ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΧΩΡΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΧΩΡΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ"

Transcript

1 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΧΩΡΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Το Σχέδιο Ανάπτυξης του Κοινοτικού Χώρου Το Εθνικό Θεσμικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Το Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης του Εθνικού Χώρου Εισαγωγή Βασικά χαρακτηριστικά και τάσεις αναδιάρθρωσης του εθνικού χώρου Στρατηγικές επιλογές και προτεραιότητες χωροταξικής πολιτικής Προϋποθέσεις και μηχανισμοί υλοποίησης ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Οι μέχρι σήμερα παρεμβάσεις των Διαρθρωτικών Ταμείων Οι νέοι Κανονισμοί των Διαρθρωτικών Ταμείων Το Γ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης Η παρούσα κατάσταση Η Στρατηγική και οι Προτεραιότητες της κοινής δράσης Χρηματοδότηση και Προσθετικότητα Εφαρμογή Αξιολόγηση του προγράμματος του Γ Κ.Π.Σ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Οι πολιτικές για το περιβάλλον Πλαίσιο Κατάσταση του περιβάλλοντος Το πέμπτο πρόγραμμα δράσεως για το περιβάλλον Στόχος Αρχές Προκλήσεις και προτεραιότητες Τομείς-στόχοι Η διεθνής συνεργασία Μέσα Η επανεξέταση του προγράμματος με την απόφαση του Τελική Αξιολόγηση του Προγράμματος Το 6 ο Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον Μια στρατηγική προσέγγιση για την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων Αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών Προστασία της Φύσης, της Βιοποικιλότητας και της Άγριας Ζωής Δράσεις για το Περιβάλλον και την Υγεία Βιώσιμη χρήση των φυσικών πόρων και διαχείριση των αποβλήτων Η νέα προσέγγιση Εθνικές Πολιτικές και Θεσμικό Πλαίσιο ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΑΡΑΚΤΙΟ ΚΑΙ ΝΗΣΙΩΤΙΚΟ ΧΩΡΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ Το Σχέδιο Περιφερειακής Ανάπτυξης το Γ Π.Ε.Π Το Χωροταξικό Σχέδιο της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου Εισαγωγή της μελέτης

2 Ο νησιωτικός χώρος Χωροταξική ένταξη και χαρακτήρας της Περιφέρειας Οι χωρικές επιπτώσεις των κοινοτικών πολιτικών Η αναπτυξιακή φυσιογνωμία της Περιφέρειας Η Χωροταξική Οργάνωση της Περιφέρειας Στόχοι και Αποτελεσματικότητα των Ασκούμενων Πολιτικών Μηχανισμοί Γένεσης των Σεναρίων Χωροταξικού Σχεδιασμού Παράμετροι χωροταξικής οργάνωσης και ανάπτυξης της περιφέρειας Παράμετροι σεναρίων Χρονικές περίοδοι σεναρίων Προτεινόμενα Σενάρια - Το Πρότυπο Χωρικής Ανάπτυξης Σενάριο (1) : Οι τάσεις αργή περιθωριοποίηση Σενάριο (2) : Η επιθυμητή εικόνα η ακμή Σενάριο (3) : Η ρεαλιστική εικόνα Το πρότυπο χωρικής ανάπτυξης Εξειδίκευση σε επίπεδο Νομών και Νησιωτικών Συμπλεγμάτων Πρόγραμμα Δράσης Χαρτογραφικό Υλικό Η ΧΩΡΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΤΟΥ Ν. ΧΙΟΥ Η Αναπτυξιακή Φυσιογνωμία του Νομού Δημογραφικά και οικονομικά χαρακτηριστικά Παραγωγικοί τομείς και δραστηριότητες Ιδιωτικές και Δημόσιες επενδύσεις Πρωτογενής τομέας Δευτερογενής τομέας Τριτογενής τομέας Κοινωνικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά Βιοτικό επίπεδο Η χωροταξική οργάνωση Φυσικογεωγραφικά χαρακτηριστικά Διοικητική οργάνωση Οικιστικό δίκτυο Χρήσεις γης Η πολιτική γης υφιστάμενη κατάσταση και προοπτικές Περιβάλλον Φυσικοί πόροι Υδατικό δυναμικό Τουρισμός Μεταφορές Κοινωνικές υποδομές Πολιτιστικές υποδομές Ενέργεια, Τηλεπικοινωνίες και τεχνική υποδομή Ειδικές θεματικές κατηγορίες χώρου Η ΘΕΣΗ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ Ν. ΧΙΟΥ ΣΤΟΝ ΕΘΝΙΚΟ, ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΗ ΧΩΡΟ Τα συμπεράσματα της Μελέτης για την Τελωνειακή Ένωση Ε.Ε. Τουρκίας Η θέση της Χίου στα Διευρωπαϊκά Δίκτυα Μεταφορών, Τηλεπικοινωνιών και Ενέργειας SWOT ANALYSIS για το Ν. Χίου

3 8. ΤΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΤΟΥ Ν. ΧΙΟΥ Στρατηγικές Επιλογές Γενικά Η χωρική συνιστώσα : ενδονομαρχιακές ανισότητες Το αστικό περιβάλλον και ο ρόλος των πόλεων Ο αγροτικός χώρος σχέσης πόλης υπαίθρου Οι προτεραιότητες στη χωροταξική οργάνωση Οι αναπτυξιακές προτεραιότητες του Ν. Χίου Αναπτυξιακή Προοπτική του Ν. Χίου Πληθυσμός Απασχόληση Ανάπτυξη του Ανθρώπινου Δυναμικού Ανταγωνιστικότητα Πρωτογενής Τομέας Δευτερογενής Τομέας Τριτογενής Τομέας Η προτεινόμενη χωροταξική οργάνωση του Ν. Χίου Πολιτική γης και χωρικές κατηγορίες Οικιστικό Δίκτυο, Οικιστική και Πολεοδομική Ανάπτυξη Περιβάλλον Πολιτισμός Παραγωγικές Δραστηριότητες Μεταφορές Τηλεπικοινωνίες Ενέργεια Αστικές Υποδομές Ύδρευση Εγκαταστάσεις Διαχείρισης υγρών και στερεών αποβλήτων Εκπαίδευση Έρευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξη Τουρισμός Θεσμικά και Διοικητικά Μέτρα Πρόγραμμα Δράσης Βασικοί Αναπτυξιακοί Στόχοι Βασικοί Κατευθυντήριοι Άξονες Δράσης Εξειδίκευση των Αναπτυξιακών Αξόνων Χρηματοδοτικά Μέσα

4 Α ΜΕΡΟΣ : ΕΘΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ 1. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΧΩΡΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΗΝ Ε.Ε Το Σχέδιο Ανάπτυξης του Κοινοτικού Χώρου Το σχέδιο ανάπτυξης του κοινοτικού χώρου (ΣΑΚΧ) είναι το αποτέλεσμα μακροχρόνιων εργασιών και κοινών προσπαθειών μεταξύ των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Γαλλία και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέλαβαν, το 1989, την πρωτοβουλία μίας πρώτης άτυπης συνόδου Υπουργών Χωροταξίας, η οποία πραγματοποιήθηκε στη Nante της Γαλλίας. Από τότε οι σύνοδοι αυτές συνεχίζονται με πρωτοβουλία των κρατών μελών που αναλαμβάνουν διαδοχικά την προεδρία της Ε.Ε., μεταξύ των οποίων καθοριστική ήταν η άτυπη σύνοδος Υπουργών Χωροταξίας στη Liege του Βελγίου (1993), όπου αποφασίσθηκε να δρομολογηθούν οι εργασίες για την κατάρτιση και επεξεργασία του ΣΑΚΧ, προκειμένου αυτό να συμβάλλει στη βελτίωση της ευρωπαϊκής συνεργασίας στα θέματα χωροταξίας. Στη συνέχεια ακολούθησαν άτυπες σύνοδοι το 1994 στην Κέρκυρα και τη Λειψία (όπου καθορίσθηκαν οι βασικοί στόχοι του σχεδίου), στο Στρασβούργο και τη Μαδρίτη (1995), στη Βενετία (1996) και στο Νορντβέϊκ της Ολλανδίας το 1997, όπου ενεκρίθη το πρώτο επίσημο σχέδιο του ΣΑΚΧ. Το σχέδιο αυτό αποτέλεσε αντικείμενο επεξεργασίας και διαβούλευσης στο εσωτερικό κάθε χώρας, αλλά και μεταξύ των κρατών μελών κατά τη διάρκεια του 1998, με την υποβολή, από τα κράτη μέλη αλλά και τα ευρωπαϊκά όργανα που ασχολούνται με την χωροταξία, προτάσεων και γνωμοδοτήσεων. Το σχέδιο συμπληρώθηκε με βάση τα αποτελέσματα των γνωμοδοτήσεων και των διαβουλεύσεων που ακολούθησαν και έλαβε την τελική του μορφή (οριστική έγκριση) στο άτυπο συμβούλιο των Υπουργών χωροταξίας στις 11 Μαΐου 1999 στο Postdam της Γερμανίας. Το ΣΑΚΧ αποτελεί μία κοινή διακυβερνητική και ευρωπαϊκή προσπάθεια για την ανάπτυξη του χώρου και δεν συνεπάγεται μεταβίβαση αρμοδιοτήτων από τα κράτη μέλη προς την Επιτροπή. Στην ουσία το ΣΑΚΧ είναι ένα κοινό πλαίσιο αναφοράς για το σύνολο των φορέων που εμπλέκονται στην χωροταξία και την ανάπτυξη του χώρου, με στόχο την ενίσχυση των συνεργειών και της υπερεθνικής συνεργασίας στον τομέα του χωροταξικού σχεδιασμού. Κατά συνέπεια δεν έχει δεσμευτικό χαρακτήρα για τα κράτη μέλη και δεν αποτελεί μέρος του κοινοτικού δικαίου. 4

5 Η ύπαρξη του ΣΑΚΧ στοχεύει στην κατάρτιση μίας ολοκληρωμένης, πολυτομεακής και ενδεικτικής στρατηγικής για τη χωροταξική ανάπτυξη στην Ευρώπη, η οποία χαράσσεται με βάση την τεκμηρίωση του εγγράφου «Ευρώπη 2000+» και των εγγράφων που έχουν υποβληθεί από τις διάφορες προεδρίες της Ε.Ε., και αποβλέπει στον προσδιορισμό του πλαισίου, της μεθοδολογίας και των διαδικασιών για την ολοκληρωμένη χωροταξική ανάπτυξη του ευρωπαϊκού χώρου, σε μακροχρόνια βάση. Η ανισομερής και ανισοβαρής συμμετοχή των διαφόρων περιοχών στην ανταγωνιστική διαδικασία και η ανάγκη για χωροταξική προσέγγιση στην επίτευξη της καλύτερης δυνατής ισορροπίας μεταξύ ανταγωνισμού και συνεργασίας των περιφερειών μεταξύ τους, είναι οι κυριότερες αιτίες που επέβαλλαν τη δημιουργία του ΣΑΚΧ. Η αναγκαιότητα για μία κοινή ευρωπαϊκή χωροταξική πολιτική, παρ όλο που ο τομέας αυτός δεν εντάσσεται στις αρμοδιότητες της Επιτροπής, προέκυψε από τις σημαντικές ενδοκοινοτικές ανισότητες που αναφύονται στον ευρωπαϊκό χώρο, ιδιαίτερα από τη δεκαετία του 80 και μετά με τις αλλεπάλληλες διευρύνσεις της Κοινότητας. Η ανάγκη αυτή γίνεται περισσότερο έντονη σήμερα με την επικείμενη διεύρυνση της Ε.Ε. προς ανατολάς, με την ένταξη χωρών που παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές, υπολειπόμενες κατά πολύ σε αρκετούς δείκτες από τους μέσους όρους της Ε.Ε. Η ύπαρξη του ΣΑΚΧ έρχεται ν αντιμετωπίσει τις τρεις διαφορετικές μορφές αλληλεξάρτησης του ευρωπαϊκού χώρου (μεταξύ περιοχών, μεταξύ των διαφορετικών τομεακών πολιτικών σε κάθε περιοχή και μεταξύ των διαφόρων επιπέδων διοίκησης ανά περιοχή). Τα σχέδια που εκπονήθηκαν καταρτίστηκαν ακολουθώντας τις έξη πολιτικές αρχές που ενέκρινε το άτυπο συμβούλιο Υπουργών χωροταξίας στη σύνοδο της Λειψίας : 1. Η χωροταξική ανάπτυξη μπορεί να συμβάλλει με αποφασιστικό τρόπο στην επίτευξη του στόχου της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής. 2. Οι υφιστάμενες αρμοδιότητες των φορέων που είναι υπεύθυνοι για τις Κοινοτικές πολιτικές παραμένουν αμετάβλητες. Το ΣΑΚΧ μπορεί να συμβάλλει στην εφαρμογή των κοινοτικών πολιτικών που έχουν επιπτώσεις στη χωροταξία, χωρίς όμως να περιορίζει τους αρμόδιους φορείς κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους. 3. Πρωταρχικός στόχος θα είναι η επίτευξη αειφόρου και ισόρροπης ανάπτυξης. 5

6 4. Το σχέδιο θα σέβεται τους υφιστάμενους θεσμούς και δεν θα έχει δεσμευτικό χαρακτήρα για τα κράτη μέλη. 5. Το σχέδιο θα τηρεί την αρχή της επικουρικότητας. 6. Κάθε χώρα θα δώσει στο σχέδιο τη συνέχεια που επιθυμεί προκειμένου να λάβει υπόψη της τα ευρωπαϊκά χωροταξικά ζητήματα στο πλαίσιο της εθνικής πολιτικής της. Το ΣΑΚΧ επιδιώκει την επίτευξη τριών βασικών στόχων οι οποίοι συνδέονται με τους τρεις επιχειρησιακούς στόχους που καθορίστηκαν στη σύνοδο της Λειψίας (1994) (ισορροπία, προστασία, ανάπτυξη) και προσδιορίζουν αντίστοιχα πεδία δραστηριοτήτων για την επίτευξή τους. Οι στόχοι και τα αντίστοιχα πεδία δραστηριοτήτων φαίνονται στον παρακάτω Πίνακα : ΠΙΝΑΚΑΣ. : Στόχοι και πεδία δράσεων του ΣΑΚΧ ΣΤΟΧΟΙ Οικονομική και κοινωνική συνοχή Αειφόρος ανάπτυξη Ισόρροπη ανταγωνιστικότητα στον ευρωπαϊκό χώρο ΠΕΔΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Ισότιμη πρόσβαση στις υποδομές και στη γνώση Συνετή διαχείριση και ανάπτυξη της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς Ένα ισόρροπο και πολυκεντρικό αστικό σύστημα Εν τέλει το ΣΑΚΧ, που καταρτίστηκε και εγκρίθηκε στο άτυπο συμβούλιο Υπουργών χωροταξίας στο Νορντβέϊκ (1997), προσδιόριζε : α. Ένα πρόγραμμα δράσης ευρωπαϊκής χωροταξικής πολιτικής στο οποίο διαμορφώνονταν πολιτικές για : καλύτερη ισορροπία του χώρου / οικονομική και κοινωνική συνοχή, ισόρροπο αστικό και περιφερειακό ανταγωνισμό, καλύτερη προσπελασιμότητα, ενίσχυση των συνοριακών περιοχών της Ε.Ε. και των πόλεών τους, ανάπτυξη των ευρωδιαδρόμων, στήριξη και ανάπτυξη της βιοποικιλότητας της Ευρώπης. β. Διακρατικές στρατηγικές για την ολοκλήρωση στόχων και επιλογών πολιτικής στο πλαίσιο χωροταξικών στρατηγικών και προγραμμάτων δράσης σε τομείς όπως : η ανάπτυξη οικολογικών δικτύων, η διαχείριση κινδύνου σε περιοχές επιρρεπείς στις φυσικές καταστροφές, η διαχείριση νερού, η βελτίωση της θέσης των μικρών 6

7 πόλεων στις αγροτικές περιοχές, η αποκατάσταση του τοπίου, οι συνδυασμένες μεταφορές, η βελτίωση υποδομών και υπηρεσιών μεταφορών σε απομακρυσμένες περιοχές. γ. Εφαρμογή συμπληρωματικών πολιτικών σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, όπου αναφύονται δύο σκέλη : Η ανάπτυξη διασυνοριακών στρατηγικών του χώρου Η διαπεριφερειακή συνεργασία για κοινά θέματα χώρου που αντιμετωπίζουν γεωγραφικά ανεξάρτητες περιφέρειες Το σχέδιο του 1997 τέθηκε σε ευρεία συζήτηση στα όργανα της Κοινότητας και των κρατών μελών και, μετά από δύο χρόνια, στο άτυπο Συμβούλιο Υπουργών Χωροταξίας που πραγματοποιήθηκε στο Postdam της Γερμανίας το 1999, διαμορφώθηκε το υφιστάμενο σήμερα Σχέδιο Ανάπτυξης του Κοινοτικού Χώρου (European Spatial Development Perspective, ESDP). Στο κείμενο αυτό, το οποίο δεν έχει ουσιαστικές διαφορές από το σχέδιο του 1997, διατυπώνονται με μεγαλύτερη σαφήνεια οι πολιτικές χωρικής ανάπτυξης σε αντιστοιχία με την υφιστάμενη κατάσταση στον ευρωπαϊκό χώρο. Στο πρώτο μέρος του σχεδίου προσδιορίζονται τα όρια της χωροταξικής πολιτικής στο ευρωπαϊκό επίπεδο και επιχειρείται μία αποτίμηση των επιπτώσεων των κοινοτικών πολιτικών στον εδαφικό χώρο της Ε.Ε. Στη συνέχεια προσδιορίζονται οι βασικές επιλογές πολιτικών και οι επιδιώξεις τους. Οι πολιτικές αυτές ακολουθούν τρεις βασικές κατευθύνσεις και κατανέμονται σε αντίστοιχους τομείς : 1. Ανάπτυξη ενός πολυκεντρικού και ισόρροπου αστικού συστήματος και ενίσχυση της εταιρικής σχέσης μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών. Στον τομέα αυτόν εντάσσονται πολιτικές για πολυκεντρική και ισόρροπη ανάπτυξη στην Ε.Ε. (διευρωπαϊκά δίκτυα, clusters πόλεων, διακρατικές διαπεριφερειακές διασυνοριακές συνεργασίες μεταξύ περιοχών κλπ.), για την ανάδειξη δυναμικών ελκυστικών ανταγωνιστικών πόλεων και αστικών περιοχών (ανάπτυξη πυλών εισόδου, βελτίωση οικονομικού περιβάλλοντος και υποδομών, πολυλειτουργικότητα της οικονομίας, βελτίωση προσπελασιμότητας, σώφρων διαχείριση και ανάπτυξη των αστικών συστημάτων κλπ.), για ενδογενή ανάπτυξη πολυλειτουργικότητα και παραγωγικότητα των αγροτικών περιοχών (ολοκληρωμένη και πολυλειτουργική ανάπτυξη, ανάδειξη μικρών και μεσαίων 7

8 αναπτυξιακών κέντρων, εξασφάλιση βιώσιμης γεωργίας, αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, συνεργασία και δικτύωση αγροτικών περιοχών, ανάπτυξη ήπιων μορφών τουρισμού), για μία νέα σχέση πόλης υπαίθρου (εξασφάλιση βασικών παροχών σε υπηρεσίες και δημόσιες μεταφορές, ενσωμάτωση της υπαίθρου στην αναπτυξιακή δυναμική των μεγάλων αστικών κέντρων, προώθηση των δικτύων και των συνεργασιών πόλεων περιοχών επιχειρήσεων κλπ.). 2. Ισότιμη πρόσβαση στις υποδομές και στη γνώση. Στον τομέα αυτόν εντάσσονται πολιτικές για ολοκληρωμένη ανάπτυξη των μεταφορικών συνδέσεων και των προσβάσεων στη γνώση, για ένα νέο μοντέλο πολυκεντρικής ανάπτυξης ως βάσης για καλύτερη προσπελασιμότητα (ενίσχυση των δευτερευόντων δικτύων και των διασυνδέσεών τους, ανάπτυξη αποτελεσματικών δημοσίων μεταφορών, προσπέλαση στις διηπειρωτικές μεταφορές της Ε.Ε., βελτίωση της πρόσβασης στις τηλεπικοινωνίες, παροχή «διεθνών εξυπηρετήσεων» στις αραιοκατοικημένες περιοχές, καθιέρωση του θεσμού της χωρικής αποτίμησης στην υλοποίηση σχεδίων για μεγάλες υποδομές κλπ.), για αποτελεσματική και βιώσιμη χρήση των υποδομών (συντονισμός των πολιτικών χωρικής ανάπτυξης και χρήσεων γης, βελτίωση του επιπέδου των δημοσίων μεταφορών, μείωση των επιπτώσεων από τις μεγάλες κυκλοφοριακές πιέσεις με την επιβολή διοδίων και ενσωμάτωση του κόστους, ανάπτυξη περιβαλλοντικά συμβατών μέσων μεταφοράς, ανάπτυξη συνδέσεων με τους ευρωπαϊκούς διαδρόμους κλπ.), για διάχυση της καινοτομίας και της γνώσης (υποστήριξη κέντρων καινοτομίας και ερευνητικών κέντρων, ενθάρρυνση των εταιρικών δικτυώσεων, βελτίωση των περιφερειακών προσβάσεων στην πληροφορία και τη γνώση, προώθηση δράσεων για εκπαίδευση κατάρτιση, ανάπτυξη έρευνας και τεχνολογίας κλπ.). 3. Σώφρων διαχείριση στην ανάπτυξη και διατήρηση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς. Στον τομέα αυτόν εντάσσονται πολιτικές για την αξιοποίηση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς ως παράγοντα ανάπτυξης, για τη διατήρηση και ανάπτυξη της φυσικής κληρονομιάς (ανάπτυξη διασυνδεδεμένων ευρωπαϊκών οικολογικών δικτύων, διαμόρφωση στρατηγικών ολοκληρωμένης χωρικής ανάπτυξης των προστατευόμενων περιοχών, ενσωμάτωση των κατευθύνσεων της Κοινοτικής Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα στις τομεακές πολιτικές, προώθηση δράσεων εξοικονόμησης ενέργειας και αυξημένης χρήσης των 8

9 ΑΠΕ, προστασία των εδαφών από τη διάβρωση και την ερημοποίηση, ανάπτυξη στρατηγικών για τη διαχείριση κρίσεων και κινδύνων κλπ.), για την ολοκληρωμένη διαχείριση των υδατικών πόρων (εφαρμογή εργαλείων εξοικονόμησης νερού, προστασία και αποκατάσταση υγροβιοτόπων, κοινή διακρατική διαχείριση των θαλασσίων οικοσυστημάτων, ενίσχυση των περιφερειακών αρμοδιοτήτων στη διαχείριση του υδατικού δυναμικού, εφαρμογή του θεσμού των περιβαλλοντικών και χωρικών επιπτώσεων σε όλα τα μεγάλα προγράμματα διαχείρισης νερού κλπ.), για τη δημιουργική διαχείριση των πολιτιστικών τοπίων (προστασία - δημιουργική ανάπτυξη και αποκατάσταση των πολιτιστικών τοπίων, συντονισμός των αναπτυξιακών μέτρων που προκαλούν επιπτώσεις στο τοπίο, ενσωμάτωση των πολιτιστικών αξιών στις στρατηγικές ολοκληρωμένης χωρικής ανάπτυξης), για τη δημιουργική διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς (ανάπτυξη ολοκληρωμένων στρατηγικών για την προστασία και τη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς, συντήρηση και δημιουργικός ανασχεδιασμός των αξιόλογων αστικών συνόλων, αύξηση της ενημέρωσης για τη συμβολή και την αποτελεσματικότητα των ολοκληρωμένων πολιτικών αστικής και χωρικής ανάπτυξης στη διατήρηση και διάδοση της πολιτιστικής κληρονομιάς κλπ.). Για την εφαρμογή του προγράμματος δράσης ολοκληρωμένης πολιτικής ανάπτυξης του Ευρωπαϊκού χώρου απαιτείται η λειτουργία ενός συστήματος συντονισμού τόσο των διαφόρων διοικητικών επιπέδων (κάθετος συντονισμός) όσο και των χωροταξικών και τομεακών πολιτικών (οριζόντιος συντονισμός). Το σύστημα αυτό απεικονίζεται στο παρακάτω διάγραμμα. 9

10 ΚΑΘΕΤΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 1.1 : Σύστημα Ολοκλήρωσης Χωροταξικής Πολιτικής ΟΡΙΖΟΝΤΙΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ Συμβούλιο της Ευρώπης Κατευθύνσεις / ηπειρωτικές στρατηγικές Ευρωπαϊκό επίπεδο Σχέδιο Ανάπτυξης του Κοινοτικού Χώρου ((ΣΑΚΧ, ESDP) Διεθνής Συνεργασία π.χ. Τοπική Agenda 21 Εξωτερική διασυνοριακή συνεργασία Κοινοτικές τομεακές πολιτικές Διακρατικό επίπεδο Ολοκληρωμένες στρατηγικές ανάπτυξης του χώρου Εθνικές τομεακές πολιτικές Εσωτερική διασυνοριακή συνεργασία Περιφερειακό / τοπικό επίπεδο Πολιτικές ανάπτυξης του χώρου Περιφερειακές / τοπικές τομεακές πολιτικές Στη συνέχεια του εγγράφου που εγκρίθηκε στο Postdam, προσδιορίζεται το πλαίσιο για την εφαρμογή του ΣΑΚΧ και οι διαφαινόμενες τάσεις ιδιαίτερα εν όψει της επικείμενης διεύρυνσης της Ε.Ε. Στο δεύτερο μέρος του εγγράφου αναλύονται οι τάσεις, οι ευκαιρίες και οι αναδυόμενες προκλήσεις στον ευρύτερο ευρωπαϊκό χώρο και ειδικότερα οι γεωγραφικές, δημογραφικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές τάσεις. Καταγράφονται σημαντικά ζητήματα για τη χωρική ανάπτυξη του ευρωπαϊκού χώρου όπως τα αστικά δίκτυα και η εξάπλωση των πόλεων σ ένα διαφοροποιημένο περιβάλλον, η διαφοροποίηση του ρόλου και των λειτουργιών του αγροτικού χώρου, η ανάπτυξη των 10

11 διευρωπαϊκών μεταφορών και των διευρωπαϊκών δικτύων, τα προβλήματα διατήρησης και διαχείρισης της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς. Τέλος παρατίθεται αναφορά των προγραμμάτων που έχουν ως αντικείμενο ζητήματα χωρικής ανάπτυξης με τους στόχους και τα αναμενόμενα αποτελέσματά τους. Οι αναφορές αυτές λαμβάνονται υπ όψη στην εκπόνηση της παρούσας εργασίας. Αν θελήσουμε να προβούμε σε μία συνολική αποτίμηση των στρατηγικών και των πολιτικών που καθορίζει το ΣΑΚΧ, θα λέγαμε ότι, αν και αυτές κινούνται προς την σωστή κατεύθυνση, αναφύονται ορισμένα ερωτήματα σε σχέση με την αποτελεσματικότητα του σχεδίου. Τα ερωτήματα που ανακύπτουν σχετικά με το σχεδιασμό και την ολοκλήρωση μιας ευρωπαϊκής χωροταξικής πολιτικής αναφέρονται στη σύνθεση αφ ενός του αιτήματος για μία ευρωπαϊκή έννοια χωρικής δικαιοσύνης και αειφόρου ανάπτυξης του ευρωπαϊκού χώρου, και αφ ετέρου στους στόχους και τις επιταγές του ελεύθερου ανταγωνισμού και της οικονομίας της αγοράς, όπως αυτές καθορίζονται από τη φιλελεύθερη οικονομική πολιτική που ακολουθεί η Ε.Ε. Η εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής ανάπτυξης του Ευρωπαϊκού χώρου, όπως προδιαγράφεται από το ΣΑΚΧ, προσπαθεί να συνθέσει δύο αντιδιαμετρικές πολιτικές, δηλ. : Την πολιτική της αειφόρου (βιώσιμης) ανάπτυξης, η οποία προβάλλει μία φυσιοκεντρική θεώρηση του εν γένει περιβάλλοντος, σ ένα σύστημα αξιών όπου το φυσικό περιβάλλον και η διατήρηση των πόρων ευρίσκονται στα ανώτερα επίπεδα, και Την πολιτική του φιλελευθερισμού και της οικονομίας της αγοράς, όπου τα οικονομικά οφέλη κυριαρχούν στο σύστημα αξιών και ο οικονομικά ισχυρότερος υποτάσσει τον ασθενέστερο ή/και αδιαφορεί για την οικονομική και αναπτυξιακή του εξέλιξη. Με δεδομένο ότι το ΣΑΚΧ : Είναι ένα μη δεσμευτικό κείμενο για τα κράτη μέλη Δεν τοποθετείται υπέρ της μίας ή της άλλης πολιτικής Δεν προκαθορίζει αναδιανεμητικούς μηχανισμούς που θα διευκόλυναν τις ασθενέστερες οικονομικά περιοχές στον ανταγωνισμό τους με τις ισχυρότερες 11

12 Δεν περιορίζει τη φιλελεύθερη οικονομία της αγοράς, η οποία λειτουργεί με τους δικούς της κανόνες καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι, παραμένει αναπάντητο το ερώτημα του αν θα υπερισχύσει η μία ή η άλλη πολιτική και απομένει στους επί μέρους φορείς (ευρωπαϊκού, εθνικού και περιφερειακού επιπέδου) να επιλέξουν τους μηχανισμούς με τους οποίους θα εφαρμόσουν τα προγράμματα χωρικής ανάπτυξης στις συνθήκες της παγκοσμιοποίησης και της φιλελεύθερης οικονομίας της αγοράς, ενώ ταυτόχρονα θα προσανατολίζονται προς μία ενδογενή βιώσιμη ανάπτυξη των περιφερειών και των τοπικών οικονομιών Το Εθνικό Θεσμικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Η πρώτη προσπάθεια δημιουργίας θεσμικού πλαισίου για το χωροταξικό σχεδιασμό χρονολογείται από το 1976 με την ψήφιση του Ν. 360/76, ο οποίος όμως ουσιαστικά δεν ενεργοποιήθηκε στον τομέα αυτό. Σχετικό επίσης με το θέμα είναι και το κείμενο «Τάσεις ανάπτυξης του ελληνικού χώρου 2015» (ΥΠΕΧΩΔΕ ΥΠΕΘΟ), το οποίο περιλαμβάνει ορισμένες γενικές χωροταξικές κατευθύνσεις, παραμένει καθαρά ενδεικτικό και δεν συνδέεται με διαδικασίες εφαρμογής. Μέχρι το 1999 η μοναδική προσπάθεια χωροταξικού σχεδιασμού με στρατηγικό χαρακτήρα ήταν το πρόγραμμα του ΥΠΕΧΩΔΕ σχετικά με τις «Προτάσεις χωροταξικής οργάνωσης των νομών» το 1984, το οποίο κάλυψε μεν όλη την επικράτεια αλλά χωρίς να καθιερώνει διαδικασίες εφαρμογής του. Επίσης στο επίπεδο του σχεδιασμού των χρήσεων γης χρήσιμα, αλλά περιορισμένης έκτασης στην εφαρμογή τους, αποδείχθηκαν τα εργαλεία των περιαστικών ΖΟΕ, των Ειδικών Χωροταξικών Μελετών, και των Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών. Το 1997 με την εκπόνηση των «Μελετών χωρικών επιπτώσεων των κοινοτικών προγραμμάτων και πολιτικών», αλλά ουσιαστικά το 1999 με την ψήφιση του Ν. 2742/99 «Χωροταξικός σχεδιασμός και αειφόρος ανάπτυξη και άλλες διατάξεις», τίθενται θεσμικά οι βάσεις ενός προγράμματος δράσης για την αντιμετώπιση των αναγκών χωρικού σχεδιασμού βασισμένο στη στρατηγική της ολοκληρωμένης και αειφόρου ανάπτυξης του χώρου. 12

13 Σκοπός του Ν. 2742/99 είναι «η θέσπιση θεμελιωδών αρχών και η θεσμοθέτηση σύγχρονων οργάνων, διαδικασιών και μέσων άσκησης χωροταξικού σχεδιασμού που προωθούν την αειφόρο και ισόρροπη ανάπτυξη, κατοχυρώνουν την παραγωγική και κοινωνική συνοχή, διασφαλίζουν την προστασία του περιβάλλοντος στο σύνολο του εθνικού χώρου και στις επί μέρους ενότητές του και ενισχύουν τη θέση της χώρας στο διεθνές και ευρωπαϊκό πλαίσιο». Ως στόχοι του χωροταξικού σχεδιασμού ορίζονται : α. Η προστασία, αποκατάσταση, διατήρηση, ανάδειξη και προβολή του συνόλου των στοιχείων του φυσικού, ανθρωπογενούς και πολιτιστικού περιβάλλοντος. β. Η βιώσιμη ανάπτυξη και η ανταγωνιστική παρουσία της χώρας στον ευρύτερο διεθνή χώρο. γ. Η στήριξη της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής στο σύνολο του εθνικού χώρου και ιδιαίτερα στις μειονεκτικές περιοχές. Για την εκπλήρωση των στόχων του νόμου πρέπει να λαμβάνονται υπόψη ορισμένες αρχές οι οποίες, συνοπτικά, αναφέρονται : Στην εξασφάλιση ισάξιων όρων διαβίωσης και ευκαιριών απασχόλησης Στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των πολιτών και στη βελτίωση των υποδομών Στη διατήρηση, ενίσχυση και ανάδειξη της οικιστικής, παραγωγικής και φυσικής πολυμορφίας και ποικιλότητας των αστικών, περιαστικών και αγροτικών περιοχών. Στην εξασφάλιση ισόρροπης σχέσης μεταξύ αστικού, περιαστικού και αγροτικού χώρου. Στην κοινωνική, οικονομική, περιβαλλοντική και πολιτισμική αναζωογόνηση των μητροπολιτικών κέντρων, των πόλεων και των ευρύτερων περιαστικών περιοχών. Στην ολοκληρωμένη ανάπτυξη, ανάδειξη και προστασία των νησιών, των ορεινών και παραμεθόριων περιοχών της χώρας. 13

14 Στη συστηματική προστασία, αποκατάσταση, διατήρηση και ανάδειξη των περιοχών, οικισμών, τοπίων, που διαθέτουν στοιχεία φυσικής, πολιτιστικής και αρχιτεκτονικής κληρονομιάς. Στη συντήρηση, αποκατάσταση και ολοκληρωμένη διαχείριση των δασών, των αναδασωτέων περιοχών και των αγροτικών εκτάσεων. Στην ορθολογική αξιοποίηση και η ολοκληρωμένη διαχείριση των υδάτινων πόρων. Στο συντονισμό των δημόσιων προγραμμάτων και έργων που έχουν χωροταξικές επιπτώσεις. Στη συστηματική πληροφόρηση, τον αποτελεσματικό διάλογο και την προώθηση στρατηγικών συμμαχιών μεταξύ όλων των πολιτικών, παραγωγικών και κοινωνικών συντελεστών. Για την εφαρμογή του νόμου δημιουργούνται ορισμένα όργανα χωροταξικού σχεδιασμού τα οποία είναι : Η Επιτροπή Συντονισμού της κυβερνητικής πολιτικής στον τομέα του χωροταξικού σχεδιασμού και της αειφόρου ανάπτυξης Το Εθνικό Συμβούλιο χωροταξικού σχεδιασμού και αειφόρου ανάπτυξης Ως μέσα χωροταξικού σχεδιασμού καθιερώνονται : α. Το Γενικό Πλαίσιο χωροταξικού σχεδιασμού και της αειφόρου ανάπτυξης. Με αυτό καθορίζονται ειδικότερα οι βασικές κατευθύνσεις για : τη χωρική οργάνωση των κύριων εθνικών πόλων και αξόνων ανάπτυξης, καθώς και των διεθνών και διαπεριφερειακών εισόδων-πυλών και συνδέσεων της χώρας, τη χωρική διάρθρωση των στρατηγικής σημασίας δικτύων υποδομών και μεταφορών, καθώς και των κόμβων διευρωπαϊκής ακτινοβολίας, τη χωρική διάρθρωση, εξειδίκευση και συμπληρωματικότητα των παραγωγικών τομέων, το ρόλο των μητροπολιτικών και λοιπών σημαντικών αστικών κέντρων και τη σχέση με την ενδοχώρα τους, τη χωρική διάρθρωση του αστικού δικτύου, καθώς και τη χωρική οργάνωση και ανάπτυξη του ορεινού, αγροτικού, 14

15 παράκτιου και νησιωτικού χώρου και άλλων κρίσιμων περιοχών του εθνικού χώρου, τη διατήρηση και ανάδειξη της ποικιλομορφίας της υπαίθρου, τη συνετή διαχείριση των φυσικών πόρων, καθώς και τη διατήρηση, ανάδειξη και προστασία της εθνικής φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, τη γεωγραφική ανασυγκρότηση της χώρας με σκοπό τη δημιουργία βιώσιμων διοικητικών και αναπτυξιακών ενοτήτων σε διαπεριφερειακό επίπεδο. Σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου (άρθρο 6, παρ. 1), το Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης αποτελεί τη βάση αναφοράς για το συντονισμό και την εναρμόνιση των επί μέρους πολιτικών, προγραμμάτων και επενδυτικών σχεδίων (του Κράτους, των δημόσιων νομικών προσώπων, των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτου και δεύτερου βαθμού και των φορέων του ιδιωτικού τομέα) που έχουν σημαντικές επιπτώσεις στη συνοχή και ανάπτυξη του εθνικού χώρου. Όμως, στη συνέχεια (άρθρο 6, παρ. 2) ορίζεται ότι, το Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης εναρμονίζεται επίσης, με το εθνικό πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων, τον προγραμματισμό για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της χώρας και άλλα γενικά ή ειδικά αναπτυξιακά προγράμματα εθνικής κλίμακας που έχουν σημαντικές επιπτώσεις στη διάρθρωση και ανάπτυξη του εθνικού χώρου. Οι δύο αυτές διαφορετικές διατάξεις του ίδιου άρθρου έρχονται σε αντίθεση μεταξύ τους, διότι με την μεν πρώτη διατύπωση καθορίζεται ότι το χωροταξικό σχέδιο αποτελεί τη βάση αναφοράς επί της οποίας θα βασίζονται και, σύμφωνα με ό,τι αυτό ορίζει, θα συντονίζονται οι λοιπές πολιτικές, προγράμματα κλπ., ενώ με τη δεύτερη διατύπωση ορίζεται ότι το χωροταξικό σχέδιο θα πρέπει να εναρμονίζεται με το εθνικό Π.Δ.Ε. και τον λοιπό κοινωνικό οικονομικό και αναπτυξιακό προγραμματισμό. Με βάση την πρώτη διατύπωση (η οποία είναι από κάθε άποψη η σωστή) το Χ.Σ. καθορίζει και καθοδηγεί τη στρατηγική των λοιπών πολιτικών, ενώ με την δεύτερη διατύπωση καθορίζεται από αυτές. Η ύπαρξη αυτής της αντίφασης οφείλεται κατά τη γνώμη μου, στις αλληλοεπικαλυπτόμενες και αλληλοσυγκρουόμενες αρμοδιότητες των διαφόρων Υπουργείων, καθώς και στα αντιμαχόμενα «συμφέροντα» και προσδοκίες που αναφύονται στο χώρο των Υπουργείων, τόσο σε πολιτικό όσο και σε ιεραρχικό υπαλληλικό επίπεδο. 15

16 Εκτός αυτού η δέσμευση για εναρμονισμό του Χ.Σ. με το Εθνικό Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων ακούγεται ως γράμμα κενό δεδομένου ότι το Π.Δ.Ε. στην ουσία δεν αποτελεί πρόγραμμα (με καθορισμένη στρατηγική, στόχους, πολιτικές, μέτρα και αναμενόμενα αποτελέσματα), αλλά ένα χρηματοδοτικό εργαλείο για τυχαία έργα και δράσεις (που δεν χρηματοδοτούνται από τα διαρθρωτικά ταμεία), τα οποία, αφ ενός δεν υπακούουν σε κάποιο ολοκληρωμένο σχεδιασμό, και αφ ετέρου επιλέγονται από τους φορείς χρηματοδότησης με βάση στιγμιαίες ανάγκες και, πολλές φορές για την ικανοποίηση «πελατειακών» σχέσεων. Τέλος, ο προγραμματισμός για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη, όπως τουλάχιστον σχεδιάστηκε και εφαρμόστηκε μέχρι σήμερα, απόντος ενός συνολικού χωροταξικού σχεδιασμού, δημιούργησε σημαντικά χωροταξικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά προβλήματα, ερχόμενος σε αρκετές περιπτώσεις σε αντίθεση με τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης 1. β. Τα Ειδικά Πλαίσια χωροταξικού σχεδιασμού και της αειφόρου ανάπτυξης. Με αυτά εξειδικεύονται ή και συμπληρώνονται οι κατευθύνσεις του Γενικού Πλαισίου που αφορούν την οργάνωση και ανάπτυξη του εθνικού χώρου και ιδίως : τη χωρική διάρθρωση ορισμένων τομέων ή κλάδων παραγωγικών δραστηριοτήτων εθνικής σημασίας, τη χωρική διάρθρωση των δικτύων και υπηρεσιών τεχνικής, κοινωνικής και διοικητικής υποδομής εθνικού ενδιαφέροντος, με εξαίρεση τα δίκτυα και υπηρεσίες τηλεπικοινωνιών, καθώς και τη χωρική κατανομή των υποδομών γνώσης και καινοτομίας, ορισμένες ειδικές περιοχές του εθνικού χώρου και ιδίως τις παράκτιες και νησιωτικές περιοχές, τις ορεινές και προβληματικές ζώνες, τις περιοχές που υπάγονται σε διεθνείς ή ευρωπαϊκές συμβάσεις για την προστασία του περιβάλλοντος, καθώς και άλλες ενότητες του εθνικού χώρου που παρουσιάζουν κρίσιμα περιβαλλοντικά, αναπτυξιακά και κοινωνικά προβλήματα. Με τη θεσμοθέτηση των Ειδικών Πλαισίων Χ.Σ. δίνεται η δυνατότητα στους φορείς του χωροταξικού σχεδιασμού να εξειδικεύουν και να συμπληρώνουν τους στόχους και τις επιλογές του Γενικού Πλαισίου σε ορισμένους τομείς ή δραστηριότητες ή περιοχές 1 Βλ. παρ «Οι χωρικές επιπτώσεις των δημοσίων πολιτικών», σελ

17 που θεωρούνται κρίσιμοι και απαιτούν ειδική αντιμετώπιση, στρατηγική και μέτρα προώθησής της. γ. Τα Περιφερειακά Πλαίσια χωροταξικού σχεδιασμού και της αειφόρου ανάπτυξης. Αυτά καταρτίζονται για κάθε Περιφέρεια της χώρας και αποτελούν σύνολα κειμένων και διαγραμμάτων με τα οποία : καταγράφεται και αξιολογείται η θέση της περιφέρειας στο διεθνή και ευρωπαϊκό χώρο, ο ρόλος της σε εθνικό επίπεδο και σε σύγκριση με άλλες περιφέρειες και οι λειτουργίες διαπεριφερειακού χαρακτήρα που έχει ή μπορεί να αναπτύξει, καταγράφονται και αξιολογούνται οι παράγοντες εκείνοι που επηρεάζουν τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη και διάρθρωση του χώρου στο επίπεδο της περιφέρειας, αποτιμώνται οι χωρικές επιπτώσεις των ευρωπαϊκών, εθνικών και περιφερειακών πολιτικών και προγραμμάτων στο επίπεδο της περιφέρειας και προσδιορίζονται, με προοπτική δεκαπέντε (15) ετών, οι βασικές προτεραιότητες και οι στρατηγικές επιλογές για την ολοκληρωμένη και αειφόρο ανάπτυξη του χώρου στο επίπεδο της περιφέρειας, οι οποίες θα προωθούν την ισότιμη ένταξή της στον ευρύτερο διεθνή, ευρωπαϊκό και εθνικό χώρο. Τα Περιφερειακά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης ειδικότερα περιλαμβάνουν : τις κατευθύνσεις για τη χωρική διάρθρωση των βασικών δικτύων και υπηρεσιών διοικητικής, κοινωνικής και τεχνικής υποδομής περιφερειακού και δια-νομαρχιακού ενδιαφέροντος. τις κατευθύνσεις για τη διοικητική και οικονομική ανασυγκρότηση του περιφερειακού χώρου και ιδίως αυτές που αφορούν στη δημιουργία βιώσιμων διοικητικών και αναπτυξιακών ενοτήτων σε ενδοπεριφερειακό επίπεδο. τις κατευθύνσεις και τα προγραμματικά πλαίσια για τη χωροθέτηση των βασικών παραγωγικών δραστηριοτήτων του πρωτογενούς, δευτερογενούς και τριτογενούς τομέα την υπόδειξη των περιοχών στις οποίες θα αναζητηθεί κατά προτεραιότητα και υπό μορφή εναλλακτικών δυνατοτήτων, ο καθορισμός Περιοχών Οργανωμένης Ανάπτυξης Παραγωγικών Δραστηριοτήτων (Π.Ο.Α.Π.Δ.). 17

18 την υπόδειξη των περιοχών οι οποίες αντίστοιχα απαιτείται να θεσμοθετηθούν ως Περιοχές Ειδικών Χωρικών Παρεμβάσεων (Π.Ε.Χ.Π.). την υπόδειξη των αστικών περιοχών για τις οποίες απαιτείται να καταρτιστούν Σχέδια Ολοκληρωμένων Αστικών Παρεμβάσεων (Σ.Ο.Α.Π.). τις κατευθύνσεις για την ισόρροπη και αειφόρο διάρθρωση του περιφερειακού οικιστικού δικτύου, καθώς και τις βασικές προτεραιότητες για την προστασία, διατήρηση και ανάδειξη της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της περιφέρειας. Η Μελέτη του Χωροταξικού Σχεδίου της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου έχει ολοκληρωθεί από τον Αύγουστο του 2000, και απομένει να εγκριθεί και επίσημα με απόφαση του Υπουργού ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. Οι γενικές κατευθύνσεις και προτάσεις των Περιφερειακών Πλαισίων, εφόσον προκύπτει τεκμηριωμένη προς τούτο ανάγκη από ειδικές οικονομικές, κοινωνικές ή πολιτισμικές συνθήκες που επικρατούν σε συγκεκριμένες περιφέρειες, μπορούν να εξειδικεύονται περαιτέρω στο επίπεδο των εδαφικών ορίων των νομαρχιακών αυτοδιοικήσεων ή και άλλων γεωγραφικών ενοτήτων της περιφέρειας. Η εξειδίκευση αυτή θεωρούμε ότι είναι επιβεβλημένη στις νησιωτικές περιφέρειες δεδομένου ότι τα νησιά είναι οι πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις κλειστών και ευαίσθητων συστημάτων τόσο από κοινωνικο-οικονομική όσο και από περιβαλλοντική θεώρηση, και για το λόγο αυτό απαιτείται η εξειδίκευση του χωροταξικού και αναπτυξιακού σχεδιασμού, ο προσδιορισμός του ρόλου τους σε σχέση με τον περιφερειακό και εθνικό χώρο και ο καθορισμός ειδικών πολιτικών ή/και προδιαγραφών με τριπλό στόχο : την ανάπτυξη του ενδογενούς δυναμικού, τη συγκράτηση και επαύξηση του πληθυσμού, και την προστασία και βιώσιμη διαχείριση του φυσικού, ανθρωπογενούς και πολιτισμικού περιβάλλοντος. Ιδιαίτερη αναγκαιότητα για εξειδίκευση του Χ.Σ. στο επίπεδο της νησιωτικής ενότητας παρουσιάζεται στο χώρο της Π.Β.Α. για τους νησιωτικούς σχηματισμούς που την αποτελούν, όπως θα δούμε στο σχετικό κεφάλαιο όπου αναλύεται το χωροταξικό σχέδιο της Π.Β.Α. Τα Περιφερειακά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης πρέπει να συνοδεύονται από πρόγραμμα δράσης, στο οποίο εξειδικεύονται οι απαιτούμενες για την εφαρμογή τους ενέργειες, ρυθμίσεις, μέτρα και προγράμματα, το κόστος και οι πηγές χρηματοδότησης των προτεινόμενων παρεμβάσεων, καθώς και οι 18

