Online Μπορείτε να «κατεβάσετε» δωρεάν την ηλεκτρονική μορφή του εγχειριδίου από τη διεύθυνση

Transcript

1

2

3

4 Το σχέδιο αυτό χρηματοδοτήθηκε με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η παρούσα δημοσίευση (ανακοίνωση) δεσμεύει μόνο τον συντάκτη της και η Επιτροπή δεν ευθύνεται για τυχόν χρήση των πληροφοριών που περιέχονται σε αυτήν. Πληροφορίες για το σχέδιο Tech-Connected Teacher (TC*Teacher) Πρόγραμμα Δια Βίου Μάθησης Πολυμερή Σχέδια Grundtvig Οκτώβριος 2008 Σεπτέμβριος Εταίροι του σχεδίου Πολυτεχνείο Κάουνας (Kauno technologijos universitetas), Λιθουανία Ίδρυμα Πίξελ (Associatione Pixel), Ιταλία Κέντρο Συνεχούς Εκπαίδευσης του Σόποτ (Centrum Kształcenia Ustawicznego w Sopocie), Πολωνία Επιμορφωτική Κιλκίς ΕΠΕ, Ελλάδα Κέντρο Κατάρτισης της Φλορίδας (Florida Centre de Formació, C.V.), Ισπανία Στοιχεία επικοινωνίας του Συντονιστή Kaunas University of Technology (KTU), Λιθουανία Vida Motekaityte, Συντονιστής του σχεδίου K. Donelaicio 73, LT Kaunas Τηλ.: vida.motekaityte@ktu.lt Στοιχεία επικοινωνίας Εθνικού Εταίρου Επιμορφωτική Κιλκίς ΕΠΕ Περικλής Κοσμίδης, Εθνικός συντονιστής 25ης Μαρτίου, 40 Τ.Θ.: Κιλκίς, Ελλάδα Τηλ: epimorf@otenet.gr Online Μπορείτε να «κατεβάσετε» δωρεάν την ηλεκτρονική μορφή του εγχειριδίου από τη διεύθυνση Συντακτική Ομάδα Vida Motekaitytė, Sylwia Knot, Aleksandra Cięglewicz-Wachowiak, Ewa Karczewska, Anna Darul, Amparo Vallés, Ilias Avramidis, Periklis Kosmidis, Ramūnas Kubiliūnas, Donatas Raišutis, Marius Guobys, Ioannis Parpalas, Elisabetta Delle Donne, Lorenzo Martellini, Sigitas Drąsutis Επιμέλεια έκδοσης Αθανάσιος Καλπάκας, Περικλής Κοσμίδης Μεταφραστική ομάδα Αθανάσιος Καλπάκας, Πετρούλα Μπάτσου, Ιωάννης Παρπαλάς, Αναστασία Τραϊανού Σελιδοποίηση και γραφιστική επιμέλεια από την Raminta Targamadzė-Dzikavičienė Έντυπη έκδοση: 1 Αριθμός αντιτύπων: 50 ISBN: Η εκτύπωση έγινε στην Πολωνία: GALAN Gdańsk Tech-Connected Teacher, 2010

5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ Εισαγωγή Τα πλεονεκτήματα της χρήσης των ΤΠΕ στην Εκπαίδευση Ενηλίκων ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΣΥΝΔΥΑΣΜΕΝΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Εισαγωγή Η ιδέα της συνδυασμένης (Μεικτής) Μάθησης ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΝΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΣΥΝΔΥΑΣΜΕΝΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Εισαγωγή Εφαρμογή της μεθοδολογίας ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΤΗΛΕ-ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ Εισαγωγή Πρακτικά ζητήματα Διευκολύνοντας τη μάθηση Η ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΚΙΝΗΤΡΟΥ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Εισαγωγή Μεθοδολογία Αποτελέσματα Γενικές κατευθυντήριες γραμμές οδηγίες για τους εκπαιδευτές των περιβαλλόντων τηλε κατάρτισης ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΤΠΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΗΛΕ-ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ Εισαγωγή Ανάπτυξη των βασικών στοιχείων των περιεχομένων τηλε-κατάρτισης Ανάπτυξη του εκπαιδευτικού υλικού της τηλεκατάρτισης Συμπεράσματα ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ ΕΙΚΟΝΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Ή ONLINE ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΠΛΑΤΦΟΡΜΕΣ Εισαγωγή Περιβάλλοντα εικονικής μάθησης Σενάρια ΒΙΝΤΕΟΔΙΑΣΚΕΨΗ Εισαγωγή Δυνατότητες βιντεοδιάσκεψης Εργαλεία βιντεοδιάσκεψης Πώς να προετοιμαστείς για την βιντεοδιάσκεψη Πώς να προετοιμάσεις διαφάνειες (συμβουλές και παραδείγματα) Πώς να προετοιμαστείς και να συμπεριφερθείς ενώ συμμετέχεις σε βιντεοδιάσκεψη (συμβουλές, καλά και κακά πρακτικά παραδείγματα) Πώς να προετοιμάσετε την κάμερά σας για καλύτερη ποιότητα εικόνας... 89

6 9. ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ Εισαγωγή Σύγχρονη και ασύγχρονη μάθηση Ανάπτυξη της υπηρεσίας άμεσων μηνυμάτων (Instant Messaging) Ορισμένα ενδιαφέροντα παραδείγματα παρόχων Άμεσων Μηνυμάτων ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Εισαγωγή Google Ημερολόγιο Google Docs Doodle Blogs και Feedback Συμπεράσματα ΔΟΚΙΜΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ Εισαγωγή Πιθανές λύσεις στην αξιολόγηση Εργαλεία online αξιολόγησης ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Εισαγωγή Παιχνίδια υπολογιστών στην εκπαίδευση Τύποι και χαρακτηριστικά βιντεοπαιχνιδιών Η ηλεκτρονική πύλη μάθησης Εκπαιδευτικά παιχνίδια στο Nobelprize.org Συμπεράσματα ΕΙΚΟΝΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ Εισαγωγή NTNUJAVA Εικονικό Εργαστήριο Φυσικής Εικονικό Εργαστήριο του Πανεπιστημίου του Oregon Εικονικό Εργαστήριο του Πανεπιστημίου Case Western Reserve Συλλογή υλικού Χημείας Εικονικό Εργαστήριο του Ινστιτούτου Howard Huges Medical LabBench Εικονικά Εργαστήρια σε Πιθανότητες και Στατιστική Εικονικό Εργαστήριο Χημείας Εικονικό Μικροσκόπιο Συμπεράσματα ΟΡΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΑΚΡΩΝΥΜΙΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

7 ΠΡΟΛΟΓΟΣ «Το να μαθαίνεις είναι να διαπιστώνεις αυτό που ήδη γνωρίζεις Το να πράττεις είναι να επιδεικνύεις ό,τι ήδη γνωρίζεις Το να διδάσκεις είναι να θυμίζεις στους άλλους ότι γνωρίζουν το αντικείμενο τόσο καλά όσο εσύ. Είμαστε όλοι μαθητές, πράττοντες και εκπαιδευτές». Richard David Bach Η μάθηση είναι μια διαδικασία την οποία, είτε είμαστε παιδιά είτε ενήλικες, την συναντούμε καθημερινά. Πριν από αρκετές δεκαετίες, η μαθησιακή διεργασία λεγόταν απλώς «εκπαίδευση» και πριν από λίγα μόλις χρόνια άρχισε να συναντάται συχνά και η έκφραση «εκπαίδευση ενηλίκων». Η έννοια της εκπαίδευσης ενηλίκων εμφανίστηκε πριν από 60 χρόνια στο πρώτο διεθνές συνέδριο το οποίο οργανώθηκε με πρωτοβουλία της UNESCO, το Μέχρι τότε η προσοχή είχε ήδη στραφεί προς την εκπαίδευση ενηλίκων ωστόσο σοβαρές συζητήσεις σχετικά με τον ρόλο της προέκυψαν μόλις το 1960, όταν επιλύονταν παγκόσμια προβλήματα στην διεθνή πολιτική. Ερευνητές διάφορων πεδίων ασχολήθηκαν με την διεργασία της μάθησης ενηλίκων. Το 1980 ο επιστήμονας M. Knowles συνόψισε τα συμπεράσματα τους και ονόμασε αυτό το επιστημονικό πεδίο «Ανδραγωγική», το οποίο αποτέλεσε καινοτομία στην εκπαίδευση του 20ου αιώνα. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών έχουν γίνει πολλές συζητήσεις όσον αφορά στην Δια Βίου Μάθηση, ενώ ιδιαίτερη βαρύτητα έχει δοθεί στην προσπάθεια να ενσωματωθούν σε αυτήν οι νέες τεχνολογίες, η ανάπτυξη πρωτοβουλιών, ο ψηφιακός αλφαβητισμός και η επικοινωνία καθώς, τόσο η εκπαίδευση όσο και η κατάρτιση παρέχουν τη δυνατότητα στους ανθρώπους να προσαρμόζονται σε μεταβαλλόμενα περιβάλλοντα και στις νέες τεχνολογίες. Ωστόσο, η διασφάλιση της επιτυχούς και μακροπρόθεσμης δραστηριότητας μπορεί να επιτευχθεί μέσω της ανάπτυξης δεξιοτήτων και της χρήσης νέων τεχνολογιών με την παροχή γνώσεων που θα είναι προσιτές σε όλους και θα ικανοποιούν τις ανάγκες της πλειοψηφίας. Το παρόν εγχειρίδιο είναι αποτέλεσμα του Προγράμματος Δια Βίου Μάθησης Grundtvig Tech- Connected Teacher, σκοπός του οποίου είναι να δημιουργήσει μια διεθνή εκπαιδευτική μεθοδολογία, η οποία θα απευθύνεται στους εκπαιδευτές ενηλίκων και θα στηρίζεται στα βέλτιστα ευρωπαϊκά παραδείγματα και πρακτικές. Επίσης, σκοπός του είναι να δημιουργήσει εκπαιδευτικά προγράμματα τα οποία θα εφαρμόζουν στην πράξη τη θεωρία του εγχειριδίου. Αυτό το εγχείρημα ίσως αποτελεί το πρώτο βήμα όχι μόνον όσον αφορά στην τεχνολογική γνώση την οποία παρέχει αλλά και στην εξειδίκευση του στις ικανότητες και δεξιότητες των εκπαιδευτών, οι οποίες σχετίζονται με τους ειδικούς τομείς εκπαίδευσης στους οποίους ανήκουν. Το παρόν εγχειρίδιο δημιουργήθηκε για τους εκπαιδευτές ενηλίκων, καθώς η πραγματικότητα είναι πως πολλά προγράμματα έχουν δημιουργηθεί για εκπαιδευτές ή εκπαιδευτές εκπαιδευτών οι οποίοι ασχολούνται με νέους εκπαιδευόμενους, ενώ εντοπίζεται έλλειψη μαθημάτων τα οποία προτείνουν πρόσθετη εκπαίδευση για τους εκπαιδευτές ενηλίκων. Οι εκπαιδευτές ενηλίκων πρέπει να είναι ικανοί να συμμετέχουν στην επιτυχή ένταξη της εκπαίδευσης ενηλίκων, ως κομμάτι της Δια Βίου Μάθησης. Πλέον του εγχειριδίου, έχουν δημιουργηθεί βίντεο και εξ αποστάσεως εκπαιδευτικό υλικό, το οποίο παρέχει βήμα προς βήμα την τεχνογνωσία για τις καινοτόμες τεχνολογίες και λειτουργούν επικουρικά. Θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους τους εμπλεκόμενους συνεργάτες για την συνεισφορά τους στην δημιουργία του εγχειριδίου και των εκπαιδευτικών αντικειμένων του προγράμματος. Ιδιαίτερες ευχαριστίες οφείλω να αποδώσω στους συγγραφείς και όλους όσους βοήθησαν στην ολοκλήρωση του παρόντος εγχειριδίου. Ευχόμαστε το εγχειρίδιο να είναι χρήσιμο στην πράξη και να αποτελέσει εφαλτήριο για τον πειραματισμό και την ενασχόληση των εκπαιδευτών με την χρήση των νέων τεχνολογιών! Vida Motekaitytė Συντονίστρια του προγράμματος Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 5

8

9 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Vida Motekaityte, Sylwia Knot Η επιθυμία του ατόμου να θέσει όλες του τις δυνάμεις στην προσπάθεια να μάθει περισσότερα, ίσως να αποτελεί και έναν από τους παράγοντες κλειδιά της αυτοκαθοριζόμενης μάθησης. Το παρόν βιβλίο σχεδιάστηκε για τους εκπαιδευτές, οι οποίοι θα ήθελαν να ενσωματώσουν καινοτόμες τεχνολογίες στην εργασία τους, να μάθουν για τις προοπτικές που προσφέρει η εξ αποστάσεως μάθηση και να οργανώσουν τα μαθήματα τους με έναν νέο τρόπο προκείμενου να γίνουν πιο ελκυστικά. Η χρήση των νέων τεχνολογιών, αποτελεί απαραίτητο προσόν για την Δια Βίου Μάθηση, η οποία σταδιακά πρέπει να γίνει η θεμέλιος λίθος της κοινωνίας που στηρίζεται στην γνώση. Το βιβλίο που διαβάζετε, παρέχει θεωρητικό υπόβαθρο καθώς και πρακτικές κατευθυντήριες γραμμές για τους εκπαιδευτές ενηλίκων με σκοπό να τους εφοδιάσει απέναντι στις προκλήσεις που θα αντιμετωπίσουν καθώς ο ρόλος τους μετασχηματίζεται από αυτόν του «παραδοσιακού εκπαιδευτή» σε αυτόν του «τεχνολογικά ενήμερου εκπαιδευτή». Τα εργαλεία τα οποία παρέχονται στον παρόν βιβλίο έχουν επιλεγεί με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι εύχρηστα και λειτουργικά, καθώς έχουν αναπτυχθεί επικουρικά σε αυτά υλικά όπως εκπαιδευτικά βίντεο, με βάση τα οποία οι εκπαιδευτές μπορούν να μάθουν βήμα προς βήμα πώς να εντοπίζουν, να εγκαθιστούν και να χρησιμοποιούν τα εργαλεία. Το παρόν βιβλίο παρέχει μια περιληπτική σύνοψη εκπαιδευτικών εργαλείων που παρέχονται δωρεάν. Τόσο το βιβλίο, όσο και τα εκπαιδευτικά βίντεο μπορούν να είναι προσβάσιμα και ηλεκτρονικά και παρέχονται απευθείας από την ηλεκτρονική πύλη του προγράμματος, η οποία είναι: Τα παραπάνω έχουν δημιουργηθεί μέσω του Προγράμματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Tech-Connected Teacher, το οποίο είναι ένα καινοτόμο πρόγραμμα χρηματοδοτούμενο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για το Πρόγραμμα Grundtvig (Οκτώβριος 2008 με Σεπτέμβριο 2010). Tο παρόν βιβλίο, όπως και το υλικό βίντεο χωρίζεται σε 13 κεφάλαια. Ο στόχος του πρώτου κεφαλαίου, με τίτλο: «Οι Τεχνολογίες Πληροφορίας & Επικοινωνίας (ΤΠΕ) στην Εκπαίδευση Ενηλίκων», είναι να αποδείξει την σημασία των Τεχνολογιών Πληροφορίας & Επικοινωνίας (ΤΠΕ) στην εκπαίδευση ενηλίκων καθώς στις μέρες μας, το εκπαιδευτικό σύστημα εστιάζει στην προετοιμασία των εκπαιδευόμενων όσον αφορά στην αντιμετώπιση της καθημερινότητας και των προβλημάτων τα οποία προκύπτουν στον σύγχρονο κόσμο. Το δεύτερο κεφάλαιο, «Μεθοδολογία Συνδυασμένης Εκπαίδευσης», στοχεύει στο να εξοικειώσει τους εκπαιδευτές ενηλίκων με την ιδέα της συνδυασμένης εκπαίδευσης, η οποία την τελευταία δεκαετία έχει αρχίσει και χρησιμοποιείται όλο και πιο συχνά. Το τρίτο κεφάλαιο, «Δημιουργία και οργάνωση ενός μαθήματος Συνδυασμένης μορφής Μάθησης», αποτελεί έναν οδηγό για την ανάπτυξη μαθημάτων στηριγμένα κατά το ήμισυ στις νέες τεχνολογίες και εφαρμόζει συνδυασμένη εκπαίδευση. Επίσης, περιλαμβάνει μια σειρά παραρτημάτων με υποστηρικτικά έγγραφα για τον εκπαιδευτή. Η προσέγγιση, η οποία παρουσιάζεται στο τέταρτο κεφάλαιο «Μεθοδολογία δημιουργίας μαθημάτων τηλε-κατάρτισης», προϋποθέτει την επιστροφή στις βασικές αρχές οι οποίες σχετίζονται με τους εκπαιδευτικούς στόχους καθώς και την αναθεώρηση βασικών εκπαιδευτικών απόψεων, οι οποίες πρέπει να συναντώνται στο πλαίσιο της χρήσης των νέων τεχνολογιών. Το πέμπτο κεφάλαιο, «Η σπουδαιότητα του κινήτρου στην εκπαιδευτική διαδικασία», εστιάζει στην αναγκαιότητα της υποκίνησης για την επίτευξη άριστης επίδοσης και περιγράφει παραδείγματα μοντέλων υποκίνησης τα οποία οδήγησαν ενήλικες εκπαιδευόμενους στην επίτευξη υψηλής αποδοτικότητας, καθώς και οργανωτικής, λειτουργικής και επικοινωνιακής υπεροχής. Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 7

10 Ο σκοπός του έκτου κεφαλαίου, «Εργαλεία ΤΠΕ για την ανάπτυξη εκπαιδευτικού περιεχομένου τηλεκατάρτισης», είναι να παρουσιάσει τα εργαλεία εκείνα τα οποία μπορεί να βοηθήσουν τους εκπαιδευτές να αναπτύξουν την ύλη των ηλεκτρονικών μαθημάτων με έναν ελκυστικό τρόπο. Το έβδομο κεφάλαιο, «Περιβάλλοντα εικονικής μάθησης ή online μαθησιακές πλατφόρμες», παρουσιάζει εργαλεία τηλε-κατάρτισης ελεύθερης πρόσβασης τα οποία έχουν σχεδιαστεί με σκοπό να βοηθήσουν τους εκπαιδευτές να δημιουργήσουν μαθήματα μέσω διαδικτύου με τη δυνατότητα εμπλουτισμένης αλληλεπίδρασης με τους εκπαιδευόμενους. Ο σκοπός του όγδοου κεφαλαίου, «Βιντεοδιάσκεψη», είναι να δείξει ότι η εκπαιδευτική διεργασία μέσω αυτών των εργαλείων γίνεται πιο αποτελεσματική, ελκυστική και προσιτή σε εκπαιδευόμενους από ολόκληρο τον κόσμο ενώ ταυτόχρονα εμπλουτίζεται η παραδοσιακή διδασκαλία. Οι συγγραφείς του παρόντος κεφαλαίου, περιγράφουν εργαλεία τα οποία καθιστούν ικανή την επικοινωνία και την ανταλλαγή πληροφοριών σε πραγματικό περιβάλλον. Ο σκοπός του ενάτου κεφαλαίου είναι να επιδείξει την «Σημασία της ηλεκτρονικής επικοινωνίας και ηλεκτρονικά εργαλεία». Η επικοινωνία είναι απαραίτητη προκειμένου να ενισχύσει την εκπαιδευτική διεργασία τόσο στην συμβατική όσο και στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Η εκπαίδευση εκ των πραγμάτων είναι ταυτόσημη με την επικοινωνία ενώ άμεσα σχετίζεται η αναγκαιότητα της αλληλεπίδρασης κατά τη διάρκεια της μάθησης. Ο στόχος του δεκάτου κεφαλαίου: «Συνεργατικότητα», είναι να παρουσιάσει νέα εργαλεία τα οποία μπορούν να βοηθήσουν τους εκπαιδευτές να συνεργαστούν μεταξύ τους αλλά και με τους εκπαιδευόμενους, με σκοπό την επίτευξη της μέγιστης γνώσης των εκπαιδευομένων, μέσω της κοινής εργασίας σε ένα εγγράφου τόσο με το διαμοίρασμά του όσο και με την κοινή εργασία πάνω στο ίδιο έγγραφο. Επίσης, παρουσιάζονται τα εργαλεία τα οποία επιτρέπουν τον προγραμματισμό και το χρονοδιάγραμμα συναντήσεων καθώς και τον σχολιασμό παρουσιάσεων. Το ενδέκατο κεφάλαιο με τίτλο: «Δοκιμή και αξιολόγηση στην ηλεκτρονική μάθηση», εξετάζει την αξιολόγηση που διεξάγεται από τους Εκπαιδευτές ως ένα εργαλείο τόσο σημαντικό όσο και αυτή των καταρτιζομένων, διότι τους βοηθά να ελέγξουν την εκπαιδευτική διεργασία. Για αυτόν τον λόγο, ο σκοπός του παρόντος κεφαλαίου είναι η παροχή στους εκπαιδευτές της περιγραφής των ηλεκτρονικών εργαλείων αξιολόγησης τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην εκπαίδευση. Ο σκοπός του δωδέκατου κεφαλαίου, «Παιχνίδια ηλεκτρονικής μάθησης» είναι να παρουσιάσει ένα ιδιαίτερο θέμα: τη σχέση μεταξύ των ηλεκτρονικών εκπαιδευτικών παιχνιδιών με την εκπαίδευση καθώς και να ενισχύσει το ενδιαφέρον και να αποτελέσει το εφαλτήριο για τον πειραματισμό της νέας εκπαιδευτικής μεθοδολογίας, η οποία επιτρέπει τη συμμετοχή περισσοτέρων εκπαιδευομένων και κάνει την εκπαίδευση πιο ενδιαφέρουσα. Ο σκοπός του τελευταίου κεφαλαίου «Εικονικά εργαστήρια» είναι η παρουσίαση στους εκπαιδευτές παραδειγμάτων από ενδιαφέροντα αλληλεπιδραστικά ηλεκτρονικά παιχνίδια και προσομοιώσεις, οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας και να ενσωματωθούν στα μαθήματα ή να ανατεθούν ως ενδιαφέρουσες εργασίες στους εκπαιδευόμενους. Η έκδοση διατίθεται σε έξι γλώσσες: Αγγλικά, Ελληνικά, Ιταλικά, Λιθουανικά, Πολωνικά και Ισπανικά. Ηλεκτρονικές εκδόσεις μπορούν να φορτωθούν στον υπολογιστή και είναι προσβάσιμες δωρεάν στην ιστοσελίδα του προγράμματος: Εκεί, μπορεί επίσης να βρεθεί επιπλέον μεθοδολογικό υλικό σχετικό με τον τρόπο χρήσης και τους λόγους που κάνουν εποφελή τη χρήση των επιλεγμένων εργαλείων ΤΠΕ, καθώς και άλλες πρακτικές πληροφορίες. 8 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

11

12

13 1. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ 1.1. Εισαγωγή Aleksandra Cięglewicz-Wachowiak, Ewa Karczewska Σκοπός του παρόντος κεφαλαίου είναι η ανάδειξη της σπουδαιότητας των ΤΠΕ στην Εκπαίδευση Ενηλίκων. Πρόκειται για έναν πολύ σημαντικό παράγοντα καθώς στις μέρες μας το εκπαιδευτικό σύστημα προσανατολίζεται στην προετοιμασία των εκπαιδευομένων για την καθημερινότητα και την αντιμετώπιση των προβλημάτων του σύγχρονου κόσμου. Γι αυτόν τον λόγο, η εκπαίδευση οφείλει να προσαρμόζεται στις μεταβαλλόμενες συνθήκες και να ακολουθεί όλες τις εξελίξεις συμπεριλαμβανομένων και των άμεσων αλλαγών που επιφέρει η μοντέρνα τεχνολογία. Καθώς η σύγχρονη οικονομία είναι ανταγωνιστική και παγκοσμιοποιημένη, η εκπαίδευση δεν πρέπει με κανέναν τρόπο να περιορίζεται αποκλειστικά στις σχολικές αίθουσες. Οι ΤΠΕ, όχι μόνον προάγουν την εκπαίδευση στις παραδοσιακές σχολικές αίθουσες αλλά επίσης μας βοηθούν να αντιμετωπίσουμε την πρόκληση της Δια Βίου Μάθησης. Η ενασχόληση όλο και περισσοτέρων με τις ΤΠΕ αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωπο επικοινωνούν, αποκτούν την πληροφορία, ξοδεύουν τον ελεύθερο χρόνο τους και αποκτούν τις γνώσεις τους. Οι Η/Υ, οι συσκευές αναπαραγωγής συμπιεσμένων αρχείων ήχου (MP3), τα DVD, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση και το διαδίκτυο τα οποία χρησιμοποιούνται για να μεταδώσουν πληροφορίες διαφορετικού περιεχομένου, συμπεριλαμβανομένων των κειμένων, των γραφικών, του ήχου και των εικόνων μπορούν να υποστηρίξουν τους εκπαιδευόμενους σε κάθε στάδιο της εκπαιδευτικής διεργασίας όπως και στο πεδίο της εκπαίδευσης ενηλίκων. Στο σημείο αυτό, πρέπει να τονίσουμε ότι η εκπαίδευση συνδέεται όλο και πιο συχνά με τη χρήση των νέων τεχνολογιών με φυσικό αποτέλεσμα το συνεχώς αυξανόμενο ενδιαφέρον όλων για τη βελτίωση των αποκτηθεισών δεξιοτήτων τους. Η ορθή χρήση του σύγχρονου εξοπλισμού και των νέων τεχνολογιών στα σχολεία επηρεάζει θετικά την ανάπτυξη της εκπαιδευτικής διεργασίας. Επίσης, η ικανή χρήση των ΤΠΕ επιτρέπει τον μετασχηματισμό του προηγούμενου εκπαιδευτικού συστήματος, ο οποίος έχει ως αποτέλεσμα την βελτίωση της ποιότητας του. Αυτό όμως που είναι πολύ σημαντικό, είναι το γεγονός ότι σήμερα η παραπάνω διαδικασία είναι αναπόφευκτη Τα πλεονεκτήματα της χρήσης των ΤΠΕ στην Εκπαίδευση Ενηλίκων Η ενσωμάτωση των ΤΠΕ στο σύγχρονο σχολείο είναι ιδιαίτερα σημαντική και επιτυγχάνεται ως εξής: Με την εκμάθηση των Τεχνολογιών Πληροφορίας & Επικοινωνιών (ΤΠΕ) Με τη χρήση των ΤΠΕ στην εκμάθηση διαφορετικών εκπαιδευτικών αντικειμένων Μέσω της εφαρμογής των πιο σύγχρονων τεχνολογικών επιλογών στα εκπαιδευτικά ιδρύματα και στη διδακτική μεθοδολογία τους Με τη δημιουργία πραγματικού εκπαιδευτικού περιβάλλοντος Οι αλλαγές, οι οποίες σχετίζονται με την ανάπτυξη των ΤΠΕ, συνεπάγονται και σε άμεσες πολιτισμικές αλλαγές και γι αυτόν τον λόγο παρατηρείται και η μετάβαση από την βιομηχανική κοινωνία στην κοινωνία της πληροφορίας. Η παραπάνω διαδικασία ενισχύει τη Δια Βίου Μάθηση. Τα κύρια χαρακτηριστικά των ΤΠΕ, τα οποία είναι ουσιώδη για την συνεχιζόμενη εκπαίδευση, είναι τα ακόλουθα: Ευελιξία όσον αφορά στον χρόνο και τον τόπο (μάθηση με τον προσωπικό ρυθμό του καθενός, χρήση των πραγματικών εκπαιδευτικών περιβαλλόντων, εξ αποστάσεως εκπαίδευση) Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 11

14 Ευελιξία όσον αφορά στο περιεχόμενο και το αντικείμενο της εκπαίδευσης (προγράμματα βασισμένα στη ζήτηση της αγοράς, όπως για παράδειγμα προγράμματα τα οποία απευθύνονται αποκλειστικά στους εργαζόμενους μιας συγκεκριμένης επιχείρησης) Εύκολη πρόσβαση στην πληροφορία και σε άλλους ανθρώπους Εύκολη επικοινωνία και αλληλεπίδραση μεταξύ ανθρώπων και δικτυακών πηγών Νέα δομή εκπαιδευτικού περιεχομένου (εξατομίκευση της εκπαιδευτικής διεργασίας, καλύτερη οργάνωση του διδακτικού περιεχομένου και της εκπαιδευτικής διαδικασίας) Αναλύοντας την σπουδαιότητα των ΤΠΕ στην εκπαίδευση μπορούμε να εντοπίσουμε τρία αξιοσημείωτα πλεονεκτήματα της χρήσης τους. Πρωτίστως, η εκπαίδευση η οποία στηρίζεται στις ΤΠΕ μπορεί να είναι αλληλεπιδραστική και να στηρίζεται στη συνεργασία, με αποτέλεσμα τη δημιουργία εκπαιδευτικών περιβαλλόντων τα οποία παρέχουν κίνητρο στους εκπαιδευόμενους, τόσο μέσα όσο και έξω από την αίθουσα εκπαίδευσης. Η χρήση των εργαλείων ΤΠΕ ή της πλατφόρμας τηλε-κατάρτισης είναι πιθανό να δημιουργήσει δύο ομάδες ή ακόμα και κοινωνίες οι οποίες μελετούν μαζί. Ο εκπαιδευτής μπορεί να αναθέσει μια εργασία σε μια ομάδα εκπαιδευομένων, η οποία θα την λύσει μέσω της συνεργασία και της επικοινωνίας. Δευτερεύοντος, η χρήση των ΤΠΕ επιτρέπει την προσαρμογή της εκπαίδευσης σε εξατομικευμένες ανάγκες όσον αφορά στα περιεχόμενα (αυτά που μαθαίνουμε) και στις μεθόδους (πως και που μελετάμε). Μπορούμε να μελετήσουμε οπουδήποτε θέλουμε και με τον εξοπλισμό που έχουμε επιλέξει: Η/Υ, τηλεόραση ή ακόμη και κινητό τηλέφωνο. Αυτό που έχει σημασία εδώ, είναι η προσαρμογή της διδασκαλίας στους εκπαιδευόμενους με Ειδικές Ανάγκες (τυφλούς, κωφούς), όπως επίσης και εξατομίκευση των εργασιών για ακόμη περισσότερους ικανούς εκπαιδευομένους. Εξαιτίας των δυνατοτήτων που παρέχει η χρήση των ΤΠΕ δεν είναι απαραίτητο να διδαχθούν όλοι την ίδια χρονική στιγμή, γεγονός το οποίο δίνει την ευκαιρία για παροχή μάθησης στους εργαζομένους και σε εκείνους οι οποίοι προσέχουν παιδιά. Οι προαναφερόμενοι παράγοντες είναι ιδιαιτέρως σημαντικοί στη διαδικασία της Δια Βίου Μάθησης, η οποία είναι η τρίτη όψη του ζητήματος, επηρεάζοντας σημαντικά όχι μόνον την απασχολησιμότητα καθενός αλλά ακόμα και ολόκληρη την Ευρωπαϊκή οικονομία. Στις μέρες μας, όλοι πρέπει να είναι ενήμεροι για την αναγκαιότητα της Δια Βίου Μάθησης και ο ρόλος των ΤΠΕ είναι να καταστήσουν εφικτή αυτού του είδους την μάθηση. Τα εμπόδια του χρόνου και του χώρου εξαφανίζονται, με αυτόν τον τρόπο δεν υπάρχουν σύνορα ανάμεσα στις χώρες και στους διάφορους πολιτισμούς. Η παρουσίαση των εκπαιδευτικών περιεχομένων με διαφορετικό τρόπο παρέχει σημαντικά πλεονεκτήματα διότι επιτρέπει τη δημιουργία νέων αγορών στην εκπαίδευση και την κατάρτιση. Η αλληλεπιδραστική μάθηση με τη χρήση των ΤΠΕ αποτελεί μια μοντέρνα και αποτελεσματική μορφή εκπαίδευσης. Αυξάνει σημαντικά τη δέσμευση και τη δραστηριότητα των εκπαιδευόμενων παρέχοντας τους τη δυνατότητα να επιλέξουν το δικό τους τρόπο γνώσης και ανάπτυξης, αυτόν που θα είναι καταλληλότερος για τις ικανότητες τους. Απασχολώντας όλες τις αισθήσεις των εκπαιδευομένων προσομοιάζει με την επιστημονική έρευνα, βελτιώνοντας με αυτόν τον τρόπο την αποτελεσματικότητα της μάθησης. Η χρήση των πηγών ηλεκτρονικών πληροφοριών απαιτεί συγκεκριμένες δεξιότητες προκειμένου να λειτουργήσουν τα μοντέρνα εργαλεία πληροφοριών, οι πληροφορίες και η τεχνολογία πολυμέσων. Η πειραματική μελέτη της αποτελεσματικότητας της εφαρμογής των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διεργασία κατά τη διάρκεια των συμβατικών μαθημάτων στην αίθουσα έχει αποδείξει ότι η χρήση αυτών των τεχνολογιών προάγει: την υψηλή αποτελεσματικότητα στην παροχή των διδακτικών υλικών και αναπτυσσόμενων δεξιοτήτων μέσω του συνδυασμού της εκπαίδευσης με την ψυχαγωγία σε μια δραστηριότητα, επομένως ενεργοποιώντας διάφορα κανάλια αντίληψης συγχρόνως. Η εκπαιδευτική διεργασία σέβεται σε μεγάλο βαθμό τον προσωπικό ρυθμό εργασίας και επιτρέπει έναν σχετικό βαθμό ανεξαρτησίας, γεγονός το οποίο οδηγεί στην ενεργό και δημιουργική 12 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

15 αύξηση του κινήτρου καθώς επίσης και στην ανάπτυξη των γνωστικών δεξιοτήτων του εκπαιδευομένου. ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ 1. Dąbkowska, M.; Kowalczyk, D. (2008). Wykorzystanie narzędzi ICT w nauczaniu / Using ICT tools in education. Oxford-Olsztyn. 2. Polak, J. (2006). Integracja szkoły z technologią ICT. Materiały z konferencji w Niwkach / School integration with ICT. Υλικά από το συνέδριο στην Niwki. 3. Siemieniecki, B. (1998). Komputer w edukacji. Podstawowe problemy technologii informacyjnej / PC in education. Main problems of information technology. MBP Uniwersytet M. Kopernika, Toruń. 4. Sysło, M. (1996). Komputer w szkole, informatyka w Szkole / PC in the school, informatics in the school. XII Lublin, IX Święcicki, K. (2006). Kształcenie ustawiczne i doskonalenie nauczycieli w integracji z technologią informacyjną i komunikacyjną. Materiały z konferencji w Niwkach / Teachers integration with ICT by continuing education. Υλικά από το συνέδριο στην Niwki. Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 13

16

17

18

19 2. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΣΥΝΔΥΑΣΜΕΝΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Anna Darul, Ewa Karczewska 2.1. Εισαγωγή Ο σκοπός του παρόντος κεφαλαίου είναι να εξοικειωθούν οι εκπαιδευτές με τη μεθοδολογία της συνδυασμένης εκπαίδευσης, η οποία έχει αρχίσει να χρησιμοποιείται στην εκπαιδευτική διεργασία όλο και πιο συχνά κατά την τελευταία δεκαετία. Πρόκειται για μια μέθοδο συμπληρωματικής διδασκαλίας που συνδυάζει τα στοιχεία της συμβατικής εκπαίδευσης και τη διδασκαλία με την χρήση H/Y και Internet. Ο συνδυασμός των τελευταίων δεν έχει ως σκοπό μόνον την διεύρυνση της γνώσης και την καλύτερη κατανόηση της, αλλά επίσης και την ανάπτυξη δεξιοτήτων μάθησης καθώς και δεξιοτήτων εύρεσης πηγών πληροφοριών. Επιπλέον, επιτρέπει τη βελτίωση των συνθηκών μάθησης καθώς οι εκπαιδευομένοι μπορούν να επικοινωνούν ανεξαρτήτως χρόνου και τόπου. Ο εκπαιδευόμενος δεν μένει ποτέ μόνος του καθώς η ανεξάρτητη μάθηση με τη χρήση πολυμέσων είναι συνδυασμένη με συναντήσεις με τον καθηγητή, όπως επίσης δυνατές είναι και οι συναντήσεις μέσω διαδικτύου. Η συχνότητα αυτού του είδους των συναντήσεων μπορεί να καθοριστεί ατομικά και να προσαρμοστεί στις ανάγκες κάθε εκπαιδευόμενου. Εάν ο εκπαιδευόμενος ενδιαφέρεται για πιο εντατικό διάβασμα, μπορεί να συναντηθεί με τον εκπαιδευτή κάποιες φορές την εβδομάδα ή διαφορετικά εάν δεν διαθέτει χρόνο για ένα κανονικό πρόγραμμα οι συναντήσεις μπορούν να καθοριστούν πιο αραιά Η ιδέα της συνδυασμένης (Μεικτής) Μάθησης Τα μαθήματα που στηρίζονται στην συνδυασμένη εκπαίδευση μπορούν να λειτουργήσουν με τέσσερις τρόπους: με αυτοκατευθυνόμενη, σύγχρονη, συμβατική και ασύγχρονη εκπαίδευση. Στην αυτοκατευθυνόμενη μάθηση, δεν υπάρχει επικοινωνία ανάμεσα στον εκπαιδευτή και τον εκπαιδευόμενο. Ο εκπαιδευτής κατέχει μόνον τον ρόλο του οδηγού, ο οποίος παρέχει πρόσβαση σε όλο το υλικό που χρειάζεται για ατομική μελέτη, ενώ ο εκπαιδευόμενος μαθαίνει μέσω του εκτυπωμένου και πολυμεσικού υλικού που παρέχεται. Το πλεονέκτημα αυτού του τρόπου μάθησης είναι η ευελιξία: ο εκπαιδευόμενος μπορεί να διαβάζει όποτε αυτός / αυτή επιθυμεί, και αυτό που είναι σημαντικό, ιδιαίτερα για τα ΑμΕΑ, είναι ότι μπορούν να μάθουν με το δικό τους ρυθμό: αυτός/-η θα αποφασίσει πόσος χρόνος πρέπει να αφιερωθεί σε κάθε μέρος του μαθήματος. Σε αυτού του είδους την εκπαίδευση το εκπαιδευτικό υλικό μπορεί να παρέχεται και μετά το πέρας του μαθήματος. Ακόμη ένα πλεονέκτημα είναι το χαμηλό κόστος. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένα μειονεκτήματα όπως, το χαμηλό επίπεδο κινήτρων για ατομική μελέτη εάν η προσπάθεια δεν εκτιμηθεί ενώ παράλληλα απαιτείται και σημαντικός βαθμός ατομικής πειθαρχίας. Επίσης, ο εκπαιδευόμενος μπορεί να «χαθεί» στον μεγάλο όγκο του εκπαιδευτικού υλικού εάν δεν υπάρχει κάποιος να τον βοηθήσει. Η σύγχρονη εκπαίδευση συνεπάγεται την ταυτόχρονη επικοινωνία ανάμεσα στον εκπαιδευόμενο και τον εκπαιδευτή. Ο εκπαιδευτής επικοινωνεί με τους εκπαιδευομένους απευθείας μέσω chat ή βίντεοδιάσκεψης, ώστε να παρέχονται επεξηγήσεις σε πραγματικό χρόνο. Το πλεονέκτημα αυτής της μορφής μάθησης είναι η άμεση ανταπόκριση (οι εκπαιδευόμενοι κατά τη διάρκεια των συναντήσεων μπορούν να βρουν απαντήσεις στις απορίες τους είτε στο skype είτε μέσω chat), χωρίς να χρειάζεται πια να βρίσκονται στο ίδιο σημείο με τον εκπαιδευτή ενώ ταυτόχρονα η ώρα των μαθημάτων μπορεί να είναι ευέλικτη. Ωστόσο, ο εκπαιδευτής και ο εκπαιδευόμενος πρέπει να είναι συνδεδεμένοι στο σύστημα την ίδια ώρα. Το εμπόδιο, μπορεί είναι η πρόσβαση σε γρήγορο και αξιόπιστο διαδίκτυο, το οποίο απαιτείται για την τήλε-διάσκεψη. Κατά τη διάρκεια της συμβατικής εκπαίδευσης, ο εκπαιδευτής βρίσκεται σε πλήρη λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία με τον εκπαιδευόμενο. Ο εκπαιδευτής εργάζεται με το τμήμα σε περιβάλλον εκπαιδευτικής αίθουσας και ελέγχει πλήρως τη διαδικασία, ενώ ο εκπαιδευόμενος μαθαίνει υπό την Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 17

20 επίβλεψη του. Στα παραπάνω εμφανή πλεονεκτήματα έρχεται να προστεθεί ένα ακόμη: η ομοιογενοποίηση του τμήματος. Ο εκπαιδευτής κατά τη διάρκεια της συμβατικής μάθησης μπορεί να έχει τροποιητική επίδραση έχοντας μέγιστη επιρροή στους εκπαιδευόμενους. Ωστόσο, το κύριο μειονέκτημα είναι ότι η ομάδα οφείλει να βρίσκεται στο ίδιο σημείο την ίδια ώρα, συμμετέχει στην ίδια εκπαίδευση, η οποία προχωρά με τον ίδιο ρυθμό, το κόστος όμως είναι υψηλότερο καθώς περιλαμβάνει ταξίδια, ενοικίαση εκπαιδευτικής αίθουσας και κάποιες φορές και έξοδα καταλυμάτων ενώ επίσης απαιτείται και παραπάνω χρόνος λόγω της μετακίνησης. Κατά τη διάρκεια της ασύγχρονης εκπαίδευσης, η επικοινωνία ανάμεσα στις δύο πλευρές συντελείται σε διαφορετικό χρόνο. Ο εκπαιδευτής αναθέτει εργασίες, εγείρει συζητήσεις, αξιολογεί την εργασία του εκπαιδευομένου που έχει παραλάβει κτλ. Ο εκπαιδευόμενος λαμβάνει τα σχόλια του εκπαιδευτή με καθυστέρηση. Σε αυτήν την περίπτωση τα κύρια πλεονεκτήματα είναι ότι δεν απαιτείται η πρόσωπο με πρόσωπο επικοινωνία και από τις δύο πλευρές, ενώ υπάρχει αξιόλογος χρόνος να μελετήσει και να εργαστεί ο εκπαιδευόμενος πάνω σε μια εργασία. Ταυτόχρονα, παρέχεται η δυνατότητα να οργανωθεί η ροή της επικοινωνίας με τη βοήθεια διαδικτυακών εργαλείων (ιδέες που έχουν συζητηθεί, χώρος για ανάθεση εργασιών). Ανάμεσα στα μειονεκτήματα εντοπίζουμε την αργή μορφή επικοινωνίας και την καθυστέρηση στην ανατροφοδότηση, η οποία μπορεί να αποθαρρύνει τον εκπαιδευόμενο. Τα μαθήματα της συνδυασμένης μορφής εκπαίδευσης πρέπει να οργανώνονται με έναν συγκεκριμένο τρόπο. Σε ένα τυπικό μάθημα συνδυασμένης εκπαίδευσης διακρίνονται τα ακόλουθα στάδια: Η συνάντηση με τον εκπαιδευτή, κατά τη διάρκεια της οποίας οι εκπαιδευόμενοι θα συναντηθούν με τον εκπαιδευτή τους προκειμένου να λάβουν οδηγίες που αφορούν σε περαιτέρω εργασίες κατά τη διάρκεια του προγράμματος. Επίσης, ο εκπαιδευτής είναι σε θέση να ελέγξει εάν όλοι οι συμμετέχοντες μπορούν να χρησιμοποιήσουν το υλικό που προσφέρεται στην πλατφόρμα τηλεκατάρτισης, Η ηλεκτρονική εκπαίδευση, η οποία παρέχει βασικές θεωρητικές γνώσεις (η χρήση των νέων τεχνολογιών), Η συνάντηση με τον εκπαιδευτή το σημείο της εκπαίδευσης κατά τη διάρκεια του οποίου βασικές θεωρητικές γνώσεις αναλύονται διεξοδικά και αναπτύσσονται με πρακτικές εφαρμογές, ομάδες εργασίες και συζητήσεις, Η εφαρμογή των λύσεων που παρέχονται εξ αποστάσεως, προκειμένου να αφομοιωθεί η γνώση που έχει αποκτηθεί (υλικό για αφομοίωση, επαναλήψεις, ασκήσεις, σταυρόλεξα, δειγματοληπτικά τεστ κτλ), Πιστοποίηση και αξιολόγηση των γνώσεων που έχουν αποκτηθεί με χρήση ηλεκτρονικών εργαλείων (τεστ, εργασίες, μελέτες περίπτωσης), Πιστοποίηση γνώσεων που έχουν αποκτηθεί κατά τη διάρκεια της συμβατικής διδασκαλίας Αξιολόγηση του προγράμματος. Η εφαρμογή της συνδυασμένης εκπαίδευσης παρέχει τη δυνατότητα στους συμμετέχοντες να αναπτύξουν τις δεξιότητες τους και να προάγουν την γνώση που αποκτήθηκε κατά τη διάρκεια της συμβατικής αλλά και της διαδικτυακής διδασκαλίας, με αποτέλεσμα την ουσιαστικότερη αφομοίωση της γνώσης. Εξαιτίας της ποικιλομορφίας αλλά και της ελαστικής μορφής αυτού του είδους της εκπαίδευσης, τα περιεχόμενα που παρουσιάζονται στην συνδυασμένη μάθηση αφομοιώνονται καλύτερα και παραμένουν στην μνήμη των εκπαιδευομένων για περισσότερο καιρό. 18 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

21 Ως τα κυριότερα πλεονεκτήματα της συνδυασμένης μορφής μάθησης, μπορούν να θεωρηθούν τα παρακάτω: Αποτελεσματικότητα: τα μαθήματα εστιάζουν στις ανάγκες των εκπαιδευομένων, προσφέροντας συνεχή βελτίωση όλων των δεξιοτήτων σε όλες τις μορφές εκπαίδευσης, Ποικιλία: τα μαθήματα εμπλέκουν όλες τις αισθήσεις με τη χρήση στοιχείων τα οποία είναι αδύνατον να παρουσιαστούν κατά τη διάρκεια της συμβατικής μάθησης με τον εκπαιδευτή, Εκσυγχρονισμός: τα νέα μέσα συνδυάζονται με την εμπειρία και τη γνώση του εκπαιδευτή, δημιουργώντας ένα περιβάλλον στο οποίο ο εκπαιδευόμενος αποκτά γνώσεις από διαφορετικές πηγές με τρόπο που τον εμπλέκει αποτελεσματικά στην μαθησιακή διεργασία, Προσβασιμότητα: η online πρόσβαση στο μάθημα δεν περιορίζεται από τον χρόνο και τον τόπο. Επίσης, η επικοινωνία με τον εκπαιδευτή δεν είναι περιορισμένη όπως στην συμβατική εκπαίδευση, καθώς ο εκπαιδευόμενος μπορεί να επικοινωνήσει μαζί του μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, chat, forum συζητήσεων κτλ. Τα παραπάνω αποτελούν ένα είδος καινοτομίας στην εκπαίδευση και διασφαλίζουν μια θετική τάση στην εκπαίδευση, Καινοτομία: πρόσβαση σε πολυάριθμα μοντέρνα εργαλεία τα οποία διευκολύνουν την απόκτηση της μάθησης και καθιστούν ικανή την άμεση ανατροφοδότηση στην εργασία κάποιου. Το γεγονός αυτό αποτελεί έναν ακόμη λόγο ο οποίος υποστηρίζει την εφαρμογή της συνδυασμένης μάθησης στην εκπαίδευση, Ευελιξία: από το ξεκίνημα του το μάθημα μπορεί να προσαρμοστεί στις εξατομικευμένες ανάγκες κάθε εκπαιδευομένου, πράγμα το οποίο είναι δύσκολο στην συμβατική εκπαίδευση. Η δυνατότητα να τροποποιηθεί το μάθημα σύμφωνα με τις προτάσεις των εκπαιδευομένων ενισχύει την πεποίθηση ότι όλοι οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να επηρεάσουν τόσο τον τρόπο με τον οποίο διεξάγεται η μάθηση όσο και τα περιεχόμενα της. Το γεγονός αυτό έχει ως συνέπεια τη δημιουργία πιο αποτελεσματικής μάθησης. Συνοψίζοντας, η συνδυασμένη μορφή εκπαίδευσης μπορεί να θεωρηθεί ένας πολύ χρήσιμος τρόπος μάθησης, ειδικά για τους ενήλικες, οι οποίοι συχνά αντιμετωπίζουν προβλήματα έλλειψης χρόνου. Η μοναδική προϋπόθεση είναι η ύπαρξη ενός Η/Υ με πρόσβαση στο διαδίκτυο. Η γνώση η οποία αποκτάται μέσω της τηλε-κατάρτισης ενισχύεται αργότερα με την συμβατική κατάρτιση. ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ 1. Bronk, A. Jeśli blended learning na uniwersytecie, to jaki? / Blended learning at the university? If so how? E-Mentor , nr Cieślik, J. (2006). E-learning, blended learning - wyzwania techniczne, organizacyjne czy bardziej kulturowe? / E-learning, blended learning what kind of challenges: technical, organizational or more cultural ones? e-mentor 4/ Gocłowska B.; Łojewski, Z. (2008) Platformy edukacyjne - administrowanie i zarządzanie / Educational platforms administration and management. UMCS, Lublin. 4. Hyla, M. (2005). Przewodnik po e-learningu / Guide to e-learning. Oficyna Ekonomiczna. 5. Hyla, M. (2005). E-learning. Od pomysłu do rozwiązania / E-learning. From concept to solution. Solidem, Kraków. 6. Jaworek, M. (2003). E-learning - nowe trendy w nauczaniu / E-learning - new trends in education. Rynek Pracy nr 2. Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 19

