Συνεργασίες αποστέλλονται υπόψη Θ. Πλατσή, Αγίας Ζώνης 42, Αθήνα, τηλ.: , φαξ: ,

Transcript

1 1

2 Λεσβιακή Παροικία Ζήνωνος 29-31, Αθήνα, τηλ.: , fax: site: Καίτη Μεσσηνέζη - Πλατσή Αγίας Ζώνης 42, Αθήνα Τηλ.: Θεόδωρος Πλατσής Στρατής Μολίνος Καίτη Μεσσηνέζη Μάριος Λούπος Eιρήνη Βεκρή Θεόδωρος Πλατσής Στρατής Μολίνος Υπεύθυνη του site: Eιρήνη Βεκρή ASTERIAS G.D.G. ΕΠΕ Λεωφ. Βεΐκου 14, Γαλάτσι, Αθήνα τηλ.: , fax: lespar@asterias.gr Συνεργασίες αποστέλλονται υπόψη Θ. Πλατσή, Αγίας Ζώνης 42, Αθήνα, τηλ.: , φαξ: , lespar@asterias.gr 1

3 σελ. Εν Λευκώ: Σας περιμένουμε! - Καίτη Μεσσηνέζη-Πλατσή 3 Σημείωμα της Σ.Ε. 4 Μικρές & μεγάλες ειδήσεις: Επιμέλεια: Θόδωρος Πλατσής 5-8 Εκδηλώσεις: Καλοκαιριάτικες εκδηλώσεις στη Λέσβο - Άσπα Αβαγιανού 9-10 «Λεσβιακή Παροικία» και ΦΟΜ «Ο Θεόφιλος» υπέγραψαν «πρωτόκολλο» συνεργασίας! Τιμητική εκδήλωση από την «Λεσβιακή Παροικία» για τον ποιητή Νικηφόρο Βρεττάκο, με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννησή του Αφιέρωμα: Αναμνήσεις μέσα από ένα συρτάρι - Λιούμπα Σκούρτη Πρόσωπα της Τέχνης: Μανώλης Καλλιγιάννης - Καίτη Μεσσηνέζη-Πλατσή Λίγα λεπτά με τον Πέδρο Ολάγια - Θόδωρος Πλατσής Επίκαιρα Θέματα: H Λέσβος στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESKO - Θόδωρος Πλατσής Χρονογράφημα: «Έργο παλιάς ή νέας γραφής;» - Μάριος Κακαδέλλης 32 Λογοτεχνία: Ο Αύγουστος της Παναγιάς - Τάκης Χατζηαναγνώστου Μνήμες από τους παλιούς χειμερινούς κινηματογράφους της Μυτιλήνης - Αρτέμης Γιαννίτσαρος Αναμνήσεις απ το χωριό: Ένας βομβαρδισμός - Θεόδωρος Σ. Μεσσηνέζης Λαογραφία: Μεσότοπος Λέσβου: Λαογραφικά του Αυγούστου - Αρτέμης Γιαννίτσαρος Πρόσωπα: Γιάννης Πασπάτης - Θόδωρος Πλατσής Βήμα των Νέων: Γεύση & Παράδοση: Νησιώτικο Ανθολόγιο: Μελέτη εξέλιξης του ιδιοκτησιακού καθεστώτος και των χρήσεων γης στην πόλη της Μυτιλήνης Ευάγγελος Παν. Αλατζάς Χρήσιμες διατροφικές συμβουλές που μπορούν να σώσουν... καρδιές και εγκεφάλους! 47 Κώστας Βάρναλης, Μιχαήλ Δουκάκης, Απόστολος Θηβαίος, Ελένη Κονιαρέλλη-Σιακή, Δημήτρης Καραμβάλης, Γιώργος Κόμης Βιβλιοπαρουσιάση: Κριτικά σημειώματα Φύση & Άνθρωπος: Καλλιέργεια μανιταριών στην Ελλάδα - Θόδωρος Πλατσής Φίλοι που έφυγαν: Στράτος Αλεξάνδρου, Μένη Φωτιάδου, Λάκης Γιαννόπουλος, Γιάννης Πασπάτης Eικόνα εξωφύλλου: Έργο του Μανώλη Καλλιγιάννη Σας περιμένουμε! Τώρα τελευταία, συνέχεια, ακούμε τα ίδια παράπονα, την ίδια γκρίνια και την ίδια φράση: «δεν πάμε καθόλου καλά, δεν μας φτάνει ο μισθός, μας κόψανε τη σύνταξη, δεν έχουμε δουλειά, δεν, δεν, δεν». Είναι αλήθεια όλα αυτά. Όλοι δεχόμαστε μια πίεση, που μας οδηγεί σε δυσάρεστα αποτελέσματα, αν δεν αντιδράσουμε. Θα πρέπει να κρατήσουμε την ελπίδα και την αισιοδοξία μας και να μην το βάζουμε κάτω. Μ αυτό το σκεπτικό κι εμείς στην Παροικία προχωρούμε κι έτσι η δραστηριότητά μας συνεχίζεται. Το καλοκαίρι στο νησί είχαμε την αδελφοποίηση του Συλλόγου μας με τον Φ.Ο.Μ. «Ο Θεόφιλος», ελπίζοντας σε μελλοντικές συνεργασίες με σκοπό τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς του νησιού μας και τη συστηματική προβολή της πλούσιας και ιδιαίτερα σημαντικής παράδοσης στα γράμματα, τις τέχνες, τη λαογραφία, συμβάλλοντας συγχρόνως στην ανάδειξη της σημερινής πολιτιστικής ταυτότητας της Λέσβου μέσα στον Ελληνικό χώρο. Την καθιερωμένη παράκληση στην Παναγία στο Πυργί και την προβολή του φιλμ «με τον Καλλιγιάννη» στο Δημοτικό Θέατρο Μυτιλήνης, σε τιμητική εκδήλωση για τον συμπατριώτη μας ζωγράφο. Και οι τρεις προσπάθειες ήταν επιτυχημένες με μεγάλη προσέλευση κόσμου. Επιστρέφοντας στην Αθήνα, είχαμε στις 22 Οκτωβρίου την προγραμματισμένη εκδήλωση για τον ποιητή Νικηφόρο Βρεττάκο με κεντρικό ομιλητή τον Δημήτρη Νικορέτζο και στη συνέχεια μια επιτυχημένη μονοήμερη εκδρομή στη Μονή Δαμάστας και Παύλιανη με συμμετοχή πενήντα ατόμων. Βέβαια, είναι ήδη έτοιμη και η πανηγυρική των 100 χρόνων από την απελευθέρωση της Μυτιλήνης, που θα γίνει στο Πολεμικό Μουσείο της Αθήνας στις 18 Νοεμβρίου. Καθώς λοιπόν βλέπετε, γίνεται προσπάθεια για το καλύτερο! Είμαι σίγουρη, ότι οι περισσότεροι έχετε την ανάγκη της εκτόνωσης, της αλλαγής, της ψυχαγωγίας, της επικοινωνίας. Οι εκδηλώσεις που προγραμματίζουμε, είναι μελετημένες και προσεγμένες. Εμείς σας ενημερώνουμε έγκαιρα. Σε σας μένει να πάρετε την απόφαση και να 'ρθετε κοντά μας. Σας περιμένουμε! 2 3

4 Επιμέλεια: Θ. Πλατσής Η πληρωμή της συνδρομής σας Αγαπητά μέλη και φίλοι της «Λεσβιακής Παροικίας» Το Δ.Σ. της «Λεσβιακής Παροικίας» ευχαριστεί τα μέλη της που ανταποκρίθηκαν στην πληρωμή της συνδρομής των για το έτος Φροντίζουμε να καταχωρούμε το ποσό αυτό στα βιβλία μας και να σας στέλνουμε τις αντίστοιχες αποδείξεις, τις οποίες μπορείτε να συμπεριλάβετε στη φορολογική σας δήλωση. Η «Λεσβιακή Παροικία» είναι μη κερδοσκοπικός Σύλλογος και οι συνδρομές των μελών είναι το μοναδικό έσοδο για να καλυφτούν τα λειτουργικά έξοδα των γραφείων, να οργανωθούν οι διάφορες εκδηλώσεις και να εκδοθεί το περιοδικό του Συλλόγου «Αιολίδα». Την συνδρομή σας 30, καθώς και κάποιες άλλες προσφορές σας εκτός από την ταχυδρομική επιταγή που στέλνετε στη διεύθυνση: «Λεσβιακή Παροικία» - ΕΛΤΑ Κουμουνδούρου 29 - ΤΘ ΑΘΗΝΑ 10029, μπορείτε να τις καταθέσετε ονομαστικώς και στην Εθνική Τράπεζα στο λογαριασμό της «Λεσβιακής Παροικίας» Νο 415/ Όσα μέλη μας οφείλουν περισσότερα από 2 έτη μπορούν να πληρώσουν μόνο τα 2 τελευταία έτη και μπουν σε ενημερότητα. Για τους κατοίκους του εξωτερικού: η πληρωμή της ετήσιας συνδρομής γίνεται ονομαστικώς με κατάθεση 60$ ή 40 στο λογαριασμό της Εθνικής Τράπεζας Νο 415/ , IBAN GR , ΚΩΔ. SWIFT ΤΡΑΠΕΖΑΣ-BIC ETHNGRAA. Σας ευχαριστούμε εκ των προτέρων Ευχαριστήριο Η "Λεσβιακή Παροικία" ευχαριστεί τον ζωγράφο Δημήτρη Καραπιπέρη για την προσφορά ενός έργου του στην πινακοθήκη του Συλλόγου. Ανακοίνωση Πολλά από τα μέλη μας κατέθεσαν ή έστειλαν ταχυδρομικώς χρήματα για τη συνδρομή τους χωρίς να γράψουν το όνομά τους. Αν πληρώσατε χρήματα και δεν έχετε πάρει απόδειξη από τη «Λεσβιακή Παροικία» να έρθετε σε επαφή μαζί μας τηλεφωνικά (τηλ.: ), ώστε να το τακτοποιήσουμε. Αδελφοποίηση του «Αναγνωστηρίου Αγιάσου» και του Φ.Ο.Μ. «Θεόφιλος» με τον Ιταλικό Πολιτιστικό Σύλλογο «Circolo Apodiafazzi» Στις εκδηλώσεις αδελφοποίησης που έλαβαν χώρα το Σάββατο, , στο αμφιθέατρο του νέου Αρχαιολογικού Μουσείου Μυτιλήνης, με την ευκαιρία του διήμερου Διακρατικού Επιστημονικού Συνεδρίου «Δύο χώρες-μία Ιστορία», «Διαχείριση και Ανάδειξη των Μνημείων Πολιτισμικής και Περιβαλλοντικής Κληρονομιάς Νήσων Β.Α. Αιγαίου-Μεγάλης Ελλάδας (Καλαβρίας, Σικελίας), Βένετο και Πομπηίας». Ο Πολιτιστικός Σύλλογος της πόλης Reggio Calabria της Καλαβρίας «Circolo Apodiafazzi» (Apodiafazzi σημαίνει χαραυγή, άρα ελπίδα για το μέλλον) αδελφοποιήθηκε με τον Φιλοτεχνικό Όμιλο Μυτιλήνης (ΦΟΜ) «Ο Θεόφιλος» και το Αναγνωστήριο Αγιάσου «Η Ανάπτυξη». Ο Πρόεδρος του «Circolo Apodiafazzi» κ. Carmelo Nucera, αφού εξέθεσε τις σκέψεις και τις ιδέες του για τους σκοπούς που πρέπει να υπηρετήσει η πολιτιστική αδελφοποίηση (σφυρηλάτηση των ιστορικών δεσμών των δυο περιοχών, προβολή της πολιτιστικής τους φυσιογνωμίας ώστε να λειτουργήσει ως μοχλός γενικότερης ανάπτυξής τους, μελέτη και ανάδειξη της γκρεκάνικης γλωσσικής διαλέκτου κλπ), αντάλλαξε τα δώρα του με τους προέδρους του ΦΟΜ και του Αναγνωστηρίου, κ.κ. Περικλή Μαυρογιάννη και Κλεάνθη Κορομηλά, και συνυπέγραψε μαζί τους τα δυο πρωτόκολλα πολιτιστικής αδελφοποίησης, που στοχεύει: Στην προσέγγιση των τόσο «κοντινών» πολιτισμών μας. Στην ανταλλαγή γνώσεων πάνω στις τοπικές παραδόσεις, ήθη και έθιμα. Στην προώθηση της «τοπικής» πολιτιστικής και περιβαλλοντικής κληρονομιάς. Στην ουσιαστική αλληλογνωριμία μας δια των πολιτιστικών μας ανταλλαγών στο μέλλον. Στη συνέχεια εγκαινιάστηκε η έκθεση «Αποκατάσταση Αρχαιολογικών Χώρων - Ο ανθρώπινος παράγοντας» και ακολούθησε δεξίωση στην ταράτσα του Νέου Αρχαιολογικού Μουσείου Μυτιλήνης με την ευγενική χορηγία της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, με συνοδεία τους παραδοσιακούς ήχους των Σαντουριών και τους χορούς των μελών του Χορευτικού Τμήματος Ενηλίκων του Αναγνωστηρίου. Εκπαιδευτικό πρόγραμμα γνωριμίας των παιδιών με το Φιλοτελισμό από τη Φιλοτελική Εταιρεία Λέσβου στο Μουσείο Βρανά Στο Μουσείο Βρανά στον Παπάδο Γέρας την Τρίτη 10 Ιουλίου 2012 μαζί με τις εκδηλώσεις έκθεσης γραμματοσήμου με τίτλο «Το Αιγαίο μέσα από τα γραμματόσημα» που διοργανώνουν στον ίδιο χώρο τα ΕΛ.ΤΑ., συμμετέχοντας στον εορτασμό των 100 χρόνων από την Απελευθέρωση της Λέσβου, η Φιλοτελική Εταιρεία Λέσβου λειτούργησε και το «Φιλοτελικό Εργαστήρι» ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα γνωριμίας των παιδιών (ηλικίας 7-14 ετών) με το 4 5