19 φορείς και το χρονοδιάγραμμα εφαρμογής των προτεινόμενων μέτρων και δράσεων. Πρέπει επίσης, να εναρμονίζονται με τις ρυθμίσεις του Γενικού Πλαισίου Χ.Σ. και Α.Α. Ως μηχανισμοί εφαρμογής, ελέγχου και υποστήριξης του χωροταξικού σχεδιασμού, καθιερώνονται : α. Ο χαρακτηρισμός Περιοχών Οργανωμένης Ανάπτυξης Παραγωγικών Δραστηριοτήτων (Π.Ο.Α.Π.Δ.). β. Ο χαρακτηρισμός Περιοχών Ειδικών Χωρικών Παρεμβάσεων (Π.Ε.Χ.Π.). γ. Η εκπόνηση Σχεδίων Ολοκληρωμένων Αστικών Παρεμβάσεων (Σ.Ο.Α.Π.). δ. Οι χρηματοδοτικοί μηχανισμοί του χωροταξικού σχεδιασμού. ε. Το Εθνικό Δίκτυο Πληροφοριών για το χωροταξικό σχεδιασμό. Τέλος, με ειδικές διατάξεις του νόμου προβλέπεται η ίδρυση νομικού προσώπου ιδιωτικού δικαίου με την επωνυμία Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης Το Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης του Εθνικού Χώρου Το Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού (Χ.Σ.) και Αειφόρου Ανάπτυξης (Α.Α.) του Εθνικού Χώρου καταρτίστηκε από ειδική επιστημονική ομάδα (Επιτροπή για το Εθνικό Πλαίσιο Χ.Σ. και Α.Α.), η οποία συγκροτήθηκε με απόφαση του Υπουργού ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. τον Ιούνιο του 1997, δύο περίπου έτη πριν από την ψήφιση του Ν. 2742/99. Έτσι οι εργασίες της επιτροπής αυτής έλαβαν χώρα παράλληλα με τις εργασίες κατάρτισης του σχεδίου για το ν. 2742/99 και ολοκληρώθηκαν σχεδόν ταυτόχρονα με αυτές. Η εν λόγω επιτροπή ολοκλήρωσε το έργο της τον Δεκέμβριο του 1999 με την υποβολή έκθεσης - εισήγησης για το Γενικό Πλαίσιο, στην οποία περιλαμβάνονται τα παρακάτω μέρη : Εισαγωγή Στην εισαγωγή της έκθεσης γίνεται αναφορά στις προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει ο χωροταξικός σχεδιασμός με στόχο την προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης στο σημερινό εθνικό και ευρωπαϊκό πλαίσιο. Στη συνέχεια εισάγονται οι βασικές έννοιες και άξονες της αειφόρου χωρικής ανάπτυξης και τέλος, τεκμηριώνονται η αναγκαιότητα για τη σύνταξη σχεδίων ευρύτερης αποδοχής και την παρακολούθηση 19

20 των γενικών κατευθύνσεων, επιδιώξεων και επιλογών του χωροταξικού σχεδιασμού, σε σχέση με τον ευρύτερο αναπτυξιακό προγραμματισμό, προκειμένου να υλοποιηθούν οι στόχοι της αειφόρου ανάπτυξης Βασικά χαρακτηριστικά και τάσεις αναδιάρθρωσης του εθνικού χώρου Στο Β Μέρος του Εθνικού Χωροταξικού Σχεδίου επιχειρείται να σκιαγραφηθούν συνοπτικά τα γενικά χαρακτηριστικά, η διάρθρωση και οι τάσεις ανάπτυξης του εθνικού χώρου με στόχο τη διατύπωση μιας συνθετικής διάγνωσης της δυναμικής του, με έμφαση στις προκλήσεις, τα προβλήματα και τις προοπτικές. Με την επιλεκτική ανάλυση και παρουσίαση κρίσιμων μεγεθών τεκμηριώνεται η αναγκαιότητα και δημιουργούνται οι βάσεις για τη διατύπωση των στρατηγικών επιλογών και προτεραιοτήτων που ακολουθούν στο Μέρος Β. Ειδικότερα αναλύονται οι παρακάτω κατηγορίες : Ο ελληνικός χώρος και η νέα ευρωπαϊκή γεωγραφία Καταγράφεται η σχετική θέση της Ελλάδας στον οικονομικό, κοινωνικό, γεωγραφικό, διοικητικό και πολιτικό χώρο της Ευρώπης και οι διαφαινόμενες τάσεις χωρικής ολοκλήρωσης του ελληνικού χώρου, με την επιχειρούμενη μεταρρύθμιση και εκσυγχρονισμό της οικονομίας και διοίκησης, την ανάπτυξη και ολοκλήρωση των δικτύων και των διασυνδέσεων, την προώθηση της πολυκεντρικότητας στο αναπτυξιακό γίγνεσθαι και την προσπάθεια επέκτασης των μορφών συνεργασίας μεταξύ του αστικού και του αγροτικού χώρου. Τα βασικά οικονομικά και δημογραφικά μεγέθη Στο κεφάλαιο αυτό καταγράφονται τα σημαντικότερα μακροοικονομικά, δημογραφικά, κοινωνικά και οικονομικά μεγέθη, με βάση τα επίσημα στατιστικά στοιχεία, όπως ΑΕΠ (διάρθρωση ανά τομέα και περιφέρεια), η πορεία του πληθωρισμού, η κινητικότητα των επενδυτικών δραστηριοτήτων, η μεταβολή και η διάρθρωση του πληθυσμού (φαινόμενα γήρανσης, αύξηση ημιαστικού και μείωση αγροτικού πληθυσμού), η αύξηση των μεταναστευτικών κινήσεων, η αύξηση της ανεργίας (10,2 % το 1997, 12,8 % με πρόσφατα στοιχεία), η διάρθρωση της απασχόλησης ανά τομέα, φύλο και περιφέρεια, η εξέλιξη της παραγωγής στον πρωτογενή (20,4 % της απασχόλησης, 13 % του ΑΕΠ, μετασχηματισμός ΚΑΠ, περιβαλλοντικά προβλήματα), δευτερογενή (κυρίως στη μεταποίηση όπου 20

21 καταγράφονται το φαινόμενο της αποβιομηχάνισης, η υστέρηση στην ανάπτυξη της Ε&Τ, η έλλειψη οργανωμένων υποδοχέων) και τριτογενή τομέα (υπηρεσίες, τουρισμός). Χωρική δομή της ανάπτυξης και περιφερειακή συγκρότηση Καταγράφονται οι περιφερειακές ανισότητες (Κρήτη, Ν. Αιγαίο και Αττική στις υψηλότερες θέσεις και στον αντίποδα Ήπειρος, Β. Αιγαίο, Δ. Ελλάδα και Πελοπόννησος), διαπιστώνεται η ελάχιστη πρόοδος των ελληνικών περιφερειών ως προς το μέσο όρο των αντίστοιχων ευρωπαϊκών και εντοπίζεται ο κίνδυνος διεύρυνσης των ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων. Εντοπίζονται οι υπάρχοντες και οι υπό δημιουργία αναπτυξιακοί άξονες, δηλ. το υπάρχον σήμερα αναπτυξιακό S (80 % του αστικού δυναμικού, 50 % του εθνικού οδικού δικτύου, μεγάλου ποσοστού της παραγωγής και της κατανάλωσης), ο υπό διαμόρφωση αναπτυξιακός βόρειος άξονας (από ανατολικά έως δυτικά, Έβρος Θεσπρωτία), ο δυτικός αναπτυξιακός «Ιόνιος» άξονας (Μεσσηνία Θεσπρωτία). Τέλος διαπιστώνεται ότι συνεχίζει να υφίσταται η απομόνωση των νησιών, η οποία δεν μπορεί να αρθεί με την εφαρμοζόμενη δαπανηρή πολιτική εξοπλισμού των νησιών με υποδομές, προσωπικό και υπηρεσίες, αλλά με την προτεινόμενη πολιτική εκμετάλλευσης των δυνατοτήτων της τηλεματικής και της κοινωνίας της πληροφορίας. Στον τομέα της διοικητικής ανασυγκρότησης διαπιστώνεται η αναγκαιότητα ανάδειξης νέων διοικητικών και αναπτυξιακών ενοτήτων σε διαπεριφερειακό επίπεδο, ως ένας από τους βασικούς στόχους του Γενικού Πλαισίου χωροταξικού σχεδιασμού και αειφόρου ανάπτυξης, με την αναζήτηση ενός optimum αναπτυξιακού μεγέθους των προτεινόμενων περιφερειών, συγκρίσιμων και ανταγωνιστικών προς τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά μεγέθη. Το δίκτυο οικισμών και οι νέες σχέσεις πόλης υπαίθρου Διαπιστώνεται η δημιουργία στο διεθνή χώρο ενός νέου σχήματος οικονομικής και χωρικής οργάνωσης το οποίο χαρακτηρίζεται από τον κατά πολύ μεγαλύτερο (σε σχέση με το παρελθόν) ανταγωνισμό, αλλά και νέες τάσεις συνεργασίας και μετάβασης σε σύγχρονες μορφές οργάνωσης της παραγωγικής διαδικασίας, που περιγράφονται συχνά με τον όρο της «ευέλικτης εξειδίκευσης». Στην Ελλάδα αντίστοιχα καταγράφονται οι τάσεις σχετικής ομογενοποίησης της τομεακής κατανομής του οικονομικού δυναμικού και της απασχόλησης στα αστικά κέντρα, με την αυξανόμενη κυριαρχία του 21

22 τριτογενούς τομέα και τη μείωση της απασχόλησης στον αγροτικό τομέα, γεγονός που επιφέρει διαφοροποίηση του αγροτικού χώρου. Επίσης εντοπίζονται ασυνέχειες στο φάσμα των οικισμών οι οποίοι διακρίνονται : στα μητροπολιτικά κέντρα (Αθήνα και Θεσσαλονίκη), στις πόλεις μεγάλου και μεσαίου μεγέθους ( κάτοικοι), στις μεσαίες πόλεις ( κάτοικοι), τις μικρές πόλεις ( κάτοικοι) και στους ημιαστικούς - αγροτικούς οικισμούς (λιγότεροι των κατοίκων) Η δικτύωση των αστικών κέντρων με τις αγροτικές περιοχές εντείνεται ενώ οι αγροτικές περιοχές μετατρέπονται σε ζώνες πολλαπλών δραστηριοτήτων σε «χώρο της υπαίθρου». Παράλληλα ο δυναμισμός των αναπτυξιακών κέντρων εξαρτάται όλο και λιγότερο από το πληθυσμιακό μέγεθος, τον όγκο των υπηρεσιών, της παραγωγής ή/και των υπηρεσιών, και βαθαίνει η εξάρτηση από το δυναμικό των δραστηριοτήτων που διαθέτει (το ίδιο το κέντρο και η πέριξ αυτού ζώνη), με αποτέλεσμα να προκύπτει η ανάγκη μεγαλύτερης διάκρισης του «αναπτυξιακού» από τον «διοικητικο-λειτουργικό» ρόλο των οικιστικών κέντρων κατά το σχεδιασμό και την εφαρμογή της πολιτικής οικιστικού δικτύου. Τέλος, εντοπίζονται τα προβλήματα υποβάθμισης της ποιότητας ζωής και του περιβάλλοντος και ανιχνεύονται οι δυσλειτουργίες στα θέματα διοίκησης και διαχείρισης των οικιστικών περιοχών και ειδικότερα στα θέματα αντιμετώπισης των σοβαρών προβλημάτων, κινδύνων και εκτάκτων φυσικών καταστροφών. Οργάνωση δικτύων υποδομής Καταγράφεται η υφιστάμενη κατάσταση στον τομέα των υποδομών μεταφορών (όπου η Ελλάδα υπολείπεται κατά πολύ σε σχέση με το επίπεδο που εμφανίζει η Ε.Ε.), στον τομέα των μαζικών συγκοινωνιών (ιδιαίτερα μεγάλη υστέρηση στις σιδηροδρομικές υποδομές), στον τομέα των τηλεπικοινωνιών (ιδιαίτερα σημαντική η βελτίωση σε υποδομές και θεσμικές μεταρρυθμίσεις, αναγκαιότητα για αποτελεσματικότερη χωροθετική πολιτική και για ενεργητικότερη συμμετοχή στα διευρωπαϊκά και διεθνή δίκτυα), στον τομέα των ταχυδρομικών υπηρεσιών (όπου παρατηρείται στροφή σε εναλλακτικές μορφές παροχής υπηρεσιών) και τέλος, στον τομέα της ενέργειας (όπου η ανάπτυξη διεθνών ενεργειακών δικτύων επηρεάζει άμεσα 22

23 τη χώρα, οι διεθνείς δεσμεύσεις αλλά και το ενεργειακό ισοζύγιο της χώρας επιτάσσουν την αποτελεσματικότερη αξιοποίηση των Α.Π.Ε., την επέκταση της χρήσης του φυσικού αερίου κλπ.). Το φυσικό περιβάλλον και η πολιτιστική κληρονομιά Στον τομέα του φυσικού περιβάλλοντος εντοπίζεται μία σταδιακή διαφοροποίηση των εφαρμοζόμενων πολιτικών ως επακόλουθο της διεθνούς κινητικότητας στα ζητήματα της πρόληψης και βιώσιμης διαχείρισης. Το φυσικό περιβάλλον της χώρας χαρακτηρίζεται από αξιοσημείωτη ποικιλότητα και οι προστατευόμενες περιοχές καταλαμβάνουν σημαντική έκταση του ελλαδικού χώρου (περίπου 20 %). Όμως παράλληλα καταγράφονται ως εξαιρετικά σοβαρά προβλήματα η διάβρωση των εδαφών, η υφαλμύρωση των υπογείων υδάτων και η ποσοτική ανεπάρκεια του υδατικού δυναμικού, η ανεπάρκεια των μηχανισμών διαχείρισης των υδατικών πόρων, η ατμοσφαιρική ρύπανση στα μεγάλα αστικά και βιομηχανικά κέντρα, οι ελλείψεις σε υποδομές αντιρρύπανσης, ο καταστροφικός τρόπος με τον οποίο γίνεται η διαχείριση των στερεών αποβλήτων (οικιακών, βιομηχανικών, ειδικών κλπ.). Το πολιτιστικό περιβάλλον χαρακτηρίζεται από πολύ μεγάλο αριθμό μνημείων, χώρων και άϋλων πολιτιστικών στοιχείων με πολύ μεγάλη αξία για τον προσδιορισμό του έθνους, την προβολή της χώρας αλλά και την οικονομία (σε τομείς που εμπλέκονται στη διαχείριση και αξιοποίηση πολιτισμικών στοιχείων). Η πολιτική προστασίας και ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονομιάς κρίνεται ως θετική όσον αφορά τα μνημεία, ιδιαίτερα ανεπαρκής όσον αφορά τους παραδοσιακούς οικισμούς και τα διατηρητέα κτίρια και καταστροφική στην προστασία των πολιτιστικών τοπίων, η αλλοίωση των οποίων σε πολλές περιπτώσεις είναι «μη αντιστρεπτή». Ο αγροτικός χώρος και οι κρίσιμες περιοχές (ορεινές, παράκτιες, νησιωτικές) Ο αγροτικός χώρος ταξινομείται σε 6 βασικές κατηγορίες: (α) ορεινές και ημιορεινές αγροτικές περιοχές με μειονεκτικές διαρθρώσεις (β) περιοχές με υψηλή εξάρτηση από την γεωργική δραστηριότητα και περιοχές εντατικής γεωργίας (γ) μεικτές αγροτικές περιοχές με ανάπτυξη επικεντρωμένη γύρω από τον τουρισμό (δ) περιαστικές αγροτικές περιοχές (ε) αγροτικές περιοχές περιβαλλοντικά ευαίσθητες ή με προστατευόμενο περιβάλλον και (στ) μικρά νησιά, που αποτελούν ιδιαίτερη κατηγορία του ευρύτερου αγροτικού χώρου. 23

24 Ο αγροτικός χώρος διαφοροποιείται με την αύξηση της αλληλεξάρτησης αγροτικών και αστικών περιοχών αλλά και της αλληλεξάρτησης στο εσωτερικό των αγροτικών περιοχών. Καταγράφεται η μεγάλη σημασία του αγροτικού χώρου στην προοπτική της βιώσιμης (αειφόρου) ανάπτυξης και εντοπίζεται η ανάγκη για την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών για την άρση της απομόνωσης αυτών των περιοχών. Επίσης παρατίθεται σύντομη SWOT ANALYSIS του αγροτικού χώρου με βάση την οποία διαπιστώνεται ότι πολλά από τα προβλήματα του αγροτικού χώρου πηγάζουν από την ανεπάρκεια στην ορθολογική διασύνδεση των αγροτικών οικισμών με τα αστικά κέντρα. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στις παράκτιες και νησιωτικές περιοχές στις οποίες η μεγάλη ποικιλότητα ως προς τα φυσικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά και τα αξιόλογα οικοσυστήματα απειλούνται από τις έντονες πιέσεις για αλλαγές χρήσεων, οι οποίες σε συνδυασμό : με την ευαισθησία αυτών των συστημάτων, με το γεγονός ότι πολλές περιοχές (νησιά) αποτελούν κλειστά οικοσυστήματα από κοινωνικο-οικονομική και περιβαλλοντική θεώρηση και, με την απουσία μεγάλων συγκεντρώσεων πόρων, έχουν οδηγήσει σε έντονα προβλήματα περιβαλλοντικής και οικιστικής υποβάθμισης αλλά και στην τριτογενοποίηση της οικονομίας με την εισβολή του μαζικού τουρισμού. Παράλληλα παραμένει άλυτο το πρόβλημα της περιφερειακότητας και της απομόνωσης των νησιωτικών περιοχών. Τέλος, αναλύονται τα προβλήματα, και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ορεινών περιοχών ανάλογα με την κατηγορία στην οποία ανήκουν, και προτείνονται ως νέες δυνατότητες ανάπτυξης του ορεινού χώρου η ανάπτυξη της πολυλειτουργικότητας του αγροτικού χώρου, η στροφή στην ανταγωνιστική γεωργία με την ανάπτυξη ειδικών και βιολογικών καλλιεργειών, η αξιοποίηση της γειτνίασης με τα μεγάλα αστικά κέντρα, και η αξιοποίηση του μέχρι σήμερα σχεδόν άθικτου φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος. Οι χωρικές επιπτώσεις των δημοσίων πολιτικών Στο κεφάλαιο αυτό του Γενικού Πλαισίου Χ.Σ. και Α.Α. επιχειρείται η αξιολόγηση των βασικών δημοσίων πολιτικών (μεταφορών, γεωργίας, βιομηχανίας, τουρισμού, περιφερειακής ανάπτυξης, χωροταξίας, πολεοδομίας, περιβάλλοντος) ως σημαντικών 24

25 παραγόντων και με καθοριστικές επιπτώσεις στη διαδικασία του χωροταξικού και αναπτυξιακού σχεδιασμού. Όσον αφορά τις τέσσερις πρώτες (τομεακές πολιτικές) διαπιστώνεται ότι, χαρακτηρίστηκαν από την προτεραιότητα στη μεγέθυνση του αντίστοιχου τομέα, από την μέχρι κατάχρησης αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων που έχουν χωρικό χαρακτήρα, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι αρνητικές παρενέργειες της ίδιας της μεγέθυνσης στα πλεονεκτήματα αυτά και, τέλος, από την αποφυγή ενσωμάτωσης του περιβαλλοντικού κόστους στις παραγωγικές δραστηριότητες. Κοινό χαρακτηριστικό των πολιτικών που εφαρμόστηκαν αποτελεί επίσης η έλλειψη ολοκληρωμένης προσέγγισης στο σχεδιασμό και την υλοποίησή τους. Οι υπόλοιπες τέσσερις (χωρικές πολιτικές) χαρακτηρίζονται από την έλλειψη επαρκούς διασύνδεσης και συμπληρωματικότητας μεταξύ τους, γεγονός που συνδέεται με την κρίσιμη απουσία του χωροταξικού σχεδιασμού, ο οποίος θα μπορούσε να κατευθύνει και να συντονίσει τις πολιτικές μεταξύ τους. Ιδιαίτερα αναλύονται ο θετικός ρόλος του νέου νόμου για το Χ.Σ., τα καταστροφικά αποτελέσματα της έλλειψης σχεδιαστικού πλαισίου και της μη αξιοποίησης σύγχρονων εργαλείων για τις χρήσεις γης και η αντιφατική αλλά συχνά και καταστροφική πολιτική οικιστικής ανάπτυξης. Η πρακτική αυτή οδήγησε στην αλλοίωση και την καταστροφή τοπίων, στην αυθαίρετη δόμηση και στη μετατροπή της οπουδήποτε υπάρχουσας γης σε εν δυνάμει οικόπεδα, τη ρύπανση και καταστροφή του περιβάλλοντος, στον υπερκορεσμό πολλών περιοχών κλπ. Τέλος, αξιολογούνται οι θεσμικές μεταβολές και πρακτικές στην πολιτική προστασίας του περιβάλλοντος, όπου παρά τα θετικά βήματα παρουσιάζεται σημαντική υστέρηση σε σχέση με τους επιθυμητούς στόχους Στρατηγικές επιλογές και προτεραιότητες χωροταξικής πολιτικής Στο Γ Μέρος του Εθνικού Χωροταξικού Σχεδίου επιδιώκεται να διατυπωθούν οι κεντρικές στρατηγικές επιλογές και προτεραιότητες για το χωροταξικό σχεδιασμό σε αντιστοιχία τόσο με τη διάγνωση του Μέρους Α όσο και με τις βασικές θεματικές κατευθύνσεις που εισάγει ο νόμος για τον Χωροταξικό Σχεδιασμό και την Αειφόρο Ανάπτυξη. Σκοπός δεν είναι η κατασκευή σεναρίων ή η διατύπωση δεσμευτικών προτάσεων αλλά η διατύπωση ενδεικτικών πλαισίων και κατευθύνσεων για τις μακροπρόθεσμες επιδιώξεις της χωροταξικής πολιτικής σε σχέση με τη διαπίστωση των προβλημάτων και των προοπτικών που καταγράφηκε στο Β Μέρος του Σχεδίου. 25

26 Γενικοί στόχοι και κατευθύνσεις της χωροταξικής πολιτικής Οι βασικές κατευθύνσεις του χωροταξικού σχεδιασμού σε αντιστοιχία και με το ΣΑΚΧ προσδιορίζονται από τρεις στόχους, όπως αυτοί έχουν τεθεί από το Ν. 2742/99 και περιγράφηκαν σε προηγούμενο κεφάλαιο 2. Στο πλαίσιο αυτών των στόχων, το Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης καθορίζει ειδικότερα κατευθύνσεις για τους εξής τομείς : α) τη χωρική οργάνωση των κύριων εθνικών πόλων και αξόνων ανάπτυξης, καθώς και των διεθνών και διαπεριφερειακών εισόδων-πυλών και συνδέσεων της χώρας β) τη χωρική διάρθρωση των στρατηγικής σημασίας δικτύων υποδομών και μεταφορών, καθώς και των κόμβων διευρωπαϊκής ακτινοβολίας γ) τη χωρική διάρθρωση, εξειδίκευση και συμπληρωματικότητα των παραγωγικών τομέων δ) το ρόλο των μητροπολιτικών και λοιπών σημαντικών αστικών κέντρων και τη σχέση με την ενδοχώρα τους, τη χωρική διάρθρωση του αστικού δικτύου, καθώς και τη χωρική οργάνωση και ανάπτυξη του ορεινού, αγροτικού, παράκτιου και νησιωτικού χώρου και άλλων κρίσιμων περιοχών του εθνικού χώρου ε) τη διατήρηση και ανάδειξη της ποικιλομορφίας της υπαίθρου, τη συνετή διαχείριση των φυσικών πόρων, καθώς και τη διατήρηση, ανάδειξη και προστασία της εθνικής φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς στ) τη γεωγραφική ανασυγκρότηση της χώρας με σκοπό τη δημιουργία βιώσιμων διοικητικών και αναπτυξιακών ενοτήτων σε διαπεριφερειακό επίπεδο Οι κατευθύνσεις αυτές θεωρούνται δεδομένες για το Γενικό Πλαίσιο Χ.Σ. και Α.Α., αφού έχουν τεθεί δεσμευτικά από το άρθρο 6, παρ. 1 του Ν. 2742/99. Κατά τα λοιπά στο θέμα των κατευθύνσεων και της στρατηγικής ισχύουν τα σχόλια που έχουν 2 Κεφ. 1.2, σελ

27 παρατεθεί στο Κεφ. 1.2, στην αναφορά για τις διατάξεις του Ν. 2742/99 για το Γενικό Πλαίσιο Χ.Σ. και Α.Α. 3 Άξονες Ανάπτυξης και Διεθνείς Πύλες Η πολιτική χωροταξικής αναδιάρθρωσης και ενίσχυσης του διεθνούς ρόλου της χώρας προσανατολίζεται σε τρεις ζώνες συνεργασίας : Δυτική ζώνη (Ιόνιο Αδριατική, Ιταλία, ΕΕ), Βόρεια ζώνη (Βαλκάνια, Μαύρη θάλασσα), ζώνη Νοτιοανατολικής Μεσογείου (Κύπρος, Τουρκία, Μέση Ανατολή) και για την ολοκλήρωσή της τίθενται οι εξής τρεις προϋποθέσεις : α. Η ενίσχυση των αναπτυξιακών συνεργασιών με τους γείτονες, ειδικότερα στις παραμεθόριες περιοχές και στο νησιωτικό χώρο. (προϋπόθεση ιδιαίτερα σημαντική για την Π.Β.Α.). β. η συμπληρωματικότητα και εξειδίκευση των περιφερειακών οικονομιών και η ανάπτυξη νέων μορφών συνεργασιών και δικτύων ανάμεσα στις χώρες και στις περιφέρειες στους τομείς του πολιτισμού, του τουρισμού, της παροχής υπηρεσιών, της εκπαίδευσης, του ανθρώπινου δυναμικού, των νέων τεχνολογιών κλπ. γ. η συνέχιση της πολιτικής μεταφορών και δικτύων με την προώθηση μεγάλων έργων υποδομής διευρωπαϊκής, διαβαλκανικής, παραευξείνιας και εθνικής εμβέλειας Με βάση τα παραπάνω δίδεται προτεραιότητα στη συγκρότηση διασυνοριακών συνδέσεων κατά μήκος της περιμετρικής ζώνης της χώρας (σχήμα Π), στους υπάρχοντες άξονες (αναπτυξιακό S), στον βόρειο άξονα (κατά μήκος της Εγνατίας οδού), τον δυτικό άξονα (Ιόνιος διάδρομος, Ηγουμενίτσα Πάτρα- Καλαμάτα) και τον νοτιο-ανατολικό άξονα του Αιγαίου (Ρόδος Μυτιλήνη Αλεξανδρούπολη). Έμφαση επίσης δίδεται στην ανάπτυξη νέου τύπου δικτύων που εκμεταλλεύονται και διαχέουν τις νέες τεχνολογίες. Διαπεριφερειακή Σύγκλιση και Ισορροπία Με βάση την ανάλυση της προηγούμενης παραγράφου προκύπτει ο νέος ρόλος της κάθε περιφέρειας ως δυναμικών αναπτυξιακών κέντρων σε σχέση με τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές, βαλκανικές και μεσανατολικές περιοχές. Απαραίτητα επίσης κρίνονται : ο εκσυγχρονισμός των υποδομών και η δημιουργία υποδοχέων για τις βιομηχανικές 3 Βλ. Κεφ. 1.2, σελ

28 δραστηριότητες, η προώθηση των διαρθρωτικών μέτρων της Κ.Α.Π. και η εξειδίκευση του ρόλου των αστικών κέντρων. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίδεται : στην προοπτική δημιουργίας νέων αξόνων διαπεριφερειακής συνεργασίας, όπως ο άξονας Λαμία Παναγιά (Εγνατία), Λαμία Αγρίνιο Ιόνια οδός και ο άξονας Λαμία Αντίρριο Ρίο Πάτρα. Στην ένταξη των νησιωτικών συμπλεγμάτων του Αιγαίου και των Ιονίων νήσων στους εθνικούς και διεθνικούς άξονες ανάπτυξης, στην προοπτική της βιώσιμης ανάπτυξης, την εκμετάλλευση των νέων τεχνολογιών και την μεγιστοποίηση της συνεργασίας με τις γειτονικές περιφέρειες των όμορων χωρών. Όσον αφορά τη διοικητική ανασυγκρότηση τίθενται συγκεκριμένα κριτήρια που αφορούν την ενίσχυση της συνοχής και του αναπτυξιακού δυναμικού, την προσαρμογή στις νέες διεθνείς συνθήκες και την ενίσχυση του διεθνούς ρόλου των περιφερειών. Με βάση αυτό το συλλογισμό κρίνονται ως απορριπτέες οι προτάσεις για διατήρηση του σημερινού αριθμού των περιφερειών ή για δραστική μείωσή τους στον αριθμό 3 5, και προτείνεται ως πλέον συμφέρουσα λύση η μείωση του αριθμού τους στο ύψος των Η υλοποίηση της πρότασης αυτής κρίνεται ότι θα σμικρύνει τις διαπεριφερειακές ανισότητες, θ αξιοποιήσει αποτελεσματικότερα τα διεθνή δίκτυα και θα ενισχύσει σημαντικά τα αστικά και περιφερειακά αναπτυξιακά κέντρα. Πολυκεντρική Οικιστική Δομή και Μητροπολιτικά Κέντρα Αυτή θα επιτευχθεί με : Την ανάδειξη του διεθνούς ρόλου των μητροπόλεων, με έμφαση στην ποιοτική αειφόρο ανάπτυξη, στην ενίσχυση των νέων δυναμικών κλάδων (τηλεπικοινωνίες, μεταφορές, χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, πολιτισμός τουρισμός κλπ.), στην κατασκευή των μεγάλων έργων διεθνούς εμβέλειας και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων. Την ενθάρρυνση της αειφόρου ανάπτυξης των μεγάλων περιφερειακών αστικών και βιομηχανικών κέντρων με βελτίωση των υποδομών και δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης. Το σχεδιασμό συμμαχικών και δράσεων και δικτύων συνεργασίας μεταξύ των πόλεων. 28

29 Την υιοθέτηση της αρχής της «συμπαγούς πόλης», την αποφυγή των επεκτάσεων και την προώθηση νέου τύπου μορφών οικιστικής ανάπτυξης. Την προώθηση νέων εργαλείων πολιτικής γης και νέων χωροθετικών δραστηριοτήτων για όλες τις παραγωγικές δραστηριότητες, Την καταστολή της αυθαίρετης δόμησης και τη σταδιακή κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης. Τη ριζική αναδιάρθρωση της διοίκησης και αυτοδιοίκησης των μητροπολιτικών κέντρων με παράλληλη υιοθέτηση δράσεων αναδιανεμητικού χαρακτήρα και αντιμετώπισης των έντονων κοινωνικών προβλημάτων. Ισότητα Πρόσβασης και Χωρική Συνοχή Αυτή θα επιτευχθεί με : Τη δημιουργία ολοκληρωμένου συστήματος συνδυασμένων μεταφορών που θα καλύπτει όλη την επικράτεια με απολήξεις στις μικρές πόλεις και τους οικισμούς των απομακρυσμένων περιφερειών. Την ολοκλήρωση των μεγάλων έργων μεταφορικής υποδομής (Δυτική Ελλάδα, Βόρειο Αιγαίο, Κεντρική Ελλάδα) με σκοπό την άρση της απομόνωσης των περιφερειών της χώρας. Την χωροταξική ολοκλήρωση των δικτύων ενέργειας, τηλεπικοινωνιών, φυσικού αερίου και την εξασφάλιση θετικού ενεργειακού ισοζυγίου ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Προστασία και Διαχείριση της Φυσικής και Πολιτιστικής Κληρονομιάς Προτείνεται η δημιουργία ολοκληρωμένου δικτύου χωροταξικών ζωνών οικολογικής προστασίας, η ανάδειξη, ολοκληρωμένη διαχείριση, χωροταξική ολοκλήρωση και προστασία της πράσινης & γαλάζιας ζώνης περιβάλλοντος, ο έλεγχος των ρύπων και αποβλήτων με σκοπό την προστασία του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας, η δημιουργία δικτύων πολιτιστικών διαδρομών, η ολοκληρωμένη διαχείριση (προστασία, αποκατάσταση, βελτίωση περιβαλλοντικών συνθηκών, ανάδειξη, προβολή) της πολιτιστικής κληρονομιάς, η ιδιαίτερη μέριμνα για τους πολιτιστικούς χώρους των μεγάλων αστικών κέντρων (π.χ. ενοποίηση αρχαιολογικών χώρων Αθήνας) με σκοπό : 29

30 Την προστασία, διατήρηση και ανάδειξη των φυσικών και πολιτιστικών πόρων Την προβολή της εθνικής ταυτότητας Την προσέλκυση τουρισμού αλλά και επενδυτών που επιλέγουν το αναβαθμισμένο περιβάλλον ως πρότυπο εγκατάστασης. Διαφοροποίηση του Αγροτικού Χώρου και Αναβάθμιση Κρίσιμων Περιοχών Για τον αγροτικό χώρο προτείνεται η προώθηση σύγχρονων πολιτικών αναδιάρθρωσης της γεωργίας και της κτηνοτροφίας και η υποστήριξη της πολυλειτουργικότητας, της διαφοροποίησης και εξειδίκευσης του αγροτικού χώρου, με : Τη διαφύλαξη της γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας τη σταδιακή ανάπτυξη πλέον παραδοσιακών μορφών γεωργικών καλλιεργειών και κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων (βιολογικές οικολογικές καλλιέργειες) τη βελτίωση των αστικών εξυπηρετήσεων του αγροτικού πληθυσμού τη γενίκευση του σχεδιασμού χρήσεων γης στην ύπαιθρο και απαραιτήτως την σταδιακή κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης την ενίσχυση της πολυαπασχόλησης στην ύπαιθρο Για τις παράκτιες και νησιωτικές περιοχές προτείνεται να εκπονηθεί Ολοκληρωμένος Νησιωτικός Σχεδιασμός (βάση σχεδιασμού το κάθε νησί) που θα στηρίζεται στις εξής αρχές : Την προστασία της φυσικής και πολιτιστικής ιδιαιτερότητας κάθε νησιού Το σεβασμό της φέρουσας ικανότητας των φυσικών οικοσυστημάτων και πόρων στο σχεδιασμό έργων και δραστηριοτήτων Την κινητοποίηση του νησιωτικού πληθυσμού και την καλλιέργεια του αισθήματος κοινής ευθύνης Τη θεώρηση του νησιού και της νησιωτικής ενότητας ως βάσης για το χωροταξικό σχεδιασμό και τη βιώσιμη ανάπτυξη (την ίδια αρχή ενστερνίζεται και η μελέτη για το Χ.Σ. της Π.Β.Α.). 30

31 Τέλος για τις ορεινές περιοχές προτείνονται : Η ανάδειξη και αξιοποίηση των τοπικών συγκριτικών πλεονεκτημάτων και η παράλληλη συμπληρωματική διασύνδεσή τους με τον ευρύτερο οικονομικολειτουργικό χώρο της κάθε περιφέρειας. Η κατάλληλη αναδιάρθρωση και ο εκσυγχρονισμός εκμεταλλεύσεων και επιχειρήσεων και η αποτελεσματική προώθηση και εφαρμογή των νέων τεχνολογιών, της οργανωτικής υποστήριξης και των κινήτρων. Η διαφύλαξη του τοπίου, των παρθένων δασών και δασικών εκτάσεων, των περιβαλλοντικών ιδιαιτεροτήτων και των πολιτιστικών πόρων των ορεινών περιοχών Προϋποθέσεις και μηχανισμοί υλοποίησης Σ αυτό το Μέρος του Εθνικού Χωροταξικού Σχεδίου επιδιώκεται η καταγραφή των προϋποθέσεων για την προώθηση και υλοποίηση των κατευθύνσεων που διατυπώθηκαν στο Β Μέρος. Ιδιαίτερα τονίζεται η σημασία : της επεξεργασίας των ειδικών πλαισίων του νόμου για τη χωροταξία, της προώθησης των διαδικασιών κοινωνικής διαπραγμάτευσης και αποδοχής των επιλογών και επιδιώξεων της χωροταξικής πολιτικής, και της ανάγκης δημιουργίας της απαραίτητης τεχνο-γνωστικής υποδομής. Ειδικότερα : Θεσμικές προϋποθέσεις α. Η εξασφάλιση μίας ευρείας προγραμματικής πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής συμφωνίας όπου θα εξασφαλίζεται ο κοινωνικός διάλογος και η διαβούλευση με τους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης α και β βαθμού. β. Η συστηματική παρακολούθηση, αξιολόγηση και αναθεώρηση των στόχων και επιλογών του Γενικού Πλαισίου γ. Η εξειδίκευση και συμπλήρωση των στόχων και επιλογών του Γενικού Πλαισίου μέσω της κατάρτισης Ειδικών Πλαισίων Χ.Σ. δ. Η ευρεία διοικητική και κοινωνική κινητοποίηση για την προώθηση της εφαρμογής των στόχων. 31

32 ε. Η δημιουργία μόνιμων μηχανισμών επιστημονικής και τεχνικής στήριξης για την τεκμηρίωση, παρακολούθηση και αξιολόγηση των επιλογών και κατευθύνσεων του εθνικού χωροταξικού σχεδιασμού. Οργανωτικές και Διοικητικές προϋποθέσεις α. Η ποιοτική αναδιάρθρωση των επιτελικών υπηρεσιών της κεντρικής διοίκησης και ιδίως αυτών του ΥΠΕΧΩΔΕ. β. Η ανανέωση του υπάρχοντος προσωπικού (επιμόρφωση, κατάρτιση), νέες προσλήψεις εξειδικευμένων επιστημόνων και αξιοποίηση των αποφοίτων του τμήματος τοπικής αυτοδιοίκησης και περιφερειακής ανάπτυξης της ΕΣΔΔ. γ. Η αναμόρφωση του οργανισμού του ΥΠΕΧΩΔΕ, με παράλληλη δημιουργία νέων ευέλικτων, οριζόντιου χαρακτήρα διοικητικών δομών. Η Τεχνική και Επιστημονική Στήριξη Ως βασικός μηχανισμός στήριξης των εμπλεκομένων φορέων για την εφαρμογή του Γενικού Πλαισίου θεωρείται το θεσμοθετημένο από το Ν. 2742/99, Παρατηρητήριο Χωροταξίας (Πα.Χω.). Το Πα.Χω. πρέπει να είναι ένας υψηλού επιπέδου μηχανισμός στήριξης της χωροταξικής πολιτικής, με κατάλληλη διοικητική δομή και οργανωτική διάρθρωση, ο οποίος θα προτείνει ή/και θα γνωμοδοτεί τα κατάλληλα μέτρα και μέσα άσκησης της χωροταξικής πολιτικής, θα παρακολουθεί και αξιολογεί τις απανταχού εξελίξεις, θα υποστηρίζει τους κεντρικούς φορείς στην εκπροσώπηση της χώρας στις διεθνείς συναντήσεις, συνεργασίες και δράσεις. 32

33 2. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΗΝ Ε.Ε Οι μέχρι σήμερα παρεμβάσεις των Διαρθρωτικών Ταμείων Οι πολιτικές περιφερειακής ανάπτυξης που εφαρμόσθηκαν στο Βόρειο Αιγαίο και στο Ν. Χίου υλοποιήθηκαν κυρίως μέσω των παρεμβάσεων που χρηματοδοτήθηκαν από τα Διαρθρωτικά Ταμεία της Κοινότητας και των αντίστοιχων συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων. Οι παρεμβάσεις που χρηματοδοτήθηκαν αποκλειστικά από εθνικούς πόρους αφορούσαν σημαντικά μικρότερο μέρος των συνολικών παρεμβάσεων και κατευθύνθηκαν σε έργα αποσπασματικά τα οποία δεν ήταν ενταγμένα σε κάποιο συγκεκριμένο πρόγραμμα που να είναι συγκροτημένο με άξονες προτεραιότητας, στόχους, μέτρα και αναμενόμενα αποτελέσματα. Βασικό και κοινό χαρακτηριστικό των έργων από εθνικούς πόρους ήταν ότι αυτά, στο μεγαλύτερο μέρος τους δεν μπορούσαν να χρηματοδοτηθούν από κοινοτικούς πόρους. Από το 1985 που ξεκίνησε η εφαρμογή συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων έχουν υλοποιηθεί τα εξής : Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα (Μ.Ο.Π.) Ειδικό Πρόγραμμα Κοινοτικού Ενδιαφέροντος (Ε.Π.Κ.Ε., PNIC) Πιλοτικό πρόγραμμα που εφαρμόσθηκε στους νομούς Χίου και Φωκίδος. Α Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης Από το Α Κ.Π.Σ. υλοποιήθηκε το Α ΠΕΠ Βορείου Αιγαίου και ορισμένες παρεμβάσεις από τα τομεακά προγράμματα του ΚΠΣ. Β Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης Από το Β Κ.Π.Σ. υλοποιήθηκε το Β ΠΕΠ Βορείου Αιγαίου και ορισμένες παρεμβάσεις από τα τομεακά προγράμματα του ΚΠΣ. Το πρόγραμμα βρίσκεται στη φάση της ολοκλήρωσης. Ειδικό Πρόγραμμα για τα νησιά του Αιγαίου. Από το πρόγραμμα αυτό υλοποιήθηκαν στο Ν. Χίου παρεμβάσεις στα μικρά νησιά και σε μικρές κοινότητες συνολικού ύψους 1 δις. δρχ. περίπου. Προγράμματα Κοινοτικών Πρωτοβουλιών. Υλοποιήθηκαν κυρίως μεμονωμένες παρεμβάσεις διαφόρων κοινοτικών πρωτοβουλιών (INTERREG, LEADER, PESCA, ADAPT, ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ, ΜΜΕ). Περισσότερο ολοκληρωμένο χαρακτήρα διέθεταν οι παρεμβάσεις που υλοποιήθηκαν μέσω του LEADER II και, σε μικρότερο βαθμό του INTERREG II. 33

34 Ταμείο Συνοχής. Υλοποιήθηκαν μεμονωμένα έργα των Ο.Τ.Α. α βαθμού. Λοιπά εθνικά και κοινοτικά προγράμματα (αφορούν μεμονωμένα έργα). Στα πλαίσια της παρούσας εργασίας δεν κρίνεται σκόπιμο ν αναφερθούμε στα προγραμματικά στοιχεία (οικονομικό φυσικό αντικείμενο, στόχοι, δείκτες κλπ.) των παραπάνω προγραμμάτων. Ως γενικά συμπεράσματα σχετικά με τ αποτελέσματα της εφαρμογής τους, τα οποία προκύπτουν από την υφιστάμενη εμπειρία, τις σχετικές μελέτες που έχουν εκπονηθεί και τις εκθέσεις αξιολόγησης, μπορούμε να σημειώσουμε τα εξής : α. Οι παρεμβάσεις που υλοποιήθηκαν έγιναν με ελλιπή σχεδιασμό και ανεπαρκείς μελέτες (τουλάχιστον μέχρι και το Α Κ.Π.Σ.). Σε αρκετές περιπτώσεις τα έργα που κατασκευάσθηκαν δεν ολοκληρώθηκαν στα πλαίσια του προγράμματος. β. Οι πολιτικές που εφαρμόσθηκαν με την υλοποίηση των αντίστοιχων προγραμμάτων δεν σχεδιάσθηκαν με κριτήρια χωρικής ανάπτυξης, δεν εντάσσονταν σε κάποιο ολοκληρωμένο χωροταξικό σχεδιασμό με μακροχρόνια προοπτική, δεν μπορούσαν να επιφέρουν αύξηση της συνοχής και μείωση των ανισοτήτων. Η βασική επιδίωξη των φορέων που εμπλέκονταν στα προγράμματα (από τα Υπουργεία έως το κατώτερο επίπεδο διοίκησης), ήταν η ένταξη όσο το δυνατόν περισσότερων έργων και η προσπάθεια για απορρόφηση των πόρων. Να σημειωθεί ότι στη Ν.Α. Χίου έγινε προσπάθεια για ολοκληρωμένη προσέγγιση κατά το σχεδιασμό των προγραμμάτων, η επιτυχία της οποίας περιορίστηκε από το ήδη εγκεκριμένο (Ιούλιος 1994) προγραμματικό πλαίσιο του Β Κ.Π.Σ. και τις αντίθετες (σε ορισμένες περιπτώσεις) επιδιώξεις και επιλογές τοπικών φορέων. γ. Προβλήματα επίσης παρουσιάσθηκαν στην τήρηση της αρχής της επικουρικότητας, η οποία παραβιάσθηκε σε πάρα πολλές περιπτώσεις με ευθύνη των κεντρικών φορέων (Υπουργείων, Οργανισμών κλπ.). Η έννοια της τοπικής υπόθεσης και οι διαδικασίες του δημοκρατικού προγραμματισμού ήταν άγνωστες παράμετροι στις πράξεις που παρήχθησαν από τους κεντρικούς φορείς. δ. Οι ανεπάρκειες (ποσοτικές και ποιοτικές) του στελεχικού δυναμικού, του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, ελάχιστα βελτιώθηκαν, με αποτέλεσμα το επίπεδο των στελεχών να μην ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις των παρεμβάσεων. ε. Η υλοποίηση των έργων και παρεμβάσεων δεν άλλαξε τη σχετική θέση της Περιφέρειας Β. Αιγαίου και του Ν. Χίου ειδικότερα. Η διπλή (ή και τριπλή σε 34

35 ορισμένες περιπτώσεις) περιφερειακότητα των νησιών, όπως θα τεκμηριωθεί και σε επόμενα κεφάλαια, παραμένει. στ. Παραμένουν επίσης τα προβλήματα που οφείλονται στην έλλειψη ενδοχώρας και διασυνοριακών συνεργασιών των νησιών του Β. Αιγαίου. ζ. Οι αναδιαρθρώσεις της παραγωγικής δομής δεν συνοδεύονται από μέτρα και παρεμβάσεις εκσυγχρονισμού και εξορθολογισμού, με αποτέλεσμα η αύξηση του ΑΕΠ να είναι πολύ μικρή έως μηδενική. η. Οι θεσμικές αλλαγές καθυστερούν ή δεν πραγματοποιούνται, με αποτέλεσμα η διοικητική μηχανή να υπολείπεται σε αρκετές περιπτώσεις των απαιτήσεων Οι νέοι Κανονισμοί των Διαρθρωτικών Ταμείων Εν όψει της επικείμενης διεύρυνσης και της υλοποίησης των προγραμμάτων της τρίτης περιόδου πολυετούς προγραμματισμού, επήλθαν, το έτος 1999 (από τον Ιούνιο και μετά), τροποποιήσεις στο κοινοτικό θεσμικό πλαίσιο, με την έκδοση νέων κανονισμών για τα διαρθρωτικά ταμεία. Οι εμπειρίες και οι αξιολογήσεις που συσσωρεύτηκαν από την πρώτη περίοδο πολυετούς προγραμματισμού ( ), τη δεύτερη περίοδο πολυετούς προγραμματισμού και ταυτόχρονα πρώτη περίοδο εφαρμογής του ταμείου συνοχής ( ), οδήγησαν στην τροποποίηση του θεσμικού πλαισίου, στην αναπροσαρμογή των στόχων των ΔΤ, στη νέα οργανωτική διάρθρωση των υπηρεσιών της Επιτροπής. Αναλυτικά οι νέοι κανονισμοί, που θα ισχύσουν στην τρίτη περίοδο πολυετούς προγραμματισμού της περιφερειακής πολιτικής και στην πρώτη περίοδο υλοποίησης της προενταξιακής στρατηγικής με το προενταξιακό διαρθρωτικό μέσο (ΠΔΜ), είναι : ΕΚ 1260/1999, «περί γενικών διατάξεων για τα διαρθρωτικά ταμεία» ΕΚ 1261/1999, ο οποίος αντικαταστάθηκε στη συνέχεια από τον ΕΚ 1783/99 «σχετικά με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης» ΕΚ 1262/1999, ο οποίος αντικαταστάθηκε στη συνέχεια από τον ΕΚ 1784/99 «σχετικά με το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο» ΕΚ 1263/1999, «για το χρηματοδοτικό μέσο προσανατολισμού της αλιείας», ο οποίος εξειδικεύθηκε με τον ΕΚ 2792/99, «για τον καθορισμό των λεπτομερών κανόνων και ρυθμίσεων σχετικά με την κοινοτική διαρθρωτική βοήθεια στον τομέα της αλιείας». 35

36 ΕΚ 1264/99, «για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1164/94 για την ίδρυση του Ταμείου Συνοχής», και ο κανονισμός ΕΚ 1265/99, «για την τροποποίηση του παραρτήματος II του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1164/94 για την ίδρυση του Ταμείου Συνοχής». ΕΚ 1257/99, «για τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (ΕΓΤΠΕ) και για την τροποποίηση και κατάργηση ορισμένων κανονισμών», ο οποίος εξειδικεύθηκε με τον ΕΚ 1750/99, «για τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1257/1999 του Συμβουλίου για τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (ΕΓΤΠΕ)». Σχετικός με το θέμα της περιφερειακής ανάπτυξης είναι και ο κανονισμός ΕΚ 1159/2000, «για τις δράσεις πληροφόρησης και δημοσιότητας που πρέπει να αναλαμβάνουν τα κράτη μέλη σχετικά με τις παρεμβάσεις των διαρθρωτικών ταμείων». Οι αλλαγές που έχουν επέλθει στο θεσμικό πλαίσιο με την έγκριση των νέων κανονισμών είναι πολλές και σημαντικές. Δεν κρίνεται σκόπιμο να παραθέσουμε μία πλήρη συγκριτική ανάλυση των παλαιών και νέων κανονισμών (η οποία άλλωστε βρίσκεται εκτός του πεδίου της παρούσας εργασίας), αλλά θα σημειώσουμε ορισμένες βασικές αλλαγές και καινοτομίες, οι οποίες είναι καθοριστικές για την χάραξη της περιφερειακής πολιτικής. α. Οι στόχοι στην επίτευξη των οποίων αποσκοπούν οι χρηματοδοτήσεις των ΔΤ είναι τρεις (στόχοι 1, 2 και 3), με την ενοποίηση ορισμένων από τους έξη στόχους της προηγούμενης προγραμματικής περιόδου. Οι περιφέρειες της Ελλάδας παραμένουν στο σύνολό τους στις περιοχές του στόχου 1. β. Δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στο συντονισμό μεταξύ των ΔΤ, στην προσθετικότητα (με τις εθνικές παρεμβάσεις) και στη συμβατότητα (με τις εθνικές και κοινοτικές πολιτικές) των προτεινομένων για χρηματοδότηση προγραμμάτων και δράσεων. γ. Τα προτεινόμενα σχέδια υποβάλλονται στην Επιτροπή με ανάλυση μέχρι της συνοπτικής περιγραφής των μέτρων. Η περαιτέρω εξειδίκευση σε επίπεδο μέτρου (συμπλήρωμα προγραμματισμού) ή έργων / ενεργειών είναι αποκλειστικής αρμοδιότητας των αρχών του κράτους μέλους. 36

