True_luck_is Σελίδα 1 Πέμπτη, 13 Οκτωβρίου 2011 Ελλάδα, Η

Transcript

1 Η Επιθεώρηση Εργασίας είναι ένας θεσμός παγκόσμια αποδεκτός με στόχους και άξονες λειτουργίας που προσδιορίζονται από την 81 Διεθνή Σύμβαση Εργασίας, την οποία έχει κυρώσει και η χώρα μας από το Βασικός στόχος της Επιθεώρησης Εργασίας είναι ο έλεγχος εφαρμογής των διατάξεων της εργατικής νομοθεσίας. Ο βασικός αυτός στόχος παίρνει μια άλλη διάσταση από τις ανάγκες που προκαλούν στη σημερινή κοινωνία οι εξελίξεις στους τομείς των όρων εργασίας, των μορφών απασχόλησης, της μετανάστευσης και της προστασίας της υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων. Ας σημειωθεί ότι ο βασικός αυτός στόχος αποτελεί και επιδίωξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία, μετά την υιοθέτηση πολλών οδηγιών στον τομέα των εργασιακών σχέσεων και ιδίως στην υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων, απαιτεί από τα κράτη - μέλη τη σωστή και ενιαία εφαρμογή τους, που θα διαπιστώνεται μέσω ενός αξιόπιστου ελεγκτικού μηχανισμού. Η Επιθεώρηση Εργασίας όπως την είχαμε γνωρίσει στη χώρα μας δεν μπορούσε να ανταποκριθεί στις σύγχρονες αυτές ανάγκες, αλλά και να ξεπεράσει προβλήματα που δημιουργήθηκαν στα πλαίσια της λειτουργίας των νέων θεσμών της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, όπου είχε ενταχθεί. Παράλληλα η ανάγκη ομοιόμορφης εφαρμογής της εργατικής νομοθεσίας αναδείχθηκε σε βασικό λόγο θεσμικής ανασύνθεσης της Επιθεώρησης. Έτσι με το Ν. 2639/98 "Ρύθμιση εργασιακών σχέσεων, σύσταση Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας και άλλες διατάξεις" δημιουργήθηκε ένα νέο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας της Επιθεώρησης Εργασίας. Στα τρία χρόνια λειτουργίας του έχουν γίνει παρεμβάσεις για τον εκσυγχρονισμό του σώματος και μάλιστα σε ένα οικονομικοπολιτικό περιβάλλον που δεν ευνοούσε τέτοιες και τόσες ενέργειες. Μένουν να γίνουν αρκετά ακόμα για την αποτελεσματικότερη λειτουργία αυτού του ελεγκτικού μηχανισμού ώστε να ανταποκρίνεται με περισσότερη πληρότητα στους σκοπούς και τους στόχους που έχουν τεθεί και σε εθνικό επίπεδο αλλά και σε επίπεδο ΕΕ, στο πλαίσιο της προαγωγή της αποτελεσματικής και κατά το δυνατόν εναρμονισμένης άσκησης του ελεγκτικού έργου των επιθεωρήσεων εργασίας. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: Κοινωνικό Κράτος, Κοινωνική Πολιτική, Ευελιξία της Αγοράς Εργασίας, Διεθνή Σύμβαση Εργασίας, Επιθεώρηση Εργασίας, Κοινωνική Επιθεώρηση, Συλλογικές Συμβάσεις, Εργασιακές Σχέσεις, Τεχνική Επιθεώρηση, Υγειονομική Επιθεώρηση, Εργασιακό Περιβάλλον, Υγεία και Ασφάλεια των Εργαζομένων The Labour Inspection is an internationally acknowledged institution, with objectives and priorities set out by the 81 st International Labour Convention, ratified by Greece in The main objective of the Labour Inspection is the supervision and inspection of the application of the labour legislation. This objective takes a new perspective in the modern society, due to the fundamental changes in the fields of employment, working conditions, immigration and the protection of health and safety at work. It must be noted that this objective has already been adopted by the European Union that after the adoption of a number of relevant Directives, demands from the member-states its implementation, which will be ascertained by a reliable inspecting mechanism. True_luck_is Σελίδα 1 Πέμπτη, 13 Οκτωβρίου 2011 Ελλάδα, Η

2 The Labour Inspection that already existed in Greece, wasn t able neither to respond to the new demands, nor to overcome the difficulties that came up in the Prefectural Administration, where it belonged. At the same time, the evolution of the labour legislation imposed the institutional reformation of the Labour Inspection. The Law 2639/98 established a new institutional framework for the Labour Inspection. During the next three years, even though the economic and political environment was not favourable, efforts have been made for its modernisation and improvement. However, many things have to be done to improve its effectiveness, in order to respond even more to the national and community standards and objectives. Key words: Social State, Social Policy, Flexibility of the Labour Market, International Labour Convention, Labour Inspection, Social Inspection, Collective Labour Conventions, Labour Relations, Technical Inspection, Sanitary Inspection, Working Conditions, Health and Safety at Work. True_luck_is Σελίδα 2 Πέμπτη, 13 Οκτωβρίου 2011 Ελλάδα, Η

3 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΣΤΟ ΔΥΤΙΚΟ ΚΟΣΜΟ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΩΝ ΕΛΕΓΚΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΣΜΩΝ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΕΛΕΓΚΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΣΜΩΝ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Η ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΥΡΩΣΗ ΤΗΣ 81 ΔΣΕ ΣΥΣΤΑΣΗ ΣΩΜΑΤΟΣ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (Σ.ΕΠ.Ε) ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΣΕΠΕ ΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΕΠΕ ΤΟ ΕΤΟΣ ΕΛΕΓΧΟΙ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΕΙΣ ΚΥΡΩΣΕΙΣ ΕΙΔΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΕΠΕ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ - ΈΝΤΥΠΑ True_luck_is Σελίδα 3 Πέμπτη, 13 Οκτωβρίου 2011 Ελλάδα, Η

4 ΠΗΓΕΣ ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΙΣ ΛΟΙΠΕΣ ΠΗΓΕΣ ΠΙΝΑΚΕΣ - ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ΠΙΝΑΚΑΣ Ι ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙΙ True_luck_is Σελίδα 4 Πέμπτη, 13 Οκτωβρίου 2011 Ελλάδα, Η

5 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στη σύγχρονη εποχή, την εποχή του μετασχηματισμού του παραδοσιακού κοινωνικού κράτους, οι εκτεταμένες αλλαγές στον κοινωνικό ιστό, η αποδόμηση και αναδόμηση της εργασίας, η διεθνοποίηση παγκοσμιοποίηση φιλελευθεροποίηση της οικονομίας, η ρευστότητα των σχημάτων, η αλλαγή της δομής της οικογένειας, η εξάπλωση της ηγεμονίας των νέων τεχνολογιών, η όξυνση των κοινωνικών προβλημάτων και η εμφάνιση νέων, ο διευρυνόμενος αποκλεισμός σημαντικών στρωμάτων των σύγχρονων κοινωνιών, η συρρίκνωση τω κοινωνικών δικαιωμάτων, η αύξηση των μεταναστευτικών ροών, η ανάδυση επιχειρήσεων με προϋπολογισμούς μεγαλύτερους από κράτη μεσαίου μεγέθους, η μεταβολή της δημογραφικής σύνθεσης είναι μερικά από τα στοιχεία που συνθέτουν τη σύγχρονη πραγματικότητα. Στο σκέλος των εργασιακών σχέσεων η κυρίαρχη εξέλιξη είναι η ευελιξία. Ευελιξία της αγοράς εργασίας, η μισθολογική ευελιξία, η ευελιξία του χρόνου εργασίας η ευελιξία των συμβάσεων εργασίας. Στο έδαφος όλων αυτών των νέων δεδομένων οι ελεγκτικοί μηχανισμοί των ασκούμενων κοινωνικών πολιτικών αποκτούν μία αυτονόητα σημαντική θέση. Η Επιθεώρηση Εργασίας είναι ένας θεσμός παγκόσμια αποδεκτός με στόχους και άξονες λειτουργίας που προσδιορίζονται από την 81 Διεθνή Σύμβαση Εργασίας, την οποία έχει κυρώσει η χώρα μας με το Ν. 3249/1955. Βασικός στόχος της Επιθεώρησης Εργασίας είναι ο έλεγχος των επιχειρήσεων σε ότι αφορά στη συμμόρφωσή τους προς την εργατική νομοθεσία και μέσα στα πλαίσια αυτά η παροχή πληροφοριών και τεχνικών συμβουλών σε εργαζόμενους και εργοδότες για την καλύτερη εφαρμογή της. Ο βασικός αυτός στόχος καθίσταται πλέον σύνθετος εξ αιτίας των εξελίξεων στους τομείς των όρων εργασίας, των μορφών απασχόλησης, της μετανάστευσης και της προστασίας της υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων. Ο βασικός αυτός στόχος αποτελεί επίσης και επιδίωξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία μετά την υιοθέτηση πολλών οδηγιών, στον τομέα των εργασιακών σχέσεων και ιδίως στην υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων, απαιτεί από τα κράτη- μέλη τη σωστή και ενιαία εφαρμογή τους, που θα διαπιστώνεται μέσω ενός αξιόπιστου ελεγκτικού μηχανισμού. Με το Ν. 2639/1998 «Ρύθμιση εργασιακών σχέσεων, σύσταση Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας και άλλες διατάξεις», δημιουργήθηκε ένα νέο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας True_luck_is Σελίδα 5 Πέμπτη, 13 Οκτωβρίου 2011 Ελλάδα, Η

