ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΟΡΑΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΘΕΤΕΣ ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ

Transcript

1 ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΟΡΑΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΘΕΤΕΣ ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ

2 Περιεχόμενα Σελίδα 1. Εισαγωγή 3 Για τις κλίμακες παρατήρησης 3 Για την εφαρμογή της κλίμακας 4 Για την αξιολόγηση της «Συστηματικής κλίμακας παρατήρησης» 4 2. Κλίμακες παρατήρησης 6 Αδρή κινητικότητα 7 Κινητικότητα άκρων χειρών/λεπτή κινητικότητα 9 Αισθητηριακή κινητικότητα 11 Γλωσσική έκφραση 14 Γλωσσική κατανόηση 17 Κοινωνική συμπεριφορά 19 Φαγητό 22 Ντύσιμο 24 Πλύσιμο 25 Τουαλέτα Οδηγός 27 Κατάλογος υλικών/αντικειμένων 28 Αδρή κινητικότητα 29 Κινητικότητα άκρων χειρών/λεπτή κινητικότητα 33 Αισθητηριακή κινητικότητα 43 Γλωσσική έκφραση 58 Γλωσσική κατανόηση 65 Κοινωνική συμπεριφορά 73 Φαγητό 78 Ντύσιμο 80 Πλύσιμο 81 Τουαλέτα Απεικόνιση της πορείας της εξέλιξης 83

3 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Το Εργαλείο αυτό που κρατάτε στα χέρια σας, αποτελεί ένα πολύτιμο βοήθημα στα χέρια των ανθρώπων που εργάζονται με παιδιά που αντιμετωπίζουν προβλήματα με ή χωρίς πρόσθετες αναπηρίες. Η ανάγκη ύπαρξής ενός τέτοιου εργαλείου, προέκυψε όταν ξεκίνησε για πρώτη φορά στην Ελλάδα, το Πρόγραμμα Πρώιμης Παρέμβασης από την ΑΜΥΜΩΝΗ. Το πρόγραμμα αυτό, ξεκίνησε και τελικά αναπτύχθηκε, έχοντας ως απαραίτητο συμπαραστάτη το Ίδρυμα Τυφλών Blindeninstitutstiftung της Γερμανίας. Από την αρχή της συνεργασίας μας, ο Διευθυντής του Ιδρύματος κος Eberhard Fuchs, αγκάλιασε την προσπάθεια της ΑΜΥΜΩΝΗΣ και μας παρείχε κάθε δυνατή βοήθεια και υποστήριξη. Η εκπαίδευση που είχαμε όλα τα χρόνια, μας δόθηκε από την κα Marina Strothmann, Νευροψυχολόγο - Διευθύντρια Πρώιμης Παρέμβασης στο Μόναχο. Η συμβολή της και η έμπνευση που μας παρείχε, είναι ανεκτίμητα! Όσο το Πρόγραμμα αναπτυσσόταν, τόσο η ανάγκη για μια τεκμηριωμένη αξιολόγηση των αναγκών του κάθε παιδιού, γινόταν επιτακτική. Έτσι, υποβάλλαμε την αίτηση για χρηματοδότηση της μετάφρασης και προσαρμογής στα ελληνικά δεδομένα, στο πρόγραμμα ΜΕΛΕΤΕΣ 2009, του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ι.Σ. Λάτση, το οποίο και ενέκρινε την πρότασή μας. Το εγχείρημα δεν ήταν εύκολο, ακριβώς διότι ήταν η πρώτη φορά που είχαμε μπροστά μας μία τέτοια πρόκληση, αλλά και ευθύνη. Η μετάφραση όλου του υλικού έγινε από την κα Κατερίνα Βελιτσιάνου, Παιδοψυχίατρο και π. Επιστημονική σύμβουλο της ΑΜΥΜΩΝΗΣ. Η επιμέλεια της μετάφρασης έγινε από την κα Marina Strothmann και την υπογράφουσα. Θέλουμε να ευχαριστήσουμε θερμά, τον κο Eb. Fuchs που χωρίς την υποστήριξή του, δεν θα είχε προχωρήσει όλο το Πρόγραμμα. Επίσης, ευχαριστούμε θερμά την κα M. Strothmann που πάντα υπήρξε πηγή γνώσης, εμπειρίας αλλά και πίστης στο σκοπό. Τέλος, ευχαριστούμε πολύ και με βαθιά εκτίμηση το Κοινωφελές Ίδρυμα Ι.Σ. Λάτση για τη δυνατότητα που έδωσε μέσω ημών, σε πολλές ελληνικές οικογένειες, να καταλάβουν και να βελτιώσουν την καθημερινότητά τους μαζί με το παιδί τους που αντιμετωπίζει τις παραπάνω δυσκολίες. Είμαστε ιδιαίτερα υπερήφανοι για αυτό το αποτέλεσμα και χαιρόμαστε που το μοιραζόμαστε με όλους όσοι ενδιαφέρονται. Η Πρόεδρος Δ.Σ. Η Υπεύθυνη Συντονισμού Παρασκευή Μπέλλου Τόνια - Χριστιάνα Ζώτου

4 1. Εισαγωγή Για την «Κλίμακα παρατήρησης για τη συστηματική καταγραφή του επιπέδου εξέλιξης των παιδιών με πολλαπλές αναπηρίες και προβλήματα όρασης έως το τέταρτο έτος της ηλικίας τους». Η διαθέσιμη αυτή κλίμακα κλινικής παρατήρησης για την καταγραφή του επιπέδου εξέλιξης των παιδιών με πολλαπλές αναπηρίες και προβλήματα όρασης αναπτύχθηκε αρχικά στα πλαίσια του ερευνητικού προγράμματος «Mediative Fruehbetreuung Wurzburg» 1980 και αναγνωρίσθηκε τότε ως «διαδικασία δοκιμής». Εκείνη τη χρονική στιγμή δεν ήταν διαθέσιμες ούτε διαδικασίες αξιολόγησης για το συγκεκριμένο πληθυσμό και ούτε βασικά στοιχεία για την εξέλιξη των «φυσιολογικών» παιδιών με προβλήματα όρασης. Από τότε έχουν συλλεχθεί αντίστοιχα δεδομένα και βρίσκονται πια διαθέσιμες διαγνωστικές διαδικασίες, όπως π.χ. «κλινική παρατήρηση της ανάπτυξης και η προώθησή της για τυφλά παιδιά βρεφικής και νηπιακής ηλικίας» του Michael Brambring. Εντούτοις, το παρόν εργαλείο αποδείχθηκε στη διάρκεια των πολλών ετών εφαρμογής του, ως ένας αξιόπιστος τρόπος για την επισκόπηση των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων των παιδιών, και ως μία καλή ενημέρωση για τα επόμενα βήματα της εξέλιξής τους. Αυτός ακριβώς είναι ο στόχος του συγκεκριμένου εργαλείου: να συλλέξει τα στοιχεία αναφοράς για το επίπεδο εξέλιξης των παιδιών, να καθορίσει με αυτά τα εξελικτικά βήματα που θα ακολουθήσουν και να προτείνει μία ουσιαστική υποστήριξή τους. Η πλειοψηφία των ασκήσεων προέκυψε από τη Λειτουργική - Διαγνωστική Κλίμακα Εξέλιξης του Μονάχου και από τις κλίμακες εξέλιξης Kiphard. Οι τελευταίες βασίζονται σε διαφορετικές, συχνά αμερικάνικες πηγές. Δεν είναι πλέον δυνατόν να εξακριβωθεί η «πατρότητα» καθεμίας από τις ασκήσεις. Αναφορές, όπως (Μ) ή (Κ) περιορίζονται επομένως μόνο σε αυτές τις ερωτήσεις, οι οποίες και αντλήθηκαν ολοκληρωτικά μαζί με τις σχετικές οδηγίες από την Κλίμακα του Μονάχου ή τις κλίμακες Kiphard. Ένα πρόσθετο πρόβλημα παρουσίασε η κατασκευή της λεγόμενης «άσκησης αντικατάστασης» για τα τυφλά παιδιά, οι οποίες θα έπρεπε να αντιστοιχούν στις ασκήσεις για τα φυσιολογικά παιδιά. Γνωρίζουμε τις αδυναμίες μίας τέτοιας κατασκευής, αλλά και την προβληματική να χρησιμοποιήσουμε συγκριτικά τον δείκτη 90% της εξελικτικής κλίμακας του Μονάχου η εμπειρία όμως μας απέδειξε, ότι μπορούμε να συλλέξουμε με αυτήν την άσκηση αντικατάστασης πληροφορίες για τις δεξιότητες και τις ικανότητες των παιδιών, ότι προκύπτει μία καλή εικόνα για το εξελικτικό επίπεδο του παιδιού και ότι με βάση το αντίστοιχο εξελικτικό επίπεδο, να υπάρχει η δυνατότητα να οργανωθεί ένα ουσιαστικό πλάνο υποστήριξης. Αυτό το εργαλείο είναι χρήσιμο μόνο στην περίπτωση που χρησιμοποιείται για τη συστηματική παρατήρηση του εξελικτικού επιπέδου του παιδιού, δίχως να αξιώνει μία σταθμισμένη, θεωρητικά δοκιμασμένη διαδικασία.

