ΚΕΙΜΕΝΟ ΠΡΟΣΥΝΕΔΡΙΑΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ. Θέσεις για την Ενέργεια Α. Ο ΚΛΑΔΟΣ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Transcript

1 ΚΕΙΜΕΝΟ ΠΡΟΣΥΝΕΔΡΙΑΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ Θέσεις για την Ενέργεια Α. Ο ΚΛΑΔΟΣ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 1. ΠΑΡΑΓΩΓΗ Ο τομέας παραγωγής στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται από την δεσπόζουσα θέση της ΔΕΗ, καθώς επίσης και από τη χρήση του λιγνίτη ως βασικού καυσίμου. Το φυσικό αέριο έχει ξεκινήσει αργά να μπαίνει στο μίγμα ηλεκτροπαραγωγής, παρ όλα αυτά ο λιγνίτης παραμένει κυρίαρχος. Μικρή είναι επίσης η συμμετοχή των ανανεώσιμων πηγών. Θεωρούμε οτι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, κυρίως η αιολική ενέργεια θα πρέπει να αποτελέσουν το βασικό μοχλό ανάπτυξης της ηλεκτροπαραγωγής στην Ελλάδα. Η αιολική ενέργεια είναι οικονομικά η πιο συμφέρουσα (χωρίς εγγυημένες τιμές εξαγοράς παραγωγής (feed in tariffs)μπορεί να ανταγωνιστεί μονάδες φυσικού αερίου σε εποχές υψηλών τιμών ορυκτών πόρων) ακολουθούμενη σε μεγάλη απόσταση από την ηλιακή. Παρ όλα αυτά η αιολική ενέργεια έχει το βασικό περιορισμό οτι δεν μπορεί να λειτουργήσει ούτε ως base load ούτε ως peak load για να τροφοδοτήσει το σύστημα. Η μόνη επιλογή είναι να λειτουργεί ως mid load και αυτό βάζει ένα περιορισμό για το τι ποσοστό συνολικής παραγωγής θα μπορούσε να επιτευχθεί από αιολική ενέργεια (συνολικά για τις ΑΠΕ η εκτίμηση είναι περίπου 25 30%). Αντίθετα, η ηλιακή ενέργεια αν και πολύ πιο ακριβή, τουλάχιστον προς το παρόν, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως peak load διότι η μέγιστη παραγωγή της κατά τη διάρκεια της ημέρας συμπίπτει με τη μέγιστη κατανάλωση ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες. Για την κάλυψη της ζήτησης σε αυτό το διάστημα η ΔΕΗ προχωρά σε εισαγωγές σε τιμές κατα πολύ υψηλότερες αυτών του συστήματος. Θα άξιζε επίσης να δούμε το ενδεχόμενο ηλεκτροπαραγωγής από βιομάζα ή βιοκαύσιμα στο βαθμό όμως που ειδικά το τελευταίο δε θα αποροφά πόρους (γη, νερό) σε βάρος της αγροτικής παραγωγής. Κλείνοντας το θέμα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, θα πρέπει να βεβαιωθούμε οτι το υδροηλεκτρικό δυναμικό αξιοποιήται στο έπακρο εστιάζοντας πλέον σε υδροηλεκτρικά τύπου run of

2 the river και όχι σε μεγάλα φράγματα (reservoir) ωστε να ελαχιστοποιηθούν περιβαλλοντικές παρενέργειες. Σε ότι αφορά το λιγνίτη, οι παλιές μονάδες της ΔΕΗ (Μεγαλόπολη) που δεν ικανοποιούν τα κριτήρια που έχουν τεθεί από την Large Combustion Plant Directive (LPCD) της Ε.Ε. θα πρέπει να αποσυρθούν από την παραγωγή όταν αυτό καταστεί δυνατό. Όσες παραμέινουν θα πρέπει σταδιακά να εξυγχρονιστούν με χρήση καινούργιων τεχνολογιών (CO2 capturing κλπ) όταν αυτές καταστούν συμφέρουσες οικονομικά. Στο βαθμό που οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δε μπορούν να υποκαταστήσουν πλήρως την αύξηση της ζήτησης και την απόσυρση λιγνιτικής ισχύος, ειδικά για base load, το φυσικό αέριο θα πρέπει να καταστεί το κάυσιμο αναπλήρωσης του λιγνίτη. Αυτή η διαδικασία είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρεία να περιοριστεί η δεσπόζουσα θέση που κατέχει η ΔΕΗ και εμποδίζει την ανάπτυξη μιας ανταγωνιστικής αγοράς (έκθεση OECD/IEA 2006). Ιδιαίτερα σημαντική είναι επίσης η πλήρης και άμεση απόσυρση όλων των εργοστασίων πετρελαίου ειδικά στα μεγάλα νησιά. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η διασύνδεση των νησιών (βλέπε κεφάλαιο μεταφορά). Θεωρούμε ότι η δραστηριότητα της ηλεκτροπαραγωγής θα πρέπει σταδιακά να περάσει κατά το μεγαλύτερό της μέρος τουλάχιστον στον ιδιωτικό τομέα. Αυτή η διαδικασία θα πρέπει να είναι σταδιακή ώστε να μην απαξιώσει το ρόλο της ΔΕΗ και την καταστήσει μη ανταγωνιστική. Κι αυτό γιατί θεωρούμε ότι ένα ποσοστό της συνολικής εγκατεστημένης ισχύς (γύρω στο 25 30%) θα πρέπει να παραμείνει έστω έμμεσα υπο κρατικό έλεγχο. Ο φορέας που θα παραμείνει υπο κρατικό έλεγχο (ανταγωνιζόμενος σε συνθήκες αγοράς με τους υπόλοιπους παίκτες) θα παίζει το ρόλο του «επενδυτή ανάγκης» όταν αυτό χρειάζεται. Σε περιπτώσεις που το σύστημα απειλείται με έλλειμμα προσφοράς (supply deficit) μεσοπρόθεσμα και οι ιδιώτες επενδυτές είναι απρόθυμοι να επενδύσουν για τη δημιουργία νέας ισχύος, ο «επενδυτής ανάγκης» θα αναλαμβάνει αυτό το ρόλο ώστε να αποφεύγονται με ομαλό τρόπο ανισσοροπίες που θα οδηγούν σε βίαιες προσαρμογές της αγοράς (black outs, απότομες αυξομειώσεις στις τιμές συστήματος) Θα θέλαμε να επανέλθουμε στο θέμα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και πιο συγκεκριμένα στην εγκατάστασή τους. Όπως είπαμε η αιολική ενέργεια είναι η πιο συμφέρουσα οικονομικά απ ολες τις ανταγωνιστικές λύσεις ΑΠΕ, καθώς και η πιο εύκολα αναπτύξιμη σε μεγάλη κλίμακα. Από την άλλη υπάρχουν αρκετά προβλήματα που εμποδίζουν την ανάπτυξή της. Είναι γνωστό οτι ειδικά οι ανεμογεννήτριες έχουν προκαλέσει αντιδρασεις σε ότι αφορά το χώρο εγκατάστασής τους ειδικά σε κατοικημένες περιοχές και χώρους φυσικού κάλλους. Από την άλλη η ηλεκτροπαραγωγή θα πρέπει να γίνεται όσο το δυνατόν κοντύτερα στο χωρο ζήτησης/καταναλωσης για να περιοριστούν οι απώλειες από το σύστημα μεταφοράς. Για να αντιμετωπιστούν αυτές οι αντιδράσεις θα πρεπει να εισάγουμε πιο καινοτόμες ιδέες. Εαν λάβουμε υπ όψιν οτι η υπεράκτια (offshore) αιολική ενέργεια παραμένει ιδιαίτερα ακριβή θα πρέπει να αγκαταστήσουμε επίγειες ανεμογεννήτριες σε χώρους που δεν ενοχλούν όπως για παράδειγμα ερημονήσια, τόσο κοντά στην Αθήνα όσο και κοντά σε άλλα κατοικημένα νησιά. Και πάλι η διασύνδεση των νησιών είναι απαραίτητη προϋπόθεση (βλ. κεφάλαιο μεταφοράς). Προκειμένου να πραγματοποιηθεί η αντικατάσταση του λιγνίτη με πιο καθαρές μορφές ενέργειας είναι σημαντικό να μειωθεί σημαντικά ο χρόνος για την αδειοδότηση παραγωγής από ανανεώσιμες πηγές. Θα πρέπει να ενισχυθεί η ΡΑΕ, τόσο σε ότι αφορά τη δυνατότητά της να επιταχύνει την αδειδότηση