22

23

24

25 3. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΝΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΣΥΝΔΥΑΣΜΕΝΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ 3.1. Εισαγωγή Amparo Vallés Το παρόν κεφάλαιο λειτουργεί ως ένας οδηγός για την ανάπτυξη μαθημάτων τα οποία στηρίζονται στην χρήση των ΤΠΕ και βασίζεται στην εφαρμογή της μεθοδολογίας της συνδυασμένης εκπαίδευσης. Στον οδηγό αυτόν, προσδιορίζονται οι λειτουργίες των διαφόρων ρόλων που παρεμβαίνουν σε αυτήν την μορφή μάθησης και αναλύεται η διαδικασία που ακολουθείται για την ανάπτυξη των μαθημάτων. Επιπλέον, περιέχει μια σειρά παραρτημάτων με υποστηρικτικά έγγραφα για τον εκπαιδευτή Εφαρμογή της μεθοδολογίας Ο παιδαγωγικός σχεδιασμός ενός μαθήματος με τη χρήση δραστηριοτήτων που προάγουν την αλληλεπίδραση, είναι τόσο θεμελιώδης όσο και ο ρόλος του εκπαιδευτή. Και οι δύο παραπάνω παράγοντες είναι τόσο σημαντικοί όσο και ο σχεδιασμός συγκεκριμένου εκπαιδευτικού περιεχομένου ή τα εργαλεία τεχνολογίας που χρησιμοποιούνται. Μια τέτοιου είδους αλληλεπίδραση, περιλαμβάνει την ενασχόληση με διαφορετικές δραστηριότητες, οι οποίες συγκροτούν ένα μάθημα μέσω του διαλόγου και της συνεργασίας με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και συνεργατικών εγγράφων, όπως αυτά που υπάρχουν στο Google, στα διάφορα blogs και στα forum. Όλα τα παραπάνω οδηγούν τους εκπαιδευόμενους στην πλήρη κατανόηση των επιθυμητών δεξιοτήτων που αναπτύσσονται μέσω της συνεργασίας και του διαλόγου. Οι διάφοροι τρόποι αλληλεπίδρασης είναι οι ακόλουθοι: εκπαιδευτής εκπαιδευόμενος, εκπαιδευτής ομάδα και εκπαιδευόμενος με εκπαιδευόμενο καθώς και αλληλεπίδραση με τις παιδαγωγικές πηγές του μαθήματος. Όλα τα εργαλεία των ΤΠΕ που προάγουν τον διάλογο και την συνεργασία χρησιμοποιούνται ως εκπαιδευτικά εργαλεία και ως μια μορφή μάθησης, η οποία διασφαλίζει μεγαλύτερη συνοχή και υποκίνηση της ομάδας των εκπαιδευομένων. Τα μαθήματα χωρίζονται σε μια σειρά δραστηριοτήτων (ασκήσεις, τεστ, παρουσιάσεις, ηλεκτρονικό υλικό, κτλ) ειδικά σχεδιασμένων προκειμένου να διευκολύνουν την εκπαιδευτική διαδικασία για τους εκπαιδευόμενους. Οι πηγές που χρησιμοποιούνται, όσον αφορά στα περιεχόμενα εκπαίδευσης, επιλέγονται από τον εκπαιδευτή και στηρίζονται στις εξειδικευμένες ανάγκες των εκπαιδευομένων στα πλαίσια του περιεχομένου κάθε δραστηριότητας. Η παραπάνω μεθοδολογία συνεπάγεται την εφαρμογή ενός αξιολογικού συστήματος το οποίο στηρίζεται στην παράδοση μιας εργασίας, τη συμμετοχή σε forums ή blogs, τη συμπλήρωση ενός τεστ αξιολόγησης κτλ. Ο αντικειμενικός στόχος είναι η υιοθέτηση αυτών των εργαλείων αξιολόγησης τα οποία επιτρέπουν την επίτευξη των επιθυμών στόχων. Η διαδικασία που ακολουθείται προκειμένου να οργανωθεί ένα μάθημα, αποτελείται από τις παρακάτω φάσεις: 1. Ανάλυση και αποσαφήνιση του μαθήματος. Ο αντικειμενικός σκοπός της αρχικής φάσης είναι ο καθορισμός των γενικών χαρακτηριστικών του μαθήματος, η συνάρτηση των καταληκτικών ημερομηνιών, η μορφή παρουσίασης και η μεθοδολογία επίσης, ο καθορισμός του κόστους του προγράμματος συνεπάγεται και τον προσδιορισμό των ατόμων που θα συμμετέχουν σε αυτό: συγγραφέας- εκπαιδευτής, ειδήμων εκπαιδευτής, παιδαγωγική υποστήριξη και η διοικητική υποστήριξη, εάν κριθεί απαραίτητο. 2. Σχεδιασμός του μαθήματος. Η φάση αυτή ξεκινά με τον προσδιορισμό, την οργάνωση και την δομή του προγράμματος σε συνεργασία με το άτομο που θα παρέχει την παιδαγωγική υποστήριξη. Έπειτα, καθορίζεται ο λεπτομερής σχεδιασμός των μαθημάτων, κατά τη διάρκεια Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 23

26 του οποίου σχεδιάζονται οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες και οι παιδαγωγικές πηγές οι οποίες θα χρησιμοποιηθούν. 3. Στο τελευταίο στάδιο, καταρτίζεται ένας οδηγός για τον εκπαιδευόμενο. Ο οδηγός αυτός περιλαμβάνει όλες τις πληροφορίες τις οποίες χρειάζεται ο εκπαιδευόμενος προκειμένου να παρακολουθήσει το μάθημα (βλ. Παράρτημα 3). 4. Διδασκαλία. Με την ολοκλήρωση του σχεδιασμού του προγράμματος, είναι απαραίτητο να ολοκληρωθούν και οι τεχνικές δραστηριότητες προκειμένου αυτό να είναι σε θέση να λειτουργήσει, με στόχο να δημιουργηθούν τα μαθήματα και να οργανωθούν οι χρήστες του. Όταν ολοκληρωθεί το πρόγραμμα, ο εκπαιδευτής παρουσιάζει τον αντικειμενικό στόχο και τα περιεχόμενα του προγράμματος, προάγει την ήδη υπάρχουσα γνώση των εκπαιδευομένων, παρουσιάζει τις δραστηριότητες τις οποίες πρέπει να ολοκληρώσουν, καθορίζει τις ομάδες εκπαίδευσης και εάν κριθεί αναγκαίο, υποστηρίζει τους εκπαιδευόμενους και τους καθοδηγεί στην ανάληψη των δραστηριοτήτων με την κατάρτιση περιλήψεων οι οποίες ενισχύουν την γνώση που έχει αποκτηθεί από τις ολοκληρωμένες δραστηριότητες ενώ παράλληλα ελέγχει και αξιολογεί τους εκπαιδευόμενους δίνοντας ιδιαίτερη βαρύτητα στην παροχή κινήτρου και την συμμετοχή τους στο πρόγραμμα. 5. Στην τελευταία φάση, το επίπεδο της ικανοποίησης του εκπαιδευόμενου μετράται μέσω διάφορων εργαλείων όπως, έρευνες, συνεντεύξεις και άλλα εργαλεία αξιολόγησης. Συνιστάται η εργασία με περιγράμματα (βλ. Παράρτημα 1, Περίγραμμα μαθήματος, Παράρτημα 2: Σχεδιασμός Διδακτικών Ενοτήτων, Παράρτημα 3: Οδηγός Εκπαιδευομένου), τα οποία θέτουν τις βασικές προϋποθέσεις της μεθοδολογίας. Επιπρόσθετα, ο οδηγός του εκπαιδευτή (το syllabus του προγράμματος) είναι καλό να δημιουργείται με σκοπό να βοηθήσει τον εκπαιδευτή να διεξάγει σωστά το πρόγραμμα, καθώς μπορεί να μην είναι ο ίδιος ή η ίδια οι συγγραφείς του μαθήματος. Μπορεί να περιέχει μια περιγραφή των αντικειμενικών στόχων του προγράμματος, του περιεχομένου που πρέπει να καλύψει το πρόγραμμα καθώς και της αξιολόγησης του. Ο οδηγός του εκπαιδευτή σχεδιάζεται με στόχο τις δραστηριότητες, οι οποίες καταλαμβάνουν και το κύριο μέρος της εκπαιδευτικής διεργασίας. Οι δραστηριότητες αυτές, πρέπει να περιγράφονται με λεπτομέρειες μαζί με τους επιμέρους στόχους του προγράμματος, το τυπολόγιο και το χρονοδιάγραμμα του. Οι διδακτικές ενότητες οι οποίες αποτελούν τα περιεχόμενα του προγράμματος είναι μέρος του οδηγού. Οι διδακτικές ενότητες οργανώνονται με βάση τις δραστηριότητες, οι οποίες έχουν διαφορετικούς τύπους: Με παρουσία / On line Ατομικές / σε ομάδες Σε όλες τις ενότητες ιδιαίτερη σημασία έχουν οι δραστηριότητες εκείνες, οι οποίες στηρίζονται στο διάλογο και τη συνεργασία, και καθώς σε αυτήν την μορφή εκπαίδευσης η φυσική παρουσία αποτελεί το ήμισυ, οι παραπάνω δραστηριότητες εμπίπτουν στις ασύγχρονες δραστηριότητες μέσω των forum, blogs, Wiki κ.α διότι με αυτά τα εργαλεία οι εκπαιδευόμενοι σε θέση να εργαστούν και με την καθοδήγηση του εκπαιδευτή μπορούν να αυξήσουν τις γνώσεις τους χάρη στην εμπειρία που μοιράζονται και στην ανάλυση των προβλημάτων που εγείρονται. Οι δραστηριότητες πρέπει να οργανώνονται με τέτοιον τρόπο ώστε, να διευκολύνεται η εργασία των εκπαιδευομένων από την αρχή του προγράμματος με απώτερο σκοπό κάθε δραστηριότητα να έχει συγκεκριμένη διάρκεια και ημερομηνία παράδοσης - όταν απαιτείται (βλ. Εικόνα 1). Επιπλέον, πρέπει πάντα να είναι ξεκάθαρη και γνώση η διαδικασία αξιολόγησης η οποία θα εφαρμοστεί. Επίσης, σημαντικό είναι να ξεκαθαριστούν και οι πόντοι επίτευξης κάθε δραστηριότητας την οποία ολοκληρώνει ο εκπαιδευόμενος (βλ. Εικόνα 2). 24 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

27 Οχι Εμπειρία Εκπαιδευτής Ναι Καθορισμός συναντήσεων παρουσίασης Καθορισμός συναντήσεων προγραμματισμού Παοδαγωγική υποστήριξη Παοδαγωγική υποστήριξη ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 Παρουσίαση Προγραμματισμός ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 Παοδαγωγική υποστήριξη Εκπαιδευτής / Συγγραφέας Παοδαγωγική υποστήριξη Εκπαιδευτής / Συγγραφέας Παρουσίαση πιλοτικής μονάδας Παράδειγμα Σχεδιαμσός μαθήματος Παρουσίαση του πλάνου του μαθήματος Παοδαγωγική υποστήριξη Εκπαιδευτής / Συγγραφέας Εκπαιδευτής / Συγγραφέας Σχεδιαμσός μαθήματος Παρουσίαση του πλάνου του μαθήματος Εκπαιδευτής / Συγγραφέας Επανάληψη Παοδαγωγική υποστήριξη Εκπαιδευτής / Συγγραφέας Επανάληψη Παοδαγωγική υποστήριξη Εκπαιδευτής / Συγγραφέας Πιλοτική μονάδα Προετοιμασία πιλοτικής μονάδας Εκπαιδευτής / Συγγραφέας Οδηγός σπουδαστή Οδηγός εκπαιδευτή Προετοιμασία Οδηγού σπουδαστή / εκπαιδευτή Εκπαιδευτής / Συγγραφέας Εικόνα 1. Προτεινόμενος προγραμματισμός Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 25

28 1. Προετοιμασία του μαθήματος Εκπαιδευτής Αναβάθμιση της πληροφορίας Δημοιυργία της βασικής δομής των μαθημάτων Έκδοση του οδηγού των εκπαιδευομένων 3. Προετοιμασία της επόμενης ενότητας 2. Διδασκαλία ενότητας Εκπαιδευτής 3. Προετοιμασία της επόμενης ενότητας Εκπαιδευτής Εκπαιδευτής 1. Παρουσίαση της ενότητας σε forum 2. Ενεργοποίηση της δραστηριότητας 1 της ενότητας 3. Ανακοίνωση στο forum «των νέων και των επικαιροποιήσεων του μαθήματος» πρώτη δραστηριότητα της ενότητας activity 4. Αποστολή για την πληροφόρηση της έναρξης της δραστηριότητας 5. Εργασία πάνω στην δραστηριότητα 6. Απενεργοποίηση (κλείσιμο) της δραστηριότητας 7. Αξιόγηση της δραστηριότητας (επανάληψη των σημείων 2 έως 7 για κάθε δραστηριότητα) 4. Η λήψη των μαθημάτων Εκπαιδευτής Απενεργοποίηση των ομαδικών forum Μετακίνηση προκειμένουν να διαβάζεται μόνον την περιοχή που έχει φορτωθεί Εικόνα 2. Διαδικασία εκπαίδευσης και παρακολούθησης Καθώς η φυσική παρουσία κατά τη διάρκεια του προγράμματος είναι απαραίτητη κατά το ήμισυ, δηλαδή μισό πρόγραμμα υλοποιείται μέσω της πρόσωπο με πρόσωπο εκπαίδευσης ενώ το υπόλοιπο γίνεται on-line, το γεγονός αυτό σημαίνει ότι ο εκπαιδευόμενος μπορεί να προσαρμόσει την μελέτη του με τις προσωπικές δραστηριότητες και υποχρεώσεις του. Είναι σημαντικό, τα εργαλεία τηλε- 26 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

29 κατάρτισης που χρησιμοποιούνται να είναι ξεκάθαρα και τα μηνύματα του εκπαιδευτή να λειτουργούν με τρόπο τέτοιον ώστε να γίνεται το εκπαιδευτικό υλικό πιο εύληπτο. Το καθήκον του εκπαιδευτή είναι, όπως γίνεται αντιληπτό και από τον τίτλο του, η εκπαίδευση η οποία σε συνδυασμό με την καθοδήγηση, την υποκίνηση και την διδασκαλία που απαιτείται για τις δραστηριότητες, θα αποτελέσουν αποτελεσματικά εκπαιδευτικά εργαλεία για τη βοήθεια του εκπαιδευόμενου. Η δημιουργικότητα και η ομοιογένεια της ομάδας, είναι δύο στοιχεία ιδιαίτερα σημαντικά ώστε όλοι οι συμμετέχοντες στο πρόγραμμα να αισθανθούν μέλη της ομάδας και να μην σημειωθεί καμία αποχώρηση. Τούτο μπορεί να επιτευχθεί με την αποστολή μηνυμάτων ενθάρρυνσης, με ευθείς ερωτήσεις σε αυτούς οι οποίοι έχουν συμμετάσχει στο πρόγραμμα σε μικρότερο βαθμό, και με την προσοχή του εκπαιδευτή για «κατασκόπους», οι οποίοι καιροφυλακτούν προκειμένου να κάνουν τους εκπαιδευόμενους να διακόπτουν την εκπαίδευση με συζητήσεις εκτός περιεχομένου. Ο στόχος κάθε forum δεν πρέπει να παραμερίζεται. Η συμμετοχή στα forum πρέπει να αξιολογείται τόσο για την ποσότητα όσο και για την ποιότητα της. Όπως προαναφέρθηκε, η άμεση ανταπόκριση του εκπαιδευτή στην παροχή απαντήσεων στους εκπαιδευόμενους είναι ιδιαίτερα σημαντική για τη δημιουργία της έννοιας της ομάδας και της δυναμικότητας. Επιπλέον, η ίδια αμεσότητα πρέπει να υπάρχει και στην αξιολόγηση των δραστηριοτήτων που παραδίδονται από τους εκπαιδευόμενους, διότι το να μαθαίνουμε από τα λάθη μας είναι ένας σημαντικός τρόπος για να βελτιωθούμε. Ένα σύστημα διόρθωσης και αξιολόγησης των δραστηριοτήτων μπορεί να υποβληθεί και να καθιερωθεί και στην πλατφόρμα τηλε-κατάρτισης. Τα μαθήματα με απαραίτητη την φυσική παρουσία, χρησιμοποιούνται προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης της γνώσης καθώς και της εκτέλεσης των απαιτούμενων δραστηριοτήτων για το μάθημα. Οι συναντήσεις αυτές γίνονται για την ενίσχυση της ομοιογένειας της εκπαιδευτικής ομάδας και επιτρέπουν τη δημιουργία διαπροσωπικών σχέσεων. Η δουλειά του εκπαιδευτή μπορεί επίσης να είναι η τήρηση του προτεινόμενου χρονοδιαγράμματος του προγράμματος ή η ενημέρωση των συμμετεχόντων για οποιεσδήποτε αλλαγές μπορεί να σημειωθούν. Η μεθοδολογία για την δημιουργία μαθημάτων τηλε-κατάρτισης ακολουθεί σε επόμενο κεφάλαιο. ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ 1. Η εμπειρία και οι γνώσεις του συγγραφέα του κεφαλαίου Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 27

30

31

32

33 4. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΤΗΛΕ-ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ Amparo Vallés 4.1. Εισαγωγή Πολλές φορές στην πράξη, το μοντέλο συνδυασμένης μάθησης έχει οδηγήσει στην απλή εφαρμογή των περιεχομένων εκπαίδευσης ή μόνο στην προσπάθεια να μειωθούν τα στοιχεία της φυσικής παρουσίας στην πρόσωπο με πρόσωπο εκπαίδευση (π.χ μη λεκτική επικοινωνία), χωρίς να καταφέρνει να επιτύχει την επανάληψη των παραγόντων κλειδιά για την εκπαίδευση (π.χ ουσιώδης μάθηση). Γενικότερα, θα μπορούσαμε να πούμε ότι όλα τα παραπάνω έχουν επίκεντρο τη μάθηση ως «προϊόν» (ένα μάθημα σε πραγματικό περιβάλλον) χωρίς να αποδίδουν την σημασία που πρέπει στη ουσιαστική διαδικασία μάθησης. Η προσέγγιση που παρουσιάζεται στο παρόν κεφάλαιο προϋποθέτει την επιστροφή στις βασικές αρχές, οι οποίες σχετίζονται με τους αντικειμενικούς σκοπούς της εκπαίδευσης καθώς και την αναθεώρηση των παραγόντων κλειδιά της μάθησης, οι οποίοι εμφανίζονται στο πλαίσιο της χρήση των ΤΠΕ Παράγοντες κλειδιά της μάθησης Όσον αφορά στην μάθηση εντοπίζεται μια μεγάλη ποικιλία θεωριών. Παρακάτω, παρουσιάζονται οι πιο σημαντικές απόψεις, οι οποίες προέκυψαν από ένα μείγμα των θεωριών που παρέχονται: Η μάθηση πρέπει να είναι σημαντική. Σύμφωνα με τον Ausubel -Figure 1.1] Η σημαντική μάθηση συναντάται, όταν εδραιωθούν δεσμοί ανάμεσα στις νέες έννοιες και στις έννοιες οι οποίοι έχουν ήδη αποκτηθεί από το άτομο. Σημαντική μάθηση υπάρχει όταν η νέα πληροφορία μπορεί να συνδεθεί με έναν ουσιαστικό και μη αυθέρετο τρόπο με τις γνώσεις που ήδη διαθέτει ένας άνθρωπος. Μη αυθέρετος, σημαίνει ότι η σχέση θεμελιώνεται με τη σχετική προϋπάρχουσα γνώση στο γνωστικό κομμάτι, με εκείνες δηλαδή τις έννοιες οι οποίες είναι ξεκάθαρες και λειτουργούν ως άγκυρα για την καινούργια προσλαμβάνουσα γνώση. Δευτερεύουσα, σημαίνει ότι αυτό που μαθαίνεται ή αφομοιώνεται στο γνωστικό κομμάτι είναι η ουσία της νέας μάθησης και δεν σχετίζεται με λέξεις ή σύμβολα που χρησιμοποιούνται για να ονομαστεί μια έννοια. Προκειμένου να προσληφθεί η σημαντική μάθηση, πρέπει να ισχύουν οι παρακάτω προϋποθέσεις: - Η προδιάθεση του ατόμου να μάθει - Η παρουσίαση πιθανών σημαντικών εργαλείων μάθησης - Ο συσχετισμός της προϋπάρχουσας με τη νέα γνώση Η μάθηση πρέπει να είναι ενεργητική. Εάν ο εκπαιδευόμενος μάθει μέσω της πράξης, της εμπειρίας και της ενεργητικής μάθησης, και εάν η αυτονομία είναι ο παράγοντας κλειδί της εκπαιδευτικής διεργασίας, τότε το άτομο πρέπει να προσπαθήσει να ελέγξει αυτήν την αυτονομία. Το παραπάνω γεγονός δεν θα συμβεί εάν η δομή των μαθημάτων ή ολόκληρη η μεθοδολογία εξαναγκάσει τον εκπαιδευόμενο να υιοθετήσει μια παθητική στάση. Η μάθηση είναι μια κοινωνική διεργασία. Η αλληλεπίδραση των εκπαιδευομένων στην εκπαιδευτική διεργασία, τόσο με τον εκπαιδευτή τους όσο και με τους υπόλοιπους εκπαιδευόμενους, τους παρέχει μια νέα οπτική όσον αφορά στο αντικείμενο της μάθησης, η οποία τους επιτρέπει να γνωρίσουν διαφορετικούς τρόπους έκφρασης των εννοιών και τελικά να κατανοήσουν το θέμα. Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 31

34 Η εκμάθηση νοούμενη ως εξερεύνηση και ανακάλυψη έχει μια σειρά ευπροσδιόριστων βασικών διαδικασιών. Αυτες περιλαμβάνουν τη σκέψη, την αφηρημένη πρόσληψη μιας έννοιας, τον ενεργό πειραματισμό και την πραγματικές εμπειρίες. Η αλληλεπίδραση την οποία συναντάμε στις συμβατικές αίθουσες διδασκαλίας περιορίζεται από τις περιστάσεις. Η διαδικασία της εξερεύνησης και της ανακάλυψης την οποία δοκιμάζει ο εκπαιδευόμενος παραμένει κρυμμένη στον εκπαιδευτή, είτε επειδή ο εκπαιδευτής δεν έχει την ευκαιρία να την εξωτερικεύσει εξαιτίας του περιορισμένου χρόνου που διαθέτει στην αίθουσα, είτε επειδή αυτή συμβαίνει με ανεπίσημο περιεχόμενο έξω από την αίθουσα. Η χρήση της ασύγχρονης επικοινωνίας μέσω των ΤΠΕ μπορεί να δώσει περισσότερες ευκαιρίες στον εκπαιδευόμενο να εξωτερικεύσει τη διεργασία και κατά συνέπεια στον εκπαιδευτή να την χρησιμοποιήσει. Συναντάμε τρία βασικά συστατικά της μάθησης τα οποία πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά τη διάρκεια δημιουργίας των μαθημάτων τηλε-κατάρτισης: οι άνθρωποι (εκπαιδευόμενοι, εκπαιδευτές και άλλοι), οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες και οι πηγές, οι οποίες υποστηρίζουν τις δραστηριότητες, όπως για παράδειγμα βιβλία, σημειώσεις, άρθρα, κινούμενα σχέδια, βίντεο κτλ Η προσέγγιση του συγγραφέα Η σύνοψη των παραπάνω υποθέσεων λειτουργούν ως ένα πλαίσιο για την προσέγγιση μας. Από αυτές προκύπτουν τρεις βασικές έννοιες, οι οποίες είναι ιδιαίτερα σημαντικές: Η έννοια της ενεργητικής συμμετοχής του εκπαιδευομένου στην εκπαιδευτική δραστηριότητα Η έννοια της κοινωνικής αλληλεπίδρασης, τόσο ως στοιχείο υποκίνησης και κατανόησης όσο και ως στοιχείο έκφρασης και εφαρμογής της προσλαμβάνουσας γνώσης. Η έννοια της μάθησης ως διαδικασία εξερεύνησης Η πρόσωπο με πρόσωπο εκπαίδευση μπορεί να διαδραματίσει έναν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο όσον αφορά στη δημιουργία ομάδων και στην υποκίνηση των εκπαιδευομένων για συμμετοχή και στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Με τον τρόπο αυτό επιλέγεται η ασύγχρονη επικοινωνία. Οι λόγοι που μας οδήγησαν στην επιλογή της συνεργατικής μάθησης συνδέονται με την σπουδαιότητα της προηγούμενης εμπειρίας την οποία ήδη διαθέτει ο εκπαιδευόμενος κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής διεργασίας. Εάν οι εκπαιδευόμενοι χρησιμοποιήσουν τις γνώσεις που ήδη διαθέτουν, εάν τους επιτραπεί η συνεργασία με άλλους συνεισφέροντας ταυτόχρονα με τις δικές τους γνώσεις και εμπειρίες και εάν τεθούν σαφώς οι αντικειμενικοί στόχοι της μάθησης από τον εκπαιδευτή, τότε μπορούν να προσλάβουν σημαντικό κομμάτι νέων γνώσεων. Τα στοιχεία που παρουσιάζονται κατά τη διάρκεια αυτού του είδους της μάθησης, είναι τα παρακάτω: Συνεργασία τόσο μεταξύ των εκπαιδευομένων όσο και με τον εκπαιδευτή Υπευθυνότητα Επικοινωνία Ομαδική εργασία Αυτό-αξιολόγηση Η βασική μεταφορά της παραπάνω προσέγγισης είναι η συζήτηση. Τα μαθήματα μπορούν να λάβουν την έννοια των εκτεταμένων συζητήσεων, οι οποίες άλλες φορές διεξάγονται πρόσωπο με πρόσωπο και άλλες με τη χρήση των νέων τεχνολογιών. Οι συζητήσεις αυτές έχουν δομηθεί από τον εκπαιδευτή και αποτελούνται από μια σειρά δραστηριοτήτων σχεδιασμένες από τον ίδιο προκειμένου να διευκολύνει τους εκπαιδευόμενους. Οι πηγές των περιεχομένων που πρόκειται να χρησιμοποιηθούν, επιλέγονται επίσης από τον εκπαιδευτή και βασίζονται στις εξειδικευμένες ανάγκες των εκπαιδευομένων ανάλογα με την δραστηριότητα που υλοποιείται. Κάποιες δραστηριότητες γίνονται 32 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

35 πρόσωπο με πρόσωπο και κάποιες εξ αποστάσεως, αλλά όλες στηρίζονται στη συνεργασία μεταξύ των εκπαιδευομένων. Οι τεχνολογικές πηγές πρέπει να είναι φιλικές και εύχρηστες και είναι σημαντικό το εργαλείο το οποίο χρησιμοποιείται για την επικοινωνία, το forum, να βρίσκεται στο επίκεντρο των δραστηριοτήτων. Η πλατφόρμα των ενοτήτων έχει επιλεγεί ως ένα πολύ καλό παράδειγμα (περισσότερες πληροφορίες για την πλατφόρμα θα βρείτε στο κεφάλαιο 7 και είναι επίσης διαθέσιμες και στο διαδίκτυο: σε διάφορες γλώσσες) Πρακτικά ζητήματα Τρία βασικά ζητήματα πρέπει να έχει ο εκπαιδευτής υπόψη του όταν διδάσκει με ΤΠΕ: διοικητικά ή οργανωτικά θέματα, τεχνικά θέματα και παιδαγωγικά θέματα. Παρά το γεγονός ότι έχουμε αναλύσει διεξοδικά τα παιδαγωγικά ζητήματα κρίνεται απαραίτητη η βασική αναφορά ορισμένων θεμάτων καθώς εάν δεν είναι παρόντα μπορούν να υποθάλψουν την εκπαιδευτική διεργασία Τεχνικά ζητήματα Τα τεχνικά ζητήματα σχετίζονται με την ορθή χρήση του λογισμικού και του υλικού (software & hardware). Αναφέρονται στην αναγκαιότητα να διαθέτει ο εκπαιδευτής ένα σχετικά καλό επίπεδο χρήσης του λογισμικού προκειμένου να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τυχόν τεχνικά προβλήματα που θα συναντήσει ο εκπαιδευόμενος. Ολόκληρο το μάθημα μπορεί να αποτύχει εξαιτίας μικρών τεχνικών ζητημάτων Διοικητικά ζητήματα Τα διοικητικά ζητήματα αναφέρονται στη διοίκηση της εκπαιδευτικής διαδικασίας έξω από την αίθουσα και περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα: Διαχείριση του χρόνου, τόσο για τον εκπαιδευτή όσο και για τον εκπαιδευόμενο. Τα διαχειριστικά ζητήματα διευθετούνται από το εκπαιδευτικό ίδρυμα και αυτό αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο καθώς ιδιαίτερα κατά την έναρξη μιας διδασκαλίας on-line υπάρχουν ορισμένες προσαρμογές οι οποίες πρέπει να εφαρμοστούν στη διαχείριση του χρόνου σε σχέση με την πρόσωπο με πρόσωπο εκπαίδευση καθώς δεν χρειάζεται πλέον η 50λεπτη οργάνωση της μάθησης Ο σχεδιασμός. Είναι πολύ σημαντικό να είναι πολύ καλά σχεδιασμένο το μάθημα όσον αφορά στο εκπαιδευτικό υλικό που θα χρησιμοποιηθεί, οι αναφορές σε άλλες ιστοσελίδες κτλ. Καθώς επίσης σημαντικό είναι να διασφαλιστεί το γεγονός ότι όλα τα εκπαιδευτικά υλικά που θα χρησιμοποιηθούν είναι διαθέσιμα. Η χρήση οδηγών, κατευθυντηρίων γραμμών, εγχειριδίων, κτλ, τα οποία θα βοηθήσουν τον εκπαιδευόμενο. Είναι πολύ σημαντικό ο εκπαιδευόμενος να γνωρίζει τι περιμένει ο εκπαιδευτικός οργανισμός από αυτόν. Τα παραπάνω εργαλεία, αποτελούν το πλαίσιο που βοηθά τον εκπαιδευόμενο να οριοθετήσει το μάθημα. Ο εκπαιδευτής οφείλει να θέσει τα βασικά όρια στην αρχή του μαθήματος. Γενικά, τα παραπάνω ζητήματα καθώς και άλλα που σχετίζονται με την αξιολόγηση είναι στις περισσότερες περιπτώσεις ευθύνη του εκπαιδευτικού ιδρύματος αλλά ο εκπαιδευτής, αποτελώντας το βασικό κανάλι επικοινωνίας με τους εκπαιδευόμενους οφείλει να τα λαμβάνει υπόψη του. Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 33

36 Παιδαγωγικά ζητήματα Η εκπαιδευτική διεργασία, αποτελεί μια διαδικασία αλληλεπίδρασης: αλληλεπίδραση με τους ειδικούς (άμεσα ή μέσω των περιεχομένων γνωστική αλληλεπίδραση), με τους εκπαιδευτές και με άλλους εκπαιδευόμενους. Η διαδικασία αυτή μπορεί να χαρακτηρισθεί χρησιμοποιώντας την έννοια της συζήτησης. Πρόκειται για μια εκπαιδευτική συζήτηση, η διάρκεια της οποίας μπορεί να είναι εβδομάδες ή μήνες. Ο ρόλος του εκπαιδευτή, είναι διευκολύνει και να καθοδηγήσει αυτή τη συζήτηση διαμορφώνοντας τη και παρέχοντας κίνητρο μέσω των κατάλληλων δραστηριοτήτων, οι οποίες διευκολύνουν τη μάθηση ενώ ταυτόχρονο παρέχουν τη δυνατότητα στον εκπαιδευόμενο να εξερευνήσει διάφορες έννοιες. Η παραπάνω διαδικασία προϋποθέτει, όχι μόνον την ύπαρξη γνώσεων αλλά και την ύπαρξη κοινωνικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων. Για πολλούς εκπαιδευτές, αυτές οι δεξιότητες λειτουργούν διαισθητικά και αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της διαπροσωπικής τους εκπαίδευσης, παρ όλα αυτά κρίνουμε ότι θα ήταν ενδιαφέρον οι έννοιες αυτές να αποσαφηνιστούν προκειμένου να διευκολυνθεί η μάθηση μέσω των ΤΠΕ. Η προσέγγιση που προτείνεται παραπάνω βασίζεται στην ανταλλαγή μηνυμάτων τόσο στον φυσικό χώρο (αίθουσα εκπαίδευσης) όσο και στον ηλεκτρονικό χώρο, ο οποίος ονομάζεται forum. Η ανταλλαγή αυτή θέτει σε λειτουργία κάποια μορφή «ασύγχρονης εκπαιδευτικής συζήτησης» μέσω της οποίας ο εκπαιδευόμενος μαθαίνει. Η έννοια της «εκπαιδευτικής συζήτησης» δεν είναι νέα, ενώ η χρήση των παιδαγωγικών θεωριών λειτουργεί προς όφελος της ομάδας εκπαίδευσης και διευκολύνει τη συζήτηση. Τα παιδαγωγικά ζητήματα μπορούν να χωριστούν σε δυο τομείς: κοινωνικά ζητήματα και διοικητικά ζητήματα της εκπαιδευτικής διεργασίας. Προφανώς, τα δύο αυτά ζητήματα σχετίζονται άμεσα. Για παράδειγμα, είναι δύσκολο να ξεκινήσει μια συζήτηση εάν δεν υπάρχει καμία σχέση μεταξύ των συμμετεχόντων και η διαχείριση μιας τέτοιου είδους συζήτησης προϋποθέτει τη χρήση μια σειράς κοινωνικών δεξιοτήτων, όπως η διευκόλυνση της συμμετοχής, ο εντοπισμός της ποικιλομορφίας των συμμετεχόντων κ.α. Οι σχέσεις μεταξύ των συμμετεχόντων είναι ένας παράγοντας κλειδί και συχνά ο πιο δύσκολος να διαχειριστεί Κοινωνικά ζητήματα Η συμμετοχή σε πραγματικό περιβάλλον είναι σημαντική, διότι χωρίς αυτή τίποτε άλλο δεν μπορεί να συμβεί. Η παρουσία του εκπαιδευτή σε πραγματικό περιβάλλον νοηματοδοτείται από αυτό που θα πει. Ο εκπαιδευόμενος υπάρχει σε πραγματικό περιβάλλον μέσω των μηνυμάτων που θα στείλει. Ωστόσο, για πολλούς εκπαιδευόμενους η έναρξη της συμμετοχής τους είναι μια πολύ δύσκολη διαδικασία, διότι πολλές φορές προτιμούν να παρατηρούν τους άλλους και να διατηρούν μια παθητική στάση. Η παθητικότητα αυτή δεν οδηγεί σε σημαντική μάθηση και πρέπει να αποφεύγεται με ταυτόχρονο σεβασμό στην ανάγκη του εκπαιδευόμενου να προσαρμοστεί στο περιβάλλον. Ο εκπαιδευόμενος πρέπει να αισθανθεί άνετα και ο αρχικός σκοπός του εκπαιδευτή είναι να επιτύχει αυτό ακριβώς. Υπάρχουν πολλές δυνατότητες για την προαγωγή της συμμετοχής του εκπαιδευόμενου. Οι πιο συχνές είναι: η παροχή ευκαιριών να γνωρίσουν τους άλλους μέσω δραστηριοτήτων οι οποίες τους επιτρέπουν να εκφράσουν τις προσωπικές τους εμπειρίες, όπως οι τεχνικές κυκλικής παρουσίασης του εαυτού, μια λίστα προσωπικών ερωτήσεων και δραστηριότητες που επιτρέπουν το «σπάσιμο του πάγου». Εκτός όμως από τα παραπάνω, η χρήση του φυσικού χώρου για την επίτευξη της συμμετοχής των εκπαιδευομένων κρίνεται απαραίτητη. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται στη συμμετοχή καθόλη τη διάρκεια του προγράμματος, καθώς σε πολλά προγράμματα η ποιότητα ή/και ποσότητα της συμμετοχής αποτελεί στοιχείο αξιολόγησης. 34 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

37 Έχοντας ως στόχο την επίτευξη μιας αποτελεσματικής εκπαιδευτικής εμπειρίας μέσα σε ένα ηλεκτρονικό περιβάλλον, το χτίσιμο των σχέσεων είναι σημαντικότατο και γι αυτόν τον λόγο κρίνεται απαραίτητο οι συμμετέχοντες να αισθάνονται μέρος της ομάδας στην οποία κάθε μέλος γνωρίζει το άλλο. Ο καθορισμός των ρόλων και των κανόνων μέσα στην ομάδα είναι ιδιαίτερα σημαντικός. Κρίνεται απαραίτητο να ξεκαθαριστούν σημεία όπως, αυτό που περιμένει ο εκπαιδευτής από τους εκπαιδευόμενους και ποιες είναι οι προσδοκίες των εκπαιδευομένων. Πρέπει να είναι σαφές το πλάνο των μαθημάτων, η διαδικασία της αξιολόγησης, ο ρυθμός της επικοινωνίας με τον εκπαιδευτή, ο χρόνος που χρειάζεται ο εκπαιδευτής προκειμένου να δώσει απαντήσεις στους εκπαιδευόμενους κ.α. Σκόπιμο είναι, να παρασχεθεί ένας οδηγός στους εκπαιδευόμενους ο οποίος θα περιέχει τις προσδοκίες του προγράμματος ως προς τη συμπεριφορά τους, τη συμμετοχή τους κτλ και ο οποίος θα αναλυθεί με την ομάδα των συμμετεχόντων. Η παραπάνω διαδικασία βοηθά στη δημιουργία ομαδικού κλίματος και παρέχει τη δομή, η οποία βοηθά στην κατεύθυνση των εκπαιδευομένων. Ιδιαίτερα για τους εκπαιδευόμενους εκείνους που δεν γνωρίζουν το περιβάλλον, είναι αναγκαίο ο οδηγός να είναι πιο επεξηγηματικός αναφορικά με τους λειτουργικούς κανόνες. Η έννοια της υπευθυνότητας από τη μεριά των εκπαιδευομένων είναι πολύ πιο ουσιαστική εάν καθοριστούν ομαδικές δραστηριότητες οι οποίες επιτρέπουν την ανάπτυξη της συνεργατικής μάθησης, είτε στις πρόσωπο με πρόσωπο είτε στις εξ αποστάσεως δραστηριότητες. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, πρέπει να ληφθεί υπόψη και μια σειρά ζητημάτων τα οποία αφορούν στον ρόλο του εκπαιδευτή. Ένα από αυτά είναι η σχέση του εκπαιδευτή με την ομάδα κατά τη διάρκεια του προγράμματος. Σε ένα συμβατικό τμήμα, η μάθημα μπορεί να γίνει κατανοητή ως μια σειρά από συναντήσεις με τον εκπαιδευτή. Ωστόσο, σε ένα τμήμα το οποίο είναι εξ αποστάσεως σε πραγματικό περιβάλλον, η επαφή πρέπει να είναι συνεχής εξαιτίας της αναγκαιότητας που υπάρχει για απαντήσεις (σε ένα λογικό χρονικό πλαίσιο) στα μηνύματα που στέλνουν οι εκπαιδευόμενοι. Ο εκπαιδευτής πρέπει να βάλει τα δυνατά του προκειμένου να δημιουργήσει κατάλληλο κλίμα ανάμεσα στην ομάδα, το οποίο διευκολύνει την εργασία μεταξύ των εκπαιδευομένων και δημιουργεί ένα θετικό και άνετο περιβάλλον. Ένα ακόμη θετικό στοιχείο, εάν εμφανιστεί, είναι η εμπιστοσύνη μεταξύ των εκπαιδευομένων. Συχνά συμβαίνει εάν υπάρχει ομοιογένεια στο τμήμα αλλά μπορεί επίσης και να καλλιεργηθεί. Όλα τα παραπάνω ζητήματα είναι σημαντικά για δυο λόγους. Πρώτον, επειδή η αλληλεπίδραση από μόνη της είναι πολύ θετική, όπως έχει άλλωστε προαναφερθεί. Όσο περισσότερο οι εκπαιδευόμενοι αλληλεπιδρούν τόσο περισσότερο εγείρονται προοπτικές για το μάθημα ενώ οι εκπαιδευόμενοι είναι σε θέση να εξερευνήσουν το πεδίο με τη βοήθεια του εκπαιδευτή. Δεύτερον, επειδή η ομάδα αρχίζει να αναπτύσσει την έννοια της εμπιστοσύνης και της συνοχής, συνήθως αποκτά και τη δική της αυτονομία. Οι εκπαιδευόμενοι αρχίζουν να γίνονται πιο υπεύθυνοι με ενεργό τρόπο για την προσωπική τους μάθηση. Σε μερικές περιπτώσεις, οι εκπαιδευόμενοι συνεχίζουν να αποτελούν μια ενεργή εκπαιδευτική κοινότητα και με το πέρας του προγράμματος. Η ανάπτυξη αυτού του είδους της αυτονομίας πρέπει να αποτελεί έναν από τους κύριους στόχους που θέτει κάθε εκπαιδευτής Διευκολύνοντας τη μάθηση Επιλογή δραστηριοτήτων Ένας παράγοντας κλειδί για την επιλογή των δραστηριοτήτων είναι η έννοια της «σκαλωσιάς». Η γνώση των εκπαιδευομένων πρέπει να χτιστεί σταδιακά, όπου οι δραστηριότητες είναι ένας τύπος υλικών σκαλωσιάς που τους βοηθά για να φθάσουν στο επόμενο επίπεδο. Ως εκ τούτου, οι δραστηριότητες πρέπει να προσαρμοστούν στο επίπεδο γνώσης των εκπαιδευομένων σε κάθε στιγμή της εκπαιδευτικής διεργασίας. Οι προτεινόμενες δραστηριότητες πρέπει να είναι ελκυστικές και εφικτές από τους εκπαιδευόμενους. Σε αυτό το πλαίσιο, η σχετικότητα με την οποία αντιλαμβάνονται Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 35

38 οι εκπαιδευόμενοι είναι πολύ σημαντική και όπως έχει ειπωθεί ήδη, είναι ενδεδειγμένο το αντικείμενο εκπαίδευσης να είναι σαφέστερο απ' ότι στις πρόσωπο με πρόσωπο σειρές μαθημάτων, που εξηγούν σαφώς τους λόγους για τους οποίους εκτελείται η δραστηριότητα Δραστηριότητες έναρξης (Ερωτήσεις) Πολλές δραστηριότητες πραγματοποιούνται με τη βοήθεια της επερωτώσης, είτε ως αφετηρία είτε θέτοντας τις ερωτήσεις σε μια ορισμένη στιγμή της διαδικασίας. Έπειτα, παρουσιάζονται μερικά ζητήματα για τις ερωτήσεις. Οι ερωτήσεις πρέπει να είναι προκλητικές, είναι απαραίτητο η ερώτηση να είναι δημιουργική, προκειμένου να κάνει τους εκπαιδευόμενους να σκεφτούν. Η ερώτηση είναι ένα στοιχείο κλειδί της κριτικής σκέψης και πρέπει χρησιμοποιείται με στόχο την εμπλοκή των εκπαιδευομένων στη δραστηριότητα, προκαλώντας σκέψεις και ιδέες για το θέμα. Η σκέψη πρέπει να προκληθεί χωρίς σύγχυση των εκπαιδευόμενων. Η ερώτηση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να παραχθεί ένα γνωστικό υπόβαθρο που μπορεί να αντιμετωπιστεί από τους εκπαιδευόμενους. Μια άλλη πτυχή των ερωτήσεων, είναι η συχνή ανάγκη της αναδιατύπωσης όταν οι απαντήσεις δεν είναι κατάλληλες. Αυτό μπορεί να προετοιμαστεί, γράφοντας μια περίληψη ερωτήσεων που θα βοηθήσει τους εκπαιδευτές να δομήσουν τη δραστηριότητα εάν κριθεί απαραίτητο Ακούγοντας και παρέχοντας ανατροφοδότηση Ο όρος «ενεργή ακρόαση» είναι ιδιαίτερα σημαντικός σε ένα ηλεκτρονικό περιβάλλον. Ο εκπαιδευόμενος πρέπει να αντιληφθεί ότι δίνεται ιδιαίτερη προσοχή σε αυτό που λέει. Είναι εξαιρετικά σημαντικό καθώς απαντώνται οι ερωτήσεις των εκπαιδευομένων, να ζητούνται απαντήσεις και σχόλια, ενθαρρύνοντας με αυτόν τον τρόπο τη συμμετοχή τους και δίνοντας τους απαντήσεις σε άλλες ερωτήσεις που κάνουν για να διευκρινιστούν ασάφειες. Η κατανόηση του θέματος από τους εκπαιδευόμενους επιβεβαιώνεται επίσης και με ερωτήσεις ελέγχου, με τη διερεύνηση των επιπτώσεων που μπορεί να έχει η απάντηση ή με το να τους ζητήσει ο εκπαιδευτής να επεκτείνουν τις απαντήσεις τους κτλ. Αυτή η ανατροφοδότηση πρέπει να είναι επίσης τίμια, εποικοδομητική, αντικειμενική και έγκαιρη. Ο τρόπος με τον οποίο παρέχεται η ανατροφοδότηση θα εξαρτηθεί από την περίπτωση, αλλά πρέπει να αναφερθεί ότι υπάρχουν δύο τύποι: ο ιδιωτικός και ο δημόσιος. Ο ιδιωτικός τρόπος, καθιστά πιθανή την άμεση επικοινωνία με τον εκπαιδευόμενο (ιδιαίτερα εάν ο εκπαιδευόμενος είναι λίγο αρνητικός) και ο δημόσιος μπορεί να περιλαμβάνει την απάντηση στον εκπαιδευόμενο, η οποία ενδεχομένως θα ωφελήσει ολόκληρη την ομάδα, ή μια ερώτηση η οποία απαντά σε κοινά σχόλια όλων των εκπαιδευομένων ταυτόχρονα. Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο είναι ότι, ο εκπαιδευόμενος, αν και γνωρίζει ότι δεν είναι μοναδικός, ζητά από τον εκπαιδευτή να τον γνωρίζει καλά. Στην πρόσωπο με πρόσωπο επικοινωνία, η μνήμη του εκπαιδευτή είναι σε θέση να θυμάται πρόσωπα, αλλά σε ένα ηλεκτρονικό περιβάλλον τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα. Για να μην μπερδευτεί ο εκπαιδευτής, είναι χρήσιμο να διατηρηθεί πάντα ένα αρχείο ή σημειώσεις σχετικά με τα σχόλια που γίνονται σε κάθε εκπαιδευόμενο, προκειμένου να αποφευκτεί ένα λάθος που μπορεί να αναγκάσει έναν εκπαιδευόμενο για να χάσει την εμπιστοσύνη του/της. Αφετέρου, η ανάγκη τα πράγματα να είναι πιο ξεκάθαρα για τον εκπαιδευόμενο είναι έντονη σε ένα ηλεκτρονικό περιβάλλον. Ζητώντας ανατροφοδότηση από τον εκπαιδευόμενο για τις ιδέες που έχουν σχετικά με την δραστηριότητα που εκτελείται μπορούμε να αποκομίσουμε πολλά οφέλη. Εξάλλου η συνεχής βελτίωση της κατάρτισης, βοηθά τον εκπαιδευόμενο να γνωρίσει καλύτερα την εκπαιδευτική διεργασία και γι αυτόν τον λόγο, να γίνει πιο αυτόνομος ενώ παράλληλα βοηθά την δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης και συμμετοχής στην ομάδα. 36 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

39 Διαχείριση της συζήτησης κάθε δραστηριότητα συνεπάγεται την έναρξη μιας νέας συζήτησης ή αλληλεπίδρασης μεταξύ των συμμετεχόντων της ομάδας, η οποία θα διεξάγεται με συγκεκριμένο τρόπο. Σε ένα ηλεκτρονικό περιβάλλον, κάθε αλληλεπίδραση μπορεί να αξιολογηθεί και να τροποποιηθεί από τον εκπαιδευτή. Το ηλεκτρονικό περιβάλλον παρέχει πολλούς τύπους «συζήτησης», η οποία μπορεί να οδηγήσει στην εξωτερίκευση των σκέψεων των εκπαιδευομένων. Σε πραγματικό περιβάλλον, η συμμετοχή καθιστά αναπόφευκτό το γεγονός ότι η συζήτηση πρέπει να είναι σαφής. Η ευκαιρία να επηρεαστεί θετικά η εκπαιδευτική διεργασία δεν πρέπει να χαθεί. Με την έναρξη της δραστηριότητας, ο ρόλος του εκπαιδευτή τείνει να λάβει τον ρόλο ενός ειδικού χειριστή, ο οποίος φροντίζει τις διαφορετικές τροπές που μπορεί να πάρει η συζήτηση, εκτελώντας μια συνεχή περίληψη των σχολίων των εκπαιδευομένων, εστιάζοντας στους παράγοντες κλειδιά και επαναπροσδιορίζοντας τη συζήτηση εάν αυτό κριθεί αναγκαίο. Ταυτόχρονα, συνοψίζει, παρέχει υποδείγματα και διασφαλίζει τη συμμετοχή όλων των εκπαιδευομένων διατηρώντας με αυτόν τον τρόπο την αλληλεπίδραση. Όλα τα παραπάνω προϋποθέτουν μια μεγάλη ποικιλία δεξιοτήτων, ανάμεσα στις οποίες είναι: Ικανότητα χειρισμού των δραστηριοτήτων και της διάρκειας τους, παρέχοντας σαφείς πληροφορίες, οργανώνοντας τους εκπαιδευόμενους, παρέχοντες χρήσιμες πηγές, κτλ Δυνατότητα παροχής υποστήριξης και απαιτούμενης βοήθειας Ικανότητα διαχείρισης της δυναμικής της ομάδας και επίδειξη κατάλληλης συμπεριφοράς Ικανότητα να διαχειρίζεται τη συζήτηση και να φροντίζει για το περιεχόμενο της ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ 1. Ausubel et al. (1978). The significant learning theory. 2. Virtual Moodle community, 3. Η εμπειρία και οι γνώσεις του συγγραφέα του κεφαλαίου Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 37

40

41

42

43 5. Η ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΚΙΝΗΤΡΟΥ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ 5.1. Εισαγωγή Ilias Avramidis, Periklis Kosmidis Υπάρχουν πολλοί ερευνητές, οι οποίοι στοχεύουν στην προσέγγιση ορισμένων σημαντικών και ζωτικών ζητημάτων που επηρεάζουν τη μοντέρνα εκπαίδευση. Πολλοί από αυτούς εστιάζουν στο ζήτημα του κινήτρου και στην σπουδαιότητα της γνώσης στην εκπαιδευτική διεργασία. Ένα σημαντικό στοιχείο της υποκίνησης, είναι η ύπαρξη αντικειμενικού σκοπού και στόχου. Άλλωστε, η ύπαρξη κινήτρου είναι απαραίτητη για την επίτευξη υψηλής επίδοσης, την εξάσκηση της αποτελεσματικότητας και της δυναμικής της ηγεσίας, το χτίσιμο ενός οράματος, κτλ. Πειράματα τα οποία έχουν διενεργηθεί με στόχο να μετρήσουν το βαθμό υποκίνησης των ενηλίκων εκπαιδευομένων, το ενδιαφέρον τους, τον ανταγωνισμό και την ενσωμάτωση των αρχών, επιβεβαιώνουν ότι το αυξανόμενο ενδιαφέρον για γνώση οδηγεί τους ανθρώπους σε ένα πιο επιτυχημένο μοντέλο ζωής και στην ανάπτυξη θετικών συναισθημάτων συγκριτικά με τον μέσο όρο. Η επιτυχής εφαρμογή των μοντέλων υποκίνησης οδηγεί τους ενήλικες σε έναν υψηλότερο βαθμό αποτελεσματικότητας, καθώς και σε οργανωτική, λειτουργική και επικοινωνιακή υπεροχή. Υπάρχει μια ποικιλία προγραμμάτων και εργαλείων υποκίνησης, τα οποία εστιάζουν στα εξής: Εφαρμογή των εργαλείων σύμφωνα με τα μοντέλα συμπεριφοράς, τη φυσιογνωμία των ατόμων και τις ανάγκες τους Καθορισμός των ρόλων που οι άνθρωποι κατέχουν και πως οι ίδιοι αντιλαμβάνονται τους ρόλους τους. Η στοχοθεσία που τίθεται από τους ίδιους, όσον αφορά στην αναγνώριση και την ανταμοιβή, σύμφωνα με συγκεκριμένα και αξιοκρατικά κίνητρα Η συγκρότηση μιας ομάδας με στόχο να στηριχτεί η συνεργασία, το ομαδικό πνεύμα και η αλληλεγγύη στο κοινό όραμα Μεθοδολογία Η έννοια του κινήτρου στην εκπαίδευση ενηλίκων σχετίζεται με τους παρακάτω παράγοντες [1]: Κοινωνικές σχέσεις: η δημιουργία νέων φίλων, η ικανοποίηση της ανάγκης για δημιουργία δεσμών και η φιλία Εξωτερικές προσδοκίες: η συμμόρφωση με τις οδηγίες κάποιου άλλου και η εκπλήρωση των προσδοκιών ή των συστάσεων μιας τυπικής αρχής Κοινωνική ευημερία: η βελτίωση της ικανότητας να υπηρετεί κάποιος την ανθρωπότητα, η προετοιμασία για κοινωνική εργασία και η βελτίωση της ικανότητας συμμετοχής σε εργασίες της κοινότητας Προσωπική ανέλιξη: η επίτευξη υψηλότερου επιπέδου στη δουλειά, η διασφάλιση της εργασιακής εξέλιξης, και η παραμονή δίπλα στους ανταγωνιστές Διέξοδος/Παρακίνηση: η απαλλαγή από την πλήξη, ένα διάλειμμα από την ρουτίνα της καθημερινότητας και η δημιουργία μιας αντίθεσης στις υπόλοιπες εξουθενωτικές λεπτομέρειες της ζωής Γνωστικό ενδιαφέρον: Το να μαθαίνεις χάριν της μαθήσεως, η αναζήτηση της γνώσης ως αυτοσκοπός και ως ικανοποίηση ενός ανήσυχου πνεύματος. Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 41