6 της Επιθεώρησης Εργασίας και συστήθηκε το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας (Σ.ΕΠ.Ε.), το οποίο άρχισε να λειτουργεί από την 1/7/1999. Στόχος της παρούσας εργασίας είναι να παρουσιαστεί η εξέλιξη των ελεγκτικών μηχανισμών των εργασιακών σχέσεων καθώς και η λειτουργία του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας (κυρίως μέσα από την έκθεση πεπραγμένων του σώματος) από τη στιγμή της σύστασής του παρουσιάζοντας τις διαφορές θετικές ή αρνητικές με την πριν από το 1999 λειτουργία της. Για την επεξεργασία του θέματος της εργασίας χρησιμοποιήθηκαν οι εξής μεθοδολογικές προσεγγίσεις: Ανάλυση του θεσμικού πλαισίου Μελέτη των κοινοτικών πηγών Μελέτη διεθνών κειμένων Επεξεργασία διαθέσιμων στατιστικών στοιχείων Επισκόπηση της βιβλιογραφίας Επισκόπηση λοιπών πηγών (εφημερίδες, περιοδικά, κλπ) Στο δεύτερο κεφάλαιο περιγράφονται τα στοιχεία που συγκροτούν το πέρασμα από το Φορντικό μοντέλο παραγωγής στο σύγχρονο μεταφορντικό, καθώς και οι συνέπειες αυτής της διαδικασίας στο κοινωνικό κράτος στις χώρες της Δυτικής και Κεντρικής Ευρώπης, αλλά εστιάζοντας και στις ιδιαιτερότητες της Ελληνικής περίπτωσης. Στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζονται συνοπτικά οι ρυθμίσεις σχετικά με τις επιθεωρήσεις εργασίας στις χώρες της Ε.Ε. Το τέταρτο κεφάλαιο ασχολείται με την εξέλιξη των ελεγκτικών μηχανισμών των εργασιακών σχέσεων στην Ελλάδα. Στα κεφάλαια πέντε έξι επτά και οκτώ περιγράφονται η σύσταση του Σ.ΕΠ.Ε, ο σκοπός ίδρυσής του, η λειτουργία του, οι δράσεις του για το έτος 2000 καθώς και η σύγκρισή τους με τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία του β εξαμήνου Στη συνέχεια η παρούσα εργασία καταλήγει σε κάποια συμπεράσματα που αφορούν στο συγκεκριμένο μηχανισμό παρακολούθησης και ελέγχου των εργασιακών σχέσεων της χώρας μας: στο Σ.ΕΠ.Ε. True_luck_is Σελίδα 6 Πέμπτη, 13 Οκτωβρίου 2011 Ελλάδα, Η

7 2. Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ 2.1 Η εξέλιξη του κοινωνικού κράτους στο δυτικό κόσμο Μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο το καθεστώς συσσώρευσης, που επικράτησε στις ανεπτυγμένες βιομηχανικές κοινωνίες ήταν το μοντέλο φορντικού τύπου, όπως και ο κυρίαρχος τρόπος οργάνωσης της παραγωγής ήταν ο φορντικός τρόπος παραγωγής 1. Το μεταπολεμικό κλασσικό κοινωνικό κράτος ή «κράτος πρόνοιας» ( welfare state) ή «κράτος ευημερίας» 2, αλλά και γενικότερα η κοινωνική πολιτική που εκφράζουν, στην ουσία, ένα τρόπο οργάνωσης του κοινωνικού 3, μπόρεσαν να αναπτυχθούν, επειδή υπήρχαν οι ευνοϊκές οικονομικές και κοινωνικοπολιτικές συνθήκες του φορντικού καθεστώτος. Δηλαδή γρήγοροι ρυθμοί μεγέθυνσης της οικονομίας 4, μαζική παραγωγή και μαζική κατανάλωση, σχεδόν μηδενική ανεργία, χαμηλά ποσοστά πληθωρισμού, σταθερότητα τιμών των ενεργειακών πηγών, παγκόσμια νομισματική σταθερότητα μέσω της συμφωνίας του Bretton Woods. Ακόμα : ευνοϊκές δημογραφικές συνθήκες και αποκρυστάλλωση σε θεσμικό επίπεδο μέσω των ρυθμίσεων του κοινωνικού κράτους δικαίου 5 ακόμα και σε συνταγματικό επίπεδο (π.χ. Γερμανία «sozialstaat»). Στη βάση αυτού του μοντέλου ανάπτυξης, δομήθηκαν οι κορπορατιστικοί 6 μηχανισμοί ενσωμάτωσης των εν δυνάμει κινδύνων από κοινωνικές αντιδράσεις καθώς 1 Βασικά χαρακτηριστικά του φορντικού τρόπου παραγωγής είναι η μαζική παραγωγή τυποποιημένων προϊόντων, η αλυσίδα συναρμολόγησης, η σύνδεση μισθού και παραγωγικότητας, οι σταθεροί μισθοί, η σταθερή θέση εργασίας, η παραγωγή προϊόντων «μακράς διάρκειας», η εκτεταμένη χρήση μηχανών, οι πολύ μεγάλες ομάδες ανειδίκευτων ή ημιειδικευμένων εργαζομένων, οι απλές επαναλαμβανόμενες πράξεις. Στόχος του φορντικού μοντέλου είναι να πετύχει την πλήρη αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρει ο συνδυασμός του μηχανικού και του ανθρώπινου παράγοντα ώστε να επιτευχθεί η μέγιστη παραγωγή προϊόντων στο μικρότερο χρόνο. Βλ. Λύτρας Α, «κοινωνία και εργασία. Ο ρόλος των κοινωνικών τάξεων», Αθήνα, Παπαζήσης, 2000, σελ 60 2 Αμίτσης Γ, «Το Ελληνικό σύστημα κοινωνικής πολιτικής: Σύνδεση με την προβληματική του κράτους ευημερίας», Δουλκέρη T, (επιμ) «Η κοινωνική ασφάλιση στην Ελλάδα», Αθήνα, 1993, σελ Ρομπόλης Σ, - Χλέτσος Μ, «η κοινωνική πολιτική μετά την κρίση του κράτους πρόνοιας», Θεσσαλονίκη, Παρατηρητής, 1995, σελ 49 4 Hirsh J, «Φορντισμός και μεταφορντισμός: η παρούσα κοινωνική κρίση και οι συνέπειές της», Bonnefeld W Holloway K, «Μεταφορντισμός και κοινωνική μορφή, Αθήνα, Εξάντας, 1993, σελ 16 5 Κοντιάδης Ξ, «Μεταμορφώσεις του κοινωνικού κράτους στην εποχή της παγκοσμιοποίησης», Αθήνα, Παπαζήσης, 2001, σελ 30 6 Για τους ορισμούς του κορπορατισμού, του νεοκορπορατισμού καθώς και του πλουραλισμού ως συστημάτων εκπροσώπησης και διάρθρωσης συμφερόντων κοινωνικών και επαγγελματικών ομάδων βλ. Μαυρογορδάτος Γ, «Μεταξύ Πιτυοκάμπτη και Προκρούστη. Οι επαγγελματικές οργανώσεις στην σημερινή Ελλάδα», Αθήνα, Οδυσσέας, 1988, σσ και ιδίως σελ 19. Ο True_luck_is Σελίδα 7 Πέμπτη, 13 Οκτωβρίου 2011 Ελλάδα, Η

