Dr. Cassandre Costa Lunga - PhD - RESUME

Transcript

1 Θέμα Διδακτορικής Διατριβής: «ΤΑ ΘΕΣΜΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ 19 ου ΑΙΩΝΑ» Αυτή η διπλωματική εργασία αποτελείται από τέσσερα μέρη. Ακολουθώντας μια χρονολογική διαδρομή, ξεκινά με την τοποθέτηση της αρχαιολογίας ως κλάδου εν εξελίξει επί πολλούς αιώνες, από την Αρχαιότητα μέχρι τη θεσμική κατοχύρωσή της, το Το έτος 1899 είναι ένα έτος απολογισμού, κατά το οποίο η ελληνική κυβέρνηση θεσπίζει τον «Νέο Αρχαιολογικό Νόμο», που περιλαμβάνει το νομοθετικό έργο από το Ο Νόμος αυτός ανοίγει μια νέα εποχή για την Εθνική Αρχαιολογία, η οποία προβιβάζεται σε επιστημονικό κλάδο. Πρόκειται για ένα εγχείρημα με όραμα όσον αφορά την οργάνωση της αρχαιολογίας στην Ελλάδα τον 19ο αιώνα, που βασίζεται κυρίως στην ελληνική νομοθεσία, την ανάπτυξή της σε ένα κρατικό πλαίσιο και σ ένα διεθνές διπλωματικό σύνολο, γεγονός το οποίο οδηγεί στα μονοπάτια της ιστορίας τη βούληση και την ανάγκη να επανατεθούν σε ένα ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο οι περιγραφόμενες αρχαιολογικές ενέργειες. Ι. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Η λειτουργία της αρχαιολογίας περιλαμβάνει διάφορα στάδια: δηλαδή πώς και πού να ανασκάψει κάποιος, ποια είναι τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις του ανασκαφέα, ποιο θα είναι το είδος του αντικειμένου της ανασκαφής και πώς να το διατηρήσει, εάν πρέπει να παραδοθεί και υπό ποιες συνθήκες θα γίνει αυτό, τόσο εντός όσο και εκτός ελληνικού εδάφους. Δεν υπήρχε καμία καθολική μελέτη για την εξέλιξη των νομικών κειμένων σχετικά με την εφαρμογή της αρχαιολογίας στην ελληνική επικράτεια. Την επομένη της Τουρκοκρατίας, οι Έλληνες δεν έχουν καμία κανονιστική και νομική υποστήριξη για τη διαχείριση

2 και την εκμετάλλευση της εθνικής κληρονομιάς (αρχαιολογικές ανασκαφές και αρχαιότητες). Για να μπορέσει να λειτουργήσει μια κρατική υπηρεσία, πρέπει να υπάρχουν κατευθυντήριες γραμμές, υπαγορευμένες από μια κυβέρνηση, που λαμβάνουν τη μορφή ανακοινώσεων, εγκυκλίων, κανονισμών, βασιλικών διαταγμάτων και νόμων. Με ένα νομικό πλαίσιο θα αναπτυχθεί η αρχαιολογία στην Ελλάδα και θα γίνει ένας επιστημονικός κλάδος, διαχειριστής της εθνικής κληρονομιάς. Κάτω από νομική και δικαστική οπτική γωνία θέλησα να πραγματευτώ τη βιβλιογραφία, που παραθέτω, και συγκέντρωσα αρχειακό υλικό. Οι δυσκολίες, που ανέκυψαν κατά τη διάρκεια αυτής της έρευνας, απαιτούν την επιλογή ενός θεματικού σχεδίου ύστερα από ένα πρώτο μέρος αφιερωμένο στην ιστορική αναδρομή (πριν το 1832), σημαδεμένη από τη λεηλασία των αρχαιοτήτων, αιτία ενός τραύματος ορατού ακόμη και σήμερα. Η ανάγνωση των κειμένων θα έθετε διάφορα ερωτήματα σχετικά με την αρχαιολογία, προκειμένου να εξηγήσει την προέλευση της θέσπισης των νομικών κειμένων, εντός του ιστορικού πλαισίου στο οποίο αναπτύχθηκαν. Επιπλέον, ισχυρές χώρες δυτικές και από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού εκφράζουν την επιθυμία τους να μελετήσουν τον ελληνικό πολιτισμό και να εγκαταστήσουν ως εκ τούτου μόνιμες έδρες στην Αθήνα. Δεν υπήρξε καμία ολοκληρωμένη μελέτη σχετικά με τον ρόλο, την ιστορία και τη λειτουργία των μεγάλων ελληνικών ιδρυμάτων, δημόσιων (Αρχαιολογική Υπηρεσία από το 1829) και ιδιωτικών (Αρχαιολογική Εταιρεία Αθηνών το 1837 και Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία το 1884), καθώς και σχετικά με τα ξένα ιδρύματα: Γαλλική Σχολή Αθηνών (1846), Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο (1874), Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα (1882), Βρετανική Σχολή Αθηνών (1886), Αυστριακό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο (1898). Η αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος ενέπλεκε μια σημαντική προσωπική επένδυση και μια μακρά αναδίφηση στις τοπικές πηγές (Υπουργεία, Βουλή των Ελλήνων, την Εθνική Βιβλιοθήκη και τα αρχεία, αρχεία και βιβλιοθήκες των αρχαιολογικών