44 Οι παράγοντες κινήτρου μπορούν όμως να αποτελέσουν και εμπόδιο. Τα χαρακτηριστικά κίνητρα των ενήλικων εκπαιδευομένων περιλαμβάνουν την απαίτηση για απόκτηση ικανοτήτων ή την χορήγηση αδειών για την παρακολούθηση ενός εκπαιδευτικού προγράμματος, την ενίσχυση της εργασιακής τους κατάστασης, την ανάγκη να διατηρήσουν τις ήδη υπάρχουσες δεξιότητες ή να μάθουν καινούργιες, να προσαρμοστούν στις εργασιακές αλλαγές, ή να εκπαιδευτούν προκειμένου να συμμορφωθούν με τις οδηγίες της επιχείρησης στην οποία ανήκουν. Ο καλύτερος τρόπος για να παρακινηθούν οι ενήλικοι εκπαιδευόμενοι είναι η ενίσχυση των λόγων εγγραφής τους στα προγράμματα και η μείωση των εμποδίων. Οι εκπαιδευτές ενηλίκων πρέπει να μάθουν τους λόγους για τους οποίους οι εκπαιδευόμενοι εγγράφονται (ποια είναι τα κίνητρα τους) και να ανακαλύψουν τους λόγους που τους κρατούν μακριά από την εκπαίδευση. Έπειτα, οι εκπαιδευτές πρέπει να προγραμματίσουν τις κατάλληλες στρατηγικές παρακίνησης. Μια επιτυχής στρατηγική περιλαμβάνει την παρουσίαση στους ενήλικους εκπαιδευομένους της σχέση μεταξύ της κατάρτισης και μιας αναμενόμενης προαγωγής [1]. Μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν και ειδικά προγράμματα για τον εντοπισμό των κινήτρων, όπως ερωτηματολόγια προσανατολισμού, υπολογισμός της αντιληπτής ικανότητας καθώς επίσης και του κινήτρου που παρέχουν οι εκπαιδευτές, της αντίληψης του μαθησιακού περιβάλλοντος, του βαθμού πίεσης και της ικανοποίησης του ενδιαφέροντος αναφορικά με το αντικείμενο εκπαίδευσης. Η διαδικασία που υιοθετείται, προβλέπει τη χρήση των ερωτηματολογίων, μετρήσεις κατά τη διάρκεια της κατάρτισης και την αξιολόγηση στο τέλος Αποτελέσματα Εάν ένα πρόγραμμα κινήτρων έχει αποτελέσματα σε μια ομάδα και επιδρά θετικά με τη δημιουργία μιας κατάλληλης ατμόσφαιρας δραστηριοποίησης που είναι προσανατολισμένη σε ένα εσωτερικό κίνητρο, εξαρτάται από: Την παροχή επιλογών στους εκπαιδευόμενους και καθιστώντας τις δεξιότητες διδασκαλίας ελκυστικές και ενδιαφέρουσες. Την παροχή αυτονομίας και την ενθάρρυνση της αλληλεπίδρασης μεταξύ των εκπαιδευομένων Την διάθεση ενός ξεκάθαρου συστήματος αξιολόγησης πληρωμών προσδιορισμού κριτηρίων Η παροχή κινήτρου είναι πολύ βασική για τη μεγιστοποίηση της ικανότητας του ανθρώπου να μάθει. Είναι το μέσο για την επίτευξη της ενεργητικής συμμετοχής και ο παράγοντας που θα βοηθήσει τον εκπαιδευόμενο να εμβαθύνει στη γνώση. Η υποκίνηση είναι μια συνεχής διαδικασία είναι μια διαδικασία έρευνας και άσκησης των εκπαιδευτικών δεξιοτήτων, προκειμένου ο εκπαιδευόμενος να είναι σε θέση να προσαρμοστεί σε έναν συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο. Εξάλλου, το κίνητρο παίζει και σημαντικό ρόλο στην αναβάθμιση της εκπαίδευσης, έχοντας ως άμεσο αποτέλεσμα την ποιότητα της εκπαίδευσης. Η εφαρμογή του κινήτρου είναι πολυδιάστατη και στοχεύει στην κινητοποίηση των πνευματικών δυνάμεων που κρύβονται στον εκπαιδευόμενο και στην καθοδήγηση του στην ανακάλυψη της γνώσης. Στις μέρες μας, το έργο της υποκίνησης γίνεται πιο δύσκολο εξαιτίας που μαζικού χαρακτήρα που λαμβάνει η εκπαίδευση λόγω της επέκτασης της διάρκειας της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, της ελεύθερης πρόσβασης στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και των ευκαιριών για αυξανόμενη συμμετοχή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Άλλοι παράγοντες οι οποίοι κάνουν το έργο της υποκίνησης πιο περίπλοκο είναι η αυξανόμενη ανομοιογένεια ανάμεσα στους εκπαιδευόμενους, η διακύμανση των γνωστικών επιπέδων, των ενδιαφερόντων και των αξιών, καθώς και του πολυπολιτισμικού χαρακτήρα που έχουν λάβει οι μοντέρνες κοινωνίες. Η αλήθεια είναι ότι, στις μέρες μας η γνώση αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο με αποτέλεσμα η γνώση να αναπτύσσεται με απίστευτο ρυθμό. Η τεχνολογική πρόοδος επιτρέπει τη διηπειρωτική επικοινωνία εντός δευτερολέπτων. Η ψηφιακή τεχνολογία δημιουργεί τεράστιες 42 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

45 δυνατότητες για αποθήκευση και αξιοποίηση της γνώσης και της πληροφορίας. Τόσο η γνωσιολογική επανάσταση όσο και η τεχνολογική πρόοδος έχουν ουσιαστικές προβολές στο κίνητρο για εργασία, η οποία, ήδη, είναι ο καταλύτης για την απόκτηση της γνώσης. Η υποκίνηση αποκτά ιδιαίτερη σημασία στη διαδικασία της βελτίωσης της εκπαίδευσης, διότι αποτελεί τον καταλύτη για ενεργητική μάθηση και συμμετοχή, διαδικασίες οι οποίες με τη σειρά τους οδηγούν στην δραστηριοποίηση, την αξιολόγηση, τον αυτοέλεγχο και τη βελτίωση των τεχνικών και των στρατηγικών. Εκτός από την υποκίνηση, υπάρχουν και άλλα κίνητρα τα οποία ενεργούν συμπληρωματικά, όπως η επαγγελματική προοπτική και η κατάρτιση. Όλα τα παραπάνω, δημιουργούν τις προϋποθέσεις για ολοκληρωμένη και ενσωματωμένη ανάπτυξη. Η παροχή κινήτρου γίνεται αποτελεσματική όταν διασφαλίζονται οι παραπάνω συνθήκες και όταν τον κίνητρο παρέχεται εξατομικευμένα, αποτελεσματικά και τα αποτελέσματα του αξιολογούνται. Η προσπάθεια της υποκίνησης πρέπει να έχει συλλογικό χαρακτήρα. Η έμφαση δεν δίνεται στο άτομο αλλά σε ολόκληρη την ομάδα. Εκπαιδευόμενοι με την ίδια ειδικότητα ή με διαφορετική ειδικότητα αλλά κοινά ενδιαφέροντα εργάζονται και μαθαίνουν μαζί, ανταλλάσσουν πολύτιμη εμπειρία και δημιουργούν μιαν εργασιακή κοινότητα. Κατά συνέπεια, οι ίδιοι οι εκπαιδευόμενοι εμπλέκονται στην ανάπτυξη τους Γενικές κατευθυντήριες γραμμές οδηγίες για τους εκπαιδευτές των περιβαλλόντων τηλε κατάρτισης Τα σημαντικότερα στοιχεία για ένα επιτυχημένο μάθημα τηλε-κατάρτισης προϋποθέτουν την κατάλληλη προετοιμασία του εκπαιδευτή (μια κιμωλία και η επαρκής γνώση του αντικειμένου δεν είναι πλέον αρκετά), ενώ ο εκπαιδευόμενος πρέπει να είναι αυστηρά πειθαρχημένος ώστε να προσπαθήσει να ολοκληρώσει το πρόγραμμα εντός του ανοικτού περιβάλλοντος που έχει δημιουργηθεί. Η υποκίνηση των εκπαιδευομένων πρέπει να βρίσκεται πάντοτε στο μυαλό του εκπαιδευτή. Εφόσον ο εκπαιδευτής γνωρίζει εκ των προτέρων το αντικείμενο εκπαίδευσης, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο πρόκειται να διδάξει (εκπαιδευτική μέθοδος) πρέπει να εστιάσει στο σχεδιασμό της σειράς των μαθημάτων. Κατά τη διάρκεια του σχεδιασμού των μαθημάτων τηλε-κατάρτισης πρέπει να λαμβάνει υπόψη του τα προσδοκώμενα αποτελέσματα της μάθησης καθώς και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των εκπαιδευομένων. Γι αυτόν τον λόγο είναι πρωτίστης σημασίας για τον εκπαιδευτή, να διερωτηθεί για το ποιοι είναι οι εκπαιδευόμενοι του, γιατί προτίμησαν να παρακολουθήσουν ένα πρόγραμμα τηλε-κατάρτισης και ποια είναι τα θέματα που αυτοί θεωρούν πιο σημαντικά να μάθουν. Ο εκπαιδευτής επίσης, οφείλει να φροντίσει τόσο για τα εργαλεία των ΤΠΕ που θα χρησιμοποιήσει όσο και για τα διοικητικά ζητήματα αλλά και για τον τρόπο με τον οποίο θα οργανωθεί το πρόγραμμα. Αναγκαία κρίνεται επίσης και η χρήση εκπαιδευτικών τεχνικών, οι οποίες θα διεγείρουν το ενδιαφέρον των εκπαιδευομένων για μάθηση και θα ενθαρρύνουν την ενεργητική συμμετοχή τους. Η παρακίνηση των εκπαιδευομένων είναι ένα στοιχείο ζωτικής σημασίας σε κάθε περιβάλλον εκπαίδευσης και ιδιαίτερα σε ένα περιβάλλον τηλε-κατάρτισης στο οποίο οι εκπαιδευόμενοι πρέπει να παρακινούνται ακόμη περισσότερο. Για τους παραπάνω λόγους, πρέπει ο εκπαιδευτής κατά τη διάρκεια του σχεδιασμού των μαθημάτων τηλε-κατάρτισης να έχει υπόψη του τα παρακάτω χαρακτηριστικά, τα οποία σχετίζονται με την παρακίνηση των εκπαιδευομένων: Προσοχή. Η αύξηση της προσοχής του ακροατηρίου μέσω της χρήσης διαφορετικών εκπαιδευτικών εργαλείων τα οποία ενισχύουν τη μάθηση με ερωταποκρίσεις και επιδιώκουν την εκμαίευση της πληροφορίας από τους ίδιους τους εκπαιδευόμενους. Γενικά, η χρήση διαφορετικών μεθόδων διδασκαλίας θα βοηθήσει να διατηρηθεί το ενδιαφέρον κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής διεργασίας. Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 43

46 Σχετικότητα. Είναι ιδιαίτερα αναγκαίο να τονιστεί η σχέση ανάμεσα στο πρόγραμμα και το γενικό θεματικό περιεχόμενο. Είναι σημαντικό να χρησιμοποιηθούν τα παραδείγματα και οι έννοιες οι οποίες παρουσιάζουν σαφώς το συσχετισμό με προηγούμενα μαθήματα και διαλέξεις. Εμπιστοσύνη. Η δημιουργία σχέσης εμπιστοσύνης με τους εκπαιδευόμενους θα τους διευκολύνει στην «εμπλοκή» τους και στην «απασχόληση» τους κατά τη διάρκεια των μαθημάτων τηλεκατάρτισης. Είναι σημαντικό ο εκπαιδευτής να δημιουργήσει θετικές προσδοκίες για την επίτευξη των στόχων από τους εκπαιδευόμενους. Ικανοποίηση. Η δημιουργία ευκαιριών για τη χρήση της αποκτηθείσας γνώσης ή της γνώσης που πρόσφατα έλαβαν, θα τους βοηθήσει να λάβουν ικανοποίηση για την εκπαίδευση τους. Ο καθορισμός προσδοκιών με κατάλληλο τρόπο είναι πολύ σημαντικός καθώς είναι δύσκολο να περιμένουμε σήμερα ότι, μετά από χρόνια εάν οι εκπαιδευόμενοι ήταν παθητικοί δέκτες των μαθημάτων (όπως γίνεται για παράδειγμα στο σχολείο), θα γνωρίζουν τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούν να συμμετέχουν ενεργά σε ένα περιβάλλον τηλε-κατάρτισης. Ο εκπαιδευτής πρέπει να τους βοηθήσει να κατανοήσουν ότι προσδοκεί από αυτούς να αλληλεπιδράσουν και να μάθουν ενεργητικά. Ένας απλός τρόπος για την αντιμετώπιση του προβλήματος της μη-συμμετοχής είναι να ξεκαθαριστούν στους εκπαιδευόμενους πριν την έναρξη του προγράμματος τα προσδοκώμενα εκπαιδευτικά αποτελέσματα και οι στόχοι του προγράμματος. Ένα ενημερωτικό φυλλάδιο ή ένας σχολιασμός κατά την έναρξη του μαθήματος, είναι πιθανό ότι θα βοηθήσει τους εκπαιδευόμενους να κατανοήσουν τη διαφορά ανάμεσα σε μια απλή διάλεξη και στο πρόγραμμα τηλε-κατάρτισης που πρόκειται να λάβουν μέρος. Για παράδειγμα, ο εκπαιδευτής πρέπει να ενημερώσει τους εκπαιδευομένους για το χρόνο στον οποίο αναμένεται να είναι διαθέσιμα εκπαιδευτικά μέσα όπως το βίντεο και οι ακουστικές συσκευές. Ο εκπαιδευτής πρέπει να προετοιμάσει τους εκπαιδευόμενους για την ενεργητική εμπειρία που πρόκειται να έχουν. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την εφαρμογή μιας δραστηριότητας πριν την έναρξη του μαθήματος ή μέσω μιας συζήτησης για τις προσδοκίες των εκπαιδευομένων και για το τι αναμένει ο εκπαιδευτής από αυτούς κατά τη διάρκεια του προγράμματος. Πρέπει επίσης να ενθαρρύνει τους εκπαιδευόμενους να συμμετέχουν με τον σχηματισμό μικρών ομάδων για την εκτέλεση μιας συγκεκριμένης εργασίας, μιας συζήτησης, μιας ερώτησης κτλ προκειμένου να αποφευκτεί η παθητική μάθηση. Παρακάτω παρατίθενται κάποιες ιδέες για τα προσδοκώμενα εκπαιδευτικά αποτελέσματα: Η υπενθύμιση στους εκπαιδευομένους στην έναρξη κάθε μαθήματος τηλε-κατάρτισης της υποχρέωσης τους να συμμετέχουν, Η υπενθύμιση ότι πρόκειται να παρακολουθήσουν ένα αλληλεπιδραστικό πρόγραμμα και όχι μια απλή διάλεξη, γεγονός που σημαίνει πως ό,τι λένε και ό,τι κάνουν γίνεται γνωστό και στους υπολοίπους, Η συζήτηση για το ρόλο κάθε «ηθοποιού» και οι συνήθειες τους («τελετή») σε ένα πρόγραμμα τηλε-κατάρτισης, Ο προκαθορισμός των δραστηριοτήτων που πρόκειται να εκτελεστούν στο πρόγραμμα τηλεκατάρτισης, Η άμεση εμπλοκή των εκπαιδευομένων στην ποιότητα και την αποτελεσματικότητα των εργαλείων με το να τους συμπεριλάβει στη διαδικασία του «καθορισμού» του εξοπλισμού και των εργαλείων που θα χρησιμοποιηθούν, Η εστίαση στους στόχους του προγράμματος τηλε-κατάρτισης από την αρχή ως το τέλος. Είναι απαραίτητο ο εκπαιδευτής να εμπλουτίσει τα μαθήματα με τη χρήση διάφορων μεθόδων για να διατηρήσει το ενδιαφέρον των εκπαιδευομένων και για να κρατήσει αυτό το ενδιαφέρον αμείωτο. Τέτοιου είδους μέθοδοι μπορεί να συμπεριλάβουν τη χρήση σχετικών βίντεο, εικόνων ή ήχων προκειμένου κάποιος να επεξηγήσει συγκεκριμένα σημεία του μαθήματος, ή με την αξιοποίηση 44 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

47 εξωτερικών επισκεπτών οι οποίοι μπορούν να μοιραστούν μια διαφορετική προοπτική πάνω σε ένα συγκεκριμένο ζήτημα, μέσω απαντήσεων σε ερωτήσεις και την επίλυση ερωτήσεων και μέσω της αποτελεσματικής ανατροφοδότησης από τις εργασίες των εκπαιδευομένων. Ακόμη και στην περίπτωση στην οποία χρησιμοποιούνται επιτυχώς επισκέπτες, βίντεο και εικόνες, είναι προφανές ότι κανένας δεν μπορεί να παρακολουθεί για πολλές ώρες μια παρουσίαση κάποιου. Γι αυτόν τον λόγο, οι εκπαιδευόμενοι πρέπει να είναι σε θέση να στρέψουν την προσοχή τους σε κάποιο σημείο διαφορετικό στην οθόνη. Τούτο μπορεί να επιτευχθεί, με την ανάθεση εργασιών στους εκπαιδευόμενους και τη συζήτηση μετά το διάλειμμα και αφήνοντας τους να χαλαρώσουν και να ξεκουραστούν. Οι εκπαιδευόμενοι, οι οποίοι έχουν υψηλά κίνητρα μπορούν να υπομείνουν πολύωρες διαλέξεις αλλά συνιστάται η διδασκαλία να μην ξεπερνά τη μισή ώρα. Ωστόσο, αντί για μια απλή διάλεξη, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ο συνδυασμός περισσοτέρων εναλλακτικών δραστηριοτήτων, μεθόδων και μέτρων (βλ. τον πίνακα 1 παρακάτω). Πίνακας 1. Μέτρα για τη διατήρηση του ενδιαφέροντος των εκπαιδευομένων Αλλάζοντας τον ρυθμό της διδασκαλίας διατηρείται αμείωτο το ενδιαφέρον των εκπαιδευομένων. Μειώνοντας τον ρυθμό της Ρυθμός διδασκαλίας διδασκαλίας όταν νέα υλικά και αντικείμενα συζήτησης διδάσκονται και αυξάνοντας τον όταν η εκπαιδευτική ύλη επαναλαμβάνεται. Εστιάζοντας στον εκπαιδευτή για να: εξηγεί τα περιεχόμενα, ερμηνεύει τους ορισμούς, δίνει παραδείγματα, ενθαρρύνει τη συμμετοχή. Συζήτηση Εστιάζοντας στην ομάδα: είναι βασισμένη στην εμπειρία, εξετάζουν περιπτώσεις, δυναμώνουν τις σχέσεις, κάνουν ερωτήσεις και διατυπώνουν ιδέες. Συνεργατική προσέγγιση: επίλυση προβλημάτων από εκπαιδευόμενους, μοίρασμα ευθυνών, σύγκριση εναλλακτικών λύσεων, εξέταση και τροποποίηση των συνθηκών Περιλαμβάνοντας και άλλους εκπαιδευτές Διαδικασία της εκπαίδευσης Χρήση διαφορετικών εργαλείων Καθιστώντας ικανούς τους εκπαιδευόμενους να κάνουν παρουσιάσεις, προσκαλώντας εξωτερικούς επισκέπτες περιοδεύοντες εκπαιδευτές ή ειδικούς για role playing, προσκαλώντας έναν λέκτορα και οργανώνοντας συζήτηση και διάλογο, ακολουθούμενη από μια διαδικασία ερώτησης απάντησης. Η εναλλαγή ανάμεσα στην μετάδοση νέων περιεχομένων (ύλης) και στην επανάληψη: χρησιμοποιώντας την προσομοίωση και τα παιχνίδια για να διεγείρει το ενδιαφέρον, μελέτες περιπτώσεων για να παρουσιάσει την ουσία ενός προβλήματος έτσι ώστε να συζητήσουν αργότερα πάνω στις καλύτερες πρακτικές και στρατηγικές για την επίλυση του προβλήματος. Θέτοντας πραγματικές και σύνθετες ερωτήσεις και αποφεύγοντας ερωτήσεις κλειστού τύπου ((ΝΑΙ/ΟΧΙ). Διατυπώνοντας ερωτήσεις και μετά από μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο, παρουσίασή της εκ μέρους των σπουδαστών. Διεγείροντας το ενδιαφέρον με τη χρήση ποικίλων εργαλείων όπως διαγράμματα, γραφικά, πίνακες, εικόνες, βίντεο προβολείς, που να σχετίζονται με ένα ειδικό θέμα. Χρησιμοποιώντας μια εικόνα ή μια φιγούρα βοηθάει στη διατήρηση του ενδιαφέροντος, περισσότερο από μια διάλεξη. Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 45

48 Τελειώνοντας, προκειμένου ο εκπαιδευτής να προάγει την αλληλεπίδραση πρέπει να λάβει υπόψη του τα ακόλουθα: Οι εκπαιδευόμενοι πρέπει να προσαρμοστούν στο μαθησιακό περιβάλλον και να συμμετέχουν στο μάθημα μέσα στα πρώτα πέντε λεπτά της έναρξης του, ώστε να μην είναι αναγκαία μια προσέγγιση του εκπαιδευτή αργότερα, Ο διαχωρισμός των εκπαιδευομένων σε ομάδες προκαλεί τη μεταξύ τους συζήτηση, Πριν να απαντήσει ο εκπαιδευτής στις ερωτήσεις πρέπει πρώτα να επαναλάβει την ερώτηση προκειμένου να την ακούσουν οι εκπαιδευόμενοι και να δώσει την ευκαιρία να απαντηθεί η ερώτηση, Το 30%-65% της διάρκειας των μαθημάτων πρέπει να διατίθεται για δραστηριότητες και συζήτηση με τους εκπαιδευόμενους. ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ 1. Lieb, S. (1991). Principles of Adult Learning, Arizona Department of Health Services and part-time Instructor, South Mountain Community College, Available from: 2. Valasidou, A. (Dr). (2006). Guide of distance teaching methods. Technological Educational Institute of Serres. 46 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

49

50

51 6. ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΤΠΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΗΛΕ-ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ 6.1. Εισαγωγή Ramūnas Kubiliūnas Η έννοια της εκπαίδευσης είναι ευρεία, ωστόσο, είτε είναι τυπική ή άτυπη, δευτεροβάθμιά ή ανώτερη, ανηλίκων ή ενηλίκων, μπορεί να προσδιοριστεί ως μια εκπαιδευτική διεργασία κατά τη διάρκεια της οποίας επιτυγχάνεται η μεταφορά της γνώσης [6]. Η γνώση μπορεί να παρουσιαστεί με τη χρήση διάφορων τρόπων, για παράδειγμα, προφορικά, γραπτά ή οπτικά. Γι αυτόν τον λόγο, χρησιμοποιείται ένα εξειδικευμένο εκπαιδευτικό περιεχόμενο το οποίο μπορεί να είναι ακουστικό, γραπτό, οπτικό ή άλλου είδους. Επιπλέον, με τη χρήση των πιο σύγχρονων και επικοινωνιακών τεχνολογιών, το εκπαιδευτικό περιεχόμενο δημιουργείται και παρουσιάζεται με ηλεκτρονικό τρόπο και γι αυτόν τον λόγο ονομάζεται ηλεκτρονικό εκπαιδευτικό περιεχόμενο. Τα κείμενα, οι εικόνες, τα αρχεία ήχου και εικόνας και η απεικόνιση σε κινούμενα σχέδια (animation) αποτελούν ξεχωριστά στοιχεία περιεχομένου τηλε-εκπαίδευσης [2]. Στόχος του παρόντος κεφαλαίου, είναι η παρουσίαση των εργαλείων τα οποία μπορούν να βοηθήσουν τους εκπαιδευτές να αναπτύξουν τα περιεχόμενα μαθημάτων τηλε-κατάρτισης με έναν ελκυστικό τρόπο. Όταν τα παραπάνω στοιχεία ενσωματωθούν, προκύπτει ένα μεγαλύτερο στοιχείο τηλε-κατάρτισης ή υλικού τηλε-κατάρτισης [7] [9]. Τόσο η διδασκαλία των προγραμμάτων, όσο και τα τεστ, αποτελούν επίσης στοιχεία του περιεχομένου τηλε-κατάρτισης. Ωστόσο, η ανάπτυξη της διδασκαλίας των προγραμμάτων είναι κάπως περίπλοκη και δεν είναι απαραίτητη για τη διεργασία της μάθησης και αυτό διότι συνήθως εκλαμβάνεται ως συμπληρωματικό εργαλείο διδασκαλίας. Από την άλλη μεριά όμως, τα τεστ, έχουν ως στόχο τον έλεγχο των γνώσεων που έχουν αποκτηθεί - αλλά όχι μέσω της παρουσίασης τους - και γι αυτόν τον λόγο συνήθως χρησιμοποιούνται ως εργαλείο ελέγχου Ανάπτυξη των βασικών στοιχείων των περιεχομένων τηλε-κατάρτισης Κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης του περιεχομένου τηλε-κατάρτισης, τα βασικά στοιχεία του όπως κείμενα και εικόνες χρησιμοποιούνται σχεδόν πάντα. Ακουστικά, οπτικά στοιχεία και animation χρησιμοποιούνται λιγότερο αλλά ωστόσο αρκετά συχνά. Κάποιες φορές, τα στοιχεία αυτά χρησιμοποιούνται ξεχωριστά ωστόσο, συχνότερα, συγχωνεύονται μεταξύ τους κατά τη δημιουργία περιεχομένων τηλε-κατάρτισης. Γι αυτό, ο σχεδιαστής του περιεχομένου τηλε-κατάρτισης πρέπει να είναι ενήμερος για τα βασικά προγράμματα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία, ανάπτυξη, επεξεργασία και τον έλεγχο των βασικών στοιχείων του περιεχομένου της τηλε-κατάρτισης Απλό κείμενο και λογισμικό για τη δημιουργία του Ένα κείμενο είναι το πιο απλό και το πιο εύκολο στοιχείο τηλε-κατάρτισης που μπορεί να δημιουργηθεί. Έγγραφα κειμένου, τα οποία περιλαμβάνουν αποκλειστικά κείμενο ή/και κείμενο με κάποιες εικόνες και άλλα πολυμεσικά εργαλεία, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παρουσίαση του κειμένου. Απλά έγγραφα κειμένου, στα οποία μόνον το κείμενο μπορεί να παρουσιαστεί χρησιμοποιούνται σπάνια στην εκπαίδευση καθώς δεν υπάρχει η δυνατότητα τροποποίησης (για παράδειγμα, να καθοριστεί το μέγεθος και το φόντο ή να υπογραμμιστεί και να αλλαχθεί το χρώμα του κειμένου) ή να εισαχθούν και άλλα περίπλοκα πολυμεσικά στοιχεία, όπως οι εικόνες. Ωστόσο, τέτοιες εκδόσεις κειμένων μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην ανάπτυξη και επεξεργασία κάποιων εμπλουτισμένων κειμένων, όπως οι ιστοσελίδες. Με τη βοήθεια των ετικετών κειμένων (text tags), το κείμενο, το οποίο παρουσιάζεται σε μια ιστοσελίδα μπορεί να διαμορφωθεί και να εισαχθούν διάφορα πολυμεσικά στοιχεία, σύνδεσμοι για άλλα έγγραφα και αρχεία. Εκτός όμως από τα παραπάνω, η χρήση των επεξεργαστών απλού κειμένου είναι πιθανόν να αλλάξει την εγγραφή των χαρακτήρων Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 49

52 του κειμένου που χρησιμοποιούνται στο έγγραφο. Για παράδειγμα, όταν χρησιμοποιούμε μια μηχανή αναζήτησης για να δούμε μια ιστοσελίδα, τοπικά γράμματα ή συστήματα διαχείρισης της εκπαίδευσης (ΣΔΕ), το σημείο που θα έπρεπε να παρουσιαστεί η ιστοσελίδα είναι λανθασμένο, διότι χρησιμοποιείται διαφορετικός τρόπος εγγραφής. Εικόνα 1. Στα αριστερά παρουσιάζεται το πρόγραμμα Notepad ++ και στα δεξιά το πρόγραμμα jedit To Notepad (Σημειωματάριο) είναι ο πιο γνωστός επεξεργαστής απλού κειμένου. Είναι ενσωματωμένος στο λειτουργικό σύστημα (ΛΣ) των Microsoft Windows. Η λειτουργία του προγράμματος είναι επαρκής για να αναπτύξει ή να επεξεργαστεί ένα απλό κείμενο. Ωστόσο, στην προσπάθεια να αναπτυχθεί ή να επεξεργαστεί ένα πιο εμπλουτισμένο κείμενο, για παράδειγμα ιστοσελίδες οι οποίες δημιουργούνται με την χρήση της HTML, είναι καλύτερο να χρησιμοποιούνται ισχυρότερα λογισμικά ανοιχτού κώδικα του NotePad++ (βλ. Εικόνα 1), τα οποία λειτουργούν στο πλαίσιο του ΛΣ των Microsoft Windows [10]. Το πρόγραμμα έχει ως σκοπό να αναπτύξει και να επεξεργαστεί ένα κείμενο δεδομένου ότι αναγνωρίζει τις εντολές και τις ετικέτες πολλών γλωσσών προγραμματισμού και σήμανσης. Εκτός αυτού, το πρόγραμμα θα μπορούσε τέλεια να χρησιμοποιηθεί για να δημιουργήσει και να εκδώσει τα έγγραφα κειμένων δεδομένου ότι περιέχει όλα τα απαραίτητα εργαλεία. Ο επεξεργαστής κειμένου iedit (βλ. Εικόνα 1), έχει παρόμοιες λειτουργίες όπως το NotePad++, αλλά λειτουργεί επίσης εκτός του ΛΣ των Windows [11] Εικόνες και λογισμικό για τη δημιουργία, επεξεργασία και εξέτασή τους Οι εικόνες είναι πιο περίπλοκες αλλά όχι λιγότερο σημαντικά στοιχεία του ηλεκτρονικού εκπαιδευτικού περιεχομένου. Με τη χρήση των εικόνων το εκπαιδευτικό περιεχόμενο μπορεί να παρουσιαστεί πιο ζωντανά και αποτελεσματικά. Παρά το γεγονός ότι οι εικόνες είναι ένα κάπως συνηθισμένο πολυμεσικό στοιχείο, η δημιουργία και η επεξεργασία τους δεν είναι απλό πράγμα εξαιτίας του γεγονότος ότι μπορούν να χρησιμοποιηθούν διάφορα προγράμματα και τύποι εικόνων. Για την δημιουργία εικόνων που χρησιμοποιούνται στο εκπαιδευτικό υλικό τηλε-κατάρτισης και παρουσιάζονται στο διαδίκτυο, τρεις τύποι κοκκιδοπλαισίων (raster) είναι κατάλληλοι. Για τις χρωματισμένες εικόνες και αυτές που περιέχουν έως 256 χρώματα, ειδικά όταν το χρώμα του υποβάθρου πρέπει να είναι διαφανές (βλ. Εικόνα 2), ο τύπος εικόνων GIF ταιριάζει καλύτερα. Για φωτογραφίες, οι οποίες μπορεί να κωδικοποιήσουν μέχρι και 16 εκατομμύρια χρώματα (βλ. Εικόνα 2), ο τύπος εικόνων JPEG είναι καλύτερος. Στην περίπτωση που υπάρχουν σταθερές περιοχές στην εικόνα αλλά οι ίδιες οι εικόνες πρέπει να κωδικοποιήσουν μέχρι και 16 εκατομμύρια χρώματα ενώ ταυτόχρονα το υπόβαθρο πρέπει να παραμείνει διαφανές (βλ. Εικόνα 2), ο τύπος PNG είναι ο καλύτερος από όλους. Επιπλέον, κατά τη διαδικασία αποθήκευσης των εικόνων είναι πιθανόν να μειωθεί η ποιότητα των εικόνων καθώς είναι αναγκαίο να ελαττωθεί το μέγεθος των αρχείων διότι με αυτόν τον τρόπο προσδιορίζεται η ταχύτητα με την οποία θα ανοίγονται τα αρχεία του ηλεκτρονικού εκπαιδευτικού υλικού. 50 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

53 Εικόνα 2. Παραδείγματα εικόνων GIF στα αριστερά, JPEG στην μέση και PNG στα δεξιά Ο ευκολότερος τρόπος να δημιουργηθεί μια εικόνα είναι να χρησιμοποιηθεί μια ψηφιακή κάμερα δεδομένου ότι κανένα άλλο πρόγραμμα δεν απαιτείται. Ένας άλλος τρόπος να γίνει αυτό, είναι να χρησιμοποιηθεί ένας σαρωτής επειδή το πρόσθετο απαραίτητο λογισμικό πωλείται μαζί με τον σαρωτή. Επιδιώκοντας να δημιουργήσουμε ή να επεξεργαστούμε (για παράδειγμα να διευρυνθεί ή να συρρικνωθεί, να αντιγραφεί ή να αποθηκευθεί με τη χρήση διαφορετικού τύπου επεξεργαστή) μια εικόνα της γραφικής παράστασης ράστερ, είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί το ενσωματωμένο στο ΛΣ των Windows πρόγραμμα της «Ζωγραφικής» [12] (βλ. Εικόνα 3). Εικόνα 3. Η εργαλειοθήκη και τα παράθυρα εργασίας του προγράμματος GIMP Με την βοήθεια των προγραμμάτων της «Ζωγραφικής» και του GIMP είναι δυνατόν να δημιουργηθούν εικόνες από την οθόνη του υπολογιστή όταν χρησιμοποιήσουμε το κουμπί Print Screen το οποίο βρίσκεται στο πληκτρολόγιο ή εικόνες από το πρόγραμμα των windows πατώντας ταυτόχρονα τα κουμπιά Alt+Print Screen. Αυτού του είδους οι εικόνες είναι απαραίτητες όταν αναπτύσσεται εκπαιδευτικό υλικό που αφορά στους υπολογιστές ή στα προγράμματα που περιλαμβάνουν. Ωστόσο, υπάρχουν και εξειδικευμένα λογισμικά ελεύθερης πρόσβασης, όπως το Gadwin PrintScreen το οποίο λειτουργεί σε περιβάλλον Windows και είναι το καλύτερο από όλα [13] καθώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να επιλέξει κάθε επιθυμητό μέρος στην οθόνη και να αναπτύξει κάθε τύπο εικόνας που επιθυμούμε. Τελειώνοντας, εάν επιθυμούμε να δημιουργήσουμε μια εικόνα διανυσματικής γραφικής παράστασης και να την μετατρέψουμε σε μια εικόνα της γραφικής παράστασης ράστερ, δεδομένου ότι αυτός ο τύπος είναι ο μόνος κατάλληλος για την παρουσίαση των εικόνων σε ιστοσελίδες, το «Inscape», το οποίο αποτελεί λογισμικό ανοιχτού κώδικα, και λειτουργεί όχι μόνον σε περιβάλλον Windows είναι το καταλληλότερο[14]. Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 51

54 Εικόνα 4. Το πρόγραμμα FastStone Image Viewer των Windows στα αριστερά και το XnView στα δεξιά Για να δούμε τις εικόνες που παρουσιάζονται στο διαδίκτυο δεν απαιτείται κανένα πρόγραμμα διότι κάθε εικόνα που ανήκει στους τύπους οι οποίοι αναφέρονται παραπάνω μπορούν να εμφανιστούν άμεσα με την βοήθεια της μηχανής αναζήτησης. Ωστόσο, όταν προετοιμάζεται ένα ηλεκτρονικό εκπαιδευτικό υλικό για την ανασκόπηση εικόνων (όχι απαραίτητα για τον τύπο που είναι κατάλληλος για ιστοσελίδες), ή την ανάπτυξη (όταν λαμβάνουμε μια εικόνα από σαρωτή ή χρησιμοποιούμε εικόνες τυπωμένες από την οθόνη), ή την επεξεργασία (αποκοπή ή αποθήκευση χρησιμοποιώντας διαφορετικούς τύπους) και την διαχείριση, μπορούν να χρησιμοποιηθούν ελεύθερα προγράμματα όπως το FastStone Image Viewer [15] (βλ. Εικόνα 4) ή το InfraView [16], που λειτουργούν σε περιβάλλον Windows ή ένα ελεύθερο πρόγραμμα XnView [17] (βλ. Εικόνα 4) που λειτουργεί όχι μόνο σε περιβάλλον Windows. Οι λειτουργίες των παραπάνω προγραμμάτων είναι παρόμοιες και το μόνο στοιχείο που διαφοροποιείται είναι η διεπαφή του χρήστη Ήχος και λογισμικό που χρησιμοποιείται για την εγγραφή, επεξεργασία και αναπαραγωγή του Ο ήχος, ή για είμαστε πιο ακριβείς, η φωνή είναι η παλαιότερη μέθοδος της μετάδοσης της γνώσης. Πριν από καιρό, όταν δεν είχε αναπτυχθεί κανένα περιεχόμενο τηλε-κατάρτισης, δημιουργήθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν ακουστικά αρχεία για την εκμάθηση γλωσσών. Σήμερα, τα αρχεία ήχου στην τηλεκατάρτιση έχουν γίνει πολύ δημοφιλή με την ονομασία Podcasts, που είναι ακουστικά και μερικές φορές τηλεοπτικά αρχεία που μεταδίδονται στο διαδίκτυο και παρουσιάζουν μονολόγους ή ολόκληρους διαλόγους, ή αρχεία βιβλίων και διαλέξεων, σειρές μαθημάτων ή ακόμα και διασκέψεις και πολύ περισσότερα. Τα ακουστικά αρχεία μπορούν επίσης να ενσωματωθούν με τα κείμενα και τις εικόνες συνθέτοντας με αυτόν τον τρόπο υλικά τηλε-κατάρτισης. Εικόνα 5. Στα αριστερά παράθυρα των βασικών παραμέτρων για την ψηφιακή καταγραφή με μορφή MP3 χρησιμοποιώντας το πρόγραμμα Free MP3 Sound Recorder και στα αριστερά το πρόγραμμα 52 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

55 Το μέγεθος των ακουστικών αρχείων είναι μεγαλύτερο σε σύγκριση με το κείμενο ή τα έγγραφα εικόνων, επομένως, χρησιμοποιείται ο κατάλληλος ακουστικός τύπος που εκτελεί τη συμπίεση των ηχητικών σημάτων που χρησιμοποιούνται. Ο τύπος MP3 συνήθως χρησιμοποιείται για την συμπίεση αυτή καθώς αναγνωρίζεται όχι μόνον από τον υπολογιστή αλλά και από τα CD, MP3 και από άλλου είδους μορφές παραγωγής ήχου. Εξάλλου, πρέπει να γνωρίζουμε ότι ανεξάρτητα από την ψηφιακή μορφή των ήχων που χρησιμοποιούμε όταν ηχογραφούμε, καμία φορά χρειάζεται να διαλέξουμε τον αριθμό των καναλιών (για παράδειγμα, 1 μονό, ή 2 στέρεο), την συχνότητα της κωδικοποίησης (για παράδειγμα, σε ένα CD η συχνότητα θα είναι hertz ), τον αριθμό των κομματιών (bits) ανά ακουστικό δείγμα (για παράδειγμα, 16 bits χρησιμοποιούνται σε ένα CD) και το ποσοστό των δυαδικών ψηφίων (για παράδειγμα, 160 kilobits το δευτερόλεπτο χρησιμοποιούνται για τα αρχεία MP3) (βλ, Εικόνα 5). Η μεταβολή των παραμέτρων που προαναφέρθηκαν, είναι δυνατό να μειώσει το μέγεθος του ακουστικού αρχείου με την αντίστροφη αναλογία στην ποιότητα του ήχου. Εικόνα 6. Το παράθυρο του προγράμματος Audacity Ο ευκολότερος τρόπος για να δημιουργηθεί ένα ακουστικό αρχείο είναι να χρησιμοποιηθεί μια ψηφιακή συσκευή φωνητικής εγγραφής καθώς δεν είναι αναγκαία η χρήση ούτε λογισμικού αλλά ούτε και μικροφώνου. Η εγγραφή ενός αρχείου ήχου προϋποθέτει την ύπαρξη ενός υπολογιστή, ενός μικροφώνου και ενός συγκεκριμένου προγράμματος. Το πιο κατάλληλο πρόγραμμα για την παραπάνω διαδικασία το ανοιχτό λογισμικό Audacity (βλ. Εικόνα 6), που λειτουργεί σε διάφορα λειτουργικά συστήματα [18]. Μέσω της χρήσης αυτού του λογισμικού είναι πιθανή όχι μόνον η εγγραφή αρχείων ήχου και φωνής αλλά και η επεξεργασία (αποκοπή και επικόλληση) των αρχείων και η αλλαγή των παραμέτρων που προαναφέρθηκαν. Η εγγραφή των ήχων ως αρχεία MP3, με την χρήση του προγράμματος Audacity απαιτεί έναν επιπλέον κωδικοποιητή, για παράδειγμα, το ελεύθερης πρόσβασης λογισμικό LAME, που λειτουργεί σε διάφορα ΛΣ [19] και παρέχει τη δυνατότητα εγγραφής ήχου των τύπων που αναφέρθηκαν. Εάν είναι απαραίτητο για δημιουργηθούν μόνον αρχεία MP3, το Free MP3 Sound Recorder, που λειτουργεί σε περιβάλλον Windows [20], μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί. Εικόνα 7. Στα αριστερά τα παράθυρα του προγράμματος Winamp και στα δεξιά του προγράμματος XMMS Για να αναπαραχθεί και να ακουστεί ένα αρχείο είναι απαραίτητη η χρήση ενός συγκεκριμένου τύπου μηχανής. Οι μηχανές αυτές μπορούν επίσης να ενσωματωθούν στο λειτουργικό σύστημα, όπως είναι για παράδειγμα το Windows Media Player ή ελεύθερη και χωριστά εγκατεστημένη μηχανή Winamp [21] (βλ. Εικόνα 7), καθώς και το ελεύθερο πρόγραμμα XMMS [22] (βλ. Εικόνα 7), που Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 53

56 λειτουργεί σε περιβάλλον Unix και Linux και το Amarok, το οποίο λειτουργεί σε διάφορα περιβάλλοντα [23] Εικόνα και λογισμικό που χρειάζεται για να εγγράψουμε, να επεξεργαστούμε και να παρακολουθήσουμε Το βίντεο μαζί με αρχεία ήχου χρησιμοποιούνται σπάνιο ως στοιχεία εκπαιδευτικού ηλεκτρονικού υλικού καθώς τα αρχεία βίντεο είναι μεγαλύτερα από τα ακουστικά. Όταν συνοδεύεται από ήχο, η παράσταση μετατρέπεται σε στοιχεία συμβατικής μάθησης καθώς οι εκπαιδευόμενοι δεν ακούν μόνον αλλά και βλέπουν τον εκπαιδευτή. Γι αυτόν τον λόγο, η εφαρμογή του κατάλληλου αρχείου βίντεο στο σημείο που συμπιέζεται η εικόνα, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί συχνότερα ως περιεχόμενο ηλεκτρονικού εκπαιδευτικού υλικού. Τα αρχεία βίντεο, μπορούν επίσης να ενσωματωθούν σε κείμενα ή εικόνες συνθέτοντας με αυτόν τον τρόπο το ηλεκτρονικό εκπαιδευτικό υλικό. Για την εγγραφή ενός βίντεο, είναι απαραίτητη η ύπαρξη όχι μόνον ενός μικροφώνου καθώς η παράσταση συχνά συνοδεύεται και από ήχο, αλλά και μια ψηφιακή βιντεοκάμερα ή βιντεοκάμερα υπολογιστών, για παράδειγμα μια διαδικτυακή κάμερα που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στην μεταφορά της παραστάσεις στον υπολογιστή. Ο τύπος AVI χρησιμοποιείται συνήθως για την εγγραφή βίντεο καθώς επιτρέπει την ενσωμάτωση εικόνας και ήχου. Εξάλλου, χρησιμοποιούνται συμπληρωματικοί κωδικοποιητές οι οποίοι παρέχουν τη δυνατότητα κωδικοποίησης και συμπίεσης της παράστασης και του ήχου σε ψηφιακή μορφή. Οι ίδιες παράμετροι ακολουθώντας τις παραστάσεις, εφαρμόζονται για τον ήχο, καθώς εγγράφονται αρχεία ήχου. Όταν δημιουργούνται ψηφιακά αρχεία της παράστασης, ίσως να χρειαστεί να επιλεγεί η ταχύτητα για την αλλαγή της λήψης της φωτογραφίας (για παράδειγμα, οι ψηφιακές μηχανές συνήθως έχουν ταχύτητα 30 λήψεις ανά δευτερόλεπτο) και ο ρυθμός ροής δεδομένων, που καθορίζει το επίπεδο συμπίεσης (για παράδειγμα, στις ψηφιακές ταινίες είναι 1000 kilobits το δευτερόλεπτο) (βλ. Εικόνα 8). Η αλλαγή των παραπάνω παραμέτρων καθώς και άλλων επιπρόσθετων παραμέτρων είναι πιθανών να μειώσουν το μέγεθος ενός αρχείου βίντεο με την αντίστροφη αναλογία στην ποιότητα της εικόνας. Εικόνα 8. Στα αριστερά τα παράθυρα του προγράμματος VirtualDub και οι παράμετροι του κωδικοποιητή Xvid στα δεξιά. Ο ευκολότερος τρόπος για την δημιουργία ενός αρχείου βίντεο είναι η χρήση μιας ψηφιακής βιντεοκάμερας καθώς κανένα άλλο λογισμικό, όπως μικρόφωνο ή διαδικτυακή κάμερα, δεν είναι απαραίτητο. Η δημιουργία αρχείων βίντεο με την βοήθεια του υπολογιστή προϋποθέτει τη χρήση μικροφώνου, και εάν η εικόνα πρέπει να συνοδεύεται από ήχο χρειάζεται και μια διαδικτυακή κάμερα και κάποιο ειδικό λογισμικό. Ένα ειδικό πρόγραμμα το οποίο πωλείται μαζί με την κάμερα είναι το καταλληλότερο. Ωστόσο, αυτό μπορεί να επιτευχθεί και με την χρήση του δωρεάν προγράμματος VirtualDub το οποίο λειτουργεί σε περιβάλλον Windows [24] (βλ, Εικόνα 8) ή του Avidemux, 54 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

57 το οποίο λειτουργεί σε διάφορα λειτουργικά συστήματα [25]. Τα προγράμματα που αναφέρονται παραπάνω μπορούν να χρησιμοποιηθούν όχι μόνον για την χρήση αρχείων βίντεο και ήχου, αλλά και για επεξεργασία (αποκοπή, επικόλληση) και αλλαγή των παραμέτρων βίντεο και ήχου. Για την συμπίεση των εικόνων και του ήχου, προκειμένου να λειτουργήσουν τα προτεινόμενα προγράμματα θα χρειαστούν επιπρόσθετοι κωδικοποιητές, όπως για παράδειγμα το λογισμικό ελεύθερης πρόσβασης LAME, το οποίο λειτουργεί σε διάφορα λειτουργικά συστήματα [19] και επιτρέπει την κωδικοποίηση ψηφιακών ήχων MP3, οι οποίοι συνήθως χρησιμοποιούνται για την συμπίεση των ήχων σε αρχεία βίντεο. Επιπλέον, διάφορα δωρεάν προγράμματα όπως το Xvid [26] (βλ, Εικόνα 8) ή το DivX [27], τα οποία λειτουργούν σε διάφορα λειτουργικά συστήματα παρέχουν τις δυνατότητες να κωδικοποιηθούν και να συμπιεστούν ψηφιακών αρχεία MPEG-4. Εικόνα 9. Στα αριστερά παράθυρα του προγράμματος VLC media player και στα δεξιά το πρόγραμμα GOM Player Για να δούμε ένα αρχείο βίντεο απαιτούνται ειδικές μηχανές. Οι μηχανές αυτές μπορούν να ενσωματωθούν στα προγράμματα των λειτουργικών συστημάτων, όπως είναι το Windows Media Player, ή να εγκατασταθούν ξεχωριστά και λειτουργούν σε διάφορα λειτουργικά συστήματα όπως το VLC media player [28] (βλ. Εικόνα 9), το RealOne Player [30], QuickTime [31] ή το GOM Player που λειτουργεί σε περιβάλλον Windows [29] (βλ. Εικόνα 9). Η πλειοψηφία των μηχανών δεν απαιτεί τη χρήση κωδικοποιητών, οι οποίοι χρησιμοποιούνται για την αναπαραγωγή συμπιεσμένων αρχείων βίντεο, ιδιαίτερα εάν αυτοί οι επιπρόσθετοι κωδικοποιητές έχουν ήδη εγκατασταθεί Κινούμενες εικόνες και λογισμικό για την δημιουργία τους Τα animation καθώς και οι εικόνες είναι ένα πιο περίπλοκο στοιχείο περιεχομένου τηλε-κατάρτισης αλλά δίνει τη δυνατότητα παρουσίασηw της γνώσης με ένα πιο ζωντανό και αποτελεσματικό τρόπο. Τα animation μπορούν να παραχθούν όταν δημιουργούνται εικόνες με κίνηση με τη βοήθεια της διανυσματικής γραφικής παράστασης ή τη χρήση ειδικά προγράμματα όπου οι εικόνες ζωγραφίζονται από το πρόγραμμα. Η ανάπτυξη ειδικών προγραμμάτων είναι μια περίπλοκη διαδικασία και αυτό συμβαίνει γιατί τέτοιου είδους προγράμματα πολύ σπάνια χρησιμοποιούνται ως στοιχεία του περιεχομένου τηλε-κατάρτισης. Οι ζωντανές εικόνες GIF χρησιμοποιούνται μάλλον συχνά ως στοιχεία του περιεχομένου τηλε-κατάρτισης. Τέτοιου είδους εικόνες δημιουργούνται από μια σειρά εικόνων γι αυτόν τον λόγο η ανάπτυξη των ζωντανών εικόνων δεν είναι τόσο βολική καθώς κάθε λήψη των ζωντανών εικόνων πρέπει να ζωγραφιστεί ξεχωριστά. Λαμβάνοντας υπόψη το παραπάνω γεγονός, ο Flash τρόπος απεικόνισης της διανυσματικής γραφικής παράστασης έχει χρησιμοποιηθεί πρόσφατα ως στοιχείο ως στοιχείο του περιεχομένου τηλε-κατάρτισης. Σε μια τέτοιου είδους διαδικασία η μετακίνηση μεταξύ των αρχικών και των τελικών εικόνων δημιουργείται από το Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 55