8 και το μεταπολεμικό «κοινωνικό συμβόλαιο», τον κεϋνσιανό συμβιβασμό ο οποίος συνόψιζε τις ταξικές διαπραγματεύσεις με τους όρους αναδιανομής ενός διαρκώς αυξανόμενου συνολικού εισοδήματος 7. Η κυρίαρχη αντίληψη ήταν ότι το κράτος πρέπει να εξασφαλίζει στους πολίτες του ένα βασικό εισόδημα και να τους αφήνει ελεύθερους να το ξοδέψουν όπως θέλουν, έχοντας συγχρόνως οικοδομήσει ένα δίχτυ ασφάλειας για την εξασφάλιση ενός κοινωνικά ανεκτού κατωτάτου επιπέδου διαβίωσης. Αντίληψη η οποία αντανακλούσε σε σημαντικό βαθμό στα συστήματα Πρόνοιας 8, Κοινωνικής Ασφάλισης 9 αλλά και Υγείας 10. Για τις αιτίες γέννησης του κοινωνικού κράτους οι επιστημονικές προσεγγίσεις διαφέρουν. Την επί μακρόν κυριαρχούσα άποψη μαρξιστικής (π.χ Offe κ.α.) ή σοσιαλδημοκρατικής έμπνευσης (π.χ. Titmus κ.α.), ότι το κράτος πρόνοιας είναι αποτέλεσμα της ταξικής πάλης των εργαζομένων, των κομμάτων και των συνδικάτων τους, ήλθαν να αμφισβητήσουν μεταγενέστερες έρευνες (π.χ. Dahredorf) οι οποίες υποστηρίζουν το ρόλο των πολιτικών ελίτ, της αστικής τάξης ακόμα και των συντηρητικών κομμάτων 11. Αυτές οι δυνάμεις, παρατηρώντας ότι η κοινωνική συνοχή 12 και συναίνεση μπορούσε να διαταραχθεί αν οι ομάδες των εργαζομένων που βρίσκονταν εκτός αγοράς στερούνταν των μέσων αναπαραγωγής τους, εμπνεύστηκαν και υλοποίησαν πολιτικές που θα εξασφάλιζαν την ισορροπία και τη νομιμοποίηση του συστήματος 13. Άλλες έρευνες (π.χ. Baldwin) υποστήριξαν ότι, το κράτος πρόνοιας, είναι δημιούργημα των μεσαίων τάξεων και ότι προωθήθηκε από αυτές. Η ανασφάλεια των τελευταίων, κυρίως την επομένη πολέμων ή κρίσεων, οδήγησε στην υποστήριξη κοινωνικών προγραμμάτων από το κράτος 14, που αγκάλιασαν ευρύτερα κοινωνικά συγγραφέας παραθέτει τις απόψεις του Schmitter και Offe καθώς και τη σχετική θεωρητική διαμάχη. 7 Τσουκαλάς Κ, «Σκέψεις πάνω στην επικαιρότητα της συζήτησης Μίλιμπαντ Πουλαντζά», Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης, τεύχος 10, 1997, σελ 5 8 Αμίτσης Γ, «Εγγυημένο εισόδημα και νέες μορφές εργασίας: η προσαρμογή των συστημάτων κοινωνικής ασφάλειας στις μεταβαλλόμενες συνθήκες του σύγχρονου καταμερισμού εργασίας» ΕΔΚΑ ΛΔ/1992, σελ 1 9 Αμίτσης Γ, «Πενήντα χρόνια από τη δημοσίευση της έκθεσης του Lord Beveridge για την Κοινωνική ασφάλιση:ένα κριτικό σχόλιο», Ανάτυπο από ΕΔΚΑ τ. ΛΕ/1993, σελ Κοντιάδης Ξ., «Η κοινωνική διοίκηση στην Ελλάδα», Σάκκουλας, Αθήνα, 1997, σελ Σακελλαρόπουλος Θ, «Αναζητώντας το νέο κοινωνικό κράτος, Σακελλαρόπουλος Θ, «Η μεταρρύθμιση του κοινωνικού κράτους, Αθήνα, Κριτική, 1999, σσ και ιδίως σελ Wolfgang Beck, Laurent van der Maesen, Alan Walker, The Social Quality Of EUROPE, The Hague, The Netherlands, KLUWER LAW INTERNATIONAL, 1997, σσ Giddens A, Ο τρίτος δρόμος. Η ανανέωση της σοσιαλδημοκρατίας», Αθήνα, Πόλις, 1998, σσ χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περίφημη Έκθεση του λόρδου Beverigde το 1943 True_luck_is Σελίδα 8 Πέμπτη, 13 Οκτωβρίου 2011 Ελλάδα, Η

9 στρώματα. Τέλος οι θεωρίες του εκσυγχρονισμού, (π.χ. Hill), τονίζουν τη σημασία παραγόντων, όπως είναι η αστικοποίηση, η ανάπτυξη, η εκβιομηχάνιση, η συμμετοχή και ο κοινοβουλευτισμός, στην εμφάνιση των θεσμών του κοινωνικού κράτους. Τα πορίσματα αυτών των ερευνών οδηγούν στη διαπίστωση ότι κοινωνική πολιτική και κοινωνικό κράτος είναι σύνθετα φαινόμενα. Μονοσήμαντες ερμηνείες δεν αποκαλύπτουν τον πλούτο και τον πολυδιάστατο χαρακτήρα του ιστορικού φαινομένου. Ωστόσο η πολυμορφία της ιστορικής πορείας και της εμφάνισης του κοινωνικού κράτους δεν ακυρώνει τον διαρκή και εμφανή σκοπό της δημιουργίας του. Ότι δηλαδή η κοινωνική πολιτική συγκροτήθηκε ως ξεχωριστό πεδίο κρατικής παρέμβασης για την προστασία των ασθενέστερων από τις τυφλές δυνάμεις της οικονομίας της αγοράς, όταν οι παραδοσιακές πηγές υποστήριξής τους (οικογένεια, κοινότητα, συντεχνία, εκκλησία) άρχισαν να χάνουν τη σημασία τους 15. Όμως το να χρησιμοποιεί κάποιος τον όρο «κοινωνικό κράτος» προσδίδοντας σε αυτόν ενιαία χαρακτηριστικά, αποτελεί απλούστευση που οδηγεί πολλές φορές σε παραπλανητικά συμπεράσματα. Η απόπειρα, λοιπόν, ομαδοποίησης και γενίκευσης της εμπειρίας του κοινωνικού κράτους, οδήγησε στη διατύπωση ιδεοτύπων, δηλαδή μοντέλων στα οποία εντάσσονται οι ειδικότερες περιπτώσεις. Από τις πρόσφατες ομαδοποιήσεις των συστημάτων κοινωνικής πολιτικής, ευρύτερη αποδοχή βρήκε η μοντελοποίηση του Esping Andersen. Ο τελευταίος αναζήτησε και τελικά διατύπωσε μία προσέγγιση που έχει ως άξονα το βαθμό εμπορευματοποίησης της εργατικής δύναμης. Αντί του όρου «κράτος πρόνοιας» προτάσσει ως πιο δόκιμο τον όρο «καθεστώς προνοιακού πλουραλισμού» 16 (regimes of welfare capitalism) και αναπτύσσει κριτήρια στη βάση τω οποίων διακρίνει τρεις τουλάχιστον τύπους καθεστώτων: τα φιλελεύθερα, τα συντηρητικά κορπορατιστικά και τα σοσιαλδημοκρατικά 17. Τα φιλελεύθερα καθεστώτα προνοιακού καπιταλισμού, χαρακτηρίζονται από την κοινωνική αρωγή στη βάση του ελέγχου του εισοδήματος, από μεταβιβάσεις και συστήματα κοινωνικής ασφάλισης περιορισμένης κλίμακας. Το φιλελεύθερο πρότυπο 15 Ματσαγγάνης Μ, «Τα διλήμματα της μεταρρύθμισης του κοινωνικού κράτους», Ματσαγγάνης Μ (επιμ), «Προοπτικέ ς του κοινωνικού κράτους στη Νότια Ευρώπη», Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1999, σσ και ιδίως σελ Αμίτσης Γ, «Αρχές οργάνωσης και λειτουργίας του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας», Αθήνα, Παπαζήση, 2001, σ Esping Antersen G, The three worlds of welfare capitalism, Cambridge, polity press, 1990, ιδίως τα κεφάλαια 2, 4 και 6 True_luck_is Σελίδα 9 Πέμπτη, 13 Οκτωβρίου 2011 Ελλάδα, Η

10 κοινωνικής πολιτικής αποτελεί μηχανισμό κοινωνικής διαστρωμάτωσης μέσω του στιγματισμού των αποδεκτών σε ομάδες στόχους (target group). Το επίπεδο των παροχών είναι συνήθως χαμηλό, ενώ η αγορά ενισχύεται είτε παθητικά εξασφαλίζοντας μόνο το κατώτερο μέσω κρατικών παροχών είτε ενεργητικά μέσα από επιχορηγήσεις της ιδιωτικής πρωτοβουλίας στους τομείς της κοινωνικής πολιτικής. Η κατάσταση αποεμπορευματοποίησης είναι η λιγότερο ανεπτυγμένη. Το αποτέλεσμα είναι η σχετική ισότητα των φτωχών αποδεκτών μεταξύ τους και διαφοροποίηση μεταξύ φτωχών αποδεκτών και των άλλων δικαιούχων μέσω της λειτουργίας της αγοράς. Η κοινωνική παρέμβαση συμβάλλει στην αναπαραγωγή της πόλωσης του πλούτου αλλά και των κοινωνικών ανισοτήτων, καθώς η ισότητα που εξασφαλίζει, είναι ισότητα «προς τα κάτω», δηλαδή φτώχεια. Τα κλασσικά παραδείγματα είναι οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, η Βρετανία, η Νέα Ζηλανδία, Η Αυστραλία και η Ιρλανδία. Το συντηρητικό - κορπορατιστικό μοντέλο συναντάται σε χώρες όπως η Γερμανία, η Γαλλία, η Αυστρία, η Ιαπωνία. Το δικαίωμα στην κοινωνική προστασία και τις κοινωνικές παροχές εκπηγάζει από τη δυνατότητα απασχόλησης του ατόμου και παρέχεται στη βάση της ανταποδοτικότητας. Το κράτος υποκαθιστά την αγορά στην παροχή αυτών των υπηρεσιών. Ο ιδιωτικός τομέας της κοινωνικής προστασίας, όπως η ιδιωτική ασφάλιση, είναι περιορισμένος. Η αναδιανομή πόρων επιτελείται μέσα από το στενό κύκλο των εργαζομένων και της οικογένειας. Η σημασία της τελευταίας ως δικαιούχου παροχών είναι μεγάλη. Το συντηρητικό κορπορατιστικό μοντέλο ευνοεί και λειτουργεί υπέρ ατόμων που έχουν επαγγελματική και κοινωνική θέση ενώ αποκλείει τους μη εργαζόμενους. Έτσι το κράτος υιοθετεί το ισχύον κοινωνικό οικοδόμημα, αμβλύνοντας τις δυσμενέστερες συνέπειες από τη λειτουργία της αγοράς χωρίς ωστόσο να μειώνει τις ανισότητες. Το συντηρητικό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης του Bismark και του fon Taffe αποτελεί σαφώς μία μορφή εδραίωσης των ταξικών διαφορών μέσα από διαφορετικά προγράμματα, δημιουργώντας ομάδες προνομιακών δικαιούχων και διχάζοντας το εργατικό κίνημα 18. Στο κοινωνικό δημοκρατικό καθεστώς προνοιακού καπιταλισμού, τέλος, επικρατεί η αρχή της πλήρους αποεμπορευματοποίησης των κοινωνικών παροχών, η οποία επεκτείνεται και στα μεσαία στρώματα. Το μοντέλο της καθολικής κάλυψης προωθεί την ισότητα της κοινωνικής θέσης στη βάση της ιδιότητας του πολίτη. Όλοι οι πολίτες, ανεξαρτήτως ταξικής ή αγοραίας θέσης δικαιούνται τις ίδιες παροχές. Ο 18 Στασινοπούλου Όλγα, «Ζητήματα σύγχρονης κοινωνικής πολιτικής», Αθήνα, Gutemberg, 1996, σ 36 True_luck_is Σελίδα 10 Πέμπτη, 13 Οκτωβρίου 2011 Ελλάδα, Η