37 δ. Επέρχεται αποστασιοποίηση της Επιτροπής και των οργάνων της από τις διαδικασίες εξειδίκευσης, διαχείρισης, υλοποίησης και παρακολούθησης των προγραμμάτων, τα οποία είναι πλέον αρμοδιότητα των αρχών του κράτους μέλους. Αντίθετα ενισχύεται ο ρόλος της Επιτροπής και των οργάνων της στις διαδικασίες ελέγχου (τεχνικού, δημοσιονομικού κλπ.). ε. Επέρχεται αναδιάρθρωση στα όργανα διοίκησης, διαχείρισης και ελέγχου των προγραμμάτων με τη σύσταση τεσσάρων αρχών : Επιτροπή Παρακολούθησης (μία σε κάθε Επιχ. Πρόγραμμα και η Κεντρική για το ΚΠΣ), Διαχειριστική Αρχή (μία σε κάθε Επιχ. Πρόγραμμα και η Κεντρική για το ΚΠΣ), Ενιαία Αρχή Πληρωμής για όλα τα προγράμματα του ΚΠΣ, Αρχή Δημοσιονομικού Ελέγχου (υπηρεσία του Υπ. Οικονομικών). Παράλληλα οι υπηρεσίες της Διαχειριστικής Αρχής, της Ενιαίας Αρχής Πληρωμής και της Αρχής Δημοσιονομικού Ελέγχου διαθέτουν και ελεγκτικές αρμοδιότητες πρώτου δευτέρου και τρίτου βαθμού αντίστοιχα. στ. Δίνεται μεγάλη έμφαση στις δράσεις προβολής, δημοσιότητας και διαφάνειας των προγραμμάτων, με προκαθορισμένες υποχρεώσεις των φορέων. ζ. Μειώνονται οι Κοινοτικές Πρωτοβουλίες από 14 που ήταν κατά την προηγούμενη προγραμματική περίοδο σε 4 (INTERREG III, LEADER+, URBAN, EQUAL) και προσδιορίζεται το αντικείμενό τους σε συμβατότητα με τις προτεραιότητες της πολιτικής περιφερειακής ανάπτυξης της Κοινότητας. η. Θεσμοθετείται το αποθεματικό επίδοσης σε ποσοστό 4 % των συνολικών δεσμεύσεων του Κ.Π.Σ., το οποίο κατανέμεται στα επιχειρησιακά προγράμματα που έχουν επιτύχει σε μεγαλύτερο βαθμό τους στόχους τους, κατά τη λήξη του έτους θ. Καθορίζεται ειδική διαδικασία έγκρισης και εφαρμογής των παρεμβάσεων που αφορούν τα μεγάλα έργα και τις καινοτόμες ενέργειες. ι. Δεν επιτρέπονται πλέον μεταβιβάσεις δεσμεύσεων από το ένα έτος σε άλλο, όπως επίσης και αλλαγές στο σχέδιο χρηματοδότησης των ταμείων ανά άξονα προτεραιότητας του εκάστοτε επιχειρησιακού προγράμματος. Τέλος, συνοπτικά μπορούμε να πούμε ότι τα πεδία δράσεων που σηματοδοτούν την περιφερειακή πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την τρέχουσα προγραμματική περίοδο είναι : Η υλοποίηση του προγραμματισμού των διαρθρωτικών ταμείων και του ταμείου συνοχής για την περίοδο

38 Η προετοιμασία των βάσεων για τη διαμόρφωση της περιφερειακής πολιτικής σε μία διευρυμένη Ένωση. Η εφαρμογή της προενταξιακής στρατηγικής με το Προενταξιακό Διαρθρωτικό Μέσο (ΠΔΜ). Η εφαρμογή δραστικής και συνεχούς πολιτικής πληροφόρησης των πολιτών και των δημοσίων και ιδιωτικών οργανισμών. Η ενίσχυση των εργαλείων διαχείρισης, ιδίως της δημοσιονομικής διαχείρισης σε ένα πλαίσιο διαφανών διαδικασιών. Η ειδικότερη περιφερειακή πολιτική της Κοινότητας συμπυκνώνεται στο κείμενο με τις κατευθυντήριες οδηγίες για τη διαμόρφωση και την κατάρτιση των προγραμμάτων της περιόδου Οι οδηγίες αυτές αναφέρονται στα εξής : 1. Πρώτη βασική επιδίωξη είναι η αύξηση της ανταγωνιστικότητας των περιφερειών η οποία θα οδηγήσει στην οικονομική κοινωνική πολιτιστική ανάπτυξη και την αύξηση της απασχόλησης. Βασική προϋπόθεση για την ανταγωνιστικότητα είναι η δημιουργία και η βελτίωση των βασικών υποδομών στους τομείς των μεταφορών (π.χ. διευρωπαϊκά δίκτυα, συνδυασμένες μεταφορές), της ενέργειας (π.χ. ολοκλήρωση δικτύων, αξιοποίηση ανανεώσιμων πόρων), των τηλεπικοινωνιών (πορεία προς την κοινωνία των πληροφοριών), του περιβάλλοντος (υποδομές για υψηλής ποιότητας περιβάλλον), της έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης (εκσυγχρονισμός της παραγωγικής βάσης), της καινοτομίας. Εκτός των βασικών υποδομών η αύξηση της ανταγωνιστικότητας απαιτεί δράσεις για τη στήριξη των ΜΜΕ, παροχή υπηρεσιών που θα συμβάλλουν στη δημιουργία και στην ανάπτυξη επιχειρήσεων, ειδικές πολιτικές σε περιοχές με ιδιαίτερο ενδογενές δυναμικό για την ανάπτυξη επιχειρηματικών δράσεων στους τομείς του τουρισμού, του πολιτισμού, της κοινωνικής οικονομίας. 2. Δεύτερη προτεραιότητα είναι η ευρωπαϊκή στρατηγική για την απασχόληση. Οι ενεργητικές πολιτικές στην αγορά εργασίας για την προώθηση της απασχόλησης, η εφαρμογή δράσεων για τη δια βίου κατάρτιση και επιμόρφωση με σκοπό την αύξηση της απασχολησιμότητας, των γνώσεων και της κινητικότητας, η διαμόρφωση εκλεκτικής κοινωνίας ανοικτής σε όλους, η ανάπτυξη της προσαρμοστικότητας στην αγορά εργασίας και της επιχειρηματικότητας, η προώθηση δράσεων για την αύξηση της απασχόλησης των γυναικών, είναι οι βασικές πολιτικές στον τομέα αυτό. 38

39 3. Τρίτη προτεραιότητα είναι η διαμόρφωση ολοκληρωμένης και ισόρροπης περιφερειακής πολιτικής, με την επίτευξη συνέργειας μεταξύ αστικής και αγροτικής ανάπτυξης και την εταιρική σχέση πόλης υπαίθρου, τη λήψη ειδικών μέτρων για τις περιοχές αλιείας, την ισόρροπη και πολυκεντρική ανάπτυξη του ευρωπαϊκού χώρου Το Γ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης Το Σχέδιο Ανάπτυξης της χώρας για την τρίτη πολυετή προγραμματική περίοδο των διαρθρωτικών ταμείων , υποβλήθηκε από την Ελλάδα στην Κοινότητα το Σεπτέμβριο του Μετά από μία μακρά περίοδο διαβουλεύσεων δόθηκε η έγκριση της Επιτροπής το Νοέμβριο του 2000, οπότε το σχέδιο πήρε τη μορφή του Γ Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης Η έγκριση των επιχειρησιακών προγραμμάτων του Γ Κ.Π.Σ. βρίσκεται αυτή την εποχή (Μάρτιος 2001) σε εξέλιξη, με ένα μέρος αυτών να έχει εγκριθεί και να αναμένεται εντός των προσεχών 2 μηνών και η σταδιακή έγκριση των υπολοίπων. Το Γ Κ.Π.Σ αποτελείται από τέσσερα μέρη, όπως αυτά αναλύονται στη συνέχεια : Η παρούσα κατάσταση Στο πρώτο γενικό μέρος εξετάζεται το μακροοικονομικό πλαίσιο και το κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον μέσα στο οποίο θα υλοποιηθεί το νέο αναπτυξιακό πρόγραμμα. Επίσης γίνεται συνοπτική παρουσίαση του προγράμματος και της εκ των προτέρων αξιολόγησής του. Κατ αρχάς παρατίθενται τα βασικά χαρακτηριστικά του οικονομικού και κοινωνικού περιβάλλοντος όπως αυτό διαμορφώνεται στη λήξη του Β Κ.Π.Σ. και εν όψει της εισόδου της χώρας ως πλήρους μέλους της ΟΝΕ. Διαπιστώνονται η βελτίωση του μακρο-οικονομικού περιβάλλοντος (πληθωρισμός, έλλειμμα, δημόσιο χρέος, επιτόκια, ΑΕΠ, απασχόληση, ανεργία, ιδιωτική κατανάλωση), ο εκσυγχρονισμός των υποδομών και του παραγωγικού περιβάλλοντος, η βελτίωση των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού, το επίπεδο των οργανωτικών, θεσμικών και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, η αυξανόμενη εξωστρέφεια της ελληνικής οικονομίας και των ιδιωτικών επιχειρήσεων, η σχετική βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος. 39

40 Όμως, παρ όλα αυτά διαπιστώνεται ότι οι προσπάθειες υπολείπονται ακόμη των αναγκών, και τα προβλήματα δυσλειτουργίας των μηχανισμών διαχείρισης και υλοποίησης των προγραμμάτων υφίστανται και πρέπει ν αντιμετωπιστούν. Με βάση τις διαπιστώσεις για την υφιστάμενη κατάσταση και τις κατευθυντήριες γραμμές της Οικονομικής Πολιτικής της Επιτροπής, δίδονται οι βασικές κατευθύνσεις της πολιτικής που πρέπει ν ακολουθηθεί. Η πολιτική αυτή αναφέρεται στη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος, τη συνέχιση των ιδιωτικοποιήσεων, την ενσωμάτωση της κοινοτικής νομοθεσίας στο εθνικό δίκαιο, την απελευθέρωση των αγορών στους τομείς τηλεπικοινωνιών και ενέργειας, την ενίσχυση του τομέα έρευνας και τεχνολογίας, τις μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας, τη λήψη μέτρων για τον περιορισμό της ανεργίας (ιδιαίτερα στους νέους), τη σύσταση νέων επιχειρήσεων κλπ. Στη συνέχεια αναλύονται οι περιφερειακές ανισότητες, όπου διαπιστώνεται η χαμηλή θέση της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου (μεταξύ των περιφερειών με τους βραδύτερους ρυθμούς ανάπτυξης). Τέλος καταγράφεται η υφιστάμενη κατάσταση στους τομείς : Των υποδομών (οδικές μεταφορές, σιδηρόδρομοι, ενέργεια, τηλεπικοινωνίες, περιβάλλον) Των ανθρωπίνων πόρων Της έρευνας και ανάπτυξης της τεχνολογίας Της γεωργίας και της ανάπτυξης του αγροτικού χώρου Το πρώτο μέρος του Κ.Π.Σ. κλείνει με τη συνοπτική παρουσίαση του σχεδίου ανάπτυξης και της εκ των προτέρων αξιολόγησής του Η Στρατηγική και οι Προτεραιότητες της κοινής δράσης Στο δεύτερο μέρος, εθνικού επιπέδου, παρουσιάζονται αφ ενός οι βασικές κατευθύνσεις και η αναπτυξιακή στρατηγική της νέας περιόδου και αφ ετέρου οι τομείς, οι άξονες προτεραιότητας του προγράμματος (σε τομεακό και περιφερειακό επίπεδο) και οι αναμενόμενες αναπτυξιακές επιπτώσεις. Η βασική στρατηγική του ΚΠΣ στοχεύει στην ενσωμάτωση της Ελλάδας στην Ε.Ε. καθώς και στην παγκόσμια οικονομία της γνώσης, με την ενίσχυση των διαρθρωτικών αλλαγών και την αξιοποίηση του δυναμικού για βελτιωμένη παραγωγικότητα και 40

41 περισσότερη απασχόληση. Η παρέμβαση του ΚΠΣ αναμένεται να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για υψηλότερη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη και πραγματική σύγκλιση με την υπόλοιπη Ε.Ε. Το ζήτημα της παραγωγικότητας αποτελεί κρίσιμο και καθοριστικό παράγοντα για τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη της χώρας. Η αύξηση της παραγωγικότητας αναμένεται να επέλθει με την προώθηση των επενδύσεων στο φυσικό, ανθρώπινο και γνωστικό κεφάλαιο. Η αύξηση της παραγωγικότητας και των ρυθμών ανάπτυξης αναμένεται να οδηγήσουν σε υψηλότερα ποσοστά απασχόλησης. Στον τομέα αυτό η παρέμβαση του ΚΠΣ θα στηρίζεται στη χάραξη μιας συνεκτικής και ενεργού στρατηγικής και στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των υπηρεσιών στον τομέα της αγοράς εργασίας με στόχο την πλήρη αξιοποίηση των ευκαιριών απασχόλησης, Η Ελλάδα θα οργανώσει και θα υλοποιήσει τις παρεμβάσεις για την ανάπτυξη των ανθρωπίνων πόρων κυρίως μέσω δύο βασικών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων ανθρωπίνων πόρων, που είναι το Ε.Π. «Επαγγελματικής Κατάρτισης και Απασχόλησης» και το Ε.Π. «Εκπαίδευσης και Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης» Δράσεις για τους ανθρώπινους πόρους περιλαμβάνονται και στα Ε.Π. «Κοινωνία της Πληροφορίας», «Υγεία Πρόνοια», «Ανταγωνιστικότητα» καθώς και στα 13 Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα. Όλες οι δράσεις που θα συγχρηματοδοτηθούν από το ΕΚΤ θα είναι σαφώς συνδεδεμένες με τα πέντε πεδία πολιτικής του κανονισμού ΕΚΤ καθώς και με τους τέσσερις πυλώνες της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για την Απασχόληση, ώστε να συνεισφέρουν στην προώθηση και υλοποίηση του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Απασχόληση. Η στρατηγική του Κ.Π.Σ. της Ελλάδας εξειδικεύεται στους παρακάτω άξονες προτεραιότητας και στους τομείς που περιλαμβάνονται σ αυτούς. Άξονας 1 : Ανάπτυξη Ανθρωπίνων Πόρων και Προώθηση της Απασχόλησης Στον άξονα αυτόν αναπτύσσονται δύο επιχειρησιακά προγράμματα στους ακόλουθους τομείς : Τομέας : Εκπαίδευση και Αρχική Κατάρτιση, συνολικές δεσμεύσεις euro 41

42 Τομέας : Επαγγελματική Κατάρτιση και Απασχόληση συνολικές δεσμεύσεις euro Οι στρατηγικές προτεραιότητες όσον αφορά την ανάπτυξη των ανθρωπίνων πόρων και των πολιτικών της αγοράς εργασίας χαράσσονται σύμφωνα με τα πέντε πεδία πολιτικής του Κανονισμού ΕΚΤ και, στο κείμενο του ΚΠΣ, γίνεται σαφής αναφορά στην ποσοστιαία κατανομή πιστώσεων σε κάθε πεδίο πολιτικής, στο σύνολο των παρεμβάσεων του ΕΚΤ σε όλα τα τομεακά και περιφερειακά προγράμματα του ΚΠΣ. Οι πολιτικές αυτές και η αντίστοιχη κατανομή πιστώσεων φαίνονται στον παρακάτω Πίνακα. ΠΙΝΑΚΑΣ : Συμμετοχή ΕΚΤ ανά πεδίο πολιτικής ΠΕΔΙΟ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΟΣΟΝ ΠΟΣΟΣΤΟ % Πεδίο Πολιτικής 1: Ανάπτυξη και προώθηση ενεργών πολιτικών 962,3 22,7% αγοράς εργασίας για την πρόληψη και καταπολέμηση της ανεργίας, την πρόληψη της μακροχρόνιας ανεργίας τόσο των ανδρών όσο και των γυναικών, τη διευκόλυνση της επανένταξης των μακροχρόνια άνεργων στην αγορά εργασίας και την υποστήριξη της επαγγελματικής ενσωμάτωσης των νέων και των ατόμων που επιστρέφουν στην αγορά εργασίας μετά από ένα διάστημα απουσίας. Πεδίο Πολιτικής 2: Προώθηση ίσων ευκαιριών για όλους όσον 737,2 17,4% αφορά την πρόσβαση στην αγορά εργασίας με ιδιαίτερη έμφαση σε όσους είναι εκτεθειμένοι στον κοινωνικό αποκλεισμό Πεδίο Πολιτικής 3: Προώθηση και βελτίωση της κατάρτισης, της 1513,4 35,7% εκπαίδευσης και της παροχής συμβουλών, ως συνιστώσα μιας πολιτικής δια βίου μάθησης, ώστε να διευκολυνθεί και να βελτιωθεί η πρόσβαση και η ένταξη στην αγορά εργασίας, να βελτιωθεί και να διατηρηθεί η απασχολησιμότητα και να προαχθεί η εργασιακή κινητικότητα Πεδίο Πολιτικής 4: Προώθηση ενός εξειδικευμένου, εκπαιδευμένου 526,7 12,4% και προσαρμοσμένου εργατικού δυναμικού, προώθηση της καινοτομίας και προσαρμοστικότητας στην οργάνωση της εργασίας, της ανάπτυξης της επιχειρηματικότητας και προώθηση των συνθηκών διευκόλυνσης της δημιουργίας θέσεων εργασίας, της βελτίωσης των δεξιοτήτων και της ενίσχυσης του ανθρώπινου δυναμικού στην έρευνα, στην επιστήμη και στην τεχνολογία Πεδίο Πολιτικής 5: Συγκεκριμένα μέτρα για τη βελτίωση της 501,6 11,8% πρόσβασης και συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας συμπεριλαμβανομένης της επαγγελματικής τους σταδιοδρομίας, της πρόσβασης σε νέες ευκαιρίες απασχόλησης και της δυνατότητάς τους να συστήσουν νέες επιχειρήσεις αλλά και της μείωσης των οριζόντιων και κάθετων διακρίσεων με βάση το φύλο στην αγορά εργασίας ΣΥΝΟΛΟ 4.241,2 100% Σημείωση : τα ποσά του πίνακα είναι σε εκατομμύρια euro (τρέχουσες τιμές) Οι πολιτικές αυτές διαχέονται στα δύο επιχειρησιακά προγράμματα του άξονα, στα Ε.Π. «Κοινωνία της Πληροφορίας», «Υγεία - Πρόνοια», «Ανταγωνιστικότητα» καθώς και στα 13 Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα. Η δυσκολία του εγχειρήματος έγκειται στο γεγονός ότι η αποτελεσματικότητα των πολιτικών αυτών θα εξαρτηθεί από 42

43 το βαθμό συντονισμού των πολλαπλών φορέων που εμπλέκονται στην υλοποίηση των επί μέρους παρεμβάσεων. Η υπάρχουσα εμπειρία από την υλοποίηση αντίστοιχων δράσεων στο Β Κ.Π.Σ. γεννά ορισμένες αμφιβολίες για την επίτευξη των στόχων. Άξονας 2 : Μεταφορές Τομέας : Οδικοί άξονες, Λιμένες, Αστική Ανάπτυξη συνολικές δεσμεύσεις euro Τομέας : Σιδηρόδρομοι, Αερολιμένες, Αστικές Μεταφορές συνολικές δεσμεύσεις euro Βασικοί στόχοι του άξονα είναι : η συνέχιση και ολοκλήρωση των μεγάλων έργων που ξεκίνησαν με το Β Κ.Π.Σ., η βελτίωση της προσβασιμότητας όλων των περιφερειών της ηπειρωτικής Ελλάδας (ειδικά δε όσων δεν εξυπηρετούνται από τον ΠΑΘΕ και την Εγνατία Οδό), των νήσων του Αιγαίου και του Ιονίου, η βελτίωση της οδικής ασφάλειας, η αντιμετώπιση της κυκλοφοριακής συμφόρησης των μεγάλων αστικών κέντρων της χώρας (Μετρό Αθήνας και Θεσσαλονίκης, προαστικός σιδηρόδρομος, ηλεκτρονική ρύθμιση κυκλοφορίας, λοιπό αστικό δίκτυο κλπ.), η ολοκλήρωση και θέση σε πλήρη λειτουργία της σιδηροδρομικής γραμμής υψηλών ταχυτήτων, σε όλο το μήκος, από την Κόρινθο έως τη Θεσσαλονίκη, μέσω των Αθηνών, η ανάπτυξη των λιμένων Πειραιώς, Θεσσαλονίκης, Πατρών και η δημιουργία των απαραίτητων εγκαταστάσεων συνδυασμένων μεταφορών στους λιμένες που αποτελούν πύλες της χώρας, η εγκατάσταση ηλεκτρονικού συστήματος ελέγχου εναέριας κυκλοφορίας που θα καλύπτει το σύνολο της επικράτειας, Ως μέσα εφαρμογής της πολιτικής προτείνονται : η εξασφάλιση της συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα στην κατασκευή και λειτουργία των μεγάλων έργων, η χάραξη εκ νέου εθνικής πολιτικής στο θέμα των διοδίων και της δημιουργία εσόδων, η κατάρτιση 43

44 συνολικής στρατηγικής χρηματοδότησης για την κινητοποίηση του συνόλου των πόρων του ΕΤΠΑ (ΚΠΣ ΚΑΙ INTERREG III) και του Ταμείου Συνοχής. Άξονας 3 : Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας με στόχο την αειφόρο ανάπτυξη Τομέας : Ανταγωνιστικότητα. συνολικές δεσμεύσεις euro Η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της παραγωγικής ικανότητας της ελληνικής οικονομίας στηρίζεται σε τρεις πυλώνες : την τεχνολογία, την επιχειρηματικότητα, και την απασχόληση. Η στρατηγική για τη βελτίωση των ποιοτικών χαρακτηριστικών τηςπαραγωγής και της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας πρέπει να στηριχθεί στα πλεονεκτήματα που διαθέτει σήμερα, τα οποία συγκεντρώνονται στα εξής : Τη συμμετοχή της Ελλάδας στην ΟΝΕ. Το χαμηλότερο κόστος χρήματος (επιτόκια ευρωζώνης). Την απελευθέρωση της αγοράς και τις νέες ευκαιρίες ανάπτυξης επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Τη δημιουργία νέων διακρατικών δικτύων στην περιοχή. Τη γεωγραφική θέση της χώρας. Οι παρεμβάσεις του άξονα επικεντρώνονται στους εξής κλάδους : α. Μεταποίηση και υπηρεσίες : παραγωγική αναπροσαρμογή με μοχλούς την τεχνολογική αναβάθμιση και καινοτομία, την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας, την πρόοδο στο ζήτημα της απασχόλησης. Οι στόχοι στον κλάδο αυτό είναι : Η απλούστευση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος Η ενίσχυση και επέκταση του εθνικού συστήματος ποιότητας. Η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και η ισόρροπη ενίσχυση της παραγωγικής βάσης (καθεστώς ενισχύσεων). Η προώθηση του θεσμού της επιχειρηματικής αριστείας Η εφαρμογή ειδικής στρατηγικής για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. 44

45 Η υλοποίηση πειραματικού σχεδίου καινοτόμων δράσεων. β. Έρευνα και τεχνολογία : δημιουργία συνεκτικών τεχνο-οικονομικών δικτύων, προσέλκυση και δημιουργία νέων δραστηριοτήτων «έντασης γνώσης», ανάπτυξη νέων δραστηριοτήτων με στήριξη στην εγχώρια έρευνα και τεχνολογική ανάπτυξη. Οι επί μέρους στόχοι είναι : Ενίσχυση υφισταμένων και δημιουργία νέων δικτύων τεχνολογικών και ερευνητικών δραστηριοτήτων. Παροχή κινήτρων στις επιχειρήσεις για τη συμμετοχή τους σε δαπάνες έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης. Ανάπτυξη ερευνητικών κέντρων και δημιουργία νέων. Ευαισθητοποίηση επιχειρηματιών και διευθυντικών στελεχών για τη χρήση εξειδικευμένων τεχνολογιών. Αύξηση της απασχόλησης στους τομείς υψηλής προστιθέμενης αξίας. Κωδικοποίηση και ταξινόμηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων. Εφαρμογή ολοκληρωμένων προγραμμάτων ανάπτυξης δεξιοτήτων Δράσεις μεταφοράς τεχνολογίας. γ. Τουρισμός : προώθηση αειφόρου τουριστικής ανάπτυξης με ήπια διαχείριση των φυσικών και πολιτιστικών πόρων, με εκσυγχρονισμό των τουριστικών επιχειρήσεων, εκμετάλλευση του ανθρώπινου κεφαλαίου και των νέων τεχνολογιών. Οι επί μέρους στόχοι είναι : Εκσυγχρονισμός επιχειρήσεων και αναβάθμιση της ποιότητας των παρεχομένων υπηρεσιών. Ο εμπλουτισμός της σύνθεσης του τουριστικού προϊόντος. Δημιουργία Εθνικού Συστήματος Λιμένων Αναψυχής. Μείωση της εποχικότητας της τουριστικής δραστηριότητας. Ενίσχυση των δράσεων προβολής των τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών. Αναδιάρθρωση της αρχικής και επαγγελματικής κατάρτισης στον κλάδο. 45

46 δ. Ενέργεια και Φυσικοί Πόροι : Ολοκλήρωση των μεγάλων ενεργειακών υποδομών (φυσικό αέριο, ηλεκτρισμός, πετρέλαιο) και ανάδειξη της χώρας σε ενεργειακό κόμβο στην περιοχή. Κύριος στόχος στον τομέα αυτό είναι να βελτιωθεί η συνεισφορά της ενέργειας ως εργαλείου αύξησης της ανταγωνιστικότητας της Ελληνικής Οικονομίας με ταυτόχρονο σεβασμό των περιβαλλοντικών δεσμεύσεων της χώρας. Ειδικότεροι στόχοι είναι : Ενίσχυση της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού τόσο στην Ελλάδα, όσο και την Ευρωπαϊκή Ένωση, λαμβάνοντας υπόψη και την προοπτική της Διεύρυνσης (σύνδεση με τα διευρωπαϊκά ενεργειακά δίκτυα, τα δίκτυα προς Ασία και Ιταλία, επενδύσεις στο φυσικό αέριο κλπ.), Διευκόλυνση της προσαρμογής του ενεργειακού συστήματος στις οδηγίες της Ε.Ε., που αφορούν την απελευθέρωση του ενεργειακού τομέα, Στήριξη της Ελληνικής οικονομίας να συνεισφέρει στην επίτευξη των στόχων του Κυότο, όσον αφορά τις εκπομπές αερίων στην ατμόσφαιρα και η προσπάθεια να ληφθεί υπόψη το περιβάλλον με ουσιαστικότερο τρόπο στην ενεργειακή πολιτική (επενδύσεις στον κλάδο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, χρήση καυσίμων φιλικότερων προς το περιβάλλον κλπ.), Υλοποίηση δράσεων που να συνεισφέρουν στην ανάπτυξη των νήσων, καλύπτοντας ειδικές τοπικές ανάγκες (εγκατάσταση καλωδιακών συνδέσεων μεταξύ των νησιών, αναβάθμιση των ηλεκτροπαραγωγικών σταθμών, αξιοποίηση γεωθερμίας, εγκατάσταση υβριδικών σταθμών παραγωγής ενέργειας κλπ), Ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής πολιτικής στις παρεμβάσεις στον ενεργειακό τομέα, Ολοκληρωμένος και ορθολογικός σχεδιασμός, διαχείριση και χρήση των υδατικών πόρων, Κατάρτιση αποτελεσματικού θεσμικού πλαισίου για τη διαχείριση των υδατικών πόρων, Εκμετάλλευση και επεξεργασία μεταλλευμάτων και ορυκτών με σύγχρονες τεχνολογίες. Άξονας 4 : Αγροτική Ανάπτυξη και Αλιεία 46

47 Τομέας : Αγροτική Ανάπτυξη και ανασυγκρότηση της υπαίθρου συνολικές δεσμεύσεις euro Η στρατηγική που έχει προσδιοριστεί στον τομέα στοχεύει στη συμπλήρωση της υλικής και τεχνολογικής υποδομής, με ταυτόχρονη στήριξη των αδύνατων σημείων που αφορούν την ανταγωνιστικότητα του γεωργικού τομέα και των αγροτικών περιοχών συνολικά. Η στρατηγική αυτή εξειδικεύεται σε τρεις γενικούς στόχους : α. Τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής γεωργίας με στόχο την αντιμετώπιση των προκλήσεων στο ολοένα και πιο ανταγωνιστικό διεθνές περιβάλλον. β. Την αειφόρο και ολοκληρωμένη ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών ώστε να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα και η ελκυστικότητά τους και να επανακτήσουν την οικονομική και κοινωνική λειτουργία τους. γ. Τη διατήρηση και βελτίωση του περιβάλλοντος, των φυσικών πόρων και του τοπίου στις αγροτικές περιοχές. Με βάση την προαναφερθείσα στρατηγική και τους στόχους της καταρτίστηκε το μονοταμειακό (ΕΓΤΠΑ Τμήμα προσανατολισμού) Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Αγροτική Ανάπτυξη - Ανασυγκρότηση της Υπαίθρου », το οποίο περιλαμβάνει τους εξής Άξονες Προτεραιότητας : 1. Ολοκληρωμένες παρεμβάσεις σε επίπεδο αγροτικών εκμεταλλεύσεων 2. Παρεμβάσεις σε επίπεδο μεταποίησης και εμπορίας των γεωργικών και δασοκομικών προϊόντων 3. Βελτίωση της ηλικιακής σύνθεσης του ενεργού αγροτικού πληθυσμού 4. Βελτίωση των μηχανισμών στήριξης και πληροφόρησης 5. Παρεμβάσεις σε επίπεδο γεωργικού προϊόντος 6. Προστασία και ανάπτυξη των φυσικών πόρων και του περιβάλλοντος 7. Ολοκληρωμένα προγράμματα ανάπτυξης της υπαίθρου Τομέας : Αλιεία 47

48 συνολικές δεσμεύσεις euro Η στρατηγική που έχει επιλεγεί για την αλιεία στοχεύει στην αναδιάρθρωση του τομέα μέσω του εξορθολογισμού και του εκσυγχρονισμού του παραγωγικού δυναμικού καθώς και μέσω άλλων ενεργειών που θα διασφαλίσουν σε μόνιμη βάση τη βιωσιμότητα του τομέα της αλιείας. Οι ειδικότερες προτεραιότητες του επιχειρησιακού προγράμματος στοχεύουν κυρίως : Στην προσαρμογή της αλιευτικής προσπάθειας στις ανάγκες της αγοράς, Στην ανανέωση και τον εκσυγχρονισμό του αλιευτικού στόλου, Στην προστασία και αξιοποίηση των υδάτινων πόρων, Στην ανάπτυξη της υδατοκαλλιέργειας, Στον εξοπλισμό των λιμένων αλιείας, Στην προώθηση δράσεων για την ανάπτυξη της μεταποίησης και εμπορίας, Στην ανάπτυξη της αλιείας στα εσωτερικά ύδατα. Άξονας 5 : Ποιότητα Ζωής Οι βασικές προτεραιότητες του άξονα είναι η εναρμόνιση της εθνικής με την κοινοτική περιβαλλοντική νομοθεσία, η διατήρηση και αξιοποίηση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, η αναβάθμιση του δομημένου περιβάλλοντος (ιδιαίτερα των αστικών κέντρων), η υποστήριξη της μεταρρύθμισης στον τομέα της υγείας και η αναβάθμιση των παρεχομένων υπηρεσιών υγείας. Τομέας : Περιβάλλον και Φυσική Κληρονομιά, συνολικές δεσμεύσεις euro Οι παρεμβάσεις του τομέα κατανέμονται στους εξής τομείς : Νερό και διαχείριση υγρών αστικών αποβλήτων Θα χρηματοδοτηθούν δράσεις για τη δημιουργία ολοκληρωμένων εγκαταστάσεων διαχείρισης των υγρών αποβλήτων (συλλογή, μεταφορά, επεξεργασία και διάθεση των λυμάτων, αλλά και ορθολογική λειτουργία των εγκαταστάσεων) στους δήμους της χώρας (στόχος το 75 % του πληθυσμού να είναι συνδεδεμένο μετά τη λήξη του προγράμματος με συστήματα διαχείρισης αποβλήτων). 48

49 Στον τομέα της ύδρευσης θα δοθεί έμφαση στη δημιουργία των αντίστοιχων υποδομών αλλά και ολοκληρωμένων συστημάτων διαχείρισης ανά υδατικό διαμέρισμα, με στόχο την ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων. Για το σκοπό αυτό θα θεσπιστεί νέο θεσμικό πλαίσιο για την διαχείριση των υδατικών πόρων της χώρας. Ιδιαίτερη μέριμνα θα δοθεί στις περιοχές Αθήνας, Θεσσαλονίκης, τις νησιωτικές περιοχές. Προβλέπονται επίσης έργα αποκατάστασης λιμνών που αποξηράνθηκαν κατά το παρελθόν. Στερεά και επικίνδυνα απόβλητα Βασικές προτεραιότητες είναι η μείωση του όγκου των αποβλήτων, η ανάκτηση υλικών και η ανακύκλωση. Θα εγκατασταθούν ολοκληρωμένα συστήματα διαχείρισης των στερεών αποβλήτων με την κατασκευή των υποδομών και τη δημιουργία των αντίστοιχων φορέων διαχείρισης. Θ αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της ρύπανσης των παραλιών και των εγκαταλελειμμένων χωματερών. Οι δράσεις για τη διαχείριση των βιομηχανικών και επικίνδυνων αποβλήτων θα βασίζονται στην αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει». Θα δημιουργηθεί επίσης μόνιμος μηχανισμός τεχνικής υποστήριξης για δράσεις που αφορούν τη διαχείριση των στερεών και υγρών αποβλήτων, ο οποίος θα τεθεί σε πλήρη ανάπτυξη μέχρι το τέλος του Προστασία του χερσαίου και θαλάσσιου τοπίου Προβλέπονται δράσεις για τον καθαρισμό των ακτών, ιδιαίτερα των τουριστικών, τη δημιουργία συστημάτων οργάνωσης της προστασίας των πολιτών, την αντιμετώπιση της θαλάσσιας ρύπανσης, την ουσιαστική αναβάθμιση του τοπίου που έχει δεχτεί καταστροφικές επεμβάσεις από ανθρώπινες δραστηριότητες. Καταπολέμηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και ηχορύπανσης Δημιουργία κατάλληλα στελεχωμένης Επιθεώρησης για την παρακολούθηση της εφαρμογής των νόμων και την επιβολή, όπου εντοπίζονται παραβάσεις, κυρώσεων στους ρυπαίνοντες. Δράσεις για την αντιμετώπιση της ηχορύπανσης, ιδιαίτερα σε ευαίσθητους χώρους (σχολεία, νοσοκομεία κλπ.) και για την αποτελεσματική διαχείριση του κυκλοφοριακού συστήματος με σκοπό την ενθάρρυνση στη χρήση των δημόσιων μέσων μεταφοράς. Χωροταξικός σχεδιασμός και Διαχείριση Χρήσεων Γης 49

50 Ενθάρρυνση και ενίσχυση των τοπικών, νομαρχιακών και περιφερειακών αρχών για την πρακτική εφαρμογή της νομοθεσίας για το χωροταξικό σχεδιασμό και το σχεδιασμό χρήσεων γης. Δημιουργία Συστήματος Γεωγραφικών Πληροφοριών για την περιβαλλοντική παρακολούθηση σε εθνικό επίπεδο. Ολοκλήρωση του σχεδίου για τη σύνταξη του κτηματολογίου. Δρομολόγηση παρεμβάσεων στο δομημένο περιβάλλον καινοτόμου και εθνικής σημασίας. Να σημειωθεί ότι στον τομέα αυτό δεν έχουν περιληφθεί βασικές προτάσεις πολιτικής του Εθνικού Πλαισίου για το Χ.Σ. και την Α.Α., όπως η πρόταση για σταδιακή κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης. Κατάλληλη διαχείριση προστατευόμενων περιοχών Κατάρτιση των διαχειριστικών σχεδίων για όλες τις προστατευόμενες περιοχές και ιδιαίτερα για τις 268 περιοχές NATURA 2000 (αντιστοιχούν στο 20 % περίπου του ελλαδικού χώρου). Κατασκευή έργων προστασίας που θα προταθούν από τα διαχειριστικά σχέδια και δημιουργία μόνιμων δομών για τη διαχείριση και προστασία αυτών των περιοχών. Ενέργειες ευαισθητοποίησης των πολιτών σε περιβαλλοντικά θέματα Θα χρηματοδοτηθούν ενέργειες εκπαίδευσης και κατάρτισης επί περιβαλλοντικών θεμάτων, με πόρους των Ε.Π. του 1 ου Άξονα Προτεραιότητας του Γ Κ.Π.Σ. Μια ολοκληρωμένη στρατηγική Θα προσδιοριστεί ολοκληρωμένη Εθνική Περιβαλλοντική Στρατηγική για τον αποτελεσματικό συντονισμό στη χρηματοδότηση επενδύσεων στους τομείς του περιβάλλοντος και της διαχείρισης υδάτων. Εντοπίζεται η αναγκαιότητα για αποτελεσματικότερο διυπουργικό συντονισμό της κυβερνητικής πολιτικής για την προστασία του φυσικού και την αναβάθμιση του δομημένου περιβάλλοντος. Τομέας : Πολιτισμός, συνολικές δεσμεύσεις euro Οι παρεμβάσεις στον τομέα του πολιτισμού εντάσσονται στις πολιτικές για την επιχειρηματική αξιοποίηση των πολιτισμικών στοιχείων, την περιφερειακή ανάπτυξη και την αύξηση της απασχόλησης. 50

51 Η στρατηγική που έχει καθορισθεί στοχεύει στην προστασία και αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, στην ανάπτυξη σύγχρονου πολιτισμού, στην ισόρροπη περιφερειακή ανάπτυξη των συνθηκών προσφοράς και ζήτησης πολιτισμικών αγαθών και υπηρεσιών, με τελική επιδίωξη τη βελτίωση των υποδομών στα μουσεία, την αναβάθμιση των υπηρεσιών, την ανάδειξη των αρχαιολογικών χώρων, την ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών και την αξιοποίηση της κοινωνίας της πληροφορίας, τη βελτίωση του τουριστικού προϊόντος, την αύξηση της τουριστικής κίνησης, την αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού. Τομέας : Υγεία Πρόνοια συνολικές δεσμεύσεις euro Οι βασικές προτεραιότητες του τομέα είναι : Η βελτίωση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας των υπηρεσιών υγείας, η οποία θα πρέπει να κινείται στα πλαίσια της στρατηγικής της σχεδιαζόμενης μεταρρύθμισης Η εισαγωγή ολοκληρωμένων συστημάτων πληροφορικής στα συστήματα διαχείρισης και παροχής ιατρικών νοσηλευτικών υπηρεσιών Η ενίσχυση και περαιτέρω ανάπτυξη των πρωτοβάθμιων υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης στα αστικά κέντρα της χώρας Η προώθηση παρεμβάσεων για τη λειτουργική ολοκλήρωση του Εθνικού Κέντρου Άμεσης Βοήθειας (ΕΚΑΒ) Ο εκσυγχρονισμός υποδομής και εξοπλισμού των νοσοκομειακών μονάδων, ιδιαίτερα στην Αθήνα και Θεσσαλονίκη Ψυχική Υγεία Προβλέπεται η ανάπτυξη ενός τομεοποιημένου δικτύου μονάδων ψυχικής υγείας για την πρόληψη, άμεση παρέμβαση, παροχή φροντίδας και υποστήριξης στους ασθενείς Η δημιουργία δομών που θα διευκολύνουν την κοινωνική και οικονομική επανένταξη των ατόμων με προβλήματα ψυχικής υγείας. 51

52 Πρόνοια Θα ενισχυθούν : Ενέργειες καταγραφής του εύρους και της συνεισφοράς των υπηρεσιών κοινωνικής μέριμνας Δράσεις εξορθολογισμού στην οργάνωση, τη διαχείριση και τον έλεγχο των υπηρεσιών πρόνοιας Η δημιουργία νέων δομών που θα εξυπηρετούν την προώθηση ίσων ευκαιριών, την ενσωμάτωση και την επανένταξη στην αγορά εργασίας. Άξονας 6 : Κοινωνία της Πληροφορίας συνολικές δεσμεύσεις euro Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα ΚτΠ περιλαμβάνει τους παρακάτω άξονες δράσης: Παιδεία και Πολιτισμός Βασικός στόχος είναι να προσαρμοστεί το εκπαιδευτικό σύστημα στις απαιτήσεις της ψηφιακής εποχής με την αύξηση της χρήσης των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση, τη δικτύωση σχολείων, πανεπιστημίων και ακαδημαϊκής κοινότητας (συμπεριλαμβανομένων των διοικητικών υπηρεσιών), τη βελτίωση του επιπέδου κατάρτισης στις νέες τεχνολογίες εκπαιδευτικών και μαθητών, καθώς και την ανάπτυξη ψηφιακού εκπαιδευτικού περιεχομένου. Επίσης, οι τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνιών (ΤΠΕ) προβλέπεται να χρησιμοποιηθούν για την προώθηση του ελληνικού πνεύματος και πολιτισμού, μέσω της τεκμηρίωσης της πολιτιστικής κληρονομιάς και της προστασίας της ελληνικής γλώσσας. Δημόσια Διοίκηση και ποιότητα ζωής Στον άξονα αυτό βασική στόχος είναι η δημιουργία ανοικτής και αποτελεσματικής δημόσιας διοίκησης, με καλύτερες υπηρεσίες σε πολίτες και επιχειρήσεις, σε ένα περιβάλλον διαφάνειας και αυξημένης προσπελασιμότητας στη δημόσια πληροφορία. Αποσκοπεί, επίσης, στην αξιοποίηση των ΤΠΕ σε τομείς όπως η υγεία και η πρόνοια, η προστασία του περιβάλλοντος και οι μεταφορές, προκειμένου να βελτιωθεί το επίπεδο της ποιότητας ζωής των πολιτών. Απασχόληση και κοινωνική ένταξη 52

53 Ο τρίτος άξονας προτεραιότητας έχει στόχο τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος με αυξημένες ευκαιρίες απασχόλησης για όλους στην ΚτΠ, υποστηρίζοντας την επιχειρηματικότητα και τη δημιουργία θέσεων εργασίας που σχετίζονται με την εφαρμογή των τεχνολογιών της ΚτΠ σε καθιερωμένους και αναδυόμενους τομείς της οικονομίας, την αναβάθμιση των δεξιοτήτων στις ΤΠΕ και της απασχολησιμότητας του εργατικού δυναμικού, καθώς και την ενθάρρυνση της ανάπτυξης νέων μορφών εργασίας όπως η τηλε-εργασία. Η ψηφιακή οικονομία Ο τέταρτος άξονας προτεραιότητας έχει στόχο να συμβάλει στην ανάπτυξη της νέας οικονομίας στην Ελλάδα, με την ενθάρρυνση της δημιουργίας νέων επιχειρήσεων, της ανάδειξης νέων τομέων επιχειρηματικής δραστηριότητας και της αύξησης της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας σε ολόκληρη την ελληνική οικονομία. Επικοινωνίες Βασικός σκοπός του άξονα είναι η αναβάθμιση της εθνικής υποδομής επικοινωνιών, με τη δημιουργία περιβάλλοντος εκτεταμένης προσφοράς εξελιγμένων τηλεπικοινωνιακών και οπτικοακουστικών υπηρεσιών με χαμηλό κόστος. Η εξασφάλιση της απαραίτητης υποδομής σε απομακρυσμένες και δυσπρόσιτες περιοχές θα πρέπει να διασφαλιστεί όχι μόνον μέσω των κατάλληλων κανονιστικών ρυθμίσεων που θα συνοδεύουν τον ανταγωνισμό σε μία απελευθερωμένη αγορά, αλλά και προωθώντας τη ζήτηση για τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες στις περιοχές αυτές μέσω της πρόσβασης ιδιωτών και επιχειρήσεων σε υποδομή που διατίθεται για χρήση στις δημόσιες υπηρεσίες. Γενικότερα, οι δράσεις αυτού του άξονα προτεραιότητας θα πρέπει να εφαρμοστούν σε ένα περιβάλλον πλήρους απελευθέρωσης της αγοράς των τηλεπικοινωνιών, ενθάρρυνσης του ανταγωνισμού και τήρησης ανοικτών διαγωνιστικών διαδικασιών. Ιδιαίτερη έμφαση αποδίδεται στην παροχή βελτιωμένων υπηρεσιών, χαμηλότερων τιμών και περισσότερου εύρους ζώνης μέσω της εισαγωγής μεγαλύτερου ανταγωνισμού στα τοπικά δίκτυα πρόσβασης. Σκοπός είναι να διατίθενται οι τηλεπικοινωνιακές υποδομές κατ αναλογία των οδικών. Ποσοτικοποίηση των στόχων του ΕΠ ΚτΠ Οι στόχοι του Επιχ. Προγράμματος ΚτΠ φαίνονται στον παρακάτω πίνακα 53

54 ΔΕΙΚΤΕΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ (ΠΗΓΗ) Χρήστες Internet / 100 κατοίκους (Υπ. Μεταφορών και Επικοινωνιών) Αριθμός μαθητών ανά PC (Υπ. Μεταφορών και Επικοινωνιών) Ποσοστό (%) σχολείων συνδεδεμένων στο Internet (Υπ. Παιδείας) Ποσοστό (%) συνδεδεμένων κέντρων υγείας (Υπ. Υγείας) ΕΤΟΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΤΙΜΗ ΒΑΣΗΣ ΣΤΟΧΟΣ Ποσοστό (%) ΜΜΕ στο ηλεκτρονικό εμπόριο 2000 <1 15 Αριθμός PCs ανά 100 δημοσίους υπαλλήλους (Υπ. Εσωτερικών και Δημόσιας Διοίκησης) Ποσοστό (%) του πληθυσμού που καλύπτεται από συστήματα ελέγχου του φάσματος συχνοτήτων Ποσοστό (%) αύξησης των θέσεων απασχόλησης στον τομέα της ΚτΠ (Εθνικό Λογιστήριο) (47850) 80 Δαπάνες για την ΚτΠ ως ποσοστό (%) του ΑΕΠ ,1 6,2 ΠΗΓΗ : Κ.Π.Σ (τελικό εγκεκριμένο έγγραφο) Άξονας 7 : Περιφερειακή Ανάπτυξη συνολικές δεσμεύσεις euro Ιδιαίτερη αναφορά για το ΠΕΠ Βορείου Αιγαίου θα γίνει σε επόμενο κεφάλαιο. Άξονας 8 : Τεχνική Βοήθεια συνολικές δεσμεύσεις euro Τέλος κατανέμονται ως αποθεματικό επίδοσης συνολικές δεσμεύσεις euro και ως αποθεματικό προγραμματισμού euro Χρηματοδότηση και Προσθετικότητα Στο τρίτο μέρος του εγγράφου που αναλύει το Κ.Π.Σ αναλύεται το χρηματοδοτικό σχέδιο του προγράμματος και τεκμηριώνεται η προσθετικότητα των παρεμβάσεών του, η οποία συνοπτικά έχει ως εξής : 54