58 πρόγραμμα. Το Flash μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί σε συνδυασμό με ήχο, εικόνα και αλληλεπίδραση. Αυτό σημαίνει ότι οι ζωντανές εικόνες μπορούν δημιουργηθούν εξετάζοντας τις ενέργειες του χρήστη, για παράδειγμα, με το χτύπημα του ποντικού ή με τη χρήση των κουμπιών. (βλ. Εικόνα 10). Επιπλέον, το Flash μπορεί να ελεγχθεί με τη χρήση οποιασδήποτε μηχανής αναζήτησης, αλλά πριν από αυτό το πρόγραμμα του Flash player, το οποίο λειτουργεί πρακτικά σε όλα τα περιβάλλοντα, πρέπει να εγκατασταθεί από τον ίδιο τον φυλλομετράτε, εάν ο χρήστης του υπολογιστεί το επιτρέπει. Δεδομένου του γεγονότος ότι το Flash μπορεί να ελεγχθεί από κάθε φυλλομετρητή, όχι μόνον οι συνηθισμένες ζωντανές εικόνες οι οποίες δημιουργούνται από τις διανυσματικές γραφικές παραστάσεις αλλά και αυτές οι εικόνες που χρησιμοποιούνται για την εναρμόνιση, όπως για παράδειγμα, όταν δημιουργείται μια μηχανή βίντεο και ήχου. Εικόνα 10. Εικονικό εργαστήριο χημείας που έχει δημιουργηθεί με Flash από το Η δημιουργία πραγματικών Flash animation που χρησιμοποιεί διανυσματικά γραφικά δεν αρκεί μόνο ένα ειδικό εμπορικό πρόγραμμα όπως το Adobe Flash CS4 [32] ή το SWiSH minimax2 [33] αλλα και δεξιότητες προγραμματισμού και του τρόπου που χρησιμοποιούνται τα προγράμματα αυτά. Η αλήθεια είναι ότι αυτός ο τύπος animation θα μπορούσε επίσης να αναπτυχθεί με τη βοήθεια του λογισμικού ανοιχτού κώδικα όπως ο Ajax Animator [34], εντούτοις, αυτό έχει λιγότερες λειτουργίες σε σύγκριση με τα εμπορικά προγράμματα. Εικόνα 11. Παράθυρο προγράμματος Wink με ένα δημιουργημένο έργο σχετικά με το πρόγραμμα Wink Γι αυτόν τον λόγο είναι ευκολότερη η δημιουργία μη τυποποιημένων animations τύπου Flash, στις οποίες δεν χρησιμοποιούνται τα γραφήματα διακύμανσης. Για παράδειγμα το δωρεάν λογισμικό 56 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

59 Flash Slideshow Maker [35], το οποίο λειτουργεί σε περιβάλλον Windows, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία φωτογραφιών, εικόνων ή διαφανειών (ή ακόμη και παρουσιάσεων με τη βοήθεια του Microsoft Power Point ). Με την βοήθεια του δωρεάν προγράμματος Wink [36] (βλ. Εικόνα 11), που λειτουργεί σε περιβάλλον Windows ή Linux, είναι πιθανό να αναπτυχθούν οδηγοί σχετικοί με την εργασία σε υπολογιστές, ή λογισμικό για υπολογιστές ή παρόμοια, όπου μπορούν να παρουσιαστούν όχι μόνο απεικόνισεις οθόνης αλλά και εντολές με το ποντίκι και ήχος ή σχόλια κειμένου. Εξάλλου, είναι πιθανή η δημιουργία παρόμοιων παρουσιάσεων με το πρόγραμμα ανοικτού κώδικα CamStudio σε περιβάλλον Windows [37], ωστόσο, οι εικόνες που παρουσιάζονται στην οθόνη του υπολογιστή αποθηκεύονται ως αρχεία βίντεο και αργότερα τα αρχεία αυτά μπορούν να μετατραπούν σε animations τύπου Flash. Τελειώνοντας, όταν στοχεύουμε στην παρουσίαση ενός αρχείου βίντεο σε έναν φυλλομετρητή, είναι πιθανή η μετατροπή του σε animations τύπου Flash με τη βοήθεια του δωρεάν προγράμματος Free Video to Flash Converter [38], που λειτουργεί σε περιβάλλον Windows. Αυτό το αρχείο βίντεο μπορεί αργότερα να προστεθεί σε ιστοσελίδα ως κινούμενη εικόνα την οποία μπορούν να παρακολουθήσουν απευθείας με την βοήθεια κάποιου φυλλομετρητή Ανάπτυξη του εκπαιδευτικού υλικού της τηλεκατάρτισης Ποικίλα προγράμματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ανάπτυξη εκπαιδευτικών υλικών και περιεχομένων τηλεκατάρτισης. Ακόμη, το εκπαιδευτικό υλικό της τηλεκατάρτισης μπορεί να έχει διαφορετικούς μορφές, έτσι, οι άνθρωποι που αναπτύσσουν το περιεχομένο της τηλεκατάρτισης πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους όχι μόνο τα βασικά προγράμματα τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να τη δημιουργία του εκπαιδευτικού υλικού της τηλεκατάρτισης, αλλά ακόμη και το είδος του εκπαιδευτικού υλικού που πρέπει να χρησιμοποιηθεί και πως αυτό θα μπορούσε να αναθεωρηθεί και χρησιμοποιηθεί αργότερα Αρχεία κειμένου και λογισμικό για τη δημιουργία, επεξεργασία και τον έλεγχο τους Το περιεχόμενο της τηλεκατάρτισης αναπτύσεται συνήθως με τη δημιουργία αρχείων κειμένου τα οποία μπορούν να περιλαμβάνουν όχι μόνο κείμενο αλλά και διάφορες εικόνες εξίσου καλά. Τέτοια αρχεία συνήθως δημιουργούνται χρησιμοποιώντας το πρόγραμμα κειμένου Word του εμπορικού προγράμματος - πακέτου για γραφεία, αποκαλούμενο Microsoft Office [39], το οποίο λειτουργεί σε περιβάλλον Windows ή Mac ή με τη βοήθεια του προγράμματος διόρθωσης Writer του λογισμικου ανοιχτής πρόσβασης Open Office [40] που λειτουργεί σε διάφορα περιβάλλοντα. Πολλοί εκπαιδευτές ακόμη πιστεύουν ότι τα εγγράφα κειμένου μπορεί να θεωρηθούν ως εκπαιδευτικό υλικό τηλεκατάρτισης. Αυτό μπορεί να γίνει, εάν το αρχείο κειμένου περιλαμβάνει όχι μόνο υλικό, αλλά και στόχους, τεστ αυτοελέγχου και απαντήσεις, περιγραφές πρακτικών εργασιών και άλλες εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Εικόνα 12. παράθυρο του προγράμματος Foxit Reader με ανοιγμένα αρχεία PDF Ωστόσο, τέτοιου είδους αρχεί κειμένου δεν είναι κατάλληλα για να αναρτηθουν στο ιντερνετ. Για να γίνει αυτό, αυτά τα αρχεία πρέπει να μετατραπούν σε αρχεία PDF, τα οποία μπορούν να Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 57

60 ανταλλαχθούν και χρησιμοποιηθούν από τους σπουδαστές προκειμένου να εκτυπωθεί το εκπαιδευτικό υλικό. Οι επεξεργαστές OpenOfficeWriter ή το τελευταίο Microsoft Office Word μπορούν να εκτελέσεουν τη μετατροπή σε αρχείο PDF. Αυτό μπορεί να γίνει χρησιμοποιώντας και άλλα προγράμματα επεξεργασίας κειμένου καθώς και αν εγκατασταθεί ένα πρόσθετο πρόγραμμα (για παράδειγμα το δωρεάν πρόγραμμα PrimoPDF [41] που λειτουργεί σε περιβάλλον Windows ή το πρόγραμμα ανοικτού κώδικα PDF Creator [42]), που λειτουργεί ως εκτυπωτής, αλλά σώζει ως αρχείο PDF. Τα αρχεία PDF μπορούν να ανοίξουν χρησιμοποιώντας το δωρεάν πρόγραμμα Adobe Reader [43], που λειτουργεί με διαφορετικά ΛΣ, ή το δωρεάν Foxit Reader [44] (βλέπε εικ. 12) που λειτουργεί σε περιβάλλον Windows ή Linux Ιστοσελίδες και λογισμικό για την δημιουργία και επεξεργασία τους Κατά την ανάπτυξη εκπαιδευτικού υλικού τηλε-κατάρτισης δεν είναι αρκετό απλώς να αποθηκεύεται το κείμενο ως αρχείο PDF. Προκειμένου να παρουσιαστεί και να εκτεθεί το υλικό στο διαδίκτυο και στο Σύστημα Διαχείρισης Εκπαίδευσης (ΣΔΕ), που επίσης βασίζεται στο διαδίκτυο, τα αρχεία κειμένου πρέπει να μετατραπούν σε διαδικτυακές σελίδες με τη βοήθεια επεξεργαστών κειμένου. Ακόμη όμως και η παραπάνω διαδικασία δεν είναι ο πιο σωστός τρόπος, καθώς αποκτάται μόνον ένα αρχείο HTML σε ολόκληρο το εκπαιδευτικό περιεχόμενο. Εικόνα 13. Παράθυρο του επεξεργαστή της HTML NVU Το εκπαιδευτικό υλικό τηλε-κατάρτισης πρέπει να διαιρεθεί σε μικρότερες υπομονάδες, ώστε κάθε κεφάλαιο της ενότητας να έχει το δικό του αρχείο. Είναι προφανές ότι το περιεχόμενο της τηλεκατάρτισης μπορεί να παρουσιαστεί ως ξεχωριστά αρχεία κειμένου, τα οποία, εφόσον αποθηκευτούν ως αρχεία HTML μπορούν να υποδιαιρέσουν το εκπαιδευτικό περιεχόμενο σε μικρότερα κομμάτια. Φυσικά, στην περίπτωση αυτή, είναι δύσκολο να δημιουργηθούν υπερδεσμοί ανάμεσα στα κομμάτια ή τις μονάδες με δεσμούς που μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν να την μετακίνηση από την μια μονάδα στην άλλη προκειμένου εάν χρειαστεί να γυρίσουμε πίσω. Γι αυτόν τον λόγο, οι ιστοσελίδες πρέπει να προετοιμαστούν και να επεξεργαστούν με την χρήση εξειδικευμένων προγραμμάτων, όπως το πρόγραμμα που περιλαμβάνεται στο εμπορικό πακέτο Microsoft Office [39], το Microsoft FrontPage, που λειτουργεί σε περιβάλλον Windows, ή μπορεί ακόμα να χρησιμοποιηθεί και η τελευταία έκδοση του Microsoft Expression Web 2 [46]. Το πρόγραμμα ανοικτού κώδικα NVU [46] (βλ. Εικόνα 13), που λειτουργεί σε διάφορα περιβάλλοντα μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί εξυπηρετώντας τον παραπάνω σκοπό. Ιστοσελίδες μπορούν να δημιουργηθούν όταν χρησιμοποιούνται εξειδικευμένοι επεξεργαστές απλού κειμένου, όπως το Notepad++ [10] ή το jedit [11], ωστόσο, για να το καταφέρουμε αυτό πρέπει να γνωρίζουμε τη γλώσσα HTML. 58 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

61 Εκπαιδευτικό υλικό τηλε-κατάρτισης και το λογισμικό για να το προετοιμάσουμε Όπως προαναφέρθηκε, μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε όταν αναπτύσσουμε προγράμματα τηλε-κατάρτισης, είναι η ανάπτυξη του περιεχομένου ή του εκπαιδευτικού υλικού, καθώς δεν αρκεί μόνο η τροποποίηση του περιεχομένου ενός βιβλίου ή κάποιων διαφανειών που χρησιμοποιούνται στην συμβατική εκπαίδευση. Το περιεχόμενο τηλεκατάρτισης, πρέπει να διαφοροποιείται από αυτό που παρουσιάζεται στην συμβατική, πρόσωπο με πρόσωπο εκπαίδευση [1] ή δεν πρέπει τουλάχιστον να παρουσιάζεται σε διαλέξει της μιας ώρας [5]. Στους εκπαιδευόμενους που χρησιμοποιούν το υλικό τηλε-κατάρτισης πρέπει να παρουσιάζονται υποενότητες του περιεχομένου. Κάθε ενότητα ή αντικείμενο, ή έστω ολόκληρο το εκπαιδευτικό υλικό τηλεκατάρτισης πρέπει να περιλαμβάνει εκπαιδευτικούς στόχους και αντικειμενικούς σκοπούς, ερωτήσεις και απαντήσεις, ασκήσεις και παραδείγματα και εάν κριθεί απαραίτητο, επιπρόσθετο εκπαιδευτικό υλικό. Διάφορα αρχεία PDF ή HTML μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παρουσίαση και την παράθεση εκπαιδευτικού υλικού τηλε-κατάρτισης, το οποίο θα μπορούσε να παρουσιαστεί στο διαδίκτυο και στο σύστημα διαχείρισης της εκπαίδευσης (ΣΔΕ), να τυπωθεί και να εμφανιστεί με τη βοήθεια των μηχανών αναζήτησης. Ωστόσο, συνιστάται η δημιουργία εκπαιδευτικού υλικού τηλε-κατάρτισης με τη χρήση εξειδικευμένων προγραμμάτων τα οποία είναι σε θέση να υποδιαιρέσουν το υλικό σε μέρη/ ενότητες και να παρουσιάσουν στοιχεία κλειδιά του εκπαιδευτικού περιεχομένου, όπως κείμενα, εικόνες, σκοπούς, ερωτήσεις αυτό-ελέγχου και απαντήσεις, κουμπιά πλοήγησης και άλλα. Εικόνα 14. Επάνω, παράθυρο του προγράμματος exe και κάτω υλικό στον explorer Είναι δυνατή η ανάπτυξη εκπαιδευτικού υλικού τηλε-κατάρτισης HTML, ή για να είμαστε πιο ακριβείς XHTML, με τη χρήση του δωρεάν προγράμματος exe [47] (βλ. Εικόνα 14), που λειτουργεί σε διάφορα ΛΣ. Με το πρόγραμμα, μπορούμε να επιτύχουμε την υποδιαίρεση του εκπαιδευτικού υλικού σε μέρη, καθώς και να προσδιορίσουμε τους εκπαιδευτικούς στόχους, τις ερωτήσεις αυτό-ελέγχου, τις εκθέσεις εικόνων και άλλα. Το υλικό μπορεί να εξαχθεί σε πακέτα περιεχομένου, τα οποία ανταποκρίνονται στις προϋποθέσεις τηλε-κατάρτισης του IMS ή του SCROM. Αυτό σημαίνει ότι το υλικό μπορεί αυτόματα να φορτωθεί στο ΣΔΕ, το οποίο επίσης καλύπτει αυτές τις προϋποθέσεις. Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 59

62 Εικόνα 15. Επάνω,το παράθυρο του προγράμματος Xerte και κάτω το παράθυρο επισκόπησης του. Τα πακέτα εκπαιδευτικού υλικού τηλε-κατάρτισης, που ανταποκρίνονται στα εκπαιδευτικά πρότυπα SCORM, μπορούν να αναπτυχθούν με το ανοιχτό πρόγραμμα Xerte [48] (βλ. Εικόνα 15), που λειτουργεί σε περιβάλλον Windows. Εάν το εκπαιδευτικό υλικό προετοιμαστεί με αυτό το πρόγραμμα, είναι δυνατή η διαίρεση του υλικού σε ξεχωριστές ενότητες ή μέρη καθώς και η παρουσίαση των βασικών στοιχείων του ηλεκτρονικού εκπαιδευτικού περιεχομένου ενώ ταυτόχρονα επιτυγχάνεται διαδραστικότητα. Το υλικό θα παρατεθεί με την βοήθεια του Flash, και έτσι θα μπορεί να ανοιχτεί με οποιονδήποτε φυλλομετρητή. Επιπλέον, το υλικό θα μπορεί εύκολα να εξαχθεί σε πακέτα περιεχομένου, τα οποία ανταποκρίνονται στα εκπαιδευτικά πρότυπα SCORM, και γι αυτόν τον λόγο μπορούν αυτόματα να φορτωθούν στο ΣΔΕ, το οποίο είναι συμβατό με το πρότυπο. Εικόνα 16. Παράθυρο του προγράμματος CourseLab Παρόμοια εκπαιδευτικά υλικά τηλε-κατάρτισης μπορούν να δημιουργηθούν με την εφαρμογή του δωρεάν προγράμματος CourseLab [49] (βλ. Εικόνα 16), που λειτουργεί σε περιβάλλον Windows ή Linux. Το υλικό που αναπτύσσεται με το πρόγραμμα αυτό είναι παρόμοιο με τις παρουσιάσεις του Microsoft Power Point, ωστόσο, μπορεί να εξαχθεί σε πακέτα περιεχομένου, που ανταποκρίνονται στα εκπαιδευτικά πρότυπα SCORM και μπορούν αυτόματα να φορτωθούν στο ΣΔΕ που είναι συμβατό με τα πρότυπα του συστήματος. Η δημιουργία του υλικού καθιστά δυνατή την υποδιαίρεση του σε μέρη και την παρουσίαση των βασικών και διαδραστικών στοιχείων της τηλε-κατάρτισης. Το πρόγραμμα επίσης είναι κατάλληλο και για την ανάπτυξη του υλικού ως παρουσίαση. 60 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

63 Εικόνα 17. Παράθυρο του προγράμματος RELOAD Editor Λαμβάνοντας την απόφαση δημιουργίας εκπαιδευτικού υλικού τηλε-κατάρτισης με την βοήθεια πρότυπων εργαλείων (όπως για παράδειγμα, ιστοσελίδων) και στοχεύοντας στην καλύτερη συμβατότητα του ηλεκτρονικού εκπαιδευτικού υλικού, όπως είναι η πιθανότητα να φορτώνεται αυτόματα το υλικό που αναπτύχθηκε σε ΣΔΕ ή να παρουσιάζεται σε βάσεις δεδομένων εκπαιδευτικών περιεχομένων τηλε-κατάρτισης, πρέπει να δημιουργηθούν τα πακέτα περιεχομένων εκείνα, τα οποία ανταποκρίνονται στις προϋποθέσεις που θέτει η τηλε-κατάρτιση (IMS ή SCROM). Τέτοιους είδους πακέτα συνήθως θεωρούνται ως εκπαιδευτικά αντικείμενα και μπορούν να χρησιμοποιηθούν με την βοήθεια ενός δωρεά προγράμματος του RELOAD Editor, το οποίο λειτουργεί σε διάφορα περιβάλλοντα [50] (βλ. Εικόνα 17). Οι πληροφορίες, που προσδιορίζουν το ηλεκτρονικό εκπαιδευτικό υλικό, μπορούν να παρουσιαστούν με την βοήθεια του προγράμματος το οποίο επίσης θα περιγράψει και τη δομή των περιεχομένων του εκπαιδευτικού υλικού. Εφόσον παρέχεται ένα βασικό στοιχείο περιεχομένου τηλε-κατάρτισης με στόχο την εκμάθηση, πρέπει παράλληλα να προετοιμαστεί και ένα συμβατό πακέτο περιεχομένων και έπειτα το στοιχείο των περιεχομένων του ηλεκτρονικού εκπαιδευτικού υλικού μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην LMS ή σε βάσεις δεδομένων τηλε-κατάρτισης ως αντικείμενο εκμάθησης Συμπεράσματα Το περιεχόμενο των προγραμμάτων τηλε-κατάρτισης αποτελείται από διάφορα στοιχεία, όπως κείμενα, εικόνες, αρχεία ήχου και βίντεο και κινούμενες εικόνες. Τα στοιχεία αυτά του περιεχομένου μπορούν να ενσωματωθούν σε σελίδες, οι σελίδες σε μαθήματα, τα μαθήματα σε κύκλους μαθημάτων και οι κύκλοι μαθημάτων σε προγράμματα [9]. Για καθε στοιχείο του περιεχομένου χρησιμοποιείται διαφορετικό λογισμό που εξυπηρετεί την δημιουργία, την ανάπτυξη, την επεξεργασία και των έλεγχο του. Κατά τη ανάπτυξη του εκπαιδευτικού υλικού τηλε-κατάρτισης, πρέπει να λάβουμε υπόψη μας και το γεγονός ότι το περιεχόμενο θα εξαχθεί με τη βοήθεια διαδικτυακών φυλλομετρητών καθώς το πιθανότερο είναι να παρουσιαστεί στο σύστημα διαχείρισης της εκπαίδευσης για ασύγχρονη εκπαίδευση. Προκειμένου να φορτωθεί το εκπαιδευτικό υλικό αυτόματα στην LMS, είναι αναγκαία η προετοιμασία προϋποθέσεων τηλε-κατάρτισης όπως IMS ή SCROM, που ταιριάζουν με το πακέτο των περιεχομένων. Το περιεχόμενο που ταιριάζει με τις προϋποθέσεις του εκπαιδευτικού υλικού τηλεκατάρτισης θα λειτουργήσει εξίσου καλά σε όλα τα συστήματα διαχείρισης της εκπαίδευσης που έχουν προσαρμοστεί με τις ίδιες προϋποθέσεις [7]. Τα πακέτα περιεχομένων ηλεκτρονικού εκπαιδευτικού υλικού προσδιορίζονται ως αντικείμενα εκπαίδευσης. Χρησιμοποιείται εξειδικευμένη τεχνολογία, η οποία παρέχει τις δυνατότητες για την πιο αποτελεσματική χρήση του εκπαιδευτικού υλικού προκειμένου να αναπτυχθούν και να δημιουργηθούν εκπαιδευτικά αντικείμενα [2]. Η συλλογή των εκπαιδευτικών αντικειμένων, που επίσης ονομάζεται και πακέτο περιεχομένου, παρέχει καθορισμένους τρόπους για ανταλλαγή πηγών μεταξύ διαφορετικών Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 61

64 συστημάτων [9]. Ωστόσο, κατά την διαδικασία επιλογής τεχνολογιών και προγραμμάτων για την ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εκπαιδευτικού περιεχομένου είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε ότι οι τεχνολογίες αυτές δεν είναι μόνον μέσα παροχής εκπαίδευσης και δεν καθρεφτίζουν την προσπάθεια των εκπαιδευόμενων. Οι στρατηγικές του περιεχομένου και της εκμάθησης του εκπαιδευτικού υλικού επιδρούν σε μεγαλύτερο βαθμό στην μάθηση από ότι διάφοροι τύποι τεχνολογίας που χρησιμοποιούνται για την εκπαίδευση [2]. ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ 1. Aggarwal, A. K. (2003). Web Based Education: Learning from Experience. IRM Press, p. ISBN Anderson, T.; Elloumi, F. (2004). Theory and Practice of Online Learning. Athabasca University. ISBN: Διαθέσιμο από: 3. Driscoll M., Carliner S. (2005). Advanced Web-Based Training Strategies. Pfeiffer. 500 p. ISBN: Horton W., Horton K. (2003). E-Learning Tools and Technologies. Wiley Publishing, Inc. 592 p. ISBN: Howard C., Schenk K., Discenza R. (2003). Distance Learning and University Effectiveness. Information Science Publishing. 350 p. ISBN: Kovalchick A., Dawson K. (2003). Education and Technology. An Encyclopedia. ABC-Clio Ltd, p. ISBN: Morrison, D. (2003). E-learning Strategies. John Wiley & Sons Ltd. ISBN: Piskurich, G. M. (2004). Getting the Most from Online Learning. Pfeiffer, p. ISBN: Santally, M. I.; Senteni, A. (2005). A Learning Object Approach to Personalized Web-based Instruction // European Journal of Open and Distance Learning (EURODL). ISSN: Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 10. Notepad++. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 11. jedit. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 12. GIMP. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 13. Gadwin PrintScreen. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 14. Inscape. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 15. FastStone Image Viewer. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 16. IrfanView. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 17. XnView. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 18. Audacity. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 19. LAME. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 20. Free MP3 Sound Recorder. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 21. Winamp. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 62 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

65 22. XMMS. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 23. Amarok. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 24. VirtualDub. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 25. Avidemux. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 26. Xvid. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 27. DivX. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 28. VLC media player. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 29. GOM Player. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 30. RealOne Player. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 31. QuickTime. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 32. Adobe Flash CS4. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 33. SWiSH minimax2. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 34. Ajax Animator. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 35. Flash Slideshow Maker. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 36. Wink. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 37. CamStudio. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 38. Free Video to Flash Converter. Διαθέσιμο από: < Video-to-Flash-Converter.htm> (τελευταία πρόσβαση: ) 39. Microsoft Office. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 40. OpenOffice. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 41. PrimoPDF. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 42. PDFCreator. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 43. Adobe Reader. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 44. Foxit Reader. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 45. Microsoft Expression Web 2. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 46. NVU. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 47. exe. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 48. Xerte. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 49. CourseLab. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 50. RELOAD Editor. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 63

66

67

68

69 7. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ ΕΙΚΟΝΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Ή ONLINE ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΠΛΑΤΦΟΡΜΕΣ 7.1. Εισαγωγή Anna Darul, Aleksandra Cięglewicz-Wachowiak Ο σκοπός αυτού του κεφαλαίου είναι να παρουσιάσει τις πλατφόρμες ηλεκτρονικής μάθησης (ημάθηση), οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν δωρεάν. Η Online εκπαίδευση προσφέρεται μεταξύ άλλων από τις: WBTServer, Lotus Learning Space, Oracle Learning, SABA Learning Enterprise, ATutor, IntraLearn, ReadyGo, WCB, WBTExpress, EWS Editor και την εικονική αίθουσα Lotus. Τα πιο δημοφιλή εργαλεία online εκπαίδευσης τα οποία θα παρουσιαστούν σύντομα εδώ είναι: η πλατφόρμα Moodle, το ATutor και ο Χώρος Εκμάθησης (Learning Space). Όλα αυτά τα εργαλεία έχουν σχεδιαστεί για να βοηθούν τους εκπαιδευτές στην δημιουργία online μαθημάτων παρέχοντας ευκαιρίες ευρείας αλληλεπίδρασης των εκπαιδευομένων. Πρόκειται για εργαλεία λογισμικού ανοικτού κώδικα (ανopen source license), και, επιπλέον, λόγω της αρθρωτής (modular) τους σχεδίασης οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να αναπτύξουν πρόσθετες λειτουργίες Περιβάλλοντα εικονικής μάθησης ATutor Το ATutor είναι ένα διαδικτυακό Σύστημα Διαχείρισης Εκπαιδευτικού Περιεχομένου (LCMS) ανοιχτού κώδικα σχεδιασμένο έχοντας κατά νου την προσβασιμότητα και την προσαρμοστικότητα. Οι διαχειριστές μπορούν να εγκαταστήσουν ή να ενημερώσουν το ATutor σε λίγα λεπτά, να αναπτύξουν προσαρμοσμένα θέματα που θα δίνουν στο ATutor μία νέα εμφάνιση και να διευρύνουν με ευκολία τη λειτουργικότητά του με ιδιαίτερες ενότητες. Οι εκπαιδευτές μπορούν να συναρμολογήσουν, να συσκευάσουν και να αναδιανείμουν γρήγορα το διαδικτυακό περιεχόμενο διδασκαλίας, να εισάγουν εύκολα προκατασκευασμένο περιεχόμενο και να παραδώσουν τα μαθήματά τους online. Οι εκπαιδευόμενοι διδάσκονται σ ένα προσαρμοσμένο περιβάλλον εκπαίδευσης. Εικόνα 1. Σύστημα Διαχείρισης Εκπαιδευτικού Περιεχομένου ATutor Οι χρήστες του ATutor μπορούν να αναπτύξουν ένα δίκτυο επαφών, να δημιουργήσουν και να συμμετέχουν σε ομάδες ενδιαφέροντος, να εγκαταστήσουν ένα δικτυακό προφίλ και να διασυνδέσουν στο δικτυακό τους περιβάλλον οποιαδήποτε από τα χιλιάδες απομακρυσμένα gadget. Όλοι οι χρήστες αυτού του συστήματος έχουν ένα Φάκελο Εισερχομένων, μέσω του οποίου μπορούν να στέλνουν και να λαμβάνουν προσωπικά μηνύματα από άλλους χρήστες. Τα απεσταλμένα μηνύματα αποθηκεύονται στα Απεσταλμένα Μηνύματα αλλά μπορούν και να προωθούνται και να αποθηκεύονται εξωτερικά. Οι Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 67

70 εκπαιδευόμενοι μπορούν να προσθέτουν προσωπικές πληροφορίες για τον εαυτό τους ώστε να τις βλέπουν οι άλλοι και να συμπεριλάβουν μία εικόνα του προφίλ που εμφανίζεται μαζί με τις δημοσιεύσεις τους στο χώρο συζητήσεων (forum). Οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να περιηγούνται μέσα στο ATutor χρησιμοποιώντας γενικά, ιεραρχικά, ή σειριακά εργαλεία πλοήγησης. Τα στοιχεία πλοήγησης μπορούν να εμφανίζονται είτε ως κείμενο, εικόνες, ή και τα δύο και μπορούν να κρυφτούν για να απλουστεύσουν το περιβάλλον. Οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να συνεργάζονται με άλλους για την εκπόνηση εργασιών, να επικοινωνούν ως ομάδα μέσω των forums, να μοιράζονται πόρους μέσω της Αποθήκευσης Αρχείων και να συνεργάζονται στην συγγραφή αρχείων του προγράμματος. Δίνεται η δυνατότητα υποβολής ασκήσεων ή εργασιών στον επικεφαλής της ομάδας ή τον εκπαιδευτή/ δάσκαλο μαθημάτων. Αυτό υποκαθιστά μεγάλο μέρος της λειτουργικότητας που υπήρχε στην ενότητα ACollab, παρόλο που μπορεί ακόμη να χρησιμοποιηθεί από ομάδες εργασίας μαζί με το ATutor. Όλοι οι χρήστες σε ένα σύστημα ATutor έχουν τη δική τους υπηρεσία αποθήκευσης αρχείων η οποία μπορεί να μοιράζεται μεταξύ ομάδων, ή με μια ολόκληρη σειρά μαθημάτων. Ο έλεγχος της έκδοσης μπορεί να ενεργοποιηθεί ώστε να παρακολουθεί τις αναθεωρήσεις σε έγγραφα. Κάθε ομάδα έχει πρόσβαση στο δικό της ιστολόγιο (blog), στο οποίο μπορεί να καταχωρίσει δημόσια μηνύματα, διαθέσιμα σε όλα τα μέλη της τάξης, ή προσωπικά μηνύματα, διαθέσιμα μόνο στα μέλη της ομάδας και των εκπαιδευτών ή να προσθέσει έγγραφα με μαθηματικές εκφράσεις και πολυμέσα. Οι εκπαιδευτές μπορούν να επιλέξουν από τα διαθέσιμα εργαλεία του μαθήματος και από το μενού ενοτήτων, επιλέγοντας μόνο εκείνα που χρησιμοποιούνται σε ένα συγκεκριμένο μάθημα. Προαιρετικά μπορούν να εμφανίσουν τα εργαλεία στην κύρια γραμμή πλοήγησης, ή να τα συνδέσουν με την αρχική σελίδα του μαθήματος για γρήγορη πρόσβαση.τα εργαλεία μπορούν να τοποθετηθούν στην αρχική σελίδα του μαθήματος, να μετακινηθούν σε μία χωριστή σελίδα Εργαλείων Εκπαιδευομένου ή να μετακινηθούν στην δική τους ξεχωριστή οθόνη. Οι εκπαιδευτές μπορούν να δημιουργήσουν χειροκίνητα ή αυτόματα, ομάδες εργασιών για διάφορους σκοπούς. Οι ομάδες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να παρέχουν έναν ιδιωτικό χώρο όπου οι εκπαιδευόμενοι θα μπορούν να εργαστούν, να δημιουργήσουν ένα χώρο υποβολής να αναθέσουν ένα τεστ σε συγκεκριμένους μαθητές ή για μια σειρά από άλλες δυνατότητες. Το νέο χαρακτηριστικό γνώρισμα της Ομάδας Εργασίας αντικαθιστά ένα μεγάλο μέρος της λειτουργικότητας που υπήρχε στο παρελθόν στην πρόσθετη εφαρμογή (add-on) Acollab, η οποία μπορεί ακόμη να χρησιμοποιηθεί μαζί με τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της νέας ομάδας εργασίας. Οι εκπαιδευτές μπορούν να δημιουργήσουν τεστ πολλαπλής επιλογής, σωστό/λάθος, ερωτήσεις κλίμακας Likert, κατάταξης, αντιστοίχισης, drag and drop (μεταφοράς και απόθεσης), και μια σειρά ερωτήσεων ανοιχτού τύπου. Οι Π/Ε, οι Π/Ε πολλαπλών επιλογών, κατάταξης, αντιστοίχησης και ερωτήσεων Σ/Λ σημειώνονται αυτόματα. Μπορεί να δημιουργηθεί ένα τεστ για να το κάνει διαθέσιμο για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα, ενώ μπορεί να προσαρμοστεί η ανατροφοδότηση και να αρχειοθετηθούν τα αποτελέσματα του τεστ. Μπορεί επίσης κάποιος να δημιουργήσει το δικό του τεστ για να παρέχει στους εκπαιδευόμενους άμεση απάντηση. Υπάρχουν και άλλες χρήσιμες επιλογές όπως για παράδειγμα: δυνατότητα δημιουργίας ερευνών, δημιουργία παιχνιδιών γνώσεων τυχαίων ερωτήσεων, ανάθεση τεστ σε ομάδες εκπαιδευομένων, προσθήκη ερωτήσεων σε μια Βάση Δεδομένων Ερωτήσεων, δημιουργία τεστ βασισμένων σε εικόνες, να επιτρέπεται σε φιλοξενούμενους να τεστ, κ.ά. [1.1]. Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα: Lotus Learning Space Το πακέτο του Lotus Learning Space 5.0 έχει σχεδιαστεί για προχωρημένη εκπαίδευση. Είναι μια σύνθετη εκπαιδευτική λύση που δίνει τη δυνατότητα στη δημιουργία και διαχείριση εξ αποστάσεως μαθημάτων. Πρόκειται για ένα ισχυρό μέσο: με τη χρήση ορισμένων μεθόδων είναι δυνατόν να επιτραπεί στους εκπαιδευόμενους πρόσβαση στα μαθήματα, να ενσωματωθούν τυποποιημένα 68 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

71 μαθήματα για τον καθένα ξεχωριστά, να γίνεται αξιολόγηση, παρακολούθηση και διαχείρίση της συνολικής διδακτικής διαδικασίας. Το Lotus Learning Space 5.0 είναι ένα εργαλείο που υποστηρίζει το έργο του διαχειριστή. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση διευκολύνει την επίτευξη των στρατηγικών στόχων της διαχειριστικής ομάδας. Εξοπλίζοντας τα εμπορικά τμήματα και τα δίκτυα πωλήσεων με τις κατάλληλες γνώσης για τα νέα προϊόντα και με αποτελεσματικά συστήματα πωλήσεων, είναι δυνατόν να προωθηθούν τα προϊόντα γρηγορότερα. Συστήματα σαν το Lotus Learning Space 5,0 βοηθούν τους εργαζόμενους να εξοικειωθούν με τους πιο πρόσφατους κανόνες και τα πρότυπα που απαιτεί η εταιρεία. Χάρη σε λύσεις που παρέχει η εξ αποστάσεως εκπαίδευση συγκεκριμένα τμήματα, και ως εκ τούτου, όλη επιχείρηση θα λειτουργήσει γρηγορότερα και πιο αποτελεσματικά. Όλοι οι παραπάνω αναφερόμενοι στόχοι είναι διαθέσιμοι μέσω του Lotus Learning Space 5.0, το οποίο μπορεί να αναχθεί σε κεντρικό σημείο ενσωματώνοντας όλους τους πόρους της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Το πακέτο Lotus Learning Space 5.0 παρέχει τη δυνατότητα ενσωμάτωσης ελκυστικού περιεχομένων υψηλής ποιότητας, πράγμα που αποτελεί το σημαντικότερο στοιχείο στην εκπαιδευτική διαδικασία. Οι περισσότεροι οργανισμοί διαθέτουν πλούσιους πόρους εκπαιδευτικών υλικών, όπως η online τεκμηρίωση καθώς και βιβλιοθήκες εκπαιδευτικού υλικού στο Διαδίκτυο και σε CDs. Τα ήδη υπάρχοντα υλικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν, να προετοιμαστούν νέα, αλλά και να αγοραστούν επαγγελματικά μαθήματα για εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Το πακέτο Lotus Learning Space 5,0 είναι σύμφωνο με τις απαιτήσεις της Επιτροπής Αεροπορικής Βιομηχανίας CBT (AICC), καθώς και άλλα πιο σύγχρονα πρότυπα, όπως το Sharable Content Object Reference Model (SCORM). Ασχέτως από το αν τα περιεχόμενα δημιουργήθηκαν χωριστά ή αγοράστηκαν, πρόκειται πάντα για πειστικά αποτελέσματα, διαδραστικές ενότητες κατάρτισης που παράγουν γρήγορα θετικά αποτελέσματα. Το πακέτο Lotus Learning Space 5.0 επιτρέπει την εφαρμογή τριών τρόπων εκπαίδευσης: ατομικό προσαρμοσμένο στο ρυθμό του καθένα συνεργασίας και εικονικός. Ως αποτέλεσμα, το σύστημα αυτό αποτελεί την πιο ευέλικτη πλατφόρμα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Το πακέτο Lotus Learning Space 5.0 περιλαμβάνει ένα ενσωματωμένο μηχανισμό ώστε να λειτουργεί και τους τρεις προαναφερόμενους τρόπους εκπαίδευσης, πράγμα που επιτυγχάνεται μέσω ενός έξυπνου περιβάλλοντος εργασίας (intuitive interface). Επιπλέον, ξεχωρίζει με την μοναδική ευελιξία του όσον αφορά την επιλογή του τρόπου λειτουργίας των online μαθημάτων. Είναι δυνατό να επιλεγεί ένας από τους ακόλουθους τρόπους ή ένας συνδυασμός τους στο πλαίσιο μιας σειράς μαθημάτων δημιουργώντας έτσι ένα ισχυρό, αποτελεσματικό εκπαιδευτικό εργαλείο: Εκπαίδευση σε προσωπικό ρυθμό. Μεμονωμένοι χρήστες έχουν πρόσβαση σε όλο το υλικό που έχουν προετοιμαστεί και μπορούν να εργαστούν ατομικά μέσα σε ένα πολυποίκιλο εκπαιδευτικό περιβάλλον. Εκπαίδευση σε συνεργασία. Το πακέτο Lotus Learning Space 5,0 είναι ένα πλούσιο και διαδραστικό εκπαιδευτικό περιβάλλον, στο οποίο εκπαιδευόμενοι και εκπαιδευτές μπορούν να συνομιλούν και να συμμετέχουν σε μαθήματα σύμφωνα με ένα προκαθορισμένο χρονοδιάγραμμα. Οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να συζητούν στο Διαδίκτυο, να μοιράζονται το υλικό και να κάνουν εξασκούνται μαζί. Η συνεργασία γίνεται πολύ εύκολα καθώς το πακέτο εξασφαλίζει στους χρήστες πρόσβαση σε όλα τα αναγκαία προηγμένα εργαλεία που σχεδιάσθηκαν γι αυτόν τον σκοπό. Εικονική Τάξη. Το Lotus Learning Space 5.0 παρέχει πρόσβαση σε ένα ευρύ φάσμα λειτουργιών απαραίτητων για εργασία σε πραγματικό χρόνο, διασφαλίζοντας ένα διαφοροποιημένο περιβάλλον εργασίας. Είναι εύκολο να δημιουργηθεί μία τάξη που να ενεργεί σε πραγματικό χρόνο, όπου οι εκπαιδευτές στέλνουν γρήγορα και εύκολα τα περιεχόμενα εμπλέκοντας ταυτόχρονα και τους εκπαιδευόμενους. Αυτοί έχουν στη διάθεσή τους ένα πίνακα, χάρη στον οποίο τα παραδοσιακά περιεχόμενα (π.χ. παρουσιάσεις) μπορούν να τοποθετηθούν ταυτόχρονα στις οθόνες όλων των εκπαιδευομένων. Σε αυτόν τον πίνακα μπορεί κάποιος να τοποθετήσει σημειώσεις, να μοιραστεί Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 69

72 εφαρμογές, να διατυπώσει ερωτήματα και να συνεργαστεί με άλλους χρήστες και όλα αυτά σε ένα αποτελεσματικό περιβάλλον εκπαίδευσης. Το πακέτο επιτρέπει τη λειτουργία τυπικών συνεδριάσεων (ανταλλαγή δεδομένων, οπτικό και ακουστικό υλικό), κατά την διάρκεια του οποίου είναι δυνατή η συνεργασία με άλλους εκπαιδευόμενους και εκπαιδευτές σε βαθμό που προηγουμένως ήταν αδύνατο. (The package enables running standard conferences (data exchange, audio and video materials), during which it is possible to cooperate with other learners and teachers to previously impossible extent) Ένας εκπαιδευτής μπορεί να καταγράψει ένα μάθημα και να το κάνει προσβάσιμο για αναθεώρηση και συζήτηση ή να το διαθέσει σε εκπαιδευόμενους που ήταν απόντες κατά την διάρκεια του μαθήματος [1.2]. Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα: Moodle Η πλατφόρμα Moodle είναι μία διαδικτυακή εφαρμογή, που σημαίνει ότι το μόνο πράγμα που χρειάζεται ο χρήστης για να έχει πρόσβαση είναι ένας φυλλομετρητής, καθώς το λογισμικό της πλατφόρμας βρίσκεται ήδη στον διακομιστή (server). Ένα μάθημα μπορεί να αποτελείται από μια συγκεκριμένη ποσότητα πληροφοριών χωρισμένες ανά θέμα ή σε εβδομαδιαίες ενότητες, καθώς και κοινωνικές, οι οποίες δημιουργήθηκαν από τον εκπαιδευτή ή τους συμμετέχοντες στο μάθημα. Η πλατφόρμα Moodle είναι ένα δωρεάν, διαθέσιμη σε πολλές γλώσσες. Όπως όλα τα λογισμικά ανοικτού κώδικα, αναπτύσσεται συνεχώς και ο συντάκτης του μαθήματος μπορεί να επιλέξει εύκολα προσβάσιμες επιλογές. Εικόνα 2. Κοινότητα Moodle Ο εκπαιδευτής που δημιουργεί το μάθημα έχει την δυνατότητα: να τοποθετεί υλικό που εκπονήθηκε για τους εκπαιδευόμενους- εργασίες, συνδέσεις με ιστοσελίδες που περιέχουν πληροφορίες που μπορεί να είναι χρήσιμες για το μάθημα, να κανονίζει συνομιλίες συζήτηση σε πραγματικό χρόνο, να στήνει και συντονίσει μία συζήτηση, να χρησιμοποιεί λίστες ταχυδρομείου (mailing lists) για να στέλνει σχετικές πληροφορίες στους συμμετέχοντες στο μάθημα, π.χ. να πληροφορεί τους χρήστες για ένα καινούργιο θέμα συζήτησης στο forum του μαθήματος, να εξετάζει τις γνώσεις των συμμετεχόντων, να στέλνει πίσω πληροφορίες για την πρόοδο των εκπαιδευομένων, 70 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

73 να εκδίδει διάφορες εκθέσεις, π.χ. εκθέσεις δραστηριότητας των εκπαιδευομένων. Εικόνα 3. Αρχική σελίδα του μαθήματος Πληροφορίες για τον τρόπο χρησιμοποίησης του Moodle, τον τρόπο δημιουργίας ενός λογαριασμού, η τη δημιουργία ενός μαθήματος βήμα προς βήμα μπορούν να βρεθούν από το «Μάθημα TC*Teacher: Πώς χρησιμοποιείται η Πλατφόρμα Moodle» που είναι διαθέσιμο στην πλατφόρμα εξάσκησης TC*Teacher: (βλέπε Εικόνα 3). Για περισσότερες πληροφορίες σε άλλες γλώσσες, παρακαλούμε επισκεφθείτε την ιστοσελίδα: Στη διέυθυνση αυτή μπορούν να βρεθούν τα βοηθήματα και η έκδοση της πλατφόρμας σε διαφορετικές γλώσσες μαζί με τα βοηθήματα Σενάρια Η διδασκαλία με την χρήση της πλατφόρμας η-μάθησης κάνει την εκπαιδευτική διαδικασία πολυποίκιλη και αποτελεσματικότερη. Μπορεί να ειπωθεί ότι πάνω απ 'όλα κάνει την μελέτη ευκολότερη για τους εκπαιδευόμενους, καθώς ο χρόνος και η απόσταση δεν παρεμποδίζουν την εκπαίδευσή τους. Μπορούν να έχουν πρόσβαση στο υλικό της πλατφόρμας ανά πάσα στιγμή, να ελέγχουν τα καθήκοντα που πρέπει να φέρουν σε πέρας και σε ποιες προθεσμίες. Οι εκπαιδευόμενοι έχουν επίσης εύκολη και γρήγορη πρόσβαση σε πληροφορίες ανατροφοδότησης από τον εκπαιδευτή τους σχετικά με την ακρίβεια ή τα λάθη που έκαναν στις εργασίες τους στο σπίτι. Οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να χρησιμοποιούν πόρους που δημιούργησαν από κοινού, π.χ. λεξικά. Η συνήθεια να χρησιμοποιούν τα αποτελέσματα της πλατφόρμας καταλήγει στη συστηματικοποίηση της εργασίας, κάτι που είναι τόσο σημαντική στην επαγγελματική ζωή κάθε εργαζομένου. Στην περίπτωση μικτής μάθησης, αν ο εκπαιδευόμενος είναι απών κατά τη διάρκεια των καθορισμένων μαθημάτων, έχει ακόμα τη δυνατότητα να συμμετέχει στο σύγχρονο εξ αποστάσεως μάθημα και επίσης να θέτει ερωτήσεις στο φόρουμ ή να συνομιλεί ή να χρησιμοποιήσει ασύγχρονα τις διαθέσιμες δραστηριότητες. Από τη σκοπιά του δημιουργού ή του εκπαιδευτή του μαθήματος υπάρχουν πολλά πλεονεκτήματα από τη χρήση ενός Εικονικού Περιβάλλοντος Μάθησης ΕΠΜ στην εκπαίδευση ενηλίκων. Η συνήθεια χρήσης της πλατφόρμας απαιτεί από τον εκπαιδευτή τη συστηματική προετοιμασία του υλικού. Συμβαίνει μάλιστα οι εκπαιδευτικοί που έχουν ήδη αρχίσει να εργάζονται με την πλατφόρμα να είναι πολύ φιλόδοξοι και μερικές φορές να παρέχουν στους εκπαιδευόμενους υπερβολικά πολλές πληροφορίες ή υλικό, με αποτέλεσμα να τους αποθαρρύνουν, ή ίσως ακόμη και να δημιουργήσουν χάος στην εκπαιδευτική διαδικασία. Είναι ζωτικής σημασίας να θυμούνται να προσαρμόσουν την ποσότητα της ύλης και των καθηκόντων στην διάρκεια του μαθήματος. Η χρήση του ΕΠΜ δίνει στον Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 71

74 εκπαιδευτή την ευκαιρία της ατομικής προσέγγισης κάθε εκπαιδευομένου. Η απευθείας επικοινωνία μέσω ή η εξατομικευμένη αξιολόγηση, δίνει ένα ορισμένο βαθμό άνεσης τόσο στο το εκπαιδευτή όσο και στον εκπαιδευόμενο. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία στην εκπαίδευση των ενηλίκων, οι οποίοι είναι κατά κανόνα πιο φιλόδοξοι στις σπουδές τους, από ότι τα παιδιά ή οι έφηβοι. Ο δημιουργός του μαθήματος θα πρέπει να δώσει προσοχή στην δημιουργία του σύμφωνα με την σπειροειδή μέθοδο. Είναι σημαντικό να εφαρμόζει διαφορετικά είδη δραστηριοτήτων που διατίθενται στην πλατφόρμα καθώς καθιστούν την εκπαίδευση πιο ποικίλη και ελκυστική. Ωστόσο, ο δημιουργός του μαθήματος θα πρέπει να έχει κατά νου ότι η μελέτη είναι μια δημιουργική διαδικασία, συνεπώς απαιτεί παράλληλα μια ατομική αναζήτηση της γνώσης. Αν ο δημιουργός του μαθήματος παρέχει έτοιμες συνδέσεις σε σελίδες www, ύλη που δίνει απαντήσεις σε κάθε ερώτηση, δυστυχώς αυτό αποθαρρύνει τους εκπαιδευόμενους από κάθε ατομική αναζήτηση. Στην περίπτωση της εκπαίδευσης ενηλίκων είναι σημαντικό να θυμάστε ότι ο στόχος της κοινής εκπαίδευσης είναι η υποστήριξη στην απόκτηση ικανοτήτων αυτό-εκπαίδευσης. Ως εκ τούτου, είναι χρήσιμο να αφήσει ορισμένα κενά στο μάθημα, τα οποία θα απαιτούν την αναζήτηση πληροφοριών, π.χ., αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την δραστηριότητα, τη χρήση λεξικού ή εργαστηρίων. Οι εκπαιδευτές μαθημάτων η-μάθησης θα πρέπει να έχουν κατά νου ότι ο ρόλος τους είναι να καθοδηγούν τη διαδικασία της εκπαίδευσης και να παρέχουν υποστήριξη σε περίπτωση που το ζητούν οι εκπαιδευόμενοι. Από την άλλη πλευρά, οι εκπαιδευόμενοι θα πρέπει να είναι πρόθυμοι να μάθουν, να ενδιαφέρονται, να ψάχνουν την επίλυση ενός προβλήματος (το πρόβλημα των κινήτρων εξετάζεται αναλυτικά στο κεφάλαιο 5). Ο εκπαιδευτής (δημιουργός) στήνοντας τα μαθήματα η-μάθησης θα πρέπει να επισυνάπτει ένα εγχειρίδιο μεθοδολογίας. Πρόκειται για είναι ένα έγγραφο το οποίο θα βοηθήσει έναν άλλο εκπαιδευτή να υλοποιήσει το μάθημα. Αυτό το εγχειρίδιο μεθοδολογίας θα πρέπει να περιλαμβάνει πληροφορίες σχετικά με το θέμα του μαθήματος, το κοινό που απευθύνεται, τις εισαγωγικές απαιτήσεις από τους εκπαιδευόμενους και τους στόχους που πρέπει να επιτευχθούν κατά τη διάρκειά του. Θα πρέπει να υπάρχει μια λεπτομερής περιγραφή του προγράμματος, συμπεριλαμβανομένων των δραστηριοτήτων που πραγματοποιούνται. Όλα τα θέματα που καλύπτονται θα πρέπει να περιλαμβάνουν συμβουλές για τον εκπαιδευτή, για το πώς να κάνει συγκεκριμένες ασκήσεις και άλλες δραστηριότητες και ποια κριτήρια αξιολόγησης θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη. Χάρη σε όλες αυτές τις συμβουλές ο εκπαιδευτής, ο οποίος δεν είναι ο δημιουργός του μαθήματος, θα είναι σε θέση να πραγματοποιήσει το μάθημα σύμφωνα με την πρόθεση και το σκοπό που είχε κατά νου ο δημιουργός. Διεξάγοντας την εκπαίδευση με την υποστήριξη του ΕΠΜ είναι σημαντικό να θυμάστε ότι η ποιότητα και η ποικιλία του υλικού, καθώς και η καλή επαφή με τον εκπαιδευτή, είναι οι παράγοντες που εγγυώνται την επιτυχία σε αυτή τη μορφή της εκπαίδευσης. ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ 1. Atutor Learning Content Management System. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση ) 2. Lotus Learning Space. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 3. E-learning platform. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 4. Moodle. Διαθέσιμο από: < (τελευταία πρόσβαση: ) 72 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

