Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 4 Δεκεμβρίου 2017 (OR. en)

Transcript

1 Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 4 Δεκεμβρίου 2017 (OR. en) 15351/17 FIN 825 ΔΙΑΒΙΒΑΣΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Αποστολέας: Ημερομηνία Παραλαβής: Αποδέκτης: Αριθ. εγγρ. Επιτρ.: Θέμα: Για τον Γενικό Γραμματέα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο κ. Jordi AYET PUIGARNAU, Διευθυντής 1 Δεκεμβρίου 2017 κ. Jeppe TRANHOLM-MIKKELSEN, Γενικός Γραμματέας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης COM(2017) 721 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ σχετικά με τις εγγυήσεις που καλύπτονται απο τον γενικό προϋπολογισμό Κατάσταση την 31ην Δεκεμβρίου 2016 Διαβιβάζεται συνημμένως στις αντιπροσωπίες το έγγραφο - COM(2017) 721 final. συνημμ.: COM(2017) 721 final 15351/17 DGG 2A EL

2 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2017) 721 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ σχετικά με τις εγγυήσεις που καλύπτονται από τον γενικό προϋπολογισμό Κατάσταση την 31η Δεκεμβρίου 2016 {SWD(2017) 435 final} EL EL

3 Πίνακας περιεχομένων 1. Εισαγωγή Πράξεις που καλύπτονται από εγγύηση του προϋπολογισμού της ΕΕ και άλλοι μηχανισμοί διαχείρισης κρίσεων Εξέλιξη των εγγυημένων πράξεων Πράξεις που διαχειρίζεται απευθείας η Επιτροπή Ευρωπαϊκός μηχανισμός χρηματοοικονομικής σταθεροποίησης (ΕΜΧΣ) Μηχανισμός στήριξης του ισοζυγίου πληρωμών (ΣΙΠ) Δάνεια μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής (ΜΧΣ) Δάνεια Ευρατόμ Εξέλιξη των εξωτερικών χρηματοδοτικών πράξεων της ΕΤΕπ Κίνδυνοι που καλύπτονται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ Ορισμός του κινδύνου Συνολική σύνθεση του κινδύνου Ετήσιος κίνδυνος που καλύπτεται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ Έκθεση των κρατών μελών Έκθεση έναντι τρίτων χωρών Ταμείο Εγγυήσεων για τις εξωτερικές δράσεις Ενεργοποίηση των εγγυήσεων Πληρωμές με ταμειακά διαθέσιμα Πληρωμές από τον προϋπολογισμό της ΕΕ Καταπτώσεις εγγυήσεων του Ταμείου Εγγυήσεων και ανακτήσεις Εξέλιξη του Ταμείου Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ)

4 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στόχος της παρούσας έκθεσης είναι η παρακολούθηση των πιστωτικών κινδύνων που βαρύνουν τον προϋπολογισμό της ΕΕ λόγω των εγγυήσεων που παρέχονται και των δανειοδοτικών πράξεων που εκτελούνται άμεσα από την Ευρωπαϊκή Ένωση ή έμμεσα μέσω της εγγύησης που παρέχεται σε πράξεις χρηματοδότησης της ΕΤΕπ για έργα που πραγματοποιούνται εκτός της Ένωσης. Η παρούσα έκθεση υποβάλλεται βάσει του άρθρου 149 του δημοσιονομικού κανονισμού 1, σύμφωνα με τον οποίο η Επιτροπή διαβιβάζει, σε ετήσια βάση, έκθεση προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με τις εγγυήσεις του προϋπολογισμού της ΕΕ και τους αντίστοιχους κινδύνους. Η έκθεση διαρθρώνεται ως εξής: στο τμήμα 2 υπενθυμίζονται τα βασικά χαρακτηριστικά των πράξεων που καλύπτονται από εγγύηση του προϋπολογισμού της ΕΕ παρουσιάζονται επίσης αρκετοί άλλοι πρόσθετοι μηχανισμοί διαχείρισης κρίσεων, οι οποίοι δεν συνεπάγονται κανένα κίνδυνο για τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Στο τμήμα 3 περιγράφεται η εξέλιξη των εγγυημένων πράξεων. Στο τμήμα 4 επισημαίνονται οι κύριοι κίνδυνοι που καλύπτονται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Στο τμήμα 5 περιγράφονται η ενεργοποίηση των εγγυήσεων και η εξέλιξη του Ταμείου Εγγυήσεων για τις εξωτερικές δράσεις («το Ταμείο») 2, ενώ στο τμήμα 6 περιγράφεται η εξέλιξη του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ) 3. Η παρούσα έκθεση συμπληρώνεται από έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής (SWD) που περιέχει σειρά αναλυτικών πινάκων και επεξηγηματικών σημειώσεων. Επίσης, περιλαμβάνει μακροοικονομική ανάλυση των χωρών οι οποίες επωφελούνται από ενωσιακά δάνεια και/ή εγγυήσεις, που αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο μέρος της έκθεσης του Ταμείου. 2. ΠΡΑΞΕΙΣ ΠΟΥ ΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΕΓΓΥΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΕΕ ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΡΙΣΕΩΝ Οι κίνδυνοι που καλύπτει ο προϋπολογισμός της ΕΕ προέρχονται από διάφορες πράξεις δανειοδότησης και παροχής εγγυήσεων, οι οποίες ανήκουν σε τέσσερις κατηγορίες: 2.1 Δάνεια χορηγούμενα από την Ευρωπαϊκή Ένωση για την εξυπηρέτηση μακροοικονομικών στόχων 1 Κανονισμός (ΕΕ, Ευρατόμ) αριθ. 966/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 25ης Οκτωβρίου 2012, σχετικά με τους δημοσιονομικούς κανόνες που εφαρμόζονται στον γενικό προϋπολογισμό της Ένωσης και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ, Ευρατόμ) αριθ. 1605/2002 του Συμβουλίου (ΕΕ L 298 της , σ. 1). 2 Κανονισμός (EΚ, Ευρατόμ) αριθ. 480/2009 του Συμβουλίου, της 25ης Μαΐου 2009, για την ίδρυση Ταμείου Εγγυήσεων για τις εξωτερικές δράσεις, (κωδικοποιημένη έκδοση), ο «κανονισμός για το Ταμείο Εγγυήσεων» (ΕΕ L 145 της , σ. 10). 3 Κανονισμός (ΕΕ) 2015/1017 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 25ης Ιουνίου 2015, για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων, τον Ευρωπαϊκό Κόμβο Επενδυτικών Συμβουλών και την Ευρωπαϊκή Πύλη Επενδυτικών Έργων και την τροποποίηση των κανονισμών (ΕΕ) αριθ. 1291/2013 και (ΕΕ) αριθ. 1316/2013 το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (εφεξής «κανονισμός ΕΤΣΕ»). ΕΕ L 169 της , σ. 1. 2