5 γραμματόσημο και τον φιλοτελισμό. Το πρόγραμμα περιλάμβανε την παρουσίαση της ιστορίας του γραμματοσήμου, την επίδειξη φιλοτελικών εργαλείων, παιγνίδια ταξινόμησης γραμματοσήμων και παρατηρητικότητας, τεχνικές αποκόλλησης γραμματοσήμων από φάκελο, ζωγραφική και δημιουργία γραμματοσήμων, ξενάγηση σε έκθεση γραμματοσήμων και πολλά άλλα. Σε όλα τα παιδιά που δήλωσαν συμμετοχή δόθηκαν φιλοτελικά δώρα, προσφορά των Ελληνικών Ταχυδρομείων (ΕΛ.ΤΑ.). Αναθεώρηση του δικτύου των ακτών της Λέσβου μετά από προτάσεις και πολιτών Σύμφωνα με τη σχετική εγκύκλιο αναθεώρησης του δικτύου παρακολούθησης από την Ειδική Γραμματεία Υδάτων τού ΥΠΕΚΑ, οι κάτοικοι του νησιού και όσοι άλλοι ενδιαφέρονται θα μπορούν να καταθέσουν τη δική τους αίτηση, ώστε να προστεθεί ή να αφαιρεθεί κάποια παραλία από το δίκτυο. Απαιτείται τεκμηριωμένη πρόταση προσθήκης ή αφαίρεσης της ακτής, αφού στόχος του δικτύου παρακολούθησης είναι η προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας των λουομένων και η συμμόρφωση με τη σχετική Οδηγία τής ΕΟΚ. Κάτοικοι της Λέσβου, αλλά και τοπικοί φορείς, θα μπορούν να καταθέτουν στο Δήμο Λέσβου τεκμηριωμένη πρόταση αφαίρεσης της γαλάζιας σημαίας κάποιας ακτής, εφόσον θεωρούν πως συντρέχουν λόγοι που να απαιτούν κάτι τέτοιο, όπως η ύπαρξη βλαβερών για τους κολυμβητές σωματιδίων στα νερά των παραλιών ή κακή συντήρηση της πλαζ, άμεση αποκομιδή των σκουπιδιών, ύπαρξη ναυαγοσώστη κ.λπ. Στη Λέσβο έχουν τεθεί σε διάφορες χρονικές περιόδους υπό παρακολούθηση οι παραλίες της Σκάλας Ερεσού, της Σκάλας Καλλονής, της Κάγιας, της Εφταλούς, της Κρατήγου, του Αγίου Ισιδώρου και των Βατερών, καθώς και οι παραλίες «Απιδιάς Λάκκος», «Κανόνι» στη Θερμή και «Σουρλάγκα» στη Γέρα. Όλες έχουν βγει από το καθεστώς παρακολούθησης με βαθμολογία τριών αστέρων, εκτός από τις τρεις τελευταίες, που έχουν λάβει δύο αστέρια. Αρνητική η Λήμνος στην εγκατάσταση ανεμογεννητριών Στην πρώτη γνωμοδοτική απόφαση δημοτικού συμβουλίου στο Βόρειο Αιγαίο για την επένδυση της «Αιγαίας Ζεύξης», ο Δήμος Λήμνου δηλώνει πως δεν αποδέχεται την επιλογή του νησιού ως περιοχής βιομηχανικής κλίμακας επενδύσεων ΑΠΕ σε στεριά και θάλασσα. Στην ίδια συνεδρίαση πάρθηκε απόφαση να συμμετέχουν τόσο οι κάτοικοι όσο και οι φορείς του τόπου, καθοριστικά στη λήψη των αποφάσεων που καθορίζουν το μέλλον τους. Σ ό,τι αφορά στ αντισταθμιστικά μέτρα, σύμφωνα με την απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, οφείλουν να είναι σε πλήρη αντιστοιχία με την κλίμακα των παρεμβάσεων και «σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να περιορισθούν στις οριζόντιες προβλέψεις του νόμου για την ανταποδοτικότητα». Ακόμη, το Δημοτικό Συμβούλιο θεωρεί απολύτως αναγκαίο «να διαμορφωθεί ένα ουσιώδες και αντίστοιχο της πραγματικότητας πλαίσιο ωφελημάτων και αναπροσανατολισμού της οικονομικής δραστηριότητας του νησιού, για το σύνολο του σχεδιασμού ενεργειακών επενδύσεων, διαφορετικά τα προτει- νόμενα μέτρα αντιστάθμισης κρίνονται ανεπαρκή, άτοπα και αναντίστοιχα του μεγέθους της μεταβολής της φυσιογνωμίας του νησιού». Ο Δήμαρχος Λέσβου τίμησε τον αριστούχο τυφλό μαθητή Στρατή Εγγλέζο Ο Δήμαρχος Λέσβου, Δημήτρης Βουνάτσος, παρουσία του Προέδρου του Δημοτικού Συμβουλίου, συναντήθηκε στο γραφείο του, με τον τυφλό μαθητή του Λυκείου Παμφίλων, Στρατή Εγγλέζο, ο οποίος αρίστευσε, παίρνοντας βαθμό 20 σε όλα τα μαθήματα και εισάγεται σε Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα της χώρας. Τον Στρατή, συνόδευαν οι γονείς του, Βασίλης & Ταξιαρχούλα Εγγλέζου. Ο κ. Βουνάτσος, συνεχάρη θερμά το νεαρό συνδημότη μας για την σπουδαία επίδοσή του, αλλά και τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς του Λυκείου Παμφίλων. Ενώ δήλωσε ότι στην επόμενη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου θα εισηγηθεί να υποστηριχθεί η υποψηφιότητά του Στρατή Εγγλέζου για βράβευση από την Ακαδημία Αθηνών, για την επιτυχία του, ενόψει και της ιδιότητάς του ως Α.Μ.Ε.Α. Τόσο ο Στρατής Εγγλέζος, όσο και οι γονείς του ευχαρίστησαν το Δήμαρχο και το Δημοτικό Συμβούλιο για την πρωτοβουλία τους. Φυλή στην Τουρκία μιλάει αρχαία ελληνικά Μπορεί οι περισσότεροι νεοέλληνες να γνωρίζουν ελάχιστα ή να αγνοούν παντελώς την αρχαία ελληνική γλώσσα όχι όμως και μία απομονωμένη κοινότητα στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας, στη βορειοανατολική Τουρκία. Σύμφωνα με δημοσίευμα του Βρετανικού Independent, περίπου άνθρωποι φαίνεται ότι μιλούν μία διάλεκτο που πλησιάζει εκπληκτικά στην αρχαία ελληνική γλώσσα. Όπως επισημαίνουν ειδικοί γλωσσολόγοι μέσω αυτής της διαλέκτου μπορούν να εξάγουν πολύ σημαντικά συμπεράσματα για τη γλώσσα του Σωκράτη και του Πλάτωνα, καθώς και το πώς αυτή εξελίχθηκε. Η κοινότητα ζει σε ένα σύμπλεγμα χωριών κοντά στην τουρκική πόλη της Τραπεζούντας, όπου κάποτε ήταν η αρχαία περιοχή του Πόντου. Οι γλωσσολόγοι διαπίστωσαν ότι η διάλεκτος, Romeyka, μια ποικιλία από ποντιακά ελληνικά, έχει δομικές ομοιότητες με την αρχαία ελληνική που δεν παρατηρούνται σε άλλες μορφές της γλώσσας που ομιλείται σήμερα. Επίσης η Romeyka παρουσιάζει και πολλές ομοιότητες με το αρχαίο λεξιλόγιο. Όπως λέει η λέκτορας Φιλολογίας Ιωάννα Σιταρίδου του Πανεπιστημίου του Cambridge «η χρήση του απαρεμφάτου έχει χαθεί στα νέα ελληνικά. Όμως, στα Romeyka έχει διατηρηθεί». Μια πιθανότητα είναι ότι οι ομιλητές αυτής της διαλέκτου είναι οι απευθείας απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων που ζούσαν κατά μήκος των ακτών της Μαύρης Θάλασσας πριν από τον 6ο ή 7ο αιώνα π.χ., όταν η περιοχή αποικίστηκε αρχικά. Αλλά είναι επίσης πιθανό να είναι απόγονοι αυτόχθονων πληθυσμών ή μίας μεταναστευτικής φυλής οι οποίοι αναγκάστηκαν να μιλούν τη γλώσσα των αρχαίων ελληνικών αποικιοκρατών. 6 7

6 Οι κάτοικοι της συγκεκριμένης περιοχής είναι ευσεβείς μουσουλμάνοι, γι αυτό και είχαν το δικαίωμα να παραμείνουν στην Τουρκία μετά τη Συνθήκη της Λωζάννης του Έκθεση Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου στο Messel της Γερμανίας Την Παρασκευή 26 Οκτωβρίου 2012 ήταν η μέρα της Λέσβου για τη Γερμανία, λόγω των εγκαινίων της μεγάλης έκθεσης του Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου με τίτλο «Ένας ιδιαίτερος επισκέπτης στην Απολιθωματοφόρα Περιοχή του Μέσσελ -Πολύχρωμοι γίγαντες από το Απολιθωμένο Δάσος της Λέσβου», στο Μουσείο- Κέντρο Ενημέρωσης του Messel Pit της Γερμανίας. Παρόντες στην εκδήλωση των εγκαινίων, ο δήμαρχος του Μέσσελ, Andreas Larem, εκπρόσωπος του Υπουργείου Περιβάλλοντος, ειδικοί από άλλα γεωπάρκα, όπως ο Volker Wilde, διευθυντής της Παλαιοβοτανικής Συλλογής του Μουσείου Senckenberg της Φρανκφούρτης, του σημαντικότερου Μουσείου Φυσικής Ιστορίας της Γερμανίας, ομάδα ερευνητών του Μουσείου Ορυκτολογίας του Πανεπιστημίου της Βόννης, καθηγητές και μεταπτυχιακοί φοιτητές του Πανεπιστημίου της Βόννης και φυσικά πολύς κόσμος. Όλοι εκφράστηκαν με τα θερμότερα λόγια για την παρουσίαση της έκθεσης και τα μοναδικά εκθέματα που για πρώτη φορά παρουσιάζονται στο γερμανικό κοινό. Στην έναρξη της εκδήλωσης, η διευθύντρια του Μουσείου - Κέντρου Ενημέρωσης «Zeit und Messel Welten», Marie - Luise Frey, αναφέρθηκε στην εξαιρετικά επιτυχημένη συνεργασία των δύο φορέων μέσα από το Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων τής UNESCO και το Δίκτυο Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων και τόνισε τη σημασία παρουσίασης της έκθεσης του Απολιθωμένου Δάσους για την αναπαράσταση της γεωλογικής ιστορίας της Ευρώπης. Ποδοσφαιρικό τουρνουά «Ειρήνης και Φιλίας στο Αιγαίο» Το μήνυμα της αρμονικής συμβίωσης των δυο λαών προωθήθηκε μέσα από τουρνουά ποδοσφαίρου στη Λέσβο Στην διοργάνωση ενός ποδοσφαιρικού τουρνουά στη Λέσβο, με στόχο να έρθουν πιο κοντά Ελλάδα και Τουρκία, προχώρησε η οικογένεια Τρύφων, που έχει δεσμούς με το Ελληνικό νησί και στηρίζει τα νέα παιδιά που ασχολούνται με τον αθλητισμό. Στο τουρνουά «Ειρήνης και Φιλίας στο Αιγαίο» που διεξήχθη το τριήμερο 6 με 8 Ιουλίου, συμμετείχαν μικροί ποδοσφαιριστές γεννημένοι από το 1996 έως το 1998, που προέρχονταν από ομάδες της Αθήνας, της Λέσβου αλλά και της Τουρκίας. Το όνομα της διοργάνωσης στόχο έχει την προώθηση της ειρήνης και της φιλίας ανάμεσα στους δυο γειτονικούς λαούς, αλλά και να γίνει γνωστό το μήνυμα της αρμονικής συμβίωσης των δυο χωρών. Η οικογένεια Τρύφων κάλυψε τα έξοδα διαμονής των δυο τουρκικών ομάδων που πήραν μέρος στο τουρνουά, καθώς και των ομάδων του Ολυμπιακού και του Κολεγίου Αθηνών, που ταξίδεψαν στο νησί της Λέσβου. Οι αγώνες πραγματοποιήθηκαν στις εγκαταστάσεις Olympico στη Νεάπολη της Λέσβου. Eκδηλώσεις Καλοκαιριάτικες εκδηλώσεις στη Λέσβο Ιούνιος 2012 Άρχισε το καλοκαίρι, άρχισαν για τα καλά και οι ζέστες. Και να, πρωτοφάνηκαν και οι φίλοι και οι γνωστοί που το χειμώνα ζουν στην Αθήνα ή αλλού, στην πατρίδα μας αλλά και στο εξωτερικό. Γεμάτο κόσμο το νησί, γεμάτη η πόλη της Μυτιλήνης, της αρχόντισσας στο Αιγαίο. Κι άρχισαν δειλά δειλά και οι εκδηλώσεις του Λεσβιακού καλοκαιριού, με τις «δυνάμεις» των ντόπιων καλλιτεχνικών οργανώσεων και με κάποιες άλλες, που διοργάνωσε ο Δήμος. Βέβαια Ιούνιος χωρίς κλήδονα δεν γίνεται! Τα μέλη της Χορωδίας Μυτιλήνης «Νίκος Σκαλκώτας» και κλήδονα «άνοιξαν», με τ' Αη Γιαννιού τη Χάρη και τραγουδάκια «πικάντικα» και «τσουχτερά» αφιέρωσαν σ όποιον ανήκε το δαχτυλίδι, η παραμάνα, το πετραδάκι, το τσιμπιδάκι που «έβγαινε» απ το κοκκινοσκεπασμένο «γραγούδι» το γεμάτο με «τ αμίλητο» νερό. Γέλια και χαρές στη βεράντα μας στη Χαραμίδα και έτσι και το έθιμο τηρήθηκε και με τη συνοδεία της κιθάρας του μαέστρου Γιώργου Παζαίτη, τα τραγούδια αντήχησαν στην όμορφη βράδια! Η κρίση, κρίση που έχει θρονιαστεί στη πόρτα μας αλλά και μεις, στο πείσμα των καιρών ότι μπορούμε κάνουμε για να περνούμε τα βράδια ευχάριστα! «Της καλομοίρας της χρυσής, χρυσό είν το ριζικό της, να βγει απ τ αμίλητο νερό, να βρει το ριζικό της». Ιούνιος 2012 Οι ζέστες είναι αφόρητες κι ευτυχώς που το δροσερό αεράκι της θάλασσας, προσφέρει το βραδάκι κάποιες ώρες δροσερής ανάπαυλας, πότε στο Κάστρο και πότε στις παραλίες. Οι εκδηλώσεις του Λεσβιακού καλοκαιριού συνεχίζονται στο Κάστρο, στη Μαρίνα, στα Τσαμάκια και σ όλα τα κεφαλοχώρια του νησιού. Γιορτή ούζου, γιορτή σαρδέλας, βραδιά θάλασσας και πάει λέγοντας! Όμως για μένα, το πιο εντυπωσιακό, ήταν η διοργάνωση από το «Δελφίνι» της Σκ. Λουτρών, του περάσματος κολυμπώντας Κουντουριδιά-Πέραμα, στις 27 του μήνα. Πάνω από 55 άτομα, νεαρά παιδιά αλλά και μεγάλοι (25, 35, 45, 55, 65 και βάλε λίγο!), διέσχισαν κολυμπώντας τη διαδρομή των περίπου μέτρων στη μνήμη των Μικρασιατών. Το ότι ήμουνα κι εγώ εκεί και ότι τερμάτισα μια χαρά, μου δίνει νομίζω την ευκαιρία να σχολιάσω την υπέροχη αυτή κολυμβητική διαδρομή. Δεν ήταν αγώνας ταχύτητας, μην νομίζετε! Ήταν αγώνας συμμετοχής και ο κάθε ένας είχε το χρόνο του. Άλλος πιο γρήγορα και άλλος σιγά και με απόλαυση! Με το που βρέθηκα στο νερό, αυτό το υπέροχο θαλασσινό νερό του κόλπου, που το ελαφρύ κυματάκι το έδειχνε, αλλού μπλε μαβί, αλλού μπλε γαλαζωπό,μύρια χίλια χρώματα κι οι καυτερές ακτίνες του ήλιου να παίζουν με τις αποχρώσεις ε, εγώ ξεχάστηκα και απολάμβανα! Τοπίο, μαγευτικό απλωνόταν γύρω μου! Κι ήταν δικό μου! H Κουντουριδιά απομακρυνόταν. Η Παναγία η Αψηλή, πάνω στο βουνό, ψηλά στη Σκάλα Λουτρών, μας παρακολουθούσε στοργικά. Ο Άγιος Ισίδωρος, το νησάκι στο κόλπο, βρισκόταν δίπλα μας! Κι όσο πλησιάζαμε στο Πέραμα, η εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα, (μεγάλη η Χάρη Του και η 8 9