3 ιδρυμάτων), καθώς και μία ποικίλη και πλούσια τεκμηρίωση. Ένα τολμηρό και δύσκολο εγχείρημα, επειδή δεν ήταν εύκολο να συγκεντρωθεί αυτό το «υλικό», πάρα πολλά εμπόδια (διοικητικά, έλλειψη ταξινόμησης, απουσία αρχειακών συνόλων, απαγόρευση της πρόσβασης, αντιμετώπιση του ξένου υποψηφίου διδάκτορα κ.λπ.), που επιβράδυναν την καλή έκβαση. Μια καλή γνώση της ελληνικής κυρίως, αλλά και της αγγλικής, της ιταλικής, της γερμανικής ήταν απαραίτητη. Η γαλλική, επίσης, έτυχε καλής εκπροσώπησης. Η διατριβή παρουσιάζεται με τη μορφή 3 τόμων κειμένου 775 σελίδων και 3 τόμων παραρτημάτων: ο πρώτος περιλαμβάνει περίπου 200 αναρτήσεις (συμπεριλαμβανομένης μιας "Πινακοθήκης Πορτραίτων"), μια γενική χρονολογική σειρά, λίστες και πίνακες (οργανόγραμμα και μέλη των διαφόρων θεσμικών οργάνων, καταλόγους των δραστηριοτήτων πεδίου) και τη βιβλιογραφία. οι άλλοι δύο τόμοι (370 αναρτήσεις) απεικονίζουν τις βασικές πρωτογενείς πηγές που χρησιμοποιήθηκαν (νομοθεσία, το καταστατικό των ελληνικών και ξένων ιδρυμάτων), σαρωμένες και σελιδοποιημένες. II. ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ είναι μια ανασκόπηση των γεγονότων, που οδήγησαν στη θεσμική αρχαιολογία, από τη στιγμή που ο όρος «αρχαιολογία» χρησιμοποιείται κατά την αρχαιότητα έως το πρώτο μέτρο για την προστασία των αρχαιοτήτων (αρχές του 19ου αιώνα). Ο αναμφισβήτητος ρόλος που διαδραμάτισε η Γαλλία για την Ελλάδα εξηγείται: τα γεγονότα του 1789 είναι κρίσιμης σημασίας τόσο για την πραγμάτωση της εδραίωσης όσο και για την συνειδητοποίηση της ύπαρξης προγονικής κληρονομιάς που πρέπει να προστατευθεί (επιτροπές, εγκύκλιοι για την απογραφή