75

76

77 8. ΤHΛΕΔΙΑΣΚΕΨΗ Donatas Raišutis, Vida Motekaitytė 8.1. Εισαγωγή Η έννοια της τηλεδιάσκεψης είναι αρκετά ευρεία, καθώς δεν έχει καθοριστεί ακόμα με ακρίβεια. Ως εκ τούτου, οι τηλεδιασκέψεις που παρουσιάζονται στο παρόν κεφάλαιο θα μπορούσαν να περιγραφούν ως ο δυναμικός τρόπος μετάδοσης ήχου και εικόνας με τη βοήθεια δικτύων Η/Υ. Οι τηλεδιασκέψεις παρέχουν ένα εργαλείο επικοινωνίας που επιτρέπει στους ανθρώπους να επικοινωνούν, να βλέπουν και να ακούν ο ένας τον άλλο και να ανταλλάσσουν πληροφορίες (εκπαιδευτικό υλικό) μέσα από εικονικά περιβάλλοντα. Χάρη στην τηλεδιάσκεψη, η διαδικασία μάθησης γίνεται πιο αποτελεσματική και ελκυστική καθώς και διαθέσιμη σε όλους τους εκπαιδευόμενους σε ολόκληρο τον κόσμο. Στην προσπάθεια να δουλέψουμε και να χρησιμοποιήσουμε μέχρι εξαντλήσεως αυτό το μέσο επικοινωνίας αποτελεσματικά, χρειάζεται να εξοικειωθούμε με τα διάφορα εργαλεία τηλεδιάσκεψης και να επιλέξουμε τα πιο κατάλληλα, συνεπώς ο στόχος του κεφαλαίου αυτού είναι να παρουσιάσει τέτοια εργαλεία και να διευκολυνθούν οι επιλογές των εκπαιδευτικών. Επίσης, είναι σημαντικό οι εκπαιδευτικοί να δαμάσουν τον τρόπο που λειτουργεί από μία μάλλον νέα και κάπως ασυνήθιστη θέση (καθιστοί, μιλώντας και κοιτάζοντας σε μια κάμερα) και να εξοικειωθούν με τις ειδικές πτυχές της ανάπτυξης εκπαιδευτικού υλικού. Η τηλεδιάσκεψη ταιριάζει κάλλιστα στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση, όταν εκπαιδευόμενοι και εκπαιδευτές δεν συναντώνται πρόσωπο με πρόσωπο ή συναντώνται πολύ σπάνια εξάλλου, αυτή η τεχνολογία είναι κατάλληλη επίσης για να εμπλουτίσει και την παραδοσιακή εκπαίδευση. Επί του παρόντος, ξεχωρίζουν αρκετοί τύποι εργαλείων επικοινωνίας με τηλεδιάσκεψη. Ένα από τα παλαιότερα και πιο διαδεδομένα εργαλεία τηλεδιάσκεψης αναπτύχθηκε σύμφωνα με τις γενικά πρότυπα που είναι διαθέσιμα σε όλους, όπως τα πρωτόκολλα H.323 και SIP που αποτελούν εργαλεία τηλεδιάσκεψης. Αυτά τα εργαλεία επικοινωνίας διακρίνονται σε δύο τύπους: τις χωριστές συσκευές και το λογισμικό που είναι εγκατεστημένο στον υπολογιστή. Τα εν λόγω εργαλεία επικοινωνίας αναπτύχθηκαν τόσο από εμπορικές εταιρείες (Tandberg - Polycom - Aethra - Radvision - και άλλες) όσο και από μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα κατασκευαστές (Ekiga - XMeeting - xmeeting.sourceforge.net EVO - και άλλους). Το λογισμικό των πρωτοκόλλων τηλεδιάσκεψης H.323 και SIP είναι προσβάσιμο σε όλα τα δημοφιλή λειτουργικά συστήματα όπως «Microsoft Windows», «Linux» και «Mac» OS. Ένα από τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματα αυτών των προτύπων τηλεδιάσκεψης είναι η επικοινωνία μεταξύ ανθρώπων η οποία είναι ανεξάρτητη από τον κατασκευαστή για παράδειγμα, χρησιμοποιώντας «Ekiga» είναι δυνατή η επικοινωνία με συνδρομητές της «Polycom» ή της «Tandberg». Τα εργαλεία άλλων τύπων έχουν λειτουργίες για ήχο, εικόνα και επικοινωνία μέσω κειμένου και ως παραδείγματα τέτοιων προγραμμάτων αναφέρονται τα «SKYPE», «Windows Live Messenger», «Google Talk» κ.α. Τα εργαλεία που αναφέρονται παραπάνω χρησιμοποιούνται συνήθως για την επικοινωνία μεταξύ φίλων, συγγενών, συναδέλφων στο χώρο εργασίας ή ακόμα και από επιχειρηματικούς εταίρους. Παρά τη δημοτικότητά τους, οι δυνατότητες για επικοινωνία εικόνας και ήχου εξακολουθούν να είναι μάλλον περιορισμένες, όμως, επαρκείς για να χρησιμοποιηθούν στην εκπαίδευση ενηλίκων. Αυτά τα εργαλεία επικοινωνίας είναι συνήθως δωρεάν. Ωστόσο, είναι χαμηλών προδιαγραφών. Συνεπώς, η επικοινωνία μέσω αυτών των εργαλείων είναι συνήθως δυνατή μέσα σ έναν κύκλο μιας συγκεκριμένης ομάδας που χρησιμοποιεί ένα συγκεκριμένο εργαλείο (για παράδειγμα, ένας συνδρομητής SKYPE με ενεργοποιημένη τη δυνατότητα τηλεδιάσκεψης είναι σε θέση να επικοινωνεί μόνο με άλλο συνδρομητή SKYPE χωρίς να έχει την δυνατότητα να μιλήσει με συνδρομητές των «Google talk» ή «Windows Live Messenger»), το οποίο είναι εντελώς διαφορετικό Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 75

78 στην περίπτωση του προτύπου πρωτοκόλλου τηλεδιάσκεψης. Επιπλέον, η πλειονότητα των εργαλείων που προορίζονταν για επικοινωνία μέσω μηνυμάτων κειμένου τα οποία ονομάζονται μερικές φορές άμεσα μηνύματα (IM) και η δυνατότητα μετάδοσης ήχου και εικόνας, εγκαταστάθηκαν μόνο στις νεότερες εκδόσεις των προγραμμάτων. Προς το παρόν τα εργαλεία συνεδρίασης στον Ιστό έχουν γίνει όλο και πιο δημοφιλή λόγω της απλής χρήσης τους και δεν υπάρχουν απαιτήσεις για την εγκατάσταση ειδικού λογισμικού. Εκτός από αυτό, τα εργαλεία αυτά λειτουργούν χρησιμοποιώντας τα πιο δημοφιλή grafters πλοήγησης, όπως το "Flash" ή "Java". Η εγκατάσταση των grafters είναι πολύ απλή και δεν απαιτεί οποιαδήποτε προσπάθεια ή γνώση του χρήστη. Αν το grafter δεν έχει εγκατασταθεί ακόμη, συνιστάται να εγκατασταθεί μέσα στον φυλλομετρητή του χρήστη όχι μόνο για τη χρήση των εφαρμογών αλλά και για την επιτυχημένη καθημερινή εργασία στο εικονικό περιβάλλον. Περισσότερες πληροφορίες για το πώς να εγκαταστήσετε ή να λύσετε διάφορα προβλήματα που σχετίζονται με τα grafters μπορείτε να βρείτε: Σχετικά με τους πιο δημοφιλείς φυλλομετρητές στο Διαδίκτυο με Java grafters στην: Φυλλομετρητές στο Διαδίκτυο με Flash grafters στην: (Flash grafters for internet browsers in Είναι αρκετά σημαντικό να επιλέξετε τα κατάλληλα εργαλεία για τηλεδιάσκεψη, καθώς αυτό καθορίζει την επιτυχία και την ποιότητά της. Κατά την επιλογή εργαλείων για τηλεδιάσκεψη είναι σκόπιμο να ακολουθήσετε τα κριτήρια που επισημαίνονται παρακάτω: Οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να χρησιμοποιούν διαφορετικά λειτουργικά συστήματα και επομένως το επιλεγμένο εργαλείο πρέπει να λειτουργεί τουλάχιστο σε δύο ή ακόμη και τρία λειτουργικά συστήματα όπως το Microsoft Windows, Linux ή το Mac ΛΣ Το επιλεγμένο σύστημα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί δωρεάν, χωρίς καμία υποχρέωση για την κεντρική εγκατάσταση του συστήματος στο εκπαιδευτικό ίδρυμα, και οι υπηρεσίες του θα πρέπει να παρέχονται ως υπηρεσίες φιλοξενίας. Επιδιώκοντας να αποκτήσει πρόσθετη λειτουργικότητα, το ποσό για τη χρήση του θα είναι ελάχιστο. Το επιλεγμένο εργαλείο θα πρέπει να είναι εύκολο στη χρήση του και ευέλικτο χωρίς να χρειάζεται συγκεκριμένες εγκαταστάσεις στο δίκτυο υπολογιστών. Το σύστημα πρέπει να είναι διαισθητικό για τους χρήστες που το χρησιμοποιούν για πρώτη φορά. Αυτό πρέπει να παρουσιάζεται με την βοήθεια ενός απλού και εύκολα κατανοητού οδηγού για τον χρήστη (Wizard ή βήμα-βήμα) Κατά τη χρήση του συστήματος, θα πρέπει να εξασφαλίζονται η κοινή σύνδεση ήχου και εικόνας ανάμεσα σε δύο ή και περισσότερους (μέχρι 20) συμμετέχοντες, με την δυνατότητα να κάνουν παρουσιάσεις PPT και PDF και την δυνατότητα εναλλαγής οθόνης. Οι παρευρισκόμενοι των βιντεοσυσκέψεων θα πρέπει να έχουν την δυνατότητα να επικοινωνούν με μηνύματα κειμένου. Η ενσωμάτωση με εικονικά περιβάλλοντα εκπαίδευσης όπως το Moodle, θα πρέπει να είναι δυνατή Δυνατότητες βιντεοδιάσκεψης Τα σύγχρονα συστήματα τηλεδιάσκεψης δίνουν την δυνατότητα σε αρκετούς χρήστες να χρησιμοποιούν γενικά δεδομένα (πληροφορίες και αρχεία στον υπολογιστή) οι χρήστες μπορούν να εισάγουν κείμενα ή γραφικές απεικονίσεις μέσα στο αρχείο. Το λογισμικό αυτό είναι απαραίτητο όταν υπάρχει μεγάλη ανάγκη για ταχύτητα στην ανάλυση της κατάστασης ή τη λήψη επειγουσών, αποφάσεων υψηλού επιπέδου, παρέχοντας συμβουλές και συνεργώντας στην ανάπτυξη σχεδίων. Οι μέθοδοι της τηλεδιάσκεψης σε σύγκριση με τις μεθόδους επικοινωνίας με ήχο, έχουν πολλά πλεονεκτήματα: o συνομιλητής είναι πιο εύκολο να κατανοήσει με την μέθοδο αυτή, η συζήτηση γίνεται πιο προσωπική και υπάρχει περισσότερη εμπιστοσύνη, το εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάζεται πιο 76 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

79 γρήγορα, ο αριθμός των παρεξηγήσεων είναι μειωμένος, και, επιπλέον, οι ιδέες μπορούν να παρουσιαστούν περισσότερα με γραφήματα. Ακολουθώντας τα κριτήρια που αναφέρθηκαν ανωτέρω, τα εργαλεία τηλεδιάσκεψης που επιλέχθηκαν και εξετάστηκαν θα επιτρέπουν στους εργοδότες των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων να διαλέξουν το πιο κατάλληλο εργαλείο για τηλεδιάσκεψη. Αυτό θα μπορούσε να είναι διάσκεψη στον Ιστό, το εργαλείο Instant messaging ή η λύση πρωτοκόλλου SIP/H.323. Σε κάθε περίπτωση το πιο σημαντικό πράγμα είναι ο τρόπος που θα χρησιμοποιούνται τα εργαλεία. Στην Εικόνα 1 και Εικόνα 2 παρουσιάζονται αρκετά εργαλεία καθώς και οι δικές τους δυνατότητες χρήσης. Το πρώτο σενάριο βασίζεται στην υποτιθέμενη απόφαση ενός εκπαιδευτή να προσκαλέσει έναν διάσημο καθηγητή, ο οποίος θα μοιραστεί την δική του εμπειρία στην τάξη. Ωστόσο, το σχολείο δεν έχει τους οικονομικούς πόρους για να πληρώσει το αεροπορικό εισιτήριο του καθηγητή. Επομένως έχοντας συμβουλευτεί τον καθηγητή, ο εκπαιδευτής μπορεί να χρησιμοποιήσεις ένα από τα εργαλεία τηλεδιάσκεψης προκειμένου να τον καλέσει να συμμετάσχει στην δική τους εικονική τάξη. Εικόνα 1. Εικονική διάλεξη με έναν εκπαιδευτή ή/και ένα συντονιστή Στη δεύτερη περίπτωση, συνιστάται η χρήση εργαλείων τηλεδιάσκεψης, για να διδαχθούν οι εκπαιδευόμενοι μιας απομακρυσμένης τάξης. Κατά τη διάρκεια του μαθήματος, ένας εκπαιδευτής μπορεί να επιλέξει μεταξύ της λειτουργίας της διάλεξης και της λειτουργίας της συζήτησης. Η λειτουργία του ομιλητή δείχνει την εικόνα από την κάμερα και τον εκπαιδευτή από το πλεονεκτικό σημείο ενός εκπαιδευόμενου, ενώ η λειτουργία της συζήτησης παρέχει πλεονεκτική θέση στον εκπαιδευόμενο. Η λειτουργία της συζήτησης δείχνει την άποψη της κάμερας επιτρέποντας στα απομακρυσμένα μέλη να συμμετάσχουν στη συζήτηση πληρέστερα. Εικόνα 2. Εικονική διάλεξη ανάμεσα σε δύο τάξεις Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 77

80 8.3. Εργαλεία βιντεοδιάσκεψης Η επιλογή ενός σχετικού εργαλείου τηλεδιάσκεψης μπορεί να καθορίσει την επιτυχία της πρώτης προσπάθειας του εκπαιδευτή να χρησιμοποιήσει την υπηρεσία. Η πρώτη συμβουλή είναι να επιμείνει η/ο εκπαιδευτής σε εργαλεία που έχει ήδη και να μην τα αλλάξει. Με τον τρόπο αυτό ο εκπαιδευτής μπορεί να είναι βέβαιος ότι δεν θα εμφανιστούν τυχόν πρόσθετα προβλήματα και δυσκολίες κατά την τηλεδιάσκεψη. Η συχνή αλλαγή των εργαλείων πιθανόν να κάνει τον εκπαιδευτή να αλλάξει το εκπαιδευτικό του υλικό και τις συνήθειες χρήσης. Αναφορικά με το κεφάλαιο αυτό, ο εκπαιδευτής θα πρέπει να είναι σε θέση να επιλέξει το καταλληλότερο εργαλείο για τις ανάγκες του και για το θέμα διδασκαλίας. Το κεφάλαιο αυτό περιγράφει τα εργαλεία σύσκεψης στον ιστό και μερικές από τις πιο δημοφιλείς IM εφαρμογές. Δεν θα παρουσιαστεί μία πιο λεπτομερής περιγραφή των SIP και H.323, δεδομένου ότι αυτά χρειάζονται βαθύτερες τεχνικές γνώσεις, εξάλλου, η πλειονότητα αυτών δεν είναι δωρεάν. Εικόνα 3. Εργαλείο Τηλεδιάσκεψης Ekiga Η εφαρμογή Ekiga μπορεί να αναφερθεί ως ένα από τα ελεύθερα, πιο ενδιαφέροντα και ελκυστικά εργαλεία που είναι καταλληλότερα και χρησιμοποιούνται πιο συχνά από τους χρήστες του λειτουργικού συστήματος Linux (βλ. Εικόνα 3) ωστόσο μπορεί κανείς να κατεβάσει την έκδοση και για το λειτουργικό σύστημα Windows. Εάν ενδιαφέρεστε γι αυτό το είδος εργαλείων, σας προτείνουμε να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα WiZiQ Το WiZiQ είναι ένα εργαλείο σύσκεψης στον ιστό που λειτουργεί χρησιμοποιώντας φυλλομετρητή και που επιτρέπει στους εκπαιδευτές να παρέχουν υπηρεσίες εκπαίδευσης σε εικονικές τάξεις, σε πραγματικό χρόνο. Το WiZiQ διατίθεται χωρίς χρέωση μέσω της ιστοσελίδας Σε πραγματικό χρόνο, σε εικονικές τάξεις, μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει οπτικοακουστικές συσκέψεις, chat room, πίνακες, να μοιράσει εμπλουτισμένο ψηφιακό περιεχόμενο, δηλαδή έγγραφα κειμένου, παρουσιάσεις, αρχεία PDF, κ.λπ. (βλέπε Εικόνα 4). Εκτός από αυτές τις λειτουργίες, οι χρήστες μπορούν να καταγράφουν τη συνεδρίασή τους και η εγγραφή να είναι διαθέσιμη αργότερα σε όλους τους ενδιαφερόμενους. Έχοντας κάνει εγγραφή στο μάθημα, αυτοί που παρακολουθούν τις WiZiQ εικονικές τάξεις μπορούν να κάνουν τα ακόλουθα: να έχουν επικοινωνία μέσω ήχου με άλλους (βίντεο εμφανίζεται μόνο από ένα εκπαιδευτή), να γράψουν και να σχεδιάσουν σε έναν πίνακα, να διαμοιράσουν παρουσιάσεις, αρχεία PDF, φωτογραφίες και αρχεία Flash. Ο παρουσιαστής (εκπαιδευτής) μπορεί να δώσει ή να λάβει όλα τα δικαιώματα από κάθε παρευρισκόμενο ξεχωριστά με τέτοιο τρόπο ώστε να διασφαλιστεί η γενική διάταξη κατά την διάρκεια της συνεδρίασης. Έχοντας χάσει όλα τα δικαιώματά του/της, 78 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

81 ο παρευρισκόμενος παραμένει μόνο ένας παρατηρητής, αλλά με την δυνατότητα να κάνει ανάκτηση των δικαιωμάτων ανά πάσα στιγμή. Εικόνα 4. Παρουσίαση εικονικής τάξης WiZiQ Στους εκπαιδευόμενους παρέχονται οι ακόλουθες δυνατότητες: Να αναζητήσουν εκπαιδευτές στην γενική βάση δεδομένων Να εκπαιδευτούν απευθείας από το σπίτι ή από οποιοδήποτε άλλο μέρος χρησιμοποιώντας μόνο ένα φυλλομετρητή χωρίς καμία άλλη πρόσθετη εγκατάσταση ή download διεργασίες στον υπολογιστή Να εγγράψουν διαλέξεις και να τις μελετήσουν αργότερα. Στους εκπαιδευτές παρέχονται οι ακόλουθες δυνατότητες: Πλήρη έλεγχο σε online σύστημα εκπαίδευσης χωρίς καμία πρόσθετη εγκατάσταση Δωρεάν κράτηση και δημιουργία εικονικών τάξεων Κράτηση εικονικών τάξεων εκ των προτέρων χρησιμοποιώντας το ημερολόγιο εκπαιδευτή Χρήση κάμερας Διαδικτύου (web camera) και παροχή ακουστικής επικοινωνίας με τους εκπαιδευόμενους Δημιουργία δικού του χαρτοφυλακίου (portfolio) Οργάνωση ένας-προς-έναν ή ομαδικής συνεδρίασης Διεξαγωγή on-line τεστ Δύο τμήματα υπάρχουν στην αρχική σελίδα του WiZiQ: : το ένα είναι για τον εκπαιδευτή και το άλλο είναι για τους εκπαιδευόμενους. Εάν χρησιμοποιείτε το σύστημα WiZiQ για πρώτη φορά, πηγαίνετε στο σημείο «Δωρεάν Εικονική Τάξη». Όταν ανοίξει μία νέα σελίδα, μπορείτε να δημιουργήσετε μία εικονική τάξη χρησιμοποιώντας μία ιδιαίτερα απλή φόρμα εγγραφής. Κατά την διάρκεια της εγγραφής, ως όνομα τάξης μπορείτε να πληκτρολογήσετε το όνομα ενός θέματος ή το όνομα του πανεπιστημίου / σχολής - κάθε εκπαιδευτής αποφασίζει μεμονωμένα. Επίσης υπάρχει η δυνατότητα να περιγράψει ο εκπαιδευτής το περιεχόμενο του θέματος εν συντομία. Η κατηγορία των μαθημάτων μπορεί να μεταδίδεται δημόσια ή ιδιωτικά. Οι εκπαιδευτές του WiZiQ μπορούν να δημοσιεύουν τις εκπαιδευτικές ενότητες σε δημοφιλείς κοινωνικές πύλες (portals) όπως το Twitter ή το Facebook. Έχοντας προετοιμάσει όλα τα βήματα εγγραφής, ο εκπαιδευτής βλέπει την δική του εικονική τάξη και την παρουσιάζει σε ένα νέο παράθυρο (Δείτε Εικόνα 5) Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 79

82 Εικόνα 5. Προβολή της εικονικής τάξης WiZiQ Σε αυτό το παράθυρο, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε πίνακα, να προσθέσετε και να ανταλλάξετε παρουσιάσεις και αρχεία PDF να έχετε ακουστική επικοινωνία με τους συμμετέχοντες. Έχοντας εισάγει τις ηλεκτρονικές διευθύνσεις ( ) των εκπαιδευομένων, μπορείτε να τους προσκαλέσετε να συμμετάσχουν στην εικονική τάξη. Η επικοινωνία με τους εκπαιδευόμενους είναι μόνο ακουστική η προβολή στη δεξιά γωνία θεωρείται μόνο από την πλευρά του παρουσιαστή DimDim Το προϊόν αυτό θεωρείται ως ένα από τα πιο απλά στη χρήση, τόσο για τους παρόχους συνεδρίασης όσο και για τους ακροατές. Είναι διαθέσιμο στη διεύθυνση: Στο σύγχρονο κόσμο της εκπαίδευσης δεν είναι πάντοτε δυνατό να υπάρχει μια άμεση επαφή με τους εκπαιδευόμενους ή τους ακροατές. Η λύση δίνεται μέσω της συνεδρίασης στον Ιστό με το DimDim παρέχοντας τη δυνατότητα στους εκπαιδευτές να διδάξουν σε πραγματικό χρόνο μέσω του Διαδικτύου, με ένα απλό και, πιο σημαντικά, με οικονομικό τρόπο. Όπως και το WiZiQ, η εφαρμογή DimDim λειτουργεί χρησιμοποιώντας ένα φυλλομετρητή, με αποτέλεσμα οι συμμετέχοντες να μη χρειάζεται να κατεβάσουν οποιοδήποτε πρόσθετο λογισμικό στους υπολογιστές τους, ανεξάρτητα από το λειτουργικό σύστημα που χρησιμοποιούν, τον διαμεσολαβητή (proxy) και τις ρυθμίσεις του τείχους προστασίας. Οι δημιουργοί του DimDim παρέχουν επίσης τη δυνατότητα χρησιμοποίησης μιας ανοικτού κώδικα έκδοσης, δηλαδή οι οργανισμοί μπορούν να προσαρμόσουν το προϊόν στις ανάγκες τους. Σε αντίθεση με τα πλεονεκτήματα του WiZiQ, το DimDim επιτρέπει την τοπική εγκατάσταση του συστήματος στα ιδρύματα (βλ. Εικόνα 6) και έτσι επιτρέπει στους δημιουργούς συσκέψεων στον Ιστό να χρησιμοποιήσουν τις δυνατότητες του DimDim με τον βέλτιστο τρόπο σύμφωνα με τις ατομικές τους ανάγκες. Εικόνα 6. Συνεδρίαση στον Ιστό μέσω του DimDim Κατά τη διάρκεια της σύσκεψης ο παρουσιαστής μπορεί να μοιραστεί το ακόλουθο περιεχόμενο με τους συμμετέχοντες: εικόνα του desktop, παρουσιάσεις και διάφορα αρχεία (για παράδειγμα, *. pdf). Οι συμμετέχοντες μπορούν να δουν το περιεχόμενο στην οθόνη τους και να συνομιλήσουν εφόσον δουν τον παρουσιαστή δεν χρειάζεται να εγκαταστήσουν πρόσθετο λογισμικό. Είναι αρκετό για τον παρουσιαστή να υπάρχουν τρεις βασικές συνιστώσες για την σύσκεψη στον Ιστό: 80 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

83 κάμερα web, μικρόφωνο και ακουστικά/ηχεία. Οι συμμετέχοντες επίσης θα πρέπει να έχουν μόνο ακουστικά, ηχεία και ένα μικρόφωνο. Μια παθητική παρακολούθηση μιας διάλεξης είναι επίσης δυνατή όταν ένας συμμετέχων παρατηρεί μόνο τη διάλεξη χωρίς αυτός/αυτή να επικοινωνεί με τον εκπαιδευτή. Το DimDim παρέχει τις δυνατότητες: Να προσκαλέσει τους συμμετέχοντες χρησιμοποιώντας τις ηλεκτρονικές τους διευθύνσεις ( addresses) Να παρουσιάσει ποικίλο περιεχόμενο: PDF αρχεία, παρουσιάσεις, επίδειξη στην επιφάνεια εργασίας, παρουσίαση ιστοσελίδων στο Διαδίκτυο Δωρεάν έκδοση επιτρέπει να δει το video μόνο ο παρουσιαστής του Ακουστική επικοινωνία μεταξύ συμμετεχόντων Να επικοινωνεί με ένα προς ένα και με ομαδικές συνεδριάσεις (μέχρι 20 συμμετέχοντες στην δωρεάν έκδοση) Να κάνει κράτηση εκ των προτέρων για συνεδρίαση στον Ιστό Να αναζητήσει για συνέδρια στον Ιστό που βρίσκονται σε εξέλιξη ή για εκείνα που έχουν ήδη ολοκληρωθεί Να επικοινωνήσει χρησιμοποιώντας chat room (δημόσια και προσωπικά) Δυνατότητα για έναν παρουσιαστή να ελέγχει τους συμμετέχοντες, να τους προσφέρει δικαιώματα/ προνόμια χρήσης ορισμένων πηγών συνεδρίασης Το πακέτο λογισμικού DimDim παρέχεται χωρίς χρέωση κατά την εγκατάσταση του πακέτου μέσα σε έναν τοπικό εξυπηρετητή ή είναι δυνατό να χρησιμοποιηθεί μία δωρεάν έκδοση του DimDim που λειτουργεί σε μία παρόμοια αρχή όπως το WiZiQ. Δηλαδή, μπορεί κανείς να ξεκινήσει την συνεδρίαση στον φυλλομετρητή με μέχρι 20 συμμετέχοντες μετά από μία σύντομη εγγραφή. Μετά την εγγραφή ο εκπαιδευτής θα πρέπει να εισάγει τις ακόλουθες πληροφορίες: τις διευθύνσεις e- mail των συμμετεχόντων (για να τους προσκαλέσει να συμμετάσχουν στο συνέδριο με την αποστολή προσκλήσεων με αναφορά κατηγορίας, ώρας και ημερομηνίας) και τα στοιχεία συνάντησης. Υπάρχουν δύο δυνατότητες όσον αφορά την ώρα: να ξεκινήσει η σύσκεψη στον Ιστό αμέσως ή να γίνει κράτηση αυτής για την κατάλληλη στιγμή. Πριν από την έναρξη της σύσκεψης στον Ιστό, εκτελείται τελικός έλεγχος του φυλλομετρητή και της συμβατότητας του λειτουργικού συστήματος. Πριν σχηματιστεί το βίντεο σε μορφή Flash από το DimDim broadcasts, απαιτείται να επιβεβαιωθεί ότι η web κάμερα σας μπορεί να χρησιμοποιηθεί πριν ξεκινήσετε να χρησιμοποιείτε εικονική τάξη (βλ. Εικόνα 7). Εικόνα 7. Κύρια οθόνη του DimDim Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 81

84 Έχοντας επαναλάβει το αίτημα, ανοίγει το κύριο παράθυρο της συνεδρίασης στον Ιστό όπου μπορείτε να παράσχετε πληροφορίες για τους συμμετέχοντες που χρησιμοποιούν πίνακα, να διαμοιράσετε διάφορα έγγραφα ή επιφάνειες εργασίας (βλ. Εικόνα 7). Κατά την διάρκεια της συνεδρίασης υπάρχει πάντα η δυνατότητα να προσθέσετε επιπλέον συμμετέχοντες όταν πατήσετε το εικονίδιο «Πρόσκληση» (Δείτε το Α στην Εικόνα 7) Ο Πίνακας 1 συγκρίνει τα χαρακτηριστικά των πιο δημοφιλών εργαλείων της συνεδρίασης στον Ιστό. Πίνακας 1. Συγκριτικός πίνακας των εργαλείων συνεδρίασης στον Ιστό Περιγραφή Κοινή Χρήση Εγγράφων WebEx Microsoft LiveMeeting DimDim Yugma WiZiQ X X X X X Τύπος Σύνδεσης URL URL URL URL URL Μέγεθος συνεδρίασης Κοινή Χρήση Εγγράφων X X X X X Κοινή Χρήση Desktop X X X X X Κοινή Χρήση Whiteboard VoIP μετάδοση φωνής Video X X X X X X Μόνο ο παρουσιαστής Μόνο ο παρουσιαστής Μόνο ο παρουσιαστής Μόνο ο παρουσιαστής Instant Message/Chat X X X X X Σχολιασμοί, Εργαλεία Mark-up X X X Σχόλια/Διαθέσεις X X X Προγραμματιστής X X X X X Χρήση άδειας 0,15$ ανά λεπτό 0,15$ ανά λεπτό ΔΩΡΕΑΝ ΔΩΡΕΑΝ ΔΩΡΕΑΝ ανά σύνδεση ανά σύνδεση Αριθμός συναντήσεων Απεριόριστα Απεριόριστα Απεριόριστα Απεριόριστα Απεριόριστα απαιτείται εγκατάσταση Παρέχει για την παρεύρεση σε περισσότερα συνάντηση χαρακτηριστικά Mac, Windows, Λειτουργικά Συστήματα Linux Παρέχει περισσότερα χαρακτηριστικά Όχι Όχι Όχι Windows, Mac Mac, Mac, Mac, and Linux Web Windows, Windows, Windows, client only Linux Linux Linux Εγγραφή συνάντησης X X X Αλλαγή εισηγητή κατά την διάρκεια X X συναντήσεων Δημοσκοπήσεις/έρευνες X X X X Διαμέσου Τείχους προστασίας X X X X X Παρακολούθηση κινητής συσκευής X 82 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

85 Flashmeeting Το FlashMeeting είναι ένα απλό και εύκολο στη χρήση του εργαλείο συνεδρίασης στον Ιστό (web conferencing) που λειτουργεί με τη βοήθεια του φυλλομετρητή όπως τα WiZiQ και DimDim. Το εργαλείο αυτό αναπτύχθηκε από το Knowledge Media Institute του Ανοικτού Πανεπιστημίου (Μεγάλη Βρετανία). Ως επιπρόσθετο λογισμικό που εγκαθίσταται στον υπολογιστή είναι το Adobe Flash grafter για ένα φυλλομετρητή. Χάρη στο εργαλείο Flashmeeting, μέχρι και 25 συμμετέχοντες μπορούν να συμμετάσχουν σε μία συνεδρίαση στον Ιστό (web). Οι συμμετέχοντες λαμβάνουν προσκλήσεις μέσω . Στην επιστολή αναφέρεται ένας μοναδικός αριθμός αναφοράς της συνεδρίασης μαζί με έναν κωδικό πρόσβασης για τη σύνδεση (log-in). Ο αριθμός αναφοράς θα πρέπει να αποστέλλεται από το πρόσωπο που διατηρεί την συνεδρίαση στο web καθώς το Flashmeeting δεν περιλαμβάνει την υπηρεσία αυτή. Κατά τη διάρκεια της τηλεδιάσκεψης (video conference) μόνο ένα άτομο μπορεί να μιλήσει και να στείλει την άποψή του σε άλλους σε μια συγκεκριμένη στιγμή, δηλαδή να δείξει την εικόνα του μέσω της κάμερας web ενώ οι υπόλοιποι θα πρέπει να τον ακούν. Ενώ ένα άτομο μιλάει, οι άλλοι μπορεί να αποτελέσουν μια συμβολική ουρά, πατώντας στην αντίστοιχη αναφορά στην οθόνη του φυλλομετρητή. Εκτός από αυτές τις λειτουργίες, μπορεί επίσης κάποιος: να επικοινωνήσει μέσω chat, να έχει κοινή χρήση σε διευθύνσεις URL, να ψηφίσει, να εισάγει μια εικόνα, και να χρησιμοποιεί κοινά αρχεία διαφόρων τύπων Όλες οι συνεδριάσεις καταγράφονται και μπορούν να αναθεωρηθούν αργότερα. Η καταγραφή μπορεί να είναι δημόσια ή προσωπική. Καθώς το Flashmeeting λειτουργεί χρησιμοποιώντας ένα φυλλομετρητή, το εργαλείο δεν περιορίζει την επιλογή του λειτουργικού συστήματος του υπολογιστή. Αντίθετα από τα άλλα προαναφερόμενα εργαλεία (DimDim, WiZiQ) συνεδριάσεων στο web, το Flashmeeting δεν διαθέτει απλή εγκατάσταση που θα είναι ανοικτή σε όλους όσους θέλουν να διατηρήσουν και να ξεκινήσουν μια σύσκεψη στο web. Προκειμένου να πάρει κάποιος ένα λογαριασμό που δίνει τη δυνατότητα να διατηρήσει και να οργανώσει συνεδριάσεις, θα πρέπει να πληρούνται ορισμένα κριτήρια, όπως π.χ. να είναι μέλος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Τεχνολογική Αναβάθμιση της Εκπαίδευσης. (European Association for Technology-Enhanced Learning). Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε: Windows Live Messenger Το Windows Live Messenger είναι επίσης γνωστή ως Υπηρεσία Messenger ή MSN Messenger και παρέχει τη δυνατότητα επικοινωνίας μέσω μηνυμάτων κειμένου και δημιουργίας και αποθήκευσης λίστας επαφών, ακόμη και στις πρώτες εκδόσεις του προγράμματος. Οι επόμενες εκδόσεις περιλαμβάνουν καινούργιες λειτουργίες, όπως τη δυνατότητα αλλαγής εμφάνισης του προγράμματος, τη μεταφορά αρχείων στους συμμετέχοντες συνομιλίας (chat) ή την τηλεφωνική κλήση μέσω υπολογιστή χρησιμοποιώντας τις παρεχόμενες υπηρεσίες VoIP των δικτύων. Αργότερα εμφανίστηκε και η δυνατότητα της χρησιμοποίησης ακουστικών συνεδριάσεων μεταξύ των επαφών και η λειτουργία της ομαδικής επαφής. Στις πρόσφατες εκδόσεις που διανεμήθηκαν μαζί με τα Windows XP περιλαμβάνονται: η κοινή χρήση αρχείων UPnP (Universal Plug and Play) και το Windows Media Player, παρέχοντας τη δυνατότητα χρησιμοποίησης video-κλήσεων, πίνακα (whiteboard), απομακρυσμένη κοινή χρήση desktop, αποστολή μηνυμάτων σε κινητά τηλέφωνα και πολλά άλλα. Μόνο οι χρήστες των Windows και Mac OS έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν το προϊόν Windows Live Messenger. Άλλα χαρακτηριστικά των MSN Live Messenger είναι τα ακόλουθα: Υποστήριξη χρηστών Yahoo messenger Υποστήριξη One-on-one video conferencing Δυνατότητα κοινής χρήσης αρχείων- Λειτουργία «Κοινόχρηστος φάκελος» Υποστήριξη ακουστικής συνεδρίασης Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 83

86 Υποστήριξη Πίνακα (Whiteboard), τηλεχειρισμός και παρουσίαση desktop, κατανομή διαφόρων προγραμμάτων (Δείτε Εικόνα 8) Εικόνα 8. Δραστηριότητες Με την λειτουργία Αίτηση Απομακρυσμένης Βοήθειας, οι συμμετέχοντες μπορούν να μοιράζονται το desktop και άλλοι συμμετέχοντες μπορούν να ζητήσουν το δικαίωμα να το ελέγχουν. Με αυτόν τον τρόπο εκπαιδευόμενοι και εκπαιδευτικοί μπορούν να λύσουν τα διάφορα προβλήματα που παρουσιάζουν οι οθόνες των υπολογιστών τους. Εάν κάποιος επιθυμεί απλά να μοιραστεί την υπάρχουσα προβολή του συγκεκριμένου προγράμματος, επιλέγεται η λειτουργία «Κοινή Χρήση Εφαρμογής». Έχοντας επιλέξει ένα από τα ενεργά προγράμματα, μπορείτε να χρησιμοποιείτε κοινά την εικόνα του προγράμματος και να επιτρέψετε στους άλλους συμμετέχοντες του chat ή της συνεδρίασης να ελέγχουν τις διαδικασίες που βρίσκονται σε εξέλιξη στην οθόνη ή στο πρόγραμμα Skype Η Εταιρεία Skype ιδρύθηκε τον Αύγουστο του 2003 και αποτελεί τον παγκόσμιο ηγέτη της επικοινωνίας μέσω διαδικτύου. Κάθε μέρα εκατομμύρια άνθρωποι χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες Skype για να επικοινωνούν με άλλους που συνομιλούν χρησιμοποιώντας μετάδοση ήχου και εικόνας σε όλους τους υπολογιστές του υποδικτύου. Μέχρι στιγμής, πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν το Skype ως εναλλακτική λύση για την τηλεφωνία, χωρίς να έχει σημασία εάν είναι δωρεάν υπηρεσία για τους εγγεγραμμένους χρήστες Skype ή αν χρεώνονται οι κλήσεις προς κινητά ή σταθερά τηλεφωνικά δίκτυα. Κάθε χρόνο η εταιρεία Skype γίνεται όλο και πιο δημοφιλής. Μόνο κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2008, ο αριθμός των εγγεγραμμένων χρηστών αυξήθηκε κατά 35 εκατ., γεγονός που διαμορφώνει συνολικά τους χρήστες σε 405 εκατομμύρια. Πολλοί είναι οι λόγοι που καθορίζουν το φαινόμενο αυτό. Πρώτα απ 'όλα, το Skype είναι πολύ ασφαλές στη χρήση, συνεπές και συνεχώς μεταβαλλόμενο. Κατά τις ώρες αιχμής, πάνω από 15 εκατομμύρια χρήστες έχουν μέχρι συνομιλίες ταυτόχρονα. Προς το παρόν το πρόγραμμα Skype είναι διαθέσιμο σε 28 γλώσσες. Τη σημερινή εποχή παρατηρείται ότι περισσότερο από το 25 τοις εκατό των κλήσεων στο δίκτυο Skype είναι βίντεο κλήσεις. Το Skype μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τους χρήστες που διαθέτουν τα λειτουργικά συστήματα Linux, Windows και Mac OS. Επειδή η πρόσβαση στο Skype και η εγκατάσταση λογισμικού του γίνονται με ευκολία, το Skype χρησιμοποιείται από τους εκπαιδευόμενους και από τους υπαλλήλους των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, οι οποίοι πρέπει να έχουν επαφή με ενδιαφερόμενα προς αυτούς άτομα σε απομακρυσμένες περιοχές. Πολλά εκπαιδευτικά ιδρύματα χρησιμοποιούν επιπλέον λογισμικό Skype που επιτρέπει τη δημιουργία podcast και με αυτόν τον τρόπο παρέχουν στους εκπαιδευομένους καταγεγραμμένες διάφορες συνεδριάσεις ή καταρτίσεις. Στην τελευταία έκδοση 4.1 του Skype οι προγραμματιστές διερευνούν ήδη τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν τη λειτουργία «Desktop Sharing», η οποία γίνεται όλο και πιο αναγκαία και δημοφιλής. Οι λειτουργίες, όπως η επικοινωνία μέσω ομαδικής ακουστικής συνεδρίασης, η οπτικοακουστική επικοινωνία και η λειτουργία της κοινής χρήσης αρχείων έχουν ήδη περιληφθεί σε προηγούμενες εκδόσεις του προγράμματος. Ως διάκριση από το Windows Live 84 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

87 Messenger, έχουν εγκατασταθεί οι πινάκες ( whiteboard ) οι οποίοι μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο σαν πρόσθετοι και οι λειτουργίες τους δεν είναι πάντα βολικές στη χρήση Επίσης δεν είναι απαραίτητο να εγκαταστήσετε το Skype μέσα στον υπολογιστή (σε αντίθεση με το MSN Live Messenger). Αρκεί μόνο να υπάρχει συσκευή μνήμης USB Flash με το Skype εγκατεστημένο και μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το Skype σε οποιοδήποτε υπολογιστή, εάν έχει πρόσβαση στο Internet. Παρέχοντας έναν εύκολο και φθηνό τρόπο επικοινωνίας με ανθρώπους από όλο τον κόσμο, το Skype προσφέρει ευρύτερες δυνατότητες για τους εκπαιδευόμενους στη μάθηση δηλαδή οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να βελτιώσουν τις γνώσεις τους στις ξένες γλώσσες. Η κατάρτιση γίνεται όλο και πιο προσωπική δεδομένου ότι έχει επεκταθεί πέρα από τις αίθουσες διδασκαλίας. Οι δυνατότητες όπως η οπτικοακουστική επικοινωνία, καθιστά περισσότερο ζωτική την μαθησιακή διαδικασία. Όντας ένα φθηνό και πολύ προσιτό εργαλείο, το Skype εξάπτει το ενδιαφέρον των εκπαιδευομένων και εκπαιδευτών στις σύγχρονες τεχνολογίες Google Talk Η πλειονότητα των προϊόντων της εταιρείας Google μπορεί να λειτουργήσει τόσο με τη χρήση του φυλλομετρητή όσο και με την εγκατάσταση του λογισμικού στον υπολογιστή σας. Για όλες τις υπηρεσίες των προϊόντων της Google, χρησιμοποιείτε τον ένα και μόνο λογαριασμό που δημιουργείτε. Εικόνα 9. GoogleTalk Η πρώτη διαφοροποίηση του Google Talk είναι όταν το πρόγραμμα είναι εγκατεστημένο στον υπολογιστή σας. Αυτό παρέχει τις ακόλουθες υπηρεσίες επικοινωνίας (Δείτε Εικόνα 9): σύντομη επικοινωνία με μηνύματα φωνητική επικοινωνία με ένα έναν ή αρκετούς χρήστες αποστολή και λήψη φωνητικών μηνυμάτων μέσω της φωνητικής υπηρεσίας ηλεκτρονικού ταχυδρομείου συγχρονισμός με το Gmail, δηλαδή αναφορές σχετικά με τα εισερχόμενα μηνύματα e- μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που αποστέλλονται Το Gmail Chat- σημαίνει επικοινωνία που ενσωματώνεται μέσα στον λογαριασμό Gmail. Κατά τη χρήση του Gmail, είναι δυνατή η επικοινωνία με άλλους ανθρώπους που έχουν λογαριασμούς στο Google και οι οποίοι χρησιμοποιούν το Google Talk ή το Gmail Chat αυτή τη στιγμή. Αντίθετα από το Google Talk, αυτό περιλαμβάνει τις ακόλουθες νέες λειτουργίες: δυνατότητα ομαδικής ακουστικής Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 85

88 επικοινωνίας, απάντηση στις επιστολές που χρησιμοποιούν υπηρεσία chat (μόνο αν το άτομο είναι συνδεδεμένο στο chat αυτή τη στιγμή) καθώς και επικοινωνία με βίντεο (έχοντας κάνει download ενός επιπλέον grafter. Επίσης είναι δυνατή η χρησιμοποίηση της υπηρεσίας ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και της υπηρεσίας chat στον ίδιο φυλλομετρητή του προγράμματος ταυτόχρονα. Η λειτουργία, η οποία θα επιτρέψει την κοινή χρήση της επιφάνειας εργασίας του υπολογιστή σας δεν περιλαμβάνεται στο κύριο πακέτο του Google Talk. Ωστόσο, υπάρχει η δυνατότητα να κατεβάσετε άλλα προγράμματα που δεν είναι προϊόντα του Google, για να μοιράσετε την επιφάνεια εργασίας. Ωστόσο η λειτουργία αυτή δεν είναι βολική για τους εξής λόγους: είναι πιθανόν να έχετε προβλήματα συμβατότητας με το λειτουργικό σας σύστημα συνήθως πρόκειται για επιπρόσθετο λογισμικό (add-ons) που χρεώνεται εάν είναι δωρεάν, τότε είστε υποχρεωμένοι να εγγραφείτε, να εγκαταστήσετε επιπλέον λογισμικό στον υπολογιστή σας, κλπ. Σύγκριση των Skype, Google Talk και MSN Live Messenger στα διάφορα OS (βλέπε Πίνακας 1 και Πίνακας 2): Πίνακας 1. Σύγκριση διαθεσιμότητας εργαλείων IM στα διάφορα OS: Πελάτης Windows Mac OS Linux BSD UNIX Skype Windows Live Messenger Google talk GMail Chat Πίνακας 2. Σύγκριση εργαλείων IM Πελάτης Skype Windows Live Messenger Google talk GMail Chat Κρυπρογράφηση Μεταφορά αρχείων Εικονίδια έκφρασης συναισθημάτων (emoticons) Κωδικοποίηση Unicode (UTF-8) Επιπρόσθετες λειτουργίες Επιπρόσθετες εφαρμογές τρίτων + + +/ Μερικώς +/ Μερικώς +/ Μερικώς Φωνητική συνδιασκεψη Φωνητικό ταχυδρομείο Κάμερα / Απαιτείται επιρόσθετη εγκατάσταση Offline μηνύματα Βοήθεια μέσω απομακρυσμένης επιφάνειας εργασίας Δοκιμαστική έκδοση Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

89 8.4. Πώς να προετοιμαστείς για την βιντεοδιάσκεψη Η πρώτη τηλεδιάσκεψη μπορεί να προκαλέσει πολλά προβλήματα στην πλειοψηφία των άπειρων εκπαιδευτικών. Πολύ συχνά έρχονται αντιμέτωποι με ψυχολογικούς φραγμούς επειδή η διαδικασία προβλέπει τη χρήση πρόσθετων συσκευών όπως βιντεοκάμερες, μικρόφωνα και κάμερες. Παρά τους φραγμούς αυτούς, η τηλεδιάσκεψη μπορεί να είναι μια απλή διάλεξη σαν να ήταν μια συνηθισμένη μέρα στο εκπαιδευτικό σας ίδρυμα. Ωστόσο, η διαδικασία της προετοιμασίας θα πρέπει να είναι αρκετά εμπεριστατωμένη, αφού θα πρέπει να εξετάσετε πολλές νέες πτυχές που σχετίζονται με τη συμμετοχή σε μια τηλεδιάσκεψη. Όπως και με κάθε άλλη διάλεξη, θα πρέπει να προσδιορίσετε με σαφήνεια το περίγραμμα της διάλεξής σας ώστε να ανταποκρίνεται στο αντίστοιχο χρονικό διάστημα. Αν δεν πρόκειται για μια συνηθισμένη τηλεδιάσκεψη, συνιστάται να αποστείλετε επανειλημμένα προσκλήσεις στους συμμετέχοντες μέσω . Είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί ότι η αίθουσα στον οργανισμό σας θα είναι διαθέσιμη κατά το χρόνο που θα χρησιμοποιηθεί ο εξοπλισμός τηλεδιάσκεψης. Για το λόγο αυτό χρησιμοποιούνται συχνά τα e-ημερολόγια. Εάν κάνετε χρήση του εξοπλισμού μόνοι σας, δίχως τη βοήθεια του τεχνικού προσωπικού, βεβαιωθείτε ότι όλα λειτουργούν άψογα, ότι υπάρχει ο κατάλληλος φωτισμός στην αίθουσα. Κατά την προετοιμασία του υλικού για τους ακροατές (παρουσίαση, πολυμέσα), συνιστάται να απαντάτε στις ακόλουθες ερωτήσεις: Τι γνωρίζουν ήδη; Τι χρειάζεται να τους πω; Τι μπορεί να περιμένουν από εσάς; Τι θα τους ενδιέφερε; Τι νέο μπορείς να τους διδάξεις; Τι θα τους απασχολήσει; Τι θα προκαλέσει την προσοχή τους; Σε σχέση με τα κριτήρια, θα είστε σε θέση να προετοιμάσετε με επιτυχία το κατάλληλο υλικό για τους ακροατές σας Πώς να προετοιμάσεις διαφάνειες (συμβουλές και παραδείγματα) Οι παρουσιάσεις εμπλουτίζουν πάντα την μαθησιακή διαδικασία: ζωντανέψτε την γλώσσα σας με οπτικές παραστάσεις, εστιάστε την προσοχή των ακροατών και επιτρέψτε τους να σας ακούσουν, είτε για τηλεδιάσκεψη είτε για συνηθισμένη διάσκεψη. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να ετοιμάσετε τις διαφάνειες κατάλληλα, έτσι ώστε το περιεχόμενό τους να είναι κατανοητό όχι μόνο σ εσάς, αλλά σε όλους τους παρευρισκόμενους στη διάλεξη. Οι παρουσιάσεις που δεν είναι προετοιμασμένες επαρκώς (υπερφορτωμένο με κείμενο, εικόνες γραφικών) προκαλούν ανεπιθύμητες ενέργειες και η προσοχή του κοινού μπορεί να εκτραπεί και να γίνει απρόσεκτο. Σήμερα το διαδίκτυο βρίθει από πρότυπα παρουσιάσεων, και ακόμη και προγράμματα παρουσιάσεων όπως το Open Office Impress ή το MS Office Power Point παρέχουν κάποια καλά πρότυπα παρουσιάσεων. Κατά την προετοιμασία μιας παρουσίασης πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η σχεδίασή της: 1. Ο σχεδιασμός της παρουσίασης θα πρέπει να είναι απλός και να συμβαδίζει με τον όγκο του υλικού το οποίο παρουσιάζεται (βλέπε Εικόνα 10); Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 87

90 Εικόνα 10. Σχεδιασμός διαφανειών 2. Θα πρέπει να αποφεύγεται η αντιγραφή παρουσιάσεων από διάφορες άλλες παρουσιάσεις που ετοιμάσθηκαν νωρίτερα, διότι ο σχεδιασμός και το ύφος μιας προηγούμενης παρουσίασης μεταφέρεται συνήθως κατά την επεξεργασία και μπορεί να απαιτήσει πολύ περισσότερο χρόνο η διόρθωσή της. 3. Δεν συνιστάται η εναλλαγή των χρωμάτων που χρησιμοποιούνται αλλά να γίνεται χρήση των ίδιων χρωμάτων και του ίδιου φόντου σε όλη την παρουσίαση. Επίσης, συνιστάται να αποφεύγεται η χρήση υπερβολικά φωτεινών χρωμάτων. Κατά την προετοιμασία των παρουσιάσεων θα πρέπει να χρησιμοποιείτε ένα φωτεινό φόντο και σκοτεινά γράμματα ή το αντίθετο (μια αρμονική αντίθεση θα προσδώσει το βέλτιστο αποτέλεσμα). Συνιστάται η χρήση χρωματικών συνδυασμών που προτείνονται από τα προγράμματα παρουσιάσεων. 4. Συνήθως τα κόκκινα και φωτεινά γράμματα γίνονται δυσδιάκριτα στο φόντο (βλέπε αριστερή διαφάνεια στην Εικόνα 11); 5. Ποτέ δεν συνιστάται να γράφεται ολόκληρο το κείμενο με ΚΕΦΑΛΑΙΑ γιατί γίνεται δύσκολο να διαβαστεί (βλέπε δεξιά διαφάνεια στην Εικόνα 11); Εικόνα 11. Διαφάνεια στα αριστερά με λάθος χρώμα κειμένου και διαφάνεια δεξιά με λάθος γραμματοσειρά 6. Συνιστάται μέγεθος γραμματοσειράς τουλάχιστον 18 για παρουσιάσεις που χρησιμοποιούνται κατά τη διάρκεια βιντεοδιασκέψεων, 7. Οι παρουσιάσεις μπορούν να περιλαμβάνουν το λογότυπο του σχολείου ή του έργου, ωστόσο, δεν θα πρέπει να επισκιάζονται οι πληροφορίες που παρουσιάζονται σε μια διαφάνεια, 8. Δεν συνιστάται η χρήση πολύ μεγάλων προτάσεων. Αντ αυτού χρησιμοποιείτε λέξεις κλειδιά. Κατά την παρουσίασή σας, μην διαβάζεται ολόκληρο το κείμενο μιας διαφάνειας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι διαφάνειες απλά συμπληρώνουν την παρουσίαση/διάλεξη και δεν την υποκαθιστούν. Εάν οι διαφάνειες υπερφορτώνονται με κείμενο και εκτενείς εξηγήσεις, το κοινό θα πλήξει και τελικά ίσως σταματήσει να ακούει, 9. Στις διαφάνειες θα πρέπει να χρησιμοποιούνται περισσότερα γραφικά παρά κείμενο. Ωστόσο, οι εικόνες δεν πρέπει να αποτελούν μόνο διακοσμητικό στοιχείο της παρουσίασης. Θα πρέπει να εμπλουτίζουν τις πληροφορίες που περιλαμβάνονται ή απλά να είναι πηγή πληροφοριών. Μια καλή απεικόνιση μπορεί πολλές φορές να πει περισσότερα από εκατοντάδες λέξεις σ ένα κείμενο, 88 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

