Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΘΗΛΥΚΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ 41 ΕΝΑ

Transcript

1 Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΘΗΛΥΚΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ 41 ΕΝΑ Η γέννηση του θηλυκού εγκεφάλου Η Λέιλα ήταν μια πολυάσχολη μελισσούλα που τριγυρνούσε στην παιδική χαρά επικοινωνώντας με τα άλλα παιδιά, είτε τα ήξερε είτε όχι. Κατάφερνε να αρθρώνει μόνο φράσεις με δυο τρεις λέξεις, κι έτσι χρησιμοποιούσε κυρίως το μεταδοτικό της χαμόγελο και τα εμφατικά νεύματα του κεφαλιού της για να επικοινωνήσει, και τα κατάφερνε. Το ίδιο έκαναν και τα άλλα κοριτσάκια. «Κούκλα», έλεγε το ένα. «Ψώνια», έλεγε το άλλο. Είχε αρχίσει να σχηματίζεται μια κοινότητα μικροσκοπικών ανθρώπων γεμάτη φλύαρες κουβέντες, παιχνίδια και φανταστικές οικογένειες. Η Λέιλα χαιρόταν κάθε φορά που έβλεπε τον ξάδελφό της τον Τζόζεφ να έρχεται στην παιδική χαρά, αλλά η χαρά της ποτέ δεν κρατούσε πολύ. Ο Τζόζεφ άρπαζε τα τουβλάκια που χρησιμοποιούσαν η Λέιλα και οι φίλες της για να χτίσουν σπίτια. Ο Τζόζεφ ήθελε να φτιάξει έναν πύραυλο, και ήθελε να τον φτιάξει μόνος του. Οι φίλοι του κατέστρεφαν όλα όσα είχαν φτιάξει η Λέιλα και οι φίλες της. Τα αγόρια έσπρωχναν τα κορίτσια, δεν περίμεναν τη σειρά τους και αδιαφορούσαν για τις εκκλήσεις των κοριτσιών να σταματήσουν ή να τους επιστρέψουν κάποιο παιχνίδι που τους εί

2 42 ΤΟ ΘΗΛΥΚΟ ΜΥΑΛΟ χαν πάρει. Προς το μεσημέρι, η Λέιλα κατέφευγε στην άλλη άκρη της παιδικής χαράς μαζί με τα κορίτσια. Ήθελαν να παίξουν ήσυχα την οικογένεια. Η κοινή λογική μάς λέει ότι τα αγόρια και τα κορίτσια δε συμπεριφέρονται με τον ίδιο τρόπο. Το βλέπουμε κάθε μέρα στο σπίτι, στην παιδική χαρά και στο σχολείο. Εκείνο όμως που δε μας έχει διασαφηνίσει ο πολιτισμός μας είναι ότι αυτές οι διαφοροποιήσεις στη συμπεριφορά υπαγορεύονται από τον εγκέφαλο. Οι παρορμήσεις των παιδιών είναι τόσο έμφυτες, ώστε εκδηλώνονται ακόμα κι αν εμείς οι μεγάλοι προσπαθήσουμε να τις οδηγήσουμε προς διαφορετική κατεύθυνση. Μια από τις ασθενείς μου έδωσε στην τριάμισι ετών κόρη της πολλά άφυλα παιχνίδια, μεταξύ των οποίων και ένα κατακόκκινο πυροσβεστικό όχημα αντί για κούκλα. Ένα απόγευμα, μπήκε στο δωμάτιο της κόρης της και τη βρήκε να κρατάει στην αγκαλιά της το πυροσβεστικό όχημα τυλιγμένο σε μια μωρουδιακή κουβέρτα και να το νανουρίζει λέγοντάς του: «Μη στενοχωριέσαι, μικρό μου πυροσβεστικούλι, όλα θα πάνε καλά». Αυτό δεν είναι αποτέλεσμα κοινωνικοποίησης. Η μικρή δεν κρατούσε αγκαλιά το «πυροσβεστικούλι» της επειδή το περιβάλλον της διαμόρφωσε τον άφυλο εγκέφαλό της. Δεν υπάρχουν άφυλοι εγκέφαλοι. Η μικρή γεννήθηκε με θηλυκό εγκέφαλο, πλήρως εξοπλισμένο με τις παρορμήσεις του. Τα κορίτσια έρχονται στον κόσμο προγραμματισμένα ως κορίτσια και τα αγόρια ως αγόρια. Τη στιγμή που γεννιούνται ο εγκέφαλός τους είναι διαφορετικός, και είναι αυτός που καθορίζει τις παρορμήσεις, τις αξίες και την ίδια τους την πραγματικότητα. Ο εγκέφαλος διαμορφώνει τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε, ακούμε, μυρίζουμε και γευόμαστε. Τα νεύρα ενώνουν κατευθείαν