5 Πρόκειται για: 1) δάνεια μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής 4 («ΜΧΣ») προς τρίτες χώρες, 2) δάνεια για τη στήριξη του ισοζυγίου πληρωμών 5 («ΣΙΠ») για τη στήριξη ορισμένων κρατών μελών που δεν είναι μέλη της ζώνης του ευρώ και αντιμετωπίζουν δυσχέρειες ως προς το ισοζύγιο πληρωμών τους και 3) δάνεια στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Χρηματοοικονομικής Σταθεροποίησης («ΕΜΧΣ») 6 για τη στήριξη όλων των κρατών μελών τα οποία αντιμετωπίζουν ή διατρέχουν μεγάλο κίνδυνο να αντιμετωπίσουν σοβαρή οικονομική ή δημοσιονομική διαταραχή, οφειλόμενη σε έκτακτες περιστάσεις που εκφεύγουν από τον έλεγχό τους. Ενεργοποιούνται σε συνδυασμό με χρηματοπιστωτική στήριξη από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) 2.2 Δάνεια για την εξυπηρέτηση μικροοικονομικών στόχων Πρόκειται για τα δάνεια Ευρατόμ. 2.3 Χρηματοδοτήσεις πράξεων από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων («ΕΤΕπ») σε τρίτες χώρες (εφεξής «εξωτερική χρηματοδότηση της ΕΤΕπ») που καλύπτονται από εγγυήσεις της ΕΕ 7. Η εγγυημένη εξωτερική χρηματοδότηση της ΕΤΕπ, τα δάνεια ΜΧΣ και τα δάνεια Ευρατόμ σε τρίτες χώρες καλύπτονται, από το 1994, από το Ταμείο Εγγυήσεων για τις εξωτερικές δράσεις («το Ταμείο»), ενώ τα δάνεια ΣΙΠ, ΕΜΧΣ και Ευρατόμ σε κράτη μέλη καλύπτονται απευθείας από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Το Ταμείο καλύπτει περιπτώσεις αθέτησης υποχρεώσεων για δάνεια και εγγυήσεις δανείων που χορηγήθηκαν σε τρίτες χώρες ή για έργα σε τρίτες χώρες. Συστάθηκε με σκοπό: την παροχή μιας «εφεδρείας ρευστότητας», για να αποφεύγεται η προσφυγή στον προϋπολογισμό της ΕΕ κάθε φορά που προκύπτει αθέτηση ή καθυστέρηση πληρωμής εγγυημένου δανείου και τη δημιουργία οργάνου δημοσιονομικής πειθαρχίας με την κατάρτιση χρηματοδοτικού πλαισίου για την ανάπτυξη της ενωσιακής πολιτικής σχετικά με τις εγγυήσεις για τα δάνεια που χορηγούν η ΕΕ και η ΕΤΕπ σε τρίτες χώρες 8. Εάν τρίτες χώρες καταστούν κράτη μέλη, τα δάνεια προς τις χώρες αυτές δεν καλύπτονται πλέον από το Ταμείο και ο κίνδυνος πρέπει να αναληφθεί απευθείας από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Το Ταμείο τροφοδοτείται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, και οι πόροι του πρέπει να διατηρούνται σε ένα ορισμένο ποσοστό επί του ποσού των εκκρεμών δανείων και εγγυήσεων 4 Η ΜΧΣ μπορεί επίσης να λάβει τη μορφή επιχορηγήσεων προς τρίτες χώρες. Οι παραπομπές στις νομικές βάσεις παρατίθενται στο παράρτημα του πίνακα A2B του SWD. 5 Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 332/2002 του Συμβουλίου, της 18ης Φεβρουαρίου 2002, για τη θέσπιση ενός μηχανισμού μεσοπρόθεσμης οικονομικής στήριξης του ισοζυγίου πληρωμών των κρατών μελών (ΕΕ L 53 της , σ. 1). 6 Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 407/2010 του Συμβουλίου, της 11ης Μαΐου 2010, για τη θέσπιση ευρωπαϊκού μηχανισμού χρηματοοικονομικής σταθεροποίησης (ΕΕ L 118 της , σ. 1). 7 Οι παραπομπές στις νομικές βάσεις παρατίθενται στο παράρτημα του πίνακα A3 του SWD. 8 Αν και οι εξωτερικοί κίνδυνοι καλύπτονται τελικά από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, το Ταμείο Εγγυήσεων ενεργεί ως μέσο προστασίας του προϋπολογισμού της ΕΕ από τον κίνδυνο αθέτησης πληρωμών. Για την τελευταία έκθεση σχετικά με το Ταμείο και τη διαχείρισή του, βλ. COM(2017) 488 final της , καθώς και το συνοδευτικό έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής (SWD(2017)296 final της ). Η έκθεση για το 2017 αναμένεται να είναι διαθέσιμη τον Σεπτέμβριο του 2018 στη διεύθυνση 3

6 δανείων που καλύπτονται από το Ταμείο. Αυτό το ποσοστό, γνωστό ως ποσοστό-στόχος, ανέρχεται επί του παρόντος σε 9 % 9. Εάν οι πόροι του Ταμείου δεν είναι επαρκείς, τα αναγκαία κεφάλαια θα διατεθούν από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. 2.4 Χρηματοδοτήσεις πράξεων από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων («ΕΤΕπ») και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων («ΕΤΕ») σε κράτη μέλη που καλύπτονται από εγγυήσεις της ΕΕ Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ). Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ) αποτελεί τον πυρήνα του επενδυτικού σχεδίου για την Ευρώπη και έχει ως στόχο να ενισχύει τη μακροπρόθεσμη οικονομική ανάπτυξη και ανταγωνιστικότητα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η εγγύηση της ΕΕ καλύπτει μέρος των χρηματοδοτικών και επενδυτικών πράξεων που έχουν υπογραφεί από την ΕΤΕπ στο πλαίσιο του σκέλους υποδομής και καινοτομίας («IIW») και από το ΕΤΕ στο πλαίσιο του σκέλους για τις ΜΜΕ («SMEW»), ενώ το υπόλοιπο μέρος καλύπτεται με ανάληψη του κινδύνου από τον ίδιο τον όμιλο ΕΤΕπ. Η ΕΤΕπ και το ΕΤΕ είναι υπεύθυνα για την αξιολόγηση και την παρακολούθηση των κινδύνων των επιμέρους πράξεων, καθώς και για την υποβολή αναφορών στην Επιτροπή και στο Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο. Ταμείο Εγγυήσεων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων (ΤΕΕΤΣΕ) 10 Σύμφωνα με το άρθρο 12 του κανονισμού ΕΤΣΕ 11, το ΤΕΕΤΣΕ συνίσταται σε ένα αποθεματικό ρευστότητας από το οποίο η ΕΤΕπ πληρώνεται σε περίπτωση κατάπτωσης της εγγύησης της ΕΕ. Σύμφωνα με τη συμφωνία ΕΤΣΕ μεταξύ της ΕΕ και της ΕΤΕπ, οι καταπτώσεις εγγυήσεων πληρώνονται από το ΤΕΕΤΣΕ εάν το ύψος τους υπερβαίνει τα κεφάλαια που έχει στη διάθεσή της η ΕΤΕπ στον λογαριασμό ΕΤΣΕ. Ο λογαριασμός ΕΤΣΕ, τον οποίο διαχειρίζεται η ΕΤΕπ, έχει συσταθεί για την είσπραξη των εσόδων της ΕΕ που προέρχονται από πράξεις του ΕΤΣΕ στο πλαίσιο της εγγύησης της ΕΕ και από ανακτηθέντα ποσά, καθώς και, στον βαθμό που υπάρχει διαθέσιμο υπόλοιπο, για την πληρωμή των περιπτώσεων κατάπτωσης της εγγύησης της ΕΕ. Το ΤΕΕΤΣΕ τροφοδοτείται σταδιακά λαμβάνοντας υπόψη την αύξηση της έκθεσης που καλύπτεται από την εγγύηση της ΕΕ. Σύμφωνα με το άρθρο 12 παράγραφος 4, οι πόροι του ΤΕΕΤΣΕ τελούν υπό την άμεση διαχείριση της Επιτροπής, επενδύονται σύμφωνα με την αρχή της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης και τηρούν τους ενδεδειγμένους κανόνες προληπτικής εποπτείας. 9 Για μια αναλυτική έκθεση σχετικά με τη λειτουργία του Ταμείου και τον στόχο όσον αφορά το ποσοστό τροφοδότησης, βλ. COM(2014) 214 final της , καθώς και το έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής (2014) 129 final. 10 Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη διαχείριση του Ταμείου Εγγυήσεων του ΕΤΣΕ, βλ. COM(2017)326 final της Κανονισμός (ΕΕ) 2015/1017 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 25ης Ιουνίου 2015, για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων, τον Ευρωπαϊκό Κόμβο Επενδυτικών Συμβουλών και την Ευρωπαϊκή Πύλη Επενδυτικών Έργων και την τροποποίηση των κανονισμών (ΕΕ) αριθ. 1291/2013 και (ΕΕ) αριθ. 1316/2013 το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (εφεξής «κανονισμός ΕΤΣΕ»). Η συμφωνία για τη διαχείριση του ΕΤΣΕ και τη χορήγηση της εγγύησης της ΕΕ («συμφωνία ΕΤΣΕ») υπογράφηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (εφεξής «ΕΤΕπ») στις 22 Ιουλίου Τροποποιητική πράξη της εν λόγω συμφωνίας υπογράφηκε την 21η Ιουλίου