11 κεντρικός αναδιανεμητικός ρόλος του κράτους είναι καθοριστικός. Επικρατεί καθολική κάλυψη των αναγκών, ενώ η πλήρης απασχόληση και η ισότητα αποτελούν μόνιμους στόχους της κοινωνικής πολιτικής. Σε αυτό το μοντέλο ανήκουν χώρες όπως η Σουηδία, η Νορβηγία, η Δανία. Αποκαλείται σοσιαλδημοκρατικό ή και Σκανδιναβικό πρότυπο διότι εφαρμόσθηκε από σοσιαλδημοκρατικά κόμματα και κυρίως στις σκανδιναβικές χώρες και αποτέλεσε για πολλές δεκαετίες το εναλλακτικό σχέδιο της σοσιαλδημοκρατίας έναντι του καπιταλισμού και του υπαρκτού «σοσιαλισμού». Ο Esping Andersen τόνιζε από την αρχή ότι δεν θα βρούμε αμιγείς περιπτώσεις κρατών που να εκπροσωπούν απόλυτα ένα από τους τρεις αυτούς τύπους. Παρ όλα αυτά, αν δεχθούμε ως σημαντικά και κύρια κριτήρια καθορισμού των κρατών πρόνοιας την ποιότητα των κοινωνικών δικαιωμάτων 19, την κοινωνική διαστρωμάτωση και τη σχέση ανάμεσα στο κράτος, την αγορά και την οικογένεια, τότε σύμφωνα με τα εμπειρικά δεδομένα μπορούμε να αναγνωρίσουμε διακριτούς τύπους καθεστώτων στα οποία είναι δυνατόν (κατά προσέγγιση), να εντάξουμε τα υπαρκτά ανεπτυγμένα κράτη πρόνοιας. Η τυπολογία του Esping Antersen αναφέρεται κατά κύριο λόγο στις χώρες της Βόρειας και Δυτικής Ευρώπης με αποτέλεσμα να μην υπάρχει καμία αναφορά στις χώρες της Νότιας Ευρώπης και του ρόλου της κοινωνικής πολιτικής σε αυτές τις χώρες. Ο M. Ferrera προτείνει ένα τέταρτο μοντέλο, το οποίο περιγράφει τα χαρακτηριστικά του λεγόμενου νοτιο - ευρωπαϊκού μοντέλου 20. Σύμφωνα με το Ferrera το «νοτιο-ευρωπαϊκό μοντέλο» περιλαμβάνει στοιχεία από το μοντέλο του Bismark (ιδιαίτερα σε ότι αφορά τον τομέα της κοινωνικής ασφάλισης και κοινωνικής προστασίας) και από το μοντέλο του Beveridge ( σε ότι αφορά στον τομέα της υγείας). Πιο συγκεκριμένα το κράτος πρόνοιας στις νότιες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης διαφοροποιείται από τα υπόλοιπα στα εξής σημεία: Στον τρόπο λειτουργίας του κράτους σε αυτές τις χώρες όπου αναδεικνύεται κάποια μορφή πελατειακού χαρακτήρα. Στη χαμηλή αποδοτικότητα των παρεχομένων κοινωνικών υπηρεσιών. 19 Esping Andersen G, «Κοινωνικά δικαιώματα και το κράτος πρόνοιας», Χ. Λυριτζής Η. Νικολακοπούλου Δ. Σωτηρόπουλος, «Κοινωνία και Πολιτική. Όψεις της Γ Ελληνικής Δημοκρατίας », Αθήνα, Θεμέλιο, 1996, σσ και ιδίως σελ Ferrera M, «Η ανασυγκρότηση του κοινωνικού κράτους στη Ν. Ευρώπη», Ματσαγγάνης Μ, Προοπτικές.κλπ, όπ. π. σσ και ιδίως σσ True_luck_is Σελίδα 11 Πέμπτη, 13 Οκτωβρίου 2011 Ελλάδα, Η

12 Στον τρόπο χρηματοδότησης του κράτους πρόνοιας που σχετίζεται με τον άνισο και τον άδικο καταμερισμό του φορολογικού βάρους στις διάφορες επαγγελματικές και κοινωνικές ομάδες Στον ανισομερή καταμερισμό της κοινωνικής προστασίας απέναντι σε συγκεκριμένους κινδύνους (π.χ. συντάξεις γήρατος) Στο μεγάλο ρόλο που παίζει η Εκκλησία, προάγοντας αξίες παραδοσιακής, οικογενειακής οργάνωσης και συμβολής στην κάλυψη αναγκών, στη βάση της επικουρικότητας του κράτους ως προς την οικογένεια και τα ανεπίσημα υποστηρικτικά δίκτυα 21. Στον πολύ σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει η οικογένεια στον τομέα της κοινωνικής φροντίδας. Η τυπολογία των καθεστώτων πρόνοιας βεβαίως έχει στατικό χαρακτήρα, καθώς περιγράφει την ιστορική πραγματικότητα μιας ορισμένης περιόδου. Δεν συνεξετάζει τις επιμέρους ιδιομορφίες των στοιχείων της ομάδας και δεν εξαντλεί τις υπάρχουσες περιπτώσεις. Από τα μέσα της δεκαετίας του 70 και μετά τις δύο πετρελαϊκές κρίσεις του 73 και του 75, η έκρηξη των κοινωνικών δαπανών μετριάζει τη δυναμικότητα των καπιταλιστικών οικονομιών, καθιστά προβληματική τη διατήρηση της κερδοφορίας των επιχειρήσεων με ταυτόχρονη αύξηση των πραγματικών μισθών των εργαζομένων και συνεπώς οξύνει δραματικά τις διαμάχες για τη διανομή του εισοδήματος. Παράλληλα αρχίζουν να εμφανίζονται μία σειρά αλλαγές στο κοινωνικο οικονομικό περιβάλλον, που εντάθηκαν και οξύνθηκαν στη δεκαετία του 90. Πρόκειται για αλλαγές που συνδέονται με το εργασιακό και παραγωγικό μοντέλο, δηλαδή με το πέρασμα από το φορντικό μοντέλο παραγωγής στο νέο μεταφορντικό σύστημα, κύρια στοιχεία του οποίου είναι: Οι ευέλικτες μορφές παραγωγής και εργασίας 22 Η συνεχής καινοτομία και προσαρμογή στις ανάγκες της αγοράς Η εναλλαγή των ατόμων στις θέσεις εργασίας Η υποκατάσταση του ανθρώπινου εργατικού δυναμικού από μηχανικά, αυτοματοποιημένα και ρομποτικοποιημένα συστήματα στην αλυσίδα παραγωγής 21 Εδώ ο Ferrera αναφέρεται κυρίως στην Ιταλία και το ρόλο που διαδραματίζει η ισχυρή Καθολική Εκκλησία 22 Λυμπεράκη Α, «Το κοινωνικό κράτος στην εποχή της παγκοσμιοποίησης», Ματσαγγάνης Μ, Προοπτικές. κλπ, όπ. π. σσ και ιδίως σ 67 True_luck_is Σελίδα 12 Πέμπτη, 13 Οκτωβρίου 2011 Ελλάδα, Η