7 γιορτή Του σήμερα) και παραδίπλα το εκκλησάκι του στρατοπέδου, ε, όλοι αυτοί οι Άγιοι μας βοήθησαν όλους και τα καταφέραμε! Ναι, τα κατάφερα κι εγώ! Μόνο η σκαλίτσα για ν ανεβείς στο τέρμα, ήταν «τρεμουλιαστή», σχοινένια, στενή και λίγο με δυσκόλεψε! Αλλά δυο στιβαρά χέρια με τράβηξαν και νάμαι στο τέρμα κι εγώ! Η αδελφοποίηση του ΦΟΜ με τη Λεσβιακή Παροικία, χάρισε ένα διαφορετικό βράδυ, στον όμορφο χώρο του Οινοφόρου και η μουσική και το τραγούδι ενθουσίασαν το κοινό. Αύγουστος 2012 Αύγουστε καλέ μας μήνα, νάσουν δυο φορές το χρόνο! Ε, βέβαια αυτό δεν γίνεται αλλά τα δυο Αυγουστιάτικα φεγγάρια τα απολαύσαμε μ όλη μας τη καρδιά.ένα στην αρχή του μήνα με τις μεγάλες ζέστες κι ένα πιο δροσερό, στο τέλος του μήνα. Η μαγεία των μαυροντυμένων γυναικών και των ανδρών με μαύρο πουκάμισο στις παρακλήσεις του Δεκαπενταύγουστου (όχι για μόδα αλλά για το έθιμο), η διαδρομή για την Αγιάσο περπατώντας, από νέους αλλά και μεγαλύτερους και η ανηφόρα της δύσκολης Πατωμένης, όλα αυτά είναι έθιμα του νησιού μας και πρέπει να τα διατηρήσουμε. Πληροφοριακά να σας πω, ότι μετρώντας ένα ένα τα βήματα στην Πατωμένη μόνο (Ξεπατωμένη καλύτερα), φέτος τα μέτρησα 4.700! Άλλες χρονιές τα έβρισκα και κάπως λιγότερα! Ο χρόνος βλέπετε και αναγκάζομαι φαίνεται να κάνω μικρότερα βήματα! Πάντως ο διαλογισμός και η προσοχή βοηθάει στο να περνά κάπως ευκολότερα η μιάμιση περίπου ώρας, μόνο για το περπάτημα της Πατωμένης! Κόσμος στο ιερό προσκύνημα αμέτρητος και παρούσα η νεολαία με την ζωντάνια και την ομορφιά της. Κοντά στην Παναγία μας την Αγιασώτισσα και ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος, που ζήτησε ευλαβικά τη βοήθεια της Μεγάλης Μάνας και ευχήθηκε στους πιστούς υγεία, αγάπη, ειρήνη, ευημερία. Στο Πυργί κατανυκτική η παράκληση από τα μέλη της Λεσβιακής παροικίας και στη Χαραμίδα στον Ταξιάρχη τον Αη Στρατόνικο, μεγάλη η προσέλευση φίλων και γνωστών. Η REGATA, μετά της Παναγίας, έδωσε άλλη όψη στη πόλη μας. Σκάφη, αμέτρητα στη προκυμαία και στη Μαρίνα. Εγώ το Σάββατο βράδυ, μέτρησα περίπου 100! Και τα πληρώματα, νέοι και νέες που με κουράγιο και τόλμη ζούνε τη γοητεία της θαλασσινής διαδρομής στο Αιγαίο μας. Μυτιλήνη, Οινούσσες, Βολισός, Σύρος. Το ελαφρύ αεράκι ας δίνει δύναμη στα νεανικά πληρώματα, να κουμαντάρουν τα πανιά. Το Κάστρο στις δόξες του, όχι τις πολεμικές- Παναγία μου φύλαγε μας κι αλάργα-αλάργα, αλλά τις τραγουδιστικές, τις χορευτικές, τις όμορφες και τις απολαυστικές. Κι άλλες ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις, που πρέπει να 'χεις τα πόδια της σαρανταποδαρούσας, για να σαι παντού! Ε, όπου πήγαμε, πήγαμε, ότι νιώσαμε, ζήσαμε κι απολαύσαμε, έστω μια με το κάμα τον Ιούλιο - Αυγουστιάτικο, τέρμα πια! Και με τη δεύτερη γιορτή της διοργάνωσης της 1ης Σεπτεμβρίου στο Ίππειος, των Εθελοντικών Οργανώσεων του νησιού, μπήκαμε πια στο φθινόπωρο και σας χαιρετώ. Να 'μαστε γεροί, καλό χειμώνα. Άσπα Αβαγιανού «Λεσβιακή Παροικία» και ΦΟΜ «Ο Θεόφιλος» υπέγραψαν «πρωτόκολλο» συνεργασίας! Την Τετάρτη 25 Ιουλίου 2012, στον αύλειο χώρο του Οινοποιείου «Οινοφόρος- Μεγαλοχωρίου», ένα χώρο καλαίσθητα διακοσμημένο με πισίνα και δυο ωραία γλυπτά του Δάφνη και της Χλόης, τα δυο ιστορικά λεσβιακά σωματεία η «Λεσβιακή Παροικία» και ο ΦΟΜ «Ο Θεόφιλος», αποφάσισαν και υπέγραψαν «πρωτόκολλο» αδελφοποίησης-συνεργασίας με σκοπό την προβολή του νησιού μας. Αφετηρία, το πάθος τους, με το οποίο εδώ και πολλά χρόνια, υπηρετούν τον Πολιτισμό. Σκοπός και των δυο Συλλόγων είναι η διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς του νησιού μας και η συστηματική προβολή της πλούσιας και ιδιαίτερα σημαντικής παράδοσης στα γράμματα, τις τέχνες, τη λαογραφία, συμβάλλοντας συγχρόνως στην ανάδειξη της σημερινής πολιτιστικής ταυτότητας της Λέσβου μέσα στον Ελληνικό χώρο. Η λαμπρή, «καλοστημένη», εκδήλωση που συγκέντρωσε πλήθος κόσμου, μελών και φίλων των δύο σωματείων, ξεκίνησε με τον χαιρετισμό των δύο Πρόεδρων. Πρώτη το λόγο έλαβε η Πρόεδρος της Παροικίας Καίτη Μεσσηνέζη, η οποία αναφέρθηκε εμπεριστατωμένα στην ιδέα της στενής συνεργασίας των δύο Συλλόγων που μπορεί να γίνει μια πολιτιστική γέφυρα μεταξύ Λέσβου και Αττικής, για την παραγωγή έργου αγάπης, αλληλεγγύης, παιδείας και πολιτισμού. Ενώ τόνισε ιδιαίτερα το πόσο σημαντική για τη «Λεσβιακή Παροικία» είναι η σύναψη αδελφικών πολιτιστικών σχέσεων με τον Φιλοτεχνικό Όμιλο Μυτιλήνης «Ο Θεόφιλος», ένα Σύλλογο που αποτελεί κορυφαίο παράγοντα πολιτιστικής ανάπτυξης της Λέσβου, ένα Σύλλογο που προσφέρει πολιτισμό στον τόπο του, στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό. Αμέσως μετά, ο Πρόεδρος του ΦΟΜ, Περικλής Μαυρογιάννης, πήρε τον λόγο και Ανταλλαγή του πρωτοκόλλου αδελφοποίησης μεταξύ των δύο Προέδρων 10 11

8 με γλαφυρό τρόπο τόνισε πόσο δύσκολο είναι να παράγει ένας Σύλλογος πολιτιστικό έργο υπεύθυνα, μελετημένα και σωστά και πόσο κακό αντίθετα είναι να κάνει κάποιος πολιτισμό «για τα μάτια του κόσμου», πρόχειρα, επιπόλαια και ανεύθυνα! Μετά την υπογραφή του πρωτοκόλλου αδελφοποίησης και συνεργασίας, ακολούθησε η προβολή ενός σύντομου DVD, αρκετά κατατοπιστικού, παραγωγή-προσφορά του Γιώργου Παπαδόπουλου, που ήταν μια μικρή συλλογή φωτογραφιών και Video από τις ποικίλες πολιτιστικές δραστηριότητες των δύο Συλλόγων. Στη σειρά του προγράμματος η παρουσιάστρια Ντέσση Κομνηνού, κάλεσε στο «βήμα» τον κεντρικό ομιλητή, συγγραφέα και επίτιμο Πρόεδρο της Παροικίας κο. Τ. Χατζηαναγνώστου, ο οποίος γλαφυρός όπως πάντα, με καθαρό και κατανοητό λόγο, σε πρώτη φάση αναφέρθηκε με στοιχεία στην ίδρυση της «Λεσβιακής Παροικίας» τον Μάρτιο του 1965 από το αξέχαστο δάσκαλο, πρώτο Πρόεδρο της Παροικίας, Κλεάνθη Παλαιολόγο και τον ίδιο και στην εν γένει δράση του Συλλόγου όλα αυτά τα χρόνια που πέρασαν. Αμέσως μετά, έκανε μια αναδρομή στα πρώτα χρόνια της ίδρυσης του ΦΟΜ το 1934 μέχρι την κατάργησή του και την επανίδρυσή του με την ονομασία Φιλοτεχνικός Όμιλος Μυτιλήνης «Ο Θεόφιλος» το Η επιτυχημένη γιορτή της αδελφοποίησης των δυο ιστορικών Συλλόγων έκλεισε με όμορφη μουσική και τραγούδια που απόδωσε με επιτυχία η σοπράνο Μαρία Γαλάνη. Στο πιάνο την συνόδεψε ο καθηγητής μουσικής συμπατριώτης μας Θόδωρος Ζουμπούλης. Δίκαια απόσπασαν το ζεστό χειροκρότημα του κόσμου. Την εκδήλωση τίμησαν πλήθος κόσμου και πολλοί επίσημοι. Στο τέλος της εκδήλωσης δόθηκε η ευκαιρία στους εκλεκτούς καλεσμένους να γευτούν το υπέροχο κρασί «Δάφνης και Χλόη», με σχετικούς μεζέδες, ευγενική προσφορά του Οινοποιείου «Οινοφόρος-Μεγαλοχωρίου». Τιμητική εκδήλωση από την «Λεσβιακή Παροικία» για τον ποιητή Νικηφόρο Βρεττάκο, με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννησή του Με μεγάλη συμμετοχή κόσμου έγινε τη Δευτέρα 22 Οκτωβρίου 2012, στην αίθουσα «Δαίδαλος» του Ελληνοβρετανικού Κολεγίου, Ρεθύμνου 1α, η τιμητική εκδήλωση για τον ποιητή Νικηφόρο Βρεττάκο, με αφορμή τα εκατό χρόνια από τη γέννησή του, που συνδιοργάνωσαν η «Λεσβιακή Παροικία» και ο «Οργανισμός για τη Διάδοση της Ελληνικής Γλώσσας» ΟΔΕΓ. Πολλοί καλεσμένοι ήρθαν νωρίς, για να περιεργαστούν τα ταμπλό και τις φωτογραφίες από το «Αρχείο Νικηφόρου Βρεττάκου», που ανήκει στην Κεντρική Δημόσια Βιβλιοθήκη Σπάρτης και που διατέθηκαν αποκλειστικά για να συμβάλλουν και οπτικά στο ανασκάλεμα της μνήμης από τη ζωή και το έργο του ποιητή. Ανάμεσα στον κόσμο που παρευρέθηκε, ήταν ο πρώην Πρόεδρος της Βουλής κ. Α. Κακλαμάνης, ο καθηγητής Πανεπιστημίου κ. Παν. Κοντός, ο επίτιμος πρόεδρος της Λ.Π. συγγραφέας κ. Τάκης Χατζηαναγνώστου, η Πρόεδρος και η Αντιπρόεδρος της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς κυρίες Ε. Τσιάλτα και Σ. Ροδοπούλου, και πολλοί άλλοι εκλεκτοί καλεσμένοι. Η Πρόεδρος της Λεσβιακής Παροι- Ο καθηγητής μουσικής Θεόδωρος Ζουμπούλης με την εξαίρετη σοπράνο Μαρία Γαλάνη Το μέλος του Δ.Σ. Ειρήνη Βεκρή συντόνισε την εκδήλωση για τον Νικηφόρο Βρεττάκο 12 13