7 2.5 Μηχανισμοί διαχείρισης κρίσεων που δεν καλύπτονται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ Στο πλαίσιο της αντιμετώπισης της κρίσης συγκροτήθηκαν πολλοί άλλοι μηχανισμοί, οι οποίοι, ωστόσο, δεν συνεπάγονται κανένα κίνδυνο για τον προϋπολογισμό της ΕΕ: - η Δανειακή Διευκόλυνση για την Ελλάδα (ΔΔΕ) 12, η οποία χρηματοδοτείται μέσω διμερών δανείων από τα υπόλοιπα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ, με κεντρική διαχείριση από την Επιτροπή. - το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας (ΕΤΧΣ) 13 : Το ΕΤΧΣ δημιουργήθηκε τον Ιούνιο του 2010 από τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ ως προσωρινός μηχανισμός διάσωσης για την παροχή χρηματοδοτικής συνδρομής στα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ στο πλαίσιο προγράμματος μακροοικονομικής προσαρμογής. Η Συνθήκη με την οποία δημιουργείται ένας μόνιμος μηχανισμός διάσωσης, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ΕΜΣ), τέθηκε σε ισχύ στις 27 Σεπτεμβρίου Από την 1η Ιουλίου 2013, το ΕΤΧΣ συνεχίζει να χρηματοδοτεί τα εν εξελίξει προγράμματά του για την Ελλάδα (από κοινού με το ΔΝΤ και ορισμένα κράτη μέλη), καθώς και για την Ιρλανδία και την Πορτογαλία (από κοινού με το ΔΝΤ, ορισμένα κράτη μέλη και την ΕΕ/τον ΕΜΧΣ) 14 αλλά δεν ασκεί πλέον νέες χρηματοδοτήσεις προγραμμάτων ή συμφωνιών δανειακής διευκόλυνσης. - Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ΕΜΣ): 15 : Ο ΕΜΣ αποτελεί σημαντική συνιστώσα της συνολικής στρατηγικής της ΕΕ που έχει σχεδιαστεί με σκοπό να διασφαλίζει τη χρηματοοικονομική σταθερότητα στη ζώνη του ευρώ με την παροχή χρηματοδοτικής συνδρομής στα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ που αντιμετωπίζουν ή κινδυνεύουν να αντιμετωπίσουν δυσχέρειες σε επίπεδο χρηματοδότησης. Πρόκειται για διακυβερνητικό οργανισμό διεθνούς δημοσίου δικαίου, με έδρα το Λουξεμβούργο, του οποίου η πραγματική δανειοδοτική ικανότητα είναι εκατ. EUR. 3. ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΕΓΓΥΗΜΕΝΩΝ ΠΡΑΞΕΩΝ Το παρόν τμήμα περιγράφει την εξέλιξη των εγγυημένων πράξεων πρώτον, αυτών τις οποίες διαχειρίζεται άμεσα η Επιτροπή και, δεύτερον, εκείνων των οποίων η διαχείριση αναλαμβάνεται από την ΕΤΕπ. Πίνακας 1: Συνολικά οφειλόμενα ποσά που καλύπτονται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ στις 31 Δεκεμβρίου 2016 (σε εκατ. EUR) Κράτη μέλη* Εκκρεμείς κεφαλαιακές υποχρεώσεις Δεδουλευμένοι τόκοι Σύνολο % 12 Σχετικά με τη ΔΔΕ: 13 Σχετικά με το ΕΤΧΣ:: 14 Τα δάνεια που χορηγήθηκαν στο πλαίσιο των ΕΕ/ΕΜΧΣ είναι εγγυημένα από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. 15 Σχετικά με τον ΕΜΣ: 5

8 Ευρατόμ 241,06 0,80 241,86 0,29 % ΣΙΠ 4 200,00 71, ,60 5,13 % ΕΤΕπ 1 651,32 13, ,47 2,00 % ΕΜΧΣ ,00 655, ,79 57,01 % Υποσύνολο κρατών μελών** ,38 741, ,72 64,43 % Τρίτες χώρες*** ΜΧΣ 2 946,60 17, ,90 3,56 % Ευρατόμ 10,37 0,02 10,39 0,01 % ΕΤΕπ**** ,04 156, ,94 32,00 % Υποσύνολο χωρών τρίτων ,01 174, ,23 35,57 % Σύνολο ,40 915, ,95 100,00 % * Ο κίνδυνος αυτός καλύπτεται απευθείας από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Περιλαμβάνονται επίσης τα δάνεια Ευρατόμ και ΕΤΕπ που είχαν χορηγηθεί σε κράτη μέλη πριν από την προσχώρησή τους στην ΕΕ. ** Το αριθμητικό αυτό στοιχείο δεν περιλαμβάνει τις πράξεις του ΕΤΣΕ, για τις οποίες έχουν εκταμιευθεί εκατ. EUR κατά την ημερομηνία αναφοράς... *** Ο κίνδυνος που καλύπτεται από το Ταμείο περιορίζεται σε 20,03 δισ. EUR. **** Περιλαμβάνονται δάνεια για τα οποία υπήρξε υποκατάσταση στην ΕΕ κατόπιν των αθετήσεων εξόφλησης δανείων στην ΕΤΕπ εκ μέρους της Συρίας (ποσό: 247,20 εκατ. EUR). Τα εν λόγω δάνεια απομειώθηκαν πλήρως στις δημοσιονομικές καταστάσεις της ΕΕ για το 2015 και το Στους πίνακες A1, A2α, A2β και A3 του SWD παρέχονται λεπτομερέστερες πληροφορίες για τα οφειλόμενα ποσά, και ιδίως για τα σχετικά ανώτατα όρια, τα εκταμιευθέντα ποσά ή τα ποσοστά εγγύησης Πράξεις που διαχειρίζεται απευθείας η Επιτροπή Ευρωπαϊκός μηχανισμός χρηματοοικονομικής σταθεροποίησης (ΕΜΧΣ) Στα συμπεράσματα του Συμβουλίου Ecofin της 9ης/10ης Μαΐου 2010 προβλέφθηκε για τον μηχανισμό ποσό ύψους εκατ. EUR 16. Επιπλέον, τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ ήταν σε ετοιμότητα προκειμένου να συμπληρώσουν τους πόρους αυτούς, εφόσον παρίστατο 16 Βλ. ανακοίνωση τύπου σχετικά με το έκτακτο Συμβούλιο Ecofin στις 9-10 Μαΐου 2010 ( 6