55 ΠΗΓΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ Διαρθρωτικά Ταμεία (ΕΤΠΑ, ΕΚΤ, ΕΓΤΠΕ Προσανατολισμού, ΧΜΠΑ) ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ (σε εκατ. euro) Εθνική Δημόσια Δαπάνη Ταμείο Συνοχής (συνολική δημόσια δαπάνη) Ε.Τ.Επ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΔΗΜ. ΔΑΠΑΝΗ (σε εκατ. euro) ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΙΔΙΩΤ. ΔΑΠΑΝΗ (σε εκατ. euro) Ιδιωτική Χρηματοδότηση ΣΥΝΟΛΟ ΣΗΜΕΙΩΣΗ : Δεν περιλαμβάνονται τα προγράμματα Κοινοτικών Πρωτοβουλιών Ο μέσος ετήσιος ρυθμός των δαπανών έχει καθορισθεί στο ύψος των euro. Η επαλήθευση της προσθετικότητας λαμβάνει χώρα εκ των προτέρων, ενδιάμεσα (στο τέλος του 2003) και περί τα τέλη της περιόδου (τέλος του 2005) Εφαρμογή Το τέταρτο μέρος του Κ.Π.Σ. περιλαμβάνει τις διατάξεις εφαρμογής. Δεν θεωρούμε σκόπιμο να γίνει εκτεταμένη αναφορά στο θέμα. Άλλωστε ορισμένα βασικά στοιχεία έχουν περιγραφεί σε προηγούμενο κεφάλαιο Αξιολόγηση του προγράμματος του Γ Κ.Π.Σ. Η παρουσίαση των αναγκών τις οποίες καλούνται να καλύψουν οι άξονες προτεραιότητας γίνεται κατά τρόπο επαρκή γεγονός που επιβεβαιώνεται και από την εκ των προτέρων αξιολόγηση. Οι διαπιστωθείσες ανάγκες είναι κυρίως: η σταθερή επιδίωξη για πραγματική σύγκλιση της ελληνικής οικονομίας, η αντιμετώπιση του υψηλού επιπέδου ανεργίας και η βελτίωση των υπηρεσιών εκπαίδευσης και κατάρτισης, η διασφάλιση της προόδου στον τομέα του περιβάλλοντος, η αντιμετώπιση των διοικητικών αδυναμιών και των προβλημάτων κυρίως διαχείρισης και υλοποίησης που απορρέουν από αυτές, η αντιμετώπιση του ελλείμματος βασικών υποδομών η ενίσχυση και ο εκσυγχρονισμός των παραγωγικών τομέων της οικονομίας, 55

56 η κάλυψη της καθυστέρησης στον τομέα των καινοτομιών, και ιδίως της Κοινωνίας της Πληροφορίας, στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, η αντιμετώπιση των ελλειμμάτων στους τομείς που σχετίζονται με την ποιότητα ζωής. Εν γένει, οι λύσεις που προδιαγράφονται από το Σχέδιο Ανάπτυξης για την ικανοποίηση των παραπάνω αναγκών είναι ικανοποιητικές. Εν τούτοις όμως θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην εξειδίκευση μιας συνολικής στρατηγικής, ώστε να αντιμετωπισθούν κρίσιμα ζητήματα και ιδιαίτερα το ζήτημα της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας. Επιπλέον, για μια ταχύτερη σύγκλιση του κατά κεφαλήν εισοδήματος της Ελλάδας απαιτείται μια αναπτυξιακή στρατηγική που θα συγχρηματοδοτηθεί από τα Διαρθρωτικά Ταμεία, η οποία θα εντάσσεται σε μία γενικότερη στρατηγική βασισμένη στην επιτάχυνση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Διαρθρωτικές δυσκαμψίες έχουν εμποδίσει στο παρελθόν την ανάπτυξη και με την είσοδο στην ΟΝΕ το ειδικό τους βάρος θα αυξηθεί. Σε κρίσιμους τομείς που έχουν εντοπισθεί και κυρίως στην αγορά εργασίας, στις αγορές αγαθών και υπηρεσιών, στην κοινωνική ασφάλιση, στις δημόσιες επιχειρήσεις και στο χρηματοοικονομικό σύστημα, τέθηκαν σε εφαρμογή μεταρρυθμίσεις και πραγματοποιήθηκε πρόοδος. Θα πρέπει όμως να επιταχυνθεί ο ρυθμός των μεταρρυθμίσεων αυτών. Ζητήματα που είναι εξίσου καθοριστικά για την επίτευξη των στόχων της σύγκλισης και της αειφόρου ανάπτυξης, τα οποία παρουσιάζονται στο Σχέδιο και πρέπει να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής, είναι η βελτίωση των δυνατοτήτων διαχείρισης της δημόσιας διοίκησης, της δυνατότητας υλοποίησης προγραμμάτων και δράσεων από την πλευρά των φορέων υλοποίησης και των ενδιάμεσων φορέων, αλλά και η βελτίωση των μηχανισμών χρηματοδότησης γενικότερα. Η κινητοποίηση του ιδιωτικού τομέα και η συμμετοχή του τόσο στη χρηματοδότηση έργων υποδομής, όσο και στην προσπάθεια εκσυγχρονισμού της βιομηχανίας, των ΜΜΕ, των υπηρεσιών και του τουρισμού είναι εξ ίσου καθοριστική. Πιο συγκεκριμένα, το σχέδιο που υπέβαλαν οι ελληνικές αρχές εξετάσθηκε από τις υπηρεσίες της Επιτροπής ως προς τη συνοχή του με τους στόχους του κανονισμού και του εθνικού σχεδίου δράσης για την απασχόληση, καθώς και ως προς τα ζητήματα που 56

57 σχετίζονται με την εκ των προτέρων αξιολόγησή του, όπως ορίζεται στην 2 του άρθρου 41 του κανονισμού. Η ανάλυση της συνάφειας σε σχέση με το Στόχο1 έδειξε ότι οι προτεραιότητες του Σχεδίου και η κατανομή των οικονομικών πόρων οδηγούν σε πραγματική σύγκλιση της ελληνικής οικονομίας με τις χώρες της Ένωσης. Διαπιστώθηκε επίσης η ανάγκη να ληφθούν περισσότερο υπόψη ορισμένα ζητήματα που αφορούν τους ανθρώπινους πόρους αλλά και η ανάγκη ενίσχυσης της συνάφειας του Σχεδίου με την Ευρωπαϊκή στρατηγική για την απασχόληση. Στο επίπεδο κοινοτικών πολιτικών, η ενίσχυση των τομέων Ανθρώπινου Δυναμικού και Περιβάλλοντος κρίθηκε απαραίτητη, καθώς και των τομέων που σχετίζονται με τους παράγοντες ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας όπως οι ΜΜΕ, η Έρευνα και Ανάπτυξη, η Καινοτομία, η Κοινωνία της Πληροφορίας. Εκτιμήθηκε πολύ θετικά η προσέγγιση των Ελληνικών αρχών στον ιδιαίτερα κρίσιμο τομέα της Κοινωνίας της Πληροφορίας. Στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων που έγιναν αναφέρθηκε το ζήτημα της προσαρμογής και της συμφωνίας των τομεακών πολιτικών με το νομικό πλαίσιο για την απελευθέρωση των τομέων (ενέργεια, μεταφορές...), όπως επίσης και το ζήτημα της ενίσχυσης της συνάφειας των παρεμβάσεων (μεταφορέςπεριβάλλον). Τέθηκαν επίσης ειδικότερα ερωτήματα όπως η σύνδεση των προγραμμάτων του τομέα του Πολιτισμού με την ανάπτυξη, ο εκσυγχρονισμός του συστήματος της διαχείρισης στο χώρο της Υγείας, η ισορροπία των επενδύσεων στον τομέα της Αλιείας, ζητήματα οργάνωσης για τις δράσεις του αγροτικού τομέα, κλπ. Ένα σημαντικό ζήτημα που τέθηκε κατά τη διαπραγμάτευση ήταν το θέμα των δομών διαχείρισης και υλοποίησης των παρεμβάσεων και ιδιαίτερα η συγκρότηση και λειτουργία των αρχών διαχείρισης, σύμφωνα με το νέο κανονισμό. Η συνέχιση των προσπαθειών για τον εκσυγχρονισμό των μηχανισμών εφαρμογής και η αξιοποίηση των δομών που δημιουργήθηκαν στο πλαίσιο του 2 ου ΚΠΣ αποτέλεσαν κύρια σημεία ανάλυσης και συζήτησης στη φάση των διαπραγματεύσεων. Τέλος, το ζήτημα της ποσοτικοποίησης των στόχων του Σχεδίου σύμφωνα με τις απαιτήσεις των νέων κανονισμών, έγινε αντικείμενο εκτεταμένης ανάλυσης κατά τις διαπραγματεύσεις. 57

58 Εν γένει οι προσεγγίσεις σε επιμέρους ζητήματα και ο προβληματισμός που αναπτύχθηκε, επέτρεψε τη βελτίωση τμημάτων του Σχεδίου και συνέβαλε θετικά στην τελική επεξεργασία του 3 ου ΚΠΣ, παρά τις κάποιες καθυστερήσεις που προέκυψαν. Η προσομοίωση για την αξιολόγηση των μακροοικονομικών επιπτώσεων του ΚΠΣ , έγινε με τρία διαφορετικά υποδείγματα, τα συμπεράσματα των οποίων παρατίθενται στη συνέχεια : Το μοντέλο του ΚΕΠΕ Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης με το συγκεκριμένο μοντέλο δείχνουν αύξηση στο ΑΕΠ από 0,5 % περίπου το έτος 2000, σε πλέον του 6 % το Αυτό σημαίνει ότι το ΚΠΣ αναμένεται να προκαλέσει μια μέση επίδραση της τάξης του 2,3 % στο ΑΕΠ. Η αξιολόγηση παρουσιάζει επίσης λεπτομέρειες των προβλεπόμενων επιπτώσεων του 3ου ΚΠΣ κατά την περίοδο προγραμματισμού και σε άλλες βασικές μακροοικονομικές μεταβλητές. Αναμένεται ακόμα, μια επιπλέον συνολική επίπτωση της τάξεως του 3,8 % στην ιδιωτική κατανάλωση και του 15 % στις ιδιωτικές επενδύσεις. Οι εξαγωγές προϊόντων και υπηρεσιών προβλέπεται να αυξηθούν κατά 2,3 % το , ενώ οι εισαγωγές αναμένεται να αυξηθούν κατά 16,3 %. Το κόστος της εργασίας αναμένεται να πέσει κατά 3,8 % και περίπου θέσεις εργασίας θα διατηρηθούν ή δημιουργηθούν την ίδια περίοδο ( ). Η προσομοίωση HERMIN Τα υποδείγματα HERMIN για την Ελλάδα, την Ισπανία, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία σχεδιάστηκαν κατά τη δεκαετία του 1990 προκειμένου να είναι δυνατή η εξαγωγή συγκρίσιμων αποτελεσμάτων για τις μακροοικονομικές επιπτώσεις των Διαρθρωτικών Ταμείων. Κάθε εθνικό υπόδειγμα αποτελείται από τρία τμήματα (της προσφοράς, της απορρόφησης και της διανομής του εισοδήματος), τα οποία λειτουργούν ως ένα ολοκληρωμένο σύστημα εξισώσεων. Μολονότι οι συμβατικοί Κεϋνσιανοί μηχανισμοί βρίσκονται στον πυρήνα του υποδείγματος, το τμήμα της προσφοράς καθορίζει το προϊόν της μεταποίησης μέσω της ανταγωνιστικότητας τιμών και κόστους. Τα επιτόκια και οι συναλλαγματικές ισοτιμίες θεωρούνται εξωγενή στοιχεία του υποδείγματος. Τα αποτελέσματα της προσομοίωσης δείχνουν ότι η επίπτωση στο πραγματικό ΑΕΠ είναι περίπου 5-6% κατά την περίοδο προγραμματισμού, ενώ οι συνεχιζόμενες 58

59 επιπτώσεις από την πλευρά της προσφοράς παραμένουν περίπου στο 2% και μετά το 2006, για το οποίο γίνεται η παραδοχή ότι ολοκληρώνονται οι πληρωμές. Το 3ο ΚΠΣ αυξάνει τις επενδύσεις κατά 25 % περίπου, γεγονός που οδηγεί σε υψηλότερη ζήτηση μέσω πολλαπλασιαστικών αποτελεσμάτων και σε υψηλότερη παραγωγικότητα μέσω εξωτερικών επιδράσεων, λόγω των βελτιώσεων στις υποδομές, στο ανθρώπινο κεφάλαιο και στο ιδιωτικό κεφάλαιο. Οι τιμές προβλέπεται να αυξηθούν κατά 4 % περίπου, κατά την διάρκεια της προγραμματικής περιόδου, αν και οι επιδράσεις αυτές θα επιβραδυνθούν μετά το τέλος των πληρωμών. Θεωρείται ότι τα κέρδη της παραγωγικότητας διοχετεύονται πλήρως σε υψηλότερους πραγματικούς μισθούς, γεγονός το οποίο καταλήγει σε άμβλυνση των θετικών επιπτώσεων στην ανταγωνιστικότητα και την αύξηση του προϊόντος. Τα συνδυασμένα αποτελέσματα της προσομοίωσης, τόσο από την πλευρά της ζήτησης όσο και από την πλευρά της προσφοράς παρουσιάζονται στον επόμενο πίνακα, όπου τα ποσοστά δείχνουν την απόκλιση σε σχέση με το επίπεδο αναφοράς χωρίς το ΚΠΣ ΑΕΠ Ιδιωτική κατανάλωση Πάγιες επενδύσεις Απασχόληση Επίπεδο τιμών Δημόσιο έλλειμμα* Εμπορικό ισοζύγιο* * Αλλαγή σε ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με το ΑΕΠ + Αρνητικό πρόσημο δείχνει χαμηλότερο έλλειμμα, θετικό πρόσημο δείχνει υψηλότερο έλλειμμα. Πηγή: ESRI Η προσομοίωση QUEST II Το QUEST II είναι ένα πολυεθνικό υπόδειγμα ανάλυσης του επιχειρηματικού κύκλου και της οικονομικής μεγέθυνσης, σχεδιασμένο για να αναλύει τις οικονομίες των Κρατών-Μελών της ΕΕ καθώς επίσης και των αμφίδρομων σχέσεών τους με τον υπόλοιπο κόσμο. Το μοντέλο QUEST II βασίζει τις συμπεριφορικές εξισώσεις του σε διαχρονικές βελτιστοποιήσεις των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων. 59

60 Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται ως απόκλιση από το σενάριο βάσης, δηλαδή εκπεφρασμένο σε όρους των επιδόσεων που θα είχαμε εάν δεν υπήρχαν οι δαπάνες των Διαρθρωτικών Ταμείων της ΕΕ καθώς και η εθνική δημόσια συμμετοχή. Όπως δείχνει κι ο επόμενος πίνακας, το κύριο αποτέλεσμα είναι μια θετική επίδραση στο ΑΕΠ η οποία διατηρείται πέραν της προγραμματικής περιόδου λόγω των συνεχιζόμενων επιπτώσεων στην προσφορά. Η μέση ετήσια επιπρόσθετη αύξηση του ΑΕΠ μεταξύ 2000 και 2006 ανέρχεται σύμφωνα με το υπόδειγμα σε 1,4 %. Ο πολλαπλασιαστής εισοδήματος κυμαίνεται μόνο στο 0,3 % το 2000 αλλά κινείται ανοδικά προς το 0,8 % το Οι πληθωριστικές πιέσεις στο πρώτο ήμισυ του προγράμματος μεταφράζονται σε αύξηση των πραγματικών συναλλαγματικών ισοτιμιών, οδηγώντας έτσι σε επιδείνωση του εμπορικού ισοζυγίου και σε συμπίεση της κερδοφορίας του ιδιωτικού τομέα. Έτσι, οι ιδιωτικές επενδύσεις μειώνονται και δεν λειτουργούν ως συμπληρωματικές προς τις δημόσιες επενδύσεις. Από το 2004 και μετά ενεργοποιούνται οι αντιπληθωριστικές επιπτώσεις και μειώνονται τα επίπεδα εκτοπισμού των ιδιωτικών επενδύσεων, αυξάνοντας έτσι την επίδραση του ΚΠΣ στους ρυθμούς αύξησης του ΑΕΠ. QUEST II αποτελέσματα προσομοιώσεων Απόκλιση από το σενάριο βάσης, σε πραγματικές τιμές και % ΑΕΠ Ιδιωτική Κατανάλωση Ιδιωτικές Επενδύσεις Απασχόληση Επίπεδα Τιμών Δημόσιο Έλλειμμα* Εμπορικό Ισοζύγιο * Μεταβολή σε ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με το ΑΕΠ. + Αρνητικό πρόσημο δείχνει χαμηλότερο έλλειμμα, θετικό πρόσημο δείχνει υψηλότερο έλλειμμα Πηγή : Ε.Ε. 60

61 3. ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 3.1. Οι πολιτικές για το περιβάλλον Πλαίσιο Η συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, όπως τροποποιήθηκε από την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη, προέβλεπε ρητά την επεξεργασία και εφαρμογή κοινοτικής πολιτικής σε θέματα περιβάλλοντος. Η Συνθήκη του Μάαστριχ έθεσε στην Ευρωπαϊκή Ένωση τον στόχο της προαγωγής της βιώσιμης ανάπτυξης, με σεβασμό στο περιβάλλον. Η δήλωση των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων, οι οποίοι συνήλθαν στο πλαίσιο του Συμβουλίου της 26ης Ιουνίου 1990, ζητούσε την επεξεργασία ενός νέου προγράμματος δράσεως με στόχο τη βιώσιμη ανάπτυξη, δηλαδή τη διαμόρφωση και θέσπιση μιας πολιτικής και στρατηγικής για την εξασφάλιση της διαχρονικότητας της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης, με παράλληλο σεβασμό προς το περιβάλλον, και χωρίς την υποθήκευση των φυσικών πόρων που είναι απαραίτητοι για τον άνθρωπο. Από εικοσαετίας, η κοινοτική περιβαλλοντική πολιτική συνίσταται στη θέσπιση νομοθετικού πλαισίου για την καταπολέμηση της ρύπανσης και την προστασία του περιβάλλοντος Κατάσταση του περιβάλλοντος Παρά την θέσπιση της εν λόγω νομοθεσίας, η έκθεση του 1992 για την κατάσταση του περιβάλλοντος διαπίστωνε την περαιτέρω επιδείνωσή της κατά τη διάρκεια της ιδίας περιόδου, και ειδικότερα στους τομείς της ατμοσφαιρικής ρύπανσης (σημαντική αύξηση των εκπομπών των αερίων θερμοκηπίου), της ρύπανσης των υδάτων, της υποβάθμισης των εδαφών (ρύπανση από βιομηχανικές και γεωργικές πηγές, ερήμωση περιοχών), της διατήρησης της φύσης και της βιολογικής ποικιλότητας (απειλές κατά των ειδών και των φυσικών ενδιαιτημάτων τους, πυρκαγιές κλπ.), του αστικού περιβάλλοντος (ρύπανση, θόρυβος, υποβάθμιση της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς), της διαχείρισης των αποβλήτων. Η έκθεση αναφέρει σαφώς ότι ελλείψει νέων πολιτικών κατευθύνσεων, η φθορά του περιβάλλοντος θα βαίνει αυξανόμενη. 61

62 Το πέμπτο πρόγραμμα δράσεως για το περιβάλλον Στόχος Στόχος του πέμπτου προγράμματος δράσεως για το περιβάλλον είναι ο μετασχηματισμός του αναπτυξιακού μοντέλου της Κοινότητας, ούτως ώστε να προαχθεί η βιώσιμη ανάπτυξη. Το πρόγραμμα εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τα περιβαλλοντικά προβλήματα (όπως η κλιματική μεταβολή, η ρύπανση των υδάτων, η διαχείριση των αποβλήτων) αλλά αποβλέπει επίσης στη διαμόρφωση νέων σχέσεων μεταξύ των συντελεστών που παρεμβαίνουν στον τομέα του περιβάλλοντος Αρχές Το πρόγραμμα εδραιώνει την υιοθέτηση μιας νέας προσέγγισης της κοινοτικής περιβαλλοντικής πολιτικής, με βάση τις ακόλουθες αρχές: θέσπιση μιας συνολικής και ενεργητικής προσέγγισης που απευθύνεται στους συντελεστές και στις δραστηριότητες που επηρεάζουν τους φυσικούς πόρους ή θίγουν το περιβάλλον, βούληση ανατροπής των τάσεων και πρακτικών που ζημιώνουν το περιβάλλον, τόσο της τρέχουσας όσο και των μελλοντικών γενεών, προώθηση της αλλαγής συμπεριφορών στην κοινωνία με την συστράτευση όλων των εμπλεκόμενων συντελεστών (δημοσίων αρχών, πολιτών, καταναλωτών, επιχειρήσεων), καθιέρωση της κατανομής ευθυνών, χρήση νέων περιβαλλοντικών μέσων. Για κάθε έναν από τους τομείς που περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα, ορίζονται οι μακροπρόθεσμοι σκοποί, προσδιορίζονται οι στόχοι για το έτος 2000 και προβλέπεται ένα σύνολο διατάξεων για την επίτευξη των καθοριζόμενων στόχων. Οι τελευταίοι δεν έχουν νομική αξία αλλά αποτελούν σημείο αναφοράς για την εδραίωση μιας βιώσιμης ανάπτυξης Προκλήσεις και προτεραιότητες Σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας, το πρόγραμμα διαλαμβάνει τα περιβαλλοντικά προβλήματα που πρέπει να αποτελέσουν το αντικείμενο κοινοτικής παρέμβασης, λόγω των επιπτώσεών τους στην λειτουργία της εσωτερικής αγοράς, στις διασυνοριακές σχέσεις, στην κατανομή των πόρων και στη συνοχή. 62

63 Η Κοινότητα περιόρισε τη δράση της σε ορισμένους τομείς προτεραιότητας. Έτσι οι προτεραιότητες της Κοινότητας περιορίστηκαν στην αειφόρο διαχείριση των φυσικών πόρων, την ολοκληρωμένη καταπολέμηση της ρύπανσης και προληπτική δράση για τον περιορισμό των αποβλήτων, τη μείωση της κατανάλωσης ενεργείας που προέρχεται από μη ανανεώσιμες πηγές, τη βελτίωση της στη διακίνηση ατόμων και εμπορευμάτων, με την ανάπτυξη αποτελεσματικών και καθαρών τρόπων μεταφοράς, την επεξεργασία ενός συνεκτικού συνόλου μέτρων για τη βελτίωση της ποιότητας του αστικού περιβάλλοντος, τη βελτίωση της υγείας και της ασφάλειας, ιδίως σε θέματα διαχείρισης των βιομηχανικών κινδύνων, της πυρηνικής ασφάλειας και της ακτινοπροστασίας Τομείς-στόχοι Το πρόγραμμα υπογραμμίζει τη σημασία μιας κοινοτικής παρέμβασης στους τομείςστόχους. Η προσέγγιση αυτή συνιστά το αποτελεσματικότερο μέσο προσέγγισης των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η Κοινότητα. Οι τομείς στους οποίους παρεμβαίνει η Κοινότητα είναι, η βιομηχανία, η ενέργεια, οι μεταφορές, η γεωργία, ο τουρισμός Η διεθνής συνεργασία Η κοινοτική περιβαλλοντική πολιτική επικεντρώθηκε επί μακρόν στην επίλυση προβλημάτων στο πλαίσιο της Κοινότητας. Ωστόσο, τα κράτη μέλη συνειδητοποίησαν γρήγορα την παγκοσμιότητα των προβλημάτων ρύπανσης και την ανάγκη συντονισμένης δράσης σε διεθνές και περιφερειακό επίπεδο. Η συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση θεωρεί ως στόχο, σύμφωνα με το άρθρο 130 Ρ παράγραφος 1, την προώθηση μέτρων, σε διεθνές επίπεδο, για την αντιμετώπιση των περιφερειακών ή οικουμενικών προβλημάτων περιβάλλοντος. Τέσσερα περιβαλλοντικά προβλήματα θεωρήθηκε ότι πρέπει να αποτελέσουν τους άξονες δράσης σε διεθνές επίπεδο: οι κλιματικές μεταβολές, η εξασθένιση της στιβάδας του όζοντος, η μείωση της βιολογικής ποικιλότητας και η αποψίλωση των δασών. Η συνεργασία μπορεί να είναι πολυμερής, στο πλαίσιο των διαφόρων διεθνών οργανισμών (Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον, Οργάνωση για τη Συνεργασία και Ανάπτυξη στην Ευρώπη, Συμβούλιο της Ευρώπης), αλλά και διμερείς, στο πλαίσιο της βοήθειας προς τις αναπτυσσόμενες χώρες και της καταπολέμησης της διασυνοριακής ρύπανσης Μέσα Πέραν των κανονιστικών μέσων, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν ευρέως σε θέματα περιβάλλοντος, το πρόγραμμα προβλέπει την προσφυγή σε ένα ευρύτερο σύνολο 63

64 διαφοροποιημένων μέσων δράσεως. Τα μέσα που καθορίσθηκαν για την προώθηση των στόχων του προγράμματος είναι, τα νομοθετικά μέσα, τα οικονομικά μέσα (οικονομικά, φορολογικά μέτρα, αστική ευθύνη), τα οριζόντια μέσα στήριξης (πληροφορίες, στατιστικές, έρευνα & τεχνολογική ανάπτυξη, βάσεις δεδομένων, επαγγελματική κατάρτιση) και οι μηχανισμοί χρηματοδοτικής στήριξης (πρόγραμμα LIFE, διαρθρωτικά ταμεία, ταμείο συνοχής, δάνεια της ΕΤΕπ) Η επανεξέταση του προγράμματος με την απόφαση του 1998 Μετά την αξιολόγηση του αρχικού προγράμματος, που πραγματοποιήθηκε το 1995, η Κοινότητα αποφάσισε να εντείνει τις προσπάθειές της σε ορισμένους τομείς προτεραιότητας, προκειμένου να δοθεί μια νέα ώθηση στην επίτευξη του στόχου της βιώσιμης ανάπτυξης. Με την απόφαση 2179/98 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και την αντίστοιχη του Συμβουλίου (24 Σεπτεμβρίου 1998), αποφασίστηκε να δοθεί έμφαση στην ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης στις άλλες πολιτικές, στην επικέντρωση στους τομείς παρεμβάσεως (γεωργία, βιομηχανία, μεταφορές, ενέργεια, τουρισμός) και τον καθορισμό ενός προγράμματος δράσεως με στόχους προτεραιότητας, στη διεύρυνση του φάσματος των περιβαλλοντικών μέσων με στόχο την αποτελεσματικότητα, στην ενίσχυση της θέσπισης και εφαρμογής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, στην ευαισθητοποίηση του κοινού στα περιβαλλοντικά προβλήματα, στην εμβάθυνση της διεθνούς συνεργασίας, στη βελτίωση των περιβαλλοντικών πληροφοριών, στην ανάπτυξη της χρήσης βιώσιμων τρόπων παραγωγής και κατανάλωσης, στην ενθάρρυνση των πρακτικών μέσων κατανομής των ευθυνών και συνεργασίας, και, στην προώθηση των τοπικών και περιφερειακών πρωτοβουλιών Τελική Αξιολόγηση του Προγράμματος Στην Ανακοίνωση της Επιτροπής επιχειρείται μια σφαιρική αξιολόγηση του προγράμματος της Ευρωπαϊκής Κοινότητας σχετικά με την πολιτική και την δράση για το περιβάλλον και την αειφόρο ανάπτυξη «Στόχος η αειφορία». Σ αυτήν διαπιστώνεται ότι, η προστασία του περιβάλλοντος στο κοινοτικό πλαίσιο σημείωσε βήματα προόδου και οι κοινοτικές πολιτικές είχαν ως αποτέλεσμα τη μείωση της διαμεθοριακής ατμοσφαιρικής ρύπανσης, την βελτίωση της ποιότητας του νερού και την σταδιακή εξάλειψη των ουσιών που καταστρέφουν τη στοιβάδα του όζοντος. Όμως, η πρόοδος αυτή υπήρξε περιορισμένη, επειδή τα κράτη μέλη και οι κλάδοι τους οποίους αφορά το πρόγραμμα δεν κατόρθωσαν να λάβουν πραγματικά υπ όψη τις 64

65 περιβαλλοντικές ανησυχίες, ούτε να τις ενσωματώσουν στην πολιτική τους. Η Ένωση πολύ απέχει από του να έχει επιτύχει τον γενικότερο στόχο της αειφόρου ανάπτυξης που έχει τεθεί από τη συνθήκη του Άμστερνταμ. Για το λόγο αυτό εκφράζεται η βούληση της Κοινότητας, στο πλαίσιο του έκτου προγράμματος, να συνεχιστούν και να ενταθούν οι δράσεις της στους τομείς που διαλαμβάνει το προηγούμενο πρόγραμμα, δηλαδή τις μεγάλες περιβαλλοντικές προτεραιότητες και τις στρατηγικές των κυριότερων οικονομικών συντελεστών, και να επιτραπεί η λήψη μέτρων περιβαλλοντικής πολιτικής, απαραίτητων για μια αειφόρο ανάπτυξη. Επιπλέον, η Κοινότητα θα επιχειρήσει να καθορίσει ποσοτικοποιήσιμους στόχους, δείκτες και μηχανισμούς ελέγχου. Τέλος, στην κατάρτιση του 6 ου προγράμματος θα ληφθεί υπόψη και η διαδικασία διεύρυνσης Το 6 ο Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον Η πρόταση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και, την Επιτροπή των Περιφερειών (δημοσιεύθηκε το 2000), για τις πολιτικές της Κοινότητας στον τομέα του περιβάλλοντος μέχρι το 2010, αποτελεί το πλαίσιο συζήτησης για το 6 ο πρόγραμμα δράσης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας για το περιβάλλον , που αποκαλείται «Περιβάλλον 2010 : Το Μέλλον μας, η Επιλογή μας». «Η Πολιτική για το Περιβάλλον είναι μία από τις επιτυχείς απόπειρες της Ε.Ε., όπου χάρις στη νομοθεσία της Κοινότητας έχουμε ικανοποιητική πρόοδο σε ορισμένους τομείς, όπως καθαρότερο αέρα και ασφαλέστερο πόσιμο νερό. Αλλά ακόμα αντιμετωπίζουμε ορισμένα σοβαρά προβλήματα» διευκρίνισε η αρμόδια Επίτροπος για το Περιβάλλον, όταν αυτή παρουσίασε την πρόταση της Επιτροπής. Με το νέο Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον το οποίο φέρει τον τίτλο Περιβάλλον 2010 : Το Μέλλον μας, η Επιλογή μας επιχειρείται μία ευρύτατη προσέγγιση σ αυτές τις προκλήσεις και δίδεται μία στρατηγική κατεύθυνση στην Περιβαλλοντική Πολιτική της Επιτροπής για την επόμενη δεκαετία, καθώς η Κοινότητα προετοιμάζει τη διεύρυνσή της. Η βασική στρατηγική του 6 ου προγράμματος δράσης για το περιβάλλον θέτει ορισμένους περιβαλλοντικούς στόχους και προτεραιότητες για τα επόμενα 5 10 χρόνια, και περιγράφει τα ενδεικνυόμενα μέτρα, στην προοπτική του να ενταχθούν ως 65

66 αναπόσπαστο μέρος στους στόχους και τις προτεραιότητες της Κοινοτικής στρατηγικής για τη βιώσιμη ανάπτυξη Μια στρατηγική προσέγγιση για την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων Οι βασικοί στρατηγικοί στόχοι του προγράμματος είναι : Βελτίωση στην εφαρμογή της υφιστάμενης περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Ένταση των προσπαθειών για ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης στις άλλες πολιτικές. Στενότερη συνεργασία επιχειρήσεων και καταναλωτών με σκοπό την καθιέρωση καταναλωτικών και παραγωγικών προτύπων στα πλαίσια της βιώσιμης ανάπτυξης. Καλύτερη ποιότητα πληροφοριών και μεγαλύτερη προσπελασιμότητα των πολιτών σε πληροφορίες για περιβαλλοντικά θέματα, με σκοπό νε υποβοηθηθούν οι πολίτες στη διαμόρφωση γνώμης και τη λήψη αποφάσεων. Υποστήριξη της Κοινότητας προς τις τοπικές και περιφερειακές αρχές (με την προβολή δοκιμασμένων πρακτικών και την ενίσχυση των διαρθρωτικών ταμείων) για τη λήψη αποφάσεων σχετικών με τη διαχείριση και το σχεδιασμό των χρήσεων γης. Οι προσεγγίσεις αυτές θα εφαρμοσθούν σε όλο το φάσμα των περιβαλλοντικών θεμάτων της Κοινότητας. Επί πλέον, ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στις τέσσερις περιοχές προτεραιότητας για δράση Αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών Ο στόχος είναι να σταθεροποιηθούν οι ατμοσφαιρικές συγκεντρώσεις των αερίων που δημιουργούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, σ ένα επίπεδο που δεν θα προκαλεί αφύσικες μεταβολές του κλίματος της γης. Η επιστημονική άποψη είναι ότι οι κλιματικές αλλαγές ήδη συμβαίνουν, και ότι οι ανθρώπινες δραστηριότητες δημιουργούν αύξηση των συγκεντρώσεων των αερίων του θερμοκηπίου, η οποία αποτελεί και την αιτία του προβλήματος. Βασική προτεραιότητα του 6 ου προγράμματος θα είναι η επικύρωση και εφαρμογή του πρωτοκόλλου του Κυότο, με τη μείωση των εκπομπών των αερίων θερμοκηπίου κατά 8 % κάτω από τα επίπεδα του 1990 μέχρι το Ως μεσοπρόθεσμος στόχος τίθεται η μείωση των εκπομπών κατά % κάτω από τις συγκεντρώσεις του 1990, μέχρι το

67 Τέλος, ο μακροπρόθεσμος στόχος θα είναι η μείωση των εκπομπών κατά 70 %, όπως αυτός έχει τεθεί από τη διακυβερνητική διάσκεψη για τις κλιματικές αλλαγές. Για την επίτευξη αυτών των στόχων πρέπει : Να επιτευχθεί διεθνής συμφωνία για το πρωτόκολλο του Κυότο και να τεθεί σε πρακτική εφαρμογή. Να τεθούν στόχοι για την περικοπή των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στους βασικούς τομείς της οικονομίας. Να καθιερωθεί ένα σχέδιο για την ανταλλαγή εκπομπών αερίων θερμοκηπίου μεταξύ των χωρών της Ε.Ε., μέχρι το Να υποστηριχθούν οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως ο άνεμος και η ηλιακή ενέργεια. Να υποβοηθηθούν τα κράτη μέλη να προετοιμαστούν για τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής Προστασία της Φύσης, της Βιοποικιλότητας και της Άγριας Ζωής Στόχος : η προστασία και αναγέννηση των λειτουργιών των φυσικών συστημάτων και η παύση στην απώλεια βιοποικιλότητας στην Ε.Ε. και παγκόσμια. Η προστασία εδαφών από την ερημοποίηση και τη ρύπανση. Για την επίτευξη αυτών των στόχων πρέπει : Να προστατευθούν τα πλέον πολύτιμα ενδημικά είδη με την επέκταση του Κοινοτικού προγράμματος NATURA Να τεθούν σε εφαρμογή σχέδια για την προστασία της βιοποικιλότητας. Να αναπτυχθεί στρατηγική για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Να εφαρμοσθούν εθνικά και περιφερειακά προγράμματα για μεγαλύτερη προώθηση της βιώσιμης διαχείρισης των δασών. Να εισαχθούν μέτρα για την προστασία και αναγέννηση του τοπίου. Να εφαρμοσθεί στρατηγική για την προστασία των εδαφών. Να συντονιστούν οι προσπάθειες των κρατών μελών στην διαχείριση ατυχημάτων,κρίσεων και εθνικών καταστροφών. 67

68 Δράσεις για το Περιβάλλον και την Υγεία Στόχος : η επίτευξη ποιότητας περιβάλλοντος, όπου τα επίπεδα των ρυπαντών που προέρχονται από ανθρωπογενείς δραστηριότητες να μη δημιουργούν σημαντικές επιπτώσεις ή κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία. Για την επίτευξη αυτών των στόχων πρέπει : Να βελτιωθεί η γνώση της διασύνδεσης μεταξύ της ρύπανσης του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης υγείας, με καλύτερη επιστημονική έρευνα. Να γίνει εξέταση των προδιαγραφών υγιεινής για την εξήγηση των επιπτώσεων στις περισσότερο ευπρόσβλητες ομάδες της κοινωνίας. Να μειωθούν οι κίνδυνοι από τη χρήση εντομοκτόνων. Ν αναπτυχθεί μια νέα στρατηγική για την ατμοσφαιρική ρύπανση. Να γίνει τροποποίηση του συστήματος ελέγχου των κινδύνων από τα χημικά Βιώσιμη χρήση των φυσικών πόρων και διαχείριση των αποβλήτων Οι προτεραιότητες για τη διαχείριση των αποβλήτων είναι, κατά σειρά αξιολόγησης, η πρόληψη (περιορισμός του παραγόμενου όγκου), η ανακύκλωση, η ανάκτηση (υλικών για επαναχρησιμοποίηση), η αποτέφρωση (για ανάκτηση ενέργειας), και μόνο ως έσχατη επιλογή η υγειονομική ταφή. Ο στόχος είναι να μειωθούν μέχρι το 2010 οι ποσότητες των αποβλήτων που οδεύουν για τελική διάθεση σε ΧΥΤΑ, περί το 20 % με βάση τα επίπεδα του 2000, και μέχρι το 2050 περί το 50 % με βάση επίσης τα επίπεδα του Για την επίτευξη αυτών των στόχων πρέπει : Να προσδιοριστούν οι επικίνδυνες ουσίες και να καταστούν υπεύθυνοι οι παραγωγοί τους για τη συλλογή, επεξεργασία και ανακύκλωση των αποβλήτων τους. Να ενθαρρυνθούν οι καταναλωτές για την επιλογή προϊόντων και υπηρεσιών που παράγουν λιγότερα απόβλητα. Να αναπτυχθεί και προωθηθεί Κοινοτική στρατηγική για την ανακύκλωση των αποβλήτων, με στόχους, έλεγχο και παρακολούθηση για τη σύγκριση της προόδου των κρατών μελών. Να προβληθούν οι αγορές για ανακυκλωμένα υλικά. 68

69 Ν αναπτυχθούν ειδικές δράσεις, σε μία ολοκληρωμένη προσέγγιση πολιτικής προϊόντων, για την προώθηση των «πράσινων» προϊόντων και διαδικασιών. Ένα παράδειγμα είναι η προώθηση του έξυπνου σχεδιασμού προϊόντων που μειώνει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τη σύλληψη της ιδέας του προϊόντος (αρχικός σχεδιασμός) μέχρι το τέλος της ωφέλιμης χρήσης του Η νέα προσέγγιση Για να επιτευχθούν οι βελτιώσεις σ αυτά τα πεδία, το νέο πρόγραμμα θέτει πέντε προσεγγίσεις, οι οποίες θεωρούνται απαραίτητες για την επιτυχία του προγράμματος. Αυτές τονίζουν την ανάγκη για περισσότερο αποτελεσματικές εφαρμογές και περισσότερο πρωτοποριακές (καινοτόμες) λύσεις. Η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι πρέπει να υπάρξει μία ευρύτατη ομάδα υποστήριξης, συμπεριλαμβανομένων και των επιχειρήσεων, οι οποίες μόνο να κερδίσουν έχουν από μία επιτυχή περιβαλλοντική πολιτική. Το πρόγραμμα αναζητά νέα και καινοτόμα εργαλεία για να αντιμετωπίσει τις περίπλοκες περιβαλλοντικές προκλήσεις. Δεν αμελείται η νομοθεσία (ως εργαλείο), αλλά αναζητείται μία περισσότερο αποτελεσματική χρήση της νομοθεσίας μαζί με μία συμμετοχική προσέγγιση στη διαμόρφωση πολιτικών. Οι προσεγγίσεις αυτές είναι : Η διασφάλιση της εφαρμογής της υπάρχουσας περιβαλλοντικής νομοθεσίας Για το σκοπό αυτό απαιτείται : Η παρακολούθηση της εφαρμογής τη ευρωπαϊκής νομοθεσίας και η σύνταξη ενός πίνακα αποτελεσμάτων που θα ενημερώνεται τακτικά Η χρησιμοποίηση του σχήματος «επωνυμία, φήμη, στιγματισμός» με το οποίο θα δημοσιοποιούνται οι επιτυχίες και οι αποτυχίες των διαφορετικών εθνικών κυβερνήσεων. Η ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης σε όλα τα σχετικά πεδία πολιτικών Για το σκοπό αυτό απαιτείται : Καθιέρωση και δημοσιοποίηση τακτικών αναφορών για τις περιβαλλοντικές επιδόσεις, οι οποίες θα παρουσιάζουν την πρόοδο της Ε.Ε. προς ένα καλύτερο περιβάλλον. 69

70 Ανασκόπηση του τρόπου συλλογής πληροφοριών και αναφορά σ αυτές με το σκοπό να καθιερωθεί μία περισσότερο επικοινωνιακή εικόνα για την κατάσταση του ευρωπαϊκού περιβάλλοντος. Η στενή συνεργασία επιχειρήσεων και καταναλωτών για την εξεύρεση λύσεων Για το σκοπό αυτό απαιτείται : Ενθάρρυνση των επιχειρήσεων να επιθεωρούν τις περιβαλλοντικές επιδόσεις τους και παροχή βοήθειας για την κατανόηση των κανόνων της Ε.Ε. Δημιουργία μηχανισμού βράβευσης των περιβαλλοντικών επιδόσεων για τις εταιρείες. Διερεύνηση του φορολογικού καθεστώτος και των λοιπών κινήτρων που θα προωθήσουν την αγορά των «πράσινων» προϊόντων. Συνεργασία με τους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς για την ανάπτυξη κριτηρίων για τις «πράσινες» επενδύσεις. Η διασφάλιση πληροφοριών καλύτερων και περισσότερο διαθέσιμων στους πολίτες για να προβαίνουν σε φιλικές στο περιβάλλον επιλογές Για το σκοπό αυτό απαιτείται : Βελτίωση του τρόπου πρόσβασης των πολιτών στις πληροφορίες Στήριξη των πολιτών με τη δημιουργία πρακτικών εργαλείων που θα τους βοηθούν στο να αξιολογούν τις ατομικές ή οικογενειακές περιβαλλοντικές επιδόσεις Η ανάπτυξη πολιτικής περισσότερο φιλικής στο περιβάλλον σε σχέση με το σχεδιασμό χρήσεων γης Για το σκοπό αυτό απαιτείται : Παροχή υποστήριξης και προβολή των καλύτερων πρακτικών στις αρχές των κρατών μελών, που είναι αρμόδιες για το σχεδιασμό χρήσεων γης. Ανάπτυξη ιστοσελίδας στο Internet, όπου αρχιτέκτονες, υπεύθυνοι σχεδιασμού και ανάπτυξης, και στελέχη του δημόσιου τομέα θα ενθαρρύνουν τη βιώσιμη αστική ανάπτυξη και σχεδιασμό και θα κοινοποιούν τεχνογνωσία για τις καλύτερες πρακτικές. 70

71 Το νέο πρόγραμμα παρέχει το περιβαλλοντικό στοιχείο της προσεχούς κοινοτικής στρατηγικής για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Αυτό συνεχίζει να επιδιώκει ορισμένους από τους στόχους του 5 ου προγράμματος δράσης για το περιβάλλον, το οποίο τελείωσε με τη λήξη του Αλλά το νέο 6 ο πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον, Περιβάλλον 2010 : Το Μέλλον μας, η Επιλογή μας, προχωρά πιο μακριά, υιοθετώντας μια περισσότερο στρατηγική προσέγγιση. Η επιτυχία του προγράμματος προϋποθέτει μια πιο ενεργό ενασχόληση και υπευθυνότητα όλων των κοινωνικών στρωμάτων στην αναζήτηση των καινοτομικών, εφαρμόσιμων και βιώσιμων λύσεων στα περιβαλλοντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η Κοινότητα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Επιτροπή δημοσιοποίησε ταυτοχρόνως ένα σύντομο φυλλάδιο «Το μέλλον μας, η Επιλογή μας», που κατέστησε το νέο πρόγραμμα προσιτό στον καθένα. Το πρόγραμμα πρόκειται να συζητηθεί στο Συμβούλιο και στο Ευρωκοινοβούλιο για να τεθεί σε ισχύ με τη διαδικασία της συναπόφασης Εθνικές Πολιτικές και Θεσμικό Πλαίσιο Η εθνική πολιτική για το περιβάλλον άρχισε ουσιαστικά να σχεδιάζεται και να εφαρμόζεται με την υποχρέωση της Ελλάδας για εναρμόνιση με την κοινοτική νομοθεσία για το περιβάλλον. Έτσι, το θεσμικό πλαίσιο που έχει θεσπιστεί στην πραγματικότητα παρακολουθεί τις αντίστοιχες εξελίξεις του κοινοτικού θεσμικού πλαισίου. Ο νόμος πλαίσιο για το περιβάλλον (Ν. 1650/86) έθεσε ένα σύνολο κανόνων και εργαλείων για την προστασία του περιβάλλοντος, τα οποία όμως στην πραγματικότητα άρχισαν να χρησιμοποιούνται από το 1990 και μετά. Η έκδοση της Κ.Υ.Α /90 για τις μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων, σε εναρμόνιση με την κοινοτική οδηγία 337 του 1983, καθώς και η έκδοση μιας σειράς άλλων αποφάσεων σχετικών με το θέμα, έθεσαν σε ισχύ το θεσμικό πλαίσιο, με αρκετή καθυστέρηση σε σχέση με τα υπόλοιπα κράτη μέλη, και στη χώρα μας. Σημαντική επίσης αποδείχθηκε η νομολογία του ΣτΕ, με την έκδοση πολλών αποφάσεων επί προσφυγών πολιτών, οργανώσεων κλπ. για διάφορες διοικητικές πράξεις και αποφάσεις των δημόσιων φορέων. Η νομολογία αυτή «ανάγκασε» τη δημόσια διοίκηση να προσαρμοστεί στην τήρηση των κανόνων, και να εθιστεί στις νέες πρακτικές δημιουργώντας σταδιακά μία διαφορετική διοικητική συμπεριφορά περισσότερο φιλική προς το περιβάλλον 71

72 Σήμερα μπορούμε να πούμε ότι η περιβαλλοντική διάσταση εισάγεται σταδιακά στη διοικητική πρακτική, έχοντας όμως μεγάλο διάστημα να διανύσει, μέχρις ότου φθάσει σ ένα ικανοποιητικό επίπεδο. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμα και τώρα, εκδίδονται αποφάσεις, τόσο από το ΣτΕ που ακυρώνουν διοικητικές πράξεις, λόγω μη τήρησης της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, όσο και από το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων το οποίο καταδικάζει τη χώρα επειδή δεν έχει εναρμονιστεί ή δεν τηρεί την κοινοτική περιβαλλοντική νομοθεσία. 72

73 4. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΑΡΑΚΤΙΟ ΚΑΙ ΝΗΣΙΩΤΙΚΟ ΧΩΡΟ Σε ό,τι αφορά το ειδικό θέμα της ανάπτυξης των νησιωτικών περιοχών ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ειδική δήλωση για τις νησιωτικές περιοχές, που περιλαμβάνεται στη συνθήκη του Άμστερνταμ, σύμφωνα με την οποία : «Η Διάσκεψη αναγνωρίζει ότι οι νησιωτικές περιοχές αντιμετωπίζουν διαρθρωτικά προβλήματα οφειλόμενα στο νησιωτικό τους χαρακτήρα, τα οποία, επειδή είναι μόνιμα, εμποδίζουν την οικονομική και κοινωνική τους ανάπτυξη. Η Διάσκεψη αναγνωρίζει αντιστοίχως, ότι η κοινοτική νομοθεσία πρέπει να λάβει υπόψη τα προβλήματα αυτά και ότι, εφόσον υπάρχει ανάγκη, μπορούν να λαμβάνονται ειδικά μέτρα υπέρ των περιοχών αυτών για την καλύτερη ένταξή τους στην εσωτερική αγορά με δίκαιους όρους». Από τις μελέτες και έρευνες που έχουν εκπονηθεί σε σχέση με τα αναπτυξιακά προβλήματα των νησιωτικών περιοχών της Ελλάδας προκύπτει το γενικό συμπέρασμα ότι, η οικονομική, δημογραφική και κοινωνική κατάσταση και η αναπτυξιακή δυναμική των νησιών, παρουσιάζονται υποδεέστερες συγκρινόμενες με αυτές των ηπειρωτικών περιοχών της χώρας, αλλά πολύ περισσότερο του κοινοτικού μέσου όρου. Χαρακτηριστικά είναι τα στοιχεία που παρατίθενται στους επόμενους πίνακες. ΠΙΝΑΚΑΣ 1.1 : Βασικά χαρακτηριστικά των νησιωτικών περιοχών του Ελλαδικού Χώρου Νησιωτικές Περιφέρειες Πληθυσμός 1996 (χιλ. κατ.) Έκταση (σε τετρ. χλμ.) Κατά κεφαλή ΑΕΠ 1994/96 (ΜΑΔ) Κατά κεφαλή ΑΕΠ 1994/96 (ΕΕ15=100) Iόνια Nησιά Βόρειο Aιγαίο Nότιο Aιγαίο Kρήτη Πηγή: EUROSTAT, Per capita GDP in the European Union s Regions, 1999 CRPM, Islands Commission, 1996 ΠΙΝΑΚΑΣ 1.2. : Περιφέρει ες Εξέλιξη πληθυσμού 1 Δημογραφικά δεδομένα των Νησιωτικών Περιφερειών Πληθυσμός <25 ετών Πληθυσμός >65 ετών % Γεννητικότητας Ενεργός Πληθυσμός Δείκτης εξάρτησης Ανεργία Β. Αιγαίο -0,3 30,0 21,8 0,9 39,1 2,0 4,9 Ν. Αιγαίο 1,0 35,0 13,8 1,2 51,2 1,5 4,8 Κρήτη 0,7 35,6 15,7 1,1 54,6 1,3 4,1 Ιόνια νησιά 0,6 30,7 18,9 1,0 52,2 1,2 5,3 Πηγή: Eurostat - Regio 1996 & EURISLES 1 Αφορά την περίοδο