13 Η υψηλή και συνεχής εξειδίκευση Οι πολλαπλές κατηγοριοποιήσεις στους τρόπους αμοιβής Η μείωση του αριθμού των μεσαίων διευθυντικών στρωμάτων 23 Η ελαστικοποίηση του χρόνου εργασίας Επίσης με αλλαγές που συνδέονται με : Τη διεθνοποίηση παγκοσμιοποίηση της οικονομίας 24 Την εμφάνιση της μαζικής και επίμονης ανεργίας Τη δημοσιονομική κρίση Το στασιμοπληθωρισμό Τη δημογραφική γήρανση Το μετασχηματισμό της δομής της οικογένειας Την ευφορία λοιπόν των προηγμένων βιομηχανικών χωρών και την πεποίθηση ότι η κοινωνία της ευημερίας είχε σε μεγάλο βαθμό γίνει πραγματικότητα, διαδέχτηκαν η αμφισβήτηση και η κρίση του κράτους πρόνοιας τη δεκαετία του 70 και κυρίως του 80. Οι φιλελεύθερες απόψεις, για πολύ καιρό παραμερισμένες, ξαναγύρισαν με νέα ορμή, παραθέτοντας στοιχεία γραφειοκρατικής δυσκαμψίας, έντασης της κοινωνικής ανισότητας, σπατάλης, καταπάτησης της ελευθερίας του ατόμου 25. Η επικράτηση των νεοφιλελεύθερων απόψεων στη δεκαετία του 80 δεν ήταν μία τρέχουσα εναλλαγή. Αποτέλεσε τομή, όχι τόσο για αυτά που είπε ή έκανε, όσο γιατί συμπλέχθηκε και εξέφρασε βαθύτερες κοινωνικές, οικονομικές και αξιακές μεταβολές που είχαν ως αφετηρία την κρίση του κοινωνικού κράτους της μεταπολεμικής περιόδου 26. Η αναζωογόνηση του φιλελευθερισμού μετέβαλε τους όρους και το τοπίο στο επίπεδο της κοινωνικής πολιτικής. Ο μονεταρισμός, η οικονομία της προσφοράς, οι θεωρίες της ορθολογικής επιλογής, οι φιλελεύθερες θεωρίες, ο μεθοδολογικός ατομισμός, απέκτησαν νέα ορμή και κύρος. Το κράτος πρόνοιας είχε από την αρχή τους επικριτές του. Με αφετηρία την αρχή της ελεύθερης λειτουργίας της αγοράς και την ατομική πρωτοβουλία για την κάλυψη αναγκών, οι νεοφιλελεύθεροι τάσσονταν ενάντια στο μικτό σύστημα οικονομίας και στις αρχές του κεϋνσιανού μοντέλου. Στην περίοδο όμως της μεταπολεμικής συσσώρευσης, όταν ακόμα και στις ΗΠΑ είχε κερδίσει 23 στο ίδιο όπ. π. σ Κοντιάδης Ξ, Μεταμορφώσεις του κοινωνικού κράτους κλπ, όπ π. σ στο ίδιο όπ. π. σ Βούλγαρης Γ, «Φιλελευθερισμός, συντηρητισμός και κοινωνικό κράτος », Αθήνα, Θεμέλιο, 1994, σ 12 True_luck_is Σελίδα 13 Πέμπτη, 13 Οκτωβρίου 2011 Ελλάδα, Η

14 έδαφος η πίστη στην αναγκαιότητα της οργανωμένης κοινωνικής παρέμβασης του κράτους, τα επιχειρήματα τους φαίνονταν ξεπερασμένα. Υιοθετώντας και αναπτύσσοντας τα φιλελεύθερα επιχειρήματα, επιφανείς εκπρόσωποι του χώρου, όπως ο Milton Friedman και ο von Hayek, προέτρεπαν στην εφαρμογή προγραμμάτων ιδιωτικοποίησης, ιδιαίτερα στη Μεγάλη Βρετανία και στις ΗΠΑ. Οι απόψεις αυτές υποστηρίζουν το υπολειμματικό μοντέλο, ενώ θεωρούν το κλασσικό κράτος πρόνοιας σπάταλο, αντιπαραγωγικό, γραφειοκρατικό και καταπιεστικό. Για την φιλελεύθερη προσέγγιση και κάθε σύγχρονη έκφρασή της το άτομο αποτελεί την αφετηρία της ανάλυσης και το επίκεντρό της ηθικής της. Δίνεται έμφαση στην ατομική πρωτοβουλία στα πλαίσια της λειτουργίας της αγοράς, στην εθελοντική προσφορά και στην οικογένεια, τη συνοχή της οποίας απειλούν οι πολιτικές του κράτους πρόνοιας 27. Κεντρικό λοιπόν στοιχείο στη νεοφιλελεύθερη επιχειρηματολογία αποτελεί η άποψη ότι το κράτος πρόνοιας έρχεται σε αντίθεση με την ελευθερία του ατόμου, περιορίζοντας τη δυνατότητα ελεύθερης επιλογής και δημιουργώντας άτομα παθητικά, εξαρτημένα, που αποτελούν τελικά βάρος για το κοινωνικό σύνολο. Στον αντίποδα του νεοφιλελεύθερου υπολειμματικού σχεδίου βρίσκεται η υπεράσπιση του κλασσικού κράτους πρόνοιας, κύριοι εκφραστές του οποίου αναδείχθηκαν μεταξύ άλλων ο Titmus και ο Abel Smith 28. Η άποψη αυτή υποστηρίζει ότι το παραδοσιακό κοινωνικό κράτος αποσκοπεί στην καταπολέμηση των ανισοτήτων που γεννά η οικονομική ανάπτυξη και στην επίτευξη μίας κοινωνίας ισότητας, αλληλεγγύης και ευημερίας. Τάσσεται υπέρ της κεντρικής παρέμβασης του κράτους μέσω των μηχανισμών αναδιανομής εισοδήματος που διαθέτει. Στη σημερινή εποχή το κυρίαρχο ρεύμα στην άσκηση της κοινωνικής πολιτικής προσπαθεί να συγκεράσει τις δύο προηγούμενες θεωρητικές αντιλήψεις. Η νέα στρατηγική που κυριαρχεί σε εθνικό και υπερεθνικό επίπεδο προτάσσει την «μικτή οικονομία της πρόνοιας» και υποδηλώνει τη μετάβαση από το κράτος πρόνοιας στην κοινωνία πρόνοιας. Αυτή η στρατηγική αμφισβητεί τον κεντρικό ρόλο του κράτους στην παροχή κοινωνικής φροντίδας και τάσσεται υπέρ της μείωσής του με παράλληλη αύξηση του ανεπίσημου, του εθελοντικού και του ιδιωτικού τομέα παροχής κοινωνικών υπηρεσιών. Συμπερασματικά: Τα σημερινά κοινωνικά κράτη εκλαμβάνονται περισσότερο ως μικτές οικονομίες και λιγότερο με την παραδοσιακή τους έννοια, ως ενοποιημένα 27 Στασινοπούλου Ο, «Κράτος Πρόνοιας» Αθήνα, Gutemberg, 1990, σσ στο ίδιο όπ. π. σσ True_luck_is Σελίδα 14 Πέμπτη, 13 Οκτωβρίου 2011 Ελλάδα, Η

15 γραφειοκρατικά συστήματα κρατικής παροχής. Στη νέα κατάσταση που διαμορφώνεται 29 τα κράτη θα έχουν επιτελικό, συντονιστικό, ρυθμιστικό και ελεγκτικό ρόλο, θα διαμορφώνουν τους κανόνες, θα αναλαμβάνουν στρατηγικού χαρακτήρα επιλογές και θα αξιολογούν τα αποτελέσματα 30. Η κοινωνική πολιτική και ιδιαίτερα το κλασσικό τρίπτυχο υγεία, κοινωνική ασφάλιση, πρόνοια αναγνωρίζεται κυρίως ως ένα σημαντικό στοιχείο στον οικονομικό ανταγωνισμό μεταξύ των σύγχρονων χωρών 31. Οι τάσεις που επικρατούν σε όλα τα προνοιακά καθεστώτα είναι η μετάβαση από επιδοματικές παροχές ίδιες προς όλους ( flat rate) 32, σε μεταβιβάσεις εισοδημάτων ανταποδοτικού χαρακτήρα 33, δηλαδή ο περιορισμός των παροχών προς όλους εισάγοντας έτσι την έννοια της επιλεκτικότητας (selectivity) 34, η ενίσχυση του θεσμού της οικογένειας αλλά και της αγοράς στην παροχή κοινωνικών υπηρεσιών, η δημιουργία ενός δικτύου ασφαλείας ( safety net) 35, η ενίσχυση της «κοινωνικής ιδιωτικοποίησης» μέσω του «τρίτου κοινωνικού τομέα» που θα υποκαθιστά τον δημόσιο τομέα στην παροχή των κοινωνικών υπηρεσιών 36. Σε επίπεδο Ε.Ε., μετά τις αναθεωρήσεις των συνθηκών την δεκαετία του 90, τα κράτη μέλη της αποδέχθηκαν την ανάμειξη της τελευταίας στα πεδία της κοινωνικής πολιτικής και της πολιτικής απασχόλησης, μέσα από την εναρμόνιση των εθνικών νομοθεσιών αφενός και μέσα από τις χρηματοδοτήσεις του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (κυρίως μέσα από τα Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης και των Κοινοτικών Πρωτοβουλιών 37 ) αφετέρου. Η εγκαθίδρυση όμως ενός ευρωπαϊκού κοινωνικού κράτους συνεπάγεται λογικά τον περιορισμό ή ίσως και την εξαφάνιση του εθνικού 29 Bertola Giuseppe, Boeri Tito, Nicoletti Giuseppe, Welfare and Employment in a United Europe, Massachusetts, Massachusetts institute of Technology, 2001, σσ ιδίως δε σσ 60-80, όπου οι συγγραφείς αναφέρουν ότι τα αποτελέσματα των μηχανισμών κοινωνικής πολιτικής εξαρτώνται από τα χαρακτηριστικά του οικονομικού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο εφαρμόζονται. 30 Giddens A, «Ο τρίτος δρόμος. κλπ, όπ. π. σσ [Ευρωπαϊκή Επιτροπή], Ευρωπαϊκή Κοινωνική Πολιτική- Επιλογές για την Ένωση, 1994, σ 1 32 [European Commission], European Social Policy Away forward for the Union, 1994, σ 5 33 [European Commission], Medium-Term Social Action Program , Social Europe 1/1995, σ 1 34 Κοντιάδης Ξ, Μεταμορφώσεις κλπ, όπ. π. σ Αμίτσης Γ, - Σισσούρας Α, «Το κοινωνικό δίκτυο ασφάλειας και οι μηχανισμοί εφαρμογής του στο Ελληνικό σύστημα κοινωνικής προστασίας», Σακελλαρόπουλος Θ. (επιβ) «Η μεταρρύθμιση κλπ» όπ. π. σσ και ιδίως Στασινοπούλου Ο, «Ζητήματα κλπ», όπ. π. σ Αμίτσης Γ, «Θεσμοί και πολιτικές επαγγελματικής κατάρτισης», Αθήνα, Παπαζήσης, 2000, σσ True_luck_is Σελίδα 15 Πέμπτη, 13 Οκτωβρίου 2011 Ελλάδα, Η