9 ανάγκη. Το άρθρο 2 παράγραφος 2 του κανονισμού αριθ. 407/2010 του Συμβουλίου 17 περιορίζει το εκκρεμές ποσό των δανείων ή πιστώσεων που χορηγούνται στα κράτη μέλη στο διαθέσιμο περιθώριο για πιστώσεις πληρωμών κάτω από το ανώτατο όριο των ιδίων πόρων. Κατόπιν των αποφάσεων του Συμβουλίου για την παροχή ενωσιακής χρηματοδοτικής συνδρομής στην Ιρλανδία 18 (μέχρι ποσού εκατ. EUR) και στην Πορτογαλία 19 (μέχρι ποσού εκατ. EUR), οι εκταμιεύσεις ανήλθαν σε εκατ. EUR προς την Ιρλανδία και σε εκατ. EUR προς την Πορτογαλία (το υπόλοιπο ποσό των εκατ. EUR δεν ζητήθηκε από την πορτογαλική κυβέρνηση). Κατά συνέπεια, ο ΕΜΧΣ διαθέτει εναπομένουσα ικανότητα εκατ. EUR για την παροχή περαιτέρω συνδρομής εάν καταστεί αναγκαίο 20. Τον Απρίλιο 2013, η Ευρωομάδα/ECOFIN αποφάσισε να αυξήσει τη μέγιστη σταθμισμένη μέση ληκτότητα των δανείων του ΕΜΧΣ από 12,5 σε 19,5 έτη, παρέχοντας έτσι τη δυνατότητα στις δικαιούχους χώρες να ζητήσουν επιμήκυνση της διάρκειας των δανείων έως το 2026 (ανά δόση). Εξελίξεις κατά το 2016 Στις 11 Ιανουαρίου 2016 λήφθηκε από την Πορτογαλία αίτηση επιμήκυνσης του δανείου του ΕΜΧΣ ύψους 4,75 δισ. EUR που εκταμιεύθηκε το 2011 στην Πορτογαλία το οποίο έληγε στις 3 Ιουνίου Το δάνειο αναχρηματοδοτήθηκε με τρεις πράξεις με προθεσμία λήξης το 2023 (1,5 δισ. EUR), το 2031 (2,25 δισ. EUR) και το 2036 (1 δισ. EUR). Έπειτα από την εν λόγω παράταση στην προθεσμία λήξης του δανείου, η σταθμισμένη μέση ληκτότητα των δανείων του ΕΜΧΣ προς την Πορτογαλία είναι πλέον 14,9 έτη Μηχανισμός στήριξης του ισοζυγίου πληρωμών (ΣΙΠ) Η μεσοπρόθεσμη χρηματοδοτική συνδρομή της ΕΕ δυνάμει του μηχανισμού ΣΙΠ ενεργοποιήθηκε εκ νέου στο τέλος του 2008 για τη στήριξη της Ουγγαρίας και, στη συνέχεια, της Λετονίας και της Ρουμανίας προκειμένου να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη των αγορών, με συνολικές αναλήψεις υποχρεώσεων ύψους εκατ. EUR, εκ των οποίων έχουν εκταμιευθεί εκατ. EUR. Εξελίξεις κατά το 2016 Η Ουγγαρία αποπλήρωσε την τελική δόση του δανείου ύψους εκατ. EUR τον Απρίλιο του Το ανεξόφλητο ποσό των δανείων ΣΙΠ μειώθηκε επομένως από εκατ. EUR σε εκατ. EUR το Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 407/2010 του Συμβουλίου, της 11ης Μαΐου 2010, για τη θέσπιση ευρωπαϊκού μηχανισμού χρηματοοικονομικής σταθεροποίησης (ΕΕ L 118 της , σ. 1). 18 Εκτελεστική απόφαση 2011/77/EE του Συμβουλίου, της 7ης Δεκεμβρίου 2011, σχετικά με την παροχή ενωσιακής χρηματοδοτικής συνδρομής στην Ιρλανδία (ΕΕ L 30 της , σ. 348). 19 Εκτελεστική απόφαση 2011/344/ΕΕ του Συμβουλίου, της 17ης Μαΐου 2011, για τη χορήγηση ενωσιακής χρηματοδοτικής ενίσχυσης στην Πορτογαλία (ΕΕ L 159 της , σ. 88) βλ. επίσης διορθωτικό (ΕΕ L 178 της , σ. 15). 20 Για περαιτέρω πληροφορίες όσον αφορά τον ΕΜΧΣ, βλ. επίσης την έκθεση της Επιτροπής σχετικά με τις δανειοληπτικές και δανειοδοτικές πράξεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2016 (COM(2016)387 final). Η έκθεση για το 2016 αναμένεται να είναι διαθέσιμη τον Οκτώβριο του 2017 στη διεύθυνση 7

10 Στις 31 Δεκεμβρίου 2016, ο μηχανισμός ΣΙΠ διέθετε εναπομένουσα ικανότητα ύψους εκατ. EUR, από συνολικό ανώτατο όριο ύψους εκατ. EUR για την παροχή περαιτέρω συνδρομής, εάν καταστεί αναγκαίο Δάνεια μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής (ΜΧΣ) Κατά κανόνα, οι αποφάσεις για τη ΜΧΣ λαμβάνονται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο (άρθρο 212 της ΣΛΕΕ). Ωστόσο, το Συμβούλιο μπορεί να εκδώσει την απόφαση μετά από πρόταση της Επιτροπής όταν η κατάσταση σε τρίτη χώρα επιβάλλει την επείγουσα παροχή χρηματοοικονομικής συνδρομής (άρθρο 213 της ΣΛΕΕ) και η εν λόγω διαδικασία χρησιμοποιήθηκε για τη δεύτερη δέσμη στήριξης ΜΧΣ για την Ουκρανία το Εξελίξεις κατά το 2016 Η δεύτερη δόση (10 εκατ. EUR από το σύνολο των 15 εκατ. EUR της σχετικής απόφασης) του δανείου που χορηγήθηκε στη Δημοκρατία της Κιργιζίας 21 εκταμιεύθηκε τον Απρίλιο του Στις 6 Ιουλίου 2016, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο αποφάσισαν τη χορήγηση περαιτέρω μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής στην Τυνησία 22 για ανώτατο ποσό 500 εκατ. EUR με τη μορφή δανείων (τρεις δόσεις δανείου ύψους 200, 150 και 150 εκατ. EUR). Στις 14 Δεκεμβρίου 2016, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο αποφάσισαν τη χορήγηση περαιτέρω μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής στο Χασεμιτικό Βασίλειο της Ιορδανίας 23 για ανώτατο ποσό 200 εκατ. EUR με τη μορφή δανείων (δύο δόσεις δανείου ύψους 100 εκατ. EUR). Όσον αφορά τις αποπληρωμές, οι δικαιούχες χώρες επέστρεψαν 70 εκατ. EUR (η Βοσνία- Ερζεγοβίνη 4 εκατ. EUR, η πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας 10 εκατ. EUR, το Μαυροβούνιο 1,34 εκατ. EUR και η Σερβία 54,66 εκατ. EUR). Το ανεξόφλητο ποσό των δανείων ΜΧΣ μειώθηκε από 3 006,6 εκατ. EUR σε 2 946,6 εκατ. EUR μεταξύ 31ης Δεκεμβρίου 2015 και 31ης Δεκεμβρίου Τα δάνεια στην Ουκρανία αντιπροσωπεύουν το 75 % του συνολικού ανοίγματος ΜΧΣ. Εξελίξεις μετά τις 31 Δεκεμβρίου 2016 (έως τις 30 Ιουνίου 2017) 21 Απόφαση 1025/2013/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Οκτωβρίου 2013, για τη χορήγηση μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής στη Δημοκρατία της Κιργιζίας (ΕΕ L 283 της , σ. 1). 22 Απόφαση (ΕΕ) 2016/1112 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 6ης Ιουλίου 2016, για τη χορήγηση περαιτέρω μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής στην Τυνησία (ΕΕ L 186 της , σ. 1). 23 Απόφαση (ΕΕ) 2016/2371 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 14ης Δεκεμβρίου 2016, για τη χορήγηση περαιτέρω μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής στο Χασεμιτικό Βασίλειο της Ιορδανίας (ΕΕ L 352 της , σ. 18). 8