5 1.2. Για την εφαρμογή της κλίμακας Η κλίμακα παρατήρησης χρησιμοποιείται γενικά στο φυσικό περιβάλλον των παιδιών. Το παιδί έρχεται αντιμέτωπο με τα αντίστοιχα υλικά παιχνιδιού μέσα σε ένα οικείο περιβάλλον. Σε αυτά τα παιδιά, όπου υπάρχουν δυσκολίες επικοινωνίας με τον παρατηρητή, αναλαμβάνει η μητέρα, ή άλλο οικείο πρόσωπο, τη διαμεσολάβηση Για την αξιολόγηση «της συστηματικής κλίμακας κλινικής παρατήρησης «Το πρωταρχικό μέλημα της κλίμακας, μέσω των δυνατών και αδύναμων σημείων αναφοράς ενός εξελικτικού επιπέδου, σημεία που αντιπροσωπεύονται από την αντίστοιχη αναπτυξιακή ηλικία στο συγκεκριμένο τομέα, αποτελεί η άντληση τεκμηριωμένων προτεραιοτήτων για την υποστηρικτική εργασία. Στην προσπάθεια να καθοριστεί ένα ορισμένο εξελικτικό επίπεδο σε μήνες μπορεί να εμφανιστούν δυσκολίες: Η διαδικασία είναι απλή, - εάν το παιδί παρουσιάζει μεν σταθερά επιτεύγματα μέχρι έναν ορισμένο μήνα, εντούτοις δε, δεν καταφέρει να επιτύχει άλλη άσκηση. Το τελευταίο επιτυχημένο επίτευγμα προσδιορίζει, λοιπόν, την αναπτυξιακή ηλικία. - προβληματικός μπορεί να γίνει ο προσδιορισμός ενός εξελικτικού επιπέδου, εάν ένα παιδί επιτυγχάνει μερικώς στα διαφορετικά επίπεδα ανάπτυξης ενός τομέα. Εάν υπάρχουν κενά π.χ. στον 18 ο μήνα, ενώ ταυτόχρονα επιτυγχάνονται επιτεύγματα, τα οποία αντιστοιχούν σε ένα εξελικτικό επίπεδο 24 μηνών. Ποια αναπτυξιακή ηλικία θα πρέπει να οριστεί σε αυτό το παιδί; Όπως γίνεται και σε άλλες εξελικτικές κλίμακες, αυτό γίνεται επίσης εδώ μέσω μιας συμφωνίας, που μπορεί να φανεί αυθαίρετη, αποτελεί όμως πρακτική λύση, ορίζοντας, λοιπόν, τα λεγόμενα «κριτήρια διακοπής»: Για κάθε τομέα ξεχωριστά ορίσαμε τα ακόλουθα κριτήρια διακοπής: Αδρή κινητικότητα 3 Λεπτή κινητικότητα 3 Αισθητηριακή κινητικότητα 3 Γλωσσική έκφραση 3 Γλωσσική κατανόηση 3 Κοινωνική συμπεριφορά 3 Φαγητό 2 Ντύσιμο 2 Τουαλέτα 2 Πλύσιμο 2

6 - για παράδειγμα σε τομείς όπως πλύσιμο: εάν το παιδί δεν εκπληρώσει τις ασκήσεις δύο διαδοχικών μηνών ανάπτυξης, τότε καθορίζεται η ηλικία ανάπτυξής του από το μήνα που έχει οριστεί τελευταία. Σημείωση: - εάν υπάρχουν διαφορετικές ασκήσεις σε έναν μήνα, επιτυγχάνεται η συγκεκριμένη αναπτυξιακή ηλικία, εάν εκπληρωθούν τουλάχιστον το 50% των ασκήσεων. Για να έχουμε μία σύντομη επισκόπηση σχετικά με το εξελικτικό επίπεδο ενός παιδιού σε συγκεκριμένο τομέα, ορίζουμε τα κενά και τις επιτυχίες χρησιμοποιώντας βέλη, ξεκινώντας από την καθορισμένη αναπτυξιακή ηλικία με κατεύθυνση προς τα πάνω ή προς τα κάτω. Για τον χαρακτηρισμό των ασκήσεων Όλες οι ασκήσεις που χαρακτηρίζονται με ΜΒ αναφέρονται μόνο στα παιδιά με προβλήματα όρασης και μόνο αυτά πρέπει να τις εκπληρώνουν. Αυτό χρειάζεται να εξεταστεί ιδιαίτερα για τον καθορισμό των κριτηρίων διακοπής, όπου, στις ασκήσεις που δεν αφορούν τα παιδιά με τύφλωση, δεν θα πρέπει να συμπεριληφθεί η αξιολόγηση. Όλες οι ασκήσεις που δεν έχουν χαρακτηριστεί, ισχύουν τόσο για τα παιδιά με τύφλωση, όσο και για αυτά με προβλήματα όρασης. Όλες οι ασκήσεις που χαρακτηρίζονται με Τ ισχύουν μόνο για παιδιά με τύφλωση. Εάν στον αριθμό της άσκησης βρίσκεται ένας αστερίσκος, τότε υπάρχει για αυτήν μία συγκεκριμένη οδηγία.