91 10. Η απεικόνιση σε κινούμενα σχέδια (Animation) μπορούν να εμπλουτίσουν τις πληροφορίες που περιλαμβάνονται στην παρουσίαση. Οι πληροφορίες θα πρέπει να είναι σχετικές και συνεκτικές. Τα Animations θα πρέπει να είναι σύντομα και εύκολα κατανοητά, μη υπερβαίνοντας τα 2 με 3 λεπτά, 11. Μερικές φορές συνιστάται να εκτυπώνονται διαφάνειες προς διανομή, αλλά δεν είναι απαραίτητο για βιντεοδιασκέψεις αφού τις περισσότερες φορές θα κάθεστε μπροστά από την οθόνη προβολής όπου φαίνονται οι διαφάνειες και άλλο υλικό παρουσίασης, 12. Βεβαιωθείτε ότι δεν υπάρχουν γραμματικά ή ορθογραφικά λάθη στις διαφάνειές σας που θα αποσπούσαν την προσοχή των ακροατών σας Πώς να προετοιμαστείς και να συμπεριφερθείς ενώ συμμετέχεις σε βιντεοδιάσκεψη (συμβουλές, καλά και κακά πρακτικά παραδείγματα) Δεν αρκεί η προετοιμασία ενός τέλεια δομημένου διδακτικού υλικού. Είναι ιδιαίτερα σημαντικός ο τρόπος συμπεριφοράς κατά τη διάρκεια των διαλέξεων. Υπάρχουν ορισμένες απαιτήσεις για τους εκπαιδευτές που διεξάγουν μια τηλεδιάσκεψη. Να προσέρχονται πάντα τουλάχιστον λεπτά πριν την έναρξη της τηλεδιάσκεψης. Έτσι θα έχετε τη δυνατότητα να προετοιμάσετε την παρουσίασή σας, να συνηθίσετε σ ένα ενδεχομένως ασυνήθιστο περιβάλλον. Πριν ξεκινήσετε την τηλεδιάσκεψη, να καλωσορίζετε πάντα τους συμμετέχοντες και να ρωτάτε αν η ακουστική είναι καλή. Μιλάτε με συνέπεια, προσπαθήστε να εκφράσετε τις σκέψεις σας με σαφήνεια και μην βιάζεστε. Να αποφεύγετε τις απότομες χειρονομίες και κινήσεις. Μην κάνετε πολλές και μακριές παύσεις καθώς μιλάτε. Κατά τη διάρκεια της τηλεδιάσκεψης, μην στρέφετε το βλέμμα σας τριγύρω στην αίθουσα αλλά να κοιτάτε απευθείας στην κάμερα. Αυτό θα επιτρέψει σε όσους παρακολουθούν την τηλεδιάσκεψη σαν να έχουν απευθείας επικοινωνία μαζί σας. Στα σύγχρονα στούντιο, θα μπορείτε να βλέπετε τους άλλους συμμετέχοντες της τηλεδιάσκεψης στην οθόνη μπροστά σας. Οι βιντεοκάμερες εγκαθίστανται πάνω από τα μόνιτορ έτσι ώστε να είστε σε θέση να κοιτάτε κατευθείαν στην οθόνη και μ αυτόν τον τρόπο να επικοινωνείτε «άμεσα» με τον συνομιλητή σας. Προσπαθήστε να εξαλείψετε κάθε εξωτερικό θόρυβο γύρω σας. Μην ξεχάσετε να παρουσιάσετε τον εαυτό σας. Να απευθύνεστε στους άλλους συμμετέχοντες με τα ονόματά τους. Ένας από τους βασικούς κανόνες της τηλεδιάσκεψης είναι ότι δεν μιλάει ο ένας πάνω στον άλλο, δεν διακόπτει ο ένας τον άλλο, δεν παρεμποδίζεται η συζήτηση μέχρι να μας δοθεί ο λόγος. Συνιστάται ακόμη να απενεργοποιήσετε το μικρόφωνό μας αν δεν έχετε τίποτε να πείτε εκείνη τη στιγμή. Μην απομακρυνθείτε ποτέ από τη θέση σας πριν τελειώσει η διάλεξη ή πριν το διάλειμμα. Φανταστείτε τι θα συνέβαινε αν όλοι οι συμμετέχοντες στην τηλεδιάσκεψη συμπεριφέρονταν με τον ίδιο τρόπο όσο μιλούσατε εσείς. Μην σας αποσπά την προσοχή οτιδήποτε απροσδόκητο δείτε στην οθόνη σας, δεν θα πρέπει να σας ενοχλήσει. Συνεχίστε να μιλάτε. Απενεργοποιείστε τον ήχο του κινητού σας τηλεφώνου Πώς να προετοιμάσετε την κάμερά σας για καλύτερη ποιότητα εικόνας Μια κάμερα συνδεδεμένη σε Η/Υ αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της τηλεδιάσκεψης. Πολύ σημαντική επίσης είναι η ποιοτική εικόνα μέσα από την βιντεοκάμερα. Συνήθως η πλειοψηφία των φθηνών βιντεοκαμερών δεν εγγυώνται μια ποιοτική εικόνα. Η εικόνα που μεταδίδεται από αυτές τις βιντεοκάμερες τείνει προς το κυανό ή το ερυθρό, είναι συχνά πολύ σκοτεινή ή πολύ φωτεινή. Θα παράσχουμε τώρα ορισμένες συμβουλές για το πώς να προετοιμαστείτε για να δουλέψετε με την βιντεοκάμερα. Ποτέ μην χρησιμοποιείτε την οθόνη του υπολογιστή σας σαν πηγή φωτισμού. Προσπαθήστε να έχετε μια εναλλακτική πηγή φωτισμού στο χώρο εργασίας σας. Αν διαθέτετε έναν επιτραπέζιο Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 89

92 φωτιστικό κοντά σας, κατευθύνετε ένα μέρος από τον φωτισμό του πάνω σας έτσι ώστε να φωτίζονται τα μέρη του σώματός σας που φαίνονται στην οθόνη. Όταν κατευθύνετε την φωτεινή πηγή πάνω σας, η εικόνα μπορεί να είναι υπερβολικά φωτεινή. Εάν μπορείτε να ρυθμίσετε την ένταση του φωτός, χάρη στις δυνατότητες του λαμπτήρα σας, ελαττώστε την για να έχετε το αποτέλεσμα που επιθυμείτε. Είναι σημαντικό το φως να μην σας ενοχλεί και να σας φωτίζει επαρκώς. Στην περίπτωση που δεν υπάρχει δυνατότητα ρύθμισης της φωτεινότητας, χρησιμοποιείστε ένα απλό φύλλο χαρτιού για να καλύψετε την λάμπα. Μια άλλη συμβουλή μπορεί να είναι να κατευθύνεται το φως προς τον τοίχο πίσω από την οθόνη (εφόσον υπάρχει) με τον τρόπο αυτό το φως ανακλάται πάνω σας. Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο είναι να αποφεύγονται έντονες πηγές φωτισμού πίσω σας (στο φόντο). Παρόμοιες πηγές υπερτονίζουν τα αντικείμενα πίσω σας ενοχλώντας με τον τρόπο αυτό όσους είναι σε επικοινωνία μαζί σας. Μερικές φορές τυχαίνει το άτομο που κάθεται μπροστά στην βιντεοκάμερα να φορά γυαλιά. Σ αυτήν την περίπτωση η εικόνα της οθόνης του Η/Υ ανακλάται στα γυαλιά. Γι αυτό συνιστάται η μείωση της φωτεινότητας της οθόνης μέχρι να απαλοιφθεί η ανάκλαση και να είναι δυνατόν να φαίνονται όλα στην οθόνη του Η/Υ με άνεση. Η ποιότητα της εικόνας επηρεάζεται επίσης από τον ρουχισμό. Η συμβουλή είναι να αποφεύγονται έντονα χρώματα και τα πολύχρωμα ρούχα διότι θα είναι δυσκολότερη η προσαρμογή της βιντεοκάμερας στα διαφορετικά χρώματα. Συνιστώνται τα απλά και φωτεινά ρούχα. Το πλέον κατάλληλο ένδυμα θεωρείται το άσπρο πουκάμισο ή μπλούζα όμως και άλλα φωτεινά χρώματα είναι κατάλληλα. Για ποιο λόγο χρειάζεται αυτό; Για μια βιντεοκάμερα, η χρησιμοποίηση ενός ευρύτερου φάσματος του λευκού φωτός μπορεί να ρυθμίσει σωστά το φωτισμό, τη φωτεινότητα και να εξασφαλιστεί η πραγματική απόδοση των χρωμάτων. Τελευταίο στοιχείο, το οποίο δεν απαιτεί πάντα αλλαγές, είναι το φόντο. Συνιστάται να αποφεύγονται στο φόντο αντικείμενα που ενοχλούν καθώς και η ακαταστασία. Είναι καλό αν έχετε τη δυνατότητα να τοποθετήσετε ένα αρκετά μεγάλο φόντο πίσω σας που να γεμίζει την εικόνα. Κάποιο μεγάλο μονόχρωμο επίπεδο αντικείμενο θα μπορούσε να εξυπηρετήσει αυτό το σκοπό ένας γυμνός τοίχος κάνει επίσης για τον σκοπό. Θα πρέπει να είναι ουδέτερο και αισθητικό. Ωστόσο, είναι σημαντικό τα χρώματα των ρούχων σας και το φόντο να είναι διαφορετικά, μάλιστα η αντίθεση είναι ευπρόσδεκτη. Το καλύτερο χρώμα φόντου είναι το γκρι ή το μπλε. ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ 1. How to Use Social Software in Higher Education (2009): Communication. Διαθέσιμο από το: (τελευταία πρόσβαση: 1 Ιουλίου 2009) 2. Strobist Blog (2009): How to Improve Your Cheapo Webcam's Picture Quality. Διαθέσιμο από το: (τελευταία πρόσβαση: 1 Ιουλίου 2009) 90 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

93

94

95 9. ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ 9.1. Εισαγωγή Periklis Kosmidis, Ioannis Parpalas Ο σκοπός αυτού του κεφαλαίου είναι να δείξει τη σημασία της online (συνδεδεμένης) επικοινωνίας και των εργαλείων της ηλεκτρονικής μάθησης (e-learning tools). Η επικοινωνία είναι απαραίτητη για την υποστήριξη της διαδικασίας μάθησης στη συμβατική και την εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Η εκπαίδευση είναι επικοινωνία από μόνη της και η σημασία της αλληλεπίδρασης κατά τη διάρκεια της μαθησιακής διαδικασίας είναι ουσιαστική. Το διαδίκτυο μπορεί να υποστηρίξει αυτές τις αλληλεπιδράσεις, ανεξάρτητα από την απόσταση, δημιουργώντας έτσι κοινότητες μάθησης. Ο όρος «ηλεκτρονική μάθηση» είναι πολύ γενικός και περιλαμβάνει κάθε μορφής εκπαίδευση που χρησιμοποιεί τους πόρους του δικτύου ή γενικότερα τις δυνατότητες των υπολογιστών. Για να προσδιοριστεί καλύτερα η έννοια της ηλεκτρονικής μάθησης έχουν παγιωθεί τρεις διαφορετικοί τύποι (αυτο-διδασκαλία, σύγχρονη και ασύγχρονη μάθηση) [1] που ήδη έχουν περιγραφεί στο κεφάλαιο Σύγχρονη και ασύγχρονη μάθηση Σύγχρονη Μάθηση Η σύγχρονη Μάθηση είναι σε θέση να προσφέρει στην εκπαιδευτική διαδικασία, την αμεσότητα της επαφής μεταξύ εκπαιδευτή και μαθητών, καθώς και να προσθέσει μία επιπλέον διάσταση στο αντικείμενο της μάθησης [2]. Τα εργαλεία της Σύγχρονης Επικοινωνίας παρατίθενται στον παρακάτω πίνακα 1: Πίνακας 1. Εργαλεία Σύγχρονης Επικοινωνίας [3] Εργαλείο Χρήσιμο για... Μειονεκτήματα Ηχητική διάσκεψη (Audio conferencing) Συνδιάσκεψη Ιστού Web conferencing Βιντεοδιάσκεψη (Video conferencing) Συνομιλία μέσω μηνυμάτων (Chat) Άμεσα Μηνύματα (Instant messaging) Λευκός πίνακας (White boarding) Εφαρμογή διαμοιρασμού Application sharing) Συζητήσεις και διάλογος Μοίρασμα παρουσιάσεων και πληροφοριών Εμπεριστατωμένες συζητήσεις με υψηλότερες αλληλεπιδράσεις Ανταλλαγή πληροφοριών σε μη πολύπλοκα θέματα Ad hoc γρήγορη επικοινωνία Από κοινού ανάπτυξη ιδεών Κοινή ανάπτυξη εγγράφων Το κόστος,ειδικά όταν υπάρχει διεθνής συμμετοχή Το κόστος,εύρος ζώνης; μπορεί να χρησιμοποιήσει επίσης φωνητική διάσκεψη αν αυτό είναι απαραίτητο Το κόστος, περιορισμένη διαθεσιμότητα των συστημάτων βιντεο-διασκέψεων Συνήθως απαιτεί πληκτρολόγηση, εμπειρία «χαμηλού επιπέδου επαφή» Όλοι οι χρήστες πρέπει να χρησιμοποιούν συμβατό σύστημα, συνήθως αποδίδει καλύτερα σε αλληλεπιδράσεις 1:1 Το κόστος,εύρος ζώνης; μπορεί να χρησιμοποιήσει επίσης φωνητική διάσκεψη αν αυτό είναι απαραίτητο Το κόστος, εύρος ζώνης; μπορεί επίσης να απαιτείται ηχητική διάσκεψη ώστε να είναι χρήσιμη Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 93

96 Τα χαρακτηριστικά της μεθόδου Σύγχρονης Εκπαίδευσης είναι: Η παροχή εξ αποστάσεως εκπαίδευσης σε πραγματικό χρόνο με τη χρήση διαδραστικών εικονικών τάξεων, Οι συμβουλευτικές συνεδρίες όπου οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να συζητήσουν απευθείας με τους καθηγητές τους, ούτως ώστε να απαντούν στις ερωτήσεις τους και να εμπεδώνουν ορισμένα δύσκολα θέματα, Η ζωντανή, διαδραστική διαδικασία αξιολόγησης όλων των πτυχών της εκπαίδευσης. Η Σύγχρονη μάθηση εφαρμόζεται τόσο με τη χρήση αμφίδρομης όσο και μονόδρομης oπτικοακουστικής επικοινωνίας. Η πρακτική έχει δείξει ότι εκπαιδευτική σκοπιά έχει βαρύνουσα σημασία η ταυτόχρονη διασύνδεση μέχρι το πολύ τριών αιθουσών τηλεκπαίδευσης, όταν σκοπός της επικοινωνίας είναι η εκπαίδευση. Το βασικό σενάριο χρήσης προβλέπει τη διασύνδεση δύο μόνο αιθουσών τηλεκπαίδευσης. Πάντως, η διασύνδεση περισσοτέρων των τριών αιθουσών τηλεκπαίδευσης έχει νόημα σε περίπτωση ημερίδων ή άλλων εκδηλώσεων Ασύγχρονη επικοινωνία Η ασύγχρονη εκπαίδευση παρέχει νέες δυνατότητες στην εκπαίδευση, προσφέροντας ένα μέσο αλληλεπίδρασης και συνεχούς επικοινωνίας μεταξύ εκπαιδευτή και εκπαιδευόμενου. Επιπρόσθετα, υποστηρίζει την ηλεκτρονική οργάνωση, αποθήκευση και παρουσίαση εκπαιδευτικών υλικών, ανεξάρτητα από τους περιοριστικούς παράγοντες του χώρου και του χρόνου της παραδοσιακής διδασκαλίας, δημιουργώντας έτσι τις προϋποθέσεις ενός δυναμικού μαθησιακού περιβάλλοντος. Τα χαρακτηριστικά της μεθόδου Ασύγχρονης Μάθησης είναι τα εξής: Εκπαιδευτικό υλικό αυτοδιδασκαλίας (ηλεκτρονικά μαθήματα, παραδείγματα, εγχειρίδια χρήσης, ασκήσεις), Καταγεγραμμένα μαθήματα σύγχρονης εκπαίδευσης, Συνεργατικά εργαλεία για την πρόσβαση των εκπαιδευόμενων σε ομάδες εργασίας και την επικοινωνία με άλλους συμμετέχοντες στην εκπαιδευτική διαδικασία, Διεύθυνση για επίλυση αποριών και αλληλεπίδραση, Προσομοίωση για λόγους εξάσκησης, Οnline αυτοαξιολόγηση και έλεγχος της εμπειρίας. Σήμερα, εξ' αιτίας της υψηλής δαπάνης που απαιτείται για την εύρυθμη λειτουργία μιας υπηρεσίας Σύγχρονης Μάθησης, οι περισσότερες εφαρμογές εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, είτε αποφεύγουν τη χρήση παρόμοιων μεθόδων, είτε τις χρησιμοποιούν μόνο συμπληρωματικά. Ο κύριος όγκος του εκπαιδευτικού υλικού διατίθεται στον ιστό (web) (ως απλές σελίδες ή video) ενώ η επικοινωνία του δασκάλου και των διδασκομένων ή των διδασκομένων μεταξύ τους γίνεται ασύγχρονα μέσω , κάνοντας την εκπαιδευτική διαδικασία να θυμίζει μαθήματα δι' αλληλογραφίας. Στο ορατό μέλλον οι τεχνικές και οικονομικές εξελίξεις δεν προδιαγράφουν σημαντικές αλλαγές σ αυτό το μοντέλο ασύγχρονης μάθησης, το οποίο τείνει να εξελιχθεί στον κυρίαρχο τρόπο διδασκαλίας για τα επόμενα έτη ή ίσως δεκαετίες. Γι αυτό, ας δούμε τα κυριότερα χαρακτηριστικά του, καθώς και συμβουλές για την καλύτερη αξιοποίησή του: Πλεονεκτήματα της Ασύγχρονης μάθησης σε σχέση με την παραδοσιακή διδασκαλία: Χαμηλότερο κόστος: Αν και η αρχική προετοιμασία είναι αρκετά πιο χρονοβόρα από εκείνη μιας παραδοσιακής σειράς μαθημάτων, οι συντελεστές (εκπαιδευτής, βοηθοί κ.λπ.) έχουν πολύ μικρότερο φόρτο εργασίας κατά την επανάληψη του ίδιου μαθήματος σε άλλες τάξεις. Επίσης, οι εκπαιδευόμενοι εξοικονομούν χρόνο, περιορίζοντας τις μετακινήσεις τους από και προς την αίθουσα διδασκαλίας. (Αυτός είναι ο κύριος λόγος για τον οποίο η τηλε-εκπαίδευση προτιμάται 94 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

97 από τις επιχειρήσεις για την εκπαίδευση του προσωπικού τους, αλλά και από τους ίδιους τους εργαζόμενους). Μεγαλύτερες ευκαιρίες για άτομα με δυσκολία μετακίνησης: Άτομα με ειδικές ανάγκες, αλλά και κάτοικοι απομονωμένων περιοχών αποκτούν πρόσβαση σε υπηρεσίες εκπαίδευσης οι οποίες ήταν απροσπέλαστες ή εξαιρετικά δαπανηρές με τις παραδοσιακές τεχνολογίες. Ασυμμετρική διδασκαλία: Κάθε εκπαιδευόμενος παρακολουθεί τα μαθήματα στη χρονική στιγμή που τον εξυπηρετεί καλύτερα. Δεν μπορεί βέβαια να έχει απόλυτη ελευθερία (να παρακολουθεί όποτε θέλει). Του παρέχονται όμως περισσότερες επιλογές. Για παράδειγμα, αν τα μαθήματα ανανεώνονται (προστίθεται νέα ύλη) μια φορά την εβδομάδα, ο μαθητής μπορεί να εργαστεί πάνω στο νέο υλικό όποια στιγμή της εβδομάδας επιθυμεί. Καλύτερη ποιότητα διδακτικού προσωπικού: Προβλήματα μετακίνησης παρουσιάζονται όχι μόνο για τους διδασκόμενους αλλά και για τους εκπαιδευτές. Η τηλε-εκπαίδευση εξασφαλίζει στον διοργανωτή του μαθήματος τους καλύτερους εκπαιδευτές οπουδήποτε στον κόσμο και αν βρίσκονται αυτοί. Επίσης, επιτρέπει τη διοργάνωση πιο εξειδικευμένων σεμιναρίων για πολύ ειδικά θέματα Ταχύτερη προσαρμογή στις ανάγκες των μαθητών και της αγοράς: Επειδή το διδακτικό υλικό είναι γραμμένο σε ηλεκτρονική μορφή είναι ευκολότερη η προσαρμογή του με βάση τις ιδιαίτερες ανάγκες των εκπαιδευομένων (π.χ. μεγαλύτερη έμφαση σε θέματα που απασχολούν τη συγκεκριμένη τάξη), τις πρόσφατες τεχνολογικές εξελίξεις ή την επικαιρότητα (ειδήσεις σχετικές με το μάθημα κ.λπ.). Μεγαλύτερη οικογενειακή συνοχή (στο απώτερο μέλλον): Παράλληλα με την τηλε-εκπαίδευση παρατηρούμε και μια αυξανόμενη τάση για εργασία από το σπίτι (γραφείο στο σπίτι, τηλε-εργασία κ.λπ.). Μπορούμε λοιπόν να υποθέσουμε πως σε μερικές δεκαετίες παιδιά και γονείς θα περνούν περισσότερο χρόνο μαζί μια και τόσο η εργασία των γονιών όσο και η εκπαίδευση γονιών και παιδιών θα πραγματοποιείται κυρίως στο σπίτι. Τα είδη και τα εργαλεία της ασύγχρονης επικοινωνίας παρουσιάζονται στον πίνακα 2 και 3. Πίνακας 2. Τα είδη της ασύγχρονης επικοινωνίας [2] Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο ( ) Πίνακας Ανακοινώσεων (Bulletin Board) Ομάδες συζήτησης (Newsgroups) Υποστήριξη ασύγχρονης επικοινωνίας μεταξύ των εκπαιδευομένων και του διδάσκοντα μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Υποστήριξη ανταλλαγής αρχείων και απλού κειμένου, μέσω μιας υπηρεσίας πίνακα ανακοινώσεων Υποστήριξη δημιουργίας ομάδων συζήτησης σε συγκεκριμένα θέματα. Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 95

98 Πίνακας 3. Εργαλεία της ασύγχρονης επικοινωνίας [3] Εργαλείο Χρήσιμα για Μειονεκτήματα Πίνακες Συζητήσεων (Discussion board) Ο διάλογος που λαμβάνει χώρα σε μια χρονική περίοδο Μπορεί να χρειαστεί περισσότερο χρόνο για να καταλήξουμε σε συμπεράσματα ή αποφάσεις Ιστολόγια (Blogs) Ανταλλαγή ιδεών και σχολίων Μπορεί να χρειαστεί περισσότερο χρόνο για να καταλήξουμε σε συμπεράσματα ή αποφάσεις Μηνύματα ( ) Μετάδοση ήχου (Streaming audio) Μετάδοση βίντεο (Streaming video) Αφήγηση παρουσιάσεων (Narrated slideshows) «Αντικείμενα μάθησης» (Web-based training) Βιβλιοθήκες εγγράφων Document libraries Βάσεις Δεδομένων Databases Βιβλία web Web books Έρευνες και δημοσκοπήσεις (Surveys and polls) Κοινόχρηστα ημερολόγια (Shared Calendars) Σύνδεσμοι ιστοσελίδων Web site links Επικοινωνία Ένας προς ένα ή ένας προς πολλούς Επικοινωνία ή διδασκαλία Επικοινωνία ή διδασκαλία Επικοινωνία ή διδασκαλία Διδασκαλία και εκπαίδευση Διαχείριση πόρων Διαχείριση πληροφοριών και γνώσης Διδασκαλία και κατάρτιση Σύλλήψη πληροφοριών και τάσεων Συντονισμός δραστηριοτήτων Παροχή πόρων και παραπομπών Μπορεί να γίνει κατάχρηση ως «εργαλείο συνεργασίας» και να γίνει ανυπόφορο Στατική και κατά κανόνα δεν παρέχει την επιλογή απάντησης σε ερωτήσεις ή επέκτασης σε ιδέες Στατική και κατά κανόνα δεν παρέχει την επιλογή απάντησης σε ερωτήσεις ή επέκτασης σε ιδέες Στατική και κατά κανόνα δεν παρέχει την επιλογή απάντησης σε ερωτήσεις ή επέκτασης σε ιδέες Συνήθως δεν παρέχει την επιλογή απάντησης σε ερωτήσεις ή επέκτασης σε ιδέες Ο έλεγχος της έκδοσης μπορεί να είναι ένα ζήτημα εκτός εάν η λειτουργία checkin / check-out είναι ενεργοποιημένη Απαιτείται σαφήνεια και επιδέξιος διοίκηση Δεν έχει δυναμικά και μπορεί να χαθεί το ενδιαφέρον των χρηστών Απαιτείται σαφήνεια και συνεχής συντονισμός Συμβατότητα συστήματος Ενδέχεται να γίνουν ξεπερασμένα και να «σπάσουν» Ένα σημαντικό βήμα πέρα από αυτό το ετερογενές μείγμα επιμέρους εργαλείων είναι οι πλατφόρμες web-based, που αποσκοπούν στην παροχή ορισμένων ή περισσότερων από τις λειτουργίες αυτών των αυτόνομων εργαλείων, αλλά το κάνουν σε ένα ανεξάρτητο ολοκληρωμένο περιβάλλον συνεργασιμότητας. Η ολοκλήρωση και η σύνθεση αυτών των εργαλείων δημιουργεί ένα σύνολο που αποδεικνύεται ότι είναι πολύ αποτελεσματικότερο από το άθροισμα των μερών του και μπορεί να αποτελέσει την ενιαία πύλη για όλες τις δραστηριότητες της κοινότητας. Πηγαίνοντας πέρα από το 96 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

99 ετερογενές μείγμα των μεμονομένων τεχνολογιών, η ενθάρρυνση της συνεργατικής μάθησης και της ανταλλαγής γνώσης μπορεί να εξυψώσει την εμπειρία των μελών της Ανάπτυξη της υπηρεσίας άμεσων μηνυμάτων (Instant Messaging) Οι υπηρεσίες Άμεσων Μηνυμάτων (Instant Messaging) είναι ένα σύνολο τεχνολογιών που δίνουν τη δυνατότητα επικοινωνίας μέσω κειμένου σε πραγματικό χρόνο (ή σχεδόν σε πραγματικό χρόνο) μεταξύ δύο ή περισσότερων συμμετεχόντων, μέσω του διαδικτύου (internet) ή κάποιας μορφής εσωτερικού δικτύου (intranet). Είναι σημαντικό να κατανοηθεί ότι αυτό που κάνει διαφορετική την συνομιλία (chat) και τα Άμεσα Μηνύματα, από τεχνολογίες όπως το , είναι η αντίληψη του συγχρονισμού της επικοινωνίας από το χρήστη. Ορισμένα συστήματα επιτρέπουν την αποστολή μηνυμάτων σε χρήστες που δεν είναι συνδεδεμένοι τη δεδομένη στιγμή (λειτουργία χωρίς σύνδεση), εξουδετερώνοντας έτσι μεγάλο μέρος της διαφοράς μεταξύ άμεσων μηνυμάτων και [4]. Η υπηρεσία Άμεσων Μηνυμάτων παρουσιάστηκε στους χρήστες του Διαδικτύου το Επιτρέπει στους χρήστες να είναι σε επαφή με τους φίλους και την οικογένεια, ενώ είναι σε απευθείας σύνδεση χωρίς επιπλέον κόστος. Λόγω της ευκολίας χρήσης και της χρησιμότητάς του, η δημοτικότητά του εξαπλώθηκε ταχύτατα. Αυτοί που αρχικά την υιοθέτησαν είναι κυρίως οι νέοι που χρησιμοποιούν τα άμεσα μηνύματα για να συνομιλήσουν με φίλους. Κατά τα επόμενα χρόνια, η τεχνολογία Άμεσων Μηνυμάτων και προϊόντων θα αυξήθηξε γρήγορα [5]. Η υπηρεσία Άμεσων Μηνυμάτων επιτρέπει στον χρήστη να γνωρίζει αν ένας άλλος χρήστης είναι online διαθέσιμος στο διαδίκτυο, τους επιτρέπει να ανταλλάσσουν στιγμιαία μηνύματα και συνδυάζει το επείγον της τηλεφωνικής κλήσης με τη λειτουργικότητα του [6]. Τα περισσότερα από τα δημοφιλή συστήματα άμεσων-μηνυμάτων παρέχουν μια ποικιλία χαρακτηριστικών [7]: Άμεσα μηνύματα - αποστολή σημειώσεων από ένα φίλο σ έναν άλλο που είναι online, Συνομιλία δημιουργία ενός χώρου συνομιλίας με φίλους ή συναδέλφους, Συνδέσεις στον ιστό ανταλλαγή συνδέσμων των αγαπημένων τοποθεσιών Web κάποιου, Βίντεο - αποστολή και προβολή βίντεο, και συνομιλία πρόσωπο με πρόσωπο με φίλους, Εικόνες βλέπουμε τις αποθηκευμένες εικόνες στον υπολογιστή κάποιου φίλου, Ήχοι παίζουμε ήχους για τους φίλους, Αρχεία ανταλλαγή αρχείων μέσω της άμεσης αποστολής τους σε φίλους, Συζήτηση - χρήση του Διαδικτύου αντί για το τηλέφωνο για πραγματική συνομιλία με φίλους, Ροή περιεχομένου - αποτίμηση των μετοχών και ειδήσεις σε πραγματικό χρόνο ή σχεδόν πραγματικό χρόνο, Δυνατότητες κινητής τηλεφωνίας - αποστολή άμεσων μηνυμάτων από το κινητό σας τηλέφωνο. Σε ορισμένες περιπτώσεις η υπηρεσία Άμεσων Μηνυμάτων παρέχει πρόσθετα χαρακτηριστικά, που την καθιστούν ακόμη πιο δημοφιλή, δηλαδή η δυνατότητα να βλέπει κάποιος τον άλλο, χρησιμοποιώντας μια web-κάμερα, ή να μιλήσει άμεσα και δωρεάν μέσω του Διαδικτύου [4]. Το λογισμικό της υπηρεσία Άμεσων Μηνυμάτων μπορεί να προσφέρει πολλά οφέλη: την αμεσότητα που παρέχει η στιγμιαία επικοινωνία, την αποφυγή ανεπιθύμητων μελών στη λίστα με περιττά μηνύματα, χαρακτηριστικά προστιθέμενης αξίας, όπως η κοινή χρήση εφαρμογών της επιφάνειας εργασίας (desktop), η χρήση Web Camera, κλπ. Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 97

100 Είναι αναγκαίο να γνωρίζουμε τα πιθανά προβλήματα που μπορεί να προκύψουν κατά τη χρήση του λογισμικού ανταλλαγής άμεσων μηνυμάτων: Πρέπει να είναι εγκαταστημένο το κατάλληλο πρόγραμμα άμεσων μηνυμάτων H έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ προγραμμάτων άμεσων μηνυμάτων διαφορετικών προμηθευτών, την αντιμετώπιση των διακοπών, η έλλειψη ενός αρχείου συζητήσεων, χάσιμο μηνυμάτων όταν λείπουμε, κλπ., οι δυσκολίες στις συζητήσεις, όταν συμμετέχουν από περισσότερα του ενός ατόμου. Οι κριτικοί των άμεσων μηνυμάτων υποστηρίζουν ότι, παρόλο που οι υπηρεσίες άμεσων μηνυμάτων μπορούν να διαδραματίσουν ένα κοινωνικό ρόλο, για επαγγελματική χρήση το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο έχει σημαντικά πλεονεκτήματα. Πολιτικές για την Αποτελεσματική Χρήση του Instant Messaging: τα άμεσα μηνύματα μπορεί να αποδειχθούν ιδιαίτερα χρήσιμα όταν εργαζόμαστε με απομακρυσμένους εργαζομένους ή αν ο χρήστης συνεργάζεται με απομακρυσμένους συνεργάτες. Ωστόσο, προκειμένου να γίνεται πιο αποτελεσματική χρήση των εργαλείων άμεσων μηνυμάτων είναι ανάγκη να εφαρμοστεί μια πολιτική που να διέπει τη χρήση τους, η οποία να επιλύει τα προβλήματα που περιγράφονται παραπάνω. Λογισμικό: Ο χρήστης θα πρέπει να επιλέξει το λογισμικό Άμεσων Μηνυμάτων. Μπορεί να διαπιστώσει ότι οι χρήστες έχουν ήδη μια συγκεκριμένη Ταυτότητα (ID) σε μια συγκεκριμένη εφαρμογή Άμεσων Μηνυμάτων και να είναι απρόθυμοι να αλλάξουν. Υπάρχουν διαθέσιμα εργαλεία για πολλαπλά πρωτόκολλα Άμεσων Μηνυμάτων, όπως το GAIM και το IM+. Εκτός από αυτές τις εφαρμογές γραφείου, υπάρχουν επίσης και WEB based εργαλεία όπως το JWChat. Τα σημαντικότερα προγράμματα Άμεσων Μηνυμάτων χρησιμοποιούν ένα ιδιόκτητο πρωτόκολλο που δεν είναι κατανοητό από άλλες υπηρεσίες άμεσων μηνυμάτων, και έτσι οι χρήστες της μιας υπηρεσίας να αποκλείονται από την επαφή με μέλη άλλων υπηρεσιών. Ένας βασικός λόγος για την αρχική δημοτικότητα του AIM είναι ότι επέτρεπε στους συνδρομητές της AOL να επικοινωνούν με μη μέλη της. Τα Άμεσα Μηνύματα είναι σημαντική υπηρεσία δεδομένου ότι δίνει την δυνατότητα σε εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπων να συνδέονται μεταξύ τους. Για πολλούς μαθητές, η τεχνολογία είναι ταυτισμένη με την καθημερινή τους ζωή, όπως ήταν τα τηλέφωνα για τις παλαιότερες γενιές. Πολλά κολέγια και πανεπιστήμια εργάζονται για να ενσωματώσουν τις υπηρεσίες άμεσης συνομιλίας στην εκπαιδευτική τους διαδικασία. Οι χρήστες των υπηρεσιών άμεσων μηνυμάτων έχουν αναπτύξει ένα εξελιγμένο λεξιλόγιο που περιλαμβάνει στενογραφία, αρκτικόλεξα, σύμβολα και άλλα στοιχεία που συνθέτουν ένα μοναδικό λεξικό, ενθαρρύνοντας τους χρήστες να επικοινωνούν μεταξύ τους με τρόπους που δεν είναι δυνατόν να επιτευχθούν ούτε με άμεση επαφή ούτε με άλλες μορφές ηλεκτρονικής επικοινωνίας. Μαθητές που χρησιμοποιούν υπηρεσίες άμεσων μηνυμάτων αισθάνονται συνδεδεμένοι με τους συμμαθητές τους και τις σχολές και ορισμένοι χρήστες έχουν διαπιστώσει ότι οι υπηρεσίες άμεσων μηνυμάτων διευκολύνουν ημιεπίσημες εξ αποστάσεως σχέσεις που είναι δύσκολο να δημιουργηθούν μέσα από άλλα μέσα επικοινωνίας. Οι υπηρεσίες άμεσων μηνυμάτων προσφέρουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ένα νέο τρόπο επικοινωνίας, συχνά με σχετικά χαμηλό κόστος και χωρίς μεγάλες δαπάνες για την δημιουργία υποδομής πληροφορικών συστημάτων. Οι πιο δημοφιλής πάροχοι βασικών άμεσων μηνυμάτων είναι: AOL Instant Messenger (AIM), ebuddy, Google Talk, 98 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

101 ICQ, Meebo, MSN Messenger, Net2Phone, Skype, Windows Live Messenger, Yahoo! Messenger. Εμπλουτισμένο Λογισμικό Instant Messaging [10] Πολλοί χρήστες επιθυμούν πρόσθετα χαρακτηριστικά που δεν είναι διαθέσιμα στις βασικές εκδόσεις των υπηρεσιών άμεσων μηνυμάτων. Για αυτούς τους χρήστες, πολλοί πωλητές και ομάδες ανάπτυξης λογισμικού ανοικτού κώδικα δημιουργούν εκδόσεις άμεσων μηνυμάτων με πρόσθετα χαρακτηριστικά, όπως η δυνατότητα να συνδεθούν σε πολλαπλά δίκτυα άμεσων μηνυμάτων και η δυνατότητα για την κρυπτογράφηση μηνυμάτων μεταξύ των χρηστών. Πίνακας 4. Εμπλουτισμένο Instant λογισμικό Messaging Adium Babuki Miranda Pidgin Psi Trillian Δωρεάν εφαρμογή άμεσων μηνυμάτων για Mac OS X που μπορεί να συνδεθεί στα: AIM, MSN, Jabber, Yahoo, Bonjour, Gadu-Gadu, Novell GroupWise και Lotus Sametime < Έκδοση συνομιλίας για Windows και MacOX που υποστηρίζει τα: Facebook, MSN, AIM, Yahoo και Gtalk < Έκδοση πολλαπλού πρωτοκόλλου άμεσων μηνυμάτων για Windows σχεδιασμένα ώστε να είναι λειτουργικά αποτελεσματικά και εύκολα στη χρήση. Μπορεί να εγκατασταθεί για να προσθέσει υποστήριξη σε: ICQ, AIM, MSN, Jabber, Yahoo, Gadu-Gadu, Tlen, Netsend και άλλα πρωτόκολλα < Εφαρμογή πολλαπλής πλατφόρμας και πολλαπλού πρωτοκόλλου ανοιχτου κώδικα άμεσων μηνυμάτων. Η υποστήριξη ανοιχτού κώδικα περιλαμβάνει τα Windows, RedHat Enterprise Linux, Fedora Core, και CentOS. Το πρωτόκολλο υποστήριξης περιλαμβάνει AIM, Bonjour, Gadu-Gadu, το Google Talk, GroupWise, ICQ, IRC, MSN, QQ, SILC, SIMPLE, Sametime, XMPP, Yahoo!, Και Zephyr < Εφαρμογή άμεσων μηνυμάτων που έχει σχεδιαστεί για τα Microsoft Windows, Apple Mac OS X και το GNU / Linux. Υποστηρίζει Jabber, AIM, ICQ, MSN, Yahoo, και IRC < Έκδοση συνομιλίας για Windows που υποστηρίζει AIM, ICQ, MSN, Yahoo Messenger, και IRC < Νέες υπηρεσίες άμεσων μηνυμάτων, Καινοτομίες How Stuff Works [7] Οι δυνατότητες των υπηρεσιών άμεσων μηνυμάτων έχουν σημαντική ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια. Οι περισσότερες υπηρεσίες προσφέρουν ανταλλαγή αρχείων, και οι AOL, Yahoo!, Google και το MSN έχουν συνδέσει την υπηρεσία Άμεσων Μηνυμάτων με υπηρεσίες ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, έτσι ώστε οι χρήστες να μπορούν να λαμβάνουν ειδοποιήσεις ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, ενώ ανταλλάσουν άμεσα μηνύματα. Πολλοί πάροχοι επιτρέπουν επίσης στους χρήστες να συνομιλούν και να μοιράζουν αρχεία από τα κινητά τους τηλέφωνα και τις φορητές συσκευές, επιτρέποντας την πρόσβαση στις υπηρεσίες τους από οπουδήποτε, οποιαδήποτε ώρα. Πολλά προγράμματα άμεσων μηνυμάτων, συμπεριλαμβανομένων των Windows Live Messenger και του Google Talk, επιτρέπουν στους χρήστες να μιλήσουν όπως θα έκαναν κατά τη διάρκεια μιας τηλεφωνικής συνομιλίας και μερικά προγράμματα προσφέρουν δυνατότητες video συνομιλίας. Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 99

102 Πολλά δωρεάν βοηθητικά προγράμματα συνδυάζουν διάφορες υπηρεσίες. Το Trillian παρέχει μια κεντρική θέση για επαφές με τις AIM, ICQ, Windows Live, το Yahoo! Messenger και IRC. Όλες οι επαφές εμφανίζονται στο ίδιο παράθυρο, με κύκλους διαφορετικού χρώματος που εκπροσωπούν κάθε υπηρεσία. Το χαρακτηριστικό metacontact της Trillian εμφανίζει μία καταχώρηση στη λίστα επαφών για τα άτομα που είναι μέλη πολλαπλών υπηρεσιών άμεσων μηνυμάτων και είναι η μόνη έκδοση πολλαπλών υπηρεσιών που προσφέρει δυνατότητες video -συνομιλιών. Οι χρήστες του Pidgin μπορούν να συνομιλήσουν, να μεταφέρουν αρχεία και να μοιραστούν φωτογραφίες με επαφές στο AIM, ICQ, IRC, το Google Talk, Windows Live Messenger και Yahoo! Messenger. Το χαρακτηριστικό της "Buddy Pounce" στέλνει ειδοποιήσεις όταν επιλεγμένες επαφές αλλάζουν την online θέση τους ή στέλνoυν άμεσα μηνύματα. Οι παγκόσμιοι πάροχοι άμεσων μηνυμάτων Meebo και ebuddy είναι Web based, που σημαίνει ότι δεν απαιτείται το κατέβασμα λογισμικού. Η ebuddy προσφέρει επίσης μια έκδοση της υπηρεσίας της για κινητά τηλέφωνα. Οι φίλοι που ανταλλάσουν άμεσςα μηνύματα στην Qnext, η οποία λειτουργεί με όλους τους μεγάλους παρόχους άμεσων μηνυμάτων, μπορούν να ακούσουν μουσικά αρχεία ο ένας του άλλου χωρίς να χρειάζεται να τα κατεβάσουν. Το μέλλον των άμεσων μηνυμάτων είναι πολύ φωτεινό. Όλα τα προγράμματα που περιγράφησαν στο παρόν άρθρο συνεχίζουν να αναβαθμίζονται από τους ιδιοκτήτες τους, και οι πάροχοι άμεσων μηνυμάτων συνεχίζουν να συνεργάζονται για τη δυνατότητα ύπαρξης περισσότερων διεπαφών μεταξύ των χρηστών και των υπηρεσιών τους. Οι χρήστες που είναι επιχειρηματίες μπορούν να έχουν τώρα εικονικές συσκέψεις και να συνεργάζονται σε έργα πολύ εύκολα. Εάν κάποιος δεν έχει χρησιμοποιήσει υπηρεσίες άμεσων μηνυμάτων, στερείται ένός ολόκληρου νέου κόσμου της επικοινωνίας. Καινοτομίες που έρχονται σύντομα... Η τεχνολογία άμεσων μηνυμάτων αλλάζει συνεχώς. Νέα χαρακτηριστικά γνωρίσματα αναπτύσσονται τόσο γρήγορα ώστε να φαίνονται σχεδόν παρωχημένα πριν δημοσιοποιηθούν! To MySpace αναπτύσσει μια υπηρεσία άμεσων μηνυμάτων, η οποία θα μπορούσε να έχει σημαντικές επιπτώσεις στον κόσμο των άμεσων μηνυμάτων. Το επόμενο μεγάλο επίτευγμα θα μπορούσε να είναι η αναγνώριση της προέλευσης των άμεσων μηνυμάτων, η υπηρεσία θα εντοπίζει τις τοποθεσίες των χρηστών και θα τους επιτρέπει να επικοινωνούν με χρήστες που ανταλλάσουν άμεσα μηνύματα στις ίδιες περιοχές. Η AOL εισήγαγε ένα στοιχείο plug-in για τους χρήστες των άμεσων μηνυμάτων που έχουν δυνατότητες WiFi - οι θέσεις τους καταγράφονται με τη χρήση WiFi hot spots και οι χρήστες μπορούν να ανοίξουν έναν χάρτη για να βρουν τη θέση των ανθρώπων που είναι καταγεγραμμένοι στους οικείους καταλόγους. Η Meetro, επί του παρόντος σε δοκιμαστική έκδοση, είναι μια πολύυπηρεσία άμεσων μηνυμάτων που ενθαρρύνει τους χρήστες να συνομιλούν και να βλέπουν το προφίλ και τις εικόνες του άλλου στην ίδια περιοχή. Αυτή η τεχνολογία δεν είναι ακόμη διαθέσιμη για κινητά τηλέφωνα και φορητές συσκευές, αλλά σίγουρα κάποιος εργάζεται γι αυτό Ορισμένα ενδιαφέροντα παραδείγματα παρόχων Άμεσων Μηνυμάτων AOL Instant Messenger ( To AOL Instant Messenger (AIM) είναι ένα από τα πιο δημοφιλή προγράμματα άμεσων μηνυμάτων. Είναι επίσης ένα από τα παλαιότερα. Η πρώτη έκδοση του ΑΙΜ κυκλοφόρησε το Τώρα το AIM έχει 33 εκατομμύρια μοναδικούς χρήστες κάθε μήνα. Κατά τις ώρες αιχμής, πάνω από 6 εκατομμύρια άνθρωποι είναι ταυτόχρονα συνδεδεμένοι στο AIM. Το AIM είναι μια δωρεάν υπηρεσία άμεσων μηνυμάτων και είναι διαθέσιμο για Windows, Mac OS X και Linux. Οι χρήστες δεν χρειάζεται να είναι συνδρομητές του AOL ώστε να υπογράψουν για να κατεβάσουν και να χρησιμοποιήσουν το AIM. Το AOL Instant Messenger διαθέτει πληθώρα χαρακτηριστικών συμπεριλαμβανομένων των συνομιλιών μέσω βίντεο και ήχου, των μηνυμάτων 100 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

103 κατάστασης, logging και buddy icons (avatars). Οι χρήστες μπορούν να δημιουργήσουν μηνύματα custom away. Το AIM υποστηρίζει εξίσου τα άμεσα μηνύματα πρόσωπο με - πρόσωπο, καθώς και τα άμεσα μηνύματα σύσκεψης πολλών πρόσωπων ή ομάδων συζητήσεων. Το AIM προσφέρει όντως μερικές από τις καλύτερες διαλειτουργικές υπηρεσίες. Από το AIM, οι χρήστες μπορούν να συνομιλούν με επαφές στο ICQ, ichat και το Google Talk δίχως να έχουν λογαριασμούς σε αυτά τα δίκτυα! Υπάρχουν πολλές καλές εκδόσεις πολλαπλού πρωτοκόλλου, όπως είναι τα Adium, Digsby και Miranda, αλλά όλα αυτά απαιτούν ο χρήστης να δημιουργεί λογαριασμό για κάθε δίκτυο άμεσων μηνυμάτων που θέλει να χρησιμοποιήσει. Το AOL προσφέρει μια έκδοση webbased που ονομάζεται AIM Express. Λειτουργεί με όλους τους φυλλομετρητές και τα λειτουργικά συστήματα, αν και απαιτεί υποστήριξη Flash. Με το AIM Express οι χρήστες μπορούν να στείλουν ένα άμεσο μήνυμα από άλλον υπολογιστή (βλ. Εικόνα 1). Εικόνα 1. Το AIM Express Το AIM υποστηρίζει μια ευρεία γκάμα φορητών συσκευών, συμπεριλαμβανομένων των εξειδικευμένων εφαρμογών για: Blackberry, iphone & ipod Touch, Windows Mobile. Το AIM προσφέρει πολλές συμβουλές και τεχνάσματα, όπως: AIM Gallery - Επίσημη ιστοσελίδα της AOL για προγραμματάκια (widgets), bots, plugins και custom clients της AIM Βρείτε ένα διασκεδαστικό νέο εικονίδιο buddy στο MyBuddyIcons Δημιουργήστε τη δική σας AIM Expression Prank your friends Τον Μάρτιο του 2008, η AOL παρουσίασε το Open AIM initiative. Μέσω αυτού το AIM άνοιξε ένα πρωτόκολλο για προγραμματιστές άλλων προγραμμάτων, όπως τα Digsby, Trillian και meebo, ώστε να συνδέονται στο δίκτυο της AIM χωρίς αντίστροφη μηχανική. Επίσης το ανοικτό AIM έχει εκπονήσει μια σειρά εναλλακτικών messengers, συμπεριλαμβανομένων: AIM Lite μια ελαφριά, διαφημιστική δωρεάν έκδοση του AIM Ahoihoi - ένα όμορφο, βελτιωμένο κείμενο που μπορείτε να χρωματίζεται και πολλά άλλα. Ελέγξτε το AIM Gallery για τις πιο πρόσφατες λίστες. ebuddy ( Η ebuddy ήταν η πρώτη web-based υπηρεσία άμεσων μηνυμάτων του κόσμου (άρχισε το 2003) που επιτρέπει στους χρήστες να κουβεντιάσουν με τις επαφές τους στο MSN (βλ. Εικόνα 2), Yahoo, Gtalk, Facebook, ICQ, MySpace και AIM, σε μία σελίδα. Οι χρήστες διαθέτουν επίσης ένα φορητό Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 101

104 φυλλομετρητή για να έχουν πρόσβαση στις επαφές τους στο κινητό τους. Αυτό που κάνει το ebuddy διαφορετικό είναι ότι δεν απαιτεί το κατέβασμα οποιουδήποτε προγράμματος, έτσι ο χρήστης μπορεί εύκολα να έχει πρόσβαση στις επαφές του σε άλλους υπολογιστές. Εικόνα 2. Το ebuddy Ένα άλλο χαρακτηριστικό του web-based προγράμματος ebuddy είναι ότι είναι πραγματικά απλό και εύκολο στη χρήση. Για εκείνους που θέλουν να το χρησιμοποιούν, το μόνο που χρειάζεται να κάνουν είναι να πάνε στην αρχική του σελίδα και να «γραφτούν» με κάθε μια από τις εκδόσεις των υπηρεσιών άμεσων μηνυμάτων. Οι διαχειριστές δεν απαιτούν ούτε καν τη δημιουργία ενός λογαριασμού ebuddy. Από τη στιγμή που ένας χρήστης εγγραφεί στην δική του έκδοση Άμεσων Μηνυμάτων, MSN, Yahoo ή AIM, μπορεί να αρχίζει να συνομιλεί κανονικά. Το ebuddy ανοίγει νέα παράθυρα στους χρήστες των εκδόσεων άμεσων μηνυμάτων χωρίς να δίνει στο χρήστη τη δυνατότητα να τους κρατά όλους σε μία σελίδα. Οι υπηρεσίες που παρέχει το ebuddy στους δυνητικούς χρήστες είναι: ebuddy Web Messenger, ebuddy Mobile Messenger, ebuddy Lite Messenger, ebuddy για iphone & ipod Touch, ebuddy για ανδροειδές, ebuddy ID, Widget ebuddy / Είσοδος Box. Χαρακτηριστικά που δεν υποστηρίζονται QQ Πρωτόκολλο Η διαχείριση επιφάνειας - οι χρήστες δεν μπορούν να προσαρμόσουν την εμφάνιση των εφαρμογές. Μεταφορά αρχείων - οι χρήστες δεν μπορούν να στείλουν ή να λάβουν αρχεία. Google Talk (GTalk) ( Το Google Talk είναι μια δωρεάν web-based εφαρμογή που προσφέρει υπηρεσίες Άμεσων Μηνυμάτων και VoIP, που κατασκευάστηκε από την Google. 102 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