11 Η δεύτερη δόση του δανείου που χορηγήθηκε στην Ουκρανία στο πλαίσιο του τρίτου προγράμματος ΜΧΣ-III 24 (600 εκατ. EUR) εκταμιεύθηκε τον Απρίλιο του Η δεύτερη δόση του δανείου που χορηγήθηκε στη Γεωργία στο πλαίσιο του ΜΧΣ (13 εκατ. EUR) εκταμιεύθηκε τον Μάιο του Δάνεια Ευρατόμ Τα δάνεια της Ευρατόμ προς κράτη μέλη ή προς ορισμένες επιλέξιμες τρίτες χώρες (επί του παρόντος Ρωσική Ομοσπονδία, Αρμενία, Ουκρανία) υπόκεινται στο ανώτατο όριο των εκατ. EUR, εκ των οποίων έχει ήδη εκταμιευθεί περίπου το 92 %. Από το ποσό των εκατ. EUR που προέβλεπε η απόφαση απομένουν 326 εκατ. EUR. Στις 7 Αυγούστου 2013, υπογράφηκε δάνειο ύψους 300 εκατ. EUR προς την Ουκρανία με στόχο την αναβάθμιση της ασφάλειας των υφιστάμενων πυρηνικών εγκαταστάσεων, ενώ η συμφωνία περί εγγυήσεων κυρώθηκε από το ουκρανικό κοινοβούλιο στις 15 Μαΐου Το δάνειο θα χορηγηθεί σε στενή συνεργασία με την ΕΤΑΑ, η οποία παρέχει παράλληλα άλλο δάνειο 300 εκατ. EUR. Στις 27 Μαΐου 2015, η Επιτροπή ενέκρινε στο πλαίσιο του δανείου Ευρατόμ εκταμιεύσεις προς την εταιρεία Energoatom ύψους 100 εκατ. EUR, οι οποίες υπόκεινται σε ανάληψη, εκ μέρους της Energoatom, ποσού τουλάχιστον 50 εκατ. EUR από το δάνειο που χορηγήθηκε από την ΕΤΑΑ. Λόγω καθυστερήσεων στην υλοποίηση του σχεδίου, έως την 31η Δεκεμβρίου 2016 δεν είχαν πραγματοποιηθεί εκταμιεύσεις από την Ευρατόμ. Στα εν λόγω δάνεια παρέχονται κρατικές εγγυήσεις που καλύπτουν το 100 % των ποσών που εκκρεμούν στο τέλος του έτους. Εξελίξεις κατά το 2016 Δεν πραγματοποιήθηκαν εκταμιεύσεις το Τα αποπληρωθέντα ποσά ανήλθαν σε 22,62 εκατ. EUR από τη Βουλγαρία, 19 εκατ. EUR από τη Ρουμανία και ποσό που αντιστοιχεί σε 7,1 εκατ. EUR από την Ουκρανία. Εξελίξεις μετά τις 31 Δεκεμβρίου 2016 Η πρώτη δόση της Ευρατόμ, ύψους 50 εκατ. EUR, εκταμιεύθηκε τον Μάιο του Εξέλιξη των εξωτερικών χρηματοδοτικών πράξεων της ΕΤΕπ Εξελίξεις κατά το 2016 Στο πλαίσιο της γενικής εντολής της ΕΤΕπ που καλύπτει την περίοδο , στις 31 Δεκεμβρίου 2016 είχαν υπογραφεί δάνεια συνολικού ύψους εκατ. EUR, εκ ων οποίων είχαν εκταμιευθεί μόνον εκατ. EUR κατά την εν λόγω ημερομηνία, γεγονός που σημαίνει ότι το οφειλόμενο κεφάλαιο ανερχόταν σε 24 Απόφαση (ΕΕ) 2015/601 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Απριλίου 2015, για τη χορήγηση μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής στην Ουκρανία (ΕΕ L 100/1 της ). 9

12 1 893 εκατ. EUR (βλ. πίνακα A5 του SWD). Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις χώρες που καλύπτονται από τις εντολές της ΕΤΕπ, βλ. πίνακες Α1, A3 και A4 του SWD. Για προηγούμενες εξωτερικές εντολές της ΕΤΕπ, βλ. πίνακα Α3 του SWD. Το 2016 συνεχίστηκαν αθετήσεις πληρωμών τόκων και αποπληρωμών δανείων από τη συριακή κυβέρνηση. Η ΕΤΕπ έχει ζητήσει από το Ταμείο Εγγυήσεων να καλύψει τις εν λόγω αθετήσεις υποχρεώσεων (βλ. παράγραφο κατωτέρω). Τα ανεξόφλητα ποσά στις 31 Δεκεμβρίου 2016 για τους διάφορους μηχανισμούς που αναφέρονται στο παρόν τμήμα παρουσιάζονται στο τμήμα 3 ανωτέρω (πίνακας 1). 4. ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΠΟΥ ΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΕ 4.1. Ορισμός του κινδύνου Ο κίνδυνος που βαρύνει τον προϋπολογισμό της ΕΕ απορρέει από το οφειλόμενο ποσό κεφαλαίου και τόκων για πράξεις που καλύπτονται από εγγύηση. Για τους σκοπούς της παρούσας έκθεσης, δύο είναι οι μέθοδοι που εφαρμόζονται για την εκτίμηση των κινδύνων που βαρύνουν τον προϋπολογισμό της ΕΕ (είτε άμεσα είτε έμμεσα μέσω του Ταμείου): η μέθοδος του «συνολικού καλυπτόμενου κινδύνου» βασίζεται στο συνολικό ποσό των εκκρεμών κεφαλαιακών υποχρεώσεων για τις εκάστοτε πράξεις σε συγκεκριμένη ημερομηνία, συμπεριλαμβανομένων των δεδουλευμένων τόκων 25. Η δημοσιονομική προσέγγιση η οποία ορίζεται ως «ετήσιος κίνδυνος που βαρύνει τον προϋπολογισμό της ΕΕ» βασίζεται στον υπολογισμό του ανώτατου ποσού ετήσιων πληρωμών που η ΕΕ θα ήταν υποχρεωμένη να καταβάλει σε ένα οικονομικό έτος, εάν υποτεθεί ότι όλες οι πληρωμές των εγγυημένων δανείων καθίστανται ληξιπρόθεσμες Συνολική σύνθεση του κινδύνου Έως το 2010, ο μέγιστος κίνδυνος από πλευράς συνολικών οφειλόμενων ποσών που καλύπτονταν από εγγυήσεις συνδεόταν κυρίως με δάνεια χορηγούμενα σε τρίτες χώρες. Από το 2011, η χρηματοπιστωτική κρίση επηρέασε σοβαρά τα δημόσια οικονομικά των κρατών μελών, οδηγώντας σε αύξηση της δανειοδοτικής δραστηριότητας της ΕΕ για τη στήριξη αναγκών χρηματοδότησης του δημόσιου χρέους στα κράτη μέλη. Το αποτέλεσμα ήταν να αλλάξει η σύνθεση του κινδύνου. Στις 31 Δεκεμβρίου 2016, το 64 % του συνολικού οφειλόμενου ποσού 27 αφορούσε δανειοληπτικές δραστηριότητες συνδεόμενες με δάνεια σε κράτη μέλη, οι οποίες καλύπτονταν απευθείας από τον προϋπολογισμό της ΕΕ (σε σύγκριση με το 45 % στις ). 25 Βλ. πίνακα 1 της έκθεσης. 26 Για τον υπολογισμό αυτό γίνεται δεκτό ότι τα δάνεια σε κατάσταση υπερημερίας δεν επισπεύδονται, πράγμα που σημαίνει ότι λαμβάνονται υπόψη μόνον οι ληξιπρόθεσμες πληρωμές (βλ. τους πίνακες 2 και 3 της έκθεσης και τον πίνακα Α4 του SWD). 27 Βλέπε πίνακα 1. 10

13 4.3. Ετήσιος κίνδυνος που καλύπτεται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ Σε σχέση με τα ανεξόφλητα δάνεια στις 31 Δεκεμβρίου 2016 (βλ. πίνακα 1), το ανώτατο ποσό που θα έπρεπε να καταβάλει η ΕΕ κατά τη διάρκεια του έτους 2017 (απευθείας ή μέσω του Ταμείου) με την παραδοχή ότι όλα τα εγγυημένα δάνεια θα είναι υπερήμερα ανέρχεται σε εκατ. EUR. Το ποσό αυτό αντιπροσωπεύει το κεφάλαιο και τις πληρωμές τόκων εγγυημένων δανείων που λήγουν κατά τη διάρκεια του 2017, με την παραδοχή ότι τα υπερήμερα δάνεια δεν επισπεύδονται (για λεπτομέρειες, βλ. πίνακα A4 του SWD) Έκθεση των κρατών μελών Το 2017, η ΕΕ θα επιβαρυνθεί με μέγιστο ετήσιο κίνδυνο σε σχέση με πράξεις με κράτη μέλη (ΚΜ) ύψους εκατ. EUR (49,5 % του συνολικού ετήσιου κινδύνου). Ο εν λόγω κίνδυνος αφορά: α) τα χορηγούμενα δάνεια ΕΤΕπ και/ή τα δάνεια Ευρατόμ που χορηγήθηκαν πριν από την προσχώρηση κρατών μελών στην ΕΕ β) τα δάνεια που χορηγήθηκαν στο πλαίσιο του μηχανισμού ΣΙΠ, και γ) τα δάνεια που χορηγήθηκαν στο πλαίσιο του ΕΜΧΣ. Πίνακας 2: Κατάταξη των κρατών μελών με κριτήριο τον ετήσιο κίνδυνο που βαρύνει τον προϋπολογισμό της ΕΕ το 2017 (σε εκατ. EUR) Κατάταξη Χώρα Δάνεια Μέγιστος ετήσιος κίνδυνος Στάθμιση της χώρας έναντι του ετήσιου κινδύνου των ΚΜ Στάθμιση της χώρας έναντι του συνολικού ετήσιου κινδύνου (ΚΜ και τρίτες χώρες) 1 Ρουμανία α)+β) 1 453,75 50,9 % 25,2% 2 Ιρλανδία γ) 607,25 21,2 % 10,5 % 3 Πορτογαλία γ) 591,22 20,7 % 10,2 % 4 Βουλγαρία α) 73,39 2,6 % 1,3 % 5 Κροατία α) 38,01 1,3 % 0,7 % 6 Λετονία α)+β) 26,34 0,9 % 0,5 % 7 Τσεχική Δημοκρατία α) 25,93 0,9 % 0,4 % 8 Πολωνία α) 21,53 0,8 % 0,4 % 9 Σλοβακική Δημοκρατία α) 14,24 0,5 % 0,2 % 10 Λιθουανία α) 4,42 0,2 % 0,1 % 11