7 ΟΔΗΓΟΣ ΛΙΣΤΑ ΥΛΙΚΩΝ/ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ 1 μεγάλη μπάλα 1 μικρή μπάλα 1 μεγάλη κούκλα 1 μικρή κούκλα 1 λούτρινο αρκουδάκι 3 ράβδοι διαφορετικού μεγέθους 1 φωτεινό κόκκινο αντικείμενο (μπάλα, μαλλί κ.α.) 1 παιχνίδι με κουρδιστήρι 1 παιχνίδι που το τραβάς με σχοινί (μία πάπια κ.α.) 1 παιχνίδι με υποδοχή για κλειδί 1 μικρό δοχείο με καπάκι 1 μεσαίου μεγέθους δοχείο με βιδωτό καπάκι Μικρά κουμπιά, μάρκες ή πέτρες Αρκετοί κοίλοι κύβοι ανοιχτοί από τη μία πλευρά τους, δύο από αυτούς ιδίου μεγέθους και χρώματος 10 κύβοι 5χ 4 κύβοι ιδίου χρώματος για ταξινόμηση 3 σαφώς ξεχωριστοί κύλινδροι 4 δοχεία για κατάψυξη 3 διαφορετικοί κοίλοι κύλινδροι 1 πίνακας με υποδοχή για ένα μεγάλο κύκλο (διαμέτρου 10 εκατοστών) 1 πίνακας με υποδοχή για ένα μικρό κύκλο (διαμέτρου 6 εκατοστών) 1 πίνακας με υποδοχή για τρίγωνο και τετράγωνο 1 πίνακας με υποδοχές για 6 ή 8 διαφορετικά σχήματα 5 διαφορετικά αυτοκινητάκια 5 διαφορετικά πλαστικά ζώα 1 ξύλινη πυραμίδα Πολλά κουμπιά, κάστανα, τουβλάκια lego, βώλοι 1 ξύλινος πίνακας με 16 ράβδους 2 καμπάνες - κουδούνια 1 κλωστή με χάντρες (διαμέτρου 2,5 εκατοστών) 1 αλυσίδα (τύπου χριστουγεννιάτικης γιρλάντας) Πλαστελίνη 1 λωρίδα υφάσματος με ένα μεγάλο κουμπί τρουκ Αρκετές εικόνες με σαφώς αναγνωρίσιμα αντικείμενα (ψάρι, αυτοκίνητο, λουλούδι, κουτάλι, κλπ.) Εικόνες Lotto Πολλές καρτ ποστάλ ζώων 3 ζεύγη συνδυαστικές κάρτες μνήμης Πολλές κόλλες χαρτί Α4 2 μολύβια 2 φωτογραφίες με γυμνό κορίτσι και αγόρι 3 εικόνες: ένα παιδί που τρώει, που κάνει μπάνιο, που κοιμάται 3 εικόνες: λουλούδια, μπάλες, δέντρα 1παιδικό ψαλίδι

8 1 σπιρτόκουτο 2 μπαγκέτες 1 διάτρητος κύλινδρος

9 ΟΔΗΓΟΣ ΑΔΡΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ Υλικό για την εκτέλεση του ερωτηματολογίου: 1 μπάλα με διάμετρο 12 με 15 εκατοστά 1 παιχνίδι δεμένο με σχοινί για να σύρεται (παιχνίδι με ήχους) 1 μπάλα με μέτρια διάμετρο Έως την ηλικία των 11 μηνών χρησιμοποιείται η «διάγνωση λειτουργικής εξέλιξης του Μονάχου» (MFE). Άσκηση 1: Το παιδί κρατιέται για να σηκωθεί Υλικό: ένα σημαντικό παιχνίδι για το παιδί Εκτέλεση: Το άτομο αναφοράς (μητέρα ή άλλος) αφήνει το παιδί να καθίσει κάτω στο πάτωμα, μπροστά από μία καρέκλα ή στην άκρη ενός παιδικού τραπεζιού. Τοποθετεί στη συνέχεια ένα ενδιαφέρον για το παιδί παιχνίδι με τέτοιο τρόπο πάνω στην καρέκλα ή στο τραπέζι, έτσι ώστε να κινητοποιηθεί το παιδί να πάρει το παιχνίδι. Εάν είναι απαραίτητο, μπορεί ο εξεταστής να βοηθήσει και με άλλα κίνητρα. Αξιολόγηση: Το παιδί ανασηκώνεται από τη θέση μπουσουλίσματος ή με λυγισμένα γόνατα από το πάτωμα, ενώ κρατιέται από κατάλληλο έπιπλο, στην όρθια στάση. Χρειάζεται να κρατηθεί όρθιο για τουλάχιστον 5 δευτερόλεπτα. Κάθε είδος ανεξάρτητου κρατήματος ή στηρίγματος επιτρέπεται, όχι όμως το χέρι ενός ατόμου. Άσκηση 2: Το παιδί βαδίζει προχωρώντας δίπλα σε έπιπλα Υλικό: ένα παιχνίδι Εκτέλεση: Το παιδί στέκεται εμπρός από ένα παιδικό έπιπλο ή από ένα άλλο έπιπλο, από το οποίο μπορεί να στηριχθεί γερά. Το άτομο αναφοράς κινητοποιεί το παιδί με ένα παιχνίδι ή με μία ανταμοιβή να περπατήσει λίγα βήματα πλάι στο έπιπλο. Αξιολόγηση: Το παιδί προχωράει τουλάχιστον 3 βήματα πλάι στο κατάλληλο έπιπλο, ενώ ταυτόχρονα στηρίζεται μόνο του με το ένα ή με και τα δύο του χέρια σε αυτό. Άσκηση 4: Στέκεται μόνο του για τουλάχιστον 5 δευτερόλεπτα Εκτέλεση: Το άτομο αναφοράς αφήνει το παιδί όρθιο στο πάτωμα. Αξιολόγηση: Το παιδί στέκεται για τουλάχιστον 5 δευτερόλεπτα μόνο του χωρίς άλλη βοήθεια και δίχως να στηρίζεται. Άσκηση 5: Περπατάει ελεύθερα 10 βήματα Υλικό: ένα παιχνίδι Εκτέλεση: Το παιδί στέκεται στο πάτωμα. Ο εξεταστής ή το άτομο αναφοράς στέκεται ή σκύβει σε ανάλογη απόσταση μπροστά από το παιδί και του ζητά να έρθει να τον προσεγγίσει.