4 των κειμηλίων, απαγόρευση των λεηλασιών, αποκέντρωση για έλεγχο των επαρχιών). Το ελληνικό κράτος θα ακολουθήσει την ίδια διαδικασία. Το γαλλικό κράτος βοηθήθηκε από επιστημονικούς συλλόγους με εσωτερική οργάνωση, που εργάζονταν νόμιμα στο πεδίο και δημοσίευαν τις εργασίες τους: ελήφθησαν ως πρότυπο από τους δημιουργούς των ελληνικών φορέων. Η οργάνωση των συστηματικών ανασκαφών και αναστήλωσεων στη Ρώμη επαναλήφθηκε στην Ελλάδα. Στη Ρώμη είναι επίσης που γεννήθηκε η πρώτη κρατική νομοθεσία για την πολιτιστική κληρονομιά. Δοκιμάστηκε και το 1834 η βαυαρική αντιβασιλεία εμπνεύστηκε από αυτή τον πρώτο αρχαιολογικό νόμο. Οι πρώτες προτάσεις και αποτελεσματικά μέτρα για τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ελλάδα έγιναν σταδιακά στο παρασκήνιο της προεπαναστατικής και επαναστατικής πραγματικότητας. Ο πρώτος στον οποίο πρέπει να αναφερθούμε είναι ο Κοραής και το έργο του συνεχίζεται από την πατριωτική αθηναϊκή κοινωνία: οι Φιλόμουσοι, μητέρα των ελληνικών φορέων. Ο Κοραής και οι Φιλόμουσοι υποστηρίζουν ότι «τα αρχαιολογικά κατάλοιπα αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της εθνικής κληρονομιάς». Οι Έλληνες θα μαθαίνουν να τα αναγνωρίζουν όλο και περισσότερο καθώς η κυβέρνηση θα εφαρμόζει όλο και πιο αυστηρούς νόμους: To 1821 είναι το έτος της εξέγερσης. το 1822 η Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου διακηρύσσει «ότι οι κλασικές και βυζαντινές αρχαιότητες αποτελούν αναπόσπαστο μέρος των εθνικών αγαθών». το 1827, η εξαγωγή αρχαιοτήτων απαγορεύεται. πρόκειται για ένα μέτρο άνευ προηγουμένου. Μέχρι το 1831, ανοίγει ο δρόμος για τη σύνταξη επίσημων εγκυκλίων, που αποτελούν τη βάση για τη ρύθμιση και θέσπιση αρχαιολογικών κανονισμών σ ένα ελληνικό κράτος που αυτοανακηρύχθηκε ανεξάρτητο. Ο Ανδρέας Μουστοξύδης διορίστηκε Διευθυντής του πρώτου Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και Έφορος της νεοσύστατης Δημόσιας Αρχαιολογικής Yπηρεσίας, αφιερωμένης στην πολιτιστική κληρονομιά.

5 Στο ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ: το 1833, επιλέχθηκε η Αθήνα ως η πρωτεύουσα του νέου ελληνικού κράτους, ανεξάρτητου, αυτόνομου, περιορισμένου στα σύνορά του, υπό την εποπτεία ενός μονάρχη. Του ανατέθηκε η ευθύνη για την αναδιοργάνωση του κράτους, συμπεριλαμβανομένης της Δημόσιας Αρχαιολογικής Υπηρεσίας που βρισκόταν σε εμβρυακή μορφή, ώστε να λειτουργεί σύμφωνα με το παράδειγμα των δυτικών εθνών. Πρόκειται για μια αποτυχία. Για να μην αισθάνεται απαξιωμένος στα μάτια της φιλελληνικής και αρχαιόφιλης Ευρώπης, ο αντιβασιλέας και νομικός Φον Μάουρερ το 1834 εισάγει μια νέα εποχή για την Αρχαιολογία στην Ελλάδα. Συντάσσει και θεσπίζει τον πρώτο αρχαιολογικό νόμο, με τίτλο «Σχετικά με τις επιστημονικές και καλλιτεχνικές συλλογές, τη διατήρηση και τη χρήση των αρχαιοτήτων»: Θεσμοθετεί την αρχαιολογία, την οποία προάγει στο βαθμό ενός κλάδου διαχειριζόμενου από την Αρχαιολογική Υπηρεσία, και αρχαιολογικές περιφέρειες αποτελούν τα όργανα ανά την επικράτεια, εφόσον εφαρμόζουν τον νόμο και εξασκούν την αρχαιολογία. Το νομικό πλαίσιο έχει τελικά τεθεί. Ο Νόμος του 1834 αντιμετωπίζει τα σύγχρονα ζητήματα και ορίζει ότι «κάθε κατάλοιπο που βρίσκεται επί ελληνικού εδάφους ως παραγωγή των προγόνων του ελληνικού λαού θεωρείται εθνικό περιουσιακό στοιχείο». Έτσι αποκαλύπτεται η έννοια της πολιτιστικής κληρονομιάς. Το κράτος είναι η ανώτατη αρχή που επιβλέπει, ελέγχει, προστατεύει την αρχαιολογία και τις αρχαιότητες. Όμως η διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς έχει ένα τίμημα. Η οικονομική, υλική και ανθρώπινη υποστήριξη της αρχαιολογίας καθίσταται πολύ αδύναμη να ανταποκριθεί στις ανάγκες: Η Ελλάδα είναι χρεωμένη. Πρέπει να αποκαταστήσει τον οικονομικό τομέα, το εμπόριο, τη βιομηχανία, ενώ ο πληθυσμός είναι φτωχός. Εν τω μεταξύ, το κράτος εξαρτάται από την εξωτερική βοήθεια και την Αρχαιολογική Εταιρεία. Η Ελλάδα, η οποία υπερηφανεύεται για ένα ένδοξο κλασικό παρελθόν (σε ένα πλαίσιο ρομαντικό και αργότερα νεοκλασικό), επιδιώκει επίσης