3 Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΘΗΛΥΚΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ 43 τα όργανα των αισθήσεών μας με τον εγκέφαλο, και ο τελευταίος αναλαμβάνει να δώσει ερμηνείες. Ένα δυνατό χτύπημα στο κατάλληλο σημείο του κεφαλιού σημαίνει πως δε θα είστε πλέον σε θέση να μυρίζετε ή να γεύεστε. Ο εγκέφαλος όμως επιτελεί πολύ περισσότερες λειτουργίες. Επηρεάζει βαθιά τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο το αν θεωρούμε κάποιο άτομο καλό ή κακό, το αν σήμερα ο καιρός μάς αρέσει ή μας χαλάει το κέφι, το αν έχουμε διάθεση να διεκπεραιώσουμε τις υποχρεώσεις της μέρας. Δε χρειάζεται να είναι κανείς νευροεπιστήμονας για να το καταλάβει. Αν η ψυχική σας διάθεση δεν είναι και πολύ καλή και πιείτε ένα ποτήρι καλό κρασί ή φάτε ένα κομμάτι σοκολάτα, τότε μπορεί να αλλάξει. Μια γκρίζα, συννεφιασμένη μέρα μπορεί να γίνει ηλιόλουστη ή ο θυμός για κάποιο αγαπημένο πρόσωπο μπορεί να εξατμιστεί εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο οι χημικές ουσίες του κρασιού ή της σοκολάτας επηρεάζουν τον εγκέφαλο. Η άμεση πραγματικότητά σας μπορεί να αλλάξει μέσα σε ένα λεπτό. Αφού οι χημικές ουσίες που επιδρούν στον εγκέφαλο μπορούν να δημιουργήσουν διαφορετικές πραγματικότητες, τι συμβαίνει όταν δύο εγκέφαλοι έχουν διαφορετική δομή; Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η πραγματικότητα την οποία βιώνει ο καθένας θα είναι διαφορετική. Εγκεφαλικές βλάβες, εγκεφαλικά επεισόδια, προμετωπιαίες λοβοτομές και κρανιακοί τραυματισμοί μπορούν να αλλάξουν τις προτεραιότητες κάποιου ατόμου. Μπορούν να αλλάξουν ακόμα και την προσωπικότητα κάποιου και από επιθετική να την κάνουν μειλίχια ή από ευγενική να την κάνουν κακότροπη. Δεν ξεκινάμε όμως όλοι με την ίδια δομή στον εγκέφαλό μας. Ο αρσενικός εγκέφαλος από τη φύση του διαφέρει από τον θηλυκό. Σκεφτείτε το αυτό. Τι θα συμβεί αν το κέντρο επικοινωνίας σε