10 Αξιολόγηση: Το παιδί χρειάζεται να περπατήσει τουλάχιστον 10 βήματα ελεύθερα χωρίς να κρατιέται και δίχως υποστήριξη. Άσκηση 7: Σκύβει και σηκώνεται όρθιο Υλικό: μία μπάλα με διάμετρο 12 έως 15 εκατοστά Εκτέλεση: Το παιδί στέκεται στο πάτωμα. Ο εξεταστής αφήνει την μπάλα μπροστά από το παιδί και του ζητά να σηκώσει την μπάλα και με τα δύο του χέρια. Αξιολόγηση: Το παιδί σηκώνει την μπάλα από το πάτωμα, χωρίς να καθίσει και δίχως να στηριχθεί. Άσκηση 8: Προχωράει λίγα βήματα ελεύθερα προς τα πίσω Υλικό: ένα παιχνίδι με σχοινί, ώστε να το τραβάς Εκτέλεση: Το παιδί στέκεται όρθιο χωρίς τη δυνατότητα να κρατιέται ή να στηρίζεται. Ο εξεταστής ή το άτομο αναφοράς κινητοποιεί το παιδί ώστε να προχωρήσει προς τα πίσω. Με τη βοήθεια ενός παιχνιδιού που φέρει ρόδες, έτσι ώστε το παιδί να το τραβάει περπατώντας προς τα πίσω, ή δείχνοντας στο παιδί τον τρόπο και εξηγώντας του πώς να προχωρήσει, μπορούμε να το κινητοποιήσουμε. Αξιολόγηση: Το παιδί προχωράει για τουλάχιστον 3 βήματα προς τα πίσω χωρίς να κρατιέται και δίχως να πέσει. Άσκηση 10: Μπουσουλώντας ή έρποντας ανεβαίνει τα σκαλιά Εκτέλεση: Μπορεί το παιδί αυτόνομα με οποιονδήποτε τρόπο να ανέβει μία σκάλα? (να μην είναι απότομη) Άσκηση 13: Ανεβαίνει 3 σκαλοπάτια και στηρίζεται και με τα δύο του χέρια Εκτέλεση: Το παιδί στέκεται μπροστά στη σκάλα και στηρίζεται με τα χέρια του από το κάγκελο με τέτοιο τρόπο, ώστε να είναι σε θέση να την ανέβει αμέσως. Το άτομο αναφοράς στέκεται λίγα σκαλοπάτια πάνω από το παιδί και του ζητάει να ανέβει. Εάν το παιδί δεν ανεβαίνει μόνο του, μπορεί το άτομο αναφοράς να το δοκιμάσει μαζί του για τρεις φορές. Αξιολόγηση: Το παιδί βάζει πρώτα το ένα του πόδι και έπειτα το δεύτερό του πόδι πάνω στο ίδιο σκαλοπάτι(παιδικός βηματισμός), και με τον ίδιο τρόπο ανεβαίνει τουλάχιστον τα επόμενα τρία σκαλοπάτια. Άσκηση 14: Κλωτσάει μία μπάλα με το πόδι δίχως να στηρίζεται Υλικό: μία μπάλα μεσαίου μεγέθους Εκτέλεση: Ο εξεταστής τοποθετεί την μπάλα στο πάτωμα και δείχνει στο παιδί πώς να την κλωτσήσει. Ζητάει επίσης από το παιδί να παίξουν μαζί ποδόσφαιρο και αφήνει την μπάλα λίγα εκατοστά εμπρός από το πόδι του παιδιού, έτσι ώστε να μπορεί να την κλωτσήσει. Αξιολόγηση: Το παιδί κλωτσάει την μπάλα αόριστα δίχως να στηρίζεται, με όποιο πόδι επιθυμεί. Εάν την κλωτσήσει τυχαία ενώ περπατάει, θεωρούμε ότι δεν έχει εκτελεστεί η άσκηση.

11 Άσκηση 15: Κατεβαίνει την σκάλα και στηρίζεται με τα δύο του χέρια Εκτέλεση: Αφήνουμε το παιδί να σταθεί πάνω στη σκάλα και να στηρίζεται και με τα δύο του χέρια από το κάγκελο με τέτοιο τρόπο, ώστε να μπορεί να κατέβει 4-5 σκαλοπάτια. Το άτομο αναφοράς στέκεται στο κάτω μέρος της σκάλας και ζητάει από το παιδί να προχωρήσει προς το μέρος του. Εάν το παιδί δεν κατεβαίνει τη σκάλα μόνο του, μπορεί το άτομο αναφοράς να δοκιμάσει μαζί του τρεις φορές. Αξιολόγηση: Το παιδί κατεβαίνει με παιδικό βηματισμό τουλάχιστον τα τρία σκαλοπάτια και στηρίζεται από το κάγκελο και με τα δύο του χέρια. Άσκηση 16: Ανεβαίνει τη σκάλα και στηρίζεται με το ένα του χέρι Εκτέλεση: Το παιδί στέκεται μπροστά στη σκάλα και στηρίζεται με το ένα του χέρι με τέτοιο τρόπο, ώστε να είναι αμέσως σε θέση να ανέβει. Το άτομο αναφοράς στέκεται λίγα σκαλοπάτια πάνω από το παιδί και του ζητάει να ανέβει προς το μέρος του. Εάν το παιδί δεν ανεβαίνει μόνο του, μπορεί το άτομο αναφοράς να το δοκιμάσει μαζί του για τρεις φορές. Αξιολόγηση: Τ0 παιδί ανεβαίνει με παιδικό βηματισμό τουλάχιστον τα τρία σκαλοπάτια. Στηρίζεται με το ένα του χέρι από το κάγκελο ή από τον τοίχο. Δεν επιτρέπεται να στηρίζεται σε ένα άτομο. Άσκηση 17: Κατεβαίνει την σκάλα και στηρίζεται με το ένα του χέρι Εκτέλεση: Το παιδί στέκεται μπροστά στη σκάλα και στηρίζεται με το ένα του χέρι με τέτοιο τρόπο, ώστε να είναι σε θέση να κατέβει 4-5 σκαλοπάτια. Το άτομο αναφοράς στέκεται στο κάτω μέρος της σκάλας και ζητάει από το παιδί να προχωρήσει προς το μέρος του. Εάν το παιδί δεν κατεβαίνει τη σκάλα μόνο του, μπορεί το άτομο αναφοράς να δοκιμάσει μαζί του τρεις φορές. Αξιολόγηση: Το παιδί κατεβαίνει με παιδικό βηματισμό τουλάχιστον τα τρία σκαλοπάτια και στηρίζεται από το κάγκελο ή από τον τοίχο με το ένα του χέρι. Δεν επιτρέπεται να στηρίζεται σε ένα άτομο. Άσκηση 18: Σηκώνει αντικείμενα, ενώ βρίσκεται σε καθιστή θέση Εκτέλεση: Είναι το παιδί σε θέση να σηκώσει ένα παιχνίδι από το πάτωμα με τέτοιο τρόπο, ώστε να καθίσει σχεδόν κάτω και να ανασηκωθεί αμέσως μετά στην όρθια θέση; Επιτρέπεται να στηριχθεί και με τα δύο του χέρια στο πάτωμα. Άσκηση 19: Ανεβαίνει στην καρέκλα, πιάνει την πλάτη της Εκτέλεση: Είναι σε θέση το παιδί να ανέβει πάνω σε μία καρέκλα δίχως βοήθεια και να σταθεί πάνω της όρθια, ενώ στηρίζεται από την πλάτη της καρέκλας? Αξιολόγηση: Θεωρούμε ότι το παιδί είναι ικανό για την άσκηση, όταν εκτελεί τα αναφερόμενα βήματα με σιγουριά και δίχως παρέκκλιση.

12 Άσκηση 23: Παίζει ενώ κάθεται οκλαδόν Εκτέλεση: Είναι το παιδί σε θέση να παίζει για 10 δευτερόλεπτα περίπου στο πάτωμα καθήμενο οκλαδόν δίχως να χάσει την ισορροπία του? Αξιολόγηση: Θεωρούμε ότι το παιδί είναι ικανό για την άσκηση, όταν εκτελεί τα αναφερόμενα βήματα με σιγουριά και δίχως παρέκκλιση. Άσκηση 29: Στέκεται όρθιο πάνω στο ένα του πόδι για 2 δευτερόλεπτα, ενώ στηρίζεται Εκτέλεση: Δεν επιτρέπεται στο παιδί να ακουμπάει το σώμα του. Το χέρι με το οποίο στηρίζεται πρέπει να είναι σε οριζόντια θέση.