6 την ανασύσταση όλων των ιστορικών περιόδων (χριστιανική, βυζαντινή, κ.λπ.), προκειμένου να δημιουργηθεί μια ιστορική συνέχεια και να αποφευχθεί η απαξίωση της πολιτιστικής κληρονομιάς της. Το ελληνικό κράτος, το οποίο προτίθεται να δημιουργήσει μια εθνική αρχαιολογική πολιτική στο έδαφός του το 1834, έχει παγιδευτεί στην υλική πραγματικότητα. Τα μεγάλα σχέδια θα περιοριστούν στον καθαρισμό της Ακρόπολης, την αποκάλυψη των μνημείων της και την πραγματοποίηση ανασκαφών. Είναι η Αρχαιολογική Εταιρεία των Αθηνών που επανέρχεται στην εξερεύνηση των χώρων αυτών, καθώς προχωρούν οι εδαφικές προσαρτήσεις, και υποστηρίζει επίσης την επιστημονική πλευρά: ανασκαφές και σχετικές δημοσιεύσεις. Η κρατική υπηρεσία δεν είναι παρά ο εγγυητής της ακεραιότητας της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς. Η επεξήγηση της νομοθεσίας επιτρέπει την κατανόηση της διαδικασίας, το κίνητρο του συντάκτη, θέσεις που εμπνεύστηκαν από αρχαιολόγους και όχι από πολιτικούς, έμπειρους στο πεδίο και γνώστες των προβλημάτων προς επίλυση. Ο νόμος εφαρμόζεται από την Αρχαιολογική Υπηρεσία, συγκροτημένο οργανισμό όπου μια κατεστημένη ιεραρχία δίνει σε κάθε θέση ένα συγκεκριμένο ρόλο. Η σχεδόν εξαντλητική ανάλυση βασίζεται σε δεκάδες επίσημα έγγραφα που εκδόθηκαν μέσα σε μισό αιώνα. Το πλαίσιο μιας αρχαιολογίας που διευθύνεται από ένα ικανό προσωπικό είναι ένα μείζον πλεονέκτημα. Το 1899 η Ελλάδα έχει μια ακριβή και επιτέλους συγκεκριμένη αρχαιολογική νομοθεσία που δεν υπάρχει αλλού στην Ευρώπη. Τα σύνορα του ελληνικού κράτους, τα οποία επεκτείνονται έως το τέλος του εν λόγω αιώνος (και περαιτέρω), με οδήγησαν επίσης να μελετήσω περιοχές που θα ενσωματώνονταν αργότερα στην Ελλάδα (Ιόνια Νησιά, το νησί της Σάμου, την Κρήτη και τη Μικρά Ασία) και που ενεργούσαν, συχνά ακολουθώντας το παράδειγμα της νομοθεσίας της, για τη διαφύλαξη των αρχαιοτήτων τους. Στο ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ, τίθεται θέμα για την αρχαιολογική πολιτική,