9 κίας, κυρία Καίτη Μεσσηνέζη-Πλατσή, καλωσόρισε το κοινό και με σύντομη αναφορά στη σπουδαιότητα του έργου του τιμώμενου ποιητή, έδωσε το στίγμα του περιεχομένου της βραδιάς. Εκ μέρους του ΟΔΕΓ χαιρέτισε τους παριστάμενους ο Πρόεδρος του Οργανισμού κύριος Κων/νος Καρκανιάς, ο οποίος τόνισε τη σπουδαιότητα των πολιτιστικών εκδηλώσεων της «Λεσβιακής Παροικίας» και επανέλαβε τη συμπαράστασή του προς το σύλλογο. Ο Λέσβιος ποιητής Δημήτρης Νικορέτζος ανέπτυξε το θέμα: «Νικηφόρος Βρεττάκος ένας «Άγιος» της ελληνικής Ποίησης». Ενώ η καθηγήτρια απαγγελίας Νινέτα Παπαδάκη, απάγγειλε με εξαίρετο τρόπο τέσσερα ποιήματα του τιμώμενου ποιητή. Ο λόγος του κυρίου Νικορέτζου, του βραβευμένου από την Ακαδημία Αθηνών, είχε ποιητικό παλμό, ήταν πλήρης στο περιεχόμενό του και ξεχείλιζε από συγκίνηση και αγάπη προς τον Νικηφόρο Βρεττάκο που γνώρισε προσωπικά. Η κυρία Χαρά Καραβά, Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών, ανέλυσε και κατηγοριοποίησε τα ποιήματα του τιμώμενου ποιητή, με συντομία και πληρότητα, με τρόπο απλό και κατανοητό, μεταφέροντας μηνύματά τους και στους σημερινούς καιρούς. Η ανιψιά του τιμώμενου ποιητή, συγγραφέας Αθηνά Μπίνιου επέλεξε τις μέρες της Κατοχής να αφηγηθεί με θαυμάσιο θεατρικό τρόπο, από τη ζωή-παραμύθι του θείου της Ν. Βρεττάκου, που περιλαμβάνεται στο βιβλίο της «Νικηφόρος Βρεττάκος, το παιδί που έγινε ποιητής», ενώ ο τραγουδιστής Αργυρός συνόδεψε με την κιθάρα του και τραγούδησε μελοποιημένα ποιήματα του Βρεττάκου. Η εκδήλωση, την οποία συντόνισε με επιτυχία το μέλος του Δ.Σ. κ. Ειρήνη Βεκρή, έκλεισε με την προβολή μέρους του κινηματογραφικού έργου «Περιουσιακά στοιχεία» με εικόνα και αφήγηση του γιού του ποιητή, Κώστα Βρεττάκου. Ο σκηνοθέτης Κώστας Βρεττάκος, που δεν μπόρεσε να παρευρεθεί στην εκδήλωση έστειλε επιστολή, απ την οποία αξίζει να αναφερθεί τουλάχιστον μέρος από την τελευταία παράγραφο, που ξεκινά με το στοίχο του ποιητή: «Ότι μπόρεσα να διασώσω (στον κόσμο που πήγα) το διέσωσα θάλασσα. Η ψυχή μου ένα σμήνος μυριάδων πουλιών που τ αλώνιζε η θύελλα. Όσα διασώθηκαν βρήκαν το δέντρο τους. Φτερούγισαν κι έμειναν μέσα στις λέξεις. Εκεί, μπορείτε να τον συναντήσετε και σεις σήμερα κι εύχομαι να βρίσκετε πάντοτε απαντήσεις στους στίχους των ποιητών μας. Η ποίηση ακόμα και σε καιρούς πεζούς και δύσκολους, όπως οι σημερινοί, αποτελούν ασφαλές καταφύγιο». Νικηφόρος Βρεττάκος «Ένας «Άγιος» της ελληνικής ποίησης» (Η ομιλία του Δημήτρη Νικορέτζου στην εκδήλωση τιμής της «Λεσβιακής Παροικίας», με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννησή του ποιητή Νικηφόρου Βρεττάκου.) Η συγγραφέας Αθηνά Μπίνιου αφηγήθηκε με θαυμάσιο θεατρικό τρόπο, ενώ ο τραγουδιστής Αργυρός συνόδεψε με την κιθάρα του και τραγούδησε μελοποιημένα ποιήματα του Βρεττάκου. Ρώτησα κάποτε, ένα γέρο Κροκεάτη να μου πει τι είναι ποίηση. Μου δειξε στο τραπέζι ένα κριθαρένιο καρβέλι ψωμί. Πήρε μαχαίρι και το έκοψε. - Πάρε παιδί μου, μου είπε. Αυτό είναι ποίηση. - Πως το ξέρεις παππού του είπα. - Το πε ο εγγονός μου ο Νικηφόρος. Ύστερα μου δειξε στο τραπέζι μια στάμνα με νερό. Την πήρε στα ροζιασμένα χέρια του κι ήπιε να ξεδιψάσει. Σκούπισε με την ανάστροφη τα χείλια του κι έκανε τρεις φορές το σταυρό του. - Τι είναι ποίηση, παππού; τον ξαναρώτησα. - Μια στάμνα με νερό, παιδί μου. Το πε ο εγγονός μου ο Νικηφόρος Το φως στο τραπεζομάντηλο, ζωγράφιζε έναν μικρό ασημένιο Χριστό. Ο γερο Κροκεάτης τον είδε και χαμογέλασε. Άνοιξε το παράθυρο να μπει ο ήλιος. Χιλιάδες άστρα κατηφόριζαν στον ουρανό. Κοίταξε την ανατολή. Ο Χριστός ήταν εκεί - Είναι ποίηση κι ο Χριστός παιδί μου. Το πε κι αυτό, ο εγγονός μου ο Νικηφόρος. Ξάφνου το πρόσωπό του το αυλάκωσε ένας σπασμός. Απ τα μάτια του κύλησαν δάκρυα. - Γιατί κλαις παππού; - Έχω πόνους, παιδί μου. - Είναι ποίηση ο πόνος παππού; - Ναι. Το παν όλοι οι εγγονοί μου, παιδί μου. Στους ανατολικούς πρόποδες του Ταΰγετου, στα Βαρδουνοχώρια, νότια της Σπάρτης, απλώνεται μια ειδυλλιακή 14 15

10 πολίχνη η Λέτσοβα. Εδώ, κοντά στο χωριό Αλαΐμπεη, είναι οι αρχαίες Κροκεές. Στον τόπο αυτόν, όπου συναντιέται ο μύθος με την ιστορία, γεννήθηκε ο ποιητής Νικηφόρος Βρεττάκος. Η δόξα των Κροκεών δεν είναι η μυθολογία τους. Είναι το στοιχειό τους, ο Ταΰγετος. Εδώ, την πρωτοχρονιά του 1912, γεννήθηκε ένα χαμογελαστό μελαχρινό παιδί, γιος μεγαλοκτηματία, ο Νικηφόρος, που από κείνη τη στιγμή θ άρχιζε να γράφει την ιστορία του κόσμου, γιατί η ιστορία του κόσμου είναι η ιστορία της ποίησης. «Και είδεν ο Θεός ότι καλόν». Στην κούνια του ήρθε και τον μοίρανε η Ταϋγέτη, μια απ τις Ατλαντίδες, μητέρα του Ευρώτα. Απόθεσε στα πόδια του μια λύρα κι ένα λευκό τριαντάφυλλο, τα σύμβολα της ποίησης και της αγνότητας. Ύστερα χάθηκε στα δάση του Πενταδάχτυλου. Από τότε, τρεις χιλιάδες χρόνια πριν, αρχίζει η ιστορία του Νικηφόρου Βρεττάκου δεμένη με τη σκληρή πέτρα του μυθικού βουνού της Λακωνίας, του Ταΰγετου. Από εδώ άρχισε σιγά-σιγά να τυλίγει το κουβάρι της ποίησης. Ανηφόρισε παιδί στις κορφές, είδε τα εξαίσια τοπία του, με τα δάση και τα αιωνόβια κωνοφόρα τους δέντρα κι έπαιξε με τους Φαύνους και τους Σειληνούς, τις Νύμφες και τις Αμαδρυάδες, στις πολύκρουνες πηγές του. Πήρε ξυπόλυτος τις παραφυάδες του Σαγγιά και των Κακοβουνιών, ως πέρα στη Λακωνική κι έφτασε ως τον Ταίναρο. Ο Ταϋγετος! Ένας απολιθωμένος γίγαντας που γέρνει απότομα, ανατολικά στην υδρολεκάνη του Ευρώτα, σαν σχιστολιθικό μαρμάρινο τείχος, με ρωγμές και χαράδρες, πάντα χιονοσκέπαστος. Θυμάσαι, Νικηφόρε; Ανέβαινες παιδί σχολειαρόπουλο στην ψηλότερη κορφή του, τον προφήτη Ηλία -τον Ταλετό των αρχαίων- ανήμερα στη χάρη του, 20 του Ιούλη, που γινόταν στο ταπεινό εκκλησάκι, το ετήσιο πανηγύρι. Πόσο κόστιζε τότε η ποίηση; Όσο μια παιδική καραμούζα. Όμως η ποίηση δεν Η ομάδα των ομιλητών. Από αριστερά: Χαρούλα Καραβά, Δημήτρης Νικορέτζος και Νινέτα Παπαδάκη. ήταν μόνο στον Προφήτη Ηλία. Ήταν και στην καρδιά σου. Ήταν μέσα σου πριν από σένα, γιατί η ποίηση δεν έχει ηλικία. Είναι η αιωνιότητα και η στιγμή. Την όριζε «ο τα πάντα συνέχων» πριν απ το χρόνο, πριν απ την τάξη του κόσμου. Δίχως εσέ δεν θάβρισκαν νερό τα περιστέρια Δίχως εσέ δεν θ άναβε το φως ο Θεός στις βρύσες του Μηλιά σπέρνει στον άνεμο τ άνθη της στην ποδιά σου φέρνεις νερό απ τον ουρανό φώτα σταχυών κι απάνω σου φεγγάρι από σπουργίτες. Πάντα με βασάνιζε το ερώτημα: Από πού αναδύεται η αγγελικότητα της ποίησης του Νικηφόρου Βρεττάκου; Δεν υπάρχει πιο απλό και πιο σύνθετο ερώτημα. Ο Ανδρέας Καραντώνης έγραψε πως τα λόγια του ποιητή αυτού, είναι ποτισμένα από ένα «υγρό καλοσύνης». Εγώ θα πρόσθετα ότι στον Βρεττάκο «είν όλα αγνά, σαν αγιασμένα». Περιβάλλονται από ένα φωτοστέφανο προσευχής. Στο βάθος του ο Βρεττάκος είναι θρησκευτικός ποιητής. Η ποίηση για τον Βρεττάκο δεν υπάρχει. Παντού είναι κυρίαρχη η παρουσία του. Παρουσία όμως όχι ενός ανθρώπου ευδαιμονιστή και μακάριου, αλλά ενός ανθρώπου «κοπιώντος» και «πεφορτισμένου». Η ποίηση του Βρεττάκου αποσυνδέεται από την καταγωγή της. Δεν έχει πατρίδα. Η πατρίδα της ονομάζεται γη. Μια γη που γεννήθηκε ελεύθερη και οι άνθρωποι της έβαλαν σύνορα. Γι αυτό η ποίηση του Βρεττάκου απέχει αρκετά από το να λέγεται ελληνική. Είναι οικουμενική. Και θα έλεγα υπερχρονική. Είναι πέρ από τους συρμούς, πέρ από τις συμβατικές ημερομηνίες. Δίχως πανί, δίχως κουπί, αν μας σέρνει ο γιαλός μας, δίχως άστρο αν μας θέλει η νύχτα δίχως ήλιο αν μας καλεί η ημέρα που είναι ο κόσμος; Τρία είναι τα καθοριστικότερα υλικά στοιχεία της ποίησης του Βρεττάκου. Η φωτιά, το νερό και το χώμα. Ποίηση είναι μια στάμνα με νερό, είχε πει ο γέρο Κροκεάτης. Ο πηλός, η φωτιά και το νερό. Όμως πέρ απ αυτά, ποίηση είναι το συναίσθημα. Και το συναίσθημα αυτό στον Βρεττάκο, έχει μόνο ένα όνομα: Αγάπη. Απ όλα τα πράγματα που υπάρχουν στον κόσμο γίνεται ο λόγος. Δίχως χρώματα, αέρα, χώμα, νερό, δίχως ήλιο, δεν γίνεται. Δεν γίνεται δίχως τα ενενήντα στοιχεία κι ένα ακόμη: Αγάπη Κι αγάπη. Και πάλι αγάπη - Για όλα όσα υπάρχουν στον κόσμο και φτιάχνεται ο λόγος, αγάπη. Ο λόγος του ποιητή δεν πήρε την τραχύτητα του Ταΰγετου. Απέβαλε το σκληρό χοϊκό του ένδυμα και έγινε λόγος «εξ εγκάτων». Ο Ταΰγετος καθαγιάστηκε κι έγινε «φως ως ιμάτιον». Έγινε κατοικητήριο της προσευχής του. Πως έγινε αυτή η μεταστοιχείωση; Ποιος μπορεί να γνωρίζει όσα κυοφορούνται στην ψυχή του ποιητή. Μόνο η ποίηση το γνωρίζει. Νομίζω πως δεν υπάρχει πιο λυτρωτικό καθαρτήριο για την ψυχή του ποιητή από τον πόνο. Είναι το πιο πυρίκαυστο έναυσμα της ποίησης. Μέγας καταλύτης ο πόνος. Κι ο μικρός Νικηφόρος 16 17