3 αλλά και στο θεσμικό της ρόλο γενικότερα, ωστε να εξασφαλιστεί η αύξηση του ανταγωνισμού στον κλάδο. Σε ότι αφορά τέλος τα κίνητρα προς επενδυτές για την εγκατάσταση ΑΠΕ, θεωρούμε ότι ως βασικός πυλώνας θα πρέπει να παραμείνει οι εγγυημένες τιμές εξαγοράς παραγωγής (feed in tariffs) συνδυαζόμενες ενδεχομένως με εκπτώσεις φόρου στα πρώτα χρόνια λειτουργίας. Είμαστε ριζικά αντίθετοι με τις επιδοτήσεις οποιασδήποτε μορφής διότι, πρώτον, με τα προαναφερθέντα κίνητρα οι επενδύσεις σε ΑΠΕ είναι αρκετά ελκυστικές, δεύτερον, διότι η ύπαρξη επιδοτήσεων ευνοεί ένα καθεστώς υπερτιμολογήσεων και προσπάθειας εξαπάτησης των Αρχών, τρίτον, διότι για τα επόμενα έτη τα δημοσιονομικά περιθώρια της χώρας είναι περιορισμένα και τέταρτον, διότι οι επιδοτήσεις βάζουν τα θεμέλια για μια τεράστια φούσκα στο χώρο λόγω των υπεραποδόσεων και των προσδοκιών υπερκερδών που δημιουργούν. 2. ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΗ ΝΗΣΙΩΝ Ο κλάδος μεταφοράς είναι μονοπωλειακός και ανήκει εξ ολοκλήρου στη ΔΕΗ, ενω διαχειριστής του συστήματος είναι η ΔΕΣΜΗΕ. Θεωρούμε οτι θα πρέπει να διατηρηθεί ο μονοπωλειακός χαρακτήρας του κλάδου μεταφοράς όπως άλλωστε συμβαίνει και με τα περισσότερα δίκτυα στον κόσμο. Η αμοιβή του μεταφορέα θα πρέπει να συνεχίσει να καθορίζεται με τις ίδιες αρχές όπως σήμερα, δηλαδή τα έξοδα του μεταφορέα, συν τις αποσβέσεις του συν μια αμοιβή για το απασχολούμενο κεφαλαίο (φόρμουλα υπολογισμού αμοιβής μεταφορέα). Το σύνολο των παραπάνω μετακυλίεται από τον πάροχο στον καταναλωτή. Η ρυθμιστική αρχή θα εγκρίνει το ύψος των εξόδων, των αποσβέσεων και των επενδύσεων που υποβάλλει κατά περιόδους ο μεταφορέας (προτείνεται τριετία η πενταετία σε σχέση με την ετήσια υποβολή που ισχύει σήμερα) και θα ορίζει το κόστος κεφαλαίου βάσει του οποίου θα προσδιορίζεται η αμοιβή του μεταφορέα. Τυχόν τροποποιήσεις θα γίνονται δεκτές σε περίπτωση απόκλισης στοιχείων της φόρμουλας υπολογισμού αμοιβής (π.χ. πληθωρισμός, ύψος επενδύσεων) με πρόταση του μεταφορέα η της ΡΑΕ με τη ΡΑΕ να έχει τον τελευταίο λόγο. Σε ότι αφορά το ιδιοκτησιακό καθεστώς υπάρχουν δυο λύσεις: Στην πρωτη περίπτωση οι μονοπωλειακές δραστηριότητες (μεταφορά διανομή) παραμένουν κατω από τον έλεγχο της ΔΕΗ όντας όμως ξεχωριστές νομικές οντότητες με ξεχωριστή διοίκηση, ανεξάρτητη από την ΔΕΗ ωστε να επιτυγχάνεται καλύτερος έλγχος από τη ρυθμιστική αρχή. Σε αυτή την περίπτωση ο ΔΕΣΜΗΕ παραμένει ανεξάρτητος από τον μεταφορέα Στην εναλλακτική, οι μονοπωλειακές δραστηριότητες αποσχίζονται από τη ΔΕΗ και περνούν εκτός κρατικού ελέγχου. Σε αυτή την περίπτωση ο διαχειριστής μπορεί να συγχωνευτεί με το μεταφορέα. Απαραίτητες πρϋποθέσεις για την εφαρμογή αυτού του σεναρίου είναι ο αποκλεισμός του μεταφορέα η του ομίλου στον οποίο ανήκει ο μεταφορέας από οποιαδήποτε ανταγωνιστική δραστηριότητα (παραγωγή, παροχή) στην Ελλάδα, καθώς επίσης και η άσκηση στενού ελέγχου από πλευράς ρυθμιστικής αρχής. Το συγκεκριμένο μοντέλο θα δώσει σημαντική ώθηση στον ανταγωνισμό καθώς θα αδυνατίσει τη δεσπόζουσα θέση της ΔΕΗ στον κλάδο