4 44 ΤΟ ΘΗΛΥΚΟ ΜΥΑΛΟ κάποιον εγκέφαλο είναι μεγαλύτερο απ ό,τι σε κάποιον άλλο; Αν το κέντρο της συναισθηματικής μνήμης είναι μεγαλύτερο; Αν κάποιος εγκέφαλος αναπτύξει μεγαλύτερη ικανότητα στο να αντιλαμβάνεται τις διαθέσεις των άλλων; Σ αυτή την περίπτωση μιλάμε για ένα άτομο του οποίου η πραγματικότητα υπαγορεύει ότι η επικοινωνία, η δημιουργία σχέσεων, η συναισθηματική ευαισθησία και η κατανόηση αποτελούν τις βασικές του αξίες. Το άτομο αυτό θα θεωρούσε τις συγκεκριμένες αξίες ανώτερες απ όλες τις υπόλοιπες και θα απορούσε με κάποιο άτομο του οποίου ο εγκέφαλος δε θα μπορούσε να κατανοήσει τη σπουδαιότητα αυτών των αρετών. Ουσιαστικά, μιλάμε για ένα άτομο με θηλυκό εγκέφαλο. Εμείς οι γιατροί και άλλοι επιστήμονες θεωρούσαμε ότι το φύλο προσδιορίζεται πολιτισμικά για τους ανθρώπους, όχι όμως και για τα ζώα. Όταν φοιτούσα στην Ιατρική Σχολή, κατά τη δεκαετία του 1970 και του 1980, είχε ανακαλυφθεί ότι ο εγκέφαλος των αρσενικών και ο εγκέφαλος των θηλυκών ζώων άρχιζαν να διαφοροποιούνται ήδη από τη μήτρα, γεγονός που έδειχνε ότι ορμέμφυτα όπως το ζευγάρωμα, η γέννηση και η ανατροφή των μικρών είναι καταγεγραμμένα στον εγκέφαλο του ζώου. Μας δίδασκαν όμως ότι στον άνθρωπο οι διαφορές μεταξύ των δύο φύλων οφείλονται κυρίως στον τρόπο με τον οποίο οι γονείς μεγαλώνουν τα αγόρια και τα κορίτσια. Τώρα ξέρουμε πως αυτό δεν είναι εντελώς αλήθεια και, αν ανατρέξουμε στο σημείο από το οποίο ξεκίνησαν όλα αυτά, η εικόνα γίνεται εξαιρετικά καθαρή. Φανταστείτε για μια στιγμή ότι βρίσκεστε μέσα σε μια μικροκάψουλα που διασχίζει με ταχύτητα τον κόλπο και περνάει με ελιγμούς τον τράχηλο της μήτρας, μπροστά από το τσουνάμι που δημιουργεί το σπέρμα. Μπαίνοντας στη μήτρα, θα δείτε ένα τε

5 Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΘΗΛΥΚΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ 45 ράστιο ωάριο με κυματοειδείς σχηματισμούς να περιμένει τον τυχερό γυρίνο που έχει τα κότσια να διαπεράσει την επιφάνεια του ωαρίου. Ας υποθέσουμε ότι το σπέρμα που ηγήθηκε της επίθεσης μετέφερε ένα χρωμόσωμα X και όχι Y. Και ιδού, το γονιμοποιημένο ωάριο είναι κορίτσι. Μέσα σε ένα διάστημα τριάντα οχτώ εβδομάδων, θα δούμε το κορίτσι αυτό να μεταμορφώνεται από μια ομάδα κυττάρων όσο το κεφάλι μιας καρφίτσας σε ένα βρέφος που ζυγίζει γύρω στα τριάμισι κιλά και διαθέτει τους απαραίτητους μηχανισμούς για να επιβιώσει έξω από το σώμα της μητέρας του. Πάντως, το μεγαλύτερο μέρος της εγκεφαλικής ανάπτυξης που καθορίζει τα κυκλώματα τα οποία χαρακτηρίζουν το φύλο του εμβρύου πραγματοποιείται κατά τις πρώτες δεκαοχτώ εβδομάδες της κύησης. Τις πρώτες οχτώ εβδομάδες ο εγκέφαλος όλων των εμβρύων μοιάζει θηλυκός το θηλυκό είναι η εκ προοιμίου επιλεγμένη ρύθμιση φύλου. Αν μπορούσατε να παρακολουθήσετε μέσα από φωτογραφίες τα στάδια ανάπτυξης ενός αρσενικού και ενός θηλυκού εγκεφάλου, θα βλέπατε ότι τα διαγράμματα των εγκεφαλικών τους κυκλωμάτων καθορίζονται ανάλογα με το δομικό σχέδιο που έχει οριστεί από τα γονίδια και τις σεξουαλικές ορμόνες. Ένα τεράστιο κύμα τεστοστερόνης, που ξεκινά την όγδοη εβδομάδα, θα μετατρέψει αυτό τον άφυλο εγκέφαλο σε αρσενικό, εξουδετερώνοντας ορισμένα κύτταρα στα κέντρα επικοινωνίας και αναπτύσσοντας μερικά άλλα στα κέντρα σεξ και επιθετικότητας. Αν δεν εκκριθεί αυτό το κύμα τεστοστερόνης, τότε ο θηλυκός εγκέφαλος θα εξακολουθήσει να αναπτύσσεται ανενόχλητος. Τα κύτταρα του θηλυκού εγκεφάλου αναπτύσσουν περισσότερες συνδέσεις στα κέντρα επικοινωνίας και στις περιοχές που επεξεργάζονται τα συναισθήματα. Πώς μας επηρεάζουν αυτές οι διαδικασίες που επι