105 Για τις υπηρεσίες άμεσων μηνυμάτων μεταξύ των διακομιστών του Google Talk και των πελατών τους χρησιμοποιείται το ανοικτό πρωτόκολλο Jabber (XMPP). Με τον τρόπο αυτό, οι χρήστες των άλλων πελατών XMPP μπορούν να επικοινωνούν με τους χρήστες του Google Talk. Το Google Talk προσφέρει, βασικές δυνατότητες Άμεσων Μηνυμάτων, VoIP υψηλής ποιότητας και εύκολου στη χρήση, πλήρη συμβατότητα με το Gmail, και μια απλή διεπιφάνεια (interface) χωρίς διαφημίσεις. Η Google Talk Client Features περιλαμβάνει: μεταφορές αρχείων, τηλεφωνητή, φωνητικές κλήσεις, κοινοποιήσεις Gmail, τα εκτός σύνδεσης μηνύματα επιτρέπουν στους χρήστες να στέλνουν μηνύματα στις επαφές τους, ακόμη και αν δεν είναι συνδεδεμένοι. Για περισσότερα χαρακτηριστικά, παρακαλώ, διαβάστε το τμήμα Video conferencinig, στο τμήμα "Google Talk". Ένα άλλο, πολύ χρήσιμο εργαλείο που προσφέρει η Google Talk είναι το «Translation bots», το οποίο επιτρέπει στους χρήστες να στείλουν ένα μήνυμα σε μία γλώσσα και να έχουν αμέσως την δυνατότητα μετάφρασης σε μία άλλη. ICQ ( Η ICQ (ή «Ι Seek You"), υπηρεσία άμεσων μηνυμάτων (βλέπε Εικόνα 3) χρησιμοποιείται από εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, προσφέροντάς τους τη δυνατότητα να βρουν νέους φίλους και ανθρώπους με παρόμοια ενδιαφέροντα, με τρόπο τόσο απλό όσο η κλήση σε ένα δωμάτιο και η έναρξη μιας φιλικής συνομιλίας. Κάθε μέρα αποστέλλονται και λαμβάνονται πάνω από 700 εκατομμύρια μηνύματα. Το ICQ είναι διαθέσιμο σε 17 γλώσσες. Εικόνα 3. ICQ Παρακάτω δίνεται μια περιγραφή των χαρακτηριστικών και των υπηρεσιών που παρέχονται στους χρήστες: Το ICQ επιτρέπει στους χρήστες να στέλνουν άμεσα μηνύματα και αρχεία σε χρήστες των ICQ και AIM, Με το ICQ ένας χρήστης μπορεί να στείλει μηνύματα SMS προς κινητά τηλέφωνα και να λάβει την απάντηση στο ICQ, Το ICQ επιτρέπει στους χρήστες να έχουν συνομιλία φωνής και video με την απλή χρήση ενός μικροφώνου και μίας κάμερας, Push2Talk επιτρέπει σε ένα χρήστη να μιλήσει άμεσα με 5 επαφές ICQ επικοινωνώντας σε στυλ φορητού ραδιοτηλεφώνου, Το ICQ επιτρέπει στους χρήστες να αποθηκεύουν το ιστορικό των μηνυμάτων, Εφαρμόζεται ένα φίλτρο spam ICQ για να αποκόψει τα μη «φιλικά» μηνύματα και για να αποκρύψει ή να αγνοήσει ορισμένους χρήστες, Προσφέρει τη δυνατότητα να συνδυαστεί με σελίδες αναζήτησης, επιτρέποντας έτσι στους χρήστες να βρουν άλλους ανθρώπους στο δίκτυό ICQ, Με το ICQ ο χρήστης μπορεί να στείλει ευχετήριες κάρτες κινουμένων σχεδίων ή ακόμα και να παίξει παιχνίδια με τη χρήση ICQ Xtraz, Το ICQ υποστηρίζει Windows 9x/ME/NT/2000/3/XP. Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 103

106 ICQ Πλεονεκτήματα: Θεωρείται ένα αποτελεσματικό εργαλείο Άμεσων Μηνυμάτων, Επιτρέπει στους χρήστες να συνδεθούν με χρήστες των δύο δίκτυα ICQ και AIM, Υποστηρίζει SMS, συνομιλίες φωνής και video, Παρέχει τη δυνατότητα στους χρήστες να παίζουν παιχνίδια και να στείλουν ευχετήριες κάρτες, ICQ μειονεκτήματα : ICQ στερείται φίλτρων, έρευνα ιστορικού και προηγμένη παραμετροποίηση προ-επαφής, Οι χρήστες που χρησιμοποιούν το ICQ δεν μπορουν να συνομιλήσουν σε άλλους χρήστες δημοφιλών υπηρεσιών άμεσων μηνυμάτων, ICQ δεν υποστηρίζει κρυπτογραφημένη επικοινωνία, ICQ δεν υποστηρίζει ομάδες συνομιλίας. Meebo ( Η Meebo είναι μια web-based υπηρεσία που προσφέρει στους χρήστες τη δυνατότητα να συνδεθούν ταυτόχρονα σε 6 παρόχους άμεσων μηνυμάτων. Ο φυλλομετρητής του χρήστη παρέχει όλες τις απαραίτητες λειτουργίες, καταργώντας έτσι την ανάγκη για κάθε εγκατάσταση λογισμικού. Στην πραγματικότητα, έχει τη δυνατότητα σύνδεσης με κάθε πάροχο άμεσων μηνυμάτων (Yahoo!, AIM, MSN, Google Talk, MySpace, Facebook Chat, και πολλά άλλα!) (Βλ. Εικόνα 4). Η Meebo δίνει επίσης τη δυνατότητα ζωντανής επικοινωνίας ενσωματωμένη σε οποιοδήποτε δικτυακό τόπο με τους χώρους Meebo, τις Κοινότητες άμεσων μηνυμάτων Meebo, και το Meebo Me. Η Meebo υποστηρίζει Emoticons, Status, Away Messages, γραμματοσειρές, χρώματα και ήχους. Πλεονεκτήματα της Meebo: Εικόνα 4. Meebo Ένας χρήστης του Meebo μπορεί να συνδεθεί ταυτόχρονα με 6 παρόχους άμεσων μηνυμάτων μέσα από 1 παράθυρο, Δεν είναι απαραίτητο ο χρήστης να εγκαταστήσει κάποιο ειδικό λογισμικό στον Η/Υ του, Η διαπιστευμένη σύνδεση για όλες τις υπηρεσίες μηνυμάτων του χρήστη μπορεί να πραγματοποιηθεί με ένα μόνο λογαριασμό Meebo, Η Meebo υιοθέτησε μια πολύ ορθολογική προσέγγιση, προσφέροντας ένα κύριο κατάλογο buddy για όλες τις υπηρεσίες, Οι χρήστες της Meebo έχουν τη δυνατότητα να αποθηκεύσουν όλες τις συζητήσεις τους σε ένα ημερολόγιο συνομιλιών. Τα μειονεκτήματα της Meebo: Το εργαλείο «Βοήθεια» δεν είναι τόσο καλό όσο θα έπρεπε να είναι και κατά συνέπεια δεν μπορεί να στηρίξει επαρκώς τους πελάτες, 104 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

107 Οι ειδοποίησεις στο task bar δεν είναι ορατές όταν είναι ταυτόχρονα ανοιχτά πολλά θέματα στο task bar. NetMeeting Το NetMeeting είναι μια εφαρμογή διάσκεψης που αναπτύχθηκε από τη Microsoft και επιτρέπει στους χρήστες να επικοινωνούν σε πραγματικό χρόνο μέσω του διαδικτύου. Οι περισσότεροι άνθρωποι το ονομάζουν «εφαρμογή βιντεοδιασκέψης», αλλά οι πραγματικές του δυνατότητες είναι πολύ περισσότερες από αυτό. Περιλαμβάνει: Μια εφαρμογή συνομιλίας, παρόμοια με το AOL Instant Messenger, Μια εφαρφογη βιντεοδιάσκεψης με ηχητικής διάσκεψης, Ένα λευκό πίνακα, ο οποίος είναι ένας κοινόχρηστος σχεδιαστικός χώρος, όπου οι χρήστες μπορούν να συνεργάζονται σε πραγματικό χρόνο, Διαμοίρασμα εφαρμογής, όπου ο χρήστης μπορεί να επιλέξει να μοιράζεται με άλλους μια εφαρμογή που «τρέχει» κατά την διάρκεια της διάσκεψης. Πρέπει να σημειωθεί ότι, ενώ άλλοι χρήστες θα πρέπει να έχουν εγκατεστημένο το Netmeeting, δεν χρειάζεται να έχουν εγκατεστημένο αντίγραφο της εφαρμογής που μοιράζεσαι. Μια εφαρμογή μεταφοράς αρχείων για την αποστολή αρχείων Για να «τρέξει» ο χρήστης το NetMeeting χρειάζεται το λογισμικό Netmeeting (βλέπε Εικόνα 5). Εάν ένας χρήστης έχει εγκαταστημένα στον Η/Υ τα λειτουργικά Windows 2000 ή τα XP, δεν χρειάζεται να το εγκαταστήσετε. Υπάρχει στην στάνταρντ εγκατάσταση. Με τα Windows XP, μπορεί να χρειαστεί να «επανεμφανίσει το Netmeeting για να ξεκινήσει άμεσα: Ο χρήστης πρέπει να πάει στο μενού Έναρξη και επιλέξτε "run". Πληκτρολογήστε" conf.exe" (δεν υπάρχουν εισαγωγικά). Ο οδηγός εγκατάστασης Netmeeing θα ξεκινήσει, και ζητά αν ο χρήστης επιθυμεί τις συντομεύσεις που δημιουργήθηκαν (θα πρέπει να πει ναι). Για τα Windows 2000, ο χρήστης πρέπει να κοιτάξει στο μενού Έναρξη στο Accessories/ Communication για να το ξεκινήσει. Θα πρέπει επίσης να επιβεβαιώσει ότι έχει εγκαταστημένη τουλάχιστον την έκδοση 4.0 του Internet Explorer. Εικόνα 5. NetMeeting Το Windows Live Messenger (Η πιο πρόσφατη έκδοση του Windows Live Messenger από τη Microsoft) ( MSN Instant Messenger αντικαταστάθηκε από το Windows Live Messenger (WLM), αρχής γενομένης από το Νέες εκδόσεις του λογισμικού του MSN Messenger δεν είναι πλέον διαθέσιμες Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 105

108 Windows Live Messenger (βλέπε Εικόνα 6) είναι η επόμενη γενιά του MSN Messenger και υποστηρίζει τα άμεσα μηνύματα και την κοινή χρήση αρχείων στους υπολογιστές με λειτουργικό Windows. Οι ενημερωμένες εκδόσεις του WLM κυκλοφόρουν στο Διαδίκτυο συχνά. Έχει νέους τρόπους για να συνδέονται οι χρήστες και να μοιράζονται έγγραφα με σχεδόν μαγική ευκολία. Όπως πάντα, οι χρήστες κατεβάζουν ελεύθερα το πρόγραμμα και έχουν την δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν τα περισσότερα από τα χαρακτηριστικά του. Επιπλέον, το διαθέσιμο δωρεάν πρόσθετο πρόγραμμα "Messenger Plus! Live" βελτιώνει την ικανότητα δικτύωσης των WLM. Με 27 εκατομμύρια χρήστες η WLM είναι η δεύτερη πιο δημοφιλής εφαρμογή άμεσων μηνυμάτων της Αμερικής. Εικόνα 6. Windows Live Messenger Η WLM είναι μια εφαρμογή ενσωματωμένη στην πλειοψηφία των υπολογιστών με λειτουργικό σύστημα Windows. Η WLM ενσωματώνει επιτυχώς τα προγράμματα των Windows με πλούσια χαρακτηριστικά άμεσων μηνυμάτων. Με τη χρήση της νεότερης έκδοσης WLM 2009 οι χρήστες έχουν τη δυνατότητα να: ανταλλάσουν άμεσα μηνυμάτα, προσθέσουν επαφές του Windows Live Messenger, δημιουργήσουν ομάδες συνομιλίας, έχουν σε πραγματικό χρόνο ομιλία και video συνομιλία,* στείλουν σε πραγματικό χρόνο δωρεάν μηνύματα κειμένου, λαμβάνουν άμεσα μηνύματα εκτός σύνδεσης, καλέσουν κινητά ή συμβατά τηλέφωνα υπογράφοντας με την VerizonWeb συνομιλούν με τους Χρήστες Yahoo! Messenger, συνομιλούν με άλλους χρήστες του συστήματος Xbox 360, μοιράζονται αρχεία και μηνύματα. *Και τα δύο μέρη πρέπει να διαθέτουν συμβατές κάμερες, μικρόφωνα και ηχεία. Το WLM απαιτεί τουλάχιστον Windows XP. Μεταξύ των μειονεκτημάτων του WLM μπορεί να αναφερθεί η χρήση ενός ιδιόκτητου πρωτοκόλλου, ότι δεν προσφέρει κρυπτογραφημένα μηνυμάτα και ειδικά φιλτρα. 106 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

109 Net2Phone ( η Net2Phone είναι μια εταιρεία λογισμικού/υπηρεσιών (βλέπε εικόνα 7) η οποία είναι ηγέτης στην παροχή προηγμένων υπηρεσιών φωνητικής επικοινωνίας μέσω του διαδικτύου σε ιδιώτες και επιχειρήσεις σε όλο τον κόσμο. Η Net2Phone δίνει στους ανθρώπους τη δυνατότητα να έχουν χαμηλού κόστους, και υψηλής ποιότητας κλήσεις από τον υπολογιστή τους, το τηλέφωνό τους, ή τη συσκευή φαξ προς οποιοδήποτε τηλέφωνο ή συσκευή φαξ στον κόσμο. Η εταιρεία αναπτύσσει και εμπορεύεται τεχνολογία και υπηρεσίες για φωνή με την χρήση πρωτοκόλλου διαδικτύου (IP) και λύσεις ηλεκτρονικού εμπορίου για το διαδίκτυο και άλλα δίκτυα IP. Skype ( Εικόνα 7. Net2Phone Το Skype είναι ένα πολύ δημοφιλές μέσο επικοινωνίας. Παρακάτω παρέχεται μία σύντομη επισκόπηση των χαρακτηριστικών και των υπηρεσιών του Skype, κατηγοριοποιημένα σε διάφορες ομάδες, που η καθεμία περιλαμβάνει πολλές υποκατηγορίες που ασχολούνται με τις λειτουργίες επικοινωνίας. Άλλες πληροφορίες παρέχονται στο μέρος "Video conferencing" τμήμα "Skype". Εικόνα 8. Skype Χρησιμοποιώντας το Skype από οπουδήποτε στον κόσμο ο χρήστης μπορεί να κάνει κλήσεις χωρίς χρέωση. Το Skype επιτρέπει την διαχείριση των επαφών με ευκολία, εμφανίζει τις επαφές και επεξεργάζεται το προφίλ τους, ξεκινάει μια τηλεδιάσκεψη, προσθέτει νέους συμμετέχοντες ή αφαιρεί συμμετέχοντες από μια τηλεδιάσκεψη, ξεκινάει μια βίντεο διάσκεψη. Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 107

110 Το Skype λειτουργεί σαν φωνητικό ταχυδρομείο το οποίο επιτρέπει την καταγραφή ενός προσωπικού χαιρετισμού, να στείλει ένα φωνητικό μήνυμα, να ακούσει ή να διαγράψει μηνύματα φωνής από τα εισερχόμενά. Συνομιλία ή χρήση άμεσων μηνυμάτων (Instant Messaging). Το skype επιτρέπει να ξεκινήσει μια συνομιλία, (ιδιωτική ή ομάδική), να απαντηθεί ένα άμεσο μήνυμα (το οποίο ελήφθη όταν ο χρήστης ήταν εκτός σύνδεσης), να εισαχθεί ένα νέο θέμα προς συζήτηση και να προσκληθούν άτομα να συμμετέχουν, να κάνει bookmark μια συζήτηση (κρατάει ανοιχτή τη συνεδρίαση και τη χρησιμοποιεί για μεγάλο χρονικό διάστημα), να εμφανίζει και να διαχειρίζεται το ιστορικό των συνομιλίας σας. Το Skype παρέχει επίσης δυνατότητες για την ανταλλαγή αρχείων, ευκολία στην διαχείριση του προφίλ του χρήστη, τη διαχείριση του λογαριασμού του χρήστη, τις ρυθμίσεις των παραμέτρων του λογαριασμού του χρήστη. Ως συμπέρασμα, οι άνθρωποι χρησιμοποιούν το Skype, κυρίως επειδή είναι δημοφιλές και ως εκ τούτου πολλοί άνθρωποι μπορούν να επικοινωνούν μέσα από αυτό και να βρουν, από νέους φίλους έως επιχειρηματικούς εταίρους. Οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο χρησιμοποιούν το Skype για διάφορους σκοπούς, δηλαδή για συσκέψεις από μεγάλες αποστάσεις, για παρακολούθηση δραστηριοτήτων εξ αποστάσεως, για τις κλήσεις των επιχειρήσεων, για συνέδρια από μεγάλες αποστάσεις, για φθηνές κλήσεις κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού, απλά για την κοινωνικοποίηση κ.λπ. Το Skype χρησιμοποιείται σε όλες σχεδόν τις χώρες του κόσμου, καθώς έχει αναπτυχθεί με σκοπό να πραγματοποιεί καθαρές και σταθερές κλήσεις μέσω του Internet. Σήμερα, υπάρχουν πολλές ομάδες χρηστών Skype σε όλο τον κόσμο. Οι μεγαλύτερες ομάδες βρίσκονται στην Ευρώπη, Βόρεια Αμερική και τη Νοτιοανατολική Ασία. VoIPBuster ( Το VoipBuster είναι ένα δωρεάν πρόγραμμα που χρησιμοποιεί την πιο σύγχρονη τεχνολογία για να προσφέρει υψηλής ποιότητας ελεύθερη φωνητική επικοινωνία σε ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Ο χρήστης μπορεί να το κατεβάσει δωρεάν το λογισμικό που απαιτείται για τη χρήση του VoipBuster. Μόλις εγκατασταθεί το λογισμικό στον Η/Υ του χρήστη μπορεί να το χρησιμοποιήσει για να κάνει δωρεάν τηλεφωνικές κλήσεις, σε ορισμένους δημοφιλείς προορισμούς, ή σε οποιοδήποτε άλλο προορισμό καταβάλλοντας ένα πολύ χαμηλό ποσό. Επίσης οι απευθείας κλήσεις από Η/Υ σε Η/Υ προσφέρονται εντελώς δωρεάν. Τα τελευταία χρόνια το VoipBuster ήρθε με πολλά έξυπνα χαρακτηριστικά για να κάνει ακόμα πιο εύκολη την κλήση σε φίλους, την συνάντηση με καινούργιους ανθρώπους, την απάντηση στα ερωτήματα και την διαχείριση των κλήσεων Yahoo! Messenger ( Το Yahoo! Messenger είναι μια ολοκληρωμένη λύση μηνυμάτων που ενσωματώνει κείμενο και υψηλής ποιότητας φωνητικά μηνύματα, βίντεο κάμερα, χώρους συνομιλίας και πολύ διασκέδαση (παιχνίδια, ακουστικά αρχεία, εικονικά ανθρωπόμορφα είδωλα (avatars), ραδιόφωνο και άλλα). Δυστυχώς, η υπηρεσία Yahoo! Messenger δεν προσφέρεται για συνομιλίες με χρήστες που δεν είναι εγγεγραμμένοι στο πρόγραμμα Yahoo! Messenger. 108 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

111 Εικόνα 9. Yahoo! Messenger Πλεονεκτήματα: Το φωνητικό Yahoo! Messenger (βλέπε Yahoo! Messenger) ενσωματώνει την φωνητική συνομιλία και τη βιντεοκάμερα με την υπηρεσία άμεσων μηνυμάτων, IMVironments, παιχνίδια, avatars και ραδιόφωνο μπορούν να προσθέσουν διασκέδαση στην υπηρεσία άμεσων μηνυμάτων, Το φωνητικό Yahoo! Messenger είναι εύκολο στη χρήση, παρέχει γρήγορη πρόσβαση σε όλα τα χαρακτηριστικά του Yahoo! Μειονεκτήματα: Το φωνητικό Yahoo! Messenger επικοινωνεί μόνο με χρήστες του Yahoo! και του MSN Messenger, Δεν προσφέρει ασφαλή ανταλλαγή μηνυμάτων, φίλτρα για τη ρύθμιση των επαφών και την προστασία από spam, Το φωνητικό Yahoo! Messenger δεν προσφέρει αναζήτηση του ιστορικού των μηνυμάτων, Στο Yahoo! Messenger οι δυνατότητες φιλτραρίσματος και αρχειοθέτησης είναι περιορισμένες. Τα πιο ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά της εφαρμογής είναι: Το Yahoo! Messenger επιτρέπει στους χρήστες να επικοινωνούν μέσω μηνυμάτων κειμένου και φωνής και μέσω βιντεοκάμερας, Το Yahoo! Messenger επιτρέπει στους χρήστες να στέλνουν μηνύματα κειμένου (SMS) στο κινητό τηλέφωνο φίλων τους δωρεάν, Μέσα από το Yahoo! Messenger ένας χρήστης μπορεί επίσης να μπει στο χώρο συζητήσεων Yahoo! και να κάνει τηλεφωνικές κλήσεις, Το Yahoo! Messenger "IMVironments" παρέχει περιβάλλοντα μηνυμάτων με φόντο, κινούμενα σχέδια, παιχνίδια, Με το Yahoo! Messenger είναι εύκολο στους οι χρήστες να στείλουν να μοιραστούν και να περιηγηθούν σε κοινόχρηστα αρχεία και φωτογραφίες, Μια αυτόματη αρχειοθέτηση μπορεί να συλλέξει όλες τις δραστηριότητες στο Yahoo!Messenger και - προαιρετικά κατά περιόδους - να το καθαρίζει, Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 109

112 Το Yahoo Messenger! συνδέεται με το Yahoo! Mail και παρέχει stock, καθώς και ειδοποιήσεις ημερολογίου, Ενσωματώνει την επιλογή "μαύρη λίστα" η οποία δίνει τη δυνατότητα να αγνοήσετε ανεπιθύμητους χρήστες ή εκείνους που δεν περιλαμβάνονται στον κατάλογο επαφών του χρήστη, Ο χρήστης μπορεί να παίξει τα παιχνίδια του Yahoo! μαζί με τους φίλους του στο Yahoo! Messenger και να δημιουργεί και να ανταλλάσει avatars, Η ενσωμάτωση του LAUNCHcast radio player επιτρέπει στους χρήστες να διαμοιράζονται με τους φίλους τη μουσική που ακούνε εκείνη τη χρονική στιγμή, Με τη χρήση του ενσωματωμένου media player οι χρήστες έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθούν διαδίκτυακά βίντεο και να βλέπουν φωτογραφίες με φίλους, Μοιράζονται με ασφάλεια, με αρχεία αυτόματης ανίχνευσης για χρήστες του Norton Antivirus ή του Internet Security, Το φωνητικό Yahoo! Messenger υποστηρίζει τα Windows 98/ME/NT/2000/3/XP. ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ 1. Παπαδούρης, Π. (2001), Open and Distance Education and Teachers Training. A Case Study, 1 st Panellenic Congress on Open and Distance Education, Patra: congress proceedings. 2. Greek Universities Network Portal: Asynchronous E-learning. < 3. ASAE & the Center for Association Leadership (2003): Synchronous and Asynchronous Communication Tools. < 4. Wikipedia (2007): Instant Messaging. < 5. Albert H. Huang, (2007). Theoretical Foundations and a Framework for Instant Messaging Research. University of the Pacific. Business and Information 2007 (Volume 4). 6. Esposito R., Mastroserio P., Tortone G., Taurino F. M. Web portals, instant messaging and web communities: new tools for online collaboration. INFN, Napoli, I-80126, Italy. 7. Tyson, Jeff, Alison Cooper. "How Instant Messaging Works" (2001): < 07 July 2009>. 8. A QA Focus Document (2005): Using Instant Messaging Software. < 9. Nielsen//NetRatings or Nielsen//NetRatings AdRelevance (2002): Top Instant Messaging Applications (U.S., Home). For Immediate Release: Jennifer Fan (408) Tech FAQ: What is Instant Messaging?. < 11. Dr. A. Valasidou (2006): Guide of distance teaching methods, Technological Educational Institute of Serres. 110 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

113

114

115 10. ΣΥΝΕΡΓΑΣΙMΟΤΗΤΑ Elisabetta Delle Donne, Lorenzo Martellini Εισαγωγή Ο σκοπός αυτού του κεφαλαίου είναι να παρουσιάσει τα νέα εργαλεία που θα βοηθήσουν τους εκπαιδευτικούς να επικοινωνούν καλύτερα με τους μαθητές. Είναι σημαντικό να υπάρχει καλή επικοινωνία μεταξύ διδασκόντων και διδασκομένων, διότι με αυτό τον τρόπο οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να αποκτήσουν καλύτερα τη γνώση. Όλες αυτές οι υπηρεσίες διευκολύνουν τη κατανόηση μεταξύ διδασκόντων και διδασκομένων. Το καθένα από αυτά έχει τα δική του χαρακτηριστικά και όταν χρησιμοποιούνται μπορούν να βελτιώσουν την επικοινωνία μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών. στις επόμενες παραγράφους θα περιγραφούν τα εξής εργαλεία: Το Google Calendar είναι μια δωρεάν διαδικτυακή εφαρμογή για την διαχείριση του χρόνου που αναπτύχθηκε από το Google. Προσφέρει τη δυνατότητα να δημιουργήσετε κάτι περισσότερο από ένα απλό ημερολόγιο, να μοιραστείτε το ημερολόγιο με άλλους ανθρώπους και να τα εισαγάγετε από άλλες online ή offline πηγές. Τα Google Docs "είναι ένας δωρεάν διαδικτυακός επεξεργαστής κειμένου, λογιστικό φύλλο, παρουσιάσεις και form application που προσφέρει η Google. Επιτρέπει στους χρήστες να δημιουργήσουν και να επεξεργαστούν έγγραφα σε απευθείας σύνδεση, ενώ ταυτόχρονα συνεργάζονται με άλλους χρήστες. [1] Το Doodle είναι ένα απλό, γρήγορο και δωρεάν εργαλείο που βοηθά τον προγραμματισμό συναντήσεων και άλλων ραντεβού και την λήψη επιλογών που αφορούν άλλους ανθρώπους. Τα Blogs είναι ιστοσελίδες που διατηρούνται με τακτικές εγγραφές από σχόλια, περιγραφές γεγονότων, ή άλλο υλικό όπως γραφικά ή βίντεο Google Ημερολόγιο Το Google Calendar είναι ένα από τα πιο απλά, καθώς και χρήσιμα εργαλεία που αναπτύχθηκαν από την Google. Το Google Calendar δίνει τη δυνατότητα να: Διατηρούνται υπό έλεγχο όλα τα σημαντικά γεγονότα, Δημιουργούνται διαφορετικά ημερολόγια για διαφορετικά θέματα (προσωπικό ημερολόγιο, επαγγελματικό ημερολόγιο), Λαμβάνονται υπενθυμίσεις μέσω και SMS, Διαμοιράζεται το ημερολόγιο με άλλα άτομα (φίλοι, μαθητές), Συγχρονίζετε το ημερολόγιό σας με άλλες υπηρεσίες ημερολόγιου ή με το κινητό σας. Για να αποκτήσετε πρόσβαση στο Google Calendar πρέπει απλά να πάτε στην αρχική σελίδα του Google ( και στη συνέχεια να κάνετε κλικ στο Google Calendar (βλ. Εικόνα 1). Για να είστε σε θέση να χρησιμοποιήσετε το Google Calendar θα σας ζητηθεί να δημιουργήσετε έναν λογαριασμό Google. Αν δεν το έχετε κάνει ακόμα, θυμηθείτε να το κάνετε ακολουθώντας τις οδηγίες που παρέχονται από την ιστοσελίδα του Google. Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 113

116 Εικόνα 1. Google Αρχική σελίδα Την πρώτη φορά που εισέρχεστε στο Google Calendar, το ημερολόγιο θα είναι άδειο. Θα έχετε τη δυνατότητα να: Αποφασίσετε το είδος απεικόνισης: Ημέρα, Εβδομάδα, Μήνας, 4 Ημέρες, ατζέντα (βλ. Εικόνα 2, σημείο 1) Μετακινηθείτε στους μήνες (βλ. Εικόνα 2, σημείο 2) Δημιουργήσετε νέο ημερολόγιο (βλ. Εικόνα 2, σημείο 3) Δημιουργήσετε νέες εκδηλώσεις (βλ. Εικόνα 2, σημείο 4) Δημιουργία νέου ημερολογίου Εικόνα 2. Η διεπιφάνεια του Google Calendar Αφού κάνετε κλικ στο κουμπί "Create Calendar" (βλ. Εικόνα 2, σημείο 3), θα έχετε τη δυνατότητα να προσθέσετε όλες τις σχετικές πληροφορίες στην σελίδα Λεπτομέρειες Ημερολογίου. Δώστε στο ημερολόγιό σας ένα όνομα, μια περιγραφή και τη ζώνη ώρας. Μια συμβουλή θα μπορούσε να είναι να δημιουργήσετε ένα ημερολόγιο για την προσωπική σας ζωή και ένα για την επαγγελματική σας ζωή, αλλά και ένα ημερολόγιο για κάθε μία από τις τάξεις σας και να το διαμοιραστείτε με τους εκπαιδευόμενους από τις διάφορες αίθουσες διδασκαλίας Δημιουργήστε ένα νέο γεγονός Αφού κάνετε κλικ στο κουμπί "Create Event" (βλ. Εικόνα 2, σημείο 4), θα έχετε τη δυνατότητα να προσθέσετε πληροφορίες σχετικά με το γεγονός: 114 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

117 Συμπληρώστε την ημερομηνία, ώρα έναρξης και λήξης, τοποθεσία, και περιγραφή του γεγονότος σας. Εάν χρησιμοποιείτε πολλαπλά ημερολόγια, μπορείτε να επιλέξετε με ποιο ημερολόγιο θα πρέπει σχετίζεται αυτό το γεγονός επιλέγοντας από το πτυσσόμενο μενού Ημερολόγιο. Αν θέλετε υπενθύμιση του γεγονότος, ρυθμίστε ανάλογα τις ρυθμίσεις ειδοποίησης που επιθυμείτε. Μπορείτε να ειδοποιηθείτε μέσω , μηνύματος κειμένου, ή ένα αναδυόμενο μήνυμα στον υπολογιστή σας (αν και αυτό λειτουργεί μόνο αν το Google Calendar είναι ανοικτό στον υπολογιστή σας).[2] Αν χρησιμοποιείτε ήδη μια διαφορετική υπηρεσία ημερολόγιου (ημερολόγιο Microsoft Outlook, ημερολόγιο Apple ical, Ημερολόγιο Yahoo!) και έχετε καλές γνώσεις ΤΠΕ, μπορείτε να τα συγχρονίσετε με το ημερολόγιο της Google σύμφωνα με τις οδηγίες που παρέχονται από το Google Κοινή χρήση του ημερολογίου σας Το Ημερολόγιο Google σας δίνει επίσης τη δυνατότητα να ανταλλάσσεται πληροφορίες με άλλα άτομα ώστε να τους κρατάτε ενήμερους σχετικά με προθεσμίες και γεγονότα. Στη λίστα ημερολόγιο στα αριστερά (βλ. Εικόνα 2, σημείο 3), κάντε κλικ στο κάτω βέλος δίπλα στο κατάλληλο ημερολόγιο, στη συνέχεια, επιλέξτε Share this calendar. Εισάγετε τη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου του χρήστη με τον οποίο θέλετε να μοιραστείτε το ημερολόγιό σας. Από το πτυσσόμενο μενού, επιλέξτε το επιθυμητό επίπεδο άδειας, στη συνέχεια κάντε κλικ στο κουμπί Add Person Ο χρήστης, ανάλογα με το επίπεδο της άδειας που θα του δώσετε, θα είναι σε θέση να: Βλέπει μόνο ελεύθερο/απασχολημένο (απόκρυψη λεπτομερειών) Βλέπει όλες τις λεπτομέρειες των γεγονότων: Κάνει αλλαγές σε γεγονότα: Κάνει αλλαγές και να διαχειρίζετε την ανταλλαγή Συμπεράσματα Το Google Calendar είναι ένα χρήσιμο εργαλείο που μπορεί να βοηθήσει τον εκπαιδευτή: στην διαχείριση των προθεσμιών του/της στο διαμοίρασμα του ημερολογίου της τάξης με τους μαθητές του/της να λαμβάνουν οι μαθητές αυτόματη υπενθύμιση σχετικά με τις δραστηριότητες που θα πραγματοποιηθούν Google Docs "Το Google Docs είναι ένας δωρεάν, διαδικτυακός επεξεργαστής κειμένου, λογιστικό φύλλο, παρουσιάσεις, και form application που προσφέρει η Google. Επιτρέπει στους χρήστες να δημιουργήσουν και να επεξεργαστούν έγγραφα σε απευθείας σύνδεση, ενώ ταυτόχρονα συνεργάζονται με άλλους χρήστες."[1] Το Google Docs δίνει την δυνατότητα για: Δημιουργία εγγράφων, υπολογιστικών φύλλων και παρουσιάσεων σε απευθείας σύνδεση Ανταλλαγή και συνεργασία σε πραγματικό χρόνο Ασφαλή αποθήκευση και οργανώση των εργασιών σας Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 115

118 Έλεγχο στο ποιος μπορεί να δει τα έγγραφά σας Για την πρόσβαση στο Google Docs πρέπει απλά να πάτε στην αρχική σελίδα του Google ( και στη συνέχεια να κάνετε κλικ στο Google Docs (βλ. Εικόνα 3). Για να είστε σε θέση να χρησιμοποιήσετε το Google Calendar θα σας ζητηθεί να δημιουργήσετε έναν λογαριασμό στο Google.Αν δεν το έχετε πράξει ακόμη, θυμηθείτε να το κάνετε ακολουθώντας τις οδηγίες που παρέχονται στην ιστοσελίδα του Google. Μόλις συνδεθείτε στο Google Documents,θα έχετε τη δυνατότητα να: Δημιουργήσετε ένα νέο αρχείο: έγγραφο, υπολογιστικό φύλλο, παρουσίαση, φόρμα, φάκελο (βλέπε Εικόνα 3, σημείο 1) Ανεβάσετε αρχεία από τον υπολογιστή σας (βλέπε Εικόνα 3, σημείο 2). Το Google Docs δέχεται τις πιο δημοφιλείς μορφές αρχείων, συμπεριλαμβανομένων DOC, XLS, ODT, ODS, RTF, CSV, PPT. Ανταλλάξετε τα έγγραφά σας με άλλους συναδέλφους, μαθητές και φίλους (βλέπε Εικόνα 3, σημείο 3) Οργανώσετε τα αρχεία σας σε φακέλους (βλ. Εικόνα 3, σημείο 4) Κρύψετε τα αρχεία σας (βλέπε Εικόνα 3, σημείο 5) Διαγράψετε τα αρχεία σας (βλέπε Εικόνα 3, σημείο 6) Μετονομάσετε τα αρχεία σας (βλέπε Εικόνα 3, σημείο 7) Δείτε τους διαθέσιμους φακέλους (βλέπε Εικόνα 3, σημείο 8) Δείτε τα αρχεία οργανωμένα κατά τύπο (βλέπε Εικόνα 3, σημείο 9) Δείτε τους χρήστες με τους οποίους μοιράζεστε τα αρχεία σας (βλέπε Εικόνα 3, σημείο 10) Εικόνα 3. Google Docs Interface Πολλά πρότυπα χρήσιμων έγγράφων είναι επίσης διαθέσιμα on line στην ακόλουθη διεύθυνση στο Διαδίκτυο: Τα πρότυπα είναι οργανωμένα σε έγγραφα, λογιστικά φύλλα, παρουσιάσεις και φόρμες. Μπορείτε επίσης να αναζητήσετε πρότυπα απευθείας από τη σελίδα σας στο Google Docs (βλέπε Εικόνα 3, σημείο 11) Μοιραστείτε τα έγγραφά σας Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες λειτουργίες του Google Docs είναι η δυνατότητα να μοιράζεστε τα έγγραφά σας με άλλους χρήστες. 116 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

119 Εικόνα 4. Google Docs sharing Προκειμένου να μοιραστείτε ένα έγγραφο με άλλο χρήστη θα πρέπει να: Επιλέξτε το αρχείο που πρόκειται να διαμοιραστεί (βλέπε Εικόνα 4, σημείο 1) Κάντε κλικ στο share και θα εμφανιστεί ενα αναδυόμενο παράθυρο (βλέπε Εικόνα 4, σημείο 2) Εισάγετε τη διεύθυνση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου του χρήστη ή των χρηστών με τους οποίους θέλετε να μοιραστείτε το έγγραφό σας (βλέπε Εικόνα 4, σημείο 3) Επιλέξτε αν αυτοί θέλετε να είναι συνεργάτες (θα είναι σε θέση να δουν και να τροποποιήσουν το έγγραφο) ή να μόνο θεατές (θα είναι σε θέση μόνο να δουν το έγγραφο) (βλέπε Εικόνα 4, σημείο 4) Πληκτρολογήστε ένα μήνυμα για τους χρήστες (βλέπε Εικόνα 4, σημείο 5) Αποστείλετε τις προσκλήσεις (βλ. Εικόνα 4, σημείο 6) Μόλις έχετε ανταλλάξει ένα έγγραφο θα είστε σε θέση να δείτε αν οι άλλοι χρήστες βλέπουν ή τροποποιούν το αρχείο και σε ποιο σημείο του αρχείου εργάζονται. Χρησιμοποιώντας το Google Docs θα έχετε δυνατότητες χωρίς τα προβλήματα από σφάλματα του σκληρού δίσκου Συμπεράσματα Το Google Docs είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο που επιτρέπει στους εκπαιδευτές να: μοιράζονται έγγραφα με τους μαθητές και τους συναδέλφους τους εργάζονται στα ίδια έγγραφα με τους μαθητές και τους συναδέλφους τους αποφεύγουν την αποστολή και λήψη με συνημμένα έγγραφα σε διαφορετικά στάδια εργασιών. Ο εκπαιδευτής και ο μαθητής ή ο εκπαιδευτής και ένας συνάδελφός του μπορούν να εργάζονται ταυτόχρονα στο ίδιο έγγραφο παρότι είναι σε διαφορετικά σημεία προσπελαύνουν και να τροποποιούν τα έγγραφά τους από οπουδήποτε αποφεύγουν τους κινδύνου σφαλμάτων των σκληρών δίσκων Doodle Το Doodle είναι ένα απλό, γρήγορο και δωρεάν εργαλείο που βοηθά στον προγραμματισμό συναντήσεων, άλλων ραντεβού και την λήψη επιλογών που αφορούν άλλους ανθρώπους. Το Doodle Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 117

120 δεν απαιτεί εγγραφή, αλλά καλό είναι να γίνεται, προκειμένου να υπάρχει δυνατότητα χρήσης περισσότερων λειτουργιών. [3] Για να αποκτήσετε πρόσβαση στο Doodle, πηγαίνετε στη αρχική σελίδα του Doodle ( Από την αρχική σελίδα Doddle μπορείτε να: Δημιουργήσετε ένα λογαριασμό (βλέπε Εικόνα 5, σημείο 1) Συνδεθείτε με το όνομα χρήστη και τον κωδικό πρόσβασης (βλέπε Εικόνα 5, σημείο 2) Προγραμματίσετε ένα γεγονός χωρίς να έχετε λογαριασμό (βλέπε Εικόνα 5, σημείο 3) Κάνετε μια επιλογή χωρίς να διαθέτετε λογαριασμό (βλέπε Εικόνα 5, σημείο 4) Εικόνα 5. Doodle αρχική σελίδα Αφού έχετε συνδεθεί, μπορείτε και πάλι να είναι σε θέση να «Προγραμματίσετε ένα γεγονός» και να «Κάνετε μια επιλογή» αλλά επίσης θα μπορείτε να δείτε τις ψηφοφορίες που έχετε δημιουργήσει και τις ψηφοφορίες στις οποίες έχετε συμμετάσχει Προγραμματισμός μιας εκδήλωσης Στις παρακάτω εικόνες μπορείτε να δείτε την προσομοίωση της δημιουργίας ενός γεγονότος. Είναι το πρώτο βήμα και εδώ θα σας ζητηθεί να επιλέξετε ένα Τίτλο, να δώσετε μια περιγραφή του συμβάντος, να πληκτρολογήστε το όνομά σας και τη διεύθυνση σας. Αφού κάνετε κλικ στο "Next" θα σας ζητηθεί να αναφέρεται τις ημερομηνίες υλοποίησης της εκδήλωσης Το τελικό βήμα είναι να αναφέρεται το χρόνο (βλ. Εικόνα 1) της εκδήλωσης για κάθε μία από τις ημερομηνίες που αναφέρονται στο βήμα Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

121 Εικόνα 6. Doodle Δημιουργία γεγονότος, βήμα 2 Εικόνα 7. Doodle - Δημιουργία γεγονότος, βήμα 3 Τώρα που η εκδήλωση έχει προγραμματιστεί μπορείτε να καλέσετε τους συμμετέχοντες να δηλώσουν τη διαθεσιμότητά τους στην εκδήλωση, μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Μπορεί να δείτε ότι οι αποδέκτες των των συμμετεχόντων θα πρέπει να διαχωρίζονται με κόμμα (,)(σημείο 1). Έχετε επίσης τη δυνατότητα να επεξεργαστείτε το μήνυμα του (σημείο 2). Στο τέλος πρέπει απλά να κάνετε κλικ στο "Send invitation και όλοι οι συμμετέχοντες θα λάβουν ένα μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου με το σύνδεσμο της δημοσκόπησης. Οι συμμετέχοντές σας μπορούν τώρα να χρησιμοποιήσουν το σύνδεσμο που τους στείλατε για να επισκεφθούν την ψηφοφορία και να ψηφίσουν. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τον ίδια σύνδεσμο για να ψηφίσετε και εσείς, αν θέλετε, ή να παρακολουθείτε την πρόοδο της ψηφοφορίας. (βλ. Εικόνα 1) Εικόνα 8. Doodle Κάλεσμα συμμετεχόντων Εικόνα 9. Doodle - Παράδειγμα ηλεκτρονικής κάλπης Κάντε μια επιλογή Η λειτουργία "Make a choice" έχει ακριβώς την ίδια δομή της λειτουργίας Schedule an Event. Η διαφορά είναι ότι στην προκειμένη περίπτωση, οι συμμετέχοντες δεν θα ερωτηθούν για τη διαθεσιμότητά τους να συμμετάσχουν σε μια συνάντηση, αλλά να επιλέξουν μεταξύ διαφόρων θεμάτων. Συμπεράσματα Το Doddle είναι ένα όμορφο και απλό εργαλείο που μπορεί να είναι πολύ χρήσιμο για να διοργανώσετε συναντήσεις με συναδέλφους ή να πάρετε πίσω πληροφορίες από τους μαθητές σχετικά με διδακτικά θέματα. Χρησιμοποιώντας το Doddle αντί του όταν συναναστρέφεστε με πολύ κόσμο, θα αποφύγετε έναν τεράστιο αριθμό μηνυμάτων στο φάκελο εισερχομένων σας και θα Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 119

122 αποφυγετε τη σπατάλη χρόνου όταν θα συνοψίζετε τα αποτελέσματα, διότι το Doddle θα το κάνει για εσάς Blogs και Feedback Εισαγωγή "Ένα blog είναι ένα είδος ιστοσελίδας, συνήθως συντηρείται από ένα άτομο με τακτικές εγγραφές σχολιασμών, περιγραφές γεγονότων, ή άλλο υλικό όπως γραφικά ή βίντεο. Καθώς το Blogger ξεκίνησε το 1999, τα blogs έχουν αναμορφώσει τον ιστό, επηρέασαν την πολιτική, ταρακουνησαν την δημοσιογραφία και έδωσαν τη δυνατότητα σε εκατομμύρια ανθρώπους να έχουν μια φωνή και να συνδεθούν με άλλους". [3] Υπάρχουν πολλές διαφορετικές ιστοσελίδες που σας επιτρέπουν να δημιουργήσετε blogs, αλλά το Blogger είναι ένας μεγάλος και εύκολος δικτυακός τόπος που επιτρέπει στους χρήστες να διατηρούν ένα blog χρησιμοποιώντας τον λογαριασμό τους στο Google. Το Blogger σας δίνει τη δυνατότητα να: Διατηρείτε μια ατομική ιστοσελίδα Ενημερώνετε αυτή την ιστοσελίδα τακτικά και εύκολα Λαμβάνετε υπενθυμίσεις μέσω και SMS Τοποθετείτε όλα μαζί, εικόνες, κείμενο, βίντεο σε μία ιστοσελίδα Επιτρέπουν στον αναγνώστη να αφήσει παρατηρήσεις και σχόλια καθιστώντας το blog σας διαδραστικό. Τα Blogs είναι μοναδικά γιατί δίνουν την δυνατότητα να σχολιάσετε άμεσα αυτό που γράφει κάποιος για να το δει ο συντάκτης αλλά να το δουν όλοι οι άλλοι. Αυτό είναι που κάνει τα blogs διαδραστικά. Αυτό μπορεί να είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για τον εκπαιδευτικό και τη σχέση του με τον μαθητή, επειδή οι εκπαιδευτικοί μπορούν να παρακολουθούν με ένα κλικ του ποντικιού, το έργο των μαθητών τους με μια απλή πρόσβαση στο blog τους. Οι εκπαιδευτές μπορούν να αφήσουν άμεσα σχόλια για την εργασία των μαθητών τους που να τα βλέπουν οι συγκεκριμένοι μαθητές και οι άλλοι μαθητές στην τάξη να βλέπουν επίσης συμβάλλωντας έτσι όλοι μαζί σε μια διαδραστική εμπειρία. Από την άλλη πλευρά, τα blogs είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για τους καθηγητές γιατί τους παρέχει τη δυνατότητα να περιορίσουν την πρόσβαση στα προσωπικά τους blog, έτσι ώστε να μπορούν να επιλέγουν ποιοι μπορούν να έχουν πρόσβαση στις πληροφορίες. Για παράδειγμα, οι εκπαιδευτές μπορούν να δημιουργήσουν ένα blog για τα δικούς τους αντικείμενα και να καλέσουν τους μαθητές στα δικά τους blogs, προκειμένου να δημιουργηθεί μια κοινότητα πάνω σε ένα συγκεκριμένο αντικείμενο. Για να αποκτήσετε πρόσβαση στο Blogger πρέπει να πάτε στην αρχική σελίδα του Blogger ( Η κεντρική σελίδα του Blogger μοιάζει με εκείνη που φαίνεται στην Εικόνα 10. Για να χρησιμοποιήσετε το Blogger θα σας ζητηθεί να δημιουργήσετε έναν λογαριασμό Google. Αν δεν τον έχετε κάνει ακόμη, θυμηθείτε να τον δημιουργήσετε ακολουθώντας τις οδηγίες που παρέχονται στην ιστοσελίδα του Google ( 120 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

123 Εικόνα 10. Αρχική σελίδα Blogger Την πρώτη φορά που θα επισκεφθείτε το Blogger, θα σας προτρέψουν να δημιουργήσετε ένα blog. Μόλις κάνετε κλικ στο "Create A Blog (βλ. Εικόνα 10, σημείο 1) θα σας ζητηθεί να δημιουργήσετε ένα προσωπικό λογαριασμό, να ονομάσετε το blog σας και να επιλέξετε ένα εξατομικευμένο πρότυπο. Το Blogger είναι ένα χρήσιμο εργαλείο που μπορεί να βοηθήσει τον δάσκαλο: Στη διαχείριση των εργασιών των μαθητών του Στη διαχείριση των δικών του εργασιών του σχετικά με τις ασκήσεις διδασκαλίας του. Στην ανάρτηση νέων καθηκόντων για τους μαθητές Πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο χρήσης του Moodle, πώς να δημιουργήσετε ένα blog βήμα προς βήμα μπορεί να αντληθούν από το συνημμένο CD Συμπεράσματα Υπάρχουν πολλά και χρήσιμα δωρεάν εργαλεία στο Internet που επιτρέπουν στους δασκάλους να βελτιώσουν την επικοινωνία και την αλληλεπίδραση με τους εκπαιδευόμενους τους. Οι εκπαιδευόμενοι είναι πολύ εξοικειωμένοι με τις ΤΠΕ και οι εκπαιδευτές πρέπει να προσπαθήσουν να συμβαδίσουν με τις νέες γενιές, προσπαθώντας να μιλήσουν τη γλώσσα τους και να χρησιμοποιούν τις μεθόδους επικοινωνίας τους. Στο κεφάλαιο αυτό παρουσιαστηκαν ορισμένα εργαλεία, αλλά υπάρχουν πολλά περισσότερα στο Διαδίκτυο και η προσπάθεια των εκπαιδευτών να τα ανακαλύψουν με την βοήθεια των εκπαιδευομένων μπορεί να αποτελέσει την αφετηρία για τη βελτίωση της επικοινωνίας μεταξύ τους. ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ 1. Wikipedia (2009): Google Docs. < (τελευταία πρόσβαση: ) 2. Google (2009): Customise your notification. < (τελευταία πρόσβαση: ) 3. Doodle (2009): Easy Scheduling. < (τελευταία πρόσβαση: ) 4. Wikipedia (2009): Interactive Whiteboard Available from: < (τελευταία πρόσβαση: ) 5. Blogger, (2009): Blogger. < (τελευταία πρόσβαση: ) Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 121

124

125

126

127 11. ΔΟΚΙΜΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ Amparo Vallés Εισαγωγή Η αξιολόγηση αποτελεί μια θεμελιώδη πτυχή κάθε διδακτικής-μαθησιακής διαδικασίας. Χρησιμοποιείται από τον εκπαιδευτή για να γνωρίζει πως οι μαθητές του/της μαθαίνουν, αν επιτυγχάνουν τους καθορισμένους στόχους και επίσης θα πρέπει να χρησιμοποιείται από τον μαθητή ώστε να γνωρίζει τι έμαθε και αν βελτιώθηκε. Η ίδια η αξιολόγηση πρέπει να είναι ενα στοιχείο μάθησης για τον μαθητή. Στην περίπτωση της αξιολόγησης ενηλίκων θεωρούμε την αξιολόγηση που διενεργείται από τον εκπαιδευτή εξίσου σημαντική με την αξιολόγηση από τους εκπαιδευόμενους, δεδομένου ότι τον/την βοηθάει να ελέγχει την ίδια την μαθησιακή του/της διαδικασία. Συνεπώς ο στόχος του κεφαλαίου αυτού είναι να σας παρέχει μια περιγραφή των εργαλείων ηλεκτρονικής αξιολόγησης (η-αξιολόγηση) τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην εκπαιδευτική διαδικασία Πιθανές λύσεις στην αξιολόγηση Μπορούν να χρησιμοποιηθούν πολλά εργαλεία αξιολόγησης, για παράδειγμα: Φύλλα παρατήρησης (Αποτίμηση εξέλιξης). Πίνακες αξιολόγησης (Πρωτόκολλα). Αυτό-αξιολόγηση. Παραδοσιακή αξιολόγηση (γραπτό τεστ με ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών, ανοικτή γραπτή εξέταση). Προφορική εξέταση. Τεστ. Όταν εργάζεστε σε περιβάλλον Moodle, σας προσφέρονται εργαλεία ερωτηματολογίων πολύ εύκολα στη χρήση και χρήσιμα για τη διεξαγωγή τεστ αξιολόγησης. Μπορούν να βρεθούν στο τμήμα «Ερωτηματολόγια» και είναι πολύ εύκολα στη χρήση. Μπορείτε να επιλέξετε μεταξύ ενός ερωτηματολογίου πολλαπλών επιλογών και ανοικτών ερωτήσεων (γραπτό κείμενο). Μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αξιολόγηση των γνώσεων κατά τρόπο σαφή και απλό. Για να αξιολογηθούν οι δραστηριότητες που πραγματοποιήθηκαν από τους εκπαιδευόμενους είναι προτιμότερο να γίνεται χρήση πινάκων αξιολόγησης. Τα εργαλεία αυτά επιτρέπουν να υπάρχει μια πλήρη καταγραφή των όσων έχει επιτύχει ο μαθητής κατά την υλοποίηση της κάθε δραστηριότητας. Στους πίνακες αυτούς συγκεντρώνονται τα τεκμήρια των επιθυμητών στόχων και οι μαθητές μπορούν να σχεδιάσουν την αξιολόγηση σε διάφορα επίπεδα: αυτό-αξιολόγηση, από κοινού αξιολόγηση (μεταξύ των μαθητών) και αξιολόγηση των εκπαιδευτών. Παρακάτω παρουσιάζεται ένα παράδειγμα ενός πίνακα αξιολόγησης: Πίνακας 1. ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Στάδιο Επιχειρησιακού Σχεδίου Κριτήρια (περιγραφείς αρμοδιοτήτων) Η δική μου αξιολόγηση 1 Μαθητές 2 Εκπαιδευτής 3 Σχέδιο έκθεσης και πώληση Η επιλεγμένη πολιτική επικοινωνίας είναι επαρκής για την επιχειρηματική δραστηριότητα Έχω ορίσει και προγραμματίζει το πρόγραμμα πωλήσεων 1 Αυτο-αξιολόγηση 2 Από κοινού αξιολόγηση 3 Ετερο-αξιολόγηση Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 125