7 που η Ελλάδα αναπτύσσει με σκοπό την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της απέναντι στις απαιτήσεις των ξένων κρατών που θέλουν να έρθουν στην Ελλάδα για να μελετήσουν τον πολιτισμό της. Το προφίλ του τυχοδιώκτη-εξερευνητή εξαφανίζεται προς όφελος των ομάδων επιστημόνων, που συνίστανται σε ερευνητικές αποστολές, που θα καταλήξουν εξελισσόμενες σε μόνιμους οργανισμούς. Για ποιούς λόγους ισχυρά κράτη θέλουν να εγκατασταθούν στην Ελλάδα; Είναι αυτή η ίδια η αρχαιολογία που τα παρακινεί; Είναι μια ευνοϊκή γεωπολιτική κατάσταση που συνεπάγεται πολιτικούς, οικονομικούς, εμπορικούς ή πολιτιστικούς στόχους; Είναι όλα αυτά; Το ελληνικό κράτος δεν αντιστέκεται: ωστόσο, αποφεύγει να είναι υπερβολικά υποχωρητικό σε αυτούς τους διεκδικητές, εκεί είναι που παρεμβαίνει η αρχαιολογική νομοθεσία. Ως νέο κράτος, η Ελλάδα είναι υποχρεωμένη από πολλές απόψεις σε μερικές από αυτές τις χώρες, και δεν αγνοεί τους συμμάχους στην προσπάθειά της να επανακτήσει τα κατεχόμενα εδάφη. Η αρχαιολογία χρησιμεύει σαν αντάλλαγμα. Διπλωματικές υποθέσεις, κρατικές υποθέσεις, υποθέσεις μεταξύ των κρατών, η αρχαιολογία γίνεται ένα είδος «συναλλάγματος». Από το 1837 έως το 1898, ΕΠΤΑ αρχαιολογικά ινστιτούτα ιδρύθηκαν νόμιμα στην Αθήνα: μελέτη σχετικά με το πλαίσιο και τους λόγους εγκατάστασης στην Ελλάδα, προορισμός, ανάλυση των ενεργειών σύστασης και της εσωτερικής λειτουργίας των ιδρυμάτων, αρχαιολογικά έργα πεδίου και «επιστημονικά εργαλεία» (εκδόσεις, βιβλιοθήκες, φωτογραφικά αρχεία, αρχεία και λοιπό υλικό). Βρίσκουμε σε παράρτημα αδημοσίευτα έγγραφα, που παρέχονται από τη συντάκτρια αυτής της διατριβής: οργανόγραμμα των ιδρυμάτων, λεπτομερής κατάλογος των αρχαιολογικών δραστηριοτήτων (έτη, υπεύθυνοι, το είδος των επεμβάσεων, κ.λπ.) και δημιουργία μιας «πινακοθήκης πορτραίτων» των αρχαιολόγων, για να αντιστοιχίσει συγκεκριμένα «ένα όνομα σε ένα πρόσωπο». Η χρηματοδοτική επιχορήγηση της Αρχαιολογίας από το 1833 έως το 1899 επεξηγεί πολλές παρανοήσεις: η υλοποίηση έργων

8 σπουδαίων στα μάτια της μοναρχίας, απ όπου η αναμφισβήτητη σημασία του έργου που παρέχεται από τα ελληνικά αρχαιολογικά ιδρύματα, αλλά επίσης και από ξένα, και ως εκ τούτου η σχεδόν «δημόσια» χρησιμότητα της παρουσίας τους στην Ελλάδα. Το έργο, ο ρόλος και οι σχέσεις μεταξύ των τελευταίων εκτέθηκαν λεπτομερώς και αναλύθηκαν. Αυτή η ενότητα εξετάζει κάτω από μια διαφορετική οπτική γωνία, από αυτή που ξέρουμε και στην οποία θα επικεντρωθούμε, κατά χρονολογική σειρά, τις αρχαιολογικές δραστηριότητες των προσώπων σε σχέση με τη χρηματοδότηση. Η εσωτερική οργάνωση των θεσμικών οργάνων επιτρέπει την κατανόηση των δραστηριοτήτων τους στο πεδίο: με ποιους τρόπους συμμετέχουν, χάρη σε ποιο πρωτόκολλο, ποιες είναι οι σχέσεις τους με την κυβέρνηση, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους... Η ανάλυση καθενός από αυτά τα επτά ιδρύματα, που αναφέρονται παραπάνω, ωθεί στη σκιαγράφηση του «πορτραίτου του Έλληνα αρχαιολόγου τον 19ο αιώνα», της εκπαίδευσης και της πολιτιστικής κληρονομιάς, τις θέσεις του σχηματισμού του κλάδου. Ο Έλληνας αρχαιολόγος είχε επηρεαστεί από τα μέλη των ιδρυμάτων; Ποιος είναι ο ρόλος της γυναίκας-αρχαιολόγου εκείνη τη χρονική περίοδο; Έχει υπάρξει συνεργασία μεταξύ τους; Έχθρες; Ανταγωνισμοί; Η αρχαιολογία είναι ένα πεδίο κατάκτησης, παραμένει ακόμη ένα κυνήγι θησαυρού. Ο Ερρίκος Σλήμαν, ακόμη και ως ευεργέτης, έχει τον νόμο με το μέρος του εφόσον του δείχνει σεβασμό, τέθηκε ωστόσο υπό κρατική επίβλεψη: ο ερασιτεχνισμός επιτρέπεται στην Ελλάδα, εκτός από τους θεσμικούς οργανισμούς. Το χρήμα είναι το κλειδί και ο Σλήμαν απέκτησε όνομα στον κόσμο της αρχαιολογίας. Το ΤΕΤΑΡΤΟ ΜΕΡΟΣ δείχνει τη βούληση της ελληνικής πολιτείας να προσδιορίζεται από μια αρχαιολογική νομοθεσία η οποία παρουσιάζεται με λογικό τρόπο. Η ακριβής και τεκμηριωμένη ανάγνωση της νομική πτυχής της αρχαιολογίας στην Ελλάδα τον 19ο αιώνα και του διοικητικού της