74 Τα ιδιαίτερα προβλήματα των νησιωτικών περιοχών όπως αυτά έχουν καταγραφεί και διερευνηθεί, εντοπίζονται στα εξής : Την δημογραφική και κοινωνική υποβάθμιση και αποψίλωση. Τον αποπροσανατολισμό του παραγωγικού τομέα και τη στρεβλή οικονομική ανάπτυξη που συνδυάζονται με υψηλά ποσοστά ανεργίας. Την μονοκαλλιέργεια του τουρισμού, και εν γένει του τριτογενή τομέα, ως βασικής οικονομικής δραστηριότητας, που πολλές φορές έχει και εποχιακό χαρακτήρα. Τη γήρανση του πληθυσμού και την κοινωνική υποβάθμιση. Τις μεγάλες υστερήσεις σε βασικές αναπτυξιακές και κοινωνικές υποδομές. Την υποβάθμιση έως και «ληστρική» εκμετάλλευση του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων. Τις μεγάλες υστερήσεις στον τομέα της ενσωμάτωσης των νέων τεχνολογιών σε όλους τους τομείς παραγωγής, γεγονός που αδυνατίζει την ανταγωνιστικότητα των προϊόντων. Ο ελληνικός νησιωτικός χώρος του Αιγαίου Αρχιπελάγους, και ειδικότερα ο χώρος των νησιών του Βορείου Αιγαίου, αποτελεί μια εντελώς ιδιαίτερη περιοχή, με ιδιόμορφα χαρακτηριστικά. Μεταξύ αυτών των χαρακτηριστικών καταγράφονται : το μικρό μέγεθος των νησιών, τόσο σε έκταση όσο και σε πληθυσμό, συγκριτικά με την ηπειρωτική χώρα η φυσική (και σε ορισμένες περιπτώσεις συγκοινωνιακή και επικοινωνιακή) απομόνωση, η περιορισμένη ποικιλία πλουτοπαραγωγικών πηγών, το υψηλό κόστος δημιουργίας και συντήρησης υποδομών, η περιορισμένη έκταση της γης για γεωργική και κτηνοτροφική χρήση, η περιορισμένη διαθεσιμότητα νερού, η ελλιπής διαχείριση των απορριμμάτων και των λυμάτων, η έλλειψη εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού, 74

75 η απουσία οικονομιών κλίμακας για τις επιχειρήσεις. Από τα παραπάνω είναι φανερό ότι πολλά από τα προβλήματα ανάπτυξης των νησιωτικών περιοχών είναι σύμφυτα με το νησιωτικό χαρακτήρα τους και αποτελούν ιδιαιτερότητες των συγκεκριμένων περιοχών. Επομένως, τα σχέδια επίλυσης ή αντιμετώπισης αυτών των προβλημάτων πρέπει να σχεδιάζονται λαμβάνοντας υπό όψη τα ξεχωριστά χαρακτηριστικά των νησιών και των οικονομιών τους. Επιπρόσθετα, στις νησιωτικές περιφέρειες, οι ενδοπεριφερειακές ανισότητες έχουν πολύ μεγαλύτερη βαρύτητα από ό,τι στην ηπειρωτική χώρα, διότι η φυσική απομόνωση δεν επιτρέπει σχεδόν κανενός είδους διάχυση αναπτυξιακών τάσεων μεταξύ νησιών, ούτε εκτεταμένες χρηματορροές μεταξύ τους. Επί πλέον, η φέρουσα ικανότητα του κάθε νησιού δεν μπορεί να συνδυαστεί με εκείνη των γειτονικών του, έτσι ώστε να παρακαμφθούν προβλήματα στενότητας πόρων ανθρώπινων και φυσικών. Οι υπάρχουσες ανισότητες μεταξύ των νησιών συχνά δεν είναι ορατές, διότι τα στατιστικά μεγέθη που καταγράφονται για τις οικονομικές, παραγωγικές και κοινωνικές δραστηριότητες, αναφέρονται συνήθως σε επίπεδο νομού ή περιφέρειας. Επομένως από την άποψη της οικονομικής ανάλυσης είναι σαφές ότι, το νησί θα πρέπει να αποτελεί τη βασική μονάδα ανάλυσης και σχεδιασμού, γεγονός που πρέπει να αποτυπωθεί (χωρίς όμως να είμαστε αισιόδοξοι για κάτι τέτοιο, μιας και η πρακτική του ΥΠΕΣΔΔΑ και του ΥΠΕΘΟ άλλα δείχνουν μέχρι σήμερα) και στο διοικητικό σύστημα, διαφοροποιώντας το από εκείνο της ηπειρωτικής χώρας. Γίνεται έτσι κατανοητό το γιατί πρέπει να καθιερωθούν ειδικές πολιτικές για τα νησιά και τις νησιωτικές περιοχές, οι οποίες θα αποβλέπουν τόσο σε προνομιακές χρηματοδοτήσεις από τα διαρθρωτικά ταμεία (διαρθρωτικές πολιτικές), αλλά, ως επί το πλείστον (και σε περισσότερο μόνιμη βάση), σε μέτρα θεσμικού και φορολογικού χαρακτήρα, ή σε ειδικές ενισχύσεις και παρεκκλίσεις (οριζόντιες πολιτικές θετικών διακρίσεων). Όμως, οι γενικές αυτές πολιτικές της Ελλάδας και της Ε.Ε. δεν έχουν τεθεί μέχρι σήμερα σε εφαρμογή σε ολοκληρωμένη μορφή και με συγκεκριμένους στόχους ειδικά για τις νησιωτικές περιοχές. Αντί γι αυτό, η Πολιτεία αρκείται στην έγκριση των συγχρηματοδοτούμενων από την Κοινότητα σχεδίων ανάπτυξης, τα οποία όμως από μόνα τους δεν αρκούν για την πλήρη επίλυση των αναπτυξιακών προβλημάτων. Κάτω από αυτό το πρίσμα θα εξεταστεί το Σχέδιο Ανάπτυξης, της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, το οποίο προβλέπεται να χρηματοδοτηθεί από τα διαρθρωτικά ταμεία 75

76 της Κοινότητας κατά την προγραμματική περίοδο Η ανάλυση που ακολουθεί βασίσθηκε, σχεδόν στο σύνολό της, στο Σχέδιο του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος Βορείου Αιγαίου , όπως αυτό υποβλήθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση για έγκριση και χρηματοδότηση. Οι λοιπές πηγές που χρησιμοποιήθηκαν αναφέρονται αναλυτικά στον πίνακα της βιβλιογραφίας. 76

77 5. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ 5.1. Το Σχέδιο Περιφερειακής Ανάπτυξης το Γ Π.Ε.Π Το Σχέδιο Ανάπτυξης της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου και το αντίστοιχο Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα για την περίοδο , καταρτίστηκε το Δεκέμβριο του 1999 και υποβλήθηκε για έγκριση στην Κοινότητα. Μετά τις διαβουλεύσεις και τη συζήτηση που ακολούθησε με τις αρμόδιες υπηρεσίες της Επιτροπής, διαμορφώθηκε το τελικό σχέδιο το Νοέμβριο του 2000, το οποίο αναμένεται να εγκριθεί. Με βάση την ανάλυση των αδυναμιών, των εξελίξεων και των προοπτικών ανάπτυξης της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, επιλέγεται στο το Σχέδιο Ανάπτυξης, ως βασικός στόχος της αναπτυξιακής στρατηγικής της Περιφέρειας «η άρση της γεωγραφικής απομόνωσης, της φθίνουσας πληθυσμιακής εξέλιξης και της οικονομικής υστέρησης που έχει προκαλέσει ο παραμεθόριος νησιωτικός χαρακτήρας της Περιφέρειας». Ο βασικός αυτός στόχος επιδιώκεται μέσα από την βελτίωση της ελκυστικότητας και την ανάδειξη και αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της περιοχής, τα οποία πρέπει να είναι συμβατά με την ιδιαιτερότητα και την κλίμακα της Περιφέρειας, τις αρχές της αειφόρου ανάπτυξης και την επιθυμητό επίπεδο ποιότητας ζωής. Οι παρεμβάσεις σε έργα και ενέργειες που θα υλοποιηθούν στο προτεινόμενο Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα για να εξυπηρετήσουν το γενικό στόχο αλλά και τους ειδικούς στόχους που αναφέρονται στο πρόγραμμα, εντάσσονται στους παρακάτω τέσσερις Άξονες Προτεραιότητας, με τα αντίστοιχα μέτρα που αναφέρονται στον κάθε ένα : 1 ος ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ : Αναστροφή της πληθυσμιακής συρρίκνωσης και περιθωριοποίησης της νησιωτικής οικονομίας, με την αξιοποίηση της τεχνολογίας και των τοπικών πλεονεκτημάτων. Μέτρο 1.1. : Μεταφορές Επικοινωνίες Μέτρο 1.2. : Πολιτισμός Μέτρο 1.3. : Περιβάλλον Μέτρο 1.4. : Αντιμετώπιση της Ανεργίας 77

78 Μέτρο 1.5. : Υπηρεσίες φροντίδας για την προώθηση ίσων ευκαιριών των δύο φύλλων. Μέτρο 1.6. : Τοπικές πρωτοβουλίες απασχόλησης 2 ος ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ : Αστική Ανάπτυξη. Μέτρο 2.1. : Αστικές υποδομές Μέτρο 2.2. : Υγεία Πρόνοια Μέτρο 2.3. : Εκπαίδευση Μέτρο 2.4. : Ολοκληρωμένες παρεμβάσεις αστικής Ανάπτυξης σε τοπικές ζώνες μικρής κλίμακας ΕΤΠΑ Μέτρο 2.5. : Ολοκληρωμένες παρεμβάσεις αστικής Ανάπτυξης σε τοπικές ζώνες μικρής κλίμακας ΕΚΤ 3 ος ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ : Διαφοροποίηση της νησιωτικής οικονομίας και ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας με την αξιοποίηση της κοινωνίας της πληροφορίας και ανάπτυξη της καινοτομίας. Μέτρο 3.1. : Κίνητρα, υπηρεσίες, υποδομές για τις επιχειρήσεις Μέτρο 3.2. : Επικοινωνίες Μέτρο 3.3. : Ενέργεια Μέτρο 3.4. : Εκπαίδευση έρευνα και τεχνολογία (Πανεπιστήμια) Μέτρο 3.5. : Δράσεις για τη διασύνδεση και αξιοποίηση των αποτελεσμάτων έρευνας στον παραγωγικό ιστό Μέτρο 3.6. : Επαγγελματική κατάρτιση Προώθηση της απασχόλησης. Μέτρο 3.7. : Προώθηση καινοτομίας στην παραγωγική διαδικασία 4 ος ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ : Στήριξη Αγροτικής Ανάπτυξης Ανάπτυξη της Υπαίθρου. Μέτρο 4.1. : Επενδύσεις στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις 78

79 Μέτρο 4.2. : Προστασία και αξιοποίηση δασών Μέτρο 4.3. : Ανάπτυξη Βελτίωση αγροτικών υποδομών και εκσυγχρονισμός δομών Μέτρο 4.4. : Μεταποίηση εμπορία Αγροτικών Προϊόντων Μέτρο 4.5. : Ενέργειες στήριξης στην αγροτική οικονομία και στην εμπορία προϊόντων ποιότητας Μέτρο 4.6. : Ενίσχυση της διαφοροποίησης των αγροτικών δραστηριοτήτων Μέτρο 4.7. : Ανακαίνιση και ανάπτυξη χωριών και προστασία διατήρηση της αγροτικής κληρονομιάς Μέτρο 4.8. : Προστασία του περιβάλλοντος σε συνδυασμό με τη γεωργία τη δασοκομία τη διατήρηση του τοπίου καθώς και τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των ζώων Μετρο 4.9. : Ανάπτυξη βελτίωση υποδομών Μέτρο : Προβολή Προώθηση επώνυμων τοπικών αγροτικών προϊόντων Μέτρο : Αλιεία Μέτρο : Δράσεις ΕΚΤ Επίσης ως 5 ος ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ περιλαμβάνεται στο ΠΕΠ η Τεχνική Βοήθεια του προγράμματος. Ιδιαίτερη αναφορά στις πολιτικές, στις προτεραιότητες και στα μέτρα του ΠΕΠ θα παρατίθεται στην παρούσα εργασία, στα σημεία που αυτό κρίνεται απαραίτητο, σε επόμενα κεφάλαια Το Χωροταξικό Σχέδιο της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου Η μελέτη για το χωροταξικό σχέδιο της Περιφέρειας Β. Αιγαίου ανατέθηκε στο γραφείο μελετών ΤΕΑΜ 4, Σοφία Εμμανουηλίδου Γιάννης Καρανίκας Βασίλης Μπακαγιάννης και Σία Ε.Ε., με σύμβαση που υπογράφηκε στις 24/12/97 μεταξύ του μελετητικού γραφείου και της Δ/νσης Χωροταξίας του ΥΠΕΧΩΔΕ. Η μελέτη ολοκληρώθηκε με την παράδοση της Γ Φάσης την άνοιξη του 2000 και η τελική έγκριση και παραλαβή της έγινε τον Αύγουστο του Την επίβλεψη της μελέτης 79

80 είχε αναλάβει ομάδα υπηρεσιακών παραγόντων που αποτελείτο από 2 υπαλλήλους της Δ/νσης Χωροταξίας του ΥΠΕΧΩΔΕ, 2 υπαλλήλους από τη Γενική Γραμματεία της Περιφέρειας Β. Αιγαίου και 2 υπαλλήλους της Δ/νσης ΠΕ.ΧΩ. της Περιφέρειας Β. Αιγαίου. Στη συνέχεια παρουσιάζονται συνοπτικά τα βασικά κεφάλαια της μελέτης : Εισαγωγή της μελέτης Ο νησιωτικός χώρος Τα νησιά του Β. Αιγαίου εντάσσονται στον ευρύτερο χώρο του Αιγαίου Αρχιπελάγους και της Μεσογείου θάλασσας, όπου καταγράφεται ισχυρό ιστορικό υπόβαθρο από το παρελθόν αλλά και ιδιαίτερα αδύναμο και κατακερματισμένο παρόν. Σ αυτό το χώρο τα νησιά συγκρότησαν τον πληθυσμό και τις οικονομικές δραστηριότητές τους σε άλλες εποχές και συγκυρίες, των οποίων κατάλοιπο αποτελεί η σημερινή κατάσταση, παρά επιταγή των νέων απαιτήσεων της οικονομικής ανάπτυξης. Ιδιαίτερα θα πρέπει να τονιστεί ότι, παρ όλο που, τα νησιά ως χώρος συμπυκνώνουν την έννοια της απομόνωσης και του αποκλεισμού, εμπεριέχουν παράλληλα και την πληρότητα των επιδιώξεών των κατοίκων του νησιωτικού χώρου. Αυτός ίσως είναι ένας από τους λόγους που παρά τη δημογραφική αποψίλωση και τις ποικίλες αντιξοότητες, διατήρησαν τη βάση του κοινωνικού και παραγωγικού τους ιστού. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του νησιωτικού χώρου συμπυκνώνονται στην μικρή κλίμακα των χωρικών μεγεθών, το ιδιαίτερα ευαίσθητο περιβάλλον, τις ξεχωριστές αλλά και χαρακτηριστικές δραστηριότητες των κατοίκων, τον παραδοσιακό πολιτιστικό ιστό, την εποχικότητα ορισμένων δραστηριοτήτων των κατοίκων. Με αυτά τα δεδομένα η τουριστική μονοδραστηριότητα που αναπτύχθηκε σε ορισμένα άλλα νησιά, και μάλιστα σε κλίμακες που δεν συμβιβάζονται με τα μεγέθη του χώρου, αποδεικνύεται τελικά, ότι δεν ταιριάζει με τα χαρακτηριστικά του νησιωτικού χώρου και επί πλέον δεν συμβιβάζεται με τη στρατηγική της βιώσιμης ανάπτυξης. Στις νησιωτικές περιοχές της χώρας με τα χαρακτηριστικά που προαναφέρθηκαν, η υφιστάμενη διοικητική οργάνωση όπως έχει παγιωθεί κατά τα τελευταία χρόνια, δημιουργεί ερωτήματα για την αποτελεσματικότητά της, σε σχέση με το χαρακτήρα της νησιωτικής περιοχής αλλά και με την υφιστάμενη κατανομή των αρμοδιοτήτων στα 80

81 διάφορα επίπεδα διοίκησης. Για μια τέτοια γεωγραφική ενότητα ο αναπτυξιακός χωροταξικός σχεδιασμός και προγραμματισμός, καθώς και η προσαρμογή του στρατηγικού και πολιτικού σχεδιασμού φαίνεται ότι ανήκει στους φορείς της κάθε νησιωτικής ενότητας, παρά στα ανώτερα επίπεδα διοίκησης. Ως τέτοιες νησιωτικές ενότητες της Περιφέρειας Β. Αιγαίου λαμβάνονται από τη μελέτη οι εξής πέντε : νήσος Λέσβος, νήσοι Λήμνος - Άγιος Ευστράτιος, νήσοι Χίος - Οινούσσες - Ψαρά, νήσος Σάμος, νήσοι Ικαρία - Φούρνοι Χωροταξική ένταξη και χαρακτήρας της Περιφέρειας Η γεωγραφική θέση της Περιφέρειας στα ανατολικά σύνορα της χώρας και της Ε.Ε., ο νησιωτικός χαρακτήρας της, το γεγονός ότι βρίσκεται εκτός των κύριων αξόνων δια-περιφερειακού χαρακτήρα (άξονας Αδριατικής Ιονίου, αναπτυξιακό S, Εγνατία, άξονας Μαύρης θάλασσας, άξονας λιμένων Β. Ελλάδας), καθορίζουν το χαρακτήρα της Περιφέρειας και παράλληλα αποτελούν αίτια γένεσης βασικών προβλημάτων της. Συνοπτικά, το Βόρειο Αιγαίο μπορεί να χαρακτηριστεί ως μία περιφέρεια διπλής περιφερειακότητας, με την έννοια ότι αποτελεί ακριτική περιφέρεια της χώρας αλλά και απομακρυσμένη περιφερειακή περιοχή στα εξωτερικά ανατολικά σύνορα της Ε.Ε. Δείκτες της απομόνωσης της περιφέρειας αποτελούν οι μεγάλες χρονοαποστάσεις των νησιών της, τόσο μεταξύ τους όσο και από τα μεγαλύτερα αστικά κέντρα της χώρας. Το πρόβλημα αυτό επιτείνεται και από τις γεωπολιτικές συνθήκες και τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, οι οποίες παρ όλες τις κατά καιρούς βελτιώσεις σε επί μέρους θέματα, παραμένουν στην ουσία τους σε μία διαρκή κατάσταση έντασης και αντιπαλότητας. Το πρόβλημα αυτό είναι πολύ σημαντικό δεδομένου ότι, η ιστορική ακμή της περιοχής επιτεύχθηκε σε εποχές κατά τις οποίες τα παράλια της Μ. Ασίας αποτελούσαν τον ηπειρωτικό χώρο των νησιών και οι οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις ήταν ιδιαίτερα ανεπτυγμένες. Η απελευθέρωση των νησιών δεν συνοδεύθηκε από κάποια μέτρα άρσης της απομόνωσης της περιοχής, και κατά συνέπεια η «παρακμή» επήλθε ως φυσιολογικό αποτέλεσμα. Σήμερα οι οικονομικοί και κοινωνικοί δείκτες, όπως καταγράφονται από τα στατιστικά στοιχεία, κατατάσσουν την περιφέρεια στην έκτη από το τέλος θέση μεταξύ των περιφερειών της Ε.Ε. και στην προτελευταία θέση (μετά την Ήπειρο) μεταξύ των ελληνικών περιφερειών. Τα μεγάλα μεταναστευτικά ρεύματα της εικοσαετίας

82 έχουν μεν υποχωρήσει αλλά η τάση δεν έχει αντιστραφεί, η αποβιομηχάνιση δημιούργησε μεγάλα κοινωνικά προβλήματα και αύξησε την ανεργία, ενώ παράλληλα εντάθηκαν οι ενδοπεριφερειακές ανισότητες. Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ ο Ν. Λέσβου και ο Ν. Σάμου εμφανίζουν κατά κεφαλήν ΑΕΠ περίπου στα ίδια επίπεδα, ο Ν. Χίου εμφανίζει ΑΕΠ ίσο με τα ¾ αυτού των δύο άλλων νομών, με αποτέλεσμα να ευρίσκεται στις τελευταίες θέσεις μεταξύ των νομών της χώρας Οι χωρικές επιπτώσεις των κοινοτικών πολιτικών Η περίοδος εφαρμογής του Α Κ.Π.Σ. χαρακτηρίζεται από την υλοποίηση πολλών μικρών και αποσπασματικά σχεδιασμένων παρεμβάσεων, η οποία συνέπεσε με την περίοδο της κάθετης αποβιομηχάνισης και των έντονων διαρθρωτικών προβλημάτων. Ο συνδυασμός των παραπάνω είχε ως συνέπεια να μην υπάρξουν άμεσα ορατά αποτελέσματα στην ανάπτυξη της περιοχής και να παραμείνουν άλυτα τα προβλήματα ανταγωνιστικότητας των προϊόντων της. Στο Β Κ.Π.Σ. γίνεται προσπάθεια για την υλοποίηση χωρικά (και σε ορισμένες περιπτώσεις και τομεακά) προσδιορισμένων παρεμβάσεων μεγαλύτερης κλίμακας, κυρίως στους τομείς των μεταφορικών και περιβαλλοντικών υποδομών. Η υλοποίηση του Β Κ.Π.Σ. συνέβαλλε στη δημιουργία τάσεων διαφοροποίησης της δυναμικής της περιφέρειας χωρίς όμως να επιτύχει τις προϋποθέσεις για την υπέρβαση των βασικών προβλημάτων της περιφέρειας. Η δημογραφική αποψίλωση, η χαμηλή ανταγωνιστικότητα των περισσότερων προϊόντων, η εποχικότητα των δραστηριοτήτων, οι δυσκολίες στην προσπελασιμότητα σε συνδυασμό με το μέγεθος των νησιών και η ανεπαρκής αξιοποίηση των παραδοσιακών προτύπων με σύγχρονες και τεχνολογικά εξελιγμένες μεθόδους αποτελούν, ακόμη και σήμερα, τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τα νησιά της περιφέρειας, και δημιουργούν ένα οριακό επίπεδο διαβίωσης του πληθυσμού (με βάση τις σύγχρονες αντιλήψεις ως προς το θέμα) Η αναπτυξιακή φυσιογνωμία της Περιφέρειας Η Χωροταξική Οργάνωση της Περιφέρειας 82

83 Στόχοι και Αποτελεσματικότητα των Ασκούμενων Πολιτικών Οι στόχοι και οι αναπτυξιακοί άξονες του Β Κ.Π.Σ. ανταποκρίνονται στις ανάγκες και τις αναπτυξιακές προτεραιότητες της περιφέρειας. Οι προτεραιότητες αυτές εκφράζονται από τους στόχους και τους άξονες παρέμβασης του Π.Ε.Π. Βορείου Αιγαίου , αλλά και του αντίστοιχου προγράμματος της περιόδου Συνοπτικά μπορούμε να πούμε ότι η στρατηγική αυτών των προγραμμάτων καλύπτει σε μεγάλο βαθμό τους στόχους που προκύπτουν από την προηγηθείσα ανάλυση, οι οποίοι είναι : Η ενδυνάμωση της οικονομίας Η αναβάθμιση του επιπέδου ζωής Η διατήρηση της πολιτισμικής κληρονομιάς Η αξιοποίηση του ενδογενούς ανθρώπινου δυναμικού Παρ όλα αυτά τα αναμενόμενα αποτελέσματα από την υλοποίηση των προγραμμάτων του Β Κ.Π.Σ. δεν φαίνεται να καλύπτουν τους στόχους της στρατηγικής. Έτσι η ολοκλήρωση των προγραμματισμένων παρεμβάσεων του Β Π.Ε.Π. και των τομεακών προγραμμάτων του Β Κ.Π.Σ. μπορεί να επιφέρει μία τάση επιβράδυνσης της φθίνουσας πορείας της περιφέρειας, χωρίς όμως να γίνει δυνατόν να εξαλειφθούν οι διαπεριφερειακές και ενδοπεριφερειακές ανισότητες, ενώ σε ορισμένους δείκτες οι ανισότητες μπορεί να οξυνθούν με την ερήμωση μικρών νησιών ή με την αποδυνάμωση βασικών παραγωγικών δραστηριοτήτων. Η Κοινή Αγροτική Πολιτική (Κ.Α.Π.) από το 1962 που άρχισε να εφαρμόζεται, περιλαμβάνει ένα σύνολο κανονισμών και μηχανισμών που αποσκοπούν στη ρύθμιση της παραγωγής, εμπορίας και μεταποίησης των αγροτικών προϊόντων. Ως συνοπτικό συμπέρασμα που καταγράφεται στη μελέτη προκύπτει ότι η ΚΑΠ, όπως εφαρμόστηκε μέχρι σήμερα έχει ελάχιστες αρνητικές επιπτώσεις στην περιφέρεια και στους επί μέρους νομούς, ενώ οι θετικές της διατάξεις έχουν κάποιες θετικές επιπτώσεις, σε μικρότερο όμως βαθμό απ ότι στο σύνολο της χώρας. Επίσης, στο διάστημα , το ΑΕΠ του αγροτικού τομέα παραμένει σταθερό (σε σταθερές τιμές) στο σύνολο της περιφέρειας, με εξαίρεση το νομό Χίου όπου μειώνεται δραστικά για λόγους όμως ανεξάρτητους από τις διατάξεις της ΚΑΠ (φυσικές καταστροφές, ανταγωνισμός οικονομικών δραστηριοτήτων κλπ.). 83

84 Η εφαρμογή του πλέγματος θεσμικού πλαισίου που καθορίζεται από τις εθνικές αλλά κυρίως τις κοινοτικές περιβαλλοντικές πολιτικές, συναντά σοβαρά προβλήματα εξ αιτίας διοικητικών αγκυλώσεων ή/και ανεπαρκούς στελέχωσης των δημοσίων υπηρεσιών. Αποτέλεσμα αυτού είναι οι καθυστερήσεις στην ωρίμανση και παραγωγή των δημοσίων και διοικητικών έργων που υλοποιούνται ή προγραμματίζονται στην περιφέρεια. Η εθνική μακροοικονομική πολιτική και τα μέτρα αντιμετώπισης του δημοσιονομικού προβλήματος δημιουργούν φαινόμενα σύγκρουσης με την περιφερειακή πολιτική, στα θέματα της επαρκούς στελέχωσης, του εξοπλισμού και του διοικητικού εκσυγχρονισμού του διοικητικού μηχανισμού, με αφορμές τις περιορισμένες προσλήψεις προσωπικού και την περικοπή των δαπανών λειτουργίας αλλά πολλές φορές και των δαπανών για επενδύσεις. Η εφαρμογή των μέτρων του προγράμματος σύγκλισης έχει αρνητικές επιπτώσεις αλλά και, ακόμη περισσότερο, αναστολή αναπτυξιακών διαδικασιών στις περιπτώσεις περιφερειών με χαμηλό επίπεδο ανάπτυξης, αδύναμη οικονομία και σχετικά αποδιαρθρωμένη παραγωγική βάση, όπως είναι η περιφέρεια Βορείου Αιγαίου. Οι βασικές διαπιστώσεις του Σχεδίου Περιφερειακής Ανάπτυξης , αναφορικά με την εξέλιξη της αναπτυξιακής διαδικασίας στην Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου είναι οι εξής : Οι κοινωνικοοικονομικές ανισότητες μεταξύ των περιφερειών της χώρας περιορίζονται και είναι χαμηλότερες από το μέσο όρο ανισοτήτων στην Ε.Ε. Καταγράφεται σημαντική βελτίωση στις υποδομές και αξιοσημείωτη σύγκλιση με τις χώρες της Ε.Ε. Οι προοπτικές διεύρυνσης προς τα Βαλκάνια ενισχύουν το ρόλο και την εξωστρέφεια των γειτονικών με τις βαλκανικές χώρες περιφερειών. Η παρατεταμένη αστάθεια στην πρώην Γιουγκοσλαβία κατοχυρώνει τη Δυτική Ελλάδα ως πύλη της χώρας προς την Ε.Ε. Η άμβλυνση των ανισοτήτων μεταξύ των περιφερειών εξακολουθεί να υποκρύπτει θύλακες ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων, ιδιαίτερα σε ορισμένες ορεινές, παραμεθόριες και νησιωτικές περιοχές. 84

85 Η οικονομική βάση ορισμένων περιφερειών παραμένει ασταθής και με περιορισμένες δυνατότητες για να αντιμετωπίσει το διεθνές ανταγωνιστικό περιβάλλον 4. Με βάση αυτές τις διαπιστώσεις οι κοινές προτεραιότητες σε όλες τις περιφέρειες για τη στρατηγική της περιφερειακής πολιτικής κατά τη νέα προγραμματική περίοδο προσδιορίζονται ως εξής : Υλοποίηση δράσεων για την αξιοποίηση και (όπου απαιτείται) την ολοκλήρωση των έργων της προηγούμενης προγραμματικής περιόδου και ενσωμάτωσής τους στο παραγωγικό δυναμικό. Παρεμβάσεις για την ανάδειξη των συγκριτικών πλεονεκτημάτων, την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και την τόνωση της εξωστρέφειας. Παρεμβάσεις για την άρση της απομόνωσης, την πληθυσμιακή τόνωση, τον παραγωγικό εμπλουτισμό. Διάχυση της καινοτομίας και προώθηση ίσων ευκαιριών πρόσβασης στην έρευνα, τεχνολογία κλπ. Παρεμβάσεις για την προστασία και την ανάδειξη των πολιτισμικών και περιβαλλοντικών πόρων, ως παραγόντων οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης. Γίνεται επίσης ειδική αναφορά στις νησιωτικές και ορεινές περιοχές. Οι προτεραιότητες ανάπτυξης του νησιωτικού χώρου έχουν αναφερθεί σε προηγούμενο κεφάλαιο Μηχανισμοί Γένεσης των Σεναρίων Χωροταξικού Σχεδιασμού Για τη διαμόρφωση του προτύπου χωρικής ανάπτυξης της περιφέρειας προτείνονται τρία εναλλακτικά σενάρια χωρικής ανάπτυξης (σύμφωνα και με τις προδιαγραφές εκπόνησης της μελέτης). Από τα σενάρια αυτά επιλέγεται ένα το οποίο αποτελεί τη βάση για τη διαμόρφωση της οριστικής πρότασης της μελέτης για το χωροταξικό σχεδιασμό της περιφέρειας. 4 Βλ. σχόλιο στο Κεφ εδάφιο α. σελ Κεφ σελ. 19 και κεφ σελ

86 Οι μηχανισμοί και οι παράμετροι δημιουργίας των εναλλακτικών σεναρίων περιγράφονται στις παραγράφους που ακολουθούν Παράμετροι χωροταξικής οργάνωσης και ανάπτυξης της περιφέρειας Οι εσωτερικές παράμετροι είναι αυτές που εκπορεύονται από τις εθνικές πολιτικές και μπορούν να καταταχθούν σε δύο κατηγορίες : η πρώτη περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία που αποτυπώνουν την εξειδικευμένη αναπτυξιακή πολιτική στο περιφερειακό και χωρικό επίπεδο και η δεύτερη τις παραμέτρους που θεωρείται ότι συμβάλλουν στην αποτελεσματικότητα των ασκούμενων πολιτικών. Κατά συνέπεια η πολιτική περιφερειακής ανάπτυξης θα γίνεται τόσο πιο αποτελεσματική όσο περισσότερο θα συνεκτιμώνται και θα ενσωματώνονται σε αυτήν στοιχεία της πολιτικής χωρικής οργάνωσης, και η αποτελεσματικότητα των ασκούμενων πολιτικών θα βελτιώνεται παράλληλα με τη βελτίωση των υποδομών, τον εκσυγχρονισμό της διοικητικής πρακτικής, την μεταφορά αρμοδιοτήτων, την κατάρτιση του ανθρώπινου δυναμικού κλπ. Η περιφερειακή πολιτική της Ε.Ε. και τα προγράμματα που την εφαρμόζουν συνεκτιμώνται με τους εσωτερικούς παράγοντες. Ως εξωτερικές παράμετροι μπορούν να θεωρηθούν η δυναμική των σχέσεων της περιφέρειας με τις περιοχές της απέναντι ακτής (Μ. Ασία) και αυτές της ευρύτερης περιοχής της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας. Συμπληρωματικότητες και συνεργασίες αυτών των περιοχών μπορούν να λειτουργήσουν καταλυτικά και με αμοιβαίο όφελος και των δύο πλευρών (τόνωση παραγωγικών τομέων, αύξηση εξαγωγών κλπ.) Παράμετροι σεναρίων Με τα προηγούμενα προεικονίζονται οι γενικές παράμετροι για την ανάπτυξη των σεναρίων. Οι στόχοι (με την ευρύτερη έννοια) της πολιτικής περιφερειακής ανάπτυξης και της πολιτικής χωρικής ανάπτυξης, σε συνδυασμό με τα διαθέσιμα μέσα άσκησης αυτών των πολιτικών, οι σχέσεις με τα γειτονικά χωρικά σύνολα και οι εν γένει διεθνείς πολιτικές εξελίξεις, αποτελούν τις γενικές παραμέτρους των σεναρίων. 86

87 Περισσότερο εξειδικευμένες παράμετροι αποτελούν το παραγωγικό πρότυπο και η τομεακή και κλαδική διάρθρωσή του, η πληθυσμιακή εξέλιξη, η κατάσταση και η ποιότητα του περιβάλλοντος, η διάρθρωση του οικιστικού δικτύου, και τέλος, οι εξελίξεις των δικτύων υποδομών. Οι ανωτέρω παράμετροι παρατίθενται στον πίνακα που ακολουθεί συνοδευόμενες από την αναμενόμενη ή τη δυνητικά πιθανή εξέλιξη της κάθε μίας, για τη χρονική περίοδο ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ Εσωτερικοί παράγοντες Στόχοι ευρύτερης πολιτικής περιφερειακής ανάπτυξης Χωρική πολιτική Εθνικά και κοινοτικά μέσα ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΣΕΝΑΡΙΩΝ ΕΥΡΟΣ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ Ή ΜΕΤΑΒΟΛΩΝ Διατήρηση έως επιτάχυνση της ανάπτυξης, ώστε οι ρυθμοί μεταβολής των δεικτών να υπερβούν τους αντίστοιχους της Ε.Ε. Σταδιακή ανάδειξη και ιεράρχηση συγκεκριμένων στόχων και προτεραιοτήτων, με αποτέλεσμα τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της ευρύτερης πολιτικής Εξασφαλισμένα μέχρι το 2006 και πιθανή διασφάλιση νέων τουλάχιστον μέχρι το 2025 Εξωτερικοί παράγοντες Σχέσεις με την «απέναντι πλευρά» Σχέσεις με λοιπά χωρικά σύνολα, της Μεσογείου και του Ευξείνου Πόντου Εξειδικευμένοι παράγοντες Παραγωγικό πρότυπο Πληθυσμιακή εξέλιξη Περιβάλλον και πιέσεις Οικιστικό δίκτυο Υποδομές - δίκτυα Στασιμότητα έως σταδιακή βελτίωση Σταδιακή βελτίωση Επιτάχυνση της μεταβολής και προσαρμογής των δυναμικών ή βιώσιμων στοιχείων της παράδοσης. Ανάπτυξη νέων κλάδων, με διαφορές από νησί σε νησί, ανάλογα με το μέγεθος και την ιστορική τους εικόνα Περιορισμός της μείωσης, σταδιακή ανατροπή των πυραμίδων προς μία σταθερή ή αυξανόμενη πληθυσμιακή δυναμική. Εποχική αύξηση, σε συνδυασμό με τη διαμόρφωση ενός τουριστικού προτύπου που θα επιμηκύνει την τουριστική περίοδο. Προστασία του περιβάλλοντος και έλεγχος των πιέσεων από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, στην κατεύθυνση της ορθολογικής χρήσης των πόρων και της τόνωσης της οικονομικής ανάπτυξης Διαμόρφωση λειτουργικών ιεραρχιών και έλεγχος της διάχυσης, αποκέντρωση κεντρικών λειτουργιών, εξυπηρέτηση μόνιμων και εποχικών κατοίκων. Σχετική ανάπτυξη υποδομής με στόχο την αντιμετώπιση των βασικών αναγκών, με βάση πρότυπα που δεν αφίστανται σημαντικά των αντίστοιχων κοινοτικών μέσων όρων. 87

88 Χρονικές περίοδοι σεναρίων Οι χρονικές περίοδοι εντός των οποίων αναπτύσσονται τα σενάρια οριοθετούνται σχηματικά, με σκοπό να προσδιοριστεί ο χρονικός ορίζοντας των πιθανών εξελίξεων. Τα χρονικά διαστήματα που οριοθετούνται είναι τα εξής : Μέχρι το έτος ανάπτυξη του Β Κ.Π.Σ. Περίοδος εφαρμογή του Γ Κ.Π.Σ. Περίοδος ολοκλήρωση έργων Γ Κ.Π.Σ. Περίοδος άσκηση ειδικών πολιτικών ανάπτυξης Περίοδος συνέχεια δυναμικής προηγούμενων περιόδων Περίοδος μετά το ολοκλήρωση επιθυμητής εικόνας Προτεινόμενα Σενάρια - Το Πρότυπο Χωρικής Ανάπτυξης Στη μελέτη του χωροταξικού σχεδιασμού για την περιφέρεια Β. Αιγαίου εξετάζονται τρία εναλλακτικά σενάρια : (1) Το σενάριο των «τάσεων» (2) Το επιθυμητό σενάριο, «η επιθυμητή εικόνα» (3) Το πλέον πιθανό σενάριο, «η ρεαλιστική εικόνα» Το πρώτο και το δεύτερο σενάριο αποτελούν δύο ακραίες καταστάσεις, καθώς το μεν πρώτο συνοψίζει τις αρνητικές εξελίξεις, το δε δεύτερο τις θετικές εξελίξεις σε όλες τις παραμέτρους. Το σενάριο (3) αποτελεί τη ρεαλιστική εικόνα που μπορεί ν αποκτήσει η περιφέρεια. Τα τρία σενάρια δεν στηρίζονται σε διαφορετικές παραδοχές ούτε προτείνουν διαφορετικές λύσεις στα προβλήματα της περιφέρειας. Αυτό που τα διαφοροποιεί μεταξύ τους είναι η αναμενόμενη (με βάση τις παραδοχές) ένταση των φαινομένων που τα συνοδεύουν Σενάριο (1) : Οι τάσεις αργή περιθωριοποίηση Με βάση τα δεδομένα που έχουν αναπτυχθεί, και εφ όσον ολοκληρωθούν οι παρεμβάσεις του Β Κ.Π.Σ. στην περιφέρεια, μπορεί να προβλεφθεί μία τάση για 88

89 επιβράδυνση της φθίνουσας πορείας της περιφέρειας, κυρίως όσον αφορά την απόστασή της από τις υπόλοιπες 12 περιφέρειες της χώρας, αλλά και σε ότι αφορά τις ενδοπεριφερειακές ανισότητες. Αντίθετα στο επίπεδο των νησιών οι ανισότητες είναι πιθανόν να οξυνθούν, οδηγώντας εκείνα που έχουν ήδη χαμηλό επίπεδο σε ερήμωση. Στο πλαίσιο αυτής της διαδικασίας, τα νησιά που παρουσιάζουν ήδη κάποια δυναμική και αυξημένους οικονομικούς δείκτες, θα ενδυναμωθούν περαιτέρω, με πιθανή αναστροφή των δημογραφικών αρνητικών χαρακτηριστικών τους, που θα είναι το αποτέλεσμα της θετικής αντίδρασης του κοινωνικο-οικονομικού ιστού στις βελτιωτικές παρεμβάσεις. Τα βασικά μεγέθη της οικονομίας, της παραγωγικής και της κοινωνικής δομής, αναμένεται να διαμορφωθούν ως εξής : Ο πληθυσμός τείνει να σταθεροποιηθεί, με μικρή τάση ανάκαμψης μετά το έτος Η ανεργία παραμένει σε σχετικά χαμηλά επίπεδα σε σχέση με το σύνολο της χώρας, παρουσιάζοντας τάσεις αύξησης, λόγω εξόδου από τον αγροτικό τομέα και μικρής αύξησης του εργατικού δυναμικού. Το ΑΕΠ αυξάνει με εντονότερους ρυθμούς χωρίς να υπερβαίνει τους ρυθμούς αύξησης που παρατηρούνται στο επίπεδο της χώρας. Η συμμετοχή του πρωτογενούς τομέα στο ΑΕΠ συνεχίζει να μειώνεται, ενώ το ποσοστό του δευτερογενούς τομέα μεσο-βραχυπρόθεσμα σταθεροποιείται, και βέβαια αυξάνεται το ποσοστό του τριτογενούς τομέα, αλλά με μικρότερους ρυθμούς. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ συνεχίζει ν αυξάνεται με μικρότερους ρυθμούς από εκείνους της χώρας, αλλά και από εκείνους της δεκαετίας του 90. Η πολιτική γης Η πολιτική γης παραμένει δευτερεύουσα σε σημασία και παρουσιάζονται δυσχέρειες στην άσκησή της. Η εφαρμογή της χωροταξικής πολιτικής κινείται μεταξύ ενός γενικού πλαισίου προγραμματικού χαρακτήρα και ορισμένων συγκεκριμένων ρυθμίσεων υποχρεωτικού χαρακτήρα. Οι νέοι Δήμοι καταρτίζουν σχέδια (Γ.Π.Σ., ΣΧΟΟΑΠ κλπ.), αλλά σ ένα πλαίσιο συγκεχυμένων κατευθύνσεων και προδιαγραφών, χωρίς σημαντικά αποτελέσματα στην εφαρμογή τους. 89

90 Στο επίπεδο της περιφέρειας η γενική αδράνεια στα θέματα πολιτικής γης, αλλά και οι αντιδράσεις στη θεσμοθέτηση ΖΟΕ, ειδικών χρήσεων γης κλπ., καθώς και η δυσλειτουργία του διοικητικού μηχανισμού, έχουν δυσμενείς επιπτώσεις στην οικιστική ανάπτυξη η οποία στο βαθμό που προχωρά είναι κακόμορφη. Παραγωγικοί τομείς και υπηρεσίες Ο τουρισμός αναπτύσσεται με αργούς ρυθμούς και άναρχη χωρική ανάπτυξη. Ο αγροτικός τομέας εξακολουθεί να υστερεί με αποτέλεσμα τα προϊόντα του να μην ανταποκρίνονται στον ανταγωνισμό που επικρατεί. Πολλά έργα του Κ.Π.Σ. παρά το ότι ολοκληρώθηκαν δεν λειτουργούν, επειδή δεν υπήρξε μέριμνα για την κατασκευή συνοδευτικών εγκαταστάσεων, τη δημιουργία βιώσιμων φορέων λειτουργίας κλπ. Οι νέες επενδύσεις που πραγματοποιούνται προσανατολίζονται στις παραλιακές ζώνες με κριτήριο την εμπορικότητα. Οι ελλείψεις στα έργα υποδομών (δρόμοι, λιμάνια, αεροδρόμια) έχουν ως αποτέλεσμα να παραμένει η περιφέρεια στάσιμη στην προσπελασιμότητα και τις εξυπηρετήσεις Σενάριο (2) : Η επιθυμητή εικόνα η ακμή Διάφορες έντονες εξωγενείς παρεμβάσεις, που διαρκούν για μια ικανή περίοδο, θα δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για την άμβλυνση των αδυναμιών της περιφέρειας, την άμβλυνση των ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων, την αξιοποίηση των συγκριτικών της πλεονεκτημάτων, την ενδυνάμωση της ανταγωνιστικότητας της περιφέρειας και εν τέλει την ενδογενή και βιώσιμη κοινωνικά και οικονομικά ανάπτυξή της. Στο πλαίσιο της επιθυμητής εικόνας τα βασικά κοινωνικο-οικονομικά και παραγωγικά μεγέθη διαμορφώνονται ως εξής : Με την εγκατάσταση νέων κατοίκων και την αύξηση της φυσικής κίνησης του πληθυσμού τα πληθυσμιακά μεγέθη υπερβαίνουν τα επίπεδα του 1971 και ο πληθυσμός προσεγγίζει τους κατοίκους. Το εργατικό δυναμικό φθάνει σε ποσοστά της τάξης του 55 % επί του οικονομικά ενεργού πληθυσμού και η απασχόληση στο 95 % του εργατικού δυναμικού, κυρίως λόγω της ανάπτυξης φαινομένων πολυδραστηριότητας και συμπληρωματικής απασχόλησης. Το ΑΕΠ αυξάνει με ρυθμούς μεγαλύτερους από αυτούς της χώρας και φθάνει ή/και υπερβαίνει το μέσο όρο της χώρας. 90

91 Αυξάνει το προϊόν της ενέργειας, των κατασκευών, της μεταποίησης (με καθετοποίηση της πρωτογενούς παραγωγής, παραγωγή προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας, μικρού βάρους και προϊόντων υψηλής τεχνολογίας) και κατά συνέπεια αυξάνεται συνολικά το προϊόν του δευτερογενούς τομέα. Μειώνεται το ποσοστό του πρωτογενούς τομέα στο ΑΕΠ, αλλά αυξάνει το απόλυτο μέγεθός του. Το ποσοστό του τριτογενούς τομέα παραμένει σταθερό, αλλά αυξάνεται το απόλυτο μέγεθός του προϊόντός του, με την αύξηση όλων των κλάδων του τομέα των υπηρεσιών και την αύξηση της τουριστικής δραστηριότητας. Κυρίαρχο στοιχείο στην παραγωγή είναι η έντονη διασύνδεση των παραγωγικών τομέων και οικονομικών δραστηριοτήτων. Η παραγωγική διάρθρωση είναι εξωστρεφής με την παραγωγή επώνυμων, εξειδικευμένων, ανταγωνιστικών και υψηλής ποιότητας προϊόντων. Επέρχεται άμβλυνση ή/και άρση των ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων και ανάπτυξη των επί μέρους χωρικών συνόλων, με τη δημιουργία προϋποθέσεων για την ανάπτυξη συμπληρωματικών, κοινωνικών και οικονομικών λειτουργιών μεταξύ των νησιών. Αποκτά ιδιαίτερη σημασία η αναπτυξιακή φυσιογνωμία του κάθε νησιού. Τα θετικά αποτελέσματα επιτυγχάνονται με έντονες χρηματοδοτικές παρεμβάσεις μεγάλης κλίμακας, ορθολογικά κατανεμημένες στο χρόνο, στο χώρο και στους επί μέρους τομείς, σε συνδυασμό με σοβαρές θεσμικές και διοικητικές ρυθμίσεις που επιτρέπουν την αξιοποίηση των πόρων και τη διάχυση των αναπτυξιακών αποτελεσμάτων. Η διάχυση αυτή επιτυγχάνεται με την κοινωνική, παραγωγική και λειτουργική διασύνδεση των νησιών μεταξύ τους. Σχέσεις και εξαρτήσεις της περιφέρειας Οι βασικές σχέσεις και εξαρτήσεις της περιφέρειας διαμορφώνονται σε δύο επίπεδα. Στο χαμηλότερο επίπεδο συγκροτούνται οι σχέσεις και εξαρτήσεις των μικρών νησιών με τα γειτονικά τους μεγαλύτερα, και σ ένα υψηλότερο επίπεδο αναφύονται οι σχέσεις και εξαρτήσεις με άλλες περιφέρειες της χώρας και του εξωτερικού με τις οποίες συνδέεται η Π.Β.Α. μέσω του Αιγαίου Πελάγους. Έτσι εντοπίζονται τρία χωρικά σύνολα με τα οποία συνδέεται η περιφέρεια : 91

92 Μητροπολιτικές περιοχές Αθήνας και Θεσσαλονίκης. Στο βαθμό που αναπτύσσεται η περιφέρεια οι σχέσεις αυτές θα περιορίζονται σταδιακά στους τομείς μητροπολιτικού ενδιαφέροντος. Ορισμένα δυναμικά σημεία του χερσαίου και του νησιωτικού εθνικού χώρου. Ως τέτοια μπορούν να προσδιοριστούν ο Βόλος, η Καβάλα, η Αλεξανδρούπολη, το Λαύριο, η Ραφήνα, η Εύβοια, τα αστικά κέντρα της Κρήτης, η Ερμούπολη, η Ρόδος και τα λοιπά δυναμικά τουριστικά κέντρα των Κυκλάδων και της Δωδεκανήσου. Συγκεκριμένες περιοχές του εξωτερικού. Οι σχέσεις αυτές θα συγκροτούνται και θα βελτιώνονται στο βαθμό που θα αναπτύσσεται η οικονομία των χωρών της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης, του Ευξείνου Πόντου και της Τουρκίας. Ιδιαίτερα η βελτίωση των σχέσεων με την Τουρκία θα περιορίσει την εκκεντρότητα της περιφέρειας και θα της προσδώσει άμεση και σημαντική ενδοχώρα. Συγκριτικά πλεονεκτήματα και ο ρόλος της περιφέρειας Τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της περιφέρειας συμπυκνώνονται στα εξής : Στη γεωγραφική της θέση. Η θέση αυτή αποτελεί μία γέφυρα από το βορρά προς το νότο και από τη δύση προς την ανατολή και σε μία χωρικά ανεπτυγμένη περιφέρεια μπορεί να την αναδείξει σε κεντρική περιοχή στο χώρο του Αιγαίου και της Μέσης Ανατολής. Στο πολιτιστικό και φυσικό περιβάλλον, το οποίο μπορεί ν αποτελέσει σημαντικό αναπτυξιακό πόρο σε σημείο ώστε να συμβάλλει στη δυναμική οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της περιφέρειας. Στις αναπτυξιακές της δυνατότητες. Ο συνδυασμός της παραγωγής παραδοσιακών προϊόντων του πρωτογενούς τομέα με την ποιοτική καλλιέργεια και την επεξεργασία τους, μπορεί ν ανοίξει νέες αγορές από κοινού με την κατάλληλη αξιοποίηση των ανεπτυγμένων υποδομών μεταφορών. Αντίστοιχη ανάπτυξη μπορούν να επιτύχουν και οι τομείς του τουρισμού και του πολιτισμού. 92