128 Δύο πιο πλήρεις πίνακες που περιλαμβάνονται σε ένα Παράρτημα χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση προφορικών παρουσιάσεων και γραπτών εκθέσεων και μπορεί να είναι χρήσιμοι ως πρότυπα. Για την αξιολόγηση των μαθητών μπορούν να χρησιμοποιηθούν συστήματα χαρτοφυλακίου. Τα χαρτοφυλάκια αυτά είναι επίσης διαθέσιμα στο Moodle. Σε ένα χαρτοφυλάκιο ο μαθητής συγκεντρώνει, σε ένα χώρο φύλαξης, όλα τα αποτελέσματα των εργασιών του/της για να χρησιμοποιηθούν στην αξιολόγηση της μαθησιακής εξέλιξης Εργαλεία online αξιολόγησης Hot Potatoes ( Η σουίτα (suite) λογισμικού Hot Potatoes είναι ένα σύστημα για τη δημιουργία online εκπαιδευτικών ασκήσεων: σύντομη απάντηση, πολλαπλή επιλογή, συμπλήρωση κενών, σταυρόλεξα, αντιστοίχιση, και άλλα. Τα Hot Potatoes περιλαμβάνουν πέντε εφαρμογές που μπορούν να δημιουργήσουν ασκήσεις για τον Παγκόσμιο Ιστό. Οι εφαρμογές είναι JCloze, JCross, JMatch, JMix and JQuiz. Υπάρχει επίσης και μια έκτη εφαρμογή που ονομάζεται Masher, που συγκεντρώνει όλες τις ασκήσεις του Hot Potatoes σε μία ενιαία. Τα Hot Potatoes δεν είναι ελεύθερο λογισμικό, αλλά είναι δωρεάν για χρήστες χρηματοδοτούμενους από το δημόσιο, για μη κερδοσκοπικούς και εκπαιδευτικούς χρήστες που διαθέτουν τις σελίδες τους ελεύθερα στο στο διαδίκτυο. Οι άλλοι χρήστες πρέπει να πληρώσουν την άδεια. Τα Hot Potatoes δημιουργήθηκαν από την ομάδα Έρευνας και Ανάπτυξης στο Πανεπιστήμιο της Victoria Humanities Computing and Media Centre. Τη διαχείριση των εμπορικών πτυχων του λογισμικού έχει η Half-Baked Software Inc Rubistar Η RubiStar είναι ένα εργαλείο για να βοηθά τον εκπαιδευτικό που θέλει να χρησιμοποιήσει φύλλα αξιολόγησης (rubrics) αλλά δεν διαθέτει το χρόνο να τα αναπτύξει από το μηδέν. Η RubiStar παρέχει αυτά τα γενικά rubrics που μπορούν απλά να τυπωθούν και να χρησιμοποιηθούν σε πολλά τυπικά σχέδια και ερευνητικά καθήκοντα. Η RubiStar παρέχει αυτά τα γενικά rubrics σε μορφή τέτοια που μπορεί να προσαρμοστεί. Ο εκπαιδευτής μπορεί να αλλάξει όλο σχεδόν το προτεινόμενο κείμενο στο rubric για να το κάνει να ταιριάζει στο δικό του σχέδιο. Για παράδειγμα, εάν η RubiStar προτείνει για μια παρουσίαση πολυμέσων ότι «Ο μαθητής πρέπει να δημιουργήσει τουλάχιστον 3 διαφάνειες» για την υψηλότερη βαθμολογία, ο καθηγητής μπορεί να το αλλάξει ώστε να διαβάζεται: «Ο μαθητής πρέπει να δημιουργήσει τουλάχιστον 5 διαφάνειες» ή «Ο μαθητής δημιουργεί μια διαφάνεια με τα ονόματα των δημιουργών ένα πίνακα περιεχομένων με συνδέσμους σε όλες τις διαφάνειες που ακολουθούν,...» SurveyMonkey Η SurveyMonkey.com είναι ένα εργαλείο για τη δημιουργία και τη δημοσίευση προσαρμοσμένων ερευνών σε λίγα λεπτά και στη συνέχεια τη γραφική απεικόνιση των αποτελεσμάτων σε πραγματικό χρόνο. Η Survey Monkey αποτελεί ένα ευκολόχρηστο εργαλείο για τη δημιουργία online ερευνών. Διαθέτει μια web interface, που καθιστά τη δημιουργία ερευνών και την εξαγωγή των συγκεντρωθέντων δεδομένων εύκολη ακόμη και για μη ειδικούς. Διαθέτει προηγμένα χαρακτηριστικά, όπως την ικανότητα να διακλαδίζει τις ερωτήσεις με βάση την απόκριση και την εξαγωγή σε διαφορετικές μορφές, περιλαμβανομένων των HTML, CSV και SQL. Η Survey Monkey προσφέρει ένα δωρεάν περιορισμένο λογαριασμό που αποθηκεύει 100 απαντήσεις. Η «Επαγγελματική» έκδοση (η οποία δεν είναι δωρεάν) επιτρέπει απαντήσεις. ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ 1. Η εμπειρία και οι γνώσεις του συγγραφέα του κεφαλαίου 126 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

129

130

131 12. ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Εισαγωγή Elisabetta Delle Donne, Lorenzo Martellini, Vida Motekaitytė Ο στόχος του παρόντος κεφαλαίου είναι να εισαγάγει ένα πολύ αρθρωτό και περίπλοκο θέμα: η σχέση βιντεοπαιχνιδιών και εκπαίδευσης. Το αναμενόμενο αποτέλεσμα δεν είναι η δημιουργία εκπαιδευτικών βιντεοπαιχνιδιών, αλλά να ενισχύσει το ενδιαφέρον και να αποτελέσει την αφετηρία για τον πειραματισμό αυτού του νέου διδακτικού τρόπου Παιχνίδια υπολογιστών στην εκπαίδευση Είναι αλήθεια ότι όλα τα σημαντικά στοιχεία της καθημερινής ζωής, η τυπική μάθηση είναι εκείνη που έχει, μέχρι σήμερα, λιγότερο επηρεαστεί από τις τεχνολογικές εξελίξεις των τελευταίων 50 ετών. Η πρόοδος στην τεχνολογία έφερε την επανάσταση στις επικοινωνίες, στις μεταφορές, αλλά και σε θεμελιώδη σημεία, η διαδικασία της μάθησης σήμερα είναι πολύ η ίδια με εκείνη που έχει καταγραφεί σ όλη την ιστορία. Κατά τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, υπήρξε μια ισχυρή ανάπτυξη της μάθησης τομέα, παράλληλα με την ταχεία ανάπτυξη του Διαδικτύου. Το Διαδίκτυο προσφέρει νέες κανάλια και φόρα για την υποστήριξη μάθησης. Τα μέτρα αυτά περιλαμβάνουν on-line πλαισίωση από επόπτη, συνομιλούν, μήνυμα συμβούλια ή βιδωτών συζητήσεις, , δραστηριότητες κατάρτισης κλπ. Κατά κανόνα η παραδοσιακή μάθηση συχνά προσπαθεί να κάνει τον εκπαιδευόμενο να μάθει λύσεις, και όχι να εξετάσει τα προβλήματα και να αρχίσουν την έρευνα για τον εαυτό τους. Οι εκπαιδευόμενοι πρέπει απλώς να μελετήσουν τα τελικά αποτελέσματα από ό,τι οι υπόλοιποι έχουν ανακαλύψει. Η παραδοσιακή μάθηση αγνοεί τη διαδικασία και τονίζει τα αποτελέσματα και τα προϊόντα. Όταν προκύπτουν προβλήματα που δεν έχουν αξιοποιηθεί, δεν υπάρχει ενδιαφέρον ή κίνητρο, η εκπαίδευση γίνεται απομίμηση και επανάληψη. Στο πλαίσιο αυτό ηλεκτρονικά παιχνίδια είναι η νέα πρόκληση. Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια είναι ελκυστικά, αναπτύσσουν πλούσια οπτική και χωροταξικής αισθητική και βάζουν τους παίκτες φανταστικούς κόσμους που φαίνονται πολύ πραγματικοί για τους δικούς τους όρους, συναρπαστικοί και ευχάριστοι. Είναι διασκεδαστικά, γρήγορα και ευέλικτα, και μπορούν να παίξουν έναντι των πραγματικών ανθρώπων οπουδήποτε στον κόσμο, ή κατά ενός υπολογιστή. Υπάρχει ένα βιβλίο που δημοσιεύθηκε το 2002,στις ΗΠΑ το οποίο προσπαθεί να εξηγήσει το αντικείμενο της σχέσεις μεταξύ βιντεοπαιχνίδια και εκπαίδευση: τι μπορούν να μας διδάξουν τα βιντεοπαιχνίδια για θέματα μάθησης και παιδείας. [2] Ο συντάκτης, James Paul Gee, θεωρεί ότι το βιντεοπαιχνίδι αντιπροσωπεύει ένα νέο τρόπο για να διδαχθούμε. Η παρούσα μάθηση βρίσκεται όχι μόνο στο καθ εαυτό παιχνίδι, αλλά και γύρω από αυτό: η διαδικασία της μάθησης ενός βιντεοπαιχνιδιού είναι μια τεχνική η οποία προϋποθέτει όχι μόνο την μηχανική εκμάθηση του χειρισμού του παιχνιδιού, αλλά και τη μάθηση ως το προς το πώς να διαπραγματευθούν το περιεχόμενο του παιχνιδιού, τους όρους και τις πρακτικές καθώς και τις σχεδιαστικές επιλογές των κατασκευαστών. [3] 1 Το παρόν κεφάλαιο έχει εν μέρει αναπτύχθηκε χρησιμοποιώντας το έργο είναι αποτέλεσμα του έργου μάθησης με ηλεκτρονικά παιχνίδια που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο του προγράμματος ΣΩΚΡΑΤΗΣ το πρόγραμμα COMENIUS 2.1 δράση Nr CP it-Comenius-Γ 2.1. Η κύρια πηγή είναι η κατάρτιση εγχειριδίου παράγονται από τους καθηγητές και παιδαγωγικούς εμπειρογνωμονες, οι οποίοι επικεντρώνονται στη χρήση των τεχνικών λύσεων από βιντεοπαιχνίδια και από προηγμένων διαλογικών λογισμικό για την κατάρτιση και την εκπαιδευτική διαδικασία. Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 129

132 Τα βιντεοπαιχνίδια προσομοιώνουν ταυτότητες, εμπειρίες και κοινωνικές σχέσεις, σε προσχεδιασμένα περιβάλλοντα/χώρους. Ένας παίκτης μαθαίνει πως να σκεφτεί κριτικά σχετικά με την προσομοίωση ενώ ταυτόχρονα κερδίζει και ενσωματώνει πλήθος γνώσεων μέσω της αλληλεπίδρασης με αυτό: λαμβάνει τις νέες εικονικές ταυτότητες (avatars), η επίλυση των προβλημάτων γίνεται μέσω δοκιμής και σφάλματος (trial and error), επιτυγχάνεται απόκτηση γνώσεων και μόρφωσης. Ο Gee δεν υποστηρίζει ότι τα βιντεοπαιχνίδια είναι έτοιμα να αντικαταστήσουν την πρότυπη μέθοδο διδασκαλίας στην αίθουσα. Σε αυτό το χρονικό σημείο, τα παιχνίδια κατά κύριο λόγο διδάσκουν το ίδιο: πως ένας παίκτης θα μάθει να ταξιδεύει στο περιβάλλον του παιχνιδιού, πώς θα λύσει ειδικές ασκήσεις και αινίγματα. Ο Gee τονίζει ότι το επιχείρημα αυτό ανήκει στο "δυναμικό των παιχνιδιών", και πιστεύει ότι η μέθοδος των οδηγιών ενσωματωμένων σε βιντεοπαιχνίδια έχει δυνατότητες για μη αυτοαναφερόμενους κλάδους, ιδιαίτερα των επιστήμων. [3] Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια μπορούν να ενσωματώνουν πολλές σημαντικές αρχές μάθησης: Παιχνίδια για την ενθάρρυνση της εκμάθησης μέσω της διαδικασίας παροχής στον σπουδαστή πληροφορίες για το τι πρέπει να γνωρίζει ώστε να μπορεί να τα χρησιμοποιήσει αμέσως. Η γνώση έχει νόημα όταν συνδέεται με εμπειρίες. Το παιχνίδι είναι σαν μια προσομοίωση και προσφέρει στον σπουδαστή πολλές επιλογές: του πειραματισμού, και της μάθησης με αποτυχία. Τα παιχνίδια προσομοίωσης έχουν χρησιμοποιηθεί σε επιχειρησιακά περιβάλλοντα, για παράδειγμα στη διδασκαλία της διοίκησης. Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια βάζουν τους εκπαιδευομένους σε ρόλο οργάνων λήψεως αποφάσεων, ωθώντας τους μέσω μιας διαδικασίας προκλήσεων και διαδικασιών αυξανόμενης δυσκολίας, στον πειραματισμό με διαφορετικούς τρόπους μάθησης και σκέψης [1]. Περίπλοκα παιχνίδια, ιδίως να έχουν τη δυνατότητα να υποστηρίξουν γνωστικές δεξιότητες και την ανάπτυξη των στρατηγικών ικανοτήτων. Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά για την ανύψωση των επιπέδων ευαισθητοποίησης και σε παιδιά και σε ενήλικες, σε τομείς όπως μαθηματικά και η γλώσσα, όταν ειδικοί στόχοι μπορούν εύκολα να διατυπωθούν Τύποι και χαρακτηριστικά βιντεοπαιχνιδιών Υπάρχουν επτά μεγάλες κατηγορίες βιντεοπαιχνιδιών: Πάζλ. Τα πάζλ παιχνίδια σχεδόν ποτέ δεν έχουν λάβει αξιολόγηση πάνω από E (κατάλληλα για όλους). Χρησιμοποιούν δεξιότητες σκέψης και λογική. Ένα πολύ γνωστό παιχνίδι της κατηγορίας είναι το tetris. Πολλά άλλα παιχνίδια παρόμοια με το tetris συνδυάζουν χρώμα και δεξιότητες. Arcade. Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει παιχνίδια που καλύπτουν όλο το φάσμα των αξιολογήσεων. Πολλά παλιά παιχνίδια arcade έχουν ενημερωθεί και μετατραπεί σε 3-Δ. Παιχνίδια δράσης. Μπορεί κάποιος να παίξει παίκτη εναντίον παίκτη ή παίκτη εναντίον ζώου/εξωγήινου, και τείνουν να έχουν ένα μεγάλο ποσό βίας λόγω του γρήγορα-αναπτυσσόμενου χαρακτήρα. Αυτά είναι συνήθως κατηγορίας "m" (mature) και είναι παιχνίδια που είναι ακατάλληλα για τα παιδιά. Ορισμένα παιχνίδια μπορεί όμως να περιέχουν ελκυστικό θέμα. Παιχνίδια Οδήγησης. Είναι πιο συχνά τα Racing, ορισμένα όμως είναι επίσης συντριβής Derby ή με αποστολή. Οι παράγοντες συνήθως που μπορούμε να αλλάξουμε είναι την επιλογή του αυτοκινήτου και τα καλύτερα αυτοκίνητα στο χρόνο. Παιχνίδια περιπέτειας/ρόλου. Τα παιχνίδια περιπέτειας/ ρόλου έχουν συνήθως λιγότερα γραφικά από τα παιχνίδια δράσης και έχουν συνήθως πολλά στοιχεία της περιγραφικής εικονικής πραγματικότητας. Πολλές φορές τα παιχνίδια αυτά έχουν συνδυαστεί με ένα ρόλο και να επιτρέπουν τον εικονικό χαρακτήρα να αρχίσει διάλογο. 130 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

133 Παιχνίδια στρατηγικής. Το περιεχόμενο των πολλών αυτών των παιχνιδιών μπορεί να είναι κατάλληλο για τα παιδιά αλλά τείνουν να είναι δύσκολα στο παίξιμο. Τα παιχνίδια στρατηγικής πιο συχνά συνεπάγονται με τακτική κυκλοφορία των στρατευμάτων και/ή διάφορων φορέων. Τα παιχνίδια πολέμου μπορούν να βασίζονται σε περίπλοκες τακτικές ή μπορεί να είναι τόσο απλά όσο και το σκάκι. Παιχνίδια προσομοίωσης. Διευκολύνει την επίτευξη υψηλού βαθμού αλληλεπίδρασης του εκπαιδευόμενου. Οι άνθρωποι μαθαίνουν καλύτερα με αυτόν τον τρόπο. Οι προσομοιώσεις και τα παιχνίδια μάθησης που χρησιμοποιούν τεχνολογία για να δημιουργήσουν πραγματικά περιβάλλοντα και παρέχουν την ευκαιρία να συμμετάσχουν στο παιχνίδι με ευχάριστο τρόπο, και πραγματικά να μάθουν. Πρωταρχικός στόχος της προσομοίωσης είναι να διδάξει στους εκπαιδευόμενους πώς να αντιμετωπίσουν συμπεριφορές και στάσεις των ανθρώπων. Οι προσομοιώσεις μπορούν να περιλαμβάνουν παίξιμο σε πρώτο πρόσωπο, τη λήψη αποφάσεων, την ανάλυση, κλπ Η ηλεκτρονική πύλη μάθησης Η ηλεκτρονική πύλη μάθησης ( είναι το κύριο αποτέλεσμα του έργου Παιχνιδιών Μάθησης. Ο κύριος στόχος του έργου είναι να προωθήσει τη συγχώνευση της λύσεις ηλεκτρονικής μάθησης και βιντεοπαιχνίδια και την αποτελεσματική εφαρμογή τους σε ένα πλαίσιο διδασκαλίας. Η ηλεκτρονική πύλη εκμάθησης είναι ανοικτή στο ευρύ κοινό (με τη χρήση username και συνθηματικού πρόσβασης και πρέπει να εισαχθεί για την πρόσβαση όλων των διδακτικών πηγών). Η ιστοσελίδα της ηλεκτρονικής πύλης εκμάθησης περιλαμβάνει μια σύντομη περιγραφή των στόχων του σχεδίου πύλης και την ομάδα-στόχο. Από την επάνω δεξιά γωνία μπορούν να εισέλθουν οι χρήστες με username και συνθηματικό (βλέπε Εικόνα 1, σημείο 1). Από την αριστερή πλευρά υπάρχει η πλευρική μπάρα (sidebar) η οποία περιέχει κουμπιά απευθείας σύνδεσης με τα διάφορα τμήματα του έργου πύλης. Σε αυτό το εγχειρίδιο θα περιγράφουν τα ακόλουθα τμήματα: ανασκόπηση μαθημάτων e-learning (βλέπε Εικόνα 1, σημείο 2) ανασκόπηση στα βιντεοπαιχνίδια (βλέπε Εικόνα 1, σημείο 3) ανασκόπηση στο λογισμικό (βλέπε Εικόνα 1, σημείο 4) πειραματικά/πιλοτικά εκπαιδευτικά μαθήματα (βλέπε Εικόνα 1, σημείο 5) εκπαιδευτικά προγράμματα (βλέπε Εικόνα 1, σημείο 6) Εικόνα 1. Η αρχική σελίδα του έργου στο διαδίκτυο Στο τμήμα: ανασκόπησης μαθημάτων e-learning υπάρχει μια συλλογή των ανασκοπήσεων διδακτικού υλικού βασιζόμενο στο e-learning, με επίκεντρο διάφορους τομείς που διδάσκονται στα ευρωπαϊκά σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Το εν λόγω περιεχόμενο θα μπορούσε να Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 131

134 μετατραπεί σε εκπαιδευτικά βιντεοπαιχνίδια, μετά από άδεια (copyright) των συντακτών των μαθημάτων. Οι χρήστες μπορούν να αναζητήσουν υλικό e-learning και προϊόντα με τη χρησιμοποίηση των διαφόρων μηχανών αναζήτησης π. χ. γλώσσα του μαθήματος, το θέμα ή ακόμα και με λέξεις που περιέχονται στον τίτλο. Όταν οι χρήστες κάνουν κλικ στον τίτλο του ηλεκτρονικού μαθήματος, έχουν πρόσβαση στην αναθεώρηση του μαθήματος Παρουσίαση βιντεοπαιχνιδιών Στο τμήμα: ανασκόπηση των βιντεοπαιχνιδιών, υπάρχει μια συλλογή των αναθεωρήσεων των εμπορικών βιντεοπαιχνιδιών που έχουν δοκιμαστεί προκειμένου να αξιολογηθούν οι εκπαιδευτικές τους δυνατότητες. Τα βιντεοπαιχνίδια περιλαμβάνονται στη βάση δεδομένων - θα μπορούσαν συνεπώς να προσαρμοστούν για να χρησιμοποιούνται για τη διδασκαλία και ως περιβάλλον μάθησης μετά από κατάλληλες προσαρμογές. Η βάση δεδομένων περιλαμβάνει επίσης ορισμένες βιντεοπαιχνίδια που έχουν ήδη αναπτυχθεί για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Οι χρήστες μπορούν να αναζητήσουν τις ανασκοπήσεις βιντεοπαιχνιδιών σύμφωνα με κριτήρια από τις διάφορες μηχανές αναζήτησης π. χ. κατηγορία βιντεοπαιχνιδιού, είδος του βιντεοπαιχνιδιού, είδος των γραφικών, διαθεσιμότητα του κατασκευαστή, τύπος παίκτη (βλέπε Εικόνα 2). Όταν οι χρήστες κάνουν κλικ στον τίτλο της ενός βιντεοπαιχνιδιού έχουν πρόσβαση στην αναθεώρηση του ίδιου του μαθήματος (βλέπε Εικόνα 2). Κατά την αναθεώρηση είναι δυνατόν να βρούμε τις πληροφορίες που αφορούν: τις τεχνικές απαιτήσεις και τα χαρακτηριστικά του βιντεοπαιχνιδιού, τον δημιουργό τις εκπαιδευτικες δυνατότητες Εικόνα 2. Επισκόπηση μαθήματος e-learning Αυτή η βάση δεδομένων με τις Ανασκοπήσεις Λογισμικού περιέχει λεπτομερή παρουσίαση των λογισμικών και των τεχνικών μέσων για τα μαθήματα ηλεκτρονικής μάθησης και επεξεργασίας των βιντεοπαιχνιδιών που έχουν επιλεγεί και δοκιμάστηκαν από ειδικούς εμπειρογνώμονες σε ΤΠΕ. Η βάση δεδομένων περιέχει επιλεγείσες τεχνικές λύσεις με τις πιο ενδιαφέρουσες δυνατότητες όσον αφορά την παραγωγή καινοτόμων μαθημάτων ηλεκτρονικής μάθησης. Οι χρήστες μπορούν να αναζητήσουν ανασκοπήσεις για το λογισμικό σύμφωνα με κριτήρια στις διάφορες μηχανές αναζήτησης π. χ. τύπος αδείας, τύπος του λογισμικού. 132 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

135 Όταν οι χρήστες κάνουν κλικ στον τίτλο ενός λογισμικού έχουν πρόσβαση στην επισκόπηση του ίδιου του μαθήματος (βλέπε Εικόνα 3). Εικόνα 3. Επισκόπηση λογισμικού Πιλοτικά μαθήματα Στο τμήμα: πειραματικά εκπαιδευτικά μαθήματα είναι δυνατόν οι χρήστες να έχουν πρόσβαση στα πιλοτικά εκπαιδευτικά μαθήματα με τη μορφή εκπαιδευτικών βιντεοπαιχνιδιών. Κάθε εκπαιδευτικό βιντεοπαιχνίδι δημιουργήθηκε από εκπαιδευτικούς της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης διαφορετικών ειδικοτήτων που συμμετέχουν στο έργο. Αυτά τα πιλοτικά μαθήματα προσπαθούν να εκμεταλλευτούν το δυναμικό των πολυμέσων και των νέων τεχνολογιών των βιντεοπαιχνιδιών για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Ορισμένα από τα πιλοτικά μαθήματα (εκπαιδευτικά βιντεοπαιχνίδια) έχουν αναπτυχθεί από το διδακτικό προσωπικό, χρησιμοποιώντας δωρεάν (freeware) επεξεργαστές βιντεοπαιχνιδιών (για παράδειγμα το πακέτο Radiant) ή freeware σχεδιαστικά προγράμματα παιχνιδιών (π. χ. το πακέτο Adventure Makers). Άλλα πειραματικά εκπαιδευτικά μαθήματα έχουν ξεκινήσει από έναν εμπορικό τίτλο βιντεοπαιχνιδιού και έχουν αλλάξει με τη βοήθεια των συντακτών / κατασκευαστών και έχουν προσαρμοστεί για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Αναπτύχθηκαν κι άλλα πρότυπα μαθήματα χρησιμοποιώντας είτε freeware είτε εμπορικό λογισμικό. Για κάθε ένα από τα πειραματικά εκπαιδευτικά μαθήματα που περιέχονται στο τμήμα αυτό, υπάρχει ένα πλήρες εγχειρίδιο με κατευθυντήριες γραμμές και οδηγίες βήμα-προς-βήμα για τη δημιουργία του. Τα εκπαιδευτικά βοηθήματα είχαν επίσης αναπτυχθεί από το διδακτικό προσωπικό των πιλοτικών μαθημάτων. (βλέπε Εικόνα 4) Εικόνα 4. Επισκόπηση πιλοτικού μαθήματος Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 133

136 Όταν οι χρήστες κάνουν κλικ στον τίτλο ενός πιλοτικού μαθήματος έχουν πρόσβαση σε μια νέα ιστοσελίδα (βλέπε Εικόνα 5) που περιέχει τα ακόλουθα τμήματα: Περί: Γενικές πληροφορίες σχετικά με το πιλοτικό μάθημα (ελάχιστες απαιτήσεις για το σύστημα, τον τύπο του παιχνιδιού, πληροφορίες για τον συντάκτη/δημιουργό) (βλέπε Εικόνα 5, σημείο 1) Λήψεις: να δούμε μια ταινία που έχει καταγραφεί από το παιχνίδι καθώς και τη λήψη του ίδιου του βιντεοπαιχνιδιού (βλέπε Εικόνα 5, σημείο 2) Λογισμικό που χρησιμοποιείται: Ο κατάλογος των λογισμικών που χρησιμοποιούνται με μια σύντομη περιγραφή του έργου και τη σύνδεση με τον παραγωγό του λογισμικού (βλέπε Εικόνα 5, σημείο 3) Παρασκήνια (Making of): μια περιγραφή για το πώς έχει δημιουργηθεί το παιχνίδι (βλέπε Εικόνα 5, σημείο 4) Εικόνα 5. Πιλοτικό Μάθημα Εκπαιδευτικά βοηθήματα Το τμήμα της διαδικτυακής πύλης περιέχει εκπαιδευτικά βοηθήματα για τη χρήση των νέων πολυμέσων διαδραστικής επικοινωνίας, εστιάζοντας ιδιαίτερα στο δυναμικό τους για τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος μάθησης που χαρακτηρίζεται από την αλληλεπίδραση, την αφομοίωση και την προσομοίωση. Τα εκπαιδευτικά βοηθήματα έχουν δημιουργηθεί από ομάδες εμπειρογνωμόνων και εκπαιδευτικών των ΤΠΕ. Εικόνα 6. Εκπαιδευτικά βοηθήματα 134 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

137 Τα Εκπαιδευτικά Βοηθήματα χωρίζονται σε δύο τμήματα: εκπαιδευτικά βοηθήματα λογισμικού: τα εκπαιδευτικά βοηθήματα λογισμικού παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τη χρήση των επιλεγμένων λογισμικών για την ανάπτυξη των εκπαιδευτικών βιντεοπαιχνιδιών εκπαιδευτικά βοηθήματα βιντεοπαιχνιδιών: παρέχουν κατευθυντήριες γραμμές για την ανάπτυξη των εκπαιδευτικών βιντεοπαιχνιδιών που περιέχονται στα πειραματικά εκπαιδευτικά βοηθήματα της διαδικτυακής πύλης Εκπαιδευτικά παιχνίδια στο Nobelprize.org Αν θέλετε η διδασκαλία να είναι ευχάριστη και η μάθηση ελκυστική πρέπει να σημειώσετε τα εξής: Η ηλεκτρ. μάθηση πρέπει να είναι ένα παιχνίδι το παιχνίδι πρέπει να είναι στόχος της ηλεκτρ. μάθησης Χωρίς τα πλεονεκτήματα που αναφέρθηκαν σε προηγούμενα κεφάλαια, είναι σημαντικό να συνοψίσουμε ότι υπάρχουν πολλά πλεονεκτήματα της χρήσης παιχνιδιών για ηλεκτρ. μάθηση κατά τη διάρκεια των μαθημάτων. Ορισμένα πλεονεκτήματα των εκπαιδευτικών παιχνιδιών: είναι διασκεδαστικά απαιτούν συντονισμό ματιού-χεριού καλύτερη επεξεργασία των πληροφοριών γνωστικές επεξεργασίες, λογική, λήψη αποφάσεων, στρατηγική σκέψη οπτική αντίληψη Αυτά τα παιχνίδια προσομοίωσης που παρέχονται στην ιστοθέση nobelprize.org και βασίζονται στα βραβεία Νόμπελ, θα διδάξουν και θα εμπνεύσουν όχι μόνο εκπαιδευόμενους αλλά και εκπαιδευτικούς. Ταυτόχρονα θα διασκεδάσετε, θα μάθετε και θα ελέγξετε τη γνώση σας. Το nobelprize.org έχει ένα μοναδικό τρόπο για την παρουσίαση ενός βραβείου Νόμπελ που υπερβαίνει την απλή παρουσίαση των γεγονότων. Τα μαθήματα αυτά, που ονομάζονται "εκπαιδευτικά", πραγματοποιούνται με τη μορφή παιχνιδιών, πειραμάτων, και προσομοίωσης περιβαλλόντων έτοιμων να διερευνηθούν και να ανακαλυφθούν. Οι παραγωγές αυτές στοχεύουν στους νέους, ιδίως σε ομάδες ηλικίας 14-18, οι οποίοι μπορούν να γνωρίζουν σχετικά με το βραβείο Νόμπελ και τους βραβευμένους με Νόμπελ, αλλά συχνά στερούνται μιας βαθύτερης κατανόησης για την ουσία πίσω από την βραβευμένη με Νόμπελ εργασία. Αυτές οι εκπαιδευτικές παραγωγές δεν απαιτούν προηγούμενη γνώση. Μια κεντρική σκέψη, ένα θέμα διερευνάται για λεπτά της δραστηριότητας, χρησιμοποιώντας το κεντρικό θέμα ενός Βραβείου Νόμπελ ως εφαλτήριο για όλη την άσκηση. Οι παραγωγές προσφέρουν ένα εξαιρετικό τρόπο χρήσης του Διαδικτύου για εργασίες, ή απλώς για ψυχαγωγία. Το υψηλό επίπεδο της αλληλεπίδρασης και της προηγμένης εικονογράφησης εξασφαλίζουν μια εποικοδομητική ασχολία μπροστά στην οθόνη ενός υπολογιστή. Το τμήμα εκπαίδευσης του nobelprize.org αποτελείται από 41 παραγωγές. Από αυτές, οι 29 είναι παιχνίδια αμφίδρομης μάθησης διαφόρων ειδών και βαθμών δυσκολίας. Τα περισσότερα από αυτά περιλαμβάνουν επιπρόσθετες πληροφορίες για το θέμα. Θέματα της Ηλεκτρονικής Μάθησης φυσική χημεία Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 135

138 ιατρική λογοτεχνία ειρήνη οικονομία Εικόνα 7. Εκπαιδευτικό λογισμικό Nobelprize.org Συμπεράσματα Η ιστορία των βιντεοπαιχνιδιών δείχνει ότι η τεχνολογική πρόοδος, ενσωματώνεται στα βιντεοπαιχνίδια πολύ γρήγορα, μερικές φορές ταχύτερα από ό,τι σε άλλους τομείς της ανθρώπινης ζωής. Η εκπαίδευση πρέπει να χρησιμοποιήσει αυτά τα πλεονεκτήματα. Σήμερα η τεχνολογία προσφέρει δυνατότητες για τη δημιουργία της πραγματικών περιβαλλόντων και η αίσθηση ότι βρίσκεσαι μέσα σ αυτό. Αυτό το αίσθημα της εμβάπτισης στο ιδεατό περιβάλλον είναι πολύ σημαντικό για τη μάθηση. Η εικονική εμπειρία επηρεάζει τους εκπαιδευόμενους, όπως τα εικονικά μουσεία ή οι εικονικοί ιστορικών χώρων επηρεάζουν τους επισκέπτες. Είναι πολύ σημαντικό να συνδέσουμε αυτά τα χαρακτηριστικά των παιχνιδιών με τους στόχους της μάθησης. ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ 1. University of Fine Arts of Brera (Italy), In.For.Ef (Belgium), University of Koblenz Landau (Germany), University of Patras (Greece), Vilnius Pedagocical University (Lithuania), Pixel (Italy) (2008). Teacher Training Manual Multimedia Application for Education, < 2. Gee, J. P. (2003). What Video Games Have to Teach Us About Learning and Literacy. New York: Palgrave Macmillan, 3. Craft, J. A Review of What Video Games Have to Teach Us about Learning and Literacy, in Currents In Electronic Literacy, Διαθέσιμο από το: < (τελευταία πρόσβαση: ) 4. Nobelpriz.org. Educational games. Διαθέσιμο από το: < (τελευταία πρόσβαση: ) 136 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

139

140

141 13. ΕΙΚΟΝΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ Sigitas Drąsutis, Vida Motekaitytė, Periklis Kosmidis Εισαγωγή Σήμερα έχουμε εξετάσει μια ποικιλία τύπων ηλεκτρονικής κατάρτισης, η οποία βασίζεται στους κλασικούς τρόπους διδασκαλίας: την on-line, την πολυμεσική, τη διαδραστική εικονική αίθουσα διδασκαλίας, την αυτο-κατάρτιση, τις ηλεκτρονικές ασκήσεις, τα εκπαιδευτικά βοηθήματα και παιχνίδια, τα εξ αποστάσεως πειράματα. Οι εξ αποστάσεως πειραματισμοί ή τα λεγόμενα εικονικά εργαστήρια είναι ένα είδος διδασκαλίας πολύ σημαντικό στην επιστημονική και τεχνική κατάρτιση. Είναι ο καλύτερος τρόπος για τον σπουδαστή/μαθητή για μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση στη θεωρία χάρη στην προσθήκη έννοιας [1]. Κατά συνέπεια, ο στόχος του παρόντος κεφαλαίου είναι η παροχή παραδειγμάτων για ένα συνόλου από ενδιαφέροντα διαδραστικά βοηθήματα και προσομοιώσεις. Τα Εργαστήρια που χρησιμοποιούνται για την επιστημονική έρευνα λαμβάνουν πολλές μορφές λόγω των διαφορετικών απαιτήσεων των ειδικών, σε διάφορους τομείς της επιστήμης. Σε ορισμένα εργαστήρια, που χρησιμοποιούνται συνήθως από επιστήμονες των υπολογιστών, οι υπολογιστές χρησιμοποιούνται είτε για προσομοιώσεις είτε για την ανάλυση των στοιχείων που συλλέγονται από αλλού [2]. Τα πραγματικά εργαστήρια αφορούν τις δραστηριότητες και την έρευνα που διεξάγεται από εργαστήρια που υπάρχουν εκτός του διαδικτύου. Γενικά οι τόποι αυτοί έχουν την τάση να προσφέρουν στους χρήστες τη δυνατότητα να δουν προηγούμενες έρευνες, αντί να δίνουν μια λεπτομερή εικόνα του τι είδους έρευνες διεξάγονται αυτή τη στιγμή [3]. Η πλειοψηφία των εικονικών εργαστηρίων είναι εγκατεστημένη και ασχολείται με μελέτες όπου είναι δυνατόν να υπολογιστούν αποτελέσματα από τα στοιχεία που συλλέγονται. Τα εργαστήρια αυτά αναπτύχθηκαν για τη φυσική, χημεία, και τη στατιστική ενώ άλλα εργαστήρια, σε πολλές περιπτώσεις, αναδεικνύουν την δουλειά τους με βίντεο ή animation. Τοποθεσίες για υπολογιστές και λογισμικό συνήθως κάνουν χρήση επιδείξεων και δεν αποκαλούνται εργαστήρια διότι πρακτικά κάθε εργασία μπορεί να εκτελεστεί με τη βοήθεια υπολογιστή ή λογισμικό άμεσα μόνο με την ανάγνωση του εκπαιδευτικού εγχειριδίου. Σε αυτό το έγγραφο θα παρουσιαστούν λίγα μόνο εικονικά εργαστήρια (δωρεάν πρόσβασης) από ένα μεγάλο μέρος των ιστοσελίδων. Για πολλές από αυτές, θα χρειαστεί να έχει ο μαθητής την τελευταία έκδοση του Java plug-in, JavaScript ή να έχει εγκατεστημένο τον Macromedia flash player NTNUJAVA Εικονικό Εργαστήριο Φυσικής Η ιστοσελίδα είναι ένα φόρουμ της φυσικής και φιλοξενεί εκατοντάδες διαδραστικά προγράμματαπροσομοιώσεις σχετικά με τη φυσική γραμμένα σε γλώσσα Java τα οποία μπορούν να συμβάλουν στην οπτικοποίηση των μοντέλων ( Όλοι οι χρήστες, αν έχουν κάνει εγγραφή, είναι σε θέση να δουν τις προσομοιώσεις και μπορούν να κάνουν λήψεις αρχείων για τοπική χρήση. Οι εκπαιδευόμενοι θα βρουν πολλά είδη Java applets στον εξυπηρετητή (server): Οι NTNUJAVA προσομοιώσεις και οι Easy Java προσομοιώσεις, που χωρίζονται σε διάφορους τύπους όπως κινηματική, δυναμική, κυματική, θερμοδυναμική, ηλεκτρομαγνητισμός, οπτική και άλλες. Όλοι μας μπορούμε να βρούμε διαφορετικές εκδόσεις των applets σε διάφορες γλώσσες (βλέπε Εικόνα 1), επίσης να μεταφράσουμε κείμενα και να προτείνουμε μεταφράσεις, να γράψουμε παρατηρήσεις, να ρωτήσουμε για τα νέα μοντέλα και να συμμετέχουμε στη δημιουργία νέων. Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 139

142 Εικόνα 1. Εικονικό Εργαστήριο Φυσικής Για κάθε διαδραστικό πρόγραμμα, ο εκπαιδευόμενους μπορεί να εισάγει παραμέτρους και να διεξάγει ένα πείραμα με τα δικά του στοιχεία Εικονικό Εργαστήριο του Πανεπιστημίου του Oregon Ένας άλλος ιστοτόπος, με μια μεγάλη συλλογή διαδραστικών Java προγραμμάτων (applets) για τη χρήση στα μαθήματα της φυσικής, αστρονομίαw, ή των περιβαλλοντικών επιστημών μπορούν να βρεθούν στον σύνδεσμο: Αυτή η σύνδεση προσφέρει επίσης ορισμένα εργαλεία που βασίζονται στη Java για να βοηθούν τον εκπαιδευόμενο να δημιουργήσει ένα σύνολο γραφικών παραστάσεων, αριθμητικά στοιχεία, λογιστικά φύλλα και άλλα. Ακόμη υπάρχει έλλειψη βασικού θεωρητικού υλικού μιας και οι επεξηγήσεις των applet είναι πολύ σύντομες, ελλιπείς και διφορούμενες. Ως εκ τούτου, τα εν λόγω applets είναι καταλληλότερα ως πρόσθετο υλικό για μελέτες και πειράματα μετά την ανάγνωση θεωρητικών κειμένων. Εικόνα 2. Εικονικό Εργαστήριο Φυσικής με τη χρήση applets 140 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

143 Οι προσομοιώσεις για αστροφυσική, ενέργεια και περιβάλλον, μηχανική και θερμοδυναμική, καθώς και άλλα εργαλεία παρουσιάζονται στο εργαστήριο (βλέπε Εικόνα 2). Μετά από την επιλογή της κατηγορίας από τον κατάλογο όλων των δυνατών προσομοιώσεων που εκτίθενται, ο χρήστης πρέπει να κάνει κλικ στο όνομα του applet για να δει μια σύντομη περιγραφή και ένα κουμπί για την επιλογή εκτέλεση του applet Εικονικό Εργαστήριο του Πανεπιστημίου Case Western Reserve Το Πολυμερή & Υγροί κρύσταλλοι (Polymers & Liquid Crystals) είναι ένα πιλοτικό πρόγραμμα που παράγεται από μια προσπάθεια συνεργασίας του τμήματος Φυσικής και του τμήματος μακρομοριακής επιστήμης και τεχνολογίας του πανεπιστήμιου Case Western Reserve σε συνεργασία με το Center for Advanced Liquid Crystalline Optical Materials (ALCOM) στο πανεπιστήμιο του Kent. Ως ένα μέρος των εκπαιδευτικών προγραμμάτων της ALCOM, το συγκεκριμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα προβλέπει μια βασική εισαγωγή -επιπέδου πρώτου έτους του πανεπιστημίου- στους τομείς των πολυμερών, υγρών κρυστάλλων (LC) πολυμερές LC και LC οθόνες. Σκοπός είναι να αποδείξει τα πλεονεκτήματα και τις ικανότητες του υπερκειμένου (hypertext) ως ένα εκπαιδευτικό εργαλείο ( [4]. Υπάρχει επίσης θεωρητικό υλικό που υπάρχει σε εικονικά εγχειρίδια όπου όλες αυτές οι έννοιες εξηγούνται. Με την εισαγωγή του κάθε πειράματος και με κείμενα που εξηγούν τις εργαστηριακές εργασίες, δίνονται οδηγίες για τη διενέργεια της εργαστηριακής άσκησης. Επίσης δραστηριότητες μετά την εκτέλεση του πειράματος παρουσιάζονται εκτενώς (βλέπε Εικόνα 3) Συλλογή υλικού Χημείας Εικόνα 3. Εικονικό Εργαστήριο Φυσικής με τη χρήση applets Η Συλλογή Χημείας είναι μια συλλογή από εικονικά εργαστήρια, δραστηριότητες μάθησης βασιζόμενες σε σενάρια, καθώς και στην έννοια δοκιμών που μπορεί να ενσωματωθούν σε μια ποικιλία των παιδαγωγικών προσεγγίσεων ως προ-εργαστήρια, εναλλακτικές λύσεις για τα κλασικά βιβλία, και σε δραστηριότητες μέσα στην τάξη για άτομα ή ομάδες. Είναι οργανωμένες από μια ομάδα του προσωπικού του πανεπιστήμιου Carnegie Mellon και προσφέρονται για καθηγητές δευτεροβάθμιας και μετα-δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που ενδιαφέρονται για τη χρήση, αξιολόγηση, τη δημιουργία και την εκτέλεση online δραστηριοτήτων χημείας για εκπαίδευση ( Ο στόχος του ChemCollective's αποσκοπεί στη στήριξη μιας κοινότητας εκπαιδευτές ενδιαφέρεται για την βελτίωση της εκπαίδευσης της χημείας μέσω διαδραστικών online δραστηριοτήτων. Καλούν εκπαιδευτές να χρησιμοποιούν τα υλικά και να συμβάλουν με την παροχή παρατηρήσεων και σχολίων Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 141

144 σχετικά με τις δραστηριότητες, την κατανομή αιθουσών διδασκαλίας, με τις εμπειρίες τους, και τη συμμετοχή σε συζητήσεις. Οι εκπαιδευτές ενθαρρύνονται να τροποποιήσουν ή να δημιουργήσουν δραστηριότητες με τα συγγραφικά εργαλεία για τα Εικονικά εργαστήρια και τα σενάρια που ο συγκεκριμένος ιστοχώρος παρέχει [5]. Στο διαδραστικό πρόγραμμα που παρουσιάζεται στο συγκεκριμένο εργαστήριο είναι δυνατόν οι επισκέπτες-μαθητές να αναμιγνύουν διαφορετικές χημικές ουσίες και να δουν τις λεπτομέρειες της εικονικής αντίδρασης (βλέπε Εικόνα 4). Είναι πολύ ασφαλής και δωρεάν η χρήση αυτού του εικονικού εργαστηρίου. Εικόνα 4. Συλλογή προγραμμάτων Χημείας Εικονικό Εργαστήριο του Ινστιτούτου Howard Huges Medical Οι εικονικές εργαστηριακές ασκήσεις που παράγονται από το Ιατρικό ίδρυμα Howard Hughes δημιουργήθηκαν για την εισαγωγή των εκπαιδευόμενων σε ενδεχόμενα ιατρική πειράματα. Πέντε διαφορετικά εργαστήρια παρουσιάζονται ως υπόβαθρο για τέτοια πειράματα βασιζόμενα στην τεχνολογία flash ( (βλέπε Εικόνα 5): Το διαγονιδιακό Εικονικό Εργαστήριο Μυγών: για την εισαγωγή της επιστήμης και τεχνικές που χρησιμοποιούνται για να επέμβουν στο γονιδίωμα των μυγών. Το Εργαστήριο βακτηριακής ταυτοποίησης : να αποδείξουν την επιστήμη και τις τεχνικές που χρησιμοποιούνται για τον εντοπισμό διαφόρων τύπων βακτηρίων και βασίζονται στις αλληλουχίες του DNA τους. Το Εργαστήριο Καρδιολογίας : με σκοπό να εισαγάγει τον μαθητή στις κληρονομικές ασθένειες της καρδιάς. Το Εργαστήριο Νευροφυσιολογίας: οι συμμετέχοντες μπορούν να καταγράφουν ηλεκτρικές δραστηριότητες μεμονωμένων νευρώνων ενώ ένας προκαλεί μηχανικά ερεθίσματα σε δέρμα. Το Εργαστήριο Ανοσολογίας: οι μαθητές μπορούν να καταδείξουν πώς τα αντισώματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν εκτός σώματος με σκοπό να βοηθήσουν στη διάγνωση νόσων που προκαλούνται από δυσλειτουργίες του ανοσοποιητικού συστήματος ή από μολύνσεις. Η ιστοσελίδα περιέχει επίσης αρχεία βίντεο, κινούμενου και διαδραστικού υλικού διαφόρων ασθενειών και άλλων ιατρικών μελετών. 142 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

145 Εικόνα 5. Εικονικό Εργαστήριο Φυσικής με τη χρήση applets LabBench Η ιστοσελίδα προτείνεται σε εκπαιδευόμενους που σπουδάζουν Βιολογία. Στο biocoach παρουσιάζεται ένα μέρος της εργασία με εικόνες, κινούμενες εικόνες και βίντεο για ατομική μελέτη. Υπάρχουν πρακτικές για κάθε κεφάλαιο όπου ο εκπαιδευόμενους μπορεί να δοκιμάσει το ποσοστό κατανόησης του πάνω στο θέμα. Στο εικονικό εργαστήριο της βιολογίας ο εκπαιδευόμενος μπορεί να επανεξετάσει τα υλικά τα οποία έχουν ήδη μελετηθεί στην τάξη ή διαβάστηκαν από ένα κείμενο. Ορισμένο υλικό θα επεκτείνει τη γνώση πέρα από τις εργασίες στην τάξη ή ένα κλασικό βιβλίο ( Δώδεκα δραστηριότητες Flash παρουσιάζονται στις σελίδες του εργαστήριου όπου ο εκπαιδευόμενους μπορεί να συμμετέχει σε διαφορετικές βιολογικές διεργασίες, όπως η διάχυση, η όσμωση, η μίτωση ή φωτοσύνθεση ή μπορεί να εξηγήσει έννοιες της μοριακής βιολογίας και της γενετικής των οργανισμών (βλέπε Εικόνα 6). Στο τέλος της κάθε δραστηριότητας ο εκπαιδευόμενους μπορεί να αξιολογήσει την πρόοδο του, χρησιμοποιώντας τεστάκια. Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 143

146 Εικόνα 6. Δραστηριότητες του LabBench Εικονικά Εργαστήρια σε Πιθανότητες και Στατιστική Το εικονικό εργαστήριο της επιστήμης των πιθανοτήτων και της στατιστικής παρέχει μια σειρά διαδικτυακών πόρων δωρεάν, υψηλής ποιότητας για εκπαιδευόμενους και διδακτικό προσωπικό. Πολλά από τα στοιχεία αυτά έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να μπορούν να τροποποιηθούν και να επαναχρησιμοποιούνται ώστε να ταιριάζουν με τις ανάγκες των διδασκομένων σε διάφορα επίπεδα [6]. Το έργο αποτελείται από σειρά ολοκληρωμένων εξαρτημάτων, Java applets με πειράματα, συνόλων δεδομένων, βιογραφικά σκίτσα, διανομή πινάκων και επεξηγηματικό κείμενο επί της βασικής θεωρίας και των εφαρμογών των πιθανοτήτων και της στατιστικής, καθώς και ορισμένα ειδικά μοντέλα και τυχαίες διαδικασίες ( (βλέπε Εικόνα 7). Για τη χρήση αυτής της εφαρμογής, θα χρειαστεί η τελευταία έκδοση του Mozilla Firefox με εγκατεστημένα τις κατάλληλες γραμματοσειρές. Επιπλέον, η τελευταία έκδοση του Java plug-in θα χρειαστεί μαζί με την ενεργοποίηση του JavaScript. Προς το παρών, μόνο ο Mozilla Firefox είναι o μόνος φυλλομετρητής (browser) που υποστηρίζει όλες τις προδιαγραφές ανοικτού-λογισμικού που απαιτούνται για το έργο [6]. 144 Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων

147 13.9. Εικονικό Εργαστήριο Χημείας Εικόνα 7. Εικονικό Εργαστήριο Πιθανοτήτων και Στατιστικής Το εργαστήριο της εικονικής χημεία δημιουργήθηκε, σχεδιάστηκε και διατηρείται από τους τελειόφοιτους ερευνητές του τμήματος Χημείας του Πανεπιστήμιου της Οξφόρδης. Σκοπός του εργαστηρίου είναι να εισαγάγει εκπαιδευόμενους στη θεωρία της χημείας και διάφορα πιθανά πειράματα ( Το θεωρητικό υλικό και τα πειράματα παρουσιάζονται στην ιστοσελίδα. Έτσι ο σπουδαστής μπορεί να κάνει την πρακτική του μέσω του Διαδικτύου. Η πιο ενδιαφέρουσα επιλογή του εργαστηρίου είναι το livechem applet δηλαδή όταν εκπαιδευόμενους είναι σε θέση να επιλέγει στοιχεία για την αντίδραση και να δει την αντίδραση σε βίντεο (βλέπε Εικόνα 8). Χρησιμοποιώντας το εργαστήριο είναι δυνατή η εκτέλεση πειραμάτων με οργανικούς μηχανισμούς, μεταλλικά ιόντα, υπεραγώγιμους αγωγούς, οργανικούς μηχανισμούς, ενώσεις νικελίου (ΙΙ) και απλά ανόργανα υλικά. Τα μαθήματα αυτά επεξηγούνται με γραφικά πειράματα και βιντεάκια που δημιουργούνται από καθηγητές χημείας καθώς και με ατομικά τεστάκια. Καινοτόμες Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 145