προ και μετά το χειρισμό των φυτών Δεν επιτρέπεται το κάπνισμα κατά την εργασία στον αγρό ή σπορείο Επιμελής καταστροφή των φυτικών υπολειμμάτων και των ζιζανίων Καταπολέμηση των εντόμων-φορέων των ιών Χρήση ανθεκτικών ποικιλιών, όπου είναι εφικτό Ισορροπημένη λίπανση και άρδευση

23 Ασθένειες Κηπευτικών Καλλιεργειών (10) ΜΑΥΡΟΣ ΛΑΙΜΟΣ ή ΞΗΡΗ ΣΗΨΗ ΣΤΑΥΡΑΝΘΩΝ Συμπτώματα: Γκριζοκάστανες κηλίδες με ιώδες περιθώριο στα φύλλα, στελέχη που καταλήγουν σε ξηρό έλκος στο λαιμό των φυτών. Υγιές πολλαπλασιαστικού υλικό Σύστημα αμειψισποράς 3-4 ετών και ζιζανιοκτονία Εκρίζωση μολυσμένων φυτών και καταστροφή φυτικών υπολειμμάτων ΚΑΡΚΙΝΟΣ ή ΟΓΚΟΙ ΤΩΝ ΡΙΖΩΝ Συμπτώματα: Υπερτροφίες διαφόρων σχημάτων (ρόπαλο, άτρακτος κ.λ.π.) με ανώμαλη επιφάνεια και σχισμές στις ρίζες των φυτών Σύστημα αμειψισποράς 7 ετών και επιμελημένη ζιζανιοκτονία Καλή αποστράγγιση του εδάφους και ασβέστωση όξινων εδαφών Εκρίζωση μολυσμένων φυτών και καταστροφή φυτικών υπολειμμάτων

24 Ασθένειες Κηπευτικών Καλλιεργειών (11) ΜΑΥΡΗ ΣΗΨΗ ή ΜΕΛΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΝΕΥΡΩΝ Συμπτώματα: αδροβακτηρίωση (ημιπληγία, αποπληξία, μεταχρωματισμός αγγείων του ξύλου). Σε τοπικές μολύνσεις, στα φύλλα κηλίδες σχήματος V. Αντιμετώπιση (βλέπε και άλλες αδροβακτηριώσεις): Υγιές πολλαπλασιαστικό υλικό Αμειψισπορά 2-3 ετών Καταστροφή φυτικών υπολειμμάτων και απομάκρυνση μολυσμένων φυτών Αποφυγή άρδευσης με τεχνητή βροχή και χρήση ανθεκτικών ποικιλιών ΑΝΘΡΑΚΩΣΗ Συμπτώματα: Στα φύλλα εμφανίζονται ερυρθοκάστανες νεκρωτικές κηλίδες μεγέθους περίπου 1cm. Στους καρπούς οι κηλίδες είναι μαύρες, βυθισμένες και μερικές φορές εμφανίζουν ερυθρό κολλώδες έκκριμα. Υγιές πολλαπλασιαστικό υλικό Ανθεκτικές ποικιλίες Αμειψισπορά 2-3 ετών

25 Ασθένειες Κηπευτικών Καλλιεργειών (12) ΓΩΝΙΩΔΗΣ ΚΗΛΙΔΩΣΗ Συμπτώματα: Στις υπό κάλυψη αγγουριές νεκρωτικές γωνιώδεις κηλίδες (οπές από σκάγια) στα φύλλα-στελέχη. Στους καρπούς οι κηλίδες είναι κυκλικές, κιτρινοκάστανες που περιβάλλονται από στενό υδατώδες περιθώριο. Με υγρό καιρό παρατηρείται εκροή διαφανούς βακτηριακού υγρού. Υγιές πολλαπλασιαστικό υλικό Αμειψισπορά 2-3 ετών Καταστροφή φυτικών υπολειμμάτων και απομάκρυνση μολυσμένων φυτών Ρύθμιση υγρασίας στο θερμοκήπιο και χρήση ανθεκτικών ποικιλιών Ψεκασμός με βορδιγάλειο πολτό 1% ΒΑΚΤΗΡΙΑΚΗ ΚΗΛΙΔΩΣΗ Συμπτώματα: Στα φύλλα εμφανίζονται χλωρωτικές ή και νεκρωτικές κηλίδες, ενώ σε έντονη προσβολή εμφανίζεται σήψη στο στέλεχος Βλέπε γωνιώδη κηλίδωση