93 Πολιτική γης και χρήσεις γης Θεσμοθετείται νέο πλαίσιο για την προστασία της ιδιοκτησίας με το οποίο ο έγγειος παράγων χάνει την αξία του ως παράγων επένδυσης, με αποτέλεσμα να διευκολύνεται ο έλεγχος και η συγκέντρωση των εκτάσεων από το δημόσιο και τις ιδιωτικές επιχειρήσεις οικιστικής ανάπτυξης. Δημιουργούνται νέοι θεσμοί και διοικητικές διαδικασίες που διευκολύνουν την κήρυξη και συντέλεση των απαλλοτριώσεων για επενδύσεις. Ο εξωαστικός χώρος διεκδικείται από τις πιέσεις αστικοποίησης και από τις γεωργικές αλιευτικές δραστηριότητες ως δραστηριότητες νέας μορφής. Αναπτύσσεται η γεωργία πρότυπων προϊόντων ονομασίας προέλευσης και η επιδοτούμενη περιβαλλοντική γεωργία Οι κυρίαρχες πιέσεις χρήσεις γης του εξωαστικού χώρου συγκροτούνται αφ ενός μεν στην αστικοποίηση λόγω τουρισμού αναψυχής, αφ ετέρου δε στη γεωργία και την αλιεία νέας μορφής (προϊόντων Π.Ο.Π., περιβαλλοντική γεωργία). Το τουριστικό προϊόν διαφοροποιείται και προσεγγίζει το νέο πρότυπο του ήπιου θεματικού τουρισμού, (με αντίστοιχη χωρική ανάπτυξη και χρήσεις της γης) προσελκύοντας ένα διαφοροποιημένο τύπο «περιηγητή», παρά τον σχετικό εγκλωβισμό ορισμένων παραδοσιακών τουριστικών κέντρων στη λογική των τριών «S». Η τουριστική περίοδος επιμηκύνεται θεαματικά. Το αστικό περιβάλλον στις πόλεις και στους οικισμούς Διαμορφώνονται περισσότερο ισόρροπες σχέσεις μεταξύ των οικισμών που καθιστούν δυνατές όλες τις παραλλαγές της σχέσης τόπος κατοικίας τόπος εργασίας. Αναπτύσσονται τοπικά δίκτυα και συμπληρωματικές σχέσεις μεταξύ των πρωτευουσών των νομών. Δημιουργούνται νέοι μηχανισμοί που υλοποιούν πολεοδομικές αναβαθμίσεις, ολοκληρωμένα προγράμματα ανάπλασης ιστορικών κέντρων και λοιπών περιοχών, με σεβασμό στην ταυτότητα, την ιστορία και τις ιδιαιτερότητες της κάθε περιοχής. Αξιοποιούνται οι ιστορικοί, παραδοσιακοί και αξιόλογοι οικισμοί, ιστορικά κέντρα, αξιόλογα κτίρια με ανάπτυξη συνδυασμένων δραστηριοτήτων όπου συνυπάρχουν τα παραδοσιακά και τα καινοτόμα μοντέλα από κοινού με την βιώσιμη αστική ανάπτυξη. Οδηγός για τις νέες μορφές ανάπτυξης παραδοσιακών οικισμών αποτελεί το πιλοτικό πρόγραμμα ανάδειξης του μοναδικού οικισμού του Ανάβατου στη Χίο. 93

94 Δημιουργείται Ινστιτούτο του Πανεπιστημίου Αιγαίου στη Χίο με αντικείμενο την ανάδειξη και διαχείριση των παραδοσιακών οικισμών. Παράλληλα δραστηριοποιούνται αναπλάσεις και ξαναζωντάνεμα παραδοσιακών οικισμών που δεν αποσκοπούν στην τουριστική αξιοποίηση αλλά στη δημιουργία ενός διαφορετικού περιβάλλοντος κατοικίας. Μεταφορές Δημιουργείται ένα ισορροπημένο και ολοκληρωμένο δίκτυο με αυξημένο βαθμό συνέργειας και ιεράρχησης μεταξύ των δύο μέσων (πλοίο αεροπλάνο), που εμφανίζει θεαματική αύξηση του μεταφορικού έργου, υψηλά επίπεδα εξυπηρέτησης, βασισμένο στην αρχή της ολοκληρωμένης εξυπηρέτησης του επιβάτη από το σημείο προέλευσης έως τον τελικό προορισμό. Επέρχεται σταδιακή μείωση των αιχμών στις μεταφορές, ως αποτέλεσμα της θεαματικής επιμήκυνσης της τουριστικής περιόδου. Η θάλασσα αποκτά, ως πεδίο επικοινωνίας την ιστορική της σημασία και το πλοίο καθίσταται το ελκυστικότερο μεταφορικό μέσο, ως αποτέλεσμα του εκσυγχρονισμού του στόλου. Το βασικό θαλάσσιο δίκτυο αποτελείται από ένα κομβικό πόλο (λιμένες Αττικής) και τέσσερις γραμμές κορμού (Λήμνος, Λέσβος, Χίος, Ικαρία Σάμος). Οι αερομεταφορές βασικά διατηρούν τη δομή και το χαρακτήρα τους με βάση το ευρωπαϊκό και διεθνές σύστημα. Αναδύεται τρίτος πόλος βάση το Ηράκλειο Κρήτης με βασικό προσανατολισμό την εξυπηρέτηση της αναψυχής και του τουρισμού προσανατολισμένων σε εξειδικευμένα θεματικά πρότυπα. Τα πέντε μεγάλα νησιά διαθέτουν τουλάχιστον ένα δίπολο λιμένων (κύριο και δευτερεύοντα) για την εξυπηρέτηση των συνδυασμένων μεταφορών και των εποχικών διακυμάνσεων. Οι μαρίνες εμπλουτίζονται με εγκαταστάσεις αναψυχής και υπηρεσιών τουρισμού και οι επιχειρήσεις του κλάδου προσφέρουν οργανωμένα προγράμματα ιστιοπλοϊκού τουρισμού σε συνεργασία με επιχειρήσεις της μικρασιατικής ακτής. Τηλεπικοινωνίες Αναπτύσσονται συστήματα τηλεδιασκέψεων, τηλεματικής, τηλε-εργασίας με τη συνδρομή και του Πανεπιστημίου Αιγαίου και των ερευνητικών του μηχανισμών. 94

95 Ενέργεια Αυξάνονται κατακόρυφα οι μονάδες παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές με επενδύσεις που πραγματοποιούν ιδιωτικές εταιρείες Σενάριο (3) : Η ρεαλιστική εικόνα Με βάση τα αποτελέσματα των παρεμβάσεων του Β Κ.Π.Σ. οι οποίες δεν επέλυσαν τ αναπτυξιακά προβλήματα της περιφέρειας και δεν δημιούργησαν προϋποθέσεις για δυναμικές εξωγενείς χρηματοδοτικές, θεσμικές και διοικητικές παρεμβάσεις, σχεδιάστηκε το νέο ΣΠΑ και επαναπροσδιορίστηκαν οι πολιτικές. Οι διαφοροποιήσεις του νέου σχεδίου δεν είναι θεμελιακές μιας και οι πολιτικές που το συνοδεύουν αποτελούν συνέχεια των πολιτικών της προηγούμενης προγραμματικής περιόδου και εστιάζονται στην εφαρμογή της περιβαλλοντικής πολιτικής, της πολιτικής για την απασχόληση, της ΚΑΠ και της περιφερειακής πολιτικής. Παράλληλα υπάρχουν διαφοροποιήσεις ανάλογα με τη φυσιογνωμία του χώρου ως αγροτικού, νησιωτικού, ορεινού και αστικού. Μ αυτήν την έννοια αυτό που πραγματικά αναμένεται ως ρεαλιστική εξέλιξη στην περιφέρεια είναι να επιτευχθούν τα επιθυμητά αποτελέσματα από την εφαρμογή του ΠΕΠ και των παρεμβάσεων που θα υλοποιηθούν από τα τομεακά προγράμματα, το Ταμείο Συνοχής και τις κοινοτικές πρωτοβουλίες. Η εμπειρία του Β Κ.Π.Σ. οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η αναπτυξιακή φυσιογνωμία της περιφέρειας θα έχει μία σχετικά μικρή θετική εξέλιξη, κυρίως από την άποψη της άμβλυνσης των διαπεριφερειακών ανισοτήτων, της βελτίωσης ορισμένων δεικτών ανάπτυξης και, ως ένα βαθμό, της άμβλυνσης των ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων. Στην εξέλιξη αυτή θα δράσουν θετικά η εισροή αυξημένων χρηματοδοτικών πόρων για την ολοκληρωμένη ανάπτυξη του αγροτικού και νησιωτικού χώρου, και η έμφαση που θα δοθεί στη διατήρηση, ανάδειξη και αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, τομέας στον οποίο η περιφέρεια διαθέτει πλήθος αξιόλογων στοιχείων. Αντίστοιχα αρνητική θα είναι (όσον αφορά την προσέγγιση της «επιθυμητής εικόνας»), η επίδραση από την εφαρμογή των κοινοτικών πολιτικών και των κανονισμών λειτουργίας των διαρθρωτικών ταμείων, από την περιορισμένη διαθεσιμότητα χρηματοδοτικών πόρων για την ανάπτυξη της χώρας και την κατανομή ορισμένων κονδυλίων σύμφωνα με την, μικρή οπωσδήποτε, βαρύτητα της περιφέρειας στο αναπτυξιακό γίγνεσθαι της χώρας. 95

96 Έτσι, σύμφωνα με το σενάριο της «ρεαλιστικής εικόνας», τα βασικά αναπτυξιακά μεγέθη της περιφέρειας διαμορφώνονται ως εξής : Ο πραγματικός πληθυσμός της χώρας αυξάνεται σε μεγέθη λίγο μεγαλύτερα από αυτά της απογραφής του Εγκαθίστανται νέοι κάτοικοι και αυξάνει ελαφρά η φυσική κίνηση του πληθυσμού. Αυξάνει με λίγο μεγαλύτερους ρυθμούς ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός. Μικρή αύξηση σημειώνει και το εργατικό δυναμικό, αλλά η ποσοστιαία συμμετοχή του στο σύνολο του οικονομικά ενεργού πληθυσμού παραμένει σταθερή (38-40 %). Η απασχόληση στον πρωτογενή τομέα μειώνεται, στις κατασκευές και στις υπηρεσίες αυξάνεται. Συνολικά η απασχόληση αυξάνεται. Η ανεργία σταθεροποιείται σε χαμηλό σχετικά επίπεδο με τάσεις μείωσης. Το ΑΕΠ αυξάνεται με χαμηλούς ρυθμούς, παραπλήσιους ή λίγο μεγαλύτερους από αυτούς της χώρας. Η αύξηση του ΑΕΠ σε συνδυασμό με την αύξηση του πραγματικού πληθυσμού έχουν ως αποτέλεσμα να διατηρηθεί σταθερό το κατά κεφαλήν ΑΕΠ στα επίπεδα της δεκαετίας του 90. Ενισχύεται το προϊόν του δευτερογενούς τομέα (κυρίως λόγω της αύξησης του προϊόντος των κατασκευών) όπως και το προϊόν των υπηρεσιών συμπεριλαμβανομένων και των τουριστικών δραστηριοτήτων. Το προϊόν του πρωτογενούς τομέα παραμένει σταθερό. Η διάρθρωση της οικονομίας μετατοπίζεται προς την ενίσχυση του τουριστικού τομέα, όχι επειδή αυξάνεται ιδιαίτερα η τουριστική δραστηριότητα αλλά επειδή μειώνονται οι αγροτικές δραστηριότητες και η μεταποίηση. Ο κλάδος των κατασκευών και οι διοικητικές υπηρεσίες ενισχύονται. Ο πρωτογενής τομέας συρρικνώνεται διατηρώντας τα μεγέθη στα παραδοσιακά προϊόντα και αυξάνοντας την παραγωγή στην κτηνοτροφία. Το σενάριο της ρεαλιστικής εικόνας, που συνδυάζει στοιχεία του 1 ου και του 2 ου σεναρίου κινούμενο μεταξύ αυτών, δεν σημαίνει ότι αποτελεί ένα μέσο όρο των σεναρίων αυτών, ο οποίος άλλωστε ως στατιστικό μέγεθος δεν μπορεί να περιγράψει 96

97 τις διαδικασίες χωρικής ανάπτυξης. Πρόκειται κυρίως για επιλεκτική ανάπτυξη ορισμένων δυναμικών από τις οποίες άλλες κινούνται προς τη μία και άλλες προς την άλλη κατεύθυνση, για διαφορετικές αιτίες κάθε φορά, που έχουν σχέση με τα κέντρα λήψης αποφάσεων, τους χρηματοδοτικούς πόρους, τις κατευθύνσεις των διαφόρων πολιτικών, τις διαφορετικές μορφές χωρικής ανάπτυξης. Για τους λόγους αυτούς η περιγραφή του 3 ου σεναρίου αποτελεί περισσότερο μία σύνθεση ενδεικτικών παραδειγμάτων και λιγότερο προβλέψεις ή νομοτέλειες. Ειδικότερα : Πολιτικές γης και χρήσεις γης Επιλεκτική η λειτουργία του διοικητικού μηχανισμού χωροταξικής πολιτικής. Επιλεκτική επίσης η αναπτυξιακή και ρυθμιστική δημόσια παρέμβαση στο χώρο, και προοδευτικά αναδυόμενη η πρωτοβουλία δημόσιων, ιδιωτικών και συλλογικών φορέων που διαχέουν στο χώρο τις εκσυγχρονιστικές δράσεις. Ορεινοί, εσωτερικοί, παραδοσιακοί και απομονωμένοι οικισμοί Δημιουργία δικτύων σύνδεσης ορεινών και εσωτερικών οικισμών με τις αναπτυγμένες παράκτιες ζώνες για την ανάπτυξη δραστηριοτήτων ήπιου τουρισμού συνδυασμένων δραστηριοτήτων (τουριστικές, αγροτικές, οικολογικές, πολιτιστικές κλπ.). Δημιουργούνται ειδικά προγράμματα για τα μικρά μειονεκτικά νησιά με σκοπό την ανάδειξη των τοπικών συγκριτικών πλεονεκτημάτων. Βελτιώνεται η σύνδεση των μικρών νησιών με τα γειτονικά μεγάλα νησιά. Οι περιοχές στις οποίες η ανάπτυξη στηρίχθηκε κατά τις προηγούμενες δεκαετίες στη μικρή έγγεια ιδιοκτησία και στις οικογενειακές επενδύσεις συνεχίζουν να εφαρμόζουν προβληματική οικιστική ανάπτυξη χωρίς προοπτικές αειφορίας. Το Πανεπιστήμιο Αιγαίου Η επέκταση των εκπαιδευτικών και ερευνητικών δραστηριοτήτων του Πανεπιστημίου Αιγαίου καθώς και η βελτίωση των υποδομών, δημιουργούν ελκυστικά μικροπεριβάλλοντα για ερευνητές, ακαδημαϊκούς, φοιτητές κλπ. Αναπτύσσονται πιλοτικές εφαρμογές για θέματα τοπικού ενδιαφέροντος σε συνεργασία και με τους κατά τόπους θεσμικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς φορείς. 97

98 Λοιπές δραστηριότητες Αναπτύσσονται εφαρμογές τηλεματικής, τηλε-εργασίας και τηλε-εκπαίδευσης. Αξιοποιούνται παλιές βιομηχανικές εγκαταστάσεις και αναπτύσσονται δράσης προστασίας του περιβάλλοντος. Η βελτίωση των λιμενικών υποδομών και των λιμένων σκαφών αναψυχής έχει ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη ορισμένων μορφών θαλάσσιου τουρισμού, που δραστηριοποιείται και σε ειδική θαλάσσια πολιτιστική διαδρομή που χαρακτηρίζεται για πρώτη φορά. Αναδεικνύεται και αξιοποιείται η πολιτιστική κληρονομιά και τα μνημεία της, η ναυτική και αλιευτική παράδοση των νησιών Το πρότυπο χωρικής ανάπτυξης Από τα προαναφερθέντα σενάρια η Δ/νση Χωροταξίας του ΥΠΕΧΩΔΕ, ως διευθύνουσα υπηρεσία της χωροταξικής μελέτης, επέλεξε το σενάριο (2) «η επιθυμητή εικόνα η ακμή» ως αυτό που θ αποτελέσει το πρότυπο χωρικής ανάπτυξης της περιφέρειας Βορείου Αιγαίου. Για το λόγο αυτό δόθηκε, στην παρούσα εργασία, μεγαλύτερη βαρύτητα στις λεπτομέρειες του σεναρίου αυτού κατά την προηγηθείσα ανάλυση. Οπότε δεν κρίνεται σκόπιμο να επαναληφθούν τα χαρακτηριστικά του σ αυτήν την παράγραφο. Αυτό που θα πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα είναι η διαφοροποίηση που πρέπει να επέλθει στη χάραξη και την εφαρμογή των διαφόρων πολιτικών, ώστε να οδηγηθεί η περιφέρεια στην «επιθυμητή εικόνα» του σεναρίου. Οι πολιτικές αυτές εντοπίζονται κυρίως : Στην αναγκαιότητα αυξημένων χρηματοδοτήσεων για την άσκηση πολιτικής περιφερειακής ανάπτυξης και δημιουργίας βελτίωσης των πάσης φύσεως υποδομών. Στην αναγκαιότητα εξομάλυνσης των σχέσεων με τη γείτονα Τουρκία. Στη δημιουργία διασυνδέσεων με δυναμικές περιοχές του χερσαίου και νησιωτικού χώρου με ταυτόχρονη αξιοποίηση και εκσυγχρονισμό του δικτύου των μεταφορών. Στον επανακαθορισμό των πολιτικών και των χρήσεων γης με παράλληλη προστασία - αξιοποίηση του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων και 98

99 οπωσδήποτε σταδιακή (αλλά με άμεση έναρξη της σχετικής διαδικασίας) κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης. Στην ανάπτυξη συμπληρωματικών, κοινωνικών, παραγωγικών και οικονομικών λειτουργιών διασυνδέσεων μεταξύ των νησιών. Στον αναπροσανατολισμό της γεωργίας και της μεταποίησης, την καθετοποίηση της παραγωγής και την ορθολογική διασύνδεση των παραγωγικών τομέων μεταξύ τους. Στην αναγκαιότητα να επιβληθούν θεσμικές και διοικητικές μεταρρυθμίσεις που να επιτρέπουν την αξιοποίηση των πόρων και τη διάχυση των αναπτυξιακών αποτελεσμάτων. Στην εφαρμογή πολιτικής ολοκληρωμένης ανάπτυξης του οικιστικού δικτύου. Στην εφαρμογή πολιτικών πολυλειτουργικότητας της υπαίθρου. Στην ενθάρρυνση και ενίσχυση της αξιοποίησης των ήπιων μορφών ενέργειας. Στην αναβάθμιση του εκπαιδευτικού και ερευνητικού ρόλου του Πανεπιστημίου Αιγαίου Εξειδίκευση σε επίπεδο Νομών και Νησιωτικών Συμπλεγμάτων Η εξειδίκευση του χωροταξικού σχεδίου ακολουθεί τη λογική του επιμερισμού σε πέντε (5) ξεχωριστές νησιωτικές ενότητες, οι οποίες είναι : α. Η νήσος Λέσβος, στην οποία η πρόταση για την οργάνωση των δραστηριοτήτων ακολουθεί τη διάκριση σε τέσσερις προγραμματικές ενότητες : Το Κέντρο : Δήμοι Μυτιλήνης, Λουτρόπολης Θερμής, Ευεργετούλα Ο Νότος : Δήμοι Πλωμαρίου, Αγιάσου, Πολιχνίτου Ο Βορράς : Δήμοι Μήθυμνας, Μανταμάδου, Πέτρας, Καλλονής (βόρειο τμήμα) Η Δύση : Δήμοι Ερεσσού - Αντίσσης, Καλλονής (νότιο τμήμα) β. Το σύμπλεγμα των νήσων Λήμνου Αγίου Ευστρατίου, στο οποίο η πρόταση για την οργάνωση των δραστηριοτήτων ακολουθεί την υφιστάμενη διοικητική διαίρεση των ΟΤΑ α βαθμού : Δήμος Μύρινας 99

100 Δήμος Νέας Κούταλης Δήμος Ατσικής Δήμος Μούδρου γ. Το σύμπλεγμα των νήσων Χίου Οινουσσών Ψαρών, στο οποίο η πρόταση για την οργάνωση των δραστηριοτήτων ακολουθεί τη διάκριση στις εξής προγραμματικές ενότητες : Η Κεντρική Νοτιοανατολική Χίος : Δήμοι Χίου, Ομηρούπολης (περιοχή Βροντάδου), Καμποχώρων, Αγίου Μηνά, Ιωνίας. Η Νότια Χίος : Δήμος Μαστιχοχωρίων. Η Βόρειοανατολική Χίος : Δήμος Καρδαμύλων, Δήμος Ομηρούπολης (περιοχή Συκιάδας - Λαγκάδας). Η Βορειοδυτική Χίος : Δήμος Αμανής, Δυτικό τμήμα Δήμου Ομηρούπολης Οι Οινούσσες : Δήμος Οινουσσών Τα Ψαρά : Δήμος Ψαρών δ. Η νήσος Σάμος, στην οποία η πρόταση για την οργάνωση των δραστηριοτήτων ακολουθεί τη διοικητική διαίρεση των ΟΤΑ α βαθμού : Δήμος Βαθέος Δήμος Καρλοβασίων Δήμος Πυθαγορείου Δήμος Μαραθοκάμπου ε. Το σύμπλεγμα των νήσων Ικαρία Φούρνοι, στο οποίο η πρόταση για την οργάνωση των δραστηριοτήτων ακολουθεί την υφιστάμενη διοικητική διαίρεση των ΟΤΑ α βαθμού : Δήμος Αγίου Κηρύκου Δήμος Εύδηλου Δήμος Ραχών Δήμος Φούρνων Κορσεών 100

101 Για τις παραπάνω νησιωτικές ενότητες το χωροταξικό σχέδιο εξειδικεύεται σε αδρές γραμμές στα θέματα του οικιστικού δικτύου, των μεταφορών (οδικό δίκτυο, υποδομές λιμένων και αερολιμένων), τουρισμού, προστασίας φυσικών και πολιτιστικών πόρων, χωρικής οργάνωσης των παραγωγικών και λοιπών δραστηριοτήτων. Στα πλαίσια αυτής της εργασίας δεν θ αναφερθούμε σε λεπτομέρειες για τις ξεχωριστές, για κάθε νησιωτική ενότητα, κατευθύνσεις της χωροταξικής μελέτης, πέραν του ότι αυτές αναφέρονται κυρίως στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τη φυσιογνωμία των νησιών που τις αποτελούν Πρόγραμμα Δράσης Οι στόχοι του χωροταξικού σχεδίου ποσοτικοποιημένοι σύμφωνα με τις παραδοχές του σεναρίου (2), παρουσιάζονται στον πίνακα που ακολουθεί : Η ΕΠΙΘΥΜΗΤΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΤΟΣ 2006 ΕΤΟΣ 2011 ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ άτομα άτομα ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΕΝΕΡΓΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ άτομα άτομα ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΟΙ άτομα άτομα Πρωτογενής τομέας 21,6 % 20,0 % Δευτερογενής τομέας 21,7 % 21,4 % Τριτογενής τομέας 56,6 % 58,6 % ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ εκατομ. δρχ εκατομ. δρχ. ΠΡΟΪΟΝ (σε σταθερές τιμές του 2000) Πρωτογενής τομέας 12,0 12,5 % Δευτερογενής τομέας 19,0 20,0 % Τριτογενής τομέας 68,0 68,5 % ΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗ ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΠΡΟΪΟΝ (σε σταθερές τιμές του 2000) 3,7 εκατομ. δρχ. 4,4 εκατομ. δρχ. 101

102 Τα μεγέθη που αναφέρονται στον πίνακα αποτελούν και τους φυσικούς δείκτες παρακολούθησης στην εφαρμογή του χωροταξικού σχεδιασμού. Τα ιδιαίτερα στοιχεία της περιφέρειας που είναι η μεθοριακή της θέση, ο νησιωτικός χαρακτήρας της, το ιδιόμορφο παραγωγικό πρότυπο, η ποιότητα του περιβάλλοντος και η παρουσία του Πανεπιστημίου Αιγαίου, υπαγορεύουν τους βασικούς αναπτυξιακούς στόχους, οι οποίοι είναι οι ακόλουθοι : Πρωτεύοντες στόχοι 1. Άρση της απομόνωσης 2. Ενίσχυση και διεύρυνση των οικονομικών δραστηριοτήτων 3. Βελτίωση της ποιότητας ζωής 4. Ενδοπεριφερειακή συνοχή 5. Προστασία του φυσικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος 6. Βιώσιμη ανάπτυξη αειφορία Δευτερεύοντες στόχοι (των οποίων η επίτευξη προϋποθέτει την εκπλήρωση των πρωτευόντων στόχων) 7. Σμίκρυνση της απόστασης από τους μέσους όρους των οικονομικών δεικτών της Ε.Ε. και της χώρας 8. Συγκράτηση και περαιτέρω αύξηση του πληθυσμού 9. Περιορισμός των ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων Οι στόχοι 2, 3 και 8 καλύπτουν αντίστοιχα τον 3 ο, τον 2 ο και τον 1 ο άξονα προτεραιότητας του ΠΕΠ της περιφέρειας Βορείου Αιγαίου. Οι αναπτυξιακοί στόχοι του προγράμματος δράσης σε συνδυασμό με ορισμένες βασικές παραδοχές καθορίζουν τους βασικούς κατευθυντήριους άξονες, οι οποίοι εξειδικεύονται στην υλοποίηση των παρακάτω κατηγοριών ομαδοποιημένων δράσεων : 1 η Κατηγορία Δράσεων : Ανάπτυξη των Υποδομών (μεταφορικές, τηλεπικοινωνιακές, έρευνας ανάπτυξης τεχνολογίας, αγροτικές, κοινωνικές, πολιτιστικές, περιβαλλοντικές, αστικές, βιομηχανικές επιχειρηματικές, αθλητικές). 2 η Κατηγορία Δράσεων : Ανάπτυξη της παραγωγικής βάσης (επιχειρηματικά δίκτυα, τηλε-εργασία, εξαγωγές προϊόντων Ο.Π.Α.Π., εξορθολογισμός γεωργίας, 102

103 βιολογικές καλλιέργειες, καθετοποίηση παραγωγής, ήπιες μορφές ενέργειας, εναλλακτικές μορφές τουρισμού). 3 η Κατηγορία Δράσεων : Ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού (έρευνα ανάπτυξη τεχνολογίας, πολιτισμός, τουρισμός, επιχειρηματικότητα, τυποποίηση marketing, εφαρμογές πληροφορικής, βιολογικά προϊόντα, περιβάλλον, υγεία, κοινωνική πρόνοια). 4 η Κατηγορία Δράσεων : Ανάπτυξη θεσμικών - διοικητικών - τεχνικών μηχανισμών και εργαλείων (υποστήριξη ΜΜΕ, εθνικά και διεθνή δίκτυα, επανασχεδιασμός αναπτυξιακών κινήτρων, δομές κατάρτισης, προβολή, εκσυγχρονισμός δημόσιας διοίκησης, δικτύωση υπηρεσιών, δίκτυα τεχνικής υποστήριξης, αύξηση μέσης αγροτικής εκμετάλλευσης, κλαδικές πολιτικές, προστασία περιβάλλοντος και φορείς διαχείρισης, ΖΟΕ, ΣΧΟΑΑΠ, ΓΠΣ). Οι προτεινόμενες δράσεις εξειδικεύονται πρώτον ανά νησιωτική ενότητα και, δεύτερον, σε επί μέρους δραστηριότητες / έργα σε σύνδεση με τους στόχους του προγράμματος. Επίσης προτείνονται οι αναγκαίες χωροταξικές ρυθμίσεις με την εφαρμογή ειδικών εργαλείων που προβλέπουν οι νόμοι 2742/99 και 2508/97 (ΣΧΟΟΑΠ, ΠΟΤΑ, ΖΟΕ, ΣΟΑΠ, ΠΟΑΠΔ, ΠΕΧΠ, περιοχές NATURA 2000, πολεοδομικές μελέτες, ανάδειξη παραδοσιακών οικισμών, σχέδια διαχείρισης περιοχών του Ν. 1650/86) Χαρτογραφικό Υλικό Το χαρτογραφικό υλικό της μελέτης αποτελείται, σύμφωνα και με τις προδιαγραφές που είχε θέσει η Δ/νση Χωροταξίας του ΥΠΕΧΩΔΕ, από χάρτες των περιοχών της περιφέρειας οι οποίοι είναι (στις περισσότερες περιπτώσεις) σε κλίμακα 1: ή 1: με σύνηθες το μικρότερο μέγεθος. Στους χάρτες εξειδίκευσης της χωροταξικής οργάνωσης σε επίπεδο νομού, όπου η προδιαγραφόμενη κλίμακα είναι 1: ή 1: , εφαρμόζεται στη μελέτη κλίμακα 1: Θεωρούμε ότι οι κλίμακες 1: και κάτω είναι μικρές για την απόδοση της υφιστάμενης κατάστασης και της προτεινόμενης προοπτικής χωροταξικής οργάνωσης, διότι, σ αυτές τις κλίμακες, όπου η γραμμή του 1 mm αντιστοιχεί σε ζώνη 100 m και άνω, υποβόσκει ο κίνδυνος ν αποδοθούν συγκεχυμένες πληροφορίες για τις χρήσεις γης ιδιαίτερα στις εξαιρετικά ευαίσθητες παράκτιες περιοχές. Προτιμότερη κατά τη γνώμη μας είναι η κλίμακα 1: για τους χάρτες του χωροταξικού σχεδίου της 103

104 περιφέρειας και 1: ή 1:5.000 για τους χάρτες εξειδίκευσης του σχεδιασμού σ επίπεδο νησιωτικής ενότητας 104

105 Β ΜΕΡΟΣ 6. Η ΧΩΡΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΤΟΥ Ν. ΧΙΟΥ 6.1. Η Αναπτυξιακή Φυσιογνωμία του Νομού Δημογραφικά και οικονομικά χαρακτηριστικά Η δημογραφική εξέλιξη του Ν. Χίου, όπως και της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, ακολουθεί αρνητική πορεία μέχρι το 1981 και ανακάμπτει ελαφρά στη δεκαετία , αλλά σε ρυθμούς χαμηλότερους από το σύνολο της χώρας. Πρόσφατες εκτιμήσεις του πληθυσμού κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 90, σύμφωνα με δημοσιευμένα στοιχεία 6 (μέχρι και το έτος 1999), εμφανίζουν μείωση του πληθυσμού σε σχέση με την απογραφή του Επί πλέον η σύγκριση των πυραμίδων ηλικιών της περιφέρειας και του Ν. Χίου με το σύνολο της χώρας παρουσιάζει την εμφανή γήρανση του πληθυσμού όλων των νομών του Β. Αιγαίου. Η κατάσταση αυτή έρχεται ως αποτέλεσμα της αντίστοιχης πορείας της οικονομικής ζωής, όπου ο Ν. Χίου, παρά τη σαφή βελτίωση κατά την τελευταία πενταετία, εμφανίζεται να υπολείπεται του μέσου όρου της χώρας σε όλους σχεδόν τους οικονομικούς δείκτες, τόσο ποσοτικά (ΑΕΠ, κατά κεφαλή ακαθάριστο προϊόν, απασχόληση), όσο κυρίως ποιοτικά σε σχέση με την ανταγωνιστικότητα των προϊόντων του. Τ αναπτυξιακά χαρακτηριστικά του Νομού θ αναλυθούν λεπτομερέστερα στα επόμενα κεφάλαια. Όσον αφορά τα δημογραφικά στοιχεία : Με βάση τα επίσημα στοιχεία των απογραφών ο πληθυσμός του Νομού μειώνεται στη δεκαετία κατά 7,57 %, ενώ στη δεκαετία παρουσιάζει αύξηση κατά 4,65 %. Η αύξηση αυτή αμφισβητείται δεδομένου ότι κατά την ημέρα των απογραφών σημειώνονται μεγάλες μετακινήσεις πληθυσμού 7 από το κέντρο προς την περιφέρεια. Πρόσφατες εκτιμήσεις 6 για τα έτη δείχνουν συνεχή μείωση του πληθυσμού, ο οποίος διαμορφώνεται το 1999 στο ύψος των κατοίκων (ενώ η απογραφή του 1991 δείχνει κατοίκους). Η μείωση του πληθυσμού στο διάστημα με βάση τα στοιχεία των απογραφών ακολουθεί ένα μέσο ετήσιο ρυθμό μεταβολής του ύψους 0,17 %, ενώ στο διάστημα το μέγεθος διαμορφώνεται στην τιμή του 0,36 %. Ο μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής του 6 Οι Νομοί της Ελλάδας, Έκδοση 2000, ALPHA Τράπεζα Πίστεως ALL MEDIA PUBLICATIONS - ΕΠΙΛΟΓΗ 7 Το ίδιο φαινόμενο και σε μεγαλύτερη ίσως ένταση παρατηρήθηκε και στην πρόσφατη απογραφή της 18 ης Μαρτίου

106 πληθυσμού στο διάστημα είναι για την Περιφέρεια Β. Αιγαίου 0,50 % και για το σύνολο της χώρας +0,65 %. Ο αριθμός των γεννήσεων ανά κατοίκους από 16,31 το 1971 έχει πέσει στο 8,60 το 1998 (ΜΕΡΜ 8-2,34 %). Η αντίστοιχη μεταβολή της φυσικής αύξησης πληθυσμού ανά κατοίκους ήταν από 0,60 σε 3,93. Τα μεγέθη γεννητικότητας και θανάτων για τους νομούς της ΠΒΑ και το σύνολο της χώρας φαίνονται στον παρακάτω πίνακα. ΠΙΝΑΚΑΣ. Μεταβολή γεννήσεων και θανάτων στην Περιφ. Β. Αιγαίου ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΓΕΘΟΣ % ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΜΕΤΑΒΟΛΗ Μ.Ε.Ρ.Μ. % Ν. ΧΙΟΥ Γεννήσεις ανά 16,31 8,60-47,27-2, κατοίκους Θάνατοι ανά 13,92 13,28-4,61-0, κατοίκους Φυσική αύξηση 2,39-4,68 πληθυσμού ανά κατοίκους Ν. ΛΕΣΒΟΥ Γεννήσεις ανά 12,33 9,79-20,62-0, κατοίκους Θάνατοι ανά 11,73 13,73 16,98 0, κατοίκους Φυσική αύξηση 0,60-3,93 πληθυσμού ανά κατοίκους Ν. ΣΑΜΟΥ Γεννήσεις ανά 12,52 9,2-26,50-1, κατοίκους Θάνατοι ανά 14,24 15,72 10,38 0, κατοίκους Φυσική αύξηση -1,73-6,52 πληθυσμού ανά κατοίκους ΠΕΡΙΦ. Β. Γεννήσεις ανά 13,39 9,35-30,16-1,32 ΑΙΓΑΙΟΥ κατοίκους Θάνατοι ανά 12,79 14,02 9,58 0, κατοίκους Φυσική αύξηση 0,60-4,66 πληθυσμού ανά κατοίκους ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ Γεννήσεις ανά 16,08 9,54-40,68-1, κατοίκους Θάνατοι ανά 8,39 9,71 15,65 0, κατοίκους Φυσική αύξηση 7,68-0,17 πληθυσμού ανά κατοίκους Παρατηρούμε ότι οι γεννήσεις στο Ν. Χίου στο διάστημα ακολουθούν έντονα αρνητική μεταβολή (ΜΕΡΜ = -2,36 %), με μεγαλύτερη ένταση τόσο σε σχέση 8 ΜΕΡΜ : μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής 106

107 με την Περιφέρεια (-1,32 %), όσο και σε σχέση με το σύνολο της χώρας (-1,92 %). Ειδικότερα οι εξελίξεις των πληθυσμιακών μεγεθών κατά τη δεκαετία του 90 αποτυπώνονται στα διαγράμματα που ακολουθούν ΕΞΕΛΙΞΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΣΤΟΥΣ ΝΟΜΟΥΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦ. Β. ΑΙΓΑΙΟΥ 1 = ΛΕΣΒΟΣ, 2 = ΧΙΟΣ, 3 = ΣΑΜΟΣ ΕΤΟΣ 1991 ΕΤΟΣ 1992 ΕΤΟΣ 1993 ΕΤΟΣ 1994 ΕΤΟΣ 1995 ΕΤΟΣ 1996 ΕΤΟΣ 1997 ΕΤΟΣ 1998 Σειρά1 Σειρά2 Σειρά3 ΕΤΟΣ 1999 ΦΥΣΙΚΗ ΑΥΞΗΣΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΣΤΟΥΣ ΝΟΜΟΥΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦ.Β. ΑΙΓΑΙΟΥ 1 = ΛΕΣΒΟΣ, 2= ΧΙΟΣ, 3 = ΣΑΜΟΣ, 4 = ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ, 5 = ΧΩΡΑ 2,00 1,00 0,00-1,00-2,00-3,00-4,00-5,00-6,00-7,00-8,00 ΕΤΟΣ 1991 ΕΤΟΣ 1992 ΕΤΟΣ 1993 ΕΤΟΣ 1994 ΕΤΟΣ 1995 ΕΤΟΣ 1996 ΕΤΟΣ 1997 ΕΤΟΣ 1998 Σειρά1 Σειρά2 Σειρά3 Σειρά4 Σειρά5 Από τα παραπάνω τεκμηριώνεται η δημογραφική αποψίλωση που επέρχεται στο Ν. Χίου αλλά και στο σύνολο της ΠΒΑ. Χαρακτηριστική είναι η έντονα αρνητική φυσική αύξηση του πληθυσμού καθ όλη τη δεκαετία του 90, ενώ η χώρα είχε θετική μεταβολή (εκτός του 1998 που έπεσε στο 0,17 %). Οι εξελίξεις αυτές είχαν ως αποτέλεσμα τη γήρανση του πληθυσμού η οποία αποτυπώνεται χαρακτηριστικά στα 107

108 διαγράμματα που ακολουθούν, στα οποία καταγράφεται η πυραμίδα των ηλικιών στο Ν. Χίου, την Περιφέρεια Β. Αιγαίου και το σύνολο της χώρας. ΝΟΜΟΣ ΧΙΟΥ - ΠΥΡΑΜΙΔΑ ΗΛΙΚΙΩΝ (1 = ΑΝΔΡΕΣ, 2 = ΓΥΝΑΙΚΕΣ) >= Σειρά1 Σειρά2-5,00% -4,00% -3,00% -2,00% -1,00% 0,00% 1,00% 2,00% 3,00% 4,00% 5,00% 6,00% ΠΕΡΙΦ. Β. ΑΙΓΑΙΟΥ ΠΥΡΑΜΙΔΑ ΗΛΙΚΙΩΝ (1 = ΑΝΔΡΕΣ, 2 = ΓΥΝΑΙΚΕΣ) >= Σειρά1 Σειρά2-5,00% -4,00% -3,00% -2,00% -1,00% 0,00% 1,00% 2,00% 3,00% 4,00% 5,00% 6,00% ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ - ΠΥΡΑΜΙΔΑ ΗΛΙΚΙΩΝ (1 = ΑΝΔΡΕΣ, 2 = ΓΥΝΑΙΚΕΣ) >= Σειρά1 Σειρά2-5,00% -4,00% -3,00% -2,00% -1,00% 0,00% 1,00% 2,00% 3,00% 4,00% 5,00% 6,00% Όσον αφορά την πληθυσμιακή πυκνότητα των Δήμων του Ν. Χίου αυτή αποτυπώνεται στον παρακάτω πίνακα και όπως φαίνεται κυμαίνεται σε ένα ευρύ φάσμα, από 9,84 κατοίκους ανά Km 2 (Δ. Ψαρών), έως 1.003,11 (Δ. Χίου). Συνολικά ο Ν. Χίου εμφανίζει πληθυσμιακή πυκνότητα 57,71 έναντι 52,94 της Περιφέρειας και 77,7 του συνόλου της χώρας. 108

109 ΠΙΝΑΚΑΣ.. Πληθυσμιακή πυκνότητα των ΟΤΑ του Ν. Χίου Α/Α ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΟΤΑ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ 1991 ΕΚΤΑΣΗ ΣΕ ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΗ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ (κάτοικοι ανά km2) 1 ΔΗΜΟΣ ΑΓΙΟΥ ,84 ΜΗΝΑ 2 Δ. ΑΜΑΝΗΣ ,98 3 Δ. ΙΩΝΙΑΣ ,17 4 Δ. ΚΑΜΠΟΧΩΡΩΝ ,48 5 Δ. ΚΑΡΔΑΜΥΛΩΝ ,17 6 Δ. ΜΑΣΤΙΧΟΧΩΡΙΩΝ ,53 7 Δ. ΟΜΗΡΟΥΠΟΛΗΣ ,23 8 Δ. ΟΙΝΟΥΣΣΩΝ ,36 9 Δ. ΧΙΟΥ ,11 10 Δ. ΨΑΡΩΝ ,84 ΣΥΝΟΛΟ Ν. ΧΙΟΥ ,71 ΠΗΓΗ : ΕΣΥΕ, Απογραφή Πληθυσμού 1991, EETAA, Πρόγραμμα «Καποδίστριας» Τα μεγέθη του πίνακα αποτυπώνουν το σημαντικό πρόβλημα αστυφιλίας και υδροκεφαλισμού που παρουσιάζεται στο Ν. Χίου, μιας και στους οικισμούς της Κεντρικής Χίου (Χίος, Βροντάδος, Θυμιανά, Νεοχώρι, Καμπόχωρα) δηλ. στα προάστια της πόλης της Χίου, συγκεντρώνεται το 67 % περίπου του πληθυσμού του νομού (ουσιαστικά και με βάση τον πραγματικό πληθυσμό και όχι αυτό των απογραφών το ποσοστό είναι άνω του 75 %). Η άνιση αυτή κατανομή του πληθυσμού έχει δημιουργήσει, όπως θα δούμε σε επόμενα κεφάλαια, σημαντικά προβλήματα στην αστική ανάπτυξη των οικισμών, στο σχεδιασμό της χωροταξικής ανάπτυξης και στην οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη του νομού. Οι διαφοροποιήσεις της πληθυσμιακής πυκνότητας εντός του νομού φαίνονται στο χάρτη του Ν. Χίου που ακολουθεί. Ανακεφαλαιώνοντας πρέπει να σημειώσουμε ότι τα επίσημα απογραφικά στοιχεία για τους μόνιμους κατοίκους του νομού αλλοιώνονται από τρεις παράγοντες : α. Από τις μετακινήσεις κατά την ημέρα της απογραφής μεγάλου αριθμού (εκτιμάται περί τις 3.000) ατόμων Χιακής καταγωγής, που κατοικούν μόνιμα εκτός νομού, στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό (να σημειωθεί ότι οι Χιώτες κάτοικοι των ΗΠΑ ανέρχονται στους περίπου). β. Από την παρουσία του φοιτητικού πληθυσμού (εκτιμάται σε ορισμένες εκατοντάδες). 109

110 γ. Από την παρουσία του στρατιωτικού πληθυσμού, ο οποίος δεν είναι δυνατόν να εκτιμηθεί, αλλά ούτε και να κοινοποιηθεί ως προς τη θέση και το μέγεθος. Ο πληθυσμός της πρώτης κατηγορίας είναι σαφές ότι δεν αποτελεί οργανικό τμήμα της ντόπιας κοινωνίας και αλλοιώνει ουσιαστικά την εικόνα του νομού. Η αλλοίωση αυτή μόνο μικροπολιτικές σκοπιμότητες μπορεί να εξυπηρετήσει και όχι τα πραγματικά συμφέροντα του νομού, των ΟΤΑ και των μόνιμων κατοίκων. Ο πληθυσμός των δύο άλλων κατηγοριών, παρ όλο που η παρουσία του είναι πρόσκαιρη και εναλλασσόμενη, μπορεί να γίνει αποδεκτό να συνυπολογισθεί στο μόνιμο πληθυσμό, διότι αν και δεν αποτελεί παραγωγικό δυναμικό συμμετέχει στις οικονομικές δραστηριότητες ως καταναλωτής. Ένα δεύτερο θέμα που αξίζει να σχολιασθεί είναι η γενική τάση που επικρατεί για εγκατάλειψη των απομακρυσμένων και ορεινών περιοχών και μετεγκατάσταση στα μεγάλα και παραλιακά κέντρα. Για παράδειγμα ο Δήμος Αμανής εμφανίζει στην απογραφή του 1991 πληθυσμό κατοίκων, αν και είναι αμφίβολο εάν ο πραγματικός πληθυσμός υπερβαίνει τους κατοίκους. Αντίστοιχη εικόνα υπάρχει και σε άλλους οικισμούς κυρίως της Βόρειας Χίου, όπου εντοπίζονται τα μεγαλύτερα προβλήματα δημογραφικής αποψίλωσης, έντονης γήρανσης του πληθυσμού και πλήρους αποδιάρθρωσης της τοπικής οικονομίας. 110

111 ΧΑΡΤΗΣ ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΗΣ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑΣ 111

112 Παραγωγικοί τομείς και δραστηριότητες Οι οικονομικές και παραγωγικές δραστηριότητες στο Ν. Χίου έχουν μεταβληθεί σημαντικά κατά την τελευταία εικοσαετία με τη σημαντική μείωση του δευτερογενούς τομέα και την αντίστοιχη αύξηση του τριτογενούς (τουρισμός, υπηρεσίες). Η τομεακή κατανομή του ΑΕΠ για το Ν. Χίου, την Περιφέρεια Β. Αιγαίου και το σύνολο της χώρας από το 1981 έως το 1998 φαίνεται στον παρακάτω πίνακα. ΠΙΝΑΚΑΣ.. Ποσοστιαία κατανομή του ΑΕΠ ανά τομέα παραγωγής Τομέας παραγωγής Ν. Χίου α γενής 11,6 % 10,7 % 7,7 % 6 % β γενής 31,6 % 21,2 % 19,5 % 18 % γ γενής 56,8 % 68,1 % 72,8 % 77 % Περιφέρεια α γενής 21,7% 22,3% 20,0% 10 % β γενής 26,5% 18,4% 17,3% 19 % γ γενής 51,8% 59,3% 62,7% 71 % Χώρα α γενής 17,7% 16,4% 14,9% 8 % β γενής 30,7% 26,8% 25,0% 24 % γ γενής 51,6% 56,8% 60,0% 69 % ΠΗΓΗ : ΕΣΥΕ Εθνικοί Λογαριασμοί και ΟΙ ΝΟΜΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 2000 (στοιχεία για το 1998) Από τα παραπάνω στοιχεία φαίνεται η πολύ μεγάλη πτώση που σημειώθηκε στο δευτερογενή τομέα η οποία ακολούθησε μεγαλύτερους ρυθμούς τόσο σε σχέση με την περιφέρεια όσο και το σύνολο της χώρας. Αντίστοιχα σημειώθηκε μεγάλη διόγκωση του τριτογενούς τομέα το ποσοστό του οποίου (77 %) είναι μεγαλύτερο αυτού της περιφέρειας (71 %) αλλά και της χώρας (69 %). Η αύξηση αυτή οφείλεται εν μέρει και στην αύξηση του τουρισμού αλλά περισσότερο στην μεγάλη αύξηση που σημειώθηκε στον τομέα των υπηρεσιών. Συνολικά το ΑΕΠ σε τιμές αγοράς (υπολογισμένο με το Ευρωπαϊκό Σύστημα Λογαριασμών) από εκατ. δρχ. το 1990 έφθασε εκατ. δρχ. το Η συνολική μεταβολή στο διάστημα αυτό ήταν 226,34 % έναντι 238,76 % για την περιφέρεια και 191,56 % για τη χώρα. Αντίστοιχα οι τιμές του ΜΕΡΜ του ΑΕΠ ήταν 14,04 % για το Ν. Χίου, 14,52 % για την περιφέρεια και 12,63 % για τη χώρα. Η επιτάχυνση αυτή έχει βελτιώσει τη θέση του Ν. Χίου (29 η ) ως προς το κ.κ. ΑΕΠ στο σύνολο της χώρας, και έχει ως αποτέλεσμα να κατατάσσεται 9 αναπτυσσόμενους με σχετικά υψηλό κ.κ. ΑΕΠ. ο νομός στους 9 ΟΙ ΝΟΜΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