4 Ακόμα και αν υιοθετηθεί το δεύτερο μοντέλο, αναμένουμε μια μακρά περίοδο προσαρμογής όπου ουσιαστικά οι μονοπωλειακές δραστηριότητες θα παραμέινουν κάτω από τον έλεγχο της ΔΕΗ. Σε αυτό το διάστημα θα πρέπει να ξεκινήσει ένα πρόγραμμα επενδύσεων που θα έχει ως βασικό στόχο τα εξής: Τη σταδιακή (σε ορίζοντα ετών) αντικατάσταση του δικτύου μεταφοράς ειδικά σε περιοχές που αυτό είναι γερασμένο και οι απώλειες είναι μεγάλες από σύγχρονα, «έξυπνα δίκτυα» (smart grids). Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία θα έχει σημαντική επίπτωση στη μείωση των απωλειών, την καλύτερη διαχείρηση της παραγόμενης ενέργειας και συνολικά μείωση στην απαιτούμενη παραγωγή. Η απαραίτητες επενδύσεις θα πρέπει να γίνουν από τον μεταφορέα και το υψηλότερο επενδεδυμένο κεφάλαιο θα επιβαρύνει τον καταναλωτή. Αντίστοιχα βέβαια οι μειώσεις στην παραγόμενη ενέργεια και στο κόστος από την καλύτερη διαχείρισή της θα αντισταθμίσουν και ενδεχομένως θα υπερβούν τη συγκεκριμένη επιβάρυνση Τη διασύσνδεση των νησιών, τόσο αυτών που θα παράγουν (νησιά παραγωγοι όπως τα ερημονήσια που αναφέραμε νωρίτερα αλλά όχι μόνο) αλλά και αυτών που θα καταναλώνουν (π.χ. κατοικημένα νησιά που λόγω ιδιαίτερων φυσικών χαρακτηριστικών δε μπορούν να επιτρέψουν την εγκατάσταση ΑΠΕ και αρα να καλύψουν τις ενεργειακές τους ανάγκες μέσω αυτών). Η κάλυψη της ενεργειακής ζήτησης ενός νησιού δεν μπορεί να καλυφθεί εξ ολοκλήρου με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Όπως αναφέραμε, το μέγιστο ποσοστό συνήθως εκτιμάται σε 25 30% της μέγιστης ζήτησης. Αυτό περιορίζει σε μεγάλο βαθμό τις δυνατότητες εκμετάλλευσης του αιολικού δυναμικού των νησιών, τα οποία σε ορισμένες περιπτώσεις μπορούν να παράγουν περισσότερη ενέργεια από αυτή που καταναλώνουν. Ωστόσο, το ενδεχόμενο σύνδεσης των νησιών με το ηπειρωτικό σύστημα μεταφοράς ενέργειας, διευρύνει τις δυνατότητες εγκατάστασης ΑΠΕ στα νησιά, καθώς πλέον ο περιορισμός του 25 30% δεν αφορά στην ζήτηση ενός μεμονωμένου νησιού, αλλά στη ζήτηση όλης της χώρας. Μία παράμετρος του ζητήματος είναι ότι με το υφιστάμενο σύστημα παραγωγής ενέργειας στα νησιά, π.χ. τοπικοί σταθμοί με καύσιμο πετρελαϊκά προϊόντα, αυξάνει σε μεγάλο βαθμό το κόστος της παραγωγής ενέργειας. Η τιμή του πετρελαίου μπορεί να αυξηθεί σημαντικά τα επόμενα χρόνια και η χώρα μας θα παραμένει ενεργειακά εξαρτημένη. Με τη διείσδυση των ΑΠΕ, μειώνεται η εξάρτηση από καύσιμα όπως πετρέλαιο ή λιθάνθρακας, ενώ παράλληλα μπορεί να μειωθεί η εισαγωγή ενέργειας από γειτονικά κράτη. Τα φωτοβολταϊκά, όπως αναφέρθηκε, αποδίδουν στο μέγιστο όταν έχουμε τη μέγιστη ζήτηση ενέργειας, τις θερμές και ηλιόλουστες ημέρες του καλοκαιριού. Το πλούσιο ηλιακό δυναμικό της χώρας θα μπορούσε να υπερκαλύψει αυτές τις αιχμές ζήτησης. Η Ελλάδα θα μπορούσε όχι απλώς να μην εισάγει ενέργεια, αλλά ακόμα και να εξάγει. Επίσης, μέσω της διασύνδεσης των νήσων και της αντικατάστασης καυσίμων με βάση των άνθρακα από ΑΠΕ, η χώρα μας θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, όπως το CO2. Όπως είναι γνωστό μία χώρα με υπερβάλλουσα παραγωγή CO2 θα πρέπει να αγοράσει δικαιώματα ρύπων. Η χώρα μας θα μπορούσε όχι μόνο να μην χρειάζεται

5 να αγοράσει ρύπους, αλλά και να εξοικονομήσει χρήματα από την πώληση των ρύπων που δικαιούται, αλλά τελικά δεν χρειάζεται να παράγει. Αρνητικό σημείο θα μπορούσε να είναι η αλλοίωση του τοπίου καθώς και οι τοπικές αντιδράσεις από τη μαζική εγκατάσταση αιολικών πάρκων στα νησιά. Αυτό θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να αποφευχθεί και σε συνεργασία με τους τοπικούς φορείς να προτιμηθεί η ήπια ανάπτυξη των αιολικών πάρκων. Τα πλεονεκτήματα όλων όσων αναφέρθηκαν είναι προφανή με βάσει την απλή λογική. Ωστόσο, για την υλοποίησή τους και για την επιλογή των καλύτερων τεχνικών λύσεων θα πρέπει να γίνουν μελέτες. Είναι θετικό το γεγονός ότι η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας ήδη ασχολείται με τη διασύνδεση των νησιών και ότι οι απαραίτητες μελέτες ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη ή έχουν ολοκληρωθεί. Η ανάγκη για ηλεκτρική ενέργεια θα αυξηθεί στο μέλλον, ενώ αν υιοθετηθούν λύσεις όπως το ηλεκτρικό αυτοκίνητο, τότε η ζήτηση θα ξεπεράσει κατά πολύ τις δυνατότητες παραγωγής του δικτύου. Επομένως, θα πρέπει στα επόμενα χρόνια να εκμεταλλευτούμε με τον καλύτερο τρόπο την παραγωγή ενέργειας μέσω ΑΠΕ. Σ αυτά τα πλαίσια, πιστεύουμε ότι η διασύνδεση των νησιών αποτελεί στρατηγικό στοιχείο για την ενεργειακή πολιτική της χώρας και όχι για κάτι που θα πρέπει να παραμείνει στο στάδιο της μελέτης και των ασκήσεων επί χάρτου. Όπως αναφεραμε παραπάνω μόνο περιπτώσεις μικρών απομακρυσμένων νησιών θα πρέπει να εξαιρεθούν και να παραμείνουν με τα εργοστάσια πετρελαίου ως base load (το υπόλοιπο των ενεργειακών αναγκών μπορεί να καλυφθεί μέσω μικρής κλίμακας ΑΠΕ). Τα μεγάλα Ελληνικά νησιά όπως η Κρήτη και τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου θα πρέπει οπωσδήποτε να δυνδεθούν με το δίκτυο. Σε ότι αφορά την Κρήτη, έχει υποστηριχθεί η λύση του φυσικού αερίου. Ενώ δεν είμαστε απαραίτητα εναντίον της συγκεκριμένης λύσης, θεωρούμε οτι το κόστος είναι δυσθεώρητο. Για να καλυφθούν οι ανάγκες του νησιού εξ ολοκληρου από φυσικό αέριο χρειάζεται ένα εργοστάσιο κάποιων εκατοντάδων MW, το οποίο θα υποβαθμίζει σημαντικά την περιοχή στην οποία θα κατασκευαστεί από άποψη προσέλκυσης τουριστών. Προφανώς αποκλείονται περιοχές φυσικού κάλλους. Ακόμα κι αν βρεθεί λύση για τη χωροθέτηση του εργοστασίου, το φυσικό αέριο θα πρέπει να μεταφερθεί με κάπιο τρόπο στην Κρήτη. Υπάρχουν δυο λύσεις: Είτε υποθαλάσσιος αγωγός είτε LNG terminal. Και οι δυο είναι ιδιαίτερα ακριβές και θα προκαλέσουν αντιδρασεις από τοπικούς φορείς. Αντίθετα η σύνδεση του νησιού με το σύστημα μεταφοράς με υποθαλάσσιο καλώδιο επιτρέπει την αμφίδρομη μεταφορά ενέργειας (από συμβατικές πηγές προς την Κρήτη και από ανανεώσιμες προς την ηπειρωτική Ελλάδα). Για τα νησιά του Ανατολικύ Αιγαίου η διασύνδεση αναμένεται να είναι αρκετά ακριβή. Μια καινοτόμα λύση που θα μπορούσε να εξεταστεί είναι η διασύνδεση των νησιών αυτών με το μεταφορέα της γειτονικής Τουρκίας (TEIAS) και κάλυψη του ισοζυγίου κατανάλωσης των νησιών με εξαγωγές μέσω της διασύνδεσης (interconnector) Έβρου (με ενδεχόμενη αύξηση της δυναμικότητάς της εαν είναι απαραίτητο).