6 46 ΤΟ ΘΗΛΥΚΟ ΜΥΑΛΟ τελούνται στον εγκέφαλο του εμβρύου; Κατ αρχάς, λόγω του μεγαλύτερου κέντρου επικοινωνίας που διαθέτει το κορίτσι, μεγαλώνοντας θα γίνει πιο ομιλητικό από τον αδελφό του. Οι άντρες χρησιμοποιούν κατά μέσο όρο λέξεις τη μέρα οι γυναίκες χρησιμοποιούν γύρω στις λέξεις. Επιπλέον, οι διαδικασίες αυτές ορίζουν το εσωτερικό βιολογικό μας πεπρωμένο, χρωματίζοντας το πρίσμα μέσα από το οποίο ο καθένας μας βλέπει και προσλαμβάνει τον κόσμο. Η ανάγνωση των συναισθημάτων ισοδυναμεί με την ανάγνωση της πραγματικότητας Το πρώτο πράγμα που ο θηλυκός εγκέφαλος ενός μωρού το ωθεί να κάνει είναι να παρατηρεί πρόσωπα. Η Κάρα, μια πρώην φοιτήτριά μου, έφερνε τη μικρή της Λέιλα να μας δει. Μας άρεσε που τη βλέπαμε να αλλάζει καθώς μεγάλωνε και την παρακολουθήσαμε αρκετά από τη στιγμή που γεννήθηκε μέχρι που πήγε στο νηπιαγωγείο. Όταν η Λέιλα ήταν λίγων εβδομάδων, άρχισε να παρατηρεί κάθε πρόσωπο που εμφανιζόταν μπροστά της. Οι συνεργάτες μου κι εγώ βρισκόμασταν συχνά στο οπτικό της πεδίο, κι εκείνη αμέσως μας ανταπέδιδε το χαμόγελο. Μιμούμασταν ο ένας τις εκφράσεις και τους ήχους του άλλου και διασκεδάζαμε αναπτύσσοντας δεσμούς μαζί της. Λυπόμουν όταν την αποχωριζόμουν και πολύ συχνά ήθελα να την πάρω στο σπίτι, κυρίως επειδή δεν είχα αντίστοιχη εμπειρία με το γιο μου. Μου άρεσε που αυτό το κοριτσάκι ήθελε να με κοιτάζει και ευχόμουν να είχε δείξει και ο γιος μου τέτοιο ενδιαφέρον για το πρόσωπό μου. Εκείνος ήταν το ακριβώς αντίθετο. Ήθελε να κοιτάζει

7 Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΘΗΛΥΚΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ 47 οτιδήποτε άλλο κινητά, φώτα και πόμολα εκτός από μένα. Η οπτική επαφή μαζί μου ήταν στην τελευταία θέση της λίστας των ενδιαφερόντων του. Στην Ιατρική Σχολή είχα μάθει ότι όλα τα μωρά γεννιούνται με την ανάγκη για αμοιβαία οπτική επαφή, επειδή αυτό αποτελεί το κλειδί για την ανάπτυξη δεσμών ανάμεσα στη μητέρα και στο βρέφος, κι έτσι για μήνες νόμιζα πως κάτι πήγαινε εντελώς στραβά με το γιο μου. Τότε δεν ήταν γνωστές οι πολλές διαφορές ανάμεσα στον αρσενικό και στο θηλυκό εγκέφαλο. Κυριαρχούσε η άποψη ότι όλα τα μωρά έχουν την προδιάθεση να παρατηρούν πρόσωπα, αποδεικνύεται όμως ότι οι θεωρίες σχετικά με τα πρώτα στάδια της ανάπτυξης του παιδιού ήταν προκατειλημμένες υπέρ του θηλυκού φύλου. Τα κορίτσια, και όχι τα αγόρια, είναι εκείνα που έχουν την προδιάθεση να κάνουν οπτική επαφή. Τα κορίτσια δε βιώνουν στη μήτρα το κύμα τεστοστερόνης το οποίο συρρικνώνει τα κέντρα της επικοινωνίας, της παρατήρησης και της επεξεργασίας των συναισθημάτων, γι αυτό αναπτύσσουν εκ γενετής μεγαλύτερη ικανότητα σ αυτές τις περιοχές του εγκεφάλου. Κατά τους πρώτους τρεις μήνες της ζωής του κοριτσιού, οι ικανότητές του στην οπτική επαφή και στην παρατήρηση προσώπων αυξάνονται κατά 400%, ενώ οι ανάλογες ικανότητες στα αγόρια κατά την ίδια χρονική περίοδο δεν αυξάνονται καθόλου. Τα κορίτσια ως βρέφη δείχνουν εκ γενετής ενδιαφέρον για την έκφραση των συναισθημάτων. Αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους μέσα από ένα βλέμμα ή ένα άγγιγμα, μέσα από κάθε αντίδραση των ανθρώπων με τους οποίους έρχονται σε επαφή. Από αυτές τις ενδείξεις διαπιστώνουν αν είναι αξιόλογα, αξιαγάπητα ή ενοχλητικά. Αφαιρώντας κανείς τις καθοδηγητικές ενδείξεις που παρέχει ένα εκφραστικό πρόσωπο, αφαιρεί τη βάση που συνδέει το