14 11 Ουγγαρία α) 2,12 0,1 % 0,04 % Σύνολο 2 858, % 49,5 % Έκθεση έναντι τρίτων χωρών Το 2017, το Ταμείο θα επιβαρυνθεί με μέγιστο ετήσιο κίνδυνο σε σχέση με έκθεση σε τρίτες χώρες, ύψους 2 918,8 εκατ. EUR (50,5 % του συνολικού ετήσιου κινδύνου). Ο κίνδυνος που συνδέεται με τρίτες χώρες αφορά τα δάνεια ΕΤΕπ και τα δάνεια ΜΧΣ και Ευρατόμ (λεπτομέρειες περιλαμβάνονται στον πίνακα A2β του εγγράφου εργασίας). Το Ταμείο καλύπτει τα εγγυημένα δάνεια που αφορούν τρίτες χώρες με προθεσμίες λήξης που φθάνουν έως το Οι χώρες που καταλαμβάνουν τις δέκα πρώτες θέσεις (επί συνόλου σαράντα οχτώ) κατατάσσονται κατωτέρω ανάλογα με τις αποπληρωμές που καθίστανται ληξιπρόθεσμες το Οι χώρες αυτές αντιπροσωπεύουν εκατ. EUR ή το 83 % του ετήσιου κινδύνου που συνδέεται με τρίτες χώρες τον οποίο επωμίζεται το Ταμείο. Η οικονομική κατάσταση των εν λόγω χωρών αναλύεται και σχολιάζεται στο σημείο 3 του SWD. Στον πίνακα για κάθε χώρα αναφέρεται επίσης η πιστοληπτική ικανότητα, όπως αξιολογείται από τους οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας. 12

15 Πίνακας 3: Κατάταξη των 10 τρίτων χωρών με το μεγαλύτερο άνοιγμα με κριτήριο τον ετήσιο κίνδυνο που βαρύνει τον προϋπολογισμό της ΕΕ το 2017 (σε εκατ. EUR). Κατάταξη Χώρα Μέγιστος ετήσιος κίνδυνος Στάθμιση της χώρας έναντι του ετήσιου κινδύνου των τρίτων χωρών Στάθμιση της χώρας έναντι του συνολικού ετήσιου κινδύνου (ΚΜ και τρίτες χώρες) 1 Τουρκία 1 025,74 35,1 % 17,8 % 2 Τυνησία 283,98 9,7 % 4,9% 3 Αίγυπτος 278,37 9,5 % 4,8 % 4 Μαρόκο 221,09 7,6 % 3,8 % 5 Σερβία 204,78 7,0 % 3,5 % 6 Νότια Αφρική 99,73 3,4 % 1,7 % 7 Ουκρανία 88,12 3,0 % 1,5 % 8 Λίβανος 85,15 2,9 % 1,5 % 9 Βραζιλία 65,14 2,2 % 1,1 % 10 Βοσνία- Ερζεγοβίνη 62,94 2,2 % 1,1 % Σύνολο (10 κύριες χώρες) 2 415,03 82,7 % 41,8 % 13

16 5. ΤΑΜΕΙΟ ΕΓΓΥΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ 5.1. Ενεργοποίηση των εγγυήσεων Πληρωμές με ταμειακά διαθέσιμα Ο προϋπολογισμός της ΕΕ καλύπτει προσωρινά την εξυπηρέτηση χρέους κατά τις καταληκτικές προθεσμίες πληρωμής σε περίπτωση που ένας οφειλέτης δεν καταφέρει να αποπληρώσει το δάνειό του στην ΕΕ εμπρόθεσμα. Η Επιτροπή αντλεί από τα ταμειακά της διαθέσιμα για να αποφεύγει τις καθυστερήσεις και τα τυχόν συναφή έξοδα κατά την εξυπηρέτηση των δανειοληπτικών της πράξεων 28. Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι οι περισσότερες δαπάνες προκύπτουν κατά τη διάρκεια του πρώτου τριμήνου κάθε έτους, η απόσβεση χρέους διαρθρώνεται τους επόμενους μήνες, καθώς και στην αρχή κάθε μήνα, οπότε τα ταμειακά υπόλοιπα είναι στα υψηλότερα επίπεδα. Το 2016, χρησιμοποιήθηκαν ταμειακά διαθέσιμα ύψους περίπου 1 εκατ. EUR για μια περιορισμένη περίοδο 16 ημερών λόγω τεχνικής αθέτησης πληρωμής από έναν οφειλέτη Πληρωμές από τον προϋπολογισμό της ΕΕ Σε περίπτωση που ένα ή περισσότερα κράτη μέλη δεν πληρούν τις νομικές τους υποχρεώσεις και οι ίδιοι πόροι της ΕΕ είναι ανεπαρκείς, η Επιτροπή δύναται να χρησιμοποιήσει τους διαθέσιμους πόρους του προϋπολογισμού της ΕΕ και να θέσει σε προτεραιότητα την αποπληρωμή χρέους έναντι άλλων μη υποχρεωτικών δαπανών. Σύμφωνα με το ΠΔΠ, αν τα παραπάνω αποδειχτούν ανεπαρκή, η νομοθεσία της ΕΕ υποχρεώνει το κράτος μέλος να παράσχει τις πρόσθετες συνεισφορές για την αποπληρωμή του χρέους και τον ισοσκελισμό του προϋπολογισμού, για ποσό που αντιστοιχεί σε έως 1,20 % του ΑΕΕ της ΕΕ. Αν χρειαστεί, η νομοθεσία της ΕΕ επιτρέπει στα κράτη μέλη να συνεισφέρουν ανεξάρτητα από το μερίδιό τους στον προϋπολογισμό της ΕΕ. Δεδομένου ότι δεν σημειώθηκε καμία περίπτωση αθέτησης πληρωμής από τα κράτη μέλη κατά τη διάρκεια του έτους 2016, δεν ζητήθηκε πίστωση Καταπτώσεις εγγυήσεων του Ταμείου Εγγυήσεων και ανακτήσεις Σε περίπτωση καθυστερημένης εξόφλησης από τον δικαιούχο δανείου σε τρίτη χώρα το οποίο έχει χορηγηθεί από την ΕΕ ή καλύπτεται με εγγύηση της ΕΕ, το Ταμείο Εγγυήσεων καλείται να καλύψει την αδυναμία πληρωμής εντός τριμήνου από την ημερομηνία αίτησης. Τα ποσά που κινητοποιεί η ΕΤΕπ αποσύρονται από τον λογαριασμό του Ταμείου Εγγυήσεων κατόπιν εγκρίσεως από τις υπηρεσίες της Επιτροπής. Όταν η ΕΕ καταβάλλει πληρωμή βάσει της εγγύησης της ΕΕ, υποκαθιστά την ΕΤΕπ στα δικαιώματα και τα μέσα επανόρθωσης Βλ. άρθρο 14 του κανονισμού (ΕΕ, Ευρατόμ) αριθ. 609/2014 του Συμβουλίου, της 26ης Μαΐου 2014, για τις μεθόδους και τη διαδικασία απόδοσης των παραδοσιακών ιδίων πόρων και των ιδίων πόρων που βασίζονται στον ΦΠΑ και το ΑΕΕ και για τα μέτρα αντιμετώπισης των ταμειακών αναγκών (ΕΕ L 168 της , σ. 39). 29 Βλ. άρθρο 8.7 της απόφασης αριθ. 466/2014/EE του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Απριλίου 2014, με την οποία χορηγείται εγγύηση της EE στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων για την κάλυψη ζημιών από χρηματοδοτικές δραστηριότητες που υποστηρίζουν επενδυτικά έργα εκτός της Ένωσης. 14