113 Το κ.κ. ΑΕΠ στο Ν. Χίου από δρχ. και σε ποσοστό στο 71 % του μ.ό. της χώρας το 1990, ανήλθε σε δρχ. και σε ποσοστό στο 85 % του μ.ό. της χώρας το Ο Ν. Χίου είναι τελευταίος στην περιφέρεια στην κατηγορία του κ.κ. ΑΕΠ και στην 29 η θέση μεταξύ των νομών της Ελλάδας (Ν. Σάμου στην 6 η, Ν. Λέσβου στην 25 η ). Η εξέλιξη του κ.κ. ΑΕΠ ως ποσοστού του μ.ο. της χώρας φαίνεται στο διάγραμμα που ακολουθεί. ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ κ.κ. ΑΕΠ ΩΣ % ΠΟΣΟΣΤΟ ΤΟΥ μ.ο. ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ 1 = ΛΕΣΒΟΣ, 2 = ΧΙΟΣ, 3 = ΣΑΜΟΣ ΧΩΡΑ = Σειρά1 Σειρά2 Σειρά3 0 ΕΤΟΣ 1990 ΕΤΟΣ 1991 ΕΤΟΣ 1992 ΕΤΟΣ 1993 ΕΤΟΣ 1994 ΕΤΟΣ 1995 ΕΤΟΣ 1996 ΕΤΟΣ 1997 ΕΤΟΣ 1998 ΕΤΟΣ 1999 Είναι φανερό ότι ναι μεν το κ.κ. ΑΕΠ αυξήθηκε κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 90 (στην απόλυτη τιμή του αλλά και ως ποσοστό του μ.ό. της χώρας), αλλά η σχετική ενδοπεριφερειακή θέση του Ν. Χίου επιδεινώθηκε (μετά το 1992 από την 2 η πέρασε στην 3 η θέση εναλλάσσοντας θέση με το Ν. Λέσβου). Η μεταβολή αυτή εκτιμάται ότι οφείλεται τόσο στην πολιτική του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων (θα τεκμηριωθεί σε επόμενη παράγραφο), όσο περισσότερο στην ενίσχυση του Ν. Λέσβου με την εγκατάσταση σε αυτόν του συνόλου σχεδόν των περιφερειακών υπηρεσιών διαφόρων δημοσίων οργανισμών (Υπ. Αιγαίου, Περιφέρεια Β. Αιγαίου, περιφερειακές υπηρεσίες ΟΤΕ, ΔΕΗ, Πανεπ. Αιγαίου, Υπ. Οικονομικών, Υπ. Πολιτισμού, Περιφερειακό Τμήμα ΤΕΕ, Περιφ. Ενεργειακό Κέντρο κλπ.). Η αύξηση του κ.κ. ΑΕΠ του Ν. Χίου και των λοιπών νομών της περιφέρειας πρέπει να μας προβληματίσει διότι παρουσιάζεται σε συνθήκες δημογραφικής εξασθένισης και γήρανσης του πληθυσμού των νομών. Σ ένα τέτοιο περιβάλλον και στην περίπτωση 113

114 που δεν αντιστραφούν οι δημογραφικές τάσεις είναι τουλάχιστον αβέβαιο το να προβλεφθεί μία πιθανή θετική αναπτυξιακή πορεία. Συνολικά στο επίπεδο της περιφέρειας εμφανίζονται σημαντικές ανισότητες, με το Ν. Σάμου να βρίσκεται στην καλύτερη θέση συγκριτικά με τους Ν. Λέσβου και Χίου, και με καλύτερη ισορροπία στην παραγωγική δομή, παρόμοια με αυτή του συνόλου της περιφέρειας. Διαρθρωτικά η οικονομία της περιφέρειας κυριαρχείται από τον τριτογενή τομέα, (ιδιαίτερα στο Ν. Χίου), ενώ ο πρωτογενής τομέας εμφανίζεται αυξημένος στο Ν. Λέσβου (στο Ν. Χίου είναι ιδιαίτερα ισχνός και με φθίνουσα πορεία). Στο Ν. Λέσβου ο πρωτογενής τομέας κυριαρχείται από παραδοσιακές καλλιέργειες μη εκσυγχρονισμένης παραγωγής και με δεδομένες τις διασυνδέσεις μεταξύ α γενούς και β γενούς τομέα, η φθίνουσα πορεία του πρώτου συμπαρασύρει και τον άλλο σε πτώση. Στο Ν. Σάμου η αλληλεξάρτηση των δύο τομέων, λόγω της διάρθρωσής τους (καλλιέργειες μη ανταγωνιστικές) αλλά και του εκσυγχρονισμού και της καθετοποίησης της παραγωγής, επιδρά θετικά στην οικονομία ενώ παράλληλα επιτρέπει την παράλληλη απασχόληση των αγροτών και σε εποχιακές τουριστικές δραστηριότητες. Η ιδιαίτερη αυτή διάρθρωση του Ν. Σάμου έχει εμφανίσει τα θετικά της αποτελέσματα στην καλή αναπτυξιακή εικόνα που παρουσιάζει ο νομός 10. Τα διαθέσιμα στοιχεία για το εργατικό δυναμικό είναι δύο ειδών : αφ ενός τα επίσημα στοιχεία της ΕΣΥΕ από τις απογραφές και τις έρευνες εργατικού δυναμικού 1994, που αφορούν το σύνολο του εργατικού δυναμικού, και αφ ετέρου οι εκτιμήσεις που παρουσιάζονται στην ΕΠΙΛΟΓΗ ΟΙ ΝΟΜΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΕΚΔΟΣΗ 2000 για τα έτη και αφορούν το εργατικό δυναμικό με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου ασφαλισμένο στο ΙΚΑ. Λόγω του διαφορετικού μεγέθους που καταγράφουν οι δύο αυτές κατηγορίες εξετάζονται χωριστά. Ως προς την πρώτη κατηγορία το εργατικό δυναμικό στο διάστημα μειώνεται αισθητά στο Ν. Χίου (-8,15 %, ΜΕΡΜ = -0,37 %), μειώνεται πολύ στο σύνολο της περιφέρειας (-26,21 %, ΜΕΡΜ = -1,31 %) λόγω της πολύ μεγάλης μείωσης στο Ν. Λέσβου αφού στο Ν. Σάμου είναι περίπου σταθερό, ενώ στο σύνολο της χώρας αυξάνεται αρκετά (29,29 %, ΜΕΡΜ = 1,12 %). Αντίστοιχη εξέλιξη παρουσιάζει και η κατηγορία των απασχολούμενων στο Ν. Χίου (-17,25 %, ΜΕΡΜ = -0,82 %) στην 10 Μελέτη Χωροταξικού Σχεδίου Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, ΤΕΑΜ4,

115 περιφέρεια (-30,22 %, ΜΕΡΜ = -1,55 %) και στο σύνολο της χώρας (20,62 %, ΜΕΡΜ = 0,82 %). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο υπολογισμός του δείκτη του εργατικού δυναμικού ως ποσοστού του συνολικού πληθυσμού. Οι τιμές αυτού του δείκτη για τους νομούς της περιφέρειας, την περιφέρεια και το σύνολο της χώρας φαίνονται στον πίνακα που ακολουθεί. ΠΙΝΑΚΑΣ Εργατικό Δυναμικό - % ποσοστό επί του συνόλου του πληθυσμού Ν. ΧΙΟΥ 28,66 28,48 27,91 28,39 Ν. ΛΕΣΒΟΥ 40,92 33,59 30,25 29,21 Ν. ΣΑΜΟΥ 34,33 32,61 32,93 34,95 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ 36,47 32,08 30,20 30,18 ΧΩΡΑ 36,99 36,38 37,87 40,28 ΠΗΓΗ : ΕΣΥΕ Απογραφές 1971, 1981, 1991 και ΕΕΔ Ως προς την απασχολησιμότητα του πληθυσμού άνω των 10 ετών αμφοτέρων των φύλων ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα στοιχεία των δύο επόμενων πινάκων με βάση αναφοράς την απογραφή του 1991 και την έρευνα εργατικού δυναμικού ΠΙΝΑΚΑΣ.. : Πληθυσμός εργάσιμης ηλικίας (άνω των 10 ετών) έτους 1991 Απασχολούμενοι Άνεργοι Μη ενεργοί Ν. ΧΙΟΥ αριθμητικά ποσοστό 29,94 % 3,59 % 66,47 % Ν. ΛΕΣΒΟΥ αριθμητικά ποσοστό 32,96 % 2,97 % 64,06 % Ν. ΣΑΜΟΥ αριθμητικά ποσοστό 36,74 % 2,44 % 60,82 % ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ αριθμητικά ποσοστό 32,98 % 3,02 % 64,00 % ΧΩΡΑ αριθμητικά ποσοστό 39,98 % 3,52 % 56,50 % ΠΗΓΗ : ΕΣΥΕ Απογραφή 1991 ΠΙΝΑΚΑΣ.. : Πληθυσμός εργάσιμης ηλικίας (άνω των 10 ετών) έτους 1994 Απασχολούμενοι Άνεργοι Μη ενεργοί Ν. ΧΙΟΥ αριθμητικά ποσοστό 30,31% 4,54% 65,15% Ν. ΛΕΣΒΟΥ αριθμητικά ποσοστό 34,42% 2,49% 63,08% Ν. ΣΑΜΟΥ αριθμητικά ποσοστό 37,62% 2,14% 60,24% ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ αριθμητικά ποσοστό 34,04% 2,96% 63,00% ΧΩΡΑ αριθμητικά ποσοστό 43,99% 4,69% 51,33% ΠΗΓΗ : ΕΣΥΕ Έρευνα εργατικού δυναμικού

116 Από τα στοιχεία των παραπάνω πινάκων παρατηρούμε ότι το εργατικό δυναμικό ως ποσοστό του συνολικού πληθυσμού στο διάστημα μειώνεται σε όλους τους νομούς της περιφέρειας (με το Ν. Λέσβου να εμφανίζει πολύ μεγάλη μείωση) ενώ στο σύνολο της χώρας αυξάνεται αισθητά. Παράλληλα η τιμή του μεγέθους στο Ν. Χίου (28,39 %) το έτος 1994 εμφανίζεται αισθητά χαμηλότερη τόσο σε σχέση με τους άλλους νομούς και το μ.ό. της περιφέρειας (30,18 %), όσο πολύ περισσότερο με την τιμή που εμφανίζεται στο σύνολο της χώρας (40,28 %). Το στοιχείο αυτό καταγράφει χαρακτηριστικά τη μειονεκτικότητα και τη συγκριτική ανεπάρκεια του Ν. Χίου αλλά και της Περιφέρειας Β. Αιγαίου συνολικά στην δημιουργία ευκαιριών για την εξασφάλιση επαρκούς απασχόλησης του εργατικού δυναμικού, το οποίο μη βρίσκοντας διέξοδο στην αγορά εργασίας είτε παραμένει ανενεργό (σε ποσοστό πολύ μεγαλύτερο από άλλες περιοχές της χώρας) είτε μεταναστεύει στα μεγάλα αστικά κέντρα και στο εξωερικό. Η εκτίμηση αυτή ενισχύεται και από τα στοιχεία του πίνακα για τον πληθυσμό εργάσιμης ηλικίας έτους 1994, όπου παρατηρούμε ότι το 65,15 % του πληθυσμού άνω των 10 ετών στο Ν. Χίου παραμένει οικονομικά ανενεργό. Η τιμή αυτή είναι η υψηλότερη στην περιφέρεια και σημαντικά μεγαλύτερη από την αντίστοιχη τιμή για το σύνολο της χώρας (51,33 %). Αντίστοιχα οι απασχολούμενοι αποτελούν το 30,31 % του πληθυσμού εργάσιμης ηλικίας στο Ν. Χίου, ενώ στην περιφέρεια αποτελούν το 34,04 % και στο σύνολο της χώρας το 43,99 %. Τα στοιχεία των πινάκων για την απασχόληση του πληθυσμού εργάσιμης, απεικονίζονται γραφικά στα επόμενα διαγράμματα. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΕΡΓΑΣΙΜΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ Ε.Ε.Δ ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ ΠΕΡΙΒ. Β. ΑΙΓΑΙΟΥ Ν. ΣΑΜΟΥ Απασχολούμενοι Άνεργοι Μη ενεργοί Ν. ΛΕΣΒΟΥ Ν. ΧΙΟΥ 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% 70,00% 80,00% 90,00% 100,00 % 110,00 % 116

117 ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΩΣ ΠΟΣΟΣΤΟ ΤΟΥ ΣΥΝΟΛΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ 42,50% 40,00% 37,50% 35,00% 32,50% 30,00% Ν. ΧΙΟΥ ΠΕΡΙΦ. Β. ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ 27,50% 25,00% 22,50% 20,00% ΕΤΟΣ 1971 ΕΤΟΣ 1981 ΕΤΟΣ 1991 ΕΤΟΣ 1994 ΠΗΓΗ : ΕΣΥΕ Απογραφές 1971, 1981, 1991 ΕΕΔ 1994 Είναι σαφές ότι η διάρθρωση του εργατικού δυναμικού στο Ν. Χίου εμφανίζει το νομό να μειονεκτεί σημαντικά έναντι της περιφέρειας και του συνόλου της χώρας. Θεωρούμε ότι το στοιχείο αυτό είναι η βασική αιτία των οικονομικών, κοινωνικών και αναπτυξιακών προβλημάτων του νομού μιας και η έλλειψη ευκαιριών απασχόλησης δημιουργεί κλίμα αποσταθεροποίησης και δημογραφικής αποψίλωσης. Επομένως η άρση της τάσης αυτής και η αντιστροφή της θα πρέπει να αποτελέσει ένα από τους βασικούς στόχους του χωροταξικού και αναπτυξιακού σχεδιασμού για το Ν. Χίου. Η δεύτερη κατηγορία του εργατικού δυναμικού (ιδιωτικού δικαίου ασφαλισμένοι στο ΙΚΑ) ως ποσοστό του συνολικού πληθυσμού αυξάνεται στο διάστημα πάρα πολύ στο Ν. Χίου (από 7,71 % σε 17,35 %) και σημαντικά στο σύνολο της χώρας (από 23,73 % σε 28,33 %). Στους υπόλοιπους νομούς της περιφέρειας σημειώνονται μικρές μεταβολές και παραμένουν περί το 8 % στο Ν. Λέσβου και περί το 16 % στο Ν. Σάμου. Θα πρέπει όμως να σημειωθεί ότι η ακρίβεια των στοιχείων αυτών, τα οποία προέρχονται από τον ΟΑΕΔ, ελέγχονται ως προς την ορθότητά τους κυρίως για τα πρώτα έτη της δεκαετίας του 90, με αποτέλεσμα τα όποια συμπεράσματα εξαχθούν να είναι επισφαλή. Οπωσδήποτε από τα παραπάνω στοιχεία συνάγεται ότι η έλλειψη θέσεων εργασίας στο Ν. Χίου είναι ένα σημαντικό πρόβλημα το οποίο φαίνεται και από την εξέλιξη του αριθμού των καρτών ανεργίας που εκδίδει ανά έτος ο ΟΑΕΔ, όπως φαίνεται στον επόμενο πίνακα. 117

118 ΕΤΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΚΑΡΤΩΝ Παρατηρούμε ότι στο διάστημα της πενταετίας τριπλασιάστηκε ο αριθμός των καρτών ανεργίας και ιδιαίτερα την τελευταία διετία η εφαρμογή του προγράμματος STAGE (μέσω του οποίου δόθηκαν οικονομικά κίνητρα για την καταγραφή και επαγγελματική κατάρτιση των ανέργων μέχρι 27 ετών) είχε ως αποτέλεσμα τον ουσιαστικό διπλασιασμό των καταγεγραμμένων ανέργων. Η αύξηση αυτή αφορά κυρίως πληθυσμό που ήταν άνεργος αλλά δεν εμφανιζόταν στις επίσημες στατιστικές ως τέτοιος. Η εξέλιξη των μεγεθών στην κατηγορία της απασχόλησης στο Ν. Χίου δείχνει τη διαχρονική μείωσή της, σε αντίθεση με τη χώρα όπου αυξάνεται σταθερά από το 1981 μέχρι το Επίσης η κατανομή της απασχόλησης ανά τομέα παραγωγής δείχνει την κυριαρχία του τριτογενούς τομέα έναντι του πρωτογενούς και του δευτερογενούς. Ειδικότερα για το προαναφερθέν χρονικό διάστημα συνολικά η απασχόληση σε απόλυτες τιμές στο Ν. Χίου μειώθηκε κατά 10,2 %, στο σύνολο της περιφέρειας επίσης μειώθηκε κατά 14,53 %, ενώ στο σύνολο της χώρας αυξήθηκε κατά 11,84 %. Στο Ν. Χίου η μεγαλύτερη μείωση καταγράφηκε στον πρωτογενή τομέα (-60,9 %) σε αντίθεση με τον τριτογενή όπου αυξήθηκε η απασχόληση κατά 22,98 %. Επομένως είναι εμφανής η συνεχής αποδυνάμωση του πρωτογενή τομέα και με το δεδομένο ότι δεν υπάρχει διασύνδεση με τον δευτερογενή και τριτογενή τομέα είναι αμφίβολο εάν είναι εφικτή άμεσα - η αναστολή και αντιστροφή της τάσης αυτής. Το ποσοστό συμμετοχής του πρωτογενούς τομέα (14,47 %) στην συνολική απασχόληση στο Ν. Χίου για το έτος 1994, είναι το χαμηλότερο στην περιφέρεια (μ.ό. : 23,64 %) και αισθητά χαμηλότερο από την αντίστοιχη τιμή για το σύνολο της χώρας (20,84 %). Αντίστοιχα υψηλότερο είναι το ποσοστό συμμετοχής του τριτογενούς τομέα (62,01 %) έναντι 54,26 % για την περιφέρεια και 55,54 % για το σύνολο της χώρας. Αναλυτικά τα στοιχεία για την απασχόληση παρατίθενται στον επόμενο πίνακα. 118

119 ΑΠΟΛΥΤΗ ΜΕΤΑΒΟΛΗ αριθμητικά ποσοστό % αριθμητικά ποσοστό % αριθμητικά ποσοστό % % '81-94 % Μ.Ε.Ρ.Μ. Ν. ΧΙΟΥ ,20% -0,82% Πρωτογενής ,06% ,29% ,47% -60,69% -6,93% Δευτερογενής ,66% ,84% ,52% -2,52% -0,20% Τριτογενής ,28% ,86% ,01% 22,98% 1,60% Ν. ΛΕΣΒΟΥ ,95% -1,89% Πρωτογενής ,56% ,80% ,03% -55,87% -6,10% Δευτερογενής ,36% ,72% ,74% -7,61% -0,61% Τριτογενής ,08% ,48% ,24% 22,24% 1,56% Ν. ΣΑΜΟΥ ,81% 0,06% Πρωτογενής ,04% ,74% ,26% -45,51% -4,56% Δευτερογενής ,77% ,88% ,53% 9,77% 0,72% Τριτογενής ,19% ,38% ,20% 49,64% 3,15% ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ,53% -1,20% Πρωτογενής ,47% ,37% ,64% -54,57% -5,89% Δευτερογενής ,40% ,20% ,11% -2,61% -0,20% Τριτογενής ,13% ,43% ,26% 28,37% 1,94% ΧΩΡΑ ,84% 0,86% Πρωτογενής ,64% ,72% ,84% -18,62% -1,57% Δευτερογενής ,77% ,88% ,62% -11,25% -0,91% Τριτογενής ,59% ,40% ,54% 49,33% 3,13% Όσον αφορά τη διαχρονική εξέλιξη της απασχόλησης στον πρωτογενή τομέα (σε απόλυτα μεγέθη), στο Ν. Χίου μεταβάλλεται με Μ.Ε.Ρ.Μ. = -6,93 %, έναντι 5,89 % στο σύνολο της περιφέρειας και 1,57 % στο σύνολο της χώρας. Οι αντίστοιχες τιμές για το δευτερογενή τομέα είναι 0,20 %, -0,20 % και 0,91 %, ενώ για τον τριτογενή είναι 1,60 %, 1,94 % και 3,13 %. Η εξέλιξη της απασχόλησης ανά τομέα αποτυπώνεται τα επόμενα διαγράμματα. ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΓΕΝΟΥΣ ΤΟΜΕΑ ΣΤΗ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ 50,00% 45,00% 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% Ν. ΧΙΟΥ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΧΩΡΑ

120 31,00% ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΟΥΣ ΤΟΜΕΑ ΣΤΗ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ 29,00% 27,00% 25,00% 23,00% 21,00% 19,00% 17,00% Ν. ΧΙΟΥ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΧΩΡΑ 15,00% ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΡΙΤΟΓΕΝΟΥΣ ΤΟΜΕΑ ΣΤΗ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ 65,00% 60,00% 55,00% 50,00% 45,00% 40,00% 35,00% 30,00% Ν. ΧΙΟΥ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΧΩΡΑ 25,00% Εκτός των διαρθρωτικών προβλημάτων στις κατηγορίες της απασχόλησης και του εργατικού δυναμικού, εντοπίζονται αδυναμίες και στην ποιοτική σύνθεση του εργατικού δυναμικού του νομού. Το ποσοστό του πληθυσμού που είναι απόφοιτοι του Δημοτικού ανέρχεται στο 50,1 %, στα ίδια επίπεδα με το μ.ό. της περιφέρειας, αλλά σημαντικά υψηλότερο από το μ.ό. της χώρας (39,6 %). Οι απόφοιτοι γυμνασίου ανέρχονται στο 9,3 % του πληθυσμού έναντι 9,0 % στο επίπεδο της περιφέρειας και 10,8 % στο επίπεδο της χώρας. Οι απόφοιτοι λυκείου αποτελούν το 19,5 % του 120

121 πληθυσμού (το υψηλότερο στο χώρο της περιφέρειας), έναντι 15,0 % στο επίπεδο της περιφέρειας και 23,4 % στο σύνολο της χώρας. Οι κάτοικοι με ανώτερη εκπαίδευση αποτελούν το 1,6 % του πληθυσμού (το υψηλότερο στο χώρο της περιφέρειας), έναντι 1,3 % στο επίπεδο της περιφέρειας και 2,0 % στο σύνολο της χώρας και οι κάτοικοι με ανώτατη εκπαίδευση το 3,5 % του πληθυσμού (επίσης το υψηλότερο στο χώρο της περιφέρειας), έναντι 2,9 % στο σύνολο της περιφέρειας και 6,6 % στο σύνολο της χώρας. Η μειονεκτικότητα που εμφανίζει ο νομός Χίου και οι λοιποί νομοί της περιφέρειας όσον αφορά το επίπεδο εκπαίδευσης του πληθυσμού τους, έναντι του αντίστοιχου μ.ό. στο σύνολο της χώρας, έχει δύο πτυχές. Πρώτον, η κατάσταση αυτή έρχεται ως απόρροια της δημογραφικής αποψίλωσης και της έλλειψης ευκαιριών απασχόλησης στην περιοχή, μιας και οι κάτοικοι με υψηλό μορφωτικό επίπεδο δεν βρίσκουν διέξοδο στην τοπική αγορά εργασίας και αναγκάζονται να μετακινηθούν σε άλλες περιοχές της χώρας ή στο εξωτερικό. Δεύτερον, η έλλειψη στελεχών με υψηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης και κατάρτισης δημιουργεί ακατάλληλο περιβάλλον για την ανάπτυξη επιχειρηματικών και επενδυτικών δραστηριοτήτων, που έχει ως τελικό αποτέλεσμα τη μείωση της ανταγωνιστικότητας και την υστέρηση της αναπτυξιακής πορείας στην περιοχή. Η αντιστροφή του φαινομένου απαιτεί επεμβάσεις τόσο στις υποδομές και δραστηριότητες εκπαίδευσης, επιμόρφωσης και συνεχιζόμενης κατάρτισης, όσο και στη δημιουργία του κατάλληλου επιχειρηματικού κλίματος για την ανάπτυξη των ιδιωτικών επενδύσεων, οι οποίες θα απορροφήσουν το ντόπιο επιστημονικό δυναμικό, το οποίο σήμερα σ ένα μεγάλο μέρος του μεταναστεύει. Η διάρθρωση του πληθυσμού κατά επίπεδο εκπαίδευσης στο χώρο της περιφέρειας φαίνεται στον παρακάτω πίνακα. ΠΙΝΑΚΑΣ : Επίπεδο εκπαίδευσης πληθυσμού στην περιφέρεια Β. Αιγαίου ΑΓΡΑΜΜΑΤΟΙ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΝΩΤΕΡΗ - ΑΝΩΤΑΤΗ Ν. ΧΙΟΥ 4,6 50,1 9,3 19,5 5,1 Ν. ΛΕΣΒΟΥ 8,7 49,0 8,7 13,5 3,9 Ν. ΣΑΜΟΥ 5,5 53,4 9,4 14,7 4,2 ΠΕΡΙΦ. 7,2 50,2 9,0 15,0 4,2 ΧΩΡΑ 6,8 39,6 10,8 23,4 8,6 121

122 Ιδιωτικές και Δημόσιες επενδύσεις Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρατίθενται στη «Μελέτη Χωροταξικού Σχεδίου της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου» 11 οι ιδιωτικές επενδύσεις που πραγματοποιούνται στο Ν. Χίου κυμαίνονται από δρχ. ανά κάτοικο (1994) έως δρχ. κάτοικο (1997). Αντίστοιχη διακύμανση εμφανίζει και ο Ν. Λέσβου (110 χιλ. δρχ 150 χιλ. δρχ. ανά κάτοικο) ενώ μεγαλύτερη ένταση επενδύσεων δείχνουν τα στοιχεία για το Ν. Σάμου (130 χιλ. δρχ. 190 χιλ. δρχ.). Όμως η κατανομή των πόρων που διατίθενται στην περιφέρεια για ιδιωτικές επενδύσεις μέσω του αναπτυξιακού νόμου, παρουσιάζουν το Ν. Χίου να μειονεκτεί υπερβολικά έναντι των άλλων νομών της περιφέρειας. Τα στοιχεία φαίνονται στον επόμενο πίνακα. ΠΙΝΑΚΑΣ.. : Κατανομή ιδιωτικών επενδύσεων αναπτυξιακού νόμου Ν. ΧΙΟΥ 17,3 % 11,3 % Ν. ΛΕΣΒΟΥ 40,5 % 46,9 % Ν. ΣΑΜΟΥ 42,3 % 41,8 % ΠΗΓΗ : Μελέτη Χωροταξικού Σχεδίου Περιφέρειας Β. Αιγαίου, ΤΕΑΜ4, 2000 Στο επίπεδο της περιφέρειας οι ιδιωτικές επενδύσεις που πραγματοποιούνται είναι πολύ χαμηλές σε σύγκριση με τις συνολικές ιδιωτικές επενδύσεις σε επίπεδο χώρας και αντιπροσωπεύουν ποσοστό της τάξης του 0,7 %, με τάσεις μείωσης, το οποίο κατατάσσει την περιφέρεια (ως προς αυτό το δείκτη) στην ενδέκατη θέση στο σύνολο των περιφερειών της χώρας. Σε αντίθεση με τις ιδιωτικές οι δημόσιες επενδύσεις εμφανίζονται υψηλές στο σύνολο της περιφέρειας (πρώτη θέση μεταξύ των περιφερειών της χώρας με 111 χιλ. δρχ. ανά κάτοικο, 1995). Η ενδοπεριφερειακή διάρθρωση φέρνει το Ν. Σάμου να κατέχει την πρώτη θέση στην περιφέρεια ( χιλ. δρχ. ανά κάτοικο, 1995), ενώ ο Ν. Χίου βρίσκεται χαμηλότερα (100 χιλ. δρχ. ανά κάτοικο) μαζί με το Ν. Λέσβου (100 χιλ. δρχ. την περίοδο ). Η ενδοπεριφερειακή κατανομή των πόρων των δημοσίων επενδύσεων για την περίοδο φαίνεται στον επόμενο πίνακα. 11 Βιβλ.. 122

123 ΠΙΝΑΚΑΣ. : Ποσοστιαία κατανομή πόρων Δημοσίων Επενδύσεων ΣΥΝΟΛΟ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΑΠΟ ΚΟΙΝΟΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ Ν. ΧΙΟΥ 26,6 % 24,7 % Ν. ΛΕΣΒΟΥ 44,3 % 44,3 % Ν. ΣΑΜΟΥ 29,1 % 31,0 % ΠΗΓΗ : Μελέτη Χωροταξικού Σχεδίου Περιφέρειας Β. Αιγαίου, ΤΕΑΜ4, 2000 Είναι αξιοσημείωτη η προνομιακή θέση του Ν. Σάμου στην κατανομή των πόρων του Π.Δ.Ε. παρ όλο που υπάρχει πάγια απόφαση του Περιφερειακού Συμβουλίου για κατανομή των πόρων της περιφέρειας μεταξύ των νομών Λέσβου, Χίου, Σάμου σε ποσοστά 44%, 28%, 28% αντίστοιχα. Θεωρούμε ότι η πολιτική που ακολουθήθηκε στον τομέα αυτό έχει επιδράσει, στο μέτρο που της αναλογεί στη μειονεκτική θέση και την αναπτυξιακή υστέρηση που εμφανίζει ο Ν. Χίου. Παράλληλα θα πρέπει να τονιστεί ότι η αυξημένη (σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα) επενδυτική δραστηριότητα του δημοσίου στο χώρο της περιφέρειας δεν έχει αποδώσει τα αναμενόμενα αποτελέσματα γεγονός που επιτείνεται και από την αυξημένη τάση αποταμίευσης των κατοίκων, που φέρνει τους νομούς της περιφέρειας Χίου, Σάμου, Λέσβου (με βάση τον δείκτη καταθέσεων ανά κάτοικο) στην 4 η, 5 η και 8 η θέση αντίστοιχα μεταξύ των νομών της χώρας. Το στοιχείο αυτό ενισχύει την άποψη που εκφράζεται και στο Εθνικό Χωροταξικό Σχέδιο 12 η οποία θεωρεί ότι «η πολιτική εξοπλισμού των νησιωτικών περιοχών με υποδομές και υπηρεσίες είναι δαπανηρή σε σχέση με την αποτελεσματικότητά της». Η ανεπαρκής αποτελεσματικότητα των πολιτικών αυτών αποδίδεται στη χαμηλή πληθυσμιακή πυκνότητα και το γεωγραφικό κατακερματισμό των νησιών. Θεωρώντας ορθή την άποψη αυτή στη βασική της σύλληψη, θα θέλαμε να συμπληρώσουμε ότι : α. Η πολιτική εξοπλισμού των νησιωτικών περιοχών με κοινωνικές, οικονομικές, πολιτιστικές υποδομές και υπηρεσίες πρέπει να συνεχιστεί, αφού αυτές θεωρούνται απαραίτητες για την εξασφάλιση επαρκούς επιπέδου διαβίωσης των κατοίκων. Άλλωστε στην κατεύθυνση αυτή παροτρύνουν και οι ισχύουσες κοινοτικές πολιτικές για την αειφόρο χωρική και περιφερειακή ανάπτυξη που καθορίζουν ως βασικό 12 Βιβλ. παράγρ

124 στρατηγικό στόχο των προγραμμάτων και πολιτικών «την ισότητα πρόσβασης σε υποδομές και γνώση». β. Για ν αυξηθεί η αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων, των ιδιωτικών παρεμβάσεων και των λοιπών πολιτικών απαιτείται ένας διαφορετικός σχεδιασμός των ασκούμενων πολιτικών (και των αντίστοιχων προγραμμάτων) με την εξασφάλιση των απαραίτητων υποδομών και διασυνδέσεων, την εισαγωγή της καινοτομίας, την ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών, την θεσμοθέτηση ειδικών κινήτρων (αναπτυξιακών, φορολογικών, θεσμικών, διοικητικών), την αξιοποίηση του ενδογενούς δυναμικού, τη συνετή αξιοποίηση των πόρων και την προστασία του περιβάλλοντος στις νησιωτικές περιοχές. Μ αυτό τον τρόπο είναι δυνατόν ν αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα των περιοχών και να βελτιωθεί το επιπέδο διαβίωσης του πληθυσμού. Όμως στο θέμα αυτό θα επανέλθουμε αναλυτικά σε επόμενο κεφάλαιο Πρωτογενής τομέας Γεωργία Η γεωργική γη του νομού Χίου ανέρχεται (1996) σε στρέμματα και αντιπροσωπεύει το 19 % της συνολικής έκτασης του νομού. Από την έκταση αυτή τα στρέμματα βρίσκονται σε αγρανάπαυση (αναλογούν στο 38 % της συνολικής γεωργικής γης) και το σύνολο των καλλιεργούμενων εκτάσεων ανέρχεται στα στρέμματα (62 %). Τα αντίστοιχα μεγέθη το έτος 1985 ήταν στρέμματα από τα οποία τα στρέμματα ήταν σε αγρανάπαυση και τα στρέμματα ήταν το σύνολο των καλλιεργούμενων εκτάσεων. Παρατηρούμε ότι στο διάστημα αυτό μειώθηκε ελαφρά το σύνολο των καλλιεργούμενων εκτάσεων και το σύνολο της συνολικής γεωργικής γης και αυξήθηκε αισθητά το σύνολο των εκτάσεων σε αγρανάπαυση. Η αρδευόμενη γεωργική γη ανέρχεται (1996) στα στρέμματα που αντιπροσωπεύει μόλις το 8,3 % της συνολικής γεωργικής γης ή το 13,5 % των καλλιεργούμενων εκτάσεων, χωρίς ουσιαστική μεταβολή από το 1985 μέχρι το Το γεγονός αυτό αποτελεί συγκριτικό μειονέκτημα για τον αγροτικό τομέα του νομού Χίου και ανασταλτικό παράγοντα για τον εκσυγχρονισμό και εξορθολογισμό της γεωργικής παραγωγής. Τα προβλήματα της γεωργίας επιτείνονται από τον κατατεμαχισμό του αγροτικού κλήρου σε μικρές ιδιοκτησίες και από τη γήρανση του πληθυσμού που απασχολείται στον κλάδο. 124

125 Η κατανομή της γεωργικής γης ανά κατηγορία καλλιεργειών για τα έτη 1985 και 1996 φαίνεται στον παρακάτω πίνακα. ΠΙΝΑΚΑΣ : Κατανομή γεωργικών εκτάσεων ανά καλλιέργεια Α/Α ΧΡΗΣΗ ΕΚΤΑΣΕΩΝ ΑΡΟΤΡΑΙΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ 2 ΛΑΧΑΝΙΚΑ ΚΑΙ ΚΗΠΕΥΤΙΚΗ ΓΗ 3 ΑΜΠΕΛΙΑ ΚΑΙ ΣΤΑΦΙΔΑΜΠΕΛΟΙ στρέμματα % της γεωργικής γης % των καλλιεργ. εκτάσεων στρέμματα % της γεωργικής γης % των καλλιεργ. εκτάσεων ,57 % 34,38 % ,69 % 33,55 % ,56 % 3,90 % ,66 % 4,31 % ,32 % 2,01 % ,25 % 2,04 % 4 ΔΕΝΔΡΩΔΕΙΣ ,2 % 59,72 % ,06 % 60,10 % 5 ΑΓΡΑΝΑΠΑΥΣΕΙΣ ,35 % ,34 % ΣΥΝΟΛΟ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΕΚΤΑΣΕΩΝ ΣΥΝΟΛΟ ΚΑΛΛΙΕΡΓΟΥΜΕΝΩΝ ΕΚΤΑΣΕΩΝ ΠΟΤΙΣΤΙΚΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΠΗΓΗ : ΕΣΥΕ, Ετήσια Γεωργική Στατιστική Έρευνα ,65 % ,66 % ,19 % 12,47 % ,34 % 13,52 % Από τις καλλιέργειες που αναπτύσσονται οι πιο σημαντικές είναι οι ελιές που καταλαμβάνουν το 20,9 % της συνολικής γεωργικής γης (1996), τα μαστιχόδενδρα (10,4 %), τα εσπεριδοειδή (4,4 %), τα κτηνοτροφικά φυτά (6,4 %), το σκληρό σιτάρι (3,6 %). Το σύνολο των αροτραίων καλλιεργειών αναπτύσσεται στο 20,7 % της γεωργικής γης και το σύνολο των δενδρωδών καλλιεργειών στο 37,1 % της γεωργικής γης. Οι δύο αυτές κατηγορίες αποτελούν σχεδόν τους αποκλειστικούς τομείς στους οποίους αναπτύσσεται η γεωργική δραστηριότητα στο Ν. Χίου, δεδομένου ότι αναπτύσσονται στο 94 % των καλλιεργούμενων εκτάσεων. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός της ουσιαστικής εγκατάλειψης της καλλιέργειας της αμπέλου παρά το ότι στη Χίο απαντάται ιδιαίτερη τοπική ποικιλία από την οποία παρήγετο ο περίφημος, από τα χρόνια της αρχαιότητας, «αριούσιος οίνος», ο οποίος αποτελούσε ένα από τα εξαιρετικά προϊόντα του νησιού, εφάμιλλο σε σπουδαιότητα και αξία με τη μαστίχα της Χίου. Η εκ νέου αναβίωση αυτής της ποικιλίας και η επαναδραστηριοποίηση των καλλιεργειών είναι ένα ζήτημα που συζητείται αρκετά τον τελευταίο καιρό, με την προσπάθεια ένταξης ορισμένων δράσεων σε ευρωπαϊκά προγράμματα. 125

126 Τα προβλήματα (μειονεκτήματα) της γεωργίας εντοπίζονται στη διάρθρωση των καλλιεργειών, στην ανεπάρκεια των υποδομών (ιδιαίτερα των αρδευτικών), στον υπερβολικό κατατεμαχισμό του αγροτικού κλήρου (άμεση αναγκαιότητα ο αναδασμός), στην ποιότητα και την παραγωγικότητα της καλλιεργούμενης γης, την ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών, την επιμόρφωση των αγροτών, τη γήρανση των απασχολουμένων, το χαμηλό βαθμό μεταποίησης και επεξεργασίας και την έλλειψη μηχανισμών τυποποίησης, προώθησης και προβολής των προϊόντων. Προβλήματα επίσης αναφύονται και από την ακολουθούμενη πολιτική γης, η οποία αντιμετωπίζει την αγροτική γη ως εν δυνάμει οικόπεδο, δίδοντας τη δυνατότητα μετατροπής της σε οικιστική γη. Η άμεση κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης είναι πλέον μία άμεση προτεραιότητα, και αναγνωρίζεται ως τέτοια και από το Εθνικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης 13. Τέλος, οι πολλές και μεγάλης έκτασης φυσικές καταστροφές (πυρκαγιές) σε συνδυασμό με τον ανταγωνισμό των οικονομικών δραστηριοτήτων, κυρίως από τον τουρισμό, έχουν επιδράσει αρνητικά στην ανάπτυξη της γεωργίας και έχουν επιφέρει μείωση των δραστηριοτήτων της. Ως εκ τούτου η λήψη μέτρων περιβαλλοντικής προστασίας και η ολοκληρωμένη ανάπτυξη της υπαίθρου με συνδυασμό των οικονομικών δραστηριοτήτων ώστε να είναι μη ανταγωνιστικές, είναι οι βασικές στρατηγικές που αναφύονται ως κατάλληλες για την αντιστροφή των αρνητικών τάσεων και την ολοκληρωμένη ανάπτυξη του αγροτικού χώρου. Κτηνοτροφία Η κτηνοτροφική παραγωγή στο νομό είναι σε χαμηλά επίπεδα με μικρή, συγκριτικά με άλλες περιοχές, ζωική παραγωγή η οποία εμφανίζει τάσεις μείωσης κατά τα τελευταία χρόνια. Σε ικανοποιητικό επίπεδο κινούνται η αιγοπροβατοτροφία (κυρίως λόγω των επιδοτήσεων αλλά και της παράδοσης του κλάδου) και η μελισσοκομία. Το σημαντικότερο πρόβλημα του κλάδου είναι η έλλειψη ζωοτροφών τοπικής παραγωγής, με αποτέλεσμα να εισάγονται από άλλους νομούς γεγονός που επιβαρύνει την τιμή τους με το μεταφορικό κόστος. Ο προσανατολισμός μέρους των γεωργικών 13 Βλ. Βιβλ.. παράγρ

127 δραστηριοτήτων στην παραγωγή ζωοτροφών θεωρούμε ότι συνέβαλλε σημαντικά στην ανάπτυξη του κλάδου της κτηνοτροφίας. Επίσης ο επαναπροσανατολισμός της κτηνοτροφίας με στροφή στις σταυλισμένες δραστηριότητες και ο εκσυγχρονισμός των υποδομών των σφαγείων απαιτούν άμεση αντιμετώπιση και θα πρέπει να ληφθούν υπ όψη κατά το σχεδιασμό των προγραμμάτων της τρέχουσας προγραμματικής περιόδου. Αλιεία Ο Ν. Χίου διαθέτει σημαντική παράδοση στον κλάδο της αλιείας, όπου βέβαια απαντώνται τα ίδια προβλήματα που αντιμετωπίζουν σε όλη την Ελλάδα οι δραστηριοποιούμενοι στην ελεύθερη αλιεία (διαρθρωτικά, εξοπλισμού, υποδομών, εκπαίδευσης κλπ.). Τα τελευταία 10 χρόνια έχουν γίνει σημαντικά βήματα ανάπτυξης των υδατοκαλλιεργειών (η μεγαλύτερη εταιρεία του κλάδου έχει την έδρα της στη Χίο) με τη δημιουργία αρκετών ιχθυοκαλλιεργητικών μονάδων όπως επίσης ιχθυογεννητικού σταθμού και μονάδας παραγωγής ιχθυοτροφών (ΝΗΡΕΑΣ Α.Ε. στα Πάρπαντα των Καρδαμύλων). Είναι χαρακτηριστικό ότι στο Ν. Χίου παράγεται το 20% των προϊόντων του κλάδου των ιχθυοκαλλιεργειών. Σημαντικά βήματα στη βελτίωση των υποδομών αποτέλεσαν επίσης οι δράσεις βελτίωσης και εκσυγχρονισμού έξη (6) αλιευτικών καταφυγίων του νομού (Καστέλλο, Λιθί, Αγία Ερμιόνη, Καταρράκτης, Βοκαριά, Κώμη) και οπωσδήποτε το πρόγραμμα δημιουργίας νέας Ιχθυόσκαλας (συνολικού ύψους περί τα 2 δις δρχ.) με την κατασκευή λιμενικών και κτιριακών εγκαταστάσεων σε νέα θέση βόρεια του λιμανιού της Χίου. Η νέα Ιχθυόσκαλα η οποία θα πληροί (κατασκευαστικά και λειτουργικά) όλες τις σύγχρονες προδιαγραφές και κανονισμούς (εθνικούς και κοινοτικούς), θα είναι, μετά την ολοκλήρωσή της, που τοποθετείται περί το τέλος του 2001, η μοναδική σύγχρονη στο χώρο του Βορείου Αιγαίου και αναμένεται να επιδράσει θετικά στην αναπτυξιακή δυναμική του νομού. Να σημειωθεί ότι οι ιχθυόσκαλες που λειτουργούν σήμερα στο Β. Αιγαίο είναι εκτός προδιαγραφών και ζητείται επίμονα από την Ε.Ε. να διακόψουν τη λειτουργία τους. Ανακεφαλαιώνοντας τα θέματα που θίχθηκαν για τον τομέα της αγροτικής παραωγής θεωρούμε ότι η δραστηριοποίηση στους κλάδους των ελαιοκαλλιεργειών, εσπεριδοειδών, μαστιχοκαλλιεργειών, ιχθυοκαλλιεργειών, αλιείας, κτηνοτροφίας, 127

128 παρουσιάζει μία αξιοσημείωτη, αν και λανθάνουσα σε ορισμένες περιπτώσεις, δυναμική. Στους κλάδους αυτούς απασχολείται το μεγαλύτερο μέρος του αγροτικού πληθυσμού παράγοντας τοπικά ή / και παραδοσιακά προϊόντα που χαρακτηρίζουν το νομό. Η αλλαγή προσανατολισμού με την παραγωγή ποιοτικών προϊόντων, προϊόντων με ονομασία προέλευσης (π.χ. μαστίχα, αριούσιος οίνος, μανταρίνια, τυρί και κρασί Λήμνου κλπ.) και προϊόντων βιολογικών καλλιεργειών σε συνδυασμό με τη δημιουργία υποδομών και μηχανισμών για την τυποποίηση και προώθηση των προϊόντων, θα δώσει σημαντική ανάπτυξη στον τομέα της αγροτικής παραγωγής. Ορυχεία - Λατομεία Αξιοπρόσεκτη θέση στον πρωτογενή τομέα καταλαμβάνει ο κλάδος των ορυχείων και λατομείων. Σ αυτόν δραστηριοποιούνται αρκετές επιχειρήσεις με την παραγωγή αδρανών υλικών για την οικοδομή και τις κατασκευές, και με την παραγωγή διακοσμητικών μαρμάρων μοναδικών (π.χ. όπως θυμιανούσικη πέτρα) και εξαιρετικής ποιότητας και εμφάνισης (μάρμαρα Λαγκάδας, Κορακάρη κλπ.). Ο κλάδος διαθέτει αξιόλογη δυναμική ανάπτυξης και θα πρέπει να ενισχυθεί μέσω του αναπτυξιακού νόμου αλλά και με δράσεις προώθησης και προβολής των ξεχωριστών προϊόντων του. Επιχειρήσεις πρωτογενούς τομέα Η ανάπτυξη επιχειρηματικότητας στον τομέα είναι σε πολύ χαμηλά επίπεδα αφού σε όλο το νομό καταγράφονται μόλις 59 επιχειρήσεις (στοιχεία του Γραφείου Βιομηχανικής Αλλαγής Ν. Χίου, Γ.Β.Α., και της Ε.Ν.Α. ΧΙΟΥ Α.Ε.). Οι επιχειρήσεις αυτές, όπως φαίνεται και στον παρακάτω πίνακα δραστηριοποιούνται κυρίως στους κλάδους των ιχθυοκαλλιεργειών, λατομείων ορυχείων, εκτροφής ζώων πουλερικών. ΕΙΔΟΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Αφαίρεση ύδατος από τα φρέατα(με αντλίες κ.λ.π.). 1 Εκτροφή βοοειδών. 6 Εκτροφή ίππων. 1 Εκτροφή κουνελιών. 2 Εκτροφή πουλερικών. 7 Εξόρυξη λίθων για οικοδομικές χρήσεις. 2 Καλλιέργεια αμπελιών και σταφιδάμπελων. 1 Καλλιέργεια ανθέων και προϊόντων φυτωρίου. 9 Καλλιέργεια ελαιοδένδρων για παραγωγή ελαιολάδου

129 ΕΙΔΟΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Λατομεία λοιπών λίθων για οικοδομικές χρήσεις(γρανίτης, ψαμίτης κλπ.) Λατομεία, νταμάρια σκύρων(χαλικιών) και άμμου. 10 Λειτουργία ιχθυοτροφείων και μονάδων παραγωγής γόνου. 11 Παραγωγή μελιού. 6 ΣΥΝΟΛΟ 59 ΠΗΓΗ : Γ.Β.Α. Ν. ΧΙΟΥ, ΕΝΑ ΧΙΟΥ Α.Ε. Γεωγραφικά, όπως φαίνεται και στο επόμενο διάγραμμα, μεγαλύτερη ένταση σε σχέση με τον πληθυσμό, εμφανίζεται στους Δήμους Ομηρούπολης (22,0 %), Καμποχώρων (11,9 %) και Μαστιχοχωρίων (20,3 %), ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό των επιχειρήσεων ευρίσκεται στο Δήμο Χίου (30,5 %) Δευτερογενής τομέας Όπως προαναφέρθηκε από το 1981 και μετά σημειώθηκε μεγάλη πτώση των δραστηριοτήτων του δευτερογενούς τομέα, με αποτέλεσμα η συμμετοχή στο συνολικό ΑΕΠ του νομού από το 31,6 % το 1981 να πέσει στο 18 % το Η πτώση αυτή δεν επηρέασε ουσιαστικά την απασχόληση στον τομέα, μιας και η πτώση της απασχόλησης στο διάστημα αυτό ήταν μόνο 2,52 %. Αυτό που μεταβλήθηκε ουσιαστικά ήταν η διάρθρωση του κλάδου με την διακοπή λειτουργίας του συνόλου σχεδόν των μεγάλων επιχειρήσεων, που απασχολούσαν όλες μαζί περί τους εργαζόμενους. Συγκεκριμένα διακόπηκε η λειτουργία της ΒΙΑΛ (παραγωγή προφίλ αλουμινίου), της ΒΑΜΒΑΚΟΥΡΓΙΑΣ ΧΙΟΥ (παραγωγή νήματος βαμβακιού), του συνόλου των 129

Πλαίσια Χωρικού Σχεδιασµού στον Ευρωπαϊκό και Ελληνικό χώρο: πολιτικές και θεσµοί Αθηνά Γιαννακού ρ. Χωροτάκτης-Πολεοδόµος (M.Sc.&Ph.D.