13 ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΚΡΩΝ/ ΛΕΠΤΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ Υλικό για την εκτέλεση του ερωτηματολογίου: 2 καμπάνες - 1 αυτοκίνητο -1 μπάλα - 1 ράβδο - 2 κοίλοι κύλινδροι - 10 κύβοι - χαρτί με 2 μολύβια - 1 ξύλινη πυραμίδα - 1 παιχνίδι με κουρδιστήρι - 1 παιδικό ψαλίδι - 2 μπαγκέτες σχοινί - χάντρες(διαμ. 2,5 εκ.) - μεσαίου μεγέθους δοχείο με βιδωτό καπάκι - 1 σπιρτόκουτο - 1 παιχνίδι με υποδοχή για κλειδί - 1 αλυσίδα - 1 διάτρητος κύλινδρος - 1 κομμάτι ύφασμα με κουμπί τρουκ - πλαστελίνη Έως την ηλικία των 10 μηνών χρησιμοποιείται η «διάγνωση λειτουργικής εξέλιξης του Μονάχου» (MFE). Άσκηση 1: Χτυπάει δύο κύβους, τον έναν πάνω στον άλλο Υλικό: 4 κύβοι Εκτέλεση: Ο εξεταστής δείχνει στο παιδί, με ποιόν τρόπο να χτυπάει τον έναν κύβο πάνω στον άλλο. Έπειτα δίνει στο παιδί τους κύβους και το προτρέπει να τους χτυπήσει. Εάν απαιτείται δεύτερη επίδειξη, κρατάει ο εξεταστής άλλους δύο κύβους. Αξιολόγηση: Το παιδί χτυπάει τους κύβους, τον έναν πάνω στον άλλο, τουλάχιστον για δύο φορές. Άσκηση 3: Πιάνει με «θέση λαβίδας» Υλικό: Τρίμματα από μπισκότο ή σταφίδα Εκτέλεση: Ο εξεταστής τοποθετεί ένα κομμάτι μπισκότο ή μία σταφίδα με διάμετρο περίπου 0,5 εκατοστά μπροστά στο παιδί πάνω στο τραπέζι ή πάνω στο πιάτο του. Προτρέπει το παιδί να σηκώσει το κομμάτι. Αξιολόγηση: Το παιδί πιάνει το κομμάτι, έχοντας 5 προσπάθειες, τουλάχιστον για μία φορά με τεντωμένο το δείκτη και τον αντίχειρα («θέση λαβίδας»). Άσκηση 7: Σπρώχνει ένα αυτοκινητάκι πέρα-δώθε Υλικό: 1 αυτοκίνητο παιχνίδι Εκτέλεση: Ο εξεταστής σπρώχνει ένα αυτοκινητάκι πάνω στο τραπέζι αργά πέρα-δώθε. Έπειτα δίνει το αυτοκινητάκι στο παιδί και το προτρέπει να το οδηγήσει. Αξιολόγηση: Η άσκηση θεωρείται επιτυχής, όταν το παιδί ωθήσει το αυτοκινητάκι με τις ρόδες του για περίπου 10 εκατοστά προς την ίδια κατεύθυνση.

14 Άσκηση 12: Τοποθετεί 2 κοίλους κύβους Υλικό: 2 κοίλοι κύβοι Εκτέλεση: Ο εξεταστής τοποθετεί τον μικρό κοίλο κύβο ανάποδα πάνω στον μεγάλο κύβο. Δίνει στο παιδί τους κοίλους κύβους με το άνοιγμα να βρίσκεται από κάτω και το προτρέπει να φτιάξει έναν πύργο. Αξιολόγηση: Η άσκηση θεωρείται επιτυχής, εάν σταθεί όρθιος ο μικρός κύβος σε τρεις προσπάθειες για μία φορά πάνω στο μεγαλύτερο κύβο, δίχως να τον κρατάει με το χέρι. Δεν έχει σημασία εάν τοποθετηθεί ο μικρότερος κοίλος κύβος με το άνοιγμα ή με τον πάτο του. Άσκηση 14: Τακτοποιεί αντικείμενα Είναι το παιδί σε θέση να ανοίξει ένα κουτί, να σηκώσει τρία από τα πέντε αντικείμενα και να τα συμμαζέψει ξανά? Μέσα σε ένα μικρό ξύλινο κουτάκι, του οποίου το καπάκι να ανοίγει με ευκολία, να υπάρχουν 5 μικρά παιχνιδάκια, όπως ένας συνδετήρας, ένα τουβλάκι lego Στα τυφλά παιδιά το κουτί να είναι ανοικτό. Άσκηση 16: Τοποθετεί 2 κύβους τον έναν πάνω στον άλλο Υλικό: 2-3 κύβοι Εκτέλεση: Ο εξεταστής δείχνει στο παιδί πώς να χτίσει έναν πύργο με δύο κύβους. Του αφήνει τους κύβους αυτούς, προτρέποντάς το να χτίσει τον πύργο. Στα τυφλά παιδιά να χρησιμοποιούνται ξύλινες κούπες ή αντικείμενα που στέκονται καλά το ένα πάνω στο άλλο. ( Αυτό ισχύει για όλες τις παρόμοιες ασκήσεις που ακολουθούν). Άσκηση 17: Χτυπάει με το μολύβι πάνω στο χαρτί Υλικό: 1 φύλλο χαρτί Α4 και 2 μολύβια Εκτέλεση: Ο εξεταστής δείχνει στο παιδί πως σχεδιάζουμε πάνω στο χαρτί τελείες και γραμμές. Αφού σχεδιάζει πάνω στο χαρτί, ανασηκώνει το χέρι του. Δίνει το μολύβι στο παιδί και το προτρέπει να σχεδιάσει και αυτό τελείες πάνω στο χαρτί. Αξιολόγηση: Το παιδί σχεδιάζει πάνω στο χαρτί 3 τελείες ή «ξεγλιστράει» με τρία σήματα που διαφοροποιούνται. Δεν έχει σημασία πώς κρατάει το μολύβι. Άσκηση 18: Χτίζει έναν πύργο με 3 κύβους Υλικό: 3-5 κύβοι Εκτέλεση: Ο εξεταστής δείχνει στο παιδί πώς να χτίσει έναν πύργο με τρεις κύβους. Έπειτα του αφήνει τους 3 κύβους, προτρέποντάς το να χτίσει τον πύργο. Εάν ήδη ο δεύτερος κύβος δε σταθεί καλά πάνω στον βασικό, δεν επιτρέπεται από τον εξεταστή να τον διορθώσει.