16 κοινωνικού κράτους 38. Το τελευταίο όμως αποτελεί ίσως το βασικότερο λόγο ύπαρξης του σύγχρονου εθνικού κράτους. Έτσι οι παρεμβάσεις της Ε.Ε. υπόκεινται σε περιορισμούς όσον αφορά στην έκταση ανάπτυξης των δράσεων της πάντα στο θεσμοθετημένο πλαίσιο της αρχής της επικουρικότητας 39. Ειδικότερα στον τομέα των εργασιακών σχέσεων (θέσπιση ελαχίστων όρων εργασίας, ρύθμιση θεμάτων συλλογικών συμβάσεων εργασίας κλπ) και της κοινωνικής ασφάλισης (τροποποίηση θεσμοθετημένων ασφαλιστικών καθεστώτων) η άσκηση της κοινοτικής αρμοδιότητας δεν οδηγεί στην τροποποίηση ή κατάργηση των εθνικών ρυθμίσεων και αποτελούν στην ουσία κρατικές παρεμβάσεις. Μετά τη Συνθήκη του Άμστερνταμ κάθε κράτος παραμένει ρυθμιστής της πολιτικής για την προώθηση της απασχόλησης αλλά με τη δέσμευση, η τελευταία, να εντάσσεται στους γενικούς προσανατολισμούς της κοινοτικής οικονομικής πολιτικής (άρθρο 99 παρ. 2 της Συνθήκης για την ΕΚ) Η εξέλιξη του συστήματος κοινωνικής προστασίας στην Ελλάδα. Χαρακτηριστικά και ιδιαιτερότητες Η Ελλάδα, σύμφωνα με την τυπολογία του Ferrera, ανήκει στο τέταρτο μοντέλο κράτους πρόνοιας (το νοτιο -ευρωπαϊκό). Τα χαρακτηριστικά που παρουσιάζει ο Ferrera, και έχουν προαναφερθεί, είναι σε σημαντικό βαθμό και χαρακτηριστικά του Ελληνικού συστήματος κοινωνικής προστασίας. Όμως θα πρέπει να επισημανθεί ότι η ανάπτυξη της κοινωνικής πολιτικής στη χώρα μας έγινε αποσπασματικά και όχι στη βάση κάποιου προγραμματισμού 41. Η ανάπτυξη του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, για παράδειγμα, ήταν αποτέλεσμα πιέσεων συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων και εξυπηρέτησε πελατειακούς σκοπούς, με αποτέλεσμα να υπάρξει πολυδιάσπαση ταμείων 42, χαμηλής ποιότητας υπηρεσιών, ενώ η επέκταση του συστήματος σε όλο τον πληθυσμό έγινε μόλις στη δεκαετία του Νικολακοπούλου Στεφάνου Η, «Η Κοινωνική Ευρώπη, Ελλείμματα και προοπτικές», Αθήνα, Ι. Σιδέρης, 2002, σσ Νικολακοπούλου Στεφάνου Η, «Η Κοινωνική Ευρώπη κλπ», σσ 23-24, βλ επίσης Αμίτσης Γ, «Θεσμοί και πολιτικές κλπ», σσ Νικολακοπούλου Στεφάνου Η, «Η Κοινωνική Ευρώπη κλπ», σ Πετμετλίδου Τσουλουβή Μ, «Κοινωνικές ανισότητες και κοινωνική πολιτική», Αθήνα, Εξάντας, 1992, σ Κοντιάδης Ξ, «Η κοινωνική διοίκηση στην Ελλάδα», Αθήνα, Σάκκουλας, 1997, σ 46 True_luck_is Σελίδα 16 Πέμπτη, 13 Οκτωβρίου 2011 Ελλάδα, Η

17 Η κατανόηση της φύσης και του ρόλου της κοινωνικής πολιτικής στην Ελλάδα προϋποθέτει να την αναλύσουμε σε τρεις χρονικές περιόδους: την περίοδο πριν το 1974, την περίοδο από τη μεταπολίτευση μέχρι το 1990 και την περίοδο από τις αρχές του 1990 έως σήμερα. Μια βασική διαφορά ανάμεσα στο σύστημα κοινωνικής προστασίας στις χώρες της ΕΕ και της Ελλάδας είναι ότι στις μεν πρώτες, η ύπαρξη κοινωνικής πολιτικής συνυπήρχε με την ανάπτυξη του κράτους πρόνοιας, ενώ στην Ελλάδα παρατηρούμε ότι υπήρχε μία υποτυπώδης κοινωνική πολιτική χωρίς στην ουσία να υπάρχει δομημένο και θεσμοθετημένο κοινωνικό κράτος 43. Δηλαδή το κοινωνικό κράτος στην Ελλάδα άρχισε να αναπτύσσεται, σε σημαντικό βαθμό, την περίοδο μετά το 1974 και ιδίως μετά το Εκτός από την ανυπαρξία κοινωνικού κράτους δεν υπήρχε και η ομοιογενής εκείνη κοινωνική ομάδα στη βάση της εξυπηρέτησης των συμφερόντων της οποίας θα μπορούσε να δομηθεί η κοινωνική πολιτική. Οι μισθωτοί ξεπερνούσαν ελάχιστα το 50% του εργατικού δυναμικού τις αρχές της δεκαετίας του 1980, ενώ ακόμα και σήμερα η Ελλάδα διαθέτει τα μεγαλύτερα ποσοστά αγροτών και αυτοαπασχολούμενων στην ΕΕ 45. Μια διαχρονική σταθερά, ένα τυπικό γνώρισμα όλων των καθεστώτων αγοράς εργασίας που εμφανίστηκαν στην Ελληνική κοινωνία ήδη από την περίοδο του μεσοπολέμου μέχρι και την δεκαετία του 80, είναι η «αντίσταση» του κράτους και όλων των κυβερνήσεων σε κάθε τάση μισθωτοποίησης του εργατικού δυναμικού 46. Για την αποφυγή της μισθωτοποίησης χρησιμοποιήθηκαν ποικίλες μέθοδοι: από την ενθάρρυνση της μικροϊδιοκτησίας στην ύπαιθρο μέχρι τη στήριξη της εξωτερικής μετανάστευσης. Αυτή η αντίσταση κάμπτεται τη δεκαετία του 80 και είναι χαρακτηριστικό ότι η αύξηση της μισθωτοποίησης συμβαίνει εις βάρος εκείνων των κατηγοριών που κατά παράδοση και κατά κοινή παραδοχή επιδείκνυαν πιο συχνά συμπτώματα «πολυσθένειας» 47. Πιο συγκεκριμένα κατά το ίδιο χρονικό διάστημα 43 στο ίδιο όπ. π. σ Χλέτσος Μ, «Ανάλυση της κρίσης του κράτους πρόνοιας ως κρίση οργάνωσης του κοινωνικού», 3 ο Συνέδριο Ιδρύματος Σάκη Καράγιωργα, Διαστάσεις της κοινωνικής πολιτικής σήμερα, Αθήνα, ΙΣΚ, Εξάντας, 1991, σσ Λύτρας Α, «Προλεγόμενα στη θεωρία της Ελληνικής κοινωνικής δομής», Αθήνα, Νέα Σύνορα- Α.Α. Λιβάνη, 1993, ιδίως σσ Γράβαρης Δ, «Το χτίσιμο του κοινωνικού κράτους: από τον κομματικό λόγο στις κρατικές πολιτικές», Σπουρδαλάκης Μ, ΠΑΣΟΚ: κόμμα, κράτος, κοινωνία, Αθήνα, Πατάκη, 1998, σσ και ιδίως σ Τσουκαλάς Κ, «Κράτος, κοινωνία, εργασία την μεταπολεμική Ελλάδα», Αθήνα, Θεμέλιο, 1987, σσ True_luck_is Σελίδα 17 Πέμπτη, 13 Οκτωβρίου 2011 Ελλάδα, Η