Πλαίσια Χωρικού Σχεδιασµού στον Ευρωπαϊκό και Ελληνικό χώρο: πολιτικές και θεσµοί Αθηνά Γιαννακού ρ. Χωροτάκτης-Πολεοδόµος (M.Sc.&Ph.D. Πλαίσια Χωρικού Σχεδιασµού στον Ευρωπαϊκό και Ελληνικό χώρο: πολιτικές και θεσµοί Αθηνά Γιαννακού ρ. Χωροτάκτης-Πολεοδόµος (M.Sc.&Ph.D. LSE) ΜΕΡΟΣ 2 To πλαίσιο του χωρικού σχεδιασµού στην Ελλάδα Το κανονιστικό

Διαβάστε περισσότερα

Μεταφορές στο Εθνικό Χωροταξικό Σχέδιο της Ελλάδας

Μεταφορές στο Εθνικό Χωροταξικό Σχέδιο της Ελλάδας Μεταφορές στο Εθνικό Χωροταξικό Σχέδιο της Ελλάδας Δρ Ευάγγελος Κυριαζόπουλος Ειδικός Επιστήμονας Δ/νσης Χωροταξίας Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. Ο χωροταξικός σχεδιασμός μπορεί να αναγνωρίζεται ως το μέσο εργαλείο που

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜOΚΡΑΤΙΑ ΑΘΗΝΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2019

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜOΚΡΑΤΙΑ ΑΘΗΝΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2019 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜOΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Γ.Γ. Χωρικού Σχεδιασμού & Αστικού Περιβάλλοντος Γεν. Δ/νση Χωρικού Σχεδιασμού Δ/νση Χωροταξικού Σχεδιασμού ΜΕΛΕΤΗ: ΧΡΗΜ/ΤΗΣΗ: Αξιολόγηση και αναθεώρηση

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 2014-2020 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΝΕΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 2014-2020 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΝΕΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 2014-2020 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ Παρουσίαση της Ενδιάμεσης Διαχειριστικής Αρχής στη Συνεδρίαση της ΠΕΔ Βορείου Αιγαίου, Μυτιλήνη, 27 Φεβρουαρίου 2014 Σκέλος Αρχιτεκτονική

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης για τη διαμόρφωση των κατευθύνσεων Αναπτυξιακής Στρατηγικής Προγραμματικής Περιόδου 2014-2020

Πρόταση Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης για τη διαμόρφωση των κατευθύνσεων Αναπτυξιακής Στρατηγικής Προγραμματικής Περιόδου 2014-2020 Πρόταση Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης για τη διαμόρφωση των κατευθύνσεων Αναπτυξιακής Στρατηγικής Προγραμματικής Περιόδου 2014-2020 2020 Γεν. Διευθυντής Αναπτυξιακού Κώστας Καλούδης Αναπτυξιακού

Διαβάστε περισσότερα

Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα Πολεοδοµίας και Χωροταξίας Ακαδ. Έτος 2004-2005

Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα Πολεοδοµίας και Χωροταξίας Ακαδ. Έτος 2004-2005 Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα Πολεοδοµίας και Χωροταξίας Ακαδ. Έτος 2004-2005 Περίληψη Εργασίας του µαθήµατος: Σύγχρονες πρακτικές του σχεδιασµού και δυναµική των χωρικών δοµών και

Διαβάστε περισσότερα

Α. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ Ε.Π. ΔΕΠΙΝ

Α. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ Ε.Π. ΔΕΠΙΝ ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ κ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΗ 2 Η ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΤΟΥ Ε.Π. ΔΕΠΙΝ 2007-2013. (ΛΟΥΤΡΑΚΙ 20/03/2009) Α. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Ε.Π. Κ.Π. «LEADER+» ( )

Ε.Π. Κ.Π. «LEADER+» ( ) Ε.Π. Κ.Π. «LEADER+» (2000-2006) Το τοπικό πρόγραμμα Leader+ της Αναπτυξιακής Κιλκίς δομήθηκε γύρω από την έννοια της υπεροχής συγκεράζοντας σε αυτή έννοιες όπως αυτή της ολικής ποιότητας, της αειφορείας,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ & ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΔΗΜΟΥΣ ΣΤΗ ΝΕΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ

ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ & ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΔΗΜΟΥΣ ΣΤΗ ΝΕΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ & ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΔΗΜΟΥΣ ΣΤΗ ΝΕΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ ΔΡ. ΡΑΛΛΗΣ ΓΚΕΚΑΣ, ΠΡΟΕΔΡΟΣ SKEPSIS Παρουσίαση στο Δημοτικό Συμβούλιο Δήμου Πλαστήρα, Νοέμβριος 2014 ΣΤΟΧΟΣ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΡΟΟΔΟΥ TOY ΠΕΠ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ 2000-2006

ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΡΟΟΔΟΥ TOY ΠΕΠ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ 2000-2006 ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΡΟΟΔΟΥ TOY ΠΕΠ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ 2000-2006 Διανύουμε το τελευταίο έτος εφαρμογής της Γ Προγραμματικής Περιόδου και κατ ακολουθία και αν δεν εδίδετο παράταση λόγω των καταστροφικών

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΤΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ 2014 2020

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΤΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ 2014 2020 ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΤΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΑΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΔΗΜΟΥΣ 1 1. ΓΕΝΙΚΑ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΑ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ 1.1 Αναφερθείτε

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ. Δήμος Σοφάδων ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ

ΣΧΕΔΙΟ. Δήμος Σοφάδων ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΣΧΕΔΙΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 2014-2019 Δήμος Σοφάδων ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ 79 ΕΝΤΥΠΟ ΕΠ_08: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 2.1. ΟΡΑΜΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΣΟΦΑΔΩΝ Ο Δήμος Σοφάδων, όπως διαμορφώθηκε μετά

Διαβάστε περισσότερα

Θεωρία Χωρικού Σχεδιασμού. 10 ο Μάθημα Η χωροταξία στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Θεωρία Χωρικού Σχεδιασμού. 10 ο Μάθημα Η χωροταξία στην Ευρωπαϊκή Ένωση ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διδακτική ομάδα: Ελένη Ανδρικοπούλου, Γρηγόρης Καυκαλάς 10 ο Μάθημα Η χωροταξία στην Ευρωπαϊκή Ένωση Εισήγηση: Ελένη Ανδρικοπούλου Άδειες

Διαβάστε περισσότερα

1 η Εγκύκλιος Αναπτυξιακού Προγραμματισμού

1 η Εγκύκλιος Αναπτυξιακού Προγραμματισμού 1 η Εγκύκλιος Αναπτυξιακού Προγραμματισμού Στόχοι: Ενημέρωση των αρμόδιων φορέων σχεδιασμού για το υπό διαπραγμάτευση προτεινόμενο νέο πλαίσιο της Προγραμματικής Περιόδου 2014-2020 Έναρξη προετοιμασίας

Διαβάστε περισσότερα

Εισήγηση με θέμα: "Στρατηγικές ολοκληρωμένης χωρικής ανάπτυξης στην Περιφέρεια ΑΜ Θ Δυνατότητες αξιοποίησης των νέων εργαλείων του ΕΣΠΑ"

Εισήγηση με θέμα: Στρατηγικές ολοκληρωμένης χωρικής ανάπτυξης στην Περιφέρεια ΑΜ Θ Δυνατότητες αξιοποίησης των νέων εργαλείων του ΕΣΠΑ Εισήγηση με θέμα: "Στρατηγικές ολοκληρωμένης χωρικής ανάπτυξης στην Περιφέρεια ΑΜ Θ Δυνατότητες αξιοποίησης των νέων εργαλείων του ΕΣΠΑ" Νίκος Μίχος, Συντονιστής θεματικής ομάδας σχεδιασμού προγράμματος

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΝΟΙΚΟΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΜΕ ΟΡΟΥΣ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ

ΕΥΝΟΙΚΟΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΜΕ ΟΡΟΥΣ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ-ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΧΩΡΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΑΚΑΔ.ΕΤΟΣ: 2009-2010 ΕΥΝΟΙΚΟΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΔΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΝΗΣΙΩΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ (ΩΣ ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ, ΝΗΣΩΝ ΑΛΙΕΙΑΣ (Υ.ΘΥ.Ν.ΑΛ) ΣΤΗ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗΣ) Η 5 η έκθεση για την οικονομική,

Διαβάστε περισσότερα

ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ

ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 1 ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΓΕΝΙΚΑ Ο Χωροταξικός Σχεδιασμός θεσμοθετήθηκε για πρώτη φορά το 1999, με το Ν.2742. Με το Χωροταξικό Νόμο θεσμοθετούνται Σχέδια - πλαίσια- γενικά και τομεακά,

Διαβάστε περισσότερα

ΤΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 4 «ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΔΑΦΙΚΗΣ ΣΥΝΟΧΗΣ» ΤΟΥ ΕΠΑΛΘ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΑΠΑΝΗΣ ΕΤΘΑ:

ΤΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 4 «ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΔΑΦΙΚΗΣ ΣΥΝΟΧΗΣ» ΤΟΥ ΕΠΑΛΘ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΑΠΑΝΗΣ ΕΤΘΑ: ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗΣ ΠΡΩΤΗ (1 η ) ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΟΒΟΛΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΛΟΓΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΜΕ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΤΟΠΙΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ: ΤΟΥ ΜΕΤΡΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Νησιώτικο περιβάλλον, Νησιωτική-Θαλάσσια χωροταξία και Βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη: Το ζήτημα της φέρουσας ικανότητας νησιωτικών περιοχών

Νησιώτικο περιβάλλον, Νησιωτική-Θαλάσσια χωροταξία και Βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη: Το ζήτημα της φέρουσας ικανότητας νησιωτικών περιοχών ΝΗΣΙΩΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΓΑΛΑΖΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ ΠΕΙΡΑΙΑΣ, 26-27 ΜΑΙΟΥ 2017 Νησιώτικο περιβάλλον, Νησιωτική-Θαλάσσια χωροταξία και Βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη: Το ζήτημα της φέρουσας ικανότητας

Διαβάστε περισσότερα

Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης. Ειδικά Πλαίσια για. Βιομηχανία

Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης. Ειδικά Πλαίσια για. Βιομηχανία ΗΜΕΡΙΔΑ TEE «Ορυκτός Πλούτος και Τοπικές Κοινωνίες» Θέμα: Χωρικός Σχεδιασμός και Αξιοποίηση Ορυκτού Πλούτου: Συγκλίσεις και αποκλίσεις μεταξύ χωρικών επιπέδων Κάρκα Λένα Αρχιτέκτων Μηχ Ε.Μ.Π. - Δρ Γεωγραφίας

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ 7 ο ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ 2011-2012 ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ: ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ Σ. ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ-ΚΟΛΩΝΙΑ, ΛΕΚΤΟΡΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ. με τη διατύπωση συγκεκριμένου Αναπτυξιακού Σχεδίου, με την στήριξη του Σχεδίου από μια ισχυρή και βιώσιμη εταιρική σχέση και

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ. με τη διατύπωση συγκεκριμένου Αναπτυξιακού Σχεδίου, με την στήριξη του Σχεδίου από μια ισχυρή και βιώσιμη εταιρική σχέση και ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Π 1. SWOT ΑΝΑΛΥΣΗ Στα πλαίσια του παρόντος επιχειρησιακού προγράμματος πρωτοβουλίας LEADER+ θα ενταχθούν περιοχές που θέλουν και μπορούν να σχεδιάσουν και να εφαρμόσουν μια ολοκληρωμένη, βιώσιμη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ 2007-2013

ΕΘΝΙΚΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ 2007-2013 ΕΙ ΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ, ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Επιστηµονική και Οργανωτική Γραµµατεία Σχεδιασµού και Κατάρτισης Αναπτυξιακού Προγραµµατισµού 2007-2013 ΕΘΝΙΚΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ 7 ο ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ 2011-2012 ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ: ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ Σ. ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ-ΚΟΛΩΝΙΑ, ΛΕΚΤΟΡΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟΠΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΤΟΠΙΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ (Community Led Local Development CLLD)

ΤΟΠΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΤΟΠΙΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ (Community Led Local Development CLLD) ΤΟΠΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΤΟΠΙΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ (Community Led Local Development CLLD) ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΘΟΡΙΣΜΟ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΕ ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ KAI AΛΙΕΥΤΙΚΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

26 δισ. ευρώ. δισ. ευρώ 20% 80%

26 δισ. ευρώ. δισ. ευρώ 20% 80% Το Εταιρικό Σύμφωνο για το Πλαίσιο Ανάπτυξης (ΕΣΠΑ) 2014-20 είναι το στρατηγικό σχέδιο για την ανάπτυξη της χώρας που επιδιώκει την επίτευξη των στόχων της πολιτικής Συνοχής και της Στρατηγικής «Ευρώπη

Διαβάστε περισσότερα

ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΜΕΛΕΤΗ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ. Αναστασία Στρατηγέα. Υπεύθυνη Μαθήματος

ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΜΕΛΕΤΗ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ. Αναστασία Στρατηγέα. Υπεύθυνη Μαθήματος ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΓΡΟΝΟΜΩΝ ΚΑΙ ΤΟΠΟΓΡΑΦΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΜΕΛΕΤΗ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Πηγή: Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και

Διαβάστε περισσότερα

«ΣΧΕΔΙΟ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ ΔΗΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ» Ιωάννης Αναστασάκης, Αντιδήμαρχος Τεχνικών Έργων, Αυτεπιστασίας & Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων

«ΣΧΕΔΙΟ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ ΔΗΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ» Ιωάννης Αναστασάκης, Αντιδήμαρχος Τεχνικών Έργων, Αυτεπιστασίας & Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων «ΣΧΕΔΙΟ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ ΔΗΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ» Ιωάννης Αναστασάκης, Αντιδήμαρχος Τεχνικών Έργων, Αυτεπιστασίας & Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΣΟΑΠ Το Σχέδιο Ολοκληρωμένων Αστικών Παρέμβασεων

Διαβάστε περισσότερα

Η Έννοια της Εταιρικής Σχέσης & τα νέα Χρηματοδοτικά Εργαλεία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Η Έννοια της Εταιρικής Σχέσης & τα νέα Χρηματοδοτικά Εργαλεία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης Η Έννοια της Εταιρικής Σχέσης & τα νέα Χρηματοδοτικά Εργαλεία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης Δρ. Ράλλης Γκέκας Επιστημονικός Συνεργάτης ΚΕΔΕ Πρόγραμμα Επιμόρφωσης Δημάρχων & Δημοτικών Συμβούλων Πρόγραμμα Επιμόρφωσης

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΜΕ

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΜΕ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ-ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΧΩΡΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΑΚΑΔ.ΕΤΟΣ: 2011-2012 ΕΥΝΟΙΚΟΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Αθήνα, 20 Δεκεμβρίου 2013

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Αθήνα, 20 Δεκεμβρίου 2013 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Αθήνα, 20 Δεκεμβρίου 2013 Ομιλία Γ.Γ Χωροταξίας και Αστικού Περιβάλλοντος, Σωκράτη Αλεξιάδη, για τον Χωροταξικό Σχεδιασμό της Δυτικής Ελλάδας «Κυρίες και κύριοι, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω

Διαβάστε περισσότερα

ανάπτυξη της χώρας. Έφη Στεφανή, Τοπογράφος Μηχανικός, Μ.Δ. Πολεοδομίας Χωροταξίας

ανάπτυξη της χώρας. Έφη Στεφανή, Τοπογράφος Μηχανικός, Μ.Δ. Πολεοδομίας Χωροταξίας Ελληνική Δημοκρατία Ο χωροταξικός σχεδιασμός προϋπόθεση για την ανάπτυξη της χώρας. Γουργιώτης Ανέστης, Δρ Μηχ. Χωροταξίας Δ/νση Χωροταξίας Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενέργειας & Κλιματικών Αλλαγών Έφη Στεφανή,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ- ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ. m npcf ρπμμη ψβ tjw σ^πτυξπι

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ- ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ. m npcf ρπμμη ψβ tjw σ^πτυξπι ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ- ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 2007-2013 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΕΣΠΑ 2007-2013 m npcf ρπμμη ψβ tjw σ^πτυξπι ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ : ΚΟΡΚΟΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ^ ΠΡΟΙΣΤΑΜΕΝΟΣ Ε.Υ. ΕΝΔΙΑΜΕΣΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΚΟΝΙΤΣΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΚΟΝΙΤΣΑΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΚΟΝΙΤΣΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΚΟΝΙΤΣΑΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΚΟΝΙΤΣΑΣ 2015-2019 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ Τι είναι το Ε.Π. του Δήμου και ποιος είναι ο σκοπός του Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα (Ε.Π.) είναι ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα που

Διαβάστε περισσότερα

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΑΡΑΚΤΙΑΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΔΥΤΙΚΟΥ ΣΑΡΩΝΙΚΟΥ

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΑΡΑΚΤΙΑΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΔΥΤΙΚΟΥ ΣΑΡΩΝΙΚΟΥ Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Αθήνας ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΑΡΑΚΤΙΑΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΔΥΤΙΚΟΥ ΣΑΡΩΝΙΚΟΥ Επιστημονικός υπεύθυνος: καθ. Χ. Κοκκώσης Εργαστήριο Περιβάλλοντος και Χωρικού

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ 2011 2014 (άρ. 268, ν. 3852/2010) Νοέµβριος 2012 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ενέκρινε το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων

Ενέκρινε το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων Δευτέρα 19 Δεκέμβριος 2011 13:05 - Ενέκρινε το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ιονίων Νήσων 2012-2014 Η οριστικοποίηση του Στρατηγικού Σχεδιασμού μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματ ος Περι φέρειας Ιονίων Νήσων

Διαβάστε περισσότερα

Σύνοψη της Σύμβασης Εταιρικής Σχέσης για την Κύπρο, 2014-2020

Σύνοψη της Σύμβασης Εταιρικής Σχέσης για την Κύπρο, 2014-2020 ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 20 Ιουνίου 2014 Σύνοψη της Σύμβασης Εταιρικής Σχέσης για την Κύπρο, 2014-2020 Συνολική πληροφόρηση Η σύμβαση εταιρικής σχέσης με την Κύπρο καθορίζει ένα ορόσημο για επενδύσεις

Διαβάστε περισσότερα

1. Η ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΚΑΙ Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ

1. Η ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΚΑΙ Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΓΕΝΙΚΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ κ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΗΝ 1 Η ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΠΕΠ ΔΕΠΙΝ 2007-2013 ΚΕΡΚΥΡΑ 6 3-2008 1. Η ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Αναπτυξιακή Εταιρεία ΟΤΑ

Αναπτυξιακή Εταιρεία ΟΤΑ Τοπική Ανάπτυξη με Πρωτοβουλία Τοπικών Κοινοτήτων 2014-2020 ΚουζούκοςΚωνσταντίνος Δημοσυνεταιριστική Έβρος Α.Ε. Αναπτυξιακή Εταιρεία ΟΤΑ Τοπική Ανάπτυξη με Πρωτοβουλία Τοπικών Κοινοτήτων H ΤΑΠΤοΚ αποτελεί

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Χωροταξικού Σχεδιασμού. 10 η Διάλεξη Όραμα βιώσιμης χωρικής ανάπτυξης Εισήγηση: Ελένη Ανδρικοπούλου

Εργαστήριο Χωροταξικού Σχεδιασμού. 10 η Διάλεξη Όραμα βιώσιμης χωρικής ανάπτυξης Εισήγηση: Ελένη Ανδρικοπούλου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διδακτική ομάδα: Ελένη Ανδρικοπούλου, Γρηγόρης Καυκαλάς 10 η Διάλεξη Όραμα βιώσιμης χωρικής ανάπτυξης Εισήγηση: Ελένη Ανδρικοπούλου Άδειες

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΑΣΗ 2 ΗΣ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΠΕΠ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ

ΠΡΟΤΑΣΗ 2 ΗΣ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΠΕΠ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ Σελ. 1 ΠΡΟΤΑΣΗ 2 ΗΣ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΠΕΠ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ Στόχος της αναθεώρησης του Προγράµµατος είναι η διασφάλιση ρεαλιστικών προϋποθέσεων υλοποίησης των στόχων και των έργων, µε

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ - ΘΡΑΚΗΣ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ - ΘΡΑΚΗΣ Ελληνική Δημοκρατία ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ - ΘΡΑΚΗΣ Ανέστης Γουργιώτης Δρ. Μηχανικός Xωροταξίας Δ/νση Χωροταξίας Φωτεινή Στεφανή Τοπογράφος

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Μάθημα 2Σ6 01. ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: Ελένη ΑΝΔΡΙΚΟΠΟΥΛΟΥ, Γρηγόρης ΚΑΥΚΑΛΑΣ Χ Ε Ι Μ Ε Ρ Ι Ν Ο Ε Ξ Α Μ Η Ν Ο

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Μάθημα 2Σ6 01. ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: Ελένη ΑΝΔΡΙΚΟΠΟΥΛΟΥ, Γρηγόρης ΚΑΥΚΑΛΑΣ Χ Ε Ι Μ Ε Ρ Ι Ν Ο Ε Ξ Α Μ Η Ν Ο ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Μάθημα 2Σ6 01 ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: Ελένη ΑΝΔΡΙΚΟΠΟΥΛΟΥ, Γρηγόρης ΚΑΥΚΑΛΑΣ Χ Ε Ι Μ Ε Ρ Ι Ν Ο Ε Ξ Α Μ Η Ν Ο 2 0 1 3-2014 1 Α. ΟΙΚΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΚΑΤΟΙΚΙΑ Δίκτυο οικισμών και

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΛΕΒΑΔΕΩΝ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΛΕΒΑΔΕΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΛΕΒΑΔΕΩΝ 2015-2019 ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ Α ΦΑΣΗΣ «ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ» ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Φύλο Άνδρας Γυναίκα Ηλικία 18-30 30-65 65- και πάνω Περιοχή Κατοικίας Προσωπικά Στοιχεία

Διαβάστε περισσότερα

Αναπτυξιακό Συνέδριο ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ. για την νέα Προγραμματική Περίοδο 2014 2020

Αναπτυξιακό Συνέδριο ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ. για την νέα Προγραμματική Περίοδο 2014 2020 Αναπτυξιακό Συνέδριο ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ για την νέα Προγραμματική Περίοδο 2014 2020 23 04 2013 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ, ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης ΕΠΠΕΡΑΑ «Το

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΟΣ ΧΑΛΑΣΤΡΑΣ. Ζητήματα ανάπτυξης: παραγωγικές προοπτικές και προστασία των φυσικών πόρων

ΔΗΜΟΣ ΧΑΛΑΣΤΡΑΣ. Ζητήματα ανάπτυξης: παραγωγικές προοπτικές και προστασία των φυσικών πόρων ΔΗΜΟΣ ΧΑΛΑΣΤΡΑΣ Ζητήματα ανάπτυξης: παραγωγικές προοπτικές και προστασία των φυσικών πόρων 1 Η «σύγχρονη» έννοια της ανάπτυξης Στηρίζεται στην βασική παραδοχή της αειφορίας, που επιτάσεις την στενή σχέση

Διαβάστε περισσότερα

CLLD / LEADER ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Π.Α.Α ΜΕΤΡΟ 19. ΤΟΠΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΤΟΠΙΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ

CLLD / LEADER ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Π.Α.Α ΜΕΤΡΟ 19. ΤΟΠΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΤΟΠΙΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ CLLD / LEADER ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Π.Α.Α. 2014-2020 ΜΕΤΡΟ 19. ΤΟΠΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΤΟΠΙΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ πρώην 1 Ανάπτυξη μέσω του CLLD / LEADER Η Εθνική Οικονομία αναπτύσσεται

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΔΙΚΟ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΟΡΕΙΝΟΥΣ ΔΗΜΟΥΣ ΚΑΙ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ

ΕΙΔΙΚΟ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΟΡΕΙΝΟΥΣ ΔΗΜΟΥΣ ΚΑΙ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΕΙΔΙΚΟ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΟΡΕΙΝΟΥΣ ΔΗΜΟΥΣ ΚΑΙ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Ράλλης Γκέκας Σύμβουλος ΚΕΔΕ Κόνιτσα, Σεπτέμβριος 2017 ΒΑΣΙΚΆ ΕΡΩΤΉΜΑΤΑ Γιατί είναι αναγκαία

Διαβάστε περισσότερα

ΕΣΠΑ Στρατηγική Προτεραιότητες - Αρχιτεκτονική. Ιωάννης Φίρμπας Γενικός Διευθυντής Εθνικής Αρχής Συντονισμού ΕΣΠΑ

ΕΣΠΑ Στρατηγική Προτεραιότητες - Αρχιτεκτονική. Ιωάννης Φίρμπας Γενικός Διευθυντής Εθνικής Αρχής Συντονισμού ΕΣΠΑ ΕΣΠΑ 2014-2020 Στρατηγική Προτεραιότητες - Αρχιτεκτονική Ιωάννης Φίρμπας Γενικός Διευθυντής Εθνικής Αρχής Συντονισμού ΕΣΠΑ Βασικές αλλαγές νέας περιόδου Ο Κανονισμός δημιουργεί ένα πολύ στενό πλαίσιο διαμόρφωσης

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΠ ΑΝ. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΘΡΑΚΗΣ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΠΕΠ ΑΝ. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΘΡΑΚΗΣ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΑΣ ΤΜΗΜΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΠΕΠ ΑΝ. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΘΡΑΚΗΣ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Νίκος Μποµπόλιας Πληθυσµός: ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ Α.Μ.Θ.

Διαβάστε περισσότερα

Κέρκυρα /3/2014 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ & ΥΠΟΔΟΜΩΝ

Κέρκυρα /3/2014 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ & ΥΠΟΔΟΜΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ & ΥΠΟΔΟΜΩΝ Κέρκυρα /3/2014 ΠΡΟΣ: Περιφερειακό Συμβούλιο ΘΕΜΑ: Στρατηγική της Π.Ι.Ν. περιόδου 2014-2020

Διαβάστε περισσότερα

1 η Συνεδρίαση Επιτροπής Παρακολούθησης

1 η Συνεδρίαση Επιτροπής Παρακολούθησης Regional 2014-2020 1 η Συνεδρίαση Επιτροπής Παρακολούθησης Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας 2014-2020 Χαράλαμπος Κιουρτσίδης Προϊστάμενος ΕΥΔ ΕΠ/ΠΔΜ Τρίτη, 23 Ιουνίου 2015 Regional

Διαβάστε περισσότερα

INTERREG III-A ΕΛΛΑΔΑ-ΚΥΠΡΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ

INTERREG III-A ΕΛΛΑΔΑ-ΚΥΠΡΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ I I. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ To Πρόγραμμα INTERREG III Α / ΕΛΛΑΔΑ ΚΥΠΡΟΣ 2000-2006, εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση στις 19.03.2002, σύμφωνα με την Απόφασή της με αριθμό Ε(2002) 55/19-03-02. Για την Ελλάδα το

Διαβάστε περισσότερα

PARACTION ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΖΩΝΩΝ & ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

PARACTION ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΖΩΝΩΝ & ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΖΩΝΩΝ & ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Η ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΠΑΡΑΚΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ 1 Αποτελεί κατ εξοχή «εσωτερική ως προς τη στεριά Περιφέρεια» της

Διαβάστε περισσότερα

ΑΛΟΓΟΣΚΟΥΦΗ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ, ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ

ΑΛΟΓΟΣΚΟΥΦΗ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ, ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ ΑΘΗΝΑ 1-8-2007 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ κ. ΓΙΩΡΓΟΥ ΑΛΟΓΟΣΚΟΥΦΗ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ, ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Πρέβεζα, 8 9 Οκτωβρίου 2012. Πέπη Θεοδώρου. S.M.R. Consultants

Πρέβεζα, 8 9 Οκτωβρίου 2012. Πέπη Θεοδώρου. S.M.R. Consultants Training Session Ευκαιρίες χρηµατοδότησης για έργα σχετικά µε την προστασία του περιβάλλοντος στην Περιφερειακή Ενότητα Πρέβεζας και στην Περιφέρεια Ηπείρου γενικότερα Πρέβεζα, 8 9 Οκτωβρίου 2012 «Ειδικές

Διαβάστε περισσότερα

Στρατηγική και το Σχέδιο Δράσης για την Ολοκληρωμένη Διαχείριση Παράκτιων Περιοχών

Στρατηγική και το Σχέδιο Δράσης για την Ολοκληρωμένη Διαχείριση Παράκτιων Περιοχών Στρατηγική και το Σχέδιο Δράσης για την Ολοκληρωμένη Διαχείριση Παράκτιων Περιοχών 2018-2028 Αρμόδια υπηρεσία Απόσπασμα Όρων Εντολής Η Αναθέτουσα Αρχή, είναι το Τμήμα Περιβάλλοντος, του Υπουργείου Γεωργίας,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΠΙΝ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΡΧΗ

ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΠΙΝ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΡΧΗ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΠΙΝ ΠΕΡΙΟΔΟΥ 2014-2020 ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΡΧΗ ΜΑΪΟΣ 2013 Με την πραγματοποίηση του 1 ου Αναπτυξιακού Συνεδρίου Περιφέρειας Ιονίων Νήσων για την περίοδο 2014-2020, (στις 12

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΟΧΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΕΣΠΑ 2014-2020

ΣΤΟΧΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΕΣΠΑ 2014-2020 ΣΤΟΧΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΕΣΠΑ 2014-2020 - Με την παρούσα εγκύκλιο γίνεται αποτύπωση της προόδου των διαπραγµατεύσεων για τη διαµόρφωση του Κανονιστικού πλαισίου της νέας περιόδου, καθώς και των σηµαντικών

Διαβάστε περισσότερα

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΠΡΑΞΕΩΝ

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΠΡΑΞΕΩΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ 2000 2006 Ε.Π. ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ & ΘΡΑΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΠΡΑΞΕΩΝ ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 3: ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΘΕΣΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Οι Δήμοι στο κατώφλι της νέας προγραμματικής περιόδου. Ράλλης Γκέκας, Διευθύνων Σύμβουλος ΕΕΤΑΑ Φεβρουάριος 2014

Οι Δήμοι στο κατώφλι της νέας προγραμματικής περιόδου. Ράλλης Γκέκας, Διευθύνων Σύμβουλος ΕΕΤΑΑ Φεβρουάριος 2014 Οι Δήμοι στο κατώφλι της νέας προγραμματικής περιόδου Ράλλης Γκέκας, Διευθύνων Σύμβουλος ΕΕΤΑΑ Φεβρουάριος 2014 Περιεχόμενα Παρουσίασης Η Στρατηγική «Ευρώπη 2020» Οι Δήμοι στη νέα προγραμματική περίοδο

Διαβάστε περισσότερα

Πλαίσια Χωρικού Σχεδιασµού στον Ευρωπαϊκό και Ελληνικό χώρο : πολιτικές και θεσµοί Αθηνά Γιαννακού ρ. Χωροτάκτης-Πολεοδόµος (M.Sc.&Ph.D.

Πλαίσια Χωρικού Σχεδιασµού στον Ευρωπαϊκό και Ελληνικό χώρο : πολιτικές και θεσµοί Αθηνά Γιαννακού ρ. Χωροτάκτης-Πολεοδόµος (M.Sc.&Ph.D. Πλαίσια Χωρικού Σχεδιασµού στον Ευρωπαϊκό και Ελληνικό χώρο : πολιτικές και θεσµοί Αθηνά Γιαννακού ρ. Χωροτάκτης-Πολεοδόµος (M.Sc.&Ph.D. LSE) ΜΕΡΟΣ 1 Ο χωρικός σχεδιασµός στο πλαίσιο της αειφόρου ανάπτυξης

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Σελ. 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Η επικαιροποίηση της ανάλυσης της υπάρχουσας κατάστασης στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας η οποία πραγµατοποιήθηκε από το Σύµβουλο Αξιολόγησης

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΑΣ «ΑΛΕΞΑΝ ΡΟΣ ΜΠΑΛΤΑΤΖΗΣ» 2007-2013

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΑΣ «ΑΛΕΞΑΝ ΡΟΣ ΜΠΑΛΤΑΤΖΗΣ» 2007-2013 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΑΣ «ΑΛΕΞΑΝ ΡΟΣ ΜΠΑΛΤΑΤΖΗΣ» 2007-2013 Γενική Περιγραφή: Το Πρόγραµµα Αγροτικής Ανάπτυξης 2007-2013 (ΠΑΑ) αποτελεί το µέσο για την υλοποίηση του Εθνικού Στρατηγικού

Διαβάστε περισσότερα

ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ. Αναστασία Στρατηγέα. Ακριβή Λέκα Αγρονόμος Τοπογράφος Μηχανικός, Δρ. Ε.Μ.Π., Μέλος Ε.Δ.Ι.Π. Ε.Μ.Π.

ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ. Αναστασία Στρατηγέα. Ακριβή Λέκα Αγρονόμος Τοπογράφος Μηχανικός, Δρ. Ε.Μ.Π., Μέλος Ε.Δ.Ι.Π. Ε.Μ.Π. ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΓΡΟΝΟΜΩΝ ΤΟΠΟΓΡΑΦΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Ακριβή Λέκα Αγρονόμος Τοπογράφος Μηχανικός,

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΕΕ, Αθήνα, Ιουνίου 2007

ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΕΕ, Αθήνα, Ιουνίου 2007 ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΕΕ, Αθήνα, 27-29 Ιουνίου 2007 «Οι αναπτυξιακές προκλήσεις στην 4 η Προγραμματική Περίοδο και ο ρόλος των μηχανικών: Για την κοινωνία της γνώσης, την κοινωνική συνοχή, τη βιώσιμη ανάπτυξη» ------------------

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΜΕ ΟΡΟΥΣ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΜΕ ΟΡΟΥΣ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΧΩΡΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΑΚΑΔ.ΕΤΟΣ: 2012 2013 ΕΥΝΟΙΚΟΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Η Περιφερειακή Πολιτική της Ε.Ε ( )

Η Περιφερειακή Πολιτική της Ε.Ε ( ) Η Περιφερειακή Πολιτική της Ε.Ε (1957-2013) Παύλος Καρανικόλας Επίκουρος Καθηγητής ΓΠΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ: ΟΙ ΒΑΣΙΚΟΙ ΣΚΟΠΟΙ 1. Μείωση της ανεργίας 2. Μείωση των περιφερειακών ανισοτήτων στην κατανομή

Διαβάστε περισσότερα

Ολοκληρωμένη Χωρική Επένδυση «Θαλάσσιος Τουρισμός»

Ολοκληρωμένη Χωρική Επένδυση «Θαλάσσιος Τουρισμός» Ολοκληρωμένη Χωρική Επένδυση «Θαλάσσιος Τουρισμός» Η ολοκληρωμένη προσέγγιση για μια βιώσιμη τοπική ανάπτυξη» Κωνσταντίνος Σέρβος Αντιδήμαρχος Λευκάδας Κοινωνικοοικονομικό προφίλ περιοχής Δήμου Λευκάδας

Διαβάστε περισσότερα

Αξιοποίηση των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων στην Κύπρο 2014-2020

Αξιοποίηση των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων στην Κύπρο 2014-2020 Αξιοποίηση των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων στην Κύπρο 2014-2020 Medeea International Conference Mediterranean Energy Cities Λευκωσία, 16 Μαΐου 2013 Γραφείο Προγραμματισμού Άδωνις Κωνσταντινίδης,

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση σεναρίου (1) Σενάριο 1: Μη παρέμβασης (do-nothing case)

Αξιολόγηση σεναρίου (1) Σενάριο 1: Μη παρέμβασης (do-nothing case) Αξιολόγηση σεναρίου (1) Σενάριο 1: Μη παρέμβασης (donothing case) Συνάφεια με τις κατευθύνσεις άλλων μορφών στρατηγικού σχεδιασμού Η υπάρχουσα κατάσταση έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τον κεντρικό αναπτυξιακό

Διαβάστε περισσότερα

Ελλάδα Επιχειρησιακό πρόγραµµα 2007-13: Θεσσαλία Στερεά Ελλάδα Ήπειρος

Ελλάδα Επιχειρησιακό πρόγραµµα 2007-13: Θεσσαλία Στερεά Ελλάδα Ήπειρος MEMO/07/506 Βρυξέλλες, 26 Νοεµβρίου 2007 Ελλάδα Επιχειρησιακό πρόγραµµα 2007-13: Θεσσαλία Στερεά Ελλάδα Ήπειρος 1. Επιχειρησιακό πρόγραµµα «Θεσσαλία Στερεά Ελλάδα Ήπειρος» - Πρόγραµµα στο πλαίσιο των στόχων

Διαβάστε περισσότερα

Georgios Tsimtsiridis

Georgios Tsimtsiridis Sustainable Touristic Development in the Municipality of Almopia Georgios Tsimtsiridis Vice Mayor of Almopia Δήμος Αλμωπίας Βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη Η τουριστική ανάπτυξη σε οποιαδήποτε μορφή της προϋποθέτει

Διαβάστε περισσότερα

Αγαπητοί κύριοι συνάδελφοι,

Αγαπητοί κύριοι συνάδελφοι, Αγαπητοί κύριοι συνάδελφοι, Η Ελλάδα εκτιµούµε και τα στοιχεία το επιβεβαιώνουν- ότι αποτελεί ένα επιτυχηµένο παράδειγµα της Πολιτικής της Συνοχής της ΕΕ. Η επίπονη προσπάθεια σχεδόν δύο δεκαετιών συνέβαλε

Διαβάστε περισσότερα

Βασικά αναπτυξιακά ερωτήµατα Σε τοµεακό και περιφερειακό επίπεδο: Μακροπρόθεσµοι αναπτυξιακοί στόχοι, πέραν των «παραδοσιακών» αναπτυξιακών επιλογών κ

Βασικά αναπτυξιακά ερωτήµατα Σε τοµεακό και περιφερειακό επίπεδο: Μακροπρόθεσµοι αναπτυξιακοί στόχοι, πέραν των «παραδοσιακών» αναπτυξιακών επιλογών κ 1 η Εγκύκλιος Αναπτυξιακού Προγραµµατισµού Στόχοι: Ενηµέρωση των αρµόδιων φορέων σχεδιασµού για το υπό διαπραγµάτευση προτεινόµενο νέο πλαίσιο της Προγραµµατικής Περιόδου 2014-2020 Έναρξη προετοιµασίας

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΔΗΜΟΣ KYMHΣ ΑΛΙΒΕΡΙΟΥ

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΔΗΜΟΣ KYMHΣ ΑΛΙΒΕΡΙΟΥ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΔΗΜΟΣ KYMHΣ ΑΛΙΒΕΡΙΟΥ ΕΠΩΝΥΜΟ - ΕΠΩΝΥΜΙΑ ΟΝΟΜΑ ΤΑΧ. ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΤΑΘΕΡΟ ΤΗΛΕΦΩΝΟ ΚΙΝΗΤΟ ΤΗΛΕΦΩΝΟ E-MAIL Τα ανωτέρω στοιχεία είναι

Διαβάστε περισσότερα

KOINO ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟ ΕΓΓΡΑΦΟ (Αναθεώρηση)

KOINO ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟ ΕΓΓΡΑΦΟ (Αναθεώρηση) KOINO ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟ ΕΓΓΡΑΦΟ (Αναθεώρηση) INTERREG III A / PHARE CBC ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2006 ΕΙΣΑΓΩΓΗ I. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ To ΠΚΠ INTERREG IIIΑ/PHARE CBC Ελλάδα Βουλγαρία

Διαβάστε περισσότερα

Συνεργασίες με τον Λευτέρη Παπαγιαννάκη. Ερευνητικά προγράμματα Ε.Μ.Π. για την. Ερευνητικό πρόγραμμα Ε.Μ.Π. για ένα. Αθήνας Αττικής (δεκαετία 2000)

Συνεργασίες με τον Λευτέρη Παπαγιαννάκη. Ερευνητικά προγράμματα Ε.Μ.Π. για την. Ερευνητικό πρόγραμμα Ε.Μ.Π. για ένα. Αθήνας Αττικής (δεκαετία 2000) Ημερίδα Τ.Ε.Ε. / 11 Φεβρουαρίου 2010 Λουδοβίκος Κ. Βασενχόβεν Ομότιμος Καθηγητής Ε.Μ.Π. Συνεργασίες με τον Λευτέρη Παπαγιαννάκη Ερευνητικά προγράμματα Ε.Μ.Π. για την περιοχή του Ελαιώνα (δεκαετία του 1990)

Διαβάστε περισσότερα

Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο κατά τη Νέα Προγραμματική Περίοδο (2014-2020) Βασικά σημεία και διερευνητικές προσεγγίσεις

Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο κατά τη Νέα Προγραμματική Περίοδο (2014-2020) Βασικά σημεία και διερευνητικές προσεγγίσεις Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο κατά τη Νέα Προγραμματική Περίοδο (2014-2020) Βασικά σημεία και διερευνητικές προσεγγίσεις Εμμανουέλα Κουρούση Μονάδα Β Ειδική Υπηρεσία Συντονισμού και Παρακολούθησης Δράσεων

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΕΠ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ

ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΕΠ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ Σελ. 1 ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΕΠ Τον Ιούλιο του 2004, υποβλήθηκε στην Ε.Ε. το τελικό προτεινόµενο κείµενο για την αναθεώρηση του ΠΕΠ Κεντρικής Μακεδονίας. Το προτεινόµενο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΡΗΤΗΣ ΚΑΙ ΝΗΣΩΝ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΡΗΤΗΣ ΚΑΙ ΝΗΣΩΝ ΑΙΓΑΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΡΗΤΗΣ ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΤAΜΕΙΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΡΗΤΗΣ ΚΑΙ ΝΗΣΩΝ ΑΙΓΑΙΟΥ 2007 2013 ΟΔΗΓΙΕΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΜΕ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΤΩΝ ΤΟΠΙΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ (CLLD / LEADER)

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΜΕ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΤΩΝ ΤΟΠΙΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ (CLLD / LEADER) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΜΕ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΤΩΝ ΤΟΠΙΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ (CLLD / LEADER) ΜΕΤΡΟ 19: ΣΤΗΡΙΞΗ ΓΙΑ ΤΟΠΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΣΩ ΤΟΥ Leader (ΤΑΠΤοΚ) ΤΟΥ (ΠΑΑ) 2014-2020 ΠΡΟΤΕΤΑΙΟΤΗΤΑ 4: ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

ΝΕΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΝΕΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 2014-2020 Το νέο Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης (ΠΑΑ) 2014-2020 ανέρχεται στα 4,7 δις κοινοτικής συμμετοχής, που μαζί με την εθνική και την ιδιωτική συμμετοχή θα κινητοποιήσει

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ 2007-2013

ΕΘΝΙΚΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ 2007-2013 ΕΘΝΙΚΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ 2007-2013 2013 Η Στρατηγική για την 4 η Προγραµµατική Περίοδο Ιωάννης Φίρµπας Προϊστάµενος Ειδικής Υπηρεσίας Στρατηγικής, Σχεδιασµού και Αξιολόγησης Αναπτυξιακών Προγραµµάτων

Διαβάστε περισσότερα

Θέσεις για το Σχέδιο Νόμου(ΣΝ) «Επιτάχυνση της ανάπτυξης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής»

Θέσεις για το Σχέδιο Νόμου(ΣΝ) «Επιτάχυνση της ανάπτυξης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής» Αθήνα, 15-01-2010 Αριθμ. Πρωτ. 385 Θέσεις για το Σχέδιο Νόμου(ΣΝ) «Επιτάχυνση της ανάπτυξης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής» Εισαγωγή Ο Σύλλογος Ελλήνων Πολεοδόμων

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Πρόλογος 15

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Πρόλογος 15 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος 15 1 ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ: ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΑΝΑΛΥΣΗΣ 17 1.1 Διαστάσεις και παράμετροι διαμόρφωσης των χαρακτηριστικών της τουριστικής ανάπτυξης 17 1.1.1 Χαρακτηριστικά

Διαβάστε περισσότερα

Χρηματοδότηση δράσεων στον Τομέα του Περιβάλλοντος. Προγραμματική Περίοδος 2014-2020

Χρηματοδότηση δράσεων στον Τομέα του Περιβάλλοντος. Προγραμματική Περίοδος 2014-2020 Χρηματοδότηση δράσεων στον Τομέα του Περιβάλλοντος Προγραμματική Περίοδος 2014-2020 ΠΟΡΟΙ Π.Π 2014-2020 ΕΠ - ΥΜΕ - ΠΕΡΑΑ (ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ) ΤΑΜΕΙΟ ΚΑΤΑΝΟΜΕΣ ΠΟΡΩΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΜΕΤΑΦΟΡΕ ΠΕΠ ΣΥΝΔΡΟΜΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΤΙΣ ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΤΙΣ ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 2007-2013 «ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΜΠΑΛΤΑΤΖΗΣ» (ΠΑΑ) Άξονας 3 3 ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΤΙΣ ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΞΟΝΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ Ε.Π. «EΘΝΙΚΟ ΑΠΟΘΕΜΑΤΙΚΟ ΑΠΡΟΒΛΕΠΤΩΝ 2007-2013»

ΑΞΟΝΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ Ε.Π. «EΘΝΙΚΟ ΑΠΟΘΕΜΑΤΙΚΟ ΑΠΡΟΒΛΕΠΤΩΝ 2007-2013» ΑΞΟΝΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ Ε.Π. «EΘΝΙΚΟ ΑΠΟΘΕΜΑΤΙΚΟ ΑΠΡΟΒΛΕΠΤΩΝ 2007-2013» ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 1 «Μέσο-μακροπρόθεσμη στήριξη του ανθρώπινου δυναμικού που υφίσταται τις συνέπειες απρόβλεπτων τοπικών η

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΖΗΡΟΥ 2014-2019

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΖΗΡΟΥ 2014-2019 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΖΗΡΟΥ 2014-2019 ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ Α ΦΑΣΗΣ «ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ» ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Φύλο Άνδρας Γυναίκα Ηλικία 18-30 30-65 65- και πάνω Περιοχή Κατοικίας Προσωπικά Στοιχεία

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΤΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΤΑ ΤΟ 2013 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΤΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΤΑ ΤΟ 2013 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΤΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΤΑ ΤΟ 2013 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 1 Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του αγροδιατροφικού τομέα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 2014-2020 ΜΕΤΡΟ 19 CLLD/LEADER Τοπική Ανάπτυξη με Πρωτοβουλία Τοπικών Κοινοτήτων Μονάδα Προγραμματισμού & Αξιολόγησης ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ

Διαβάστε περισσότερα

Ολοκληρωμένων Χωρικών Επενδύσεων στην Περιφέρεια Αττικής

Ολοκληρωμένων Χωρικών Επενδύσεων στην Περιφέρεια Αττικής ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Σύμβουλοι Εξειδίκευσης Ολοκληρωμένων Χωρικών Επενδύσεων (ΟΧΕ) του ΠΕΠ ΑΤΤΙΚΗΣ 2014-2020 Στρατηγική Ολοκληρωμένων

Διαβάστε περισσότερα

Εταιρικό Σύμφωνο για το Πλαίσιο Ανάπτυξης (ΕΣΠΑ)

Εταιρικό Σύμφωνο για το Πλαίσιο Ανάπτυξης (ΕΣΠΑ) Εταιρικό Σύμφωνο για το Πλαίσιο Ανάπτυξης (ΕΣΠΑ) Νέα Προγραμματική Περίοδος 2014-2020 Νέο ΕΣΠΑ Τα Επιχειρησιακά Προγράμματα που υπεβλήθησαν είναι επτά τομεακά και δεκατρία περιφερειακά. Ο προϋπολογισμός

Διαβάστε περισσότερα

Ευρώπη 2020 Αναπτυξιακός προγραμματισμός περιόδου 2014-2020 ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2012

Ευρώπη 2020 Αναπτυξιακός προγραμματισμός περιόδου 2014-2020 ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2012 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ & ΘΡΑΚΗΣ Ενδιάμεση Διαχειριστική Αρχή Ευρώπη 2020 Αναπτυξιακός προγραμματισμός περιόδου 2014-2020 ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2012 Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Μακεδονία Θράκη»

Διαβάστε περισσότερα

Εργαλεία του Πολεοδοµικού Σχεδιασµού ΓΠΣ - ΣΧΟΟΑΠ

Εργαλεία του Πολεοδοµικού Σχεδιασµού ΓΠΣ - ΣΧΟΟΑΠ Εργαλεία του Πολεοδοµικού Σχεδιασµού ΓΠΣ - ΣΧΟΟΑΠ ΘΕΟ ΟΣΗΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ Τοπ. Μηχ/κός Πολεοδόµος Προϊστάµενος Τµήµατος Σχεδιασµού Οργανισµού Ρυθµιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Αθήνας ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΕΙΔΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΕΠ 2000-2006 ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ 2000 2006 NOΕΜΒΡΙΟΣ 2006 2 ΑΞΟΝΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΟΛΥΜΠΙΑΣ Α.Α.Ε. ΟΤΑ. CLLD/LEADER Τοπική Ανάπτυξη με Πρωτοβουλία Τοπικών Κοινοτήτων

ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΟΛΥΜΠΙΑΣ Α.Α.Ε. ΟΤΑ. CLLD/LEADER Τοπική Ανάπτυξη με Πρωτοβουλία Τοπικών Κοινοτήτων ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΟΛΥΜΠΙΑΣ Α.Α.Ε. ΟΤΑ CLLD/LEADER 2014-2020 Τοπική Ανάπτυξη με Πρωτοβουλία Τοπικών Κοινοτήτων CLLD/LEADER Τοπική Ανάπτυξη με Πρωτοβουλία Τοπικών Κοινοτήτων Μέτρο 19 ΠΑΑ 2014-2020 «Στήριξη για

Διαβάστε περισσότερα