15 Άσκηση 19: Ξεδιπλώνει αντικείμενα τυλιγμένα με χαρτί Εκτέλεση: Είναι το παιδί σε θέση να ξεδιπλώσει ένα αντικείμενο, το οποίο έχει τυλιχθεί μπροστά του μέσα σε χαρτί? Χρησιμοποιήστε μία κόλλα χαρτί ή ένα κομμάτι χαρτί περιτυλίγματος όμοιου μεγέθους και τυλίξτε μέσα σε αυτό ένα επιθυμητό παιχνίδι, όπως ένα αυτοκινητάκι ή ένα γλυκό. Κλείστε τις άκρες του όπως ακριβώς σε μία καραμέλα. Στο τυφλό παιδί συνοδέψτε τη διαδικασία με λεκτική περιγραφή και αφήστε το παιδί να ψηλαφίσει το τυλιγμένο αντικείμενο. Αξιολόγηση: Η άσκηση θεωρείται επιτυχής, εάν το παιδί τα καταφέρει με οποιονδήποτε τρόπο χρησιμοποιώντας και τα δύο του χέρια να εμφανίσει το περιτυλιγμένο αντικείμενο. Άσκηση 21: Δείχνει με το δείκτη Εκτέλεση: Χρησιμοποιεί το παιδί το δείκτη ξεχωριστά, διαφοροποιώντας τον από τα υπόλοιπα δάκτυλα? Αξιολόγηση: Η λειτουργία θεωρείται επιτυχής, εάν ο δείκτης χρησιμοποιείται για να δείξει το παιδί ή για να ανασηκώσει τρίμματα. Άσκηση 23: Γυρνάει 2 σελίδες στο παιδικό βιβλίο Υλικό: 1 παιδικό βιβλίο με εικόνες με σπιράλ Εκτέλεση: Ο εξεταστής αφήνει ένα παιδικό βιβλίο με εικόνες με τέτοιον τρόπο μπροστά στο παιδί, έτσι ώστε το σπιράλ να βρίσκεται κάθετα προς το παιδί και ο ίδιος γυρίζει τουλάχιστον δυο φορές τις σελίδες. Προτρέπει το παιδί να αρχίσει να γυρνάει τις σελίδες. Εάν χρειαστεί, κρατάει το βιβλίο με το ένα του το χέρι, για να μη γλιστρήσει. Αξιολόγηση: Το παιδί γυρνάει τουλάχιστον δύο σελίδες, από δεξιά προς αριστερά ή και αντίθετα, όχι όμως από πάνω προς τα κάτω. Άσκηση 24: Περνάει 2 κρίκους στην πυραμίδα Υλικό: 1 πυραμίδα με κρίκους διαφορετικού μεγέθους Εκτέλεση: Ο εξεταστής αφαιρεί όλους τους κρίκους από την πυραμίδα και περνάει ξανά τους δύο μεγαλύτερους κρίκους. Δίνει στο παιδί τους κρίκους του μεσαίου μεγέθους. Εάν χρειαστεί το βοηθάει να περάσει τον πρώτο του κρίκο. Αξιολόγηση: Το παιδί περνάει τουλάχιστον 2 κρίκους δίχως βοήθεια. Άσκηση 26: Σχεδιάζει πρόχειρα ευθείες γραμμές Υλικό: Φύλλα χαρτιού Α4 και 2 μολύβια Εκτέλεση: Ο εξεταστής δείχνει στο παιδί πώς να σχεδιάζει πρόχειρα πάνω στο χαρτί χωρίς να σηκώσει το χέρι του. Του δίνει το μολύβι στο χέρι και του ζητάει να σχεδιάσει και αυτό ευθείες γραμμές. Αξιολόγηση: Το παιδί σχεδιάζει πρόχειρα χωρίς να σηκώσει το χέρι του από το χαρτί. Έτσι σχεδιάζει 3 ευθείες γραμμές ή ελαφρώς λοξές. (δείτε το σχήμα) Δεν έχει σημασία πώς κρατάει το χέρι του.

16 Άσκηση 27: Περνάει την κλωστή μέσα από μεγάλη χάντρα Υλικό: κλωστή, χάντρες(2,5 εκ) Εκτέλεση: Ο εξεταστής περνάει αργά την κλωστή στη χάντρα, κάνει ένα μικρό διάλειμμα και έπειτα περνάει την κλωστή μέσα από τη χάντρα. Δίνει στο παιδί την κλωστή και τη χάντρα με τέτοιο τρόπο, έτσι ώστε η κλωστή να κοιτάζει το άνοιγμα της χάντρας. Αξιολόγηση: Το παιδί περνάει την κλωστή μία φορά στην τρύπα της χάντρας. Δεν είναι απαραίτητο η κλωστή να περάσει από την άλλη πλευρά της χάντρας. Άσκηση 28: Τοποθετεί ένα μικρό αντικείμενο σε μπουκάλι Υλικό: 1 μικρό μπουκαλάκι και μία σταφίδα Εκτέλεση: Μπορεί το παιδί να αφήσει τη σταφίδα να πέσει μέσα από το άνοιγμα του μπουκαλιού? Κρατήστε το μπουκαλάκι και δείξτε αρκετές φορές στο παιδί πώς πιάνουμε τη σταφίδα με το δείκτη και τον αντίχειρα, για να την αφήσουμε να πέσει μέσα στο μπουκαλάκι. Προτρέψτε έπειτα το παιδί να επαναλάβει τη διαδικασία. Αξιολόγηση: Εάν το παιδί τα καταφέρει μόνο του, η άσκηση θεωρείται επιτυχής. Η άσκηση θεωρείται επίσης επιτυχής, εάν υπάρχει παρόμοιο αποτέλεσμα με κάποιο άλλο μέσο. Άσκηση 29: Χτίζει έναν πύργο με 5 κύβους Υλικό: 5-7 κύβοι Εκτέλεση: Ο εξεταστής χτίζει μπροστά στο παιδί έναν πύργο με μερικούς κύβους. Του δίνει έπειτα αυτούς τους κύβους και το προτρέπει να χτίσει έναν πύργο με αυτούς και με τους υπόλοιπους. Δεν επιτρέπεται να διορθώσει τους κύβους μετακινώντας τους. Αξιολόγηση: Η άσκηση θεωρείται επιτυχής, όταν το παιδί χτίσει στις τρεις προσπάθειες για μία φορά δίχως βοήθεια έναν πύργο με 5 κύβους, ο οποίος θα στέκεται. Άσκηση 30: Σχεδιάζει πρόχειρα μορφές σπιράλ Υλικό: Κόλλες χαρτιού Α4 και 2 μολύβια Εκτέλεση: Ο εξεταστής ζωγραφίζει στο παιδί πάνω στο χαρτί γραμμές σε μορφή σπιράλ. Του δίνει ένα μολύβι στο χέρι και το προτρέπει να ζωγραφίσει με τον ίδιο τρόπο. Αξιολόγηση: Το παιδί κινεί το μολύβι κυκλικά. Ως αποτέλεσμα υπάρχουν γραμμές με μορφή σπιράλ ή οβάλ με 3 καμπύλες. Άσκηση 31: Ξεβιδώνει ένα βαρελάκι, ένα μπουκάλι ή ένα δοχείο Υλικό: ένα μεσαίου μεγέθους δοχείο με καπάκι Εκτέλεση: Ο εξεταστής ξεβιδώνει αργά ένα δοχείο γυρνώντας το καπάκι του για τουλάχιστον δύο φορές κρατώντας το γερά. Δίνει στο παιδί το κλειστό δοχείο με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορεί να ξεκινήσει αμέσως να ξεβιδώνει το καπάκι του. Ο εξεταστής προτρέπει το παιδί να ξεβιδώσει το δοχείο.