11 πόνεσε πολύ στη ζωή του. Από τότε που καταστράφηκε ο εύπορος πατέρας του, αναγκάστηκε να δουλέψει σκληρά, περπατώντας ξυπόλητος στη λεωφόρο του κόσμου. Έγινε βιοπαλαιστής, εργάτης και μικροπωλητής. Ύστερα δούλεψε στις εφημερίδες, γράφοντας και διορθώνοντας, μέσα στο αντιμόνιο των τυπογραφείων. Γνώρισε πολλούς τόπους και πολλούς ανθρώπους. Όμως, κατά πως είπε ο Καβάφης, «η πόλις τον ακολουθούσε». Και η πόλις αυτή, ήταν η ποίηση. Δεν μολύνθηκε από τις εναντιότητες της ζωής. Δεν τον αλλοτρίωσαν αντίρροποι άνεμοι, κίβδηλοι συμβιβασμοί, έωλοι συρμοί. Κρατούσε πάντα στα χέρια του τα πολύτιμα δώρα της Ταϋγέτης. Κάθε φορά που σκόνταφτε επέστρεφε στον Ταΰγετο. Εκεί, κοντά στον καθαρό αέρα, πράυναν οι πληγές του.όμως, όπου κι αν βρέθηκε, νοιάστηκε για τον συνάνθρωπο. Τον αδερφό του. Πορεύτηκε σε κακοτράχαλους δρόμους και νυχτώθηκε, άστεγος και πένης, σ ανήλιαγες συνοικίες, να παραστέκει με το φαναράκι της ποίησης, στα σπίτια των πονεμένων. Γίνομαι ποίηση, φεύγω απ τον κόσμο μοιράζομαι πάω στους πικρούς αδερφούς: να μείνω στα σπίτια που δεν μπαίνει ο ήλιος. Ιδού γιατί ο Νικηφόρος Βρεττάκος εξανθρωπίζει την ποίηση. Ιδού γιατί συγκινεί τις ανθρώπινες καρδιές. Κάνει την ψυχή του αντίδωρο και τη μοιράζει. Δεν έκανε ποτέ ποίηση για τον εαυτό του. Την έκανε για τους άλλους. Δεν είναι ο ποιητής του «εγώ». Είναι ο ποιητής του «εμείς». Ακούστε τι εξομολογείται για τη ζωή του, με πόση ειλικρίνεια μιλά για τις μέρες της στέρησης και της φτώχειας: «Ήταν γύρω στο 1931 ή '32 που περνούσα μερικές από τις δυσκολότερες μέρες της ζωής μου. Ήμουνα άνεργος και έκανα μια απεγνωσμένη προσπάθεια ν αγκιστρωθώ σε μια δουλίτσα, παρακολουθώντας τις «ζητήσεις» των εφημερίδων. Κρατούσα μόνο τα χρήματα για το εισιτήριο επιστροφής στην πατρίδα μου με το σαπιοκάραβο «Ταΰγετος» που θα ξεμπάρκαρε στο Γύθειο. Είπα να κάνω δυο μέρες υπομονή ακόμη κι επειδή δεν είχα σπίτι να περάσω τις δυο αυτές νύχτες, έπαιρνα το δρόμο για το Γαλάτσι κι από κει για την Ομορφοκκλησιά, που τότε, από τη σημερινή πλατεία της Κυψέλης ως εκεί, ήταν ακάλυπτοι χώροι. Και τις δυο νύχτες τις πέρασα καθισμένος, με ακουμπισμένες τις πλάτες μου στον κορμό ενός σακατεμένου πεύκου. Εκεί με βρήκε και τις δυο φορές το ξημέρωμα του Θεού. Το πεύκο δεν είχε κορυφή, είχε δυο πλαγιαστούς κλώνους μόνο. Ήταν κατατσακισμένο, ένα δυστυχισμένο δέντρο». Κάθομαι σκυμμένος στο γραφείο μου και τον ακούω που εξομολογείται. Βλέπω σ ένα βιβλίο το πορτρέτο του. Το σκαμμένο ασκητικό του πρόσωπο, θυμίζει φιγούρα από ξυλογραφία του Τάσου. Το βλέμμα του είναι κουρασμένο απ την περίσκεψη του κόσμου. Οι ρυτίδες στο μέτωπό του, είναι ρωγμές που χαράκωσαν την ψυχή του. Ποιος γλύπτης θα μπορούσε να κάνει σπουδή σ αυτό το πρόσωπο; Όμως οι ποιητές δεν έχουν πρόσωπο. Δεν πρέπει να έχουν πρόσωπο. Μόνο ψυχή και καρδιά. Πάντα μου κινούσε τη συμπάθεια ο ποιητής αυτός. Να ήταν η απλότητά του; Να ήταν η αφοπλιστική του ειλικρίνεια; Να ήταν η πονεμένη ζωή του; Ίσως όλα, ίσως τίποτ απ αυτά. Όμως η ποίησή του, απαλλαγμένη από κάθε ωραιολεξία, από κάθε καλολογική επίδειξη, είναι η ποίηση με το πιο ανθρώπινο πρόσωπο που γνώρισα. Πέρασαν 83 χρόνια από τότε που ο Βρεττάκος τύπωσε την πρώτη ποιητική συλλογή του «Κάτω από σκιές και φώτα». Που να φανταζόταν τότε το Γυμνασιόπαιδο του Γυθείου, πόσο μακρύς θα ταν ο δρόμος που θ ακολουθούσε. Πως θα ρχόταν καιρός που θα τον ονομάτιζαν ποιητή του Ταΰγετου, ποιητή της Πλουμίτσας, ποιητή του Οπενχάιμερ, ποιητή του κόσμου. Όμως πάνω απ όλα θα γινόταν ένας υμνητής της αγάπης, ένας «άγιος» της ποίησης. Γιατί στην αγάπη μέσα, είναι κι ειρήνη κι η φιλία κι η αδελφοσύνη κι η ανθρωπιά. «Και είδεν ο Θεός ότι καλόν». Δεν είχε ο Νικηφόρος στο φιλολογικό του δισάκι βαρύγδουπα εφόδια, πανεπιστημιακές σπουδές, οικογενειακά εύσημα, ούτε κι άλλωστε τα χρειαζόταν. Μίλησε με λόγια απλά, καθημερινά, κοιτώντας τον άνθρωπο με τα λόγια της ψυχής του. Σ όλη την πνευματική του ζωή στάθηκε ένας πιστός λευίτης της αληθινής λογοτεχνίας και διακόνησε την ποίηση «εν φιλότητι». Αν η τέχνη, σύμφωνα με το υψηλό νόημα, εκφράζει το ωραίο και το αληθινό, στον Βρεττάκο εκφράζει και κάτι ακόμα: το άγιο. Σπάνια μεγάλος ποιητής είχε πολλούς αναγνώστες. Οι κορυφές είναι για τους περισσότερους δυσπρόσιτες. Ο Βρεττάκος έγινε προσιτός με την απλότητά του. Δεν υπήρξε, ούτε μια φορά στη ζωή του. Δεν υπήρξε, ούτε μια φορά στη ζωή του, κατασκευαστής ποίησης. Δεν θα βρει κανείς πουθενά ποίηση αθωότερη απ τη δική του. Όμως το ερώτημα στη σκέψη μου παραμένει. Ποιος ορίζει τελικά την ποίηση του Νικηφόρου Βρεττάκου; Από που ξεκινούν οι εσωτερικές καταβολές της; Κανείς δεν θα το μάθει. Έχω την αίσθηση πως η ποίηση δεν είναι μόνο όσα προανέφερα. Είναι κάτι πολύ περισσότερο απ αυτά. Τελικά στην ποίηση δεν υπάρχει γιατί. Ξαναρώτησα το γέρο Κροκεάτη, να μου πει τι είναι ποίηση. Δεν μου απάντησε. Άνοιξε το παράθυρο κι έδειξε στον ανοιχτό ορίζοντα. -Είναι γραμμένο στον ουρανό παιδί μου. Το πε ο εγγονός μου ο Νικηφόρος Κατεβαίνω μέσα σ ένα λουλούδι με μια σκάλα πολύ πιο μεγάλη από κείνη που είδεν ο Ιακώβ να κατεβαίνουνε οι άγγελοι απ τον ουρανό. Κατεβαίνω και πάντοτε απέχω από το τέρμα του όσο απέχουνε τ άκρα του σύμπαντος μεταξύ τους. Απ τη γη των αιώνων ακούστηκε η φωνή όλων των ποιητών της γης: Άκουσε Νικηφόρε. Σαν νιώσεις πως ήρθε η ώρα σου ν αποχαιρετήσεις τούτον τον κόσμο, ν ανέβεις στον Ταΰγετο. Μη φοβηθείς. Δεν θα σαι μόνος. Κάπου εκεί, σε μια καταπράσινη λόχμη, θα σε περιμένει η Ταϋγέτη. Έχεις χρέος να τις επιστρέψεις τα δώρα που σου έφερε στο παιδικό σου λίκνο. Τη λύρα και το λευκό τριαντάφυλλο. Σου αρκεί αυτός ο κόσμός. Άξιος ο μισθός σου. «Είδεν ο Θεός ότι καλόν». Ήρθε ο καιρός να ξαναβρείς τον ζωγραφισμένο μικρό ασημένιο Χριστό. Σου χαμογελά στην ανατολή του Ταΰγετου. Κι εκεί να γίνεις ήλιος και κονιορτός των άστρων και ν αγναντεύεις τα σύννεφα, ν αγναντεύεις τις θάλασσες, ν αγναντεύεις τον κόσμο

12 Αφιέρωμα Αναμνήσεις μέσα από ένα συρτάρι Μπήκε ο Νοέμβρης και φέτος, ένας μήνας που για μας τους Λέσβιους σημαίνει πάντα ένα ταξίδι πίσω στο χρόνο, ταξίδι ιστορικής αναδρομής και Εθνικής ανάτασης. Ειδικά φέτος, συμπληρώνονται 100 χρόνια από έναν άλλον Νοέμβρη, όταν οι καμπάνες των εκκλησιών σήμαναν χαρμόσυνα στην πόλη της Μυτιλήνης αναγγέλλοντας το τέλος μιας ζοφερής σκλαβιάς 450 χρόνων ( ). Η λευτεριά έφτασε με τα πλοία του Ελληνικού στόλου κι ένα κύμα ακράτητου ενθουσιασμού πλημμύρισε τα στήθη σ ένα πλήθος, που ξέφρενο κατέκλυσε την Προκυμαία κι αντίκρυσε τη σημαία του θωρηκτού «Αβέρωφ» να κυματίζει στ ανοιχτά. Το ημερολόγιο έγραφε: 8 Νοεμβρίου 1912! «Η νήσος Μυτιλήνη μεθ όλων των εν αυτή πόλεων, κωμών, και συνοικισμών, μετά των λιμένων και των ακτών αυτής κατελήφθη υφ ημών και διατελεί από τούδε εις την κατοχήν μας» Εν όψει Μυτιλήνης και από του θωρηκτού Γ. Αβέρωφ τη 8 Νοεμβρίου Ο υποναύαρχος Αρχηγός Στόλου Παύλος Κουτουριώτης (Απόσπασμα από την διακήρυξη του Αρχηγού Στόλου του Αιγαίου προς τους κατοίκους της νήσου Μυτιλήνης). Γράφει η Λιούμπα Σκούρτη Έτσι αρχίζει για τους συμπατριώτες μας η περίοδος της Κατοχής που τους γεμίζει ανείπωτη χαρά αλλά και αγωνία μαζί για το αύριο, αφού στο εσωτερικό του νησιού οι εχθροπραξίες συνεχίζονται ακόμα, καθώς και οι αγριότητες των Τούρκων, που βλέπουν να χάνουν το παιχνίδι. Μόλις στις 8 Δεκεμβρίου υπογράφεται το πρωτόκολλο παράδοσης του Τουρκικού στρατού μετά την καθοριστική αναμέτρηση στον Κλαπάδο, οπότε ολοκληρώνεται η απελευθέρωση της Λέσβου. Ωστόσο το μαρτύριο της αβεβαιότητας και της αδημονίας παρατείνεται. Στις 3 Ιανουαρίου του 1913 πραγματοποιείται στη Μυτιλήνη πάνδημο συλλαλητήριο διαμαρτυρίας κατά των Μεγάλων Δυνάμεων, γιατί σε δημοσιεύματα του Ευρωπαϊκού Τύπου διαφαίνεται η αντίθεσή τους στην ένωση των νησιών του Αιγαίου με την Ελλάδα! Πάντα οι Μεγάλες Δυνάμεις ρυθμιστές της τύχης του Λαού μας! Σ αυτές τις δύσκολες ώρες, στις αρχές Ιανουαρίου 1913 καταπλέει στη Μυτιλήνη μοίρα του στόλου μας με το θρυλικό Αβέρωφ επί κεφαλής. Στη θέα και μόνο των ενδόξων πολεμικών το ηθικό αναπτερώνεται κι η ελπίδα ζωντανεύει πάλι στις καρδιές. Η Μυτιλήνη πανηγυρίζει! Στο κλίμα αυτών των ημερών μας μεταφέρει το παρακάτω κείμενο, που βρή- κα σκαλίζοντας σ ένα συρτάρι ανάμεσα σε παλιά γράμματα και φωτογραφίες. Δεν είναι παρά οι αναμνήσεις ενός οκτάχρονου παιδιού τότε: Του πατέρα μου! 1913 Ένας οκτάχρονος πάνω στον «Αβέρωφ» Ήταν μια όμορφη Γεναριάτικη μέρα του Η Μυτιλήνη έπλεε στο γαλανόλευκο κι χαρά για το σπάσιμο των δεσμών μιας σκλαβιάς αιώνων φούσκωνε τα στήθια όσων είχαν ζήσει το τελευταίο διάστημα με ρίγη φόβου, αγωνίας και ελπίδας συνάμα, για την έκβαση των ναυμαχιών, που θα επακολουθούσαν μετά την κήρυξη του πολέμου και την Κατοχή των νησιών του Αιγαίου. Τη μέρα εκείνη τα πολεμικά μας καράβια -κι ανάμεσά τους ο θρυλικός Αβέρωφ- είχαν απ την αυγή αράξει αρόδο πολύ ανοιχτά πέρα απ το αξέχαστο Καστράκι, κατάντικρυ στη σκλαβωμένη γη της Αιολίδας και της Ιωνίας, για να ξαποστάσουν έστω για λίγο τα πληρώματά τους έχοντας κατατροπώσει σε νικηφόρες ναυμαχίες την Τούρκικη αρμάδα κυνηγώντας την ίσαμε την είσοδο των Στενών των Δαρδανελίων. Η Μυτιλήνη γιόρταζε. Οι καμπάνες χτυπούσαν χαρμόσυνα, στις εκκλησίες δοξολογούσαν το Θεό της Ελλάδας για τις νίκες, που χάρισε στο Ναυτικό μας φέρνοντας τη λευτεριά στη Λέσβο και στ άλλα νησιά του Αιγαίου. Γαλάζιος ουρανός, καταγάλανα νερά, γαλάζια η πόλη μας απ το γενικό ση- Βάρκες -άλλες με πανιά, άλλες με κουπιά- πηγαινοέρχονταν ασταμάτητα από την τότε Σκαλα, το Κουμερκάκι αλλά κι απ την Πετρόσκαλα κουβαλώντας ένα πλήθος ολόχαρο κάθε ηλικίας και τάξης