6 Σε ότι αφορά τη χρηματοδότηση αυτών των πρωτοβουλιών, αυτή ανήκει αποκλειστικά στον μεταφορέα. Με δεδομένο οτι η αμοιβή του τελευταίου συνεχίζει να υπολογίζεται με τη φόρμουλα που αναφέραμε και η ρυθμιστική αρχή εγκρίνει τα επενδυτικά προγράμματα, ο μεταφορέας θα μπορεί να ανταπεξέλθει στο αυξημένο κόστος περνώντας το στον καταναλωτή. Ο τελευταίος θα έχει το όφελος της μειωμένης κατανάλωσης όπως είδαμε παραπάνω. Για την περίπτωση διασύνδεσης θα μπορούσε να εξεταστεί το ενδεχόμενο σύμπραξης του μεταφορέα με ιδιωτικούς φορείς για τη χρηματοδότηση. Σημειώνουμε εδώ οτι οι συγκεκριμένη επένδυση δε θα βαρύνει μόνο τους καταναλωτές των περιοχών που θα διασυνδεθούν αλλά όλους μια που και οι ωφέλειες θα αφορούν το σύνολο της Επικράτειας. Σημαντικός γίνεται ο ρόλος του διαχειριστή του συστήματος σε ένα περιβάλλον αλλαγών και πρωτοβουλιών. Η εισαγωγή νέων παραγωγών στο σύστημα και η βελτιστοποίηση του δικτύου προκαλούν σημαντικές προκλήσεις και αναβαθμίζουν το ρόλο του. Τέλος ο διαχειριστής μπορεί και αυτός να πάρει πρωτοβουλίες. Ένα παράδειγμα είναι η συνεργασία με κατασκευαστές λευκών οικιακών συσκευών συνεχούς λειτουργίας (π.χ. ψυγεία) που καταναλώνουν ενέργεια σε ακανόνιστα χρονικά διαστήματα. Εγκατάσταση ρυθμιστών απορρόφησης ενέργειας που θα συντονίζονται με το σύστημα και θα ελαχιστοποιούν την κατανάλωση είναι πρωτοβουλίες που θα πρέπει να προέλθουν από τον διαχειριστή ανεξαρτήτως ιδιοκτησιακού καθεστώτος και όχι από το κράτος. 3. ΔΙΑΝΟΜΗ Στη χώρα μας ο διανομέας και ο πάροχος ηλεκτρικής ενέργειας διαχωρίστηκαν πρόσφατα ακολουθώντας το παράδειγμα άλλων χωρών αλλά και άλλων περιπτώσεων δικτύων (χαρακτηριστικό παράδειγμα οι τηλεπικοινωνίες στο οποίο θα ανατρέξουμε ως σημείο αναφοράς) όπου ο διανομέας έχει την ιδιοκτησία και την ευθύνη λειτουργίας του δικτύου διανομής, ενω ο πάροχος είναι υπεύθυνος για την υπηρεσία προς τον τελικό καταναλωτή. Η διανομή έχει κοινά χαρακτηρηστικά με τη μεταφορά. Είναι μονοπωλειακή δραστηριότητα, η αμοιβή του διανομέα καθορίζεται από συγκεκριμένο μαθηματικό τύπο που ορίζεται από τη ρυθμιστική αρχή και το κόστος περνάει στον τελικό καταναλωτή (pass through). Ο διανομέας είναι υπέυθυνος για την απρόσκοπτη λειτουργία του δικτύου, για την ελαχιστοποίηση των απωλειών/κλοπών και για τις απαραίτητες επενδύσεις για τη διατήρηση και βελτίωση της απόδοσης του συστήματος καθώς επίσης και την γεωγραφική και πληθυσμιακή κάλυψη των καταναλωτών. Από την άλλη ο πάροχος είναι υπέυθυνος για την τροφοδοσία του καταναλωτή με ηλεκτρική ενέργεια. Έχει την ευθύνη για την επάρκεια του προϊόντος, καθώς και για όλη τη διαδικασία επαφής με τον πελάτη (σύνδεση, τιμολόγηση, εξυπηρέτηση κλπ). Με τη λογική οτι η μεταφορά και διανομή είναι μονοπωλειακές και η παραγωγή και παροχή ανταγωνιστικές δραστηριότητες είναι λογικό να λειτουργούν συνδυαστικά ανα δύο. Από τη στιγμή που για να εξασφαλίσει την ο πάροχος επάρκεια προϊόντος θα πρέπει είτε να παράγει, είτε να έχει μακροχρόνιες συμφωνίες εξαγοράς (Power Purchasing Agreements PPA) με παραγωγούς η να αγοράζει από το σύστημα, είναι συχνό οι παραγωγοί να δραστηριοποιούνται και στην παροχή. Στη χώρα μας η παροχή παραμένει σχεδόν μονοπώλιο και είναι λογικό μια που η παραγωγή είναι συγκεντρωμένη σχεδόν αποκλειστικά στη ΔΕΗ. Η

7 σταδιακή κατάργηση της δεσπόζουσας θέσης της ΔΕΗ στην παραγωγή (βλ. σχετικό κεφάλαιο) και η ενίσχυση της απελευθέρωσης του κλάδου παροχής όπως ακριβώς στις τηλεπικοινωνίες θα δώσει στον καταναλωτή την ευχέρεια επιλογής. Ο ανταγωνισμός θα μειώσει τις τιμές και θα δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας. Τέλος σημαντικό είναι να αναφερθούμε στην τιμολόγηση. Κατα τη διάρκεια του στην Ελλάδα είδαμε το παράδοξο της διατήρησης των τιμών σε εποχή αύξησης τιμών των πρώτων υλών και οικονομικής ανάπτυξης και αύξησης τιμών σε περίοδο παγκόσμιας ύφεσης και μείωσης τιμών ενέργειας παγκοσμίως. Το συγκεκριμένο παράδοξο είχε ως αποτέλεσμα την επιβάρυνση των νοικοκυριών και επιχειρήσεων και υπερκέρδη για τη ΔΕΗ το Μια διαφορετική τιμολογιακή πολιτική είναι η απελευθέρωση για παρόχους σε συνθήκες πλήρους ανταγωνισμού. Το αποτέλεσμα θα είναι σύνδεση της πορείας των τιμών με τους κύκλους της οικονομίας και μείωση της τιμής του προιόντος για τους καταναλωτές όπως συνέβει σε άλλες χώρες της Ε.Ε. και στις τηλεπικοινωνίες στην Ελλάδα. ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΣ ΣΥΖΗΤΗΣΗ/ΕΠΙΛΥΣΗ ΣΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ Υιοθέτηση των παραπάνω ως θέσεων της Δράσης η υποβολή αντιπροτάσεων όπου υπάρχει διαφωνία Πυρηνική ενέργεια: Θα εξετάζαμε το ενδεχόμενο συμμετοχής της πυρηνικής ενέργειας (λ.χ. τεχνολογία Generation IV) στο ενεργειακό μίγμα της Ελλάδας ή την απορρίπτουμε παραυτά? Έρευνα και παραγωγή υδρογονανθράκων: Αν και έιναι ασαφές το μέγεθος των ενδεχόμενων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στις Ελληνικές θάλασσες, αλλά με τη λογική οτι ίσως να παρουσιάζει ενδιαφέρον η εκμετάλλευση τους σε περοβάλλον υψηλών τιμών, θα υποστηρίζαμε την προσπάθεια εκμετάλλευσής τους? Πιστέυουμε οτι η ΔΕΗ πρέπει να παραμείνει κρατική? Εάν όχι υπάρχουν δραστηριότητες που επιθυμούμε να μείνουν υπό κρατικό έλεγχο? Αντίστοιχα αν ναι υπάρχουν δραστηριότητες που θα πρέπει να ιδιωτικοποιηθούν? Πέραν της ύπαρξης της τιμολόγησης με βάση την περίοδο κατανάλωσης (νυχτερινό τιμολόγιο) και του τέλους λιγνίτη (με την ατυχή ονομασία τέλος υπερ ΑΠΕ) θεωρούμε ότι πρέπει να υπάρχουν επιπλέον κίνητρα ή αντικίνητρα κατανάλωσης? Β. ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΚΤΙΡΙΟ

8 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ (Σημείωση: Στο παρόν εκτός των θεμάτων ενέργειας που έχουν σχέση με το κτίριο, υπάρχει και τοποθέτηση σε άλλα θέματα όπου τα κτίρια επηρεάζουν το περιβάλλον. Εκτός των πεπερασμένων ενεργειακών πόρων, σαφώς υπάρχει το σημαντικό θέμα των πεπερασμένων υδάτινων πόρων. Επίσης τα κτίρια αναμφίβολα επηρεάζουν το μικρόκλιμα της περιοχής τους, καθώς και την ποιότητα ζωής των πόλεων.) Τα κτίρια στην Ελλάδα αντιπροσωπεύουν το 40% περίπου της συνολικής τελικής ζήτησης ενέργειας. Είναι από τα πιο ενεργοβόρα κτίρια στην Ευρώπη, κυρίως επειδή διαθέτουν ελλιπή ή καθόλου θερμομόνωση. Κατά την τελευταία εικοσαετία, λόγω της συνεχούς και σημαντικής μείωσης του κόστους αγοράς των κλιματιστικών η κτιριακή ζήτηση ενέργειας συνεχώς διογκώνεται. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του ενεργειακού ελλείμματος της Ελλάδας, την οικονομική επιβάρυνση των πολιτών καθώς και την αύξηση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Με μία πολιτική ενεργειακής αναβάθμισης των κτιρίων: Θα μειώσουμε το ενεργειακό έλλειμμα της Ελλάδας. Οι πολίτες θα πληρώνουν μειωμένους λογαριασμούς ρεύματος, και πετρελαίου ή φυσικού αερίου, στο διηνεκές. Θα μειώσουμε ως κράτος τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, δείχνοντας μία υπεύθυνη στάση, συνεισφέροντας στο μερίδιο που μας αναλογεί στην άμβλυνση του φαινομένου του θερμοκηπίου. Μία πολιτική ενεργειακής αναβάθμισης κτιρίων, για να είναι επιτυχής πρέπει να περιλαμβάνει [α] Μία δυναμική ενημερωτική/εκπαιδευτική κρατική καμπάνια. [β] Ένα πρόγραμμα χρηματοδότησης για ενεργειακή αναβάθμιση υφιστάμενων κτιρίων. [γ] Ένα νέο Οικοδομικό Κανονισμό για τα νέα κτίρια που θα οικοδομηθούν από εδώ και στο εξής. [δ] Την μαζική εγκατάσταση κατάλληλων Α.Π.Ε. σε κτίρια. Το παρόν αφορά την ενέργεια και κτίριο. Επειδή όμως τα κτίρια: καταναλώνουν το μεγαλύτερο ποσοστό της τελικής κατανάλωσης πόσιμου νερού επηρεάζουν το μικρόκλιμα της περιοχής στην οποία βρίσκονται με τα σκουπίδια τους επιβαρύνουν το περιβάλλον με τον τρόπο, και ειδικότερα με τα υλικά κατασκευής τους επηρεάζουν την τελική ζήτηση ενέργειας, το τελευταίο κεφάλαιο αφιερώνεται στις πρόσθετες δράσεις που πρέπει να πάρουμε για να μειώσουμε το συνολικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα των κτιρίων (θέμα κεφαλαίου Κτίρια και Βιώσιμη Ανάπτυξη ). 2. ΚΡΑΤΙΚΗ ΚΑΜΠΑΝΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ Γνωρίζει η πλειοψηφία των Ελλήνων πολιτών ότι εάν διπλασιάσουν την κατανάλωση ενέργειας στην