17 Αξιολόγηση: Η άσκηση θεωρείται επιτυχής, εάν το καπάκι του δοχείου ξεβιδωθεί γυρνώντας το για τουλάχιστον δύο φορές. Στο τυφλό παιδί, οδηγείστε πρώτα τα χέρια του όταν ξεβιδώνετε το καπάκι και προσφέρετε ένα δοχείο με ενδιαφέρον περιεχόμενο. Άσκηση 32: Περνάει χάντρες σε κλωστή Υλικό: Χάντρες (δμ 2,5εκ.) και κλωστή Εκτέλεση: Ο εξεταστής ξεκινάει να περνάει μερικές χάντρες στη κλωστή και δίνει στο παιδί αυτήν την κλωστή με τέτοιο τρόπο, ώστε να μπορεί να συνεχίσει να περνάει κι άλλες χάντρες. Του δίνει μία μία χάντρα και του ζητάει να τις περάσει στην κλωστή. Αξιολόγηση: Το παιδί περνάει τουλάχιστον 3 χάντρες στην κλωστή. Περνάει την κλωστή χωρίς βοήθεια μέσα από τις χάντρες. Άσκηση 33: Κρατάει σε κάθε χέρι 2 κύβους Υλικό: 4 κύβοι Εκτέλεση: Ο εξεταστής δείχνει στο παιδί πώς να κρατά στα δυο του χέρια ταυτόχρονα δύο κύβους (συνολικά 4 κύβοι). Δίνει στο παιδί ταυτόχρονα από δύο κύβους σε κάθε χέρι ή ακουμπάει τα ζεύγη των κύβων με τέτοιο τρόπο στο τραπέζι, ώστε το παιδί να μπορεί να τα σηκώσει. Αξιολόγηση: Το παιδί κρατάει για τουλάχιστον 2 δευτερόλεπτα σε κάθε χέρι ταυτόχρονα 2 κύβους. Άσκηση 34: Τοποθετεί 3 σπίρτα μέσα σε σπιρτόκουτο Υλικό: ένα σπιρτόκουτο με 5 σπίρτα Εκτέλεση: Ο εξεταστής αφήνει τα σπίρτα μπροστά στο παιδί ένα-ένα κάθετα προς το άδειο κουτί, το οποίο είναι χωρίς το καπάκι του. Τα σπίρτα που εξέχουν από το κουτάκι, τα διορθώνει ο εξεταστής ώστε να είναι ολόκληρα μέσα στο κουτί. Αξιολόγηση: Η άσκηση είναι επιτυχής, εάν το παιδί καταφέρει με 5 προσπάθειες να τοποθετήσει 3 σπίρτα έτσι μέσα στο κουτί, ώστε να βρίσκονται ολόκληρα μέσα σε αυτό. Η κατεύθυνση που θα έχουν τα σπίρτα είναι χωρίς σημασία. Άσκηση 35: Γυρίζει το κουρδιστήρι (μανιβέλα) ενός παιχνιδιού Υλικό: ένα παιχνίδι με κουρδιστήρι Εκτέλεση: Ο εξεταστής δείχνει στο παιδί πώς κουρδίζει το παιχνίδι και του το δίνει. Ο εξεταστής προσέχει ώστε το παιδί να κρατάει το παιχνίδι με το ένα του το χέρι, την ώρα που το κουρδίζει με το άλλο. Δεν επιτρέπεται να κρατάει το παιχνίδι άλλο άτομο. Ο εξεταστής μπορεί να βοηθήσει μία φορά, οδηγώντας το χέρι του παιδιού. Αξιολόγηση: Η άσκηση θεωρείται επιτυχής, εάν το παιδί κουρδίσει τουλάχιστον τρεις φορές. Πρέπει να κουρδίζει προς μία κατεύθυνση, μπορεί όμως να σταματήσει για λίγο εάν έχει γυρίσει το κουρδιστήρι μία ολόκληρη φορά. Το παιχνίδι μπορεί να τοποθετηθεί πάνω στο τραπέζι ή να το κρατάει στα χέρια του.

18 Άσκηση 36: Ανατρέπει ένα μπουκαλάκι έως ότου βγει μία χάντρα Υλικό: ένα μπουκαλάκι και μία χάντρα Εκτέλεση: Μπορεί το παιδί να ανατρέψει ένα μπουκαλάκι μέχρι να βγει μία χάντρα ή μία σταφίδα? Δείξτε στο παιδί μία φορά την άσκηση κι έπειτα προτρέψτε το να την επαναλάβει. Αξιολόγηση: Η άσκηση θεωρείται επιτυχής, εάν το παιδί καταφέρει να ανατρέψει το μπουκάλι ώστε να κυλήσει η χάντρα στο τραπέζι ή στο χέρι του και να το επαναλάβει αυτό αρκετές φορές. Άσκηση 37: Πετάει μία μπάλα πάνω από το κεφάλι του Υλικό: μία μπάλα Εκτέλεση: Μπορεί το παιδί να πετάξει στον εξεταστή ένα μπαλάκι του τένις με το ένα του χέρι σηκωμένο πάνω από το κεφάλι του? Δείξτε στο παιδί αρκετές φορές πώς να σηκώσει το χέρι του πάνω από το κεφάλι και πετάξτε την μπάλα δυναμικά μακριά για αρκετές φορές ή ρίξτε την σε άλλον εξεταστή. Αξιολόγηση: Η άσκηση θεωρείται επιτυχής, εάν το παιδί καταφέρει να ρίξει στον εξεταστή το μπαλάκι του τένις με το ένα του χέρι σηκωμένο πάνω από το κεφάλι του. Άσκηση 38: Τοποθετεί ένα ραβδάκι μέσα σε σωλήνα Υλικό: Σωλήνας από χαρτόνι και ραβδάκι Εκτέλεση: Μπορεί το παιδί να τοποθετήσει ένα μικρό ραβδάκι μέσα σε έναν χάρτινο σωλήνα? Δώστε στο παιδί έναν χάρτινο σωλήνα, όπως είναι π.χ. το ρολό στο χαρτί τουαλέτας ή το ρολό στο χαρτί κουζίνας. Πάρτε ένα μικρό ραβδάκι από μπαμπού ή ένα ραβδάκι για λουλούδια (στην ανάγκη χρησιμοποιήστε ένα μολύβι) και περάστε το μέσα στο σωλήνα. Το παιδί πρέπει, αφότου πέσει το ραβδάκι από το σωλήνα, να δοκιμάσει μόνο του να το περάσει μέσα στο σωλήνα ή μέσα από το σωλήνα, κρατώντας μόνο του το ραβδάκι και το σωλήνα. Άσκηση 39: Γυρίζει ένα κλειδί που βρίσκεται πάνω σε ένα παιχνίδι Υλικό: ένα παιχνίδι που φέρει υποδοχή με κλειδί Εκτέλεση: Ο εξεταστής δείχνει στο παιδί πώς να γυρίσει το κλειδί που βρίσκεται στο παιχνίδι και του το δίνει. Ο εξεταστής χρειάζεται να προσέξει, ώστε το παιδί να κρατάει με το ένα του το χέρι το παιχνίδι, την ώρα που γυρίζει ταυτόχρονα το κλειδί με το άλλο του το χέρι. Για την εκτέλεση της άσκησης δεν είναι απαραίτητο να τοποθετήσει το παιδί μόνο του το κλειδί στην υποδοχή του παιχνιδιού. Αξιολόγηση: Το παιδί γυρίζει τουλάχιστον 3 φορές το κλειδί, η κατεύθυνση της κίνησης αυτής είναι χωρίς σημασία. Μετά από κάθε κίνηση πρέπει το παιδί να ξαναπιάνει το κλειδί. Δεν έχει σημασία εάν το παιχνίδι βρίσκεται πάνω στο τραπέζι ή εάν το παιδί το κρατάει στα χέρια του.