18 μειώνεται το ποσοστό των αυτοαπασχολούμενων και των συνβοηθούντων μελών από 30,9% σε 28,9%, και από 15,1% σε 11,7% αντίστοιχα. Η έλλειψη λοιπόν μίας συμπαγούς κοινωνικής ομάδας με κοινά προβλήματα προκάλεσε την πολυδιάσπαση της κοινωνικής πολιτικής μέσω της οποίας έγιναν προσπάθειες υπεράσπισης συμφερόντων, συχνά σε αντίφαση μεταξύ τους, ετερόκλητων κοινωνικά ομάδων 48. Η έλλειψη αποτελεσματικής ικανοποίησης των κοινωνικών αναγκών λόγω του αποσπασματικού χαρακτήρα της κοινωνικής πολιτικής υποκαταστάθηκε από την αγορά και την οικογένεια. Ο ρόλος της οικογένειας 49 στην κάλυψη βασικών κοινωνικών αναγκών ήταν, και συνεχίζει να είναι, ιδιαίτερα σημαντικός στην Ελλάδα. Ως παραδείγματα μπορούμε να αναφέρουμε την υποστήριξη της οικογένειας προς τα νεαρά μέλη της και προς τους ανέργους. Μπορούμε λοιπόν να υποστηρίξουμε ότι η άσκηση κοινωνικής πολιτικής στην Ελλάδα την περίοδο πριν το 1974 αποσκοπούσε κυρίως στην ικανοποίηση των πελατειακών αναγκών του Ελληνικού κράτους 50 και στην προσπάθεια νομιμοποίησής του απέναντι στις κοινωνικές ομάδες έχοντας ως δεδομένο τον περιορισμό των πολιτικών και κοινωνικών ελευθεριών 51. Το τελευταίο διαφαίνεται και μέσα από την πολιτική απασχόλησης του Ελληνικού δημόσιου τομέα, δηλαδή μία πολιτική μαζικών προσλήψεων με πελατειακά κριτήρια. Ακόμα από την σχεδόν παντελή απουσία ή υποβάθμιση των ελεγκτικών μηχανισμών κοινωνικής πολιτικής όπως θα αναλυθεί παρακάτω. Έτσι η αποτυχία ικανοποίησης των ευρύτερων κοινωνικών αναγκών ώθησε την Ελληνική οικογένεια, ειδικά στην περίπτωση των χαμηλών εισοδηματικών τάξεων, να υποκαταστήσει το Ελληνικό κράτος στην άσκηση κοινωνικής πολιτικής. Την περίοδο της μεταπολίτευσης συναντάμε στο ελληνικό οικονομικο-κοινωνικό μοντέλο ανάπτυξης τα βασικά συστήματα πάνω στα οποία στηρίχθηκε η ανάπτυξη του κράτους πρόνοιας. Δηλαδή μία ομοιογενή κοινωνική ομάδα (οι μισθωτοί αποτελούν περίπου το 53% του εργατικού δυναμικού), επέκταση των δημοκρατικών και πολιτικών 48 Αμίτσης Γ, το Ελληνικό σύστημα κοινωνικής. Κλπ, όπ. π. σ Στασινοπούλου Ο, «Ζητήματα σύγχρονης Κοινωνικής Πολιτικής», Αθήνα, Gutemberg, 1996, σ Μαλούτας Θ, - Οικονόμου Δ, «Προβλήματα ανάπτυξης του κράτους πρόνοιας στην Ελλάδα. Χωρικές και τομεακές προσεγγίσεις», Αθήνα, Εξάντας, 1988, σ Τσουκαλάς Κ, «Η ιδεολογική επίδραση του εμφυλίου πολέμου», Ιατρίδης Γ, «Η Ελλάδα στη δεκαετία Ένα έθνος σε κρίση», Αθήνα, Θεμέλιο, 1984, σσ και ιδίως σσ True_luck_is Σελίδα 18 Πέμπτη, 13 Οκτωβρίου 2011 Ελλάδα, Η

19 ελευθεριών και ανάπτυξη της αντίληψης ότι η κοινωνία είναι υπεύθυνη απέναντι στον πολίτη, θεωρώντας την αναπαραγωγή του ατόμου και της εργατικής του δύναμης ως αποκλειστικό του καθήκον 52. Το παράδοξο που ίσως χαρακτηρίζει την περίοδο αυτή είναι ότι το ελληνικό σύστημα κοινωνικής υποστήριξης προτού ακόμα αναπτυχθεί σωστά αμφισβητήθηκε με αποτέλεσμα να περάσει από την υπανάπτυξη στην κρίση 53. Οι λόγοι είναι πολλοί. Η αναποτελεσματικότητά του τα δημοσιονομικά του ελλείμματα αλλά και η διεθνής συγκυρία η οποία ήταν υπέρ της ενίσχυσης του ιδιωτικού και κατά της ενίσχυσης του κρατικού δημοσίου, επηρέασαν και το Ελληνικό σύστημα κοινωνικής προστασίας. Ταυτόχρονα εξελίσσονταν αρκετές οικονομικές, κοινωνικές και δημογραφικές μεταβολές. Η ανάγκη για την επίτευξη των κριτηρίων του Μααστριχτ θα μεταφραστεί, για την επόμενη περίοδο, σε αντιπληθωριστική και περιοριστική οικονομική πολιτική, ενώ η τάση για περιορισμό του συνόλου των δημοσίων δαπανών θα αγγίξει και τις κοινωνικές δαπάνες. Πράγματι από το τέλος της δεκαετίας του 80 άρχισαν να διαφαίνονται στον ορίζοντα τα όρια και οι αδυναμίες του θνησιγενούς συστήματος κοινωνικής υποστήριξης. Εκτός από τις προφανείς αδυναμίες που είχαν σχέση με τις εξελίξεις στο δημοσιονομικό τομέα (ελλείμματα, αύξηση δημοσίου χρέους κλπ), στην οικονομία χειροτέρευση της θέσης της Ελληνικής οικονομίας στο διεθνή καταμερισμό εργασίας, συνεχής αποβιομηχάνιση, συντήρηση ενός σταθερού αποθέματος ανέργων, πτώση της παραγωγικότητας και μείωση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων, κυρίως του δευτερογενούς τομέα της οικονομίας), άρχισαν να εκδηλώνονται οι πιέσεις και οι επιρροές από το άμεσα διεθνές περιβάλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης (μετατροπή της κοινωνικής πολιτικής σε πολιτική καταπολέμησης της φτώχειας αρχικά και του κοινωνικού αποκλεισμού μετέπειτα 54, ευθυγράμμιση προς τις απαιτήσεις της νομισματικής ένωσης, βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, προώθηση ευέλικτων μορφών απασχόλησης και παράλληλα εγκατάλειψη του κανόνα της σταθερής μισθωτής σχέσης 55.) 52 Γράβαρης Δ, «το χτίσιμο του κοινωνικού κράτους κλπ», όπ. π. σ Ρομπόλης Σ, - Χλέτσος Μ, «Η κοινωνική πολιτική μετά κλπ», όπ. π. σ [Επιτροπή Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων], Ανάπτυξη, Ανταγωνιστικότητα, Απασχόληση. Οι προκλήσεις και η αντιμετώπισή τους για τη μετάβαση στον 21 ο αιώνα, Λευκό βιβλίο, [European Commission s report], Local Development and employment Initiative, Luxembourg, March 1995 True_luck_is Σελίδα 19 Πέμπτη, 13 Οκτωβρίου 2011 Ελλάδα, Η

20 Γενικά ως προς τις τάσεις της κοινωνικής πολιτικής κατά τη δεκαετία του 90 στην Ελλάδα, διαπιστώνεται ότι κινείται στα πλαίσια της λογικής που διέπει τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προς την κατεύθυνση δηλαδή της δημιουργίας ενός κοινωνικού δικτύου ασφαλείας 56 καθώς και την παροχή κοινωνικών υπηρεσιών από τον κρατικό τομέα, ο οποίος θα συμπληρώνεται από την οικογένεια, την αγορά και τον «τρίτο τομέα» 57. Η αύξηση του ποσοστού των ανέργων την δεκαετία του 90 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εισηγείται μέτρα φιλικά προς την απασχόληση μέσα από συντονισμένες και αλληλοϋποστηριζόμενες πολιτικές 58. Όσον αφορά στην αγορά εργασίας παρατηρείται μία σταδιακή απορύθμιση της με επακόλουθη απορύθμιση και του προστατευτικού θεσμικού πλαισίου αλλά και των μισθών 59. Σε ότι αφορά τις εργασιακές σχέσεις και τους μηχανισμούς παρακολούθησής τους διαπιστώθηκε από την παραπάνω ανάλυση ότι ένα μόνιμο και διαχρονικό χαρακτηριστικό του συστήματος κοινωνικής προστασίας της ελληνικής περίπτωσης είναι είτε η ανυπαρξία, είτε η χαμηλή αποτελεσματικότητα των μηχανισμών αυτών. Η παρούσα εργασία ερευνά την περίπτωση του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας. Πριν προχωρήσουμε όμως στη διερεύνηση της ανάπτυξης αυτού του ελεγκτικού μηχανισμού άσκησης κοινωνικής πολιτικής στην Ελλάδα, παρουσιάζονται, συνοπτικά στο επόμενο κεφάλαιο, οι αντίστοιχοι μηχανισμοί στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 56 Αμίτσης Γ, - Σισσούρας Α, «Το κοινωνικό δίκτυο ασφάλειας κλπ», όπ π. σ Για μια διεισδυτική μελέτη του λεγόμενου «τρίτου τομέα» βλ. Ανθόπουλος Χ, «Εθελοντισμός : Αλληλεγγύη και Δημοκρατία», Αθήνα, ΟΞΥ, Νικολακοπούλου Στεφάνου Η, «Η Κοινωνική Ευρώπη κλπ», σ Για μία συγκριτική ανάλυση όσον αφορά στα κράτη μέλη της Ε.Ε. βλ. Esping-Antersen G, Regini Marino, Why Deregulate Labour Markets?, Oxford, Oxford University Press, 2000, σσ True_luck_is Σελίδα 20 Πέμπτη, 13 Οκτωβρίου 2011 Ελλάδα, Η