13 μαιοστολισμό. Απ τις 10 το πρωί, που επιτράπηκε η άνοδος στα πολεμικά μας, βάρκες -άλλες με πανιά, άλλες με κουπιά- πηγαινοέρχονταν ασταμάτητα από την τότε Σκαλα, το Κουμερκάκι αλλά κι απ την Πετρόσκαλα κουβαλώντας ένα πλήθος ολόχαρο κάθε ηλικίας και τάξης, για να επισκεφτεί τα ένδοξα καράβια μας. Ξεκινήσαμε κι εμείς μαζί με την αείμνηστη μητέρα μου, έναν θείο μου και τα δυο μεγαλύτερα αδέρφια μου. Η θάλασσα μόλις, που ρυτίδωνε, θυμάμαι. Η απόσταση μας φάνηκε ατέλειωτη. Μετά από κάμποση ώρα πλευρίσαμε στο σιδερένιο κολοσσό -καθώς μας φάνηκε τότε- τον Αβέρωφ και φοβισμένοι, εμείς οι μικροί, αρχίσαμε ν ανεβαίνουμε τη θεόρατη σκάλα. Και νάμαστε πάνω στο κατάστρωμα. Φοβερή σε μας τα παιδιά ηθέα των τεράστιων πυροβόλων του. Θυμάμαι πως το ένα είχε μια μεγάλη λακκούβα από εχθρική οβίδα και το ένα φουγάρο μια τρύπα πέρα για πέρα. Ένδοξα σημάδια σκληρού αγώνα. Περιεργαστήκαμε το θωρηκτό για αρκετή ώρα με τη συνοδεία ενός μουστακαλή αξιωματικού. Όταν φτάσαμε στο σπίτι, η μητέρα μου περιγράφοντας στον πατέρα μου τις εντυπώσεις της είπε μεταξύ άλλων ότι πάνω σ ένα μεγάλο κανόνι, μέσα σε μια χρυσή κορνίζα, διάβασε ένα ποίημα και στεναχωρημένη πρόσθεσε ότι δεν μπόρεσε να το αποστηθίσει. Εμείς, τα παιδιά, δεν τόχαμε καν προσέξει. Πέρασαν χρόνια πολλά, όταν πριν λίγο καιρό έπεσε στα χέρια μου ένα τεύχος του περιοδικού «Χαραυγή» με ημερομηνία ! Έτος Γ'. Τόμος Ε. Αριθμός Ξεφυλλίζοντάς το, στη σελίδα 17 υπήρχε ένα ποίημα με τίτλο Αβέρωφ! Αβέρωφ αχ πως θάθελα τα μάτια μου πριν κλείσουν κάτι για σε τα χείλη μου για σένα να λαλήσουν. Και με μελάνι κόκκινο σε μάρμαρο επάνω να γράψω: Αβέρωφ νικητής! Κι ύστερα ας πεθάνω! Ίων Απόμαχος Κάτω απ το ποίημα, μου κίνησε την περιέργεια το παρακάτω κείμενο: «Το ωραίο αυτό ποίημα, ανήκον εις γνωστόν εν Σμύρνη ποιητήν, τον Μιχαήλ Αργυρόπουλον, όστις γράφει με το ψευδώνυμον Ίων Απόμαχος, είναι ανηρτημένον με πλαίσιον εις το πυροβολείον του θωρηκτού Αβέρωφ!» Ιδού μερικά αποσπάσματα από επιστολάς, που εστάλησαν εις τον ποιητήν: «Φίλτατε το ποίημά σας διέταξα να αναρτηθεί εις το πυροβολείον του Αβέρωφ προς ανάγνωσιν και γούρι!» Γ. Γκίνης, πλοίαρχος Ζάκυνθος !» Έτσι ύστερα από 50 τόσα χρόνια έμαθα, τελείως συμπτωματικά τους στίχους του ποιήματος, που τη μέρα εκείνη του1913 δεν κατάφερε να αποστηθίσει η Μητέρα μου κι αυτό την είχε τόσο στεναχωρήσει. Και για μένα στάθηκε αδύνατο να της δώσω αυτή τη χαρά, όσο κι αν τόθελα. Απλά, δεν βρισκόταν πια στη ζωή Στρατής Κ. Τυραδέλλης Και για την αντιγραφή: Λιούμπα Οκτώβρης Μανώλης Καλλιγιάννης Ένας σημαντικός Λέσβιος ζωγράφος Η Λεσβιακή Παροικία διοργάνωσε το βράδυ της Δευτέρας 27 Αυγούστου 2012, στο Δημοτικό Θέατρο Μυτιλήνης εκδήλωση τιμής στον συμπατριώτη μας καταξιωμένο ζωγράφο Μανώλη Καλλιγιάννη και το έργο του. Η εκδήλωση ήταν ενταγμένη στις εκδηλώσεις του Λεσβιακού Καλοκαιριού Προβλήθηκε το φιλμ-ντοκιμαντέρ «Με τον Καλλιγιάννη» του Ισπανού Ο Μανώλης Καλλιγιάννης Επιμέλεια: Καίτη Μεσσηνέζη-Πλατσή συγγραφέα και φωτογράφου Πέδρο Ολάγια, μια ενδιαφέρουσα δημιουργική πρόκληση και, το δίχως άλλο, μια ταινία διαφορετική πέρα από το ντοκιμαντέρ και τη μυθοπλασία. Ο Μανώλης Καλλιγιάννης εγκατέλειψε στα 17 του την πατρίδα του τη Λέσβο με μοναδικό του όνειρο να γίνει ζωγράφος. Τουρκία, Παλαιστίνη, Νότιος Αφρική, Αγγλία, Γαλλία, Κρήτη, Λέσβος και τα φωτεινά νερά του Αιγαίου είναι τα σκηνικά όπου διαδραματίζεται η ζωή του ως διαρκής αναζήτηση. Το 2008, ο Καλλιγιάννης γνωρίζει στην Αθήνα τον Ισπανό ελληνιστή Pedro Olalla και αυτός αποφασίζει να του αφιερώσει ένα κινηματογραφικό πορτραίτο. Σε αυτή τη δημιουργική περιπέτεια -που έμελλε να εξελιχθεί σε τελευταία παρακαταθήκη του ζωγράφου- ο θεατής ταυτίζεται με τον κατεχόμενο από περιέργεια αφηγητή και οι δύο μαθαίνουν ταυτόχρονα για τη ζωή και τη ζωγραφική του Μανώλη Καλλιγιάννη μέσα από τις εκμυστηρεύσεις του ίδιου του καλλιτέχνη. Ωστόσο, αυτό που ξεκινά ως μία απόπειρα ντοκιμαντέρ εξελίσσεται λόγω των περιστάσεων σε μια υποβλητική ταινία για την ίδια τη ζωή. Ο Μανώλης Καλλιγιάννης γεννήθηκε 22 23

14 στη Μυτιλήνη, όπου εκεί πήρε τα πρώτα μαθήματα σχεδίου και ζωγραφικής με δάσκαλο τον αείμνηστο Αντώνη Πρωτοπάτση ( ). Το 1947, αφού σπούδασε δύο χρόνια αρχιτεκτονική στο Γιοχάνεσμπουργκ της Νότιας Αφρικής, εγκαταστάθηκε στο Παρίσι και αφιερώθηκε αποκλειστικά στη ζωγραφική με μεγάλη επιτυχία. Στα χρόνια που ακολούθησαν, έως και το 1976 που επέστρεψε στην πατρίδα του, παρουσίασε το έργο του επανειλημμένα σε ατομικές εκθέσεις στη Νέα Υόρκη, Παρίσι, Λονδίνο και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Η μακροχρόνια συνεργασία του με διάσημα ονόματα εμπόρων τέχνης, καθώς και το γεγονός ότι έργα του εκτίθενται μόνιμα σε σημαντικά μουσεία του εξωτερικού και της Ελλάδας, επιβεβαιώνουν την καλλιτεχνική του αξία. Από το 1979 και για τα επόμενα 20 χρόνια, παράλληλα με την ζωγραφική, διετέλεσε και διευθυντής του Μουσείου-Βιβλιοθήκη Στρατή Ελευθεριάδη-Τεριάντ. Στο ξεκίνημα της καριέρας του επηρεάσθηκε από το πνεύμα της αφαίρεσης και της απλοποίησης της τότε εποχής με αποτέλεσμα να δημιουργήσει μία σειρά από αφαιρετικά και εξπρεσιονιστικά έργα που ποικίλουν σε θεματογραφία. Στη συνέχεια, πειραματίστηκε με διάφορες τεχνοτροπίες για να καταλήξει σχεδόν αποκλειστικά στην απεικόνιση του τοπίου και ιδιαίτερα της πατρίδας του. Οι τοπιογραφικές του απεικονίσεις πηγάζουν από μια καθαρά προσωπική έκφραση αγάπης και θαυμασμού προς τη φύση και την πατρίδα του. Αυτό που επιδιώκει είναι μέσω του χρώματος και του φωτός να επιβάλλει τον εσωτερικό κόσμο της φύσης και συγχρόνως να περάσει τα δικά του συναισθήματα και μηνύματα. Μέσα από την επίμονη του προσπάθεια να μεταφράσει το τοπίο και να το αναπαραγάγει ζωγραφικά, καταλήγει σε μια καθαρά προσωπική γραφή και πρόταση όπου το υλικό κυριαρχεί. Παρά την έντονη και στρατευμένη ελληνικότητά του, ο Μανώλης Καλλιγιάννης υπήρξε ένας μεγάλος ζωγράφος, καταξιωμένος μεν στις διεθνείς γκαλερί, σε μεγάλο βαθμό όμως άγνωστος ανάμεσα στους συμπατριώτες του. Το φιλμ του Πέδρο Ολάγια, συγκίνησε και έδωσε τη δυνατότητα στο λεσβιακό κοινό να γνωρίσει καλύτερα τον σημαντικό λέσβιο ζωγράφο και το έργο του. Λίγα λεπτά με τον Πέδρο Ολάγια, δημιουργό του φιλμ-ντοκιμαντέρ «Με τον Καλλιγιάννη» O Πέδρο Ολάγια (Αστούριας, Ισπανία 1966) είναι συγγραφέας, ελληνιστής, καθηγητής, μεταφραστής, φωτογράφος και κινηματο- Επιμέλεια Θόδωρος Πλατσής γραφιστής. Είκοσι επτά πρωτότυποι τίτλοι σε διάφορες γλώσσες και μια μακρά σειρά πρωτοβουλιών σε διάφορες χώρες σηματοδοτούν τη δημιουργική σταδιοδρομία αυτού του Ισπανού φιλέλληνα που κατοικεί στην Αθήνα. Τα λογοτεχνικά και οπτικοακουστικά του έργα -τα οποία μελετούν και προβάλλουν τον ελληνικό πολιτισμό συνδυάζοντας με έντονα προσωπική γλώσσα λογοτεχνικά, επιστημονικά και εικαστικά στοιχεία- έχουν κερδίσει την εκτίμηση και την αναγνώριση ενός απαιτητικού κοινού και πολλών φορέων κύρους όπως η Ακαδημία Αθηνών, το Ίδρυμα Α. Σ. Ωνάσης και το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Για το σύνολο του έργου του και για τη συνεισφορά του στην προώθηση του ελληνικού πολιτισμού, έχει δεχθεί, μεταξύ άλλων σημαντικών διακρίσεων, τον τιμητικό τίτλο του Πρεσβευτή Ελληνισμού. Πίνακας του Μ. Καλλιγιάννη Ο Πέδρο Ολάγια Ο κύριος Ολάγια δέχτηκε ευχαρίστως μετά την επιτυχημένη προβολή του ντοκιμαντέρ «Με τον Καλλιγιάννη» που γύρισε ο ίδιος, να παραχωρήσει για την «Αιολίδα» την παρακάτω συνέντευξη: 24 25

15 Κε Ολάγια, θα ήθελα να μας πείτε ποιος είστε; Πως βρεθήκατε στην Ελλάδα; Είμαι ένας ανήσυχος άνθρωπος, που προτιμά να είναι παρά να έχει, να δίνει παρά να παίρνει, και κυρίως του αρέσει να κάνει. Στην Ελλάδα ήρθα σε αναζήτηση νέων ερεθισμάτων. Για πρώτη φορά, όταν ήμουν 18 χρονών για να εγκατασταθώ προσωρινά-μόνιμα, όταν ήμουν 28. Τώρα είμαι 46, αν δεν κάνω λάθος. Η εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας είναι μέρος της επιστήμη σας; Μόνο κατά κάποιο τρόπο. Όταν πριν από πολλά χρόνια αποφάσισα να μάθω ελληνικά, δεν ήταν καθόλου επιστημονικό αντικείμενο σε ακαδημαϊκό πρόγραμμα. Ήταν μια υπόθεση προσωπική, μια πρόκληση, μια μονομαχία. Διαισθανόμουν ότι με εκείνη την απόφαση θα άλλαζα τη ζωή μου, και την πήρα. Μόνο μετά, όταν με το χρόνο έγινα ελληνιστής (μελέτη, συγγραφή, μετάφραση, λεξικογραφία, διδασκαλία, κλπ), τα ελληνικά εξελίχθηκαν σε «μέρος της επιστήμης μου». Πάντως, η ελληνική γλώσσα εξακολουθεί να έχει για εμένα την αίγλη και το σφρίγος της βιωματικής εμπειρίας. Πως είναι η διαμονή σας στη χώρα μας; Τονωτική. Τα δεκαοκτώ χρόνια που μένω στην Ελλάδα έχω κάνει πολλά πράγματα σε πολλά μέτωπα, και αυτό μου δίνει ενέργεια και χαρά. (Έχω κάνει και τέσσερα παιδιά!). Το όφελος είναι πολύ μεγάλο γιατί το υπολογίζω σε ενέργεια και χαρά, σε έργα και σε προσφορά αν το υπολόγιζα σε χρήμα, θα ήταν σκέτη αποτυχία. Η διαμονή μου στην Ελλάδα δεν ήταν ποτέ εύκολη, και τα γεγονότα των τελευταίων τριών ετών, που την έχουν καταστήσει ακόμα πιο δύσκολη, με έχουν κάνει όμως καλύτερο ελληνιστή: με ώθησαν να προχωρήσω πιο συνειδητά σε μια στάση αντίστασης, σε μια στρατευμένη στάση υπέρ του ανθρώπου εν ονόματι της ελληνικής κληρονομιάς. Ποια είναι η σχέση σας με το νησί μας τη Λέσβο; Τη σχέση μου με τη Λέσβο την οφείλω στην εμπιστοσύνη και στον ενθουσιασμό δύο παλιών καλών φίλων: της Ελένης Γουρνέλου και του Κώστα Γαβρηλάκη. Από τότε που γνωριστήκαμε (με αφορμή μια εκδήλωση για το έργο μου «Μυθολογικός Άτλας της Ελλάδας»), δεν έχουν σταματήσει να επινοούν «τεχνάσματα» για να με φέρουν στο νησί. Αυτό είναι καλό, γιατί έχουμε κάνει εκδηλώσεις με το Πανεπιστήμιο του Αιγαίου, με τη Νομαρχία, με την Περιφέρεια, με τον Δήμο, με το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, με τους συλλόγους ακόμα και με το Γυμνάσιο Μανταμάδου! Πολλές ευκαιρίες για να προσφέρω και για να χαρώ. Εξάλλου, μαζί τους έχω αναπτύξει μια από τις λιγοστές σχέσεις πραγματικής φιλίας της ζωής μου. Είστε ερασιτέχνης ή επαγγελματίας φωτογράφος - οπερατέρ; Δούλευα επαγγελματίας φωτογράφος κάποια χρόνια στην Ισπανία. Έχω κάνει πολλές ατομικές εκθέσεις σε διάφορες χώρες και έχω δημοσιεύσει πολλές φορές τα φωτογραφικά μου έργα. Τώρα, μπορώ να πω ότι είμαι επαγγελματίας ως προς τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζω καλλιτεχνικά το έργο, και ερασιτέχνης ως προς τον τρόπο που το εκμεταλλεύομαι στο εμπόριο. Ποια είναι η κύρια ασχολία σας; Ασχολούμαι κυρίως με τη συγγραφή, αλλά η ζωή και η ανησυχία μου με έκαναν και με κάνουν να ασχολούμαι βιοποριστικά και με άλλα πράγματα, όπως η διδασκαλία, η μετάφραση και η ίδια η φωτογραφία. Πότε και πως γνωρίσατε τον Καλλιγιάννη; Γνωριστήκαμε περίπου τρία χρόνια πριν από τον θάνατό του, μέσω μιας κοινής φίλης, της Ελένης Γουρνέλου (cherchez la femme!) Πως αποφασίσατε να γυρίσετε το πορτρέτο ενός σχετικά άγνωστου στην Ελλάδα Έλληνα ζωγράφου; Είχα την εντύπωση ότι ήταν ένας άνθρωπος που έχει κάτι να πει, και το γεγονός ότι δεν ήταν πολύ γνωστός στην πατρίδα του μου έδωσε κίνητρο. Η αλήθεια ήταν ότι δεν το σκεφτήκαμε πολύ, καταπιαστήκαμε με το εγχείρημα χωρίς να το σταθμίσουμε με επαγγελματικά κριτήρια. Και πάλι καλά, γιατί αλλιώς δεν θα υπήρχε ταινία! Ο Μανώλης Καλλιγιάννης, σαν χαρακτήρας, σας δυσκόλεψε; Μου κάνετε αυτή την ερώτηση επειδή ξέρετε ότι ο Μανώλης είχε πολύ έντονο χαρακτήρα. Στο γύρισμα μιας ταινίας, όπως και σε άλλα δημιουργικά έργα που γίνονται σε σύμπραξη, ένας είναι μόνο αυτός που έχει όλο το πάζλ στο κεφάλι. Οι υπόλοιποι δεν είναι σε θέση να βλέπουν το σύνολο, και αυτός ο περιορισμός εκνεύριζε τον Μανώλη. Στην αρχή, η σχέση μας ήταν λίγο τεταμένη όταν όμως είδε κάτι απτό, του άρεσε και με εμπιστεύτηκε, χαλάρωσε εντελώς και άφησε την υπόθεση στα χέρια μου. Από εκεί και πέρα όλα πήγαν καλά, και η απρόσμενη εξέλιξη των πραγμάτων παραμέρισε λίγο την ταινία και μας έκανε φίλους, φίλους εν ανάγκη. Πόσο χρόνο σας πήρε για να ολοκληρώσετε την παραγωγή σας; Συναντήσατε δυσκολίες; Σχεδόν δύο χρόνια, αποσπασματικά και σε συνδυασμό με άλλα έργα και άλλες ασχολίες. Αν συναντήσαμε δυσκολίες; Λοιπόν, είχαμε μόνο κάποια καλάμια για να πλέξουμε μια ιστορία και ένα υποτιθέμενο ταλέντο. Από εκεί και πέρα, όλο ήταν δυσκολίες! Πως νιώσατε σαν άνθρωπος αλλά και σαν καλλιτέχνης που συνέπεσε να κινηματογραφήσετε τις τελευταίες στιγμές του ζωγράφου; Ένοιωθα πάντα μεγάλη ευθύνη και μεγάλο σεβασμό προς τον Καλλιγιάννη. Είχα συνείδηση ότι η ζωή με είχε φέρει αντιμέτωπο με μια πρόκληση. Αν ήμουν στο ύψος της, θα έκανα κάτι καλό αν όχι, θα αποτύχαινα παταγωδώς. Δεδομένης της κατάστασης του Μανώλη, οι ισορροπίες ήταν πολύ λεπτές. Τελικά, ξεκινήσαμε από το πορτραίτο ενός ζωγράφου και φτάσαμε σε μια ταινία για τη ζωή, ή μάλλον, για την αμηχανία μας απέναντι στην ίδια τη ζωή. Νομίζω όμως πως από αυτή την εξέλιξη βγήκαμε κερδισμένοι. Serendipity; Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια; Μόλις έβγαλα στην Ισπανία την ισπανική εκδοχή του τελευταίου μου βιβλίο «Ελλάδος Ελάσσων Ιστορία», και η απήχηση του έργου, σε συνδυασμό με την κοινωνική και πολιτική κατάσταση των δυο χωρών, με απασχολούν έντονα αυτή την εποχή. Ταυτόχρονα, δουλεύω ένα καινούριο βιβλίο για τις κληρονομιές και τις προκλήσεις του «ελληνικού πνεύματος» και ολοκληρώνω κάποιες μεταφράσεις του Καζαντζάκη και του Ελύτη. Και προσπαθώ να ζήσω τίμια την οικογένειά μου! 26 27