9 πλαισίου δείχνει στο κεφάλαιο 1 ότι το αρχαίο αντικείμενο οριοθετείται από μια σαφώς καθορισμένη κατάσταση: συναλλαγές, εξαγωγές, εισαγωγές, δημεύσεις, κατασχέσεις, δημόσιους πλειστηριασμούς, παραχωρήσεις σε όποιον έφερε στο φως ένα αρχαιολογικό εύρημα, τα καθήκοντα του ατόμου για την προστασία ενός λειψάνου που βρίσκεται σε χώρο ιδιοκτησίας του, τη μοίρα ενός λειψάνου που ανακαλύφθηκε «τυχαία», τους κανονισμούς σχετικά με τα εκμαγεία, τις πωλήσεις αρχαιοτήτων από αρχαιοπώλες, τις διοικητικές διαδικασίες, δικαστικές σε περίπτωση διαφορών. Σε ένα δεύτερο στάδιο - Κεφάλαιο 2 - το αρχαίο αντικείμενο είναι εκτεθειμένο σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές. Η νομοθεσία είναι ένα ουσιαστικό σημείο που επιτρέπει να εξηγήσουμε τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του ιδιοκτήτη, τις κυρώσεις για τους παραβάτες, τον ρόλο του μουσείου, την επιλογή του εκτεθειμένου αντικειμένου, τη διαδικασία στελέχωσης, την επίβλεψη και το κέρδος από το εισιτήριο εισόδου. Η ανάλυση των κειμένων αποκαλύπτει διαφορετικές μεθόδους ανασκαφών, που καθιερώθηκαν σύμφωνα με ορισμένους από την εγκαθίδρυση των ινστιτούτων. Οι ανασκαφείς έχουν δικαιώματα και υποχρεώσεις, σύμφωνα με τον νόμο και το κράτος διαχειριστή (κεφάλαιο 3). Η συντήρηση και η αναστήλωση σχετικά με τα εντοπισθέντα μνημεία (κεφάλαιο 4) ακολουθεί αυτό το στάδιο. Τέλος, από τη στιγμή που θα ανασκαφεί και θα συντηρηθεί (κεφάλαιο 5), το αρχαιολογικό εύρημα μπορεί να αξιοποιηθεί εκ νέου για λόγους πολιτικούς, οικονομικούς, πολιτιστικούς και χρηματοδοτικούς: η εμφάνιση του οργανωμένου τουρισμού, η πώληση των «σουβενίρ» και των αντίγραφων αρχαιοτήτων, οι Ολυμπιακοί Αγώνες της Αθήνας το 1896 που επιτρέπουν - και με τρόπο μη αμελητέο - στη σύγχρονη Ελλάδα να ξαναγεννηθεί χάρη στην αρχαία Ελλάδα. Οι προκλήσεις για σχηματισμό μιας εθνικής ταυτότητας, για επίκληση μιας πολιτιστικής κληρονομιάς είναι κυρίαρχες κατά τη

10 διάρκεια της περιόδου που προηγείται της ίδρυσης της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Αλλά, κάτω από τη μοναρχία, ανοίγεται ο δρόμος προς τις απαιτήσεις μιας πολιτιστικής κληρονομιάς που απειλείται από διάφορες πράξεις και, επίσης, προς ένα φτωχό πληθυσμό, ο οποίος προσεγγίζεται από τους εκπροσώπους των Μεγάλων Δυνάμεων ή από πλούσιους συλλέκτες, από μουσεία που επιθυμούν να αποκτήσουν, ενίοτε με τη χρήση μεθόδων εκτός νόμου. Το 1899, η αρχαιολογία έγινε ένας επιστημονικός κλάδος στην Ελλάδα, εφαρμοσμένη από κορυφαίους ειδικούς, πλαισιωμένους από την πιο αυστηρή νομοθεσία που υπήρχε εκείνη την εποχή και για αρκετά χρόνια σε άλλα μέρη του κόσμου. Dr. Cassandre Costa Lunga Université de Provence Centre Camille Jullian (CNRS). NB : INTERDICTION DE REPRODUCTION SANS AUTORISATION DE L AUTEUR