8 48 ΤΟ ΘΗΛΥΚΟ ΜΥΑΛΟ θηλυκό εγκέφαλο με την πραγματικότητα. Παρατηρήστε ένα κοριτσάκι που πλησιάζει ένα μίμο. Θα κάνει το παν προκειμένου να του αποσπάσει μια έκφραση. Τα μικρά κορίτσια δεν αντέχουν τα ανέκφραστα πρόσωπα. Ένα ανέκφραστο πρόσωπο που τα κοιτάζει ερμηνεύεται ως ένδειξη ότι κάτι δεν κάνουν καλά. Τα μικρά κορίτσια θα παρακολουθήσουν το πρόσωπο μέχρι να δουν κάποια αντίδραση, σαν τα σκυλιά που κυνηγάνε τα φρίσμπι. Τα κορίτσια θα νομίσουν πως, αν φερθούν σωστά, θα αποσπάσουν την αντίδραση που περιμένουν. Πρόκειται για το ίδιο συναίσθημα που ωθεί μια γυναίκα να παραμένει προσκολλημένη σε έναν ωραιοπαθή ή συναισθηματικά δυσπρόσιτο άντρα αν φερθώ όπως πρέπει, θα με αγαπήσει. Μπορείτε, επομένως, να φανταστείτε πόσο αρνητικό αντίκτυπο έχει στη διαδικασία ανάπτυξης της προσωπικότητας ενός μικρού κοριτσιού το ανέκφραστο, άτονο πρόσωπο μιας καταθλιπτικής μητέρας ή ακόμα κι ένα πρόσωπο που έχει υποστεί πολλά λίφτινγκ. Η έλλειψη εκφράσεων του προσώπου μπορεί να μπερδέψει πολύ ένα κορίτσι και, λόγω του ότι δε θα μπορεί να πετύχει την αναμενόμενη αντίδραση σε κάποια έκκληση για προσοχή ή κάποια χειρονομία στοργής, ίσως καταλήξει στο συμπέρασμα πως η μητέρα της δε τη συμπαθεί. Τελικά θα στρέψει τις προσπάθειές της σε άλλα πρόσωπα, πιο δεκτικά. Όποιος έχει μεγαλώσει αγόρια και κορίτσια, ή τα έχει παρακολουθήσει να μεγαλώνουν, μπορεί να καταλάβει ότι αναπτύσσονται διαφορετικά, ιδίως ότι τα κορίτσια ως βρέφη αναπτύσσουν συναισθηματικούς δεσμούς με τρόπους που δε χρησιμοποιούν τα αγόρια. Η ψυχαναλυτική θεωρία όμως παραποίησε αυτή τη διαφορά μεταξύ των δύο φύλων και κατέληξε στο συμπέρασμα πως το γεγονός ότι τα κορίτσια παρατηρούν περισσότερο πρόσωπα και έχουν την τάση να αναπτύσσουν συναισθηματικούς δεσμούς