16 H Λέσβος στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESKO Την Παρασκευή 20 Σεπτεμβρίου 2012, με απόφαση του Γραφείου Γεωπάρκων της UNESKO επικυρώθηκε η επέκταση του υπάρχοντος Γεωπάρκου του Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου και η ένταξη όλης της Λέσβου στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESKO και το Δίκτυο Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων. Η απόφαση ένταξης του «Γεωπάρκου Λέσβου» πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια ειδικής συνεδρίασης του Γράφει ο Θόδωρος Πλατσής H Unesco αναγνώρισε την ομορφιά και την ιδιαίτερη γεωλογική κληρονομιά του νησιού. Η Λέσβος είναι παγκοσμίως το μοναδικό νησί στο Δίκτυο Γεωπάρκων της Unesko. Γραφείου Γεωπάρκων της UNESKO στα πλαίσια του 11ου Ευρωπαϊκού Συνεδρίων Γεωπάρκων που πραγματοποιήθηκε στην Πορτογαλία από 19 έως 21 Σεπτεμβρίου Κατά την ψηφοφορία που ακολούθησε συμμετείχαν 84 εκπρόσωποι Γεωπάρκων, από όλη την Ευρώπη και ή αίτηση υποψηφιότητας της Λέσβου έλαβε 82 θετικές ψήφους και 2 λευκές. Το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας επικυρώθηκε με ομόφωνη απόφαση στις 20 Σεπτεμβρίου 2012 από το Γραφείο Γεωπάρκων της UNESKO. Στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων που προστατεύονται από την UNESCO, εντάχθηκε ολόκληρο το νησί της Λέσβου σύμφωνα με απόφαση του διεθνή οργανισμού που συνεδρίασε στην Πορτογαλία. Ο σχετικός φάκελος υποψηφιότητας κατατέθηκε στις 30 Νοεμβρίου του 2011 από τον Δήμο Λέσβου, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, βάσει της οποίας διεκδικείτο η αναγνώριση ολόκληρου του νησιού ως Γεωπάρκο και η ένταξη του στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων. Ως Γεωπάρκα χαρακτηρίζονται περιοχές οι οποίες διαθέτουν εξέχουσα και ιδιαίτερη γεωλογική κληρονομιά. Η πλειοψηφία των θέσεων που παρουσιάζονται στην περιοχή ενός Γεωπάρκου πρέπει να είναι τμήμα της γεωλογικής κληρονομιάς αλλά μπορεί να έχουν επίσης αρχαιολογικό, οικολογικό, ιστορικό ή πολιτιστικό ενδιαφέρον. Ένα Γεωπάρκο πρέπει να διαθέτει σαφώς καθορισμένα όρια και ικανή έκταση ώστε εντός αυτής να μπορούν να δημιουργηθούν οικονομικές δραστηριότητες ικανές να στηρίξουν μια πραγματική οικονομική ανάπτυξη. Την προσπάθεια ενίσχυσαν πολλές υπηρεσίες και τοπικοί φορείς της Λέσβου όπως η Κ' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, η 14η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, η Υπηρεσία Νεοτέρων Μνημείων Βορείου Αιγαίου, η Διεύθυνση Δασών Λέσβου, το Πανεπιστήμιο Αθηνών- Συλλογή Φυσικής Ιστορίας Βρίσας, το Ψηφιακό Μουσείο Γ. Ιακωβίδης του Ιδρύματος Ν. Παπαδημητρίου, το Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας Αγ. Παρασκευής, το Μουσείο - Ελαιοτριβείο Βρανά στον Παπάδο, το Μουσείο Τεριάντ, το Μουσείο Ούζου Βαρβαγιάννη και άλλοι. Άποψη της Μυτιλήνης με το λιμάνι Το λιμανάκι της Σκαμιάς και η Παναγιά "Γοργόνα" 28 29

17 Υδροβιότοπος Αλυκής Καλλονής Το Μουσείο Απολιθωμένων 30 31

18 «Έργο παλιάς ή νέας γραφής;» Είμαι έντονα προβληματισμένος που οι μέρες μας, «νέα εποχή» όπως τις αποκαλούν ορισμένοι, άγγιξαν ακόμη και τα θεατρικά κείμενα. Βλέποντας στην τηλεόραση τα διάφορα σίριαλ των ημερών μας, χωρίς να το θέλω αναλογίζομαι τα παλιά σενάρια των περασμένων δεκαετιών. Έστειλα προ ημερών σε ένα πασίγνωστο και καθόλα άξιο φίλο μου θιασάρχη ένα θεατρικό μου έργο. Μου απάντησε ότι είναι πάρα πολύ καλό, όμως δεν μπορεί να το ανεβάσει γιατί είναι παλιάς γραφής. Του είπα ότι : «στα ψηλά σκαλοπάτια της θεατρικής κλίμακας που βρίσκεσαι και το λαμπρό όνομα που απέκτησες το οφείλεις αποκλειστικά σε έργα παλιάς γραφής, πράγμα που το αποδεικνύουν τα εισιτήρια που κόβεις σήμερα, με τα έργα νέας γραφής, που είναι λιγότερα και από τα μισά που έκοβες τότε». Γράφει ο Μάριος Κακαδέλλης Γι αυτό και είμαι προβληματισμένος γιατί θυμάμαι τα σενάρια «παλιάς γραφής» που ήταν απλά, κατανοητά, ανθρώπινα, κοινωνικά, αληθινά. Σενάρια με πρωταγωνιστή μεταξύ άλλων καταξιωμένων «το παιδί του λαού» και υπονοώ τον Νίκο Ξανθόπουλο, ένα προικισμένο ηθοποιό και ωραίο άνθρωπο που έκανε τις καρδιές των μεγάλων γυναικών από συγκίνηση να ραγίσουν και των κοριτσόπουλων να φτερουγίσουν. Σενάρια «παλιάς γραφής» που αναφέρονταν στην εντιμότητα, στην καλοσύνη και προπαντός στην αξιοπρέπεια της φτωχολογιάς, που καταδίκαζαν τον παράνομο νεοπλουτισμό και την κοινωνική αδικία. Δηλαδή αναρωτιέμαι τι άλλαξε από τότε; Σήμερα δεν υπάρχει φτώχεια, νεοπλουτισμός, διαφορά κοινωνικών τάξεων και γενικά κοινωνική αδικία; Που είναι η αλληλεγγύη, η πραγματική φιλία, η ανθρωπιά; Γιατί στο ελληνικό λεξιλόγιο βασιλεύει σήμερα η λέξη συμφέρον; Γιατί ξεχάσαμε τους γείτονες, γιατί ξεχάσαμε την «καλημέρα»; Ομολογώ ότι αρνούμαι να παρακολουθώ σενάρια «νέας γραφής». Ασφαλώς και προτιμώ την παλιά. Πιστεύω πως και σήμερα υπάρχουν συγγραφείς σεναρίων αξιόλογοι. Γιατί προτιμούν τη νέα γραφή; Είναι μόδα; Γιατί δεν τολμούν να γράψουν έργα σαν τα παλιά; Θα πούνε πως είναι θέματα ξεπερασμένα, γι αυτό και προτιμούν θέματα τωρινά. Εγώ δεν μπορώ να κρίνω, πόσοι είναι υπέρ της νέας και πόσοι είναι υπέρ της παλιάς γραφής. Ίσως να μπορούν να το κρίνουν οι αναγνώστες της «Αιολίδας». Να 'τος κι ο Αύγουστος, ο ωραίος έφηβος μήνας των σύκων και των σταφυλιών, του φεγγαριού και των δροσερών μελτεμιών, της χαράς των νησιών μας, που, έχοντας στις καρδιές τους θρονιασμένη την πανανθρώπινη μάνα, τη γλυκιά Παναγιά, της αναπέμπουν λατρευτικά τροπάρια και ταπεινές προσευχές, σαν να απευθύνονται στο πιο οικείο πρόσωπο της ζωής τους. Ο Αύγουστος της Παναγιάς Προσκύνημα στην Παναγία της Αγιάσσου Γράφει ο Τάκης Χατζηαναγνώστου Κι αλήθεια, αναρωτιέται κανείς, υπάρχουν πουθενά στη γη, έξω απ τον καθαυτό ελλαδικό χώρο, άγιος ή αγία, που να είναι τόσο σφιχτά δεμένοι με την προσωπική ιστορία του καθενός μας, απ την εποχή των παιδικών χρόνων ως τα χρόνια της ωριμότητας και του ψυχικού καμάτου; Η γλυκύτατη μορφή της Παναγιάς, παρόλο ότι, σαν ιστορικό πρόσωπο, έζησε σε μέρη 32 33