9 κατοικία τους, διπλασιάζουν ταυτόχρονα την εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα? Και όσοι εξ αυτών το γνωρίζουν, είναι το διπλάσιο τιμολόγιο της Δ.Ε.Η. ή του πετρελαίου το μόνο που τους ανησυχεί? Εκτιμούμε ότι μία εκτεταμένη κρατική καμπάνια θα συνέβαλε στην αλλαγή συνηθειών των πολιτών στην χρήση ενέργειας στις κατοικίες τους. Και αυτό χωρίς οικοδομικές κ.λ.π. επεμβάσεις, απλώς αλλάζοντας ορισμένες συνήθειες. 3. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗΣ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ Τον Ιούλιο του 2009 ο Υπουργός Ανάπτυξης κ. Κωστής Χατζηδάκης παρουσίασε το πρόγραμμα ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ που αφορά την ενεργειακή αναβάθμιση των κατοικιών σε όλη των επικράτεια (βλ. σχετικό παράρτημα). Με την αλλαγή της κυβέρνησης το πρόγραμμα πάγωσε. Η νέα υπουργός Περιβάλλοντος αναμένεται να ανακοινώσει κάποιο νέο πρόγραμμα. Σύμφωνα με δηλώσεις της το νέο πρόγραμμα θα έχει μειωμένο κρατικό προϋπολογισμό λόγω της δημοσιονομικής κρίσης. Εν αναμονή του νέου προγράμματος, εδώ αξιολογούμε κριτικά το πρόγραμμα του τέως Υπουργείου Ανάπτυξης Εξοικονόμηση κατ Οίκον. Θεωρούμε οτι το πρόγραμμα αυτό έχει αρκετά καλά σημεία, κατα συνεπεια μπορούμε να διατηρήσουμε τα θετικά και να βελτιώσουμε τις λιγότερο εύστοχες επιλογές του προγράμματος. Ένα παράδειγμα είναι η σύσταση του Σώματος Ενεργειακών Επιθεωρητών. Με αυτό τον τρόπο το οποιοδήποτε πρόγραμμα αναβάθμισης υφιστάμενων κτιρίων θα αποκτήσει βελτιωμένη στόχευση. Οι Επιθεωρητές μπορούν να υπολογίσουν την εξοικονόμηση από κάθε οικοδομική επέμβαση. Άρα γνωρίζοντας το κόστος της επέμβασης, και την εξοικονόμηση σε χρήματα π.χ. ετησίως, θα γνωρίζουμε πρό επέμβασης την απόδοση σε εξοικονόμηση ενέργειας για κάθε επέμβαση, Έτσι το κράτος (που επιδοτεί / χρηματοδοτεί) μπορεί να ορίσει την ελάχιστη απόδοση εξοικονόμησης ενέργειας που πρέπει να επιτυγχάνει κάθε επέμβαση για να επιδοτηθεί / χρηματοδοτηθεί. Και φυσικά με αυτό τον τρόπο θα μεγιστοποιήσουμε την εξοικονόμηση ενέργειας ανά ευρώ κρατικής επιδότησης / χρηματοδότησης που είναι και ο στόχος. Το πρώτο βήμα λοιπόν είναι η σύσταση Σώματος Ενεργειακών Επιθεωρητών. Πρέπει να μάθουμε να μετράμε πρώτα. Το δεύτερο βήμα είναι η ψήφιση και ενεργοποίηση του ΚΕΝΑΚ. Το σχέδιο του ΚΕΝΑΚ δόθηκε για διαβούλευση το 2008 (η ανακοίνωση όριζε την 31/12/2008 ως καταληκτική ημερομηνία διαβούλευσης) αλλά έκτοτε τίποτα. Συνεπώς δεν μπορούμε να έχουμε και ενεργειακά πιστοποιητικά (που κατηγοριοποιούν τα κτίρια ανάλογα με την ενεργειακή του κλάση). Η έκδοση ενεργειακών πιστοποιητικών θα αποτελούσε άλλο ένα κίνητρο για τους ιδιοκτήτες να αναβαθμίσουν ενεργειακά τα κτίριά τους. Διότι με πιστοποιητικό χαμηλής κλάσης πιο δύσκολα θα μπορούσαν να τα πωλήσουν. (θα θεωρείται μειονέκτημα του σπιτιού.) Ένα δεύτερο σημείο είναι να δοθεί η δυνατότητα σε μεμονωμένους ιδιοκτήτες διαμερισμάτων (και όχι αποκλειστικα στην πολυκατοικία ως σύνολο) το κίνητρο ενεργειακής αναβάθμισης ωστε να ευνοηθούν και πολυκατοικίες με πλειοψηφία ενοικιαζομένων διαμερισμάτων, ειδικά στο κέντρο της Αθήνας. Επιπλέον θεωρούμε οτι η εξωτερική θερμομόνωση πρέπει να γίνει υποχρεωτική για όσους επιλέγουν να κάνουν χρήση του κινήτρου ωστε η ενεργειακή αναβάθμιση να είναι ολοκληρωμένη. Επιπρόσθετα

10 εκτιμούμε οτι οι προδιαγραφές που έχουν τεθεί για τα τζάμια σε ότι αφορά τους ηλιακούς συντελεστές θα πρέπει να μειωθούν (από 0.7 σε 0.5) για να ταιριάζουν καλύτερα στο Ελληνικό κλίμα. Τέλος δεν υπάρχουν δράσεις για άλλα περιβαλλοντικά θέματα που σχετίζονται με τα κτίρια Το πρόγραμμα έχει στόχο την ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων και θα μπορούσε να υποστηρίξει ότι δεν υπήρχε λόγος να επεκταθεί σε άλλα περιβαλλοντικά θέματα. Απαιτείται ένα δεύτερο πρόγραμμα τότε (για λοιπά περιβαλλοντικά θέματα που αναφέρονται παρακάτω) ή ένα διευρυμένο πρόγραμμα Πράσινης Αναβάθμισης Κτιρίων. 4. ΘΕΣΠΙΣΗ ΝΕΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΟΥ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ Προτίνουμε τη θέσπιση ενός νέου Οικοδομικού Κανονισμού στηριγμένου στις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης, που θα θέτει προδιαγραφές για τα νέα κτίρια έτσι ώστε αυτά: Να έχουν υψηλή ενεργειακή απόδοση και Να μειώνουν το συνολικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα των νέων κτιρίων (εξοικονόμηση νερού, μικρότερη επιβάρυνση στο μικρόκλιμα της περιοχής, μικρότερη επιβάρυνση υπονόμων, μικρότερη επιβάρυνση τοπικής αυτοδιοίκησης με σκουπίδια κ.λ.π.). Παραθέτουμε περιληπτικά μία λίστα από απαραίτητες προδιαγραφές που πρέπει υποχρεωτικά να διαθέτουν όλα τα νέα κτίρια. Ίσως για ορισμένες από τις απαιτήσεις αυτές να υπάρξει κρατική επιδότηση (με κοινωνικοοικονομικά κριτήρια). Η λίστα είναι μόνο ενδεικτική και όχι εξαντλητική, δείχνει όμως την κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθήσουμε. Προδιαγραφές Νέων Κτιρίων [i] Υψηλή Ενεργειακή Απόδοση 1. Πολύ καλή μόνωση του κελύφους των κτιρίων (δώμα, τοίχοι, pilotis κ.λ.π.) 2. Αλουμίνια με θερμοδιακοπή. 3. Τζάμια low e με χαμηλό συντελεστή ηλιακού κέρδους. 4. Εξωτερική σκίαση (ιδιαίτερα στην νότια όψη). 5. Απαγόρευση πώλησης μηχανημάτων (κλιματιστικά, λέβητες/καυστήρες, ανελκυστήρες, κ.λ.π. χαμηλής ενεργειακής απόδοσης.) [ii] Εξοικονόμηση Νερού 1.Συλλογή όμβριων υδάτων σε δεξαμενή για {α} πότισμα κήπου, {β} ανατροφοδότηση νερού στα καζανάκια. 2. Ανεξάρτια δίκτυα αποχέτευσης μαύρου και γκρίζου νερού. (μαύρο νερό = λεκάνες, γκρίζο νερό = νεροχύτες, νιπτήρες, ντουσιέρες). Συλλογή γκρίζου νερού και έπειτα από καθαρισμό επαναχρησιμοποίηση του σε καζανάκια και άρδευση κήπου. 3. Εκπαιδευτική καμπάνια που να ενημερώνει τους πολίτες ότι τα ξηροθερμικά φυτά καταναλώνουν το 1/10 του νερού που καταναλώνει το γκαζόν.