9 Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΘΗΛΥΚΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ 49 σημαίνει ότι έχουν μεγαλύτερη «ανάγκη» συμβίωσης με τη μητέρα τους. Η μεγαλύτερη τάση για παρατήρηση προσώπων δεν υποδεικνύει κάποια ανάγκη δείχνει μια έμφυτη ικανότητα στην παρατήρηση. Πρόκειται για μια ικανότητα που συνοδεύει έναν εγκέφαλο ο οποίος είναι πιο ώριμος από τον εγκέφαλο ενός αγοριού κατά τη στιγμή της γέννησης και ο οποίος αναπτύσσεται πιο γρήγορα κατά ένα ή δύο χρόνια. Προσοχή, αποδοχή και κατανόηση Τα καλοδιαμορφωμένα εγκεφαλικά κυκλώματα των κοριτσιών με τα οποία ερμηνεύουν τις αντιδράσεις των προσώπων και του τόνου της φωνής τα ωθούν επίσης στο να αντιλαμβάνονται από πολύ νωρίς την κοινωνική αποδοχή των άλλων. Η Κάρα εξεπλάγη όταν διαπίστωσε ότι μπορούσε να παίρνει μαζί της έξω τη Λέιλα. «Είναι εκπληκτικό. Καθόμαστε σε κάποιο εστιατόριο, και η Λέιλα, μόλις δεκαοχτώ μηνών, ήδη ξέρει πως, αν σηκώσω το χέρι μου, πρέπει να παραιτηθεί από την προσπάθεια να πιάσει το ποτήρι μου με το κρασί. Παρατήρησα επίσης πως, όταν μαλώνουμε με τον πατέρα της, αρχίζει να τρώει με τα χέρια, μέχρι να την προσέξει κάποιος από τους δυο μας. Τότε ξαναρχίζει να προσπαθεί να φάει με το πιρούνι». Αυτές οι σύντομες αλληλεπιδράσεις δείχνουν ότι η Λέιλα ερμηνεύει τις ενδείξεις που βλέπει στο πρόσωπο των γονιών της, κάτι που πιθανότατα δε θα έκανε ο ξάδελφός της ο Τζόζεφ. Μια μελέτη του Πανεπιστημίου του Τέξας σε αγόρια και κορίτσια δώδεκα μηνών κατέδειξε τις διαφορές στην επιθυμία και στην ικανότητα παρατήρησης. Στο πείραμα που έγινε, κάθε παιδί με τη μη

10 50 ΤΟ ΘΗΛΥΚΟ ΜΥΑΛΟ τέρα του οδηγήθηκαν σε ένα δωμάτιο και έμεναν εκεί μόνοι τους, με την οδηγία το παιδί να μην αγγίξει κάποιο αντικείμενο. Η μητέρα στεκόταν στην άκρη. Κάθε κίνηση, κάθε βλέμμα και κάθε φράση βιντεοσκοπούνταν. Ελάχιστα από τα κορίτσια άγγιξαν το απαγορευμένο αντικείμενο, παρόλο που η μητέρα τους δεν τους το απαγόρευσε λεκτικά. Τα κορίτσια κοίταζαν και ξανακοίταζαν τη μητέρα τους δέκα με είκοσι φορές περισσότερο απ ό,τι τα αγόρια, προσπαθώντας να ανιχνεύσουν εκφράσεις επιδοκιμασίας ή αποδοκιμασίας. Αντίθετα, τα αγόρια τριγύριζαν στο δωμάτιο και σπάνια κοίταζαν το πρόσωπο της μητέρας τους. Άγγιξαν αρκετές φορές το απαγορευμένο αντικείμενο, παρόλο που η μητέρα τους τους φώναζε «Όχι!». Τα ενός έτους αγόρια, ωθούμενα από τα επίπεδα τεστοστερόνης στον εγκέφαλό τους, έχουν την τάση να εξερευνούν το περιβάλλον τους, ακόμα και τα στοιχεία εκείνα που απαγορεύεται να αγγίξουν. Λόγω του ότι ο εγκέφαλος των κοριτσιών δεν υπέστη επίθεση τεστοστερόνης και τα κέντρα επικοινωνίας και συναισθημάτων παρέμειναν ανέπαφα, τα κορίτσια έρχονται στον κόσμο με μεγαλύτερη ικανότητα στην ανάγνωση προσώπων και στην ερμηνεία των τόνων της φωνής. Όπως ακριβώς οι νυχτερίδες ακούνε ήχους που δεν μπορούν να τους ακούσουν ούτε καν οι γάτες και οι σκύλοι, έτσι και τα κορίτσια ακούνε μια πολύ πιο ευρεία γκάμα ήχων και συχνοτήτων της ανθρώπινης φωνής σε σύγκριση με τα αγόρια. Για ένα κορίτσι, ακόμα και όταν είναι βρέφος, αρκεί η μητέρα να υψώσει ελαφρά τον τόνο της φωνής της για να καταλάβει ότι δεν πρέπει να ανοίξει το συρτάρι με το φανταχτερό χαρτί περιτυλίγματος. Πρέπει όμως να περιορίσει κανείς σωματικά το αγόρι για να μην καταστρέψει τα πακέτα με τα χριστουγεννιάτικα δώρα. Αυτό δε σημαίνει πως αγνοεί τη