19 Άσκηση 40: Χτίζει έναν πύργο με 7 κύβους Υλικό: 8-10 κύβοι Εκτέλεση: Ο εξεταστής χτίζει μπροστά στο παιδί έναν πύργο με μερικούς κύβους. Του δίνει έπειτα αυτούς τους κύβους και το προτρέπει να χτίσει έναν πύργο με αυτούς και με τους υπόλοιπους. Δεν επιτρέπεται να διορθώσει τους κύβους μετακινώντας τους. Αξιολόγηση: Η άσκηση θεωρείται επιτυχής, όταν το παιδί χτίσει στις τρεις προσπάθειες για μία φορά δίχως βοήθεια έναν πύργο με 7 κύβους, ο οποίος θα στέκεται. Άσκηση 43: Σχεδιάζει κάθετες και ορθογώνιες γραμμές Υλικό: μία κόλλα χαρτί Α4 και 2 μολύβια Εκτέλεση: Ο εξεταστής σχεδιάζει με ένα μολύβι πάνω σε λευκό χαρτί μία γραμμή κάθετη ή και ορθογώνια μήκους περίπου 10 εκ. και προτρέπει το παιδί να ζωγραφίσει την ίδια γραμμή όπου θέλει πάνω στο χαρτί. Χρησιμοποιεί για την άσκηση αυτή επίσης ένα μολύβι. Αξιολόγηση: Η άσκηση θεωρείται επιτυχής, εάν το παιδί καταφέρει να τοποθετήσει σωστά το μολύβι πάνω στο χαρτί, να σχεδιάσει την κάθετη ή την οριζόντια ευθεία γραμμή και έπειτα να αφήσει στην άκρη το μολύβι. Επιτρέπεται να υπάρχει μία απόκλιση των 40 μοιρών και προς τις δύο κατευθύνσεις. Άσκηση 44: Τοποθετεί μία αλυσίδα μέσα σε σωλήνα Υλικό: μία αλυσίδα και ένας χάρτινος σωλήνας (δες και την άσκηση 38) Εκτέλεση: Μπορεί το παιδί να περάσει μία αλυσίδα μέσα από έναν χάρτινο σωλήνα? Πάρτε έναν χάρτινο σωλήνα, αντί για ραβδάκι χρησιμοποιήστε μία αλυσίδα-κόσμημα ή κάποια παρόμοια αλυσίδα. Δείξτε στο παιδί πώς μπορεί κρατώντας την αλυσίδα από το ένα της άκρο να «βυθιστεί» σιγά-σιγά μέσα στο χάρτινο σωλήνα. Ο σωλήνας μπορεί να στέκεται πάνω στο τραπέζι ή να τον κρατάτε ελεύθερα στο χέρι. Αξιολόγηση: Η άσκηση θεωρείται επιτυχής, εάν το παιδί καταφέρει να περάσει την αλυσίδα μέσα στο ή μέσα από το σωλήνα. (Για περαιτέρω αξιολόγηση δες και την άσκηση 38). Άσκηση 45: Διπλώνει κόλλες χαρτί Υλικό: Κόλλες χαρτί Α4 Εκτέλεση: Μπορεί το παιδί μετά την επίδειξη να διπλώσει μία κόλλα χαρτί και με τα δυο του τα χέρια; Πάρτε μία κόλλα χαρτί και δείξτε στο παιδί πώς διπλώνετε την κόλλα στη μέση γραμμή. Πρέπει να καταφέρει, αφού σας παρακολουθήσει κάποιες φορές, να επαναλάβει αυτήν τη διαδικασία της δίπλωσης. Αξιολόγηση: Η άσκηση θεωρείται επιτυχής, εάν η κόλλα χαρτί διπλωθεί περίπου στη μέση γραμμή.

20 Άσκηση 46: Μεταφέρει νερό από ένα κύπελλο σε άλλο κύπελλο Υλικό: 2 κύπελλα και νερό Εκτέλεση: Μπορεί το παιδί να μεταφέρει νερό από ένα κύπελλο σε ένα άλλο, χωρίς να του πέσει το νερό στο πλάι? Δείξτε στο παιδί πώς μπορεί να μεταφέρει νερό από ένα μισογεμάτο κύπελλο σε ένα άλλο άδειο κύπελλο και πάλι στο πρώτο κύπελλο. Προτρέψτε το να επαναλάβει τη διαδικασία. Αξιολόγηση: Η άσκηση θεωρείται επιτυχής, εάν το νερό μεταφερθεί από το ένα κύπελλο στο άλλο και ξανά στο πρώτο, δίχως να χαθεί στη διαδρομή αυτή. Άσκηση 47: Χτίζει έναν πύργο με 8 κύβους Μπορεί το παιδί να χτίσει έναν πύργο με 8 ιδίου ή παρόμοιου μεγέθους κύβους τον έναν πάνω στον άλλον? Άσκηση 48: Κόβει δυο φορές με το ψαλίδι Υλικό: ένα παιδικό μεταλλικό ψαλίδι με στρογγυλεμένες άκρες Εκτέλεση: Ο εξεταστής δείχνει στο παιδί πώς να κόβει με το παιδικό ψαλίδι. Δίνει στο παιδί το ψαλίδι και του ζητάει να κόψει το χαρτί. Ο ίδιος κρατάει το χαρτί και το γυρίζει έτσι ώστε το ψαλίδι να κόψει καλά το χαρτί και όχι απλώς να το χαράξει. Αξιολόγηση: Το παιδί επιτυγχάνει να κόψει δυο φορές το χαρτί χωρίς βοήθεια ανοιγοκλείνοντας το ψαλίδι κρατώντας το με τον αντίχειρα και το δείκτη ή το μέσο δάχτυλο του ενός χεριού. Δεν αρκεί να χαράξει απλώς το χαρτί. Άσκηση 49: Κλείνει ένα μεταλλικό κουμπί τρουκ Υλικό: ένα κομμάτι ύφασμα με ένα μεταλλικό κουμπί τρουκ Εκτέλεση: Ο εξεταστής δείχνει στο παιδί αργά, πώς να κλείνει το κουμπί. Αξιολόγηση: Η άσκηση θεωρείται επιτυχής, εάν το παιδί καταφέρει να πατήσει το κουμπί στην υποδοχή του. Δεν είναι απαραίτητο να ολοκληρώσει τη διαδικασία πιέζοντάς το να κλείσει. Άσκηση 50: Πλάθει κουλουράκια πάνω στο τραπέζι Υλικό: δύο μπάλες από μαλακή πλαστελίνη Εκτέλεση: Ο εξεταστής παίρνει μία μπάλα πλαστελίνης και την αφήνει στο τραπέζι. Με το χέρι του τεντωμένο πλάθει την μπάλα πιέζοντάς την ελαφρά για τόση ώρα, ώστε να εξελιχθεί σε μία μορφή κυλινδρική. Δίνει στο παιδί την άλλη μπάλα πλαστελίνης και το προτρέπει να πλάσει ένα κουλούρι. Αξιολόγηση: Το παιδί καταφέρνει να σχηματίσει μία σαφή κυλινδρική μορφή. Στη διαδικασία αυτή είναι σημαντικό την ώρα που πλάθει να πιέζει την πλαστελίνη.