17 Οι διαδικασίες ανάκτησης των ποσών για τα οποία υπήρξε υποκατάσταση κινούνται από την ΕΤΕπ για λογαριασμό της ΕΕ 30. Τα δάνεια της ΕΤΕπ για έργα στη Συρία Από τον Δεκέμβριο του 2011, η ΕΤΕπ αντιμετώπισε αθετήσεις πληρωμών ορισμένων τόκων και αποπληρωμών δανείων από τη συριακή κυβέρνηση. Επειδή οι επίσημες αιτήσεις πληρωμής παρέμειναν χωρίς ανταπόκριση, η ΕΤΕπ κινητοποίησε το Ταμείο Εγγυήσεων τον Μάιο του Η εξέλιξη των καταπτώσεων εγγυήσεων για τα υπερήμερα δάνεια στη Συρία παρουσιάζεται στον πίνακα 4α. Πίνακας 4α: Καταπτώσεις εγγυήσεων του Ταμείου Εγγυήσεων εξαιτίας υπερήμερων δανείων στη Συρία (σε εκατ. EUR) Έτος (απόσυρση από τον λογαριασμό του Ταμείου Εγγυήσεων) Αριθμός εγγυήσεων που κατέπεσαν Ποσό οφειλόμενων δόσεων Κυρώσεις και δεδουλευμένοι τόκοι 31 Εισπραχθέν ποσό Σύνολο ,0 0,0 2,2 21, ,3 1,4 0,0 60, ,7 1,5 0,0 60, ,7 1,5 0,0 60, ,8 2,4 0,0 106,2 Σύνολο ,4 6,8 2,2 309,1 Στις 31 Δεκεμβρίου 2016, το συνολικό οφειλόμενο κεφάλαιο των εγγυημένων δανείων που συνδέονται με τη Συρία ανερχόταν σε 555 εκατ. EUR 32, ενώ η τελική λήξη δανείου είναι το TAV Tunisie S.A. (αερολιμένας Enfidha) Στις 29 Ιουνίου 2016, η ΕΤΕπ προέβη σε κατάπτωση της εγγύησης της ΕΕ στο πλαίσιο της εντολής εξωτερικού δανεισμού σε σχέση με ένα δάνειο προς την εταιρεία TAV Tunisie S.A. (αερολιμένα Enfidha). 30 Για περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με τις διαδικασίες ανάκτησης, βλ. επίσης τη συμφωνία ανάκτησης που υπογράφηκε στις 25 Ιουλίου 2014 μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, η οποία διέπει τις λεπτομέρειες και τις διαδικασίες της ανάκτησης των πληρωμών που καταβλήθηκαν από την ΕΕ βάσει των εγγυήσεων που της χορηγήθηκαν από την ΕΤΕπ για την κάλυψη ζημιών από χρηματοδοτικές δραστηριότητες που υποστηρίζουν επενδυτικά έργα εκτός της ΕΕ. 31 Οι κυρώσεις και οι δεδουλευμένοι τόκοι ζητούνται από την ETEπ μόνο με τη δεύτερη αίτηση πληρωμής κάθε μεμονωμένου δανείου και υπολογίζονται από την ημερομηνία αθέτησης έως την ημερομηνία πληρωμής από το Ταμείο Εγγυήσεων. 32 Σε αυτό περιλαμβάνεται το ποσό των 304,43 εκατ. EUR (κύριο ποσό + τόκοι) που έχει ήδη ζητηθεί από την ΕΤΕπ. 15

18 Στις 29 Σεπτεμβρίου 2016, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέβαλε 4,65 εκατ. EUR (πληρωμή ληξιπρόθεσμων οφειλών και τόκων) στην ΕΤΕπ για την προαναφερόμενη κατάπτωση εγγύησης, η οποία είναι επί του παρόντος αντικείμενο συζήτησης με την ΕΤΕπ. Η κατάπτωση εγγυήσεων του Ταμείου που αντιστοιχεί στο υπερήμερο δάνειο προς την εταιρεία TAV Tunisie S.A. (αερολιμένας Enfidha) παρουσιάζεται στον πίνακα 4β. 16

19 Πίνακας 4β: Κατάπτωση εγγύησης του Ταμείου Εγγυήσεων που αφορά την εταιρεία TAV Tunisie S.A. (αερολιμένας Enfidha) (σε εκατ. EUR) Έτος απόσυρσης Αριθμός εγγυήσεων που κατέπεσαν Ποσό οφειλόμενων δόσεων Κυρώσεις και δεδουλευμένοι τόκοι 32 Εισπραχθέν ποσό Σύνολο ,56 0,09 0,00 4,65 Σύνολο 1 4,56 0,09 0,00 4,65 Στις 31 Δεκεμβρίου 2016, το συνολικό οφειλόμενο κεφάλαιο των εγγυημένων δανείων που συνδέονται με την εταιρεία TAV Tunisie S.A. (αερολιμένας Enfidha) ανερχόταν σε 64,4 εκατ. EUR 33, ενώ η τελική λήξη δανείου είναι το Εξελίξεις μετά τις 31 Δεκεμβρίου 2016 (έως τις 30 Ιουνίου 2017) Έως το τέλος του Ιουνίου 2017, λήφθηκαν έξι πρόσθετες καταπτώσεις εγγυήσεων σε σχέση με τη Συρία για το συνολικό ποσό των 28,38 εκατ. EUR (περιλαμβανομένων τόκων και κυρώσεων) και μία πρόσθετη κατάπτωση εγγυήσεων σε σχέση με την εταιρεία TAV Tunisie S.A. (αερολιμένας Enfidha) για το συνολικό ποσό των 2,21 εκατ. EUR (περιλαμβανομένων τόκων και κυρώσεων) Εξέλιξη του Ταμείου Σύμφωνα με τον κανονισμό για το Ταμείο Εγγυήσεων, το ποσό του Ταμείου πρέπει να ανέρχεται σε κατάλληλο επίπεδο (ποσό-στόχος) ίσο με το 9 % του συνόλου των τρεχουσών υποχρεώσεων σε κεφάλαιο που απορρέουν από κάθε πράξη, συν τους δεδουλευμένους και μη καταβληθέντες τόκους. Προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι καλύπτεται το ποσό-στόχος, εφαρμόζεται μηχανισμός τροφοδότησης. Με βάση τον μηχανισμό τροφοδότησης, ο προϋπολογισμός της ΕΕ κατέβαλε 257,12 εκατ. EUR στο Ταμείο, τον Φεβρουάριο του 2016, ενώ τον Φεβρουάριο του 2017, η αντίστοιχη πληρωμή ανήλθε σε 240,54 εκατ. EUR. Στις 31 Δεκεμβρίου 2016, το καθαρό ενεργητικό 34 του Ταμείου ανερχόταν σε 2 505,14 εκατ. EUR. Η αναλογία μεταξύ του καθαρού ενεργητικού και των εκκρεμών κεφαλαιακών υποχρεώσεων 35 (29 365,98 εκατ. EUR), κατά την έννοια του κανονισμού περί του Ταμείου Εγγυήσεων, ήταν μικρότερη από το ποσό-στόχο. Κατά συνέπεια, προστέθηκε κονδύλιο 137,80 εκατ. EUR στο προσχέδιο προϋπολογισμού της ΕΕ για το Μια επανεξέταση για την αξιολόγηση των κύριων παραμέτρων του Ταμείου, ειδικότερα του ποσοστού-στόχου, θα πρέπει να πραγματοποιηθεί κατά την ενδιάμεση ανασκόπηση της 33 Σε αυτό περιλαμβάνεται το ποσό των 4,56 εκατ. EUR (περιλαμβανομένων των τόκων) που έχει ήδη ζητηθεί από την ΕΤΕπ. 34 Σύνολο ενεργητικού του Ταμείου μείον δεδουλευμένα πληρωτέα ποσά (έξοδα ΕΤΕπ και έξοδα λογιστικού ελέγχου). 35 Περιλαμβανομένων των δεδουλευμένων τόκων. 17

20 εντολής εξωτερικού δανεισμού της ΕΤΕπ. Κατά συνέπεια, διενεργήθηκε αξιολόγηση του Ταμείου Εγγυήσεων από εξωτερικό φορέα λαμβανομένων υπόψη του προφίλ κινδύνου του Ταμείου και της αποτελεσματικότητάς του υπό το πρίσμα της εξέλιξης της εξωτερικής χρηματοδότησης που καλύπτεται από το Ταμείο και των συναφών κινδύνων. Σύμφωνα με το κύριο συμπέρασμα της έκθεσης που υποβλήθηκε τον Αύγουστο του 2016, ένα ποσοστόστόχος της τάξης του 9 % εξακολουθεί να θεωρείται βέλτιστο για το τρέχον επίπεδο κινδύνου του χαρτοφυλακίου δανείων, ακόμα και σε περίπτωση περαιτέρω υποβαθμίσεων της πιστοληπτικής ικανότητας των κύριων οφειλετών. Ως εκ τούτου, το ποσοστό-στόχος του 9 % παραμένει αμετάβλητο. 6. ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ (ΕΤΣΕ) 36 Η εγγύηση της ΕΕ καλύπτει τις χρηματοδοτικές και επενδυτικές πράξεις που έχουν υπογραφεί από την ΕΤΕπ στο πλαίσιο του σκέλους υποδομής και καινοτομίας («IIW») και από το ΕΤΕ στο πλαίσιο του σκέλους για τις ΜΜΕ 37 («SMEW»). Μέρος των εν λόγω πράξεων καλύπτεται από την εγγύηση της ΕΕ, ενώ το υπόλοιπο μέρος καλύπτεται με ανάληψη του κινδύνου από τον ίδιο τον όμιλο ΕΤΕπ. Σύμφωνα με το άρθρο 12 του κανονισμού ΕΤΣΕ, το Ταμείο Εγγυήσεων του ΕΤΣΕ («ΤΕΕΤΣΕ») συνίσταται σε ένα αποθεματικό ρευστότητας από το οποίο πληρώνεται η ΕΤΕπ σε περίπτωση κατάπτωσης της εγγύησης της ΕΕ. Σύμφωνα με τη συμφωνία ΕΤΣΕ μεταξύ της ΕΕ και της ΕΤΕπ, οι καταπτώσεις εγγυήσεων πληρώνονται από το ΤΕΕΤΣΕ εάν το ύψος τους υπερβαίνει τα κεφάλαια που έχει στη διάθεσή της η ΕΤΕπ στον λογαριασμό ΕΤΣΕ. Ο λογαριασμός ΕΤΣΕ, τον οποίο διαχειρίζεται η ΕΤΕπ, έχει συσταθεί για την είσπραξη των εσόδων της ΕΕ που προέρχονται από πράξεις του ΕΤΣΕ στο πλαίσιο της εγγύησης της ΕΕ και από ανακτηθέντα ποσά, καθώς και, στον βαθμό που υπάρχει διαθέσιμο υπόλοιπο, για την πληρωμή των περιπτώσεων κατάπτωσης της εγγύησης της ΕΕ. Το ΤΕΕΤΣΕ τροφοδοτείται σταδιακά λαμβάνοντας υπόψη την αύξηση της έκθεσης που καλύπτεται από την εγγύηση της ΕΕ. Οι πόροι του ΤΕΕΤΣΕ τελούν υπό την άμεση διαχείριση της Επιτροπής, επενδύονται σύμφωνα με την αρχή της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης και τηρούν τους ενδεδειγμένους κανόνες προληπτικής εποπτείας. Εξελίξεις κατά το 2016 Η εγγυημένη έκθεση της ΕΕ σε σχέση με τις εκταμιευθείσες εκκρεμείς πράξεις του ΕΤΣΕ, από τον όμιλο ΕΤΕπ, ανήλθε σε εκατ. EUR την 31η Δεκεμβρίου 2016, ενώ η συνολική νομική δέσμευση που καλύπτεται από την εγγύηση της ΕΕ είναι 16 δισ. EUR (άρθρο 11 του κανονισμού ΕΤΣΕ). Το ποσό των εκατ. EUR καταχωρίστηκε ως ενδεχόμενη υποχρέωση στις σημειώσεις των οικονομικών καταστάσεων του 2016 της ΕΕ. 36 Κανονισμός (ΕΕ) 2015/1017 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 25ης Ιουνίου 2015, για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων, τον Ευρωπαϊκό Κόμβο Επενδυτικών Συμβουλών και την Ευρωπαϊκή Πύλη Επενδυτικών Έργων και την τροποποίηση των κανονισμών (ΕΕ) αριθ. 1291/2013 και (ΕΕ) αριθ. 1316/2013 το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (εφεξής «κανονισμός ΕΤΣΕ»). ΕΕ L 169 της , σ Μικροεπιχειρήσεις και μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ). 18

21 Στο πλαίσιο του σκέλους υποδομής και καινοτομίας, το εκκρεμές εκταμιευθέν άνοιγμα που καλύπτεται από την εγγύηση της ΕΕ ήταν 4,02 δισ. EUR, εκ των οποίων 3,98 δισ. EUR για πράξεις που σχετίζονται με χρέος και 0,04 δισ. EUR για πράξεις μετοχικού τύπου 38. Στο τέλος του 2016, το συνολικό εκκρεμές άνοιγμα, στο πλαίσιο του σκέλους για τις ΜΜΕ, που καλύπτεται από την εγγύηση της ΕΕ ήταν 369,7 εκατ. EUR, εκ των οποίων 364,8 εκατ. EUR για εγγυητικές πράξεις και 5 εκατ. EUR για τις πράξεις μετοχικού κεφαλαίου. Το καθαρό ενεργητικό του Ταμείου Εγγυήσεων ανερχόταν σε εκατ. EUR στις 31/12/2016. Στο τέλος του 2016, το σύνολο των σωρευτικών δανείων που υπογράφηκαν στο πλαίσιο του ΕΤΣΕ ανήλθαν σε 21,3 δισ. EUR, που καλύπτουν 28 κράτη μέλη, εκ των οποίων τα 14,2 δισ. EUR υπογράφηκαν 39 από την ΕΤΕπ (121 πράξεις) και 7,1 δισ. EUR υπογράφηκαν από το ΕΤΕ (225 πράξεις). Συνολικά, το ποσοστό αυτό αντιπροσωπεύει σημαντική αύξηση σε σύγκριση με το 2015, έτος στο τέλος του οποίου το σύνολο των υπογραφών είχε ανέλθει σε 1,2 δισ. EUR. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη διαχείριση του Ταμείου Εγγυήσεων του EFSI, βλ. την τελευταία έκδοση της έκθεσης της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και το Ελεγκτικό Συνέδριο σχετικά με τη διαχείριση του Ταμείου Εγγυήσεων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων 40, καθώς και το συνοδευτικό έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής (SWD). 38 Στο τέλος του 2016, το συνολικό ποσό ανοίγματος που υπογράφηκε (είτε έχει εκταμιευτεί είτε όχι) του χαρτοφυλακίου του σκέλους υποδομής και καινοτομίας στο πλαίσιο της εγγύησης της ΕΕ ήταν 13,38 δισ. EUR, εκ των οποίων 12,84 δισ. EUR για πράξεις που σχετίζονται με χρέος και 0,54 δισ. EUR για πράξεις μετοχικού τύπου. Ωστόσο, λόγω της κάλυψης πρώτου τμήματος ζημιών της εγγύησης της ΕΕ, οι ενδεχόμενες ζημίες για τον προϋπολογισμό της ΕΕ στο πλαίσιο του σκέλους υποδομής και καινοτομίας περιορίστηκαν στα 10,6 δισ. EUR. 39 Η διαφορά μεταξύ του συνόλου των δανείων που υπογράφηκαν και των υπογραφέντων ποσών ανοίγματος εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως το γεγονός ότι τα υπογραφέντα ποσά ανοίγματος δεν περιλαμβάνουν μερίδια ΕΤΕπ σε πράξεις μετοχικού τύπου, καθώς και διαφορές λόγω αποπληρωμών και ισχύουσας συναλλαγματικής ισοτιμίας. 40 Τελευταία έκδοση - COM(2017)326 final της