ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ / ΕΘΝΙΚΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΕΡΕΥΝΩΝ 101. Σύρος και Ερμούπολη. Συμβολές στην ιστορία του νησιού, 15 ς-20 ζ αι.

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ / ΕΘΝΙΚΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΕΡΕΥΝΩΝ 101. Σύρος και Ερμούπολη. Συμβολές στην ιστορία του νησιού, 15 ς-20 ζ αι."

Transcript

1 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ / ΕΘΝΙΚΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΕΡΕΥΝΩΝ 101 Σύρος και Ερμούπολη Συμβολές στην ιστορία του νησιού, 15 ς-20 ζ αι. Επιμέλεια Χριστίνα Αγριαντώνη, Δημήτρης Δημητρόπουλος ΑΘΗΝΑ 2008

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ Πασχάλη Μ. Κιτρομηλίδη 9 Σημείωμα των επιμελητών 11 Α. Ο χώρος - Οι άνδρωποι ΓΙΏΡΓΟΣ ΤΟΛΙΑΣ, Γύρω από έναν στίχο του Βιργιλίου. Η Σύρος στα Νησολόγια, 15 Ç-17 Ç αιώνας 15 ΙΌΛΗ ΒΙΓΓΟΠΟΥΛΟΥ, Η Σύρος στους περιηγητές; Οι περιηγητές για τη Σύρο; Εξαιρέσεις και μικροϊστορίες 39 ΔΗΜΉΤΡΗΣ ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ, Ένα Συριανό Κτηματολόγιο του 19 ου αιώνα 55 ΑΓΓΕΛΙΚΉ ΦΕΝΕΡΛΗ, Νέα στοιχεία για την πρώτη εγκατάσταση των προσφύγων στην Ερμούπολη 77 ΘΩΜΆΣ ΔΡΙΚΟΣ, Πολιτικές έριδες στην Ερμούπολη της Σύρου επί Δημαρχίας Δημητρίου Βαφιαδάκη 87 ΧΡΉΣΤΟΣ ΛΟΥΚΟΣ, Μερικές επισημάνσεις για τους κατοίκους της Ερμούπολης τον 19 αιώνα: γεωγραφική προέλευση, εγκατάσταση στο χώρο, επαγγέλματα, κοινωνικές σχέσεις 105 Β. Οικονομικές λειτουργίες ΚΑΤΕΡΊΝΑ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, Επικοινωνία και ταχυδρομεία στη Σύρο τον 19 αιώνα 127 ΜΑΡΊΑ ΧΡΙΣΤΊΝΑ ΧΑΤΖΗΙΩΑΝΝΟΥ, «Σύρος, το Λίβερπουλ της Ελλάδος». Συγκρότηση και ανάπτυξη δυο εμπορικών λιμανιών του 19 ου αιώνα 135

3 8 ΠΕΡΙΕΧΌΜΕΝΑ ΧΡΙΣΤΊΝΑ ΑΓΡΙΑΝΤΩΝΗ, Προσαρμογές του επιχειρηματικού κόσμου της Ερμούπολης στο δεύτερο μισό του 19 ου αιώνα 143 ΛΉΔΑ ΠΑΠΑΣΤΕΦΑΝΑΚΗ, ΤΟ «πατρικό ενδιαφέρον» των βιομηχάνων και η διαχείριση της εργασίας στην κλωστοϋφαντουργία Καρέλλα (Ερμούπολη, πρώτο μισό του 20 ου αιