ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

Transcript

1 NEWSLETTER 2 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ Στo πλαίσιο του προγράμματος MESSE έγινε ένα διεθνές συνέδριο στις στο Szombathely. Οι συμμετέχοντες από 9 χώρες παρουσίασαν τις πρακτικές τους για την Κοινωνική οικονομία και τις κοινωνικές επιχειρήσεις. Ο Gera Eder πρόεδρος της Pannon Business Network Association (PBN) και οικοδεσπότης του συνεδρίου, έδωσε έμφαση στην αρχική του ομιλία στο ρόλο της κοινωνικής οικονομίας για την κοινωνική ολοκλήρωση ΑΜΕΑ που έχουν αποκλειστεί από την αγορά εργασίας. Ο Michele Pelloso συντονιστής του προγράμματος MESSE εξέφρασε την ελπίδα ότι η εμπειρία που θα αποκτηθεί από το πρόγραμμα στις 9 χώρες θα βοηθήσει στη λειτουργία των κοινωνικών επιχειρήσεων, οι οποίες μπορούν να επιζήσουν της κρίσης λόγω της καινοτομίας και του ειδικού τρόπου λειτουργίας τους. Ο Balazs Varadi ειδικός από Ινστιτούτο της Βουδαπέστης επισήμανε την αδυναμία λειτουργίας ουγγρικών επιχειρήσεων λόγω έλλειψης στόχων, κεφαλαίων, εκπαίδευσης και πληροφόρησης, μέτρια επιχειρηματικά μυαλά και ικανότητες. Από κοινωνικής πλευράς το κύριο πρόβλημα είναι η έλλειψη εμπιστοσύνης και συνεργασίας και επειδή οι οργανισμοί αυτοί επιζητούν επιχειρηματικές δυνατότητες εκτός της αγοράς. Η ειδικός του PBN Olga Horvath παρουσίασε εργαλεία που βοηθούν στην είσοδο και παραμονή τω λειτουργιών της κοινωνικής οικονομίας. Επισήμανε ένα αριθμό εργαλείων που αποκλείονται ολικώς ή μερικώς από τις κοινωνικές επιχειρήσεις. Ως τέτοια είναι ο δανεισμός, αφού αυτές οι επιχειρήσεις δεν μπορούν να προσφέρουν εγγυήσεις. Επιπλέον δεν έχουν περιουσία και παρουσιάζουν αδυναμία συγκέντρωσης σημαντικών κεφαλαίων. Είναι συνδεδεμένες με τις τοπικές

2 κυβερνήσεις με χιλιάδες περιορισμούς και φοβούνται να συναγωνιστούν στην αγορά. Το δεύτερο μέρος του συνεδρίου αφιερώθηκε στη παρουσία των καλών πρακτικών. ΑΝΑΦΟΡΑ ΚΑΙ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ Στο πλαίσιο του προγράμματος επιθυμούμε να μεγιστοποιήσουμε συνέργιες μεταξύ δημοσίων φορέων και κερδοσκοπικών και μη επιχειρήσεων για τη δημιουργία νέων επιχειρηματικών μοντέλων. Το MESSE προωθεί μάλλον συνεργατικές παρά ανταγωνιστικές σχέσεις μεταξύ ηγεσίας και τοπικών φορέων με στόχο τόσο την αύξηση της δυνατότητας εντοπισμού αναγκών των κοινωνικών επιχειρήσεων, όσο και της αύξησης του αριθμού των τρόπων προσέγγισης στις κοινωνικές επιχειρήσεις. Στο πλαίσιο ανάλυσης της συμμετοχής στις περιοχές στόχου, η SRPP συγκέντρωσε στοιχεία μετά το πρώτο εξάμηνο του προγράμματος. Στόχος της μελέτης είναι η σύγκριση μεταξύ του πλαισίου της ΕΕ και των τοπικών νομοθεσιών, αλλά προέκυψε ότι πολλοί Κανονισμοί της ΕΕ είχαν προταθεί από τοπικές αρχές, οι οποίες στη συνέχεια τις εφαρμόζουν σαν προερχόμενες «εκ των άνω». Παρόλα αυτά προκύπτει σημαντικό χάσμα μεταξύ Κοινοτικής νομοθεσίας και τοπικών κανονισμών αλλά και στο πεδίο εφαρμογής. Η ΕΕ ανέπτυξε τη σχετική νομοθεσία σε σειρά ετών αλλά δεν έχει εναρμονιστεί σε όλες τις χώρες. Η γενική εικόνα δείχνει διαφορές μεταξύ «νοτίων και ανατολικών» περιοχών με τις «βόρειες» που συμμετέχουν στο MESSE. Στην Ελλάδα, Ισπανία, Ουγγαρία, Ρουμανία και Βουλγαρία υπάρχει μεγάλος αριθμός νομοθεσίας και κανονισμών, ενώ στη Γερμανία, Σουηδία και Βρετανία η νομοθεσία είναι πιο ευέλικτη και ελαφριά. Πιο συγκεκριμένα στις χώρες του βορρά

3 η νομοθεσία επιτρέπει ατομικές επιλογές και συνεργασίες χωρίς κίνητρα και φορολογικές απαλλαγές. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι στις χώρες αυτές στηρίζονται λιγότερο τα μειονεκτικά άτομα. Βασικά η βοήθεια προκύπτει μάλλον από νομοθετικές παρά από οικονομικές διατάξεις. Στη Γερμανία πάλι επικρατεί η άποψη ότι οι επιχειρήσεις που απασχολούν ΑΜΕΑ, μακροχρόνια άνεργους κλπ. δεν μπορούν να συναγωνιστούν ομοειδείς επιχειρήσεις χωρίς κρατική βοήθεια, γεγονός που καθιστά άδικο κάποιοι να ενισχύονται και κάποιοι όχι. Πρόσφατα στη Γερμανική νομοθεσία προστέθηκε άρθρο που επιτρέπει στις κοινωνικές επιχειρήσεις να συμμετέχουν σε δημόσιους διαγωνισμούς γεγονός που αποκλειόταν μέχρι τώρα. Στις υπόλοιπες έξι χώρες η έλλειψη κεφαλαίων και νομοθεσίας κοινωνικής πρόνοιας οδήγησε στην ένταξη των ΑΜΕΑ στο εργατικό δυναμικό προκειμένου να βοηθηθούν οικονομικά. Η μελέτη έδειξε ότι η διεθνής συνεργασία στο τομέα αυτό θα βελτιωθεί με επεμβάσεις στο νομοθετικό πλαίσιο, αλλά και ενημέρωση της κοινωνίας μέσω και του MESSE. ΕΠΙΚΕΝΤΡΩΣΗ ΣΤΙΣ ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ Το συνέδριο αυτό έδωσε τη μοναδική δυνατότητα να επικεντρωθεί και στην διάδοση των καλών πρακτικών στην κοινωνική οικονομία. Ιταλία, Βρετανία και Ισπανία παρουσίασαν τις εμπειρίες τους

4 ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕ ΚΟΣΜΗΜΑΤΑ Η ΙΤΑΛΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Χάριν της ενίσχυσης του τοπικού δικτύου στη βόρειο Ιταλία, κοντά στην Vicenza, έλαβε σάρκα και οστά ένα ενδιαφέρον έργο. Εναλλακτικά κοσμήματα στα πλαίσια του κοινωνικού συνεταιρισμού Primavera 85. Το καινοτόμο αυτό έργο προϋποθέτει την ανάμιξη ατόμων με νοητικές και κινητικές αδυναμίες, τα οποία δεν έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν επαγγελματικές σχολές, αλλά δεν έχουν και τόση αδυναμία να εργαστούν σε ένα κέντρο ημέρας. Η ιδέα βασίστηκε στην ανάγκη εύρεσης εκείνων των δραστηριοτήτων που θα ενθάρρυναν την ανάπτυξη δεξιοτήτων που θα τους επέτρεπαν να μπουν στην αγορά εργασίας τοπικά. Με τη βοήθεια κάποιων επιχειρηματιών στήθηκε ένα εργαστήρι χρυσοχοΐας όπου όλη η εργασία γινόταν χειρονακτικά. Ο συνεταιρισμός προσέλαβε ειδικό τεχνίτη χρυσοχοΐας και ένα σχεδιαστή κοσμημάτων, οι οποίοι βοήθησαν να υπάρχει ένα σημαντικό ποιοτικό αποτέλεσμα. Τα λειτουργικά έξοδα καλύφθηκαν από το συνεταιρισμό και έτσι δεν υπήρχε κανένα πρόσθετο κόστος. Η ομάδα αποτελείται από : Γενικό διευθυντή, ο οποίος έκανε τη κατανομή του έργου και ήταν υπεύθυνος για τις δημόσιες σχέσεις. Τεχνίτη χρυσοχοΐας και σχεδιαστή, υπεύθυνους για τη παραγωγή. Εθελοντή, ο οποίος ήταν χονδρέμπορος πωλητής μαργαριταριών, υπεύθυνος για τις πωλήσεις. Δύο εκπαιδευτές (ο ένας των οποίων ήταν υπεύθυνος εκπαίδευσης) οι οποίοι επέβλεπαν την εκπαιδευτική και κοινωνική πλευρά του προγράμματος

5 Ομάδα χρηστών με φυσικές και νοητικές αδυναμίες, καθώς και ψυχιατρικά προβλήματα. (Ο αριθμός τους ποικίλει σύμφωνα με τον σχεδιασμό των τοπικών αρχών υγείας). Όλος ο εξοπλισμός του εργαστηρίου, περιλαμβανομένων πάγκων, αναρροφητικά συστήματα, συστήματα φιλτραρίσματος νερού και πρώτες ύλες προκειμένου να γίνουν τα πρώτα δείγματα, προσφορά τοπικών χρυσοχόων. Το εργαστήρι στεγάζεται σε ένα ημερήσιο εκπαιδευτικό κέντρο, οπότε ο συνεταιρισμός δεν χρειάστηκε να επενδύσει καθόλου κεφάλαια. Με σλόγκαν «η μειονεκτικότητα είναι η προστιθέμενη αξία» εξέθεταν τα προϊόντα τους σε εκθέσεις, έδιναν συνεντεύξεις τύπου και έστησαν το δικό τους site. Οι αγοραστές σύντομα κατάλαβαν ότι οι μικρές ατέλειες όχι μόνο δεν μείωναν την αξία των κοσμημάτων αλλά αντιθέτως τα έκαναν μοναδικά. Το έργο ξεκίνησε πριν ένα χρόνο και είχε εξαρχής μεγάλη επιτυχία. Η δεύτερη συλλογή κοσμημάτων παρουσιάστηκε τον Οκτώβριο του 2011 στην Piazzola sul Brenta. 21 κοσμηματοπώλες συνεργάστηκαν στο έργο για ένα μήνα και τελικά τον Ιανουάριο του 2012 με τη βοήθεια του εκθεσιακού κέντρου της Vicenza παρουσίασαν τη συλλογή τους στη Διεθνή Έκθεση Χρυσού. Το χειροποίητο των κοσμημάτων επέτρεψε να υπάρχει μοναδικότητα σύμφωνα με τις υποδείξεις του πελάτη και στη συνέχεια συντήρηση μετά τη πώληση. Οι λεγόμενες «ατέλειες»αποτέλεσαν τη εγγύηση ότι τα κοσμήματα αυτά δεν μπορούσαν να αντιγραφούν. Γεγονός πάντως είναι ότι η επιτυχία της όλης προσπάθειας, στηρίχθηκε στο δίκτυο συνεργατών της περιοχής, τόσο δημόσιων όσο και ιδιωτών, οι οποίοι πίστεψαν εξ αρχής στο όλο εγχείρημα.

6 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ASSIST. ΜΙΑ ΘΕΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΑΠΟ ΤΗ Μ. ΒΡΕΤΑΝΙΑ. Ο τομέας των κοινωνικών επιχειρήσεων στη Μ. Βρετανία είναι πολύ αναπτυγμένος, με μεγάλος αριθμό επιχειρήσεων διαφόρων μεγεθών και σχημάτων προσπαθεί να δώσει λύσεις σε πολλά από τα προβλήματα. Στη Μ.Β. δεν υπάρχει κρατική ενίσχυση για τις κοινωνικές επιχειρήσεις. Πρέπει όλες να είναι αυτοχρηματοδοτούμενες. Επομένως : Δεν υπάρχει κρατική επιδότηση Δεν υπάρχει οικονομική υποστήριξη, ανεξάρτητα από το ποιόν απασχολείς Δεν υπάρχουν φορολογικά κίνητρα ή απαλλαγές εκτός εάν πρόκειται για δηλωμένο φιλανθρωπικό φορέα. Το οικονομικό αποτέλεσμα μάλλον παρά το κοινωνικό, αποτελεί κριτήριο επιβράβευσης. Επομένως όλες οι επιχειρήσεις πρέπει να είναι αυτοχρηματοδοτούμενες, με δυνατότητα λειτουργίας στην ελεύθερη αγορά, το αν δε θα επιζήσουν ή όχι εξαρτάται από το οικονομικό τους αποτέλεσμα και μόνο. Κατά βάση επομένως οι κοινωνικές επιχειρήσεις, λειτουργούν σε ένα «εχθρικό» περιβάλλον, όμως το περιβάλλον αυτό είναι παντελώς ελεύθερο χωρίς περιορισμούς. Δεν επηρεάζονται από κρατικούς και άλλους παράγοντες, τα κέρδη τους μπορούν να τα διαθέσουν όπως θέλουν και γενικά πρόκειται για κανονικές επιχειρήσεις των οποίων η επιτυχία μετρά περισσότερο στο κοινωνικό παρά στο οικονομικό πεδίο. Το βασικό εμπόδιο για τις επιχειρήσεις αυτές είναι η πρόσβαση στη χρηματοδότηση. Κάθε επιχείρηση που λειτουργεί και μεγαλώνει χρειάζεται χρηματοδότηση. Οι τράπεζες είναι όλο και πιο απρόθυμες να χρηματοδοτήσουν μικρές επιχειρήσεις και ειδικότερα τις κοινωνικές, για τις οποίες το κόστος

7 δανεισμού είναι απαγορευτικό ούτως ή άλλως. Η κερδοφορία εξάλλου των επιχειρήσεων αυτών είναι συνήθως μικρή και δεν είναι ελκυστική για ιδιωτικές επενδύσεις. Παλαιότερα υπήρχε κάποια επιχορήγηση για το ξεκίνημα των επιχειρήσεων, όμως τα χρήματα αυτά γρήγορα τελείωναν. Σαν επακόλουθο των παραπάνω, τον Μάιο 2011 η Βρετανική Κυβέρνηση εξήγγειλε σειρά μέτρων για ενίσχυση νέων επιχειρήσεων και διευκολύνσεις στη χρηματοδότηση, συμπεριλαμβανομένης και μιας επιχορήγησης την οποία ονόμασαν INNOVATION IN GIVING FUND (IGF). Πρόκειται για μία επιχορήγηση που ενισχύει τη καινοτομία και θα φέρει σημαντικές αλλαγές στην ανταλλαγή κεφαλαίων, δεξιοτήτων, πηγών και πιστεύεται ότι θα είναι αυτοχρηματοδοτούμενο στο μέλλον. Η CHARITIES AID FOUNDATION και η LEGAL AND GENERAL είχαν μία φαεινή ιδέα την οποία και υπέβαλλαν στο IGF, να χορηγήσει ένα αρχικό κεφάλαιο για τη σύσταση της SE ASSIST. Η CΑF είναι ένας πιστοποιημένος φιλανθρωπικός φορέας που προσφέρει οικονομικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες σε άλλα φιλανθρωπικά ιδρύματα, εταιρίες και άτομα και στη δημιουργία εράνων. Η L&G είναι ιδιωτική εταιρία που προσφέρει εύρος οικονομικών και χρηματοδοτικών υπηρεσιών. Στη Μ.Β. είναι γνωστή σαν ασφαλιστική εταιρία. Η SE ASSIST θα παρέχει σε σοβαρές κοινωνικές επιχειρήσεις άτοκα δάνεια μέχρι των λιρών ( 12,000), 5000 λίρες ( 6,200) για συμβουλευτικές υπηρεσίες που θα παρέχει η L&G.

8 Όταν το δάνειο θα αποπληρώνεται θα ανακυκλώνεται σε άλλη επιχείρηση, με παρόμοιο τρόπο. Στόχος είναι η σύνδεση της δέσμευσης των εργαζομένων και της κοινωνικής χρηματοδότησης στη μετατροπή των τοπικών οικονομιών. Το πρόγραμμα βρίσκεται στη φάση αναζήτησης ενδιαφερομένων και θα λειτουργήσει αρχικά στη περιοχή του Μπράιτον. Μακροπρόθεσμα θα λειτουργήσει σε κάθε πόλη όπου και θα συσταθεί μία Κοινωνική Επενδυτική Επιτροπή (ΚΕΕ), η οποία και θα αποφασίζει ποιοί θα ενταχθούν στο πρόγραμμα χρηματοδότησης. Οι τοπικές ιδιωτικές επιχειρήσεις θα συνεισφέρουν στην ΚΕΕ με στόχο την ανάπτυξή της. Οι συνεισφορές αυτές δεν θα είναι φιλανθρωπικές χορηγίες προς τις κοινωνικές επιχειρήσεις επειδή είναι καλοί άνθρωποι. Αφορά καθαρά όφελος για τις επιχειρήσεις αφού η L&G θα το λαμβάνει υπόψη της στα προγράμματα έρευνας και ανάπτυξης. Ο λόγος επομένως για τον οποίο θα συνεισφέρουν οι επιχειρήσεις θα είναι : Ανάλωση του κοινωνικού προϋπολογισμού της κάθε επιχείρησης συνετά και χωρίς μεγάλη προσπάθεια. Επένδυση στις τοπικές κοινωνίες αφού η συνεισφορά τους αυτή θα κοινοποιείται. Προσφορά στους εργαζόμενούς τους της δυνατότητας να αποκτήσουν νέες ικανότητες συμμετέχοντες στην Επιτροπή. Άνοιγμα της προμηθευτικής αλυσίδας με στόχο να αρχίσουν συνεργασίες με τοπικές επιχειρήσεις Ενισχύοντας τις τοπικές οικονομίες με στόχο να αυξηθεί η κατανάλωση.

9 Η Innovation in Giving Fund προσέφερε αρχικά λίρες ( ) για τα πρώτα δύο χρόνια λειτουργίας. Το κεφάλαιο αυτό θα επιτρέψει στην CAF να οργανωθεί και να προσλάβει εξωτερικούς συμβούλους. Η L&G συμμετέχει με λίρες ( ), εκ των οποίων 60% σε χρήματα και 40% σε ανθρωποώρες. Η CAF θα συνεισφέρει με λίρες ( 6.200) Το συνολικό κόστος ανέρχεται σε λίρες για τα δύο πρώτα χρόνια, στη συνέχεια δε η SE Assist θα συνεχίσει να λειτουργεί από τις ιδιωτικές επιχορηγήσεις. AISOL ΕΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ Στη περίπτωση της Νότιας Ισπανίας δεδομένου ότι δεν υπάρχει σύστημα χρηματοδότησης των κοινωνικών επιχειρήσεων, ο εκπρόσωπος της Ανδαλουσίας παρουσίασε την περίπτωση της AISOL, μία μεταβατική επιχείρηση η οποία συμβάλλει σε ζητήματα κρατικής και ιδιωτικής χρηματοδότησης. Οι μεταβατικές εταιρίες, είναι οργανισμοί με οικονομικό και κοινωνικό στόχο σε μειονεκτικές ομάδες. Τα περισσότερα από τα οφέλη επαναεπενδύονται στην ίδια την εταιρία. Η AISOL είναι μία εταιρία που ασχολείται με τη συγκέντρωση χαρτιού. Αργότερα προσέθεσε στις δραστηριότητές της την καταστροφή εμπιστευτικών εγγράφων. Στο πελατολόγιό της συγκαταλέγονται κρατικές και ιδιωτικές επιχειρήσεις με ετήσιο κύκλο εργασιών τα Παρά τον κοινωνικό ρόλο αυτών των επιχειρήσεων δεν υπάρχει κρατική επιχορήγηση. Ως εκ τούτου η AISOL βρίσκει κεφάλαια μέσω προσωρινών συνεργασιών και εράνων. Οι προσωρινές συνενώσεις, έχουν νομική μορφή και απαρτίζονται από πολλές επιχειρήσεις. Συμμετέχουν σε ένα συγκεκριμένο έργο και τη συμμετοχή σε

10 διαγωνισμούς, όπου η αυτόνομη συμμετοχή μικρών και λιγότερο ανταγωνιστικών επιχειρήσεων θα ήταν αδύνατη. Μέσω μεγάλων συμβάσεων οι συμμετέχουσες εταιρίες εξισορροπούν το μειονέκτημα του κοινωνικού τους προγράμματος. Για παράδειγμα μία εταιρία που αποφασίζει να έχει και κοινωνικό ρόλο και προσλαμβάνει το 5% του προσωπικού της από μειονεκτικά άτομα, μπορεί να συνεργαστεί με μία παρεμβαλλόμενη εταιρία που θα της παράγει το συγκεκριμένο προϊόν. Με τη συμμετοχή σε διαγωνισμούς, αφυπνίζεται η κοινωνία σε θέματα κοινωνικής ευθύνης και στόχων. Παρόλο που οι τοπικές κυβερνήσεις προωθούν την ιδέα, δεν υπάρχει ίση μεταχείριση στους διαγωνισμούς με τις υπόλοιπες εταιρίες, μια και είναι λιγότερο ανταγωνιστικές. Παρά τις προσπάθειες να μπουν και κοινωνικές ρήτρες στους διαγωνισμούς, η AISOL δεν έχει κερδίσει κανένα μέχρι στιγμής. Τέλος λόγω και της οικονομικής κρίσης η AISOL δημιούργησε ομάδα επανεκπαίδευσης εργαζομένων σε νέους τομείς εντός των επιχειρήσεων, αντί να απολυθούν. Σε γενικές γραμμές η AISOL αποτελεί ένα δείγμα παρεμβαλλόμενων εταιριών με εύρος δραστηριοτήτων και εσόδων, οι οποίες όμως χρειάζονται προστασία λόγω του κοινωνικού τους ρόλου. ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ Κατά τη πρώτη συνάντηση συνέδριο του προγράμματος MESSE που έγινε στο Szombathely τον Οκτώβριο 2012, ο ιταλός σύνεδρος παρουσίασε στο ακροατήριο τη σημασία και σπουδαιότητα των τοπικών δικτύων στη στήριξη των κοινωνικών επιχειρήσεων και συνεταιρισμών και κάποιες σημαντικές προτάσεις.

11 «Καθημερινά εργαζόμαστε οριακά, υποφέροντας και με θυμό πολλές φορές αλλά αυτό δεν πρέπει να μας χαρακτηρίζει. Πρέπει να αναφέρουμε αυτούς τους παράγοντες όσο γίνεται λιγότερο, διαφορετικά οι εμπλεκόμενοι φορείς θα απομακρυνθούν. Κατά την επικοινωνία μας πρέπει να είμαστε θετικοί. Όταν περιγράφουμε τα έργα, πρέπει να είμαστε σαφείς και διαφανείς. Αλλά το κυριότερο είναι να αφήσουμε τον ενθουσιασμό μας να κυριαρχήσει και να επηρεάσει». Για το ξεκίνημα μιας τέτοιας προσπάθειας θα πρέπει να είμαστε : Παρατηρητικοί. Η καλή γνώση των τοπικών συνθηκών είναι απαραίτητη. Τις δυνατότητες και αδυναμίες, τη δυναμική και τους αποφασίζοντες. Ερευνητικοί. Να συγκεντρώνουμε στόχους, απτά δεδομένα με σημασία και να αποφεύγουμε συμμετέχοντες που μπορεί να αποτελούν εμπόδιο στο έργο. Να ακούμε. Οι κοινωνικοί επιχειρηματίες πρέπει να ακούνε προσεκτικά και με σεβασμό τα όσα τους μεταφέρουν, διότι ο στόχος τους είναι να μεταφράσουν και υλοποιήσουν τις τοπικές ανάγκες. Εάν μάθουμε να ακούμε τότε θα έχουμε όλες τις απαντήσεις και οδηγίες που χρειαζόμαστε. Έτσι θα αποφύγουμε υιοθέτηση «στημένων» προτάσεων που θα απομονώσουν μέρος της κοινότητας. «Πολλές φορές μου τονίζουν την ανάγκη χρηματοδότησης, αυτό όμως δεν είναι το κύριο. Εάν η κοινότητα δεχθεί το έργο θετικά για τον καθένα, τότε η ίδια η τοπική κοινωνία θα βρει τις πηγές χρηματοδότησης. Μόλις στηθεί το τοπικό δίκτυο, θα πρέπει να παρακολουθούμε καθημερινά και από κοντά το έργο. Προσπάθεια δύσκολη αλλά γεμάτη ικανοποίηση».