19 ξένα κι άγνωστα για τον ταπεινό Έλληνα, εντούτοις, απ την πρώτη αναφορά της σαν μάνας του Θεανθρώπου, σαν μιας γυναίκας που πόνεσε πολύ για τον μονάκριβό της, πήρε περίοπτη θέση στον κύκλο της καθημερινότητας του. Γιατί δεν ήταν μύθος. Δεν ήταν κάτι ξένο κι άγνωστο της τρέχουσας ζωής. Ήταν ένα πλάσμα της ίδιας του της οικογένειας, του ίδιου του σπιτιού, μπορούσε να παρακολουθήσει τον σπαραγμό της κάτω απ τον Σταυρό σαν να ήταν σπαραγμός δικός του, όταν κι εκείνος έκλαιγε σε παρόμοιες συμφορές για δικά του παιδιά. Και την έκανε έτσι μέλος της οικογένειάς του, δίνοντάς της πρώτη θέση στο εικονοστάσι του. Κι όταν κάποτε τον στρίμωξαν πολεμικές απειλές θανάτου κι ολοκληρωτικής καταστροφής, σ Εκείνην έστρεψε το βλέμμα για βοήθεια, ψάλλοντας «Τη Υπερμάχω Στρατηγώ». Κι αργότερα, πολύ αργότερα, όταν πάλι μαύρα σύννεφα πήγαν να καλύψουν τον ουρανό της πατρίδας, η φαντασία του μονάχα Εκείνην οραματίστηκε να περιτρέχει τα βουνά και τα λαγκάδια για την προστασία και σωτηρία των παιδιών του, παρακαλώντας την για τη νίκη «κατά των βαρβάρων». Αυτά τα παρακάλια έγιναν μόνιμη επίκληση προς τη μεγαλοσύνη της, προς το καθαγιασμένο της πρόσωπο. Και παίρνουν συγκεκριμένο και αποκλειστικό χαρακτήρα τον Αύγουστο κάθε χρόνου, βοηθώντας τα μάτια της κάθε ψυχής, πιστών και απίστων, να στρέφουν το βλέμμα προς το πρόσωπό της και να την χαιρετήσουν, προσδοκώντας ο καθένας έστω κι ένα ελάχιστο μόριο ελπίδας για το αύριο του. Κι αντιλαλούν οι αυγουστιανές εκκλησιές: «Ου σιωπήσωμεν ποτέ Θεοτόκε τας δυναστείας σου λαλείν οι ανάξιοι» και: «Προστασίαν και σκέπην ζωης εμής τιθημι» και: «Ελέους πηγή του κόσμου καταφύγιον» και: «Η ελπίδα και στήριγμα και της σωτηρίας τείχος ακράδαντον» Στη Λέσβο, εκτός απ την Αγιασώτισσα και την Πετριανή Παναγιά, υπάρχει κι η Παναγιά του Πυργιού, του μικρού ψαριανού χωριού στον Κόλπο της Γέρας, που πανηγυρίζει κάθε Δεκαπενταύγουστο, την ανεύρεση της άγιας εικόνας στη θάλασσα, φορτωμένης όστρακα θαλασσινά: στρείδια και μύδια κι αχιβάδες και φούσκες και πίνες και σωλήνες. Η μικρή εκκλησιά συνδέεται με πολλές παιδικές αναμνήσεις των Μυτιληνιών. Αυτές τις αναμνήσεις θέλησε να ζωντανέψει η «Λεσβιακή Παροικία» Αθηνών, οργανώνοντας κάθε χρόνο για τα μέλη της, που παραθερίζουν στο νησί, και για τους φίλους της, όπου κι αν βρίσκονται κι όπου κι αν κάνουν τις διακοπές τους, μια σεμνή συμμετοχή στον παρακλητικό κανόνα, για να ψάλλουν όλοι μαζί το «Διάσωσον από κινδύνων τους δούλους σου Θεοτόκε», πιστεύοντας στις σωστικές της δυνάμεις ιδιαίτερα τώρα, στις δύσκολες εποχές που ζει η φτωχή μας πατρίδα. Η εκδήλωση αυτή, που πραγματοποιείται κάθε Αύγουστο, πάνω από είκοσι χρόνια, έχει πάρει πια θεσμικό χαρακτήρα, κι αποτελεί μια ταπεινή και σεμνή προσκυνηματική έκφραση της χριστιανικής πίστης. Μνήμες από τους παλιούς χειμερινούς κινηματογράφους της Μυτιλήνης Τους χειμερινούς κινηματογράφους της Μυτιλήνης τους γνώρισα για πρώτη φορά τον Οκτώβριο του 1950 όταν πρωτοπήγα μαθητής στο Γυμνάσιο. Δεν είχα κλείσει ακόμη τα δώδεκα, έχουν περάσει πάνω από εξήντα χρόνια, και η μνήμη σήμερα δε με βοηθά να θυμηθώ πολλά πράγματα. Νομίζω ότι εκείνη την εποχή ήταν δύο: η «Σαπφώ» και ο «Ορφεύς». Δυο-τρία χρόνια μετά πρέπει να έγινε ο «Αρίων». Βρίσκονταν όλοι, ο ένας δίπλα στον άλλο, στην οδό Σμύρνης, κοντά στη Δημοτική Βιβλιοθήκη, δίπλα στο πάρκο της Αγίας Ειρήνης. Λειτουργούσαν κυρίως ως κινηματογράφοι αλλά κατά καιρούς ο «Ορφέας» αρχικά και μετά ο «Αρίων» φιλοξενούσαν και διάφορους θιάσους που περιόδευαν σε επαρχιακές πόλεις και έδιναν θεατρικές παραστάσεις. Έπαιζαν συνήθως ελληνικές κωμωδίες και δράματα αλλά σε κάποιες περιπτώσεις και σημαντικά κλασικά έργα ξένων θεατρικών συγγραφέων. Πρέπει να σημειωθεί ότι για τους μαθητές επιτρεπόταν η παρακολούθηση κινηματογραφικών προβολών και θεατρικών παραστάσεων υπό όρους. Συνήθως μας πήγαιναν ομαδικά σε κάποια προβολή ή παράσταση ειδικά για το σχολείο. Με αυτό τον τρόπο θυμάμαι ότι είδαμε στον «Αρίωνα» την «Κυρία με τας καμελίας» του Δουμά και τη «Νόρα» του Ίψεν. Δε θυμάμαι όμως με σιγουριά τους ηθοποιούς εκείνων των παραστάσεων. Πρέπει πάντως να ήταν καλοί ηθοποιοί κι ανάμεσά τους ίσως ο Μάνος Κατράκης. Ως κινηματογράφοι έπαιζαν όλων των Γράφει ο Αρτέμης Γιαννίτσαρος ειδών τις ταινίες, αλλά κυριαρχούσαν τα ελληνικά κοινωνικά δράματα και οι κωμωδίες, οι περιπέτειες, τα καουμπόυκα και κυρίως ο Ταρζάν που ήταν πολύ δημοφιλής στη νεολαία. Ο Ταρζάν παίζονταν συνήθως σε πρωινές-μεσημεριανές προβολές τις Κυριακές ή σε λαϊκές απογευματινές με φθηνό εισιτήριο. Πάντα γίνονταν προαναγγελία με την προβολή «Προσεχώς» και με τη φράση «Ο Ταρζάν σε νέες περιπέτειες». Οι ταινίες του Ταρζάν είχαν πάντα ενδιαφέρον για τους πιτσιρικάδες. Συνήθως παίζονταν στη «Σαπφώ» και γινόταν χαμός. Με το θέατρο θυμάμαι ότι ήρθα ουσιαστικά για πρώτη φορά σε γνωριμία όταν ήμουν στην Α τάξη του Γυμνασίου (Γ τη λέγαμε τότε, από την οποία ξεκινούσε το Γυμνάσιο). Με εξαίρεση μια-δυο παραστάσεις που είχα δει ως μαθητής του Δημοτικού στο χωριό μου, τον Μεσότοπο, οι οποίες είχαν πραγματοποιηθεί από την ενθουσιώδη μετακατοχική νεολαία, λίγα ήξερα από θέατρο. Πρέπει όμως εδώ να πω, ότι όταν ήμουν στις τελευταίες τάξεις του Δημοτικού σχολείου παίξαμε δυο-τρία εργάκια σε σχολικές γιορτές με την καθοδήγηση του δασκάλου μας Χρίστου Βουρνάζου. `Οταν λοιπόν ήμουν στην Γ Γυμνασίου (δώδεκα χρονών), τη χρονιά , ήρθε στη Μυτιλήνη κάποιος θίασος που έδινε παραστάσεις στον «Ορφέα». Αν δε με απατά η μνήμη μου, πρέπει να λεγόταν «Θίασος Λώρη-Χριστοφορίδου- Λάμπρου». Τότε έμενα με έναν πρώτο εξάδελφό μου, συνομήλικό μου, σε ένα δωμάτιο, στην οδό Θεοκρίτου αρ

20 Δίπλα μας, σε άλλο δωμάτιο, έμενε ένα παιδί που πήγαινε στην εβδόμη ή την ογδόη τάξη δε θυμάμαι καλά. Καταγόταν από τον Πολιχνίτο ή κάποιο από τα κοντινά του χωριά (ίσως τα Βασιλικά) και έμενε με την αδελφή του, που πήγαινε κι αυτή στην Γ τάξη, στο Γυμνάσιο Θηλέων. Του άρεσαν τα θεάματα και, παρά τις απαγορεύσεις από το σχολείο, δεν έχανε τις ευκαιρίες. Την αδελφή του δεν την έπερνε μαζί του κορίτσι βλέπετε αλλά εμένα, παρά τους αρχικούς δισταγμούς μου, με έπεισε να πηγαίνω μαζί του σε κάθε νέα παράσταση. Η μαγεία του θεάματος, κάτι σχεδόν πρωτόγνωρο για μένα, με έκανε να ξεπεράσω το φόβο μιας πιθανής τιμωρίας και να θυσιάζω ένα μικρό ποσό από τα χρήματα που μου έστελνε ο πατέρας μου για τις καθημερινές βιοτικές μου ανάγκες. Εκείνη την περίοδο θυμάμαι ότι είδαμε τη «Στέλλα Βιολάντη» του Ξενόπουλου, το «Δεσποινίς ετών 39», και δυο-τρία άλλα. Βέβαια, πάντα πηγαίναμε στον εξώστη για λόγους οικονομίας αλλά και περισσότερης ασφάλειας. Η «Σαπφώ» έπαιζε συνήθως έργα για όλον τον κόσμο, σε λαϊκές απογευματινές, μερικές φορές δύο έργα με το ίδιο εισιτήριο. Ελληνικά μελό και διάφορες περιπέτειες, με πρώτο τον Ταρζάν, κυριαρχούσαν. Στον «Ορφέα» και μετά στον «Αρίωνα» παίζονταν και έργα υψηλής ποιότητας, που αποζητούσε το καλλιεργημένο κοινό της πόλης. Η παρακολούθηση ταινιών από τους μαθητές και τις μαθήτριες επιτρεπόταν, όπως είπαμε, υπό όρους: Έργο κατάλληλο για ανηλίκους και μετάβαση ομαδικά με το σχολείο ή με τη συνοδεία γονέα ή κηδεμόνα. Έτσι, πολλές φορές παραβιάζαμε αυτές τις απαγορεύσεις αλλά τις περισσότερες αρκούμαστε στο να τριγυρνάμε απ έξω και να χαζεύουμε τις διαφημιστικές πινακίδες των κινηματογράφων με τις φωτογραφίες από τα έργα που παίζονταν ή θα προβάλονταν προσεχώς. Διάφοροι μικροπωλητές βρίσκονταν πάντα τις ώρες των παραστάσεων στους γύρω χώρους και πουλούσαν πασατέμπο, στραγάλια, φιστίκια, κ.λπ. Όλοι διαλαλούσαν την πραμάτια τους και παρότρυναν αυτούς που περίμεναν στην ουρά για να βγάλουν εισιτήριο, να αγοράσουν. Θυμάμαι χαρακτηριστικά έναν καστανά. Παιζόταν ένα περιπετειώδες κουρσάρικο έργο με πρωταγωνιστή τον Έρολ Φλυν. Δυστυχώς δεν θυμάμαι τον τίτλο αλλά είχε ξεσηκώσει όλη τη νεολαία της πόλης. Ο καστανάς είχε εγκατασταθεί έξω από τον κινηματογράφο και παρότρυνε τους νεαρούς που περίμεναν υπομονετικά να βγάλουν εισιτήριο: «Πάρτι μουρέλια, πι τούτα έφαγι κι ου Έρολ Φλυν κι έπιξι του ρόλου τ». Ο πρωταγωνιστής ήρωας των περιπετειών ήταν πάντα σύμφωνα με την αντίληψη της νεολαίας που παρακολουθούσε τις ταινίες, «το παιδί». Έτσι, πολλές φορές άκουγες την ώρα της προβολής, μέσα στη σκοτεινή αίθουσα, επευφημίες ή ενθαρυντικές παροτρύνσεις από κάποιους ενθουσιώδεις παρορμητικούς θεατές: «Μπράβου πιδί», «Ίσα πιδί», «Απάνου τ πιδί», κ.λπ. Και τότε, γινόταν χαμός από τα γέλια, τις φωνές και τα ποδοβολητά. Επειδή πολλές από τις ταινίες ήταν παλιές, αλλά και για τεχνικούς λόγους, το φαινόμενο της διακοπής ήταν συχνό. Τότε άναβαν τα φώτα της αίθουσας ξαφνικά και για όσους μαθητές είχαν μπει μετά την έναρξη της προβολής για να αποφύγουν μια πιθανή συνάντηση με καθηγητές τους, αυτό δεν ήταν ευχάριστο. Άλλες φορές σταματούσε η προβολή υποτίτλων, όταν επρόκειτο για ξένη ταινία και ακουγόταν από πολλές μεριές το γνωστό: «Γράμματα!» Θα τελειώσω αυτή τη σύντομη αναδρομή στο παρελθόν με ένα περιστατικό ευτράπελο, αλλά που λίγο έλειψε να μου κοστίσει. Πρέπει να ήταν το 1952 ή το 1953 και πήγαινα στην Ε τάξη (Γ με τα σημερινά δεδομένα) του Γυμνασίου. Τότε έμενα σε ένα δωμάτιο στην οδό Κοράη αρ. 29, πίσω από τον Άγιο Συμεών. Σπιτονοικοκυρά και κηδεμόνας μου ήταν η κυρα-χριστίνα, που είχε καταγωγή από το χωριό μου, τον Μεσότοπο. Ήταν μια Κυριακή μεσημέρι και με μια παρέα παιδιών από το χωριό μου κάναμε ένα πέρασμα από τους κινηματογράφους και χαζεύαμε τις πινακίδες τους με τις φωτογραφίες. Κοντά στην είσοδο του «Ορφέα» είδαμε ένα καθηγητή μας, θεολόγος ήταν, ηλικιωμένος, ο οποίος στεκόταν μ ένα μπλοκάκι κι ένα μολύβι στο χέρι και επιτηρούσε την περιοχή. Δεν είχαμε πρόθεση να μπούμε σε κινηματογράφο, δε μας ενδιέφεραν τα έργα, ίσως δεν είχαμε και χρήματα. Απλά κάναμε τη βόλτα μας. Δε φοβηθήκαμε την παρουσία του καθηγητή, αφού δεν κάναμε καμία παράβαση. Μάλιστα περάσαμε από μπροστά του και τον χαιρετίσαμε με το χέρι στο γείσο του πηλήκιου, όπως επέβαλε ο κανονισμός του σχολείου. Μας ανταπέδωσε το χαιρετισμό κι εμείς συνεχίσαμε τη βόλτα μας. Μέχρι εδώ τίποτε το παράξενο και το ιδιαίτερο. Τα παράξενα ήρθαν την άλλη μέρα το πρωί στο σχολείο. Μετά τη συγκέντρωση και την πρωινή προσευχή ο γυμνασιάρχης ανακοίνωσε ότι «οι μαθητές Αρτέμιος Γιαννίτσαρος και Φώτιος Δεσλής αποβάλονται επί διήμερον διότι παραβίασαν τον κανονισμό και συνελήφθησαν σε κινηματογράφο». Έβγαλε μάλιστα από την τσέπη του ένα χαρτί και διάβασε: «Σήμερον Κυριακή, περί ώραν δωδεκάτην μεσημβρινήν ο Γιαννίτσαρος μετά του Δεσλή εξήρχοντο εκ του κινηματογράφου «Σαπφώ» εν σπουδή τρέχοντες». Η ποινή θα άρχιζε από την επόμενη μέρα. Αμέσως κατάλαβα ποιός είχε δώσει το χαρτάκι στο γυμνασιάρχη. Βέβαια τίποτα από αυτά που έγραφε δεν ήταν αληθινό και η απορία μου ήταν «γιατί». Με το συμμαθητή μου Φώτη Δεσλή, ο οποίος καταγόταν από τον Σκουτάρο, είχα κάποια φιλία, αλλά εκείνη την Κυριακή δεν είχαμε καν συναντηθεί. Είχα περάσει με τρεις φίλους συγχωριανούς μου από τους κινηματογράφους, όπως σας ανέφερα παραπάνω. Τώρα πως φαντάστηκε ο «αγαθός» καθηγητής μας τα γεγονότα και γιατί έγραψε αυτά στο χαρτί, είναι απορίας άξιο. Η αντίδρασή μου ήταν να ζητήσω να δω τον γυμνασιάρχη για να του εξηγήσω. Με δέχτηκε, με άκουσε με προσοχή, αλλά δεν άλλαξε την απόφασή του. Μετά από αυτό, δεν είχα άλλη λύση, παρά να τα εξιστορήσω όλα με κάθε λεπτομέρεια και ειλικρίνεια στην κυρά-χριστίνα κι ό,τι ήθελε ας γίνει. Η αδικία όμως με έπνιγε. Δε λέω, πολλές φορές είχα παραβιάσει τον κανονισμό, αλλά εκείνη την Κυριακή ούτε έβγαινα από τον κινηματογράφο, ούτε έτρεχα «εν σπουδή». Η κυρα-χριστίνα, απλή κι αγράμματη αλλά έξυπνη γυναίκα, στην αρχή ήταν λίγο δύσπιστη. Αλλά επειδή ήξερε το χαρακτήρα μου, στο τέλος μου λέει: «Μη σι νοιάζ μουρό μ. Θα πάου γω στου γυμνασιάρχ». Για να μην τα πολυλογώ, το απόγευμα πήγε και χτύπησε την πόρτα του σπιτιού του. Ήταν σχετικά κοντά, στον Άγιο Ευδόκιμο, και δεν της έκανε πολύ κόπο. Και έπεισε τον γυμνασιάρχη για την αθωότητά μου. Όταν γύρισε σπίτι και μου το είπε ένιωσα μεγάλη ανακούφιση και την ευχαρίστησα που με έσωσε από μια άδικη τιμωρία