21 3. ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΩΝ ΕΛΕΓΚΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΣΜΩΝ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ Οι ρυθμίσεις της 81 ΔΣΕ, οι οποίες εισάγουν την αρχή της ανεξαρτησίας της Επιθεώρησης Εργασίας από κυβερνητική μεταβολή και η ελευθερία κρίσεως (άρθρο 6 της 81 ΔΣΕ), αποτελούν τη νομική βάση των Επιθεωρήσεων Εργασίας στα 15 κράτη μέλη της ΕΕ τα οποία είναι και μέλη της Διεθνούς οργάνωσης Εργασίας τα οποία την έχουν κυρώσει. Στο επίπεδο της ΕΕ ιδιαίτερης σημασία αποδίδεται τα τελευταία χρόνια στην ομοιόμορφη εφαρμογή του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου πάνω στη βάση κοινών αρχών λειτουργίας και κριτηρίων αξιολόγησης των Επιθεωρήσεων Εργασίας 60. Πιο συγκεκριμένα: Στη Γαλλία η Επιθεώρηση Εργασίας αποτελεί διυπουργικό φορέα στον οποίο συμμετέχουν τα Υπουργεία Εργασίας, Γεωργίας και Μεταφορών. Η κύρια αρμοδιότητα της Επιθεώρησης Εργασίας υπάγεται ωστόσο στο Υπουργείο Εργασίας και την Επιθεώρησή του που επιβλέπει τις συνθήκες εργασίας στους περισσότερους κλάδους της βιομηχανίας και του εμπορίου 61. Τα νομαρχιακά γραφεία ομαδοποιούνται σε 22 περιφέρειες. Η δράση των περιφερειακών επιθεωρήσεων συντονίζεται από την, υπαγόμενη στο Υπουργείο Εργασίας, Γενική Επιθεώρηση Κοινωνικών Υποθέσεων, ενώ συμβουλευτικές αρμοδιότητες έχει το τριμερούς σύνθεσης Ανώτερο Συμβούλιο Πρόληψης Επαγγελματικών Κινδύνων. Βλ Παράρτημα Ι όσον αφορά την οργανωτική δομή και το εθνικό σύστημα για την επαγγελματική ασφάλεια και Υγεία, σελ 453 Στην Αυστρία η Κεντρική Επιθεώρηση Εργασίας, όπου προΐσταται Γενικός Διευθυντής, υπάγεται στο Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, σε καθένα από τα 19 γεωγραφικά διαμερίσματα λειτουργεί τοπική Επιθεώρηση 60 Κοντιάδης Ξ, Όψεις αναδιάρθρωσης του κράτους πρόνοιας στην Ευρώπη, Αθήνα Κομοτηνή, Αντ. Ν. Σάκκουλα, 1997, σ Επιτροπή Ανώτερων Επιθεωρητών Εργασίας (Υγεία και Ασφάλεια) στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, Λουξεμβούργο, 1995, σ 34 True_luck_is Σελίδα 21 Πέμπτη, 13 Οκτωβρίου 2011 Ελλάδα, Η

22 Εργασίας, όπου προΐσταται διευθυντής ο οποίος αναφέρεται στο Γενικό Διευθυντή. Βλ Παράρτημα Ι όσον αφορά στην οργανωτική δομή και το εθνικό σύστημα για την επαγγελματική ασφάλεια και Υγεία, σελ 448 Στο Βέλγιο η Επιθεώρηση Εργασίας και Απασχόλησης, αποτελεί ανεξάρτητο όργανο, στο οποίο προΐσταται ο Γενικός Επιθεωρητής. Σε κάθε μία από τις 12 περιφέρειες λειτουργεί σώμα Επιθεωρητών, που υπάγονται στο Γενικό Επιθεωρητή. Συμβουλευτική αρμοδιότητα στο πλαίσιο του Υπουργείου Εργασίας έχει το Συμβούλιο για την Ασφάλεια την Υγεία και τη βελτίωση των χώρων εργασίας (τριμερούς σύνθεσης). Βλ Παράρτημα Ι όσον αφορά την οργανωτική δομή και το εθνικό σύστημα για την επαγγελματική ασφάλεια και Υγεία, σελ 450 Στη Γερμανία η συμμόρφωση προς την εργατική νομοθεσία αποτελεί αρμοδιότητα της Επιθεώρησης Εργασίας κάθε ομόσπονδου κρατιδίου, σύμφωνα με την παράγραφο 2 του άρθρου 4 της 81 ΔΣΕ, που προβλέπει ότι στα ομοσπονδιακά κράτη ως κεντρική αρχή μπορούν να θεωρηθούν τα Υπουργεία των κρατιδίων. Παράλληλα με τις Επιθεωρήσεις Εργασίας, που υπάγονται στην κεντρική διοίκηση του κάθε κρατιδίου, λειτουργούν αυτόνομοι ασφαλιστικοί φορείς, διοικούμενοι από εκπροσώπους των εργαζομένων και των εργοδοτών, που ελέγχουν την εφαρμογή των κανονισμών για την υγιεινή και ασφάλεια στους χώρους εργασίας 62. Βλ Παράρτημα Ι όσον αφορά την οργανωτική δομή και το εθνικό σύστημα για την επαγγελματική ασφάλεια και Υγεία, σελ 457 Στη Δανία η Επιθεώρηση Εργασίας αποτελείται από μία κεντρική διεύθυνση στο Υπουργείο Εργασίας και περιφερειακές επιθεωρήσεις σε 14 περιφέρειες όπου προΐσταται επιθεωρητής περιφέρειας, υπαγόμενα στο Γενικό Διευθυντή της κεντρικής διεύθυνσης. Συμβουλευτικές αρμοδιότητες έχει το Συμβούλιο Εργασιακού Περιβάλλοντος με διμερή σύνθεση. Βλ Παράρτημα Ι όσον αφορά την οργανωτική δομή και το εθνικό σύστημα για την επαγγελματική ασφάλεια και Υγεία, σελ 451 Στην Ιταλία η Επιθεώρηση Εργασίας αποτελεί τμήμα του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Πρόνοιας και διαθέτει 95 επαρχιακά γραφεία κατανεμημένα σε 20 περιφέρειες που προΐσταται Επιθεωρητής υπό τις οδηγίες του Υπουργείου. Βλ Παράρτημα Ι όσον αφορά την οργανωτική δομή και το εθνικό σύστημα για την επαγγελματική ασφάλεια και Υγεία, σελ στο ίδιο οπ. π. σ 35 True_luck_is Σελίδα 22 Πέμπτη, 13 Οκτωβρίου 2011 Ελλάδα, Η

23 Στην Ισπανία η Επιθεώρηση Εργασίας υπάγεται στον Υπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και διαθέτει 52 επαρχιακά γραφεία με προϊστάμενο διευθυντή οριζόμενο από το Υπουργείο και υποκείμενο στις εντολές του αρμόδιου για την Επιθεώρηση Εργασίας Υφυπουργού 63. Βλ Παράρτημα Ι όσον αφορά την οργανωτική δομή και το εθνικό σύστημα για την επαγγελματική ασφάλεια και Υγεία, σελ 469 Στην Ιρλανδία η Επιθεώρηση Εργασίας υπάγεται στην Αρχή Υγείας και Ασφάλειας, ως εθνική αρχή για την ασφάλεια και την υγεία κατά την εργασία με τη συμμετοχή εκπροσώπων των εργοδοτών, των εργαζομένων και της κυβέρνησης η οποία με τη σειρά της υπάγεται στο Υπουργείο Εργασίας 64. Οι 7 περιφερειακές επιθεωρήσεις αναφέρονται στην κεντρική υπηρεσία. Στο Λουξεμβούργο η Επιθεώρηση Εργασίας υπάγεται στο Υπουργείο Εργασίας και διαθέτει 3 περιφερειακά γραφεία που λειτουργούν υπό τις οδηγίες της Κεντρικής Επιθεώρησης, ενώ στο πλαίσιο του Υπουργείου έχει συσταθεί τριμερούς συνθέσεως Συμβουλευτική Επιτροπή Επιθεώρησης Εργασίας. Βλ Παράρτημα Ι όσον αφορά την οργανωτική δομή και το εθνικό σύστημα για την επαγγελματική ασφάλεια και Υγεία, σελ 465 Στην Ολλανδία υπάγεται στο Υπουργείο Κοινωνικών Υποθέσεων και Απασχόλησης, έχει ως προϊστάμενο Γενικό Διευθυντή ο οποίος είναι επίσης ιεραρχικός προϊστάμενος των 6 περιφερειακών γραφείων. Το Κοινωνικό Και Οικονομικό Συμβούλιο, τριμερούς σύνθεσης, που λειτουργεί στο πλαίσιο του Υπουργείου έχει συμβουλευτικές αρμοδιότητες 65. Βλ Παράρτημα Ι όσον αφορά την οργανωτική δομή και το εθνικό σύστημα για την επαγγελματική ασφάλεια και Υγεία, σελ 460 Στην Πορτογαλία η Επιθεώρηση Εργασίας υπάγεται στο Ίδρυμα για τη Βελτίωση και την Επιθεώρηση των Συνθηκών Εργασίας, το οποίο με την σειρά του υπάγεται στο Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Λειτουργούν 21 γραφεία και 10 δευτερεύοντα γραφεία κατανεμημένα σε τρεις περιφέρειες των οποίων οι προϊστάμενοι διορίζονται από την Κεντρική Υπηρεσία 66. Βλ Παράρτημα Ι 63 Αναλυτικά στο ίδιο ο. π., σ στο ίδιο ο. π. σ στο ίδιο ο. π. σ στο ίδιο ο. π. σ 135 True_luck_is Σελίδα 23 Πέμπτη, 13 Οκτωβρίου 2011 Ελλάδα, Η