11 [iii] Λοιπές Προδιαγραφές για μειωμένη περιβαλλοντική επιβάρυνση. 1.Υποχρεωτική φύτευση δωμάτων (π.χ. εντός βεβαρημένων περιοχών) για άμβλυνση του φαινομένου της αστικής θερμικής νησίδας. 2. Υποχρεωτική χρήση ψυχρών υλικών (σε όψεις / δώματα) ειδικά στην περίπτωση επιλογής από τους ιδιοκτήτες σκούρων χρωμάτων. 3. Υποχρεωτική χρήση φυσικού αερίου στις περιοχές που είναι διαθέσιμο. 4. Υποχρεωτική κατασκευή σωλήνων για εκμετάλλευση σταθερής θερμοκρασίας του εδάφους (γεωθερμία). Προκειμένου να γίνει ουσιαστική εφαρμογή των παραπάνω πιστεύουμε οτι θα πρέπει να αλλάξει ριζικά το καθεστώς του ελέγχου και οι υπηρεσίες Πολεοδομίας να αναλάβουν ουσιαστικό ρόλο. Το πρώτο λοιπόν πράγμα που πρέπει να αλλάξει με τον νέο Οικοδομικό Κανονισμό είναι ο έλεγχος από την Πολεοδομία. 5. ΜΑΖΙΚΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΤΑΛΛΗΛΩΝ Α.Π.Ε. ΣΕ ΚΤΙΡΙΑ Η πιο κατάλληλη μορφή Α.Π.Ε. σε κτίρια εντός πόλεων είναι τα φωτοβολταϊκά. Υπάρχει σχετικό πρόγραμμα του ΥΠΑΝ (η ΚΥΑ υπεγράφη τον Ιούνιο 2009), για την ανάπτυξη φωτοβολταϊκών συστημάτων έως 10kw, σε κτιριακές εγκαταστάσεις κατοικιών και πολύ μικρών επιχειρήσεων. Το πρόγραμμα Φωτοβολταϊκά στις Στέγες που βρίσκεται εν ισχύ δίνει την δυνατότητα στους πολίτες να αξιοποιήσουν την πράσινη ενέργεια τοποθετώντας φωτοβολταϊκά στην στέγη τους. Κρίνουμε το πρόγραμμα ως θετικό και υποστηρίζουμε την εφαρμογή του με τη λογική οτι επιτυγχάνει τα εξής: Παρέχεται σταθερή υψηλή τιμή στον παραγωγό. Η επένδυση αποφέρει υψηλή απόδοση (της τάξης του 15% ετησίως αφορολόγητη). Δεν απαιτείται πλέον αδειοδότηση ΥΠΑΝ ή ΥΠΕΧΩΔΕ. Απαιτείται μόνο έγκριση εργασιών μικρής κλίμακας. Η Δ.Ε.Η. θα απορροφά το μέγιστο αυτής της παραγωγής όταν θα το έχει πραγματικά ανάγκη (που είναι τα μεσημέρια των θερινών μηνών). 6. ΚΤΙΡΙΑ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Εκτός των δράσεων που απαιτούνται για την βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, χρειάζεται μία ολοκληρωμένη περιβαλλοντική πολιτική η οποία να θέτει συγκεκριμένες προδιαγραφές για άλλες παραμέτρους των κτιρίων. Υπάρχει η γνώση και η τεχνολογία για ελαχιστοποίηση κατανάλωσης νερού σε νέα και υφιστάμενα κτίρια. Υπάρχει η γνώση και η τεχνολογία για την άμβλυνση των επιπτώσεων της δόμησης (υφιστάμενης και νέας) στο μικρόκλιμα της περιοχής. Υπάρχει η γνώση και η τεχνολογία για την μείωση των σκουπιδιών των κτιρίων, και την μετατροπή μέρους των σε κάτι χρήσιμο (κομποστοποίηση). Αυτό που λείπει μέχρι σήμερα είναι η πολιτική βούληση. Τέλος αυτό που απαιτείται για την επιτυχία ενός τέτοιου εγχειρήματος είναι η αλλαγή των

12 δικών μας (ως πολίτες) συνηθειών και πρακτικών. Πρέπει ο καθένας από εμάς να αναλάβει τις ευθύνες του ως φορέας της αλλαγής. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α : ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ Για να ενταχθεί ένα κτίριο στο πρόγραμμα πρέπει να έχει οικοδομική άδεια προ του Τα κτίρια που βρίσκονται σε Τιμή Ζώνης έως επιδοτούνται με ποσοστά 30 50% (αναλόγως του είδους των επεμβάσεων, και εάν είναι μονοκατοικίες ή πολυκατοικίες). Για κτίρια σε Τιμές Ζώνης άνω των δίδονται άλλα φορολογικά κίνητρα (δεν ανακοινώθηκαν λόγω εκλογών, αναμένουμε τη νέα κυβέρνηση). Ορίζονται οι εργασίες (επιλέξιμες δαπάνες) που χρηματοδοτούνται / επιδοτούνται και διακρίνονται σε υποχρεωτικές και προαιρετικές. Οι επιλέξιμες αυτές δαπάνες είναι: Θερμομόνωση Δώματος (ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ) Θερμομονωτικά πλαίσια κουφωμάτων. (ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ) Θερμομονωτικοί υαλοπίνακες (ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ) Αντικατάσταση συστήματος καυστήρα / λέβητα (ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ) Ηλιακοί Θερμοσίφωνες (ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΗ) Θερμομόνωση λοιπού κελύφους (ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΗ) Δίδονται οι τεχνικές προδιαγραφές που πρέπει να πληρούν τα υλικά και οι εργασίες. Δίδονται και ανώτατες τιμές ανά μονάδα μέτρησης. Το πρόγραμμα αυτό θα ξεκινούσε την 1η Νοεμβρίου 2009 (αυτός ήταν ο στόχος προ της προκήρυξης των εκλογών). Την στιγμή που γράφεται το παρόν, δεν γνωρίζουμε εάν το ΠΑΣΟΚ θα προχωρήσει με το πρόγραμμα ως έχει, το τροποποιήσει, ή τι άλλο θα πράξει. Κριτική επί του προγράμματος ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ Θετικά του προγράμματος [α] Η τροποποίηση του Ευρωπαϊκού Κανονισμού (ΕΚ) αριθμ. 397/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 6ης Μαΐου 2009, επέτρεψε την ενίσχυση κατοικιών για δαπάνες ενεργειακής απόδοσης προκειμένου να προωθήσει την κοινωνική συνοχή. Η Ελλάδα, σημειωτέον, έγινε η πρώτη χώρα που κάνει χρήση αυτής της τροποποίησης.

13 [β] Η επιλογή της Τιμής Ζώνης ως κριτήριο επιδότησης είναι κοινωνικά δίκαιη και ενεργειακά ωφέλιμη. Στην χώρα μας η Τιμή Ζώνης είναι καλύτερο κριτήριο πλούτου από την φορολογική δήλωση. Υπάρχουν πολλοί με χαμηλό δηλωθέν εισόδημα οι οποίοι είναι ιδιοκτήτες μεγάλων σπιτιών σε ακριβά προάστια. Γνωρίζουμε επίσης ότι στα ακριβά προάστια τα σπίτια είναι καλύτερα μονωμένα, και επίσης ότι σε φτωχότερες συνοικίες τα περισσότερα κτίρια είναι χωρίς θερμομόνωση. Συνεπώς η Τιμή Ζώνης έχει και μία έννοια στόχευσης των περιοχών που θα έχουμε μεγαλύτερη εξοικονόμηση ενέργειας. [γ] Οι τεχνικές προδιαγραφές που απαιτούνται είναι σε γενικές γραμμές ικανοποιητικές, με την εξαίρεση των προδιαγραφών των τζαμιών όπου γίνεται μνεία παρακάτω. Όλα τα υλικά πρέπει να είναι πιστοποιημένα, και αυτό πιστώνεται στα θετικά του προγράμματος. [δ] Είναι σωστό το κριτήριο της παλαιότητας των κατοικιών που εντάσσονται στο πρόγραμμα (άδεια προ 1/1/1980). Δεν υπήρχε κανονισμός θερμομόνωσης τότε, και η συντριπτική πλειοψηφία των κατοικιών αυτών είναι τελείως αμόνωτες. (όσοι είναι στον χώρο γνωρίζουν ότι σύμφωνα με τον κανονισμό θερμομόνωσης απαιτείται πολυστερίνη πάχους 5εκ. στους τοίχους, και η μεγάλη πλειοψηφία των κατασκευαστών τοποθετεί πάχους 3εκ. Δεν λύθηκε το θέμα με τον κανονισμό δηλαδή, λόγω Ελληνικής ιδιαιτερότητας πάλι, αλλά παρ όλα αυτά η κατάσταση είναι καλύτερη τώρα απ ότι ήταν την δεκαετία του 1970). [ε] Δίδονται ανώτατες τιμές μονάδας που σημαίνει ότι δεν θα μπορούν οι εργολάβοι να διπλασιάζουν την τιμή μονάδας, και έτσι με την υπερτιμολόγηση το 50% της επιδότησης ουσιαστικά να μετατρέπεται σε 100%. Αυτό που είναι ασαφές όμως από το πρόγραμμα, είναι {i} ποιος θα ελέγξει εάν όντως έγιναν οι εργασίες, και {ii} ποιος θα ελέγξει τις μονάδες (ποσότητες εργασιών και υλικών δηλαδή). Χωρίς έλεγχο στα {i} και {ii} υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να επιδοτηθούν εργασίες οι οποίες δεν θα έχουν εκτελεστεί. (και το έχουμε ζήσει πολλές φορές αυτό). Αρνητικά του Προγράμματος ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ [α] Δεν μετράμε και δεν ελέγχουμε Για άλλη μία φορά κάνουμε τα πράγματα ανάποδα. Πρώτα γίνεται η σύσταση Σώματος Ενεργειακών Επιθεωρητών, μετά στην ουσία ενεργοποιείται ο ΚΕΝΑΚ (Κανονισμός Ενεργειακής Αναβάθμισης Κτιρίων) και τέλος προχωρούμε σε ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων. Οι Ενεργειακοί Επιθεωρητές είναι σε θέση (σε μία επίσκεψη) να υπολογίσουν για κάθε οικοδομική επέμβαση ποια θα είναι η εξοικονόμηση ενέργειας (με περιθώριο λάθους 10 15%). Επίσης, μετά το πέρας των οικοδομικών εργασιών, (σε 2η επίσκεψη) μπορούν να ελέγξουν εάν όντως έγιναν οι εργασίες, και να ελέγξουν τις ποσότητες εργασιών και υλικών επίσης. Το κόστος των 2 αυτών επισκέψεων για μια κατοικία 120τ.μ. θα είναι της τάξης των 300. Εάν οι επεμβάσεις της κατοικίας ανέρχονται περί τια η επιβάρυνση είναι της τάξης του 3%.

14 Η πολυετής καθυστέρηση στην θέσπιση Σώματος Ενεργειακών Επιθεωρητών είναι απαράδεκτη, και πρέπει να γίνει βασική προτεραιότητα. [β] Θα υπάρξει πρόβλημα με τις πολυκατοικίες Το πρόγραμμα θεωρεί ως μονάδα ένα κτίριο, και όχι μία ιδιοκτησία (π.χ. ένα διαμέρισμα). Για να ενταχθεί στο πρόγραμμα μία πολυκατοικίς απαιτείται απόφαση Γενικής Συνέλευσης, Εάν ένας ή δύο ιδιοκτήτες επιθυμούν να ενταχθούν στο πρόγραμμα και η πλειοψηφία διαφωνεί, δεν έχουν την δυνατότητα να ενταχθούν. Αυτό αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μειονεκτήματα του προγράμματος. Υπάρχουν δεκάδες χιλιάδες πολυκατοικίες στο κέντρο της Αθήνας στις οποίες ένα μικρό ποσοστό των ιδιοκτητών κατοικούν σε αυτές. Οι περισσότεροι ιδιοκτήτες μισθώνουν τις κατοικίες. Δεν έχουν συνεπώς οικονομικό κίνητρο να προχωρήσουν σε ενεργειακή αναβάθμιση διότι άλλος (ο μισθωτής) θα καρπωθεί το οικονομικό όφελος από τους μειωμένους λογαριασμούς ρεύματος και πετρελαίου. Ένα πρόγραμμα αναβάθμισης υφιστάμενων κτιρίων πρέπει να συμπεριλάβει και όποιους ιδιοκτήτες διαμερισμάτων κατοικούν σε πολυκατοικίες που δεν αποφασίσουν κατά πλειοψηφία να ενταχθούν. [γ] Υποχρεωτικές και Προαιρετικές Επιλέξιμες Δαπάνες Η μόνωση του δώματος ενός κτιρίου αποτελεί και σωστά υποχρεωτική εργασία. Περιέργως όμως η εφαρμογή συστήματος εξωτερικής θερμομόνωσης αποτελεί προαιρετική εργασία. Το σύστημα εξωτερικής θερμομόνωσης το οποίο εφαρμόζεται στην Γερμανία για παραπάνω από 40 χρόνιαεφαρμόζεται σε όλες τις όψεις του κτιρίου. Αποτελείται από πολυστερίνη, ειδικό πλέγμα, βάση σοβά και οργανικό σοβά (έτοιμο βαμμένο). Είναι ο κλασικός τρόπος θερμομόνωσης υφιστάμενου κτιρίου. Το σύνολο των όψεων ενός κτιρίου είναι πάντα πολλαπλάσιο από το εμβαδόν του δώματος. Γνωρίζουμε δηλαδή ότι η εξοικονόμηση ενέργειας με το σύστημα εξωτερικής θερμομόνωσης εξοικονομούμε πολλαπλάσια ενέργεια απ ότι με την μόνωση δώματος. Μας εντυπωσιάζει το ότι αποτελεί προαιρετική εργασία για το πρόγραμμα. [δ] Προδιαγραφές επιλέξιμων τζαμιών Οι προδιαγραφές που έχουν τεθεί για τα τζάμια δεν είναι οι σωστές για το κλίμα της Ελλάδας. Απαιτούν U value (συντελεστής μετάδοσης θερμότητας )<1,9 και Solar Factor (ηλιακός συντελεστής) <0,70. Χωρίς να μπούμε σε πολλές τεχνικές λεπτομέρειες, χαμηλό U Value σημαίνει καλή θερμομόνωση για τον χειμώνα και χαμηλό Solar Factor καλή θερμομόνωση για το καλοκαίρι. Οι παραπάνω προδιαγραφές είναι καλές για μία χώρα της Βόρειας Ευρώπης. Δηλαδή θέτει ο νομοθέτης ικανοποιητικό όριο θερμομόνωσης για τον χειμώνα, αλλά όχι αποδεκτή θερμομόνωση για το καλοκαίρι. Έπρεπε η προδιαγραφή για το Solar Factor να ήταν <0,50 και όχι <0,70. Είναι σημαντική η διαφορά της κατανάλωσης κλιματιστικών ανάμεσα στις δύο αυτές προδιαγραφές. Μπορεί αυτά να φαίνονται τεχνικές λεπτομέρειες, αλλά εάν μιλήσετε με έναν τεχνικό που γνωρίζει θα σας γνωστοποιήσει την έκπληξή του που τέθηκαν αυτές οι προδιαγραφές σε μεσογειακή χώρα. Και γιατί

15 χάνουμε τώρα την ευκαιρία να αναβαθμίσουμε ενεργειακά σωστά τα κτίρια ως προς αυτή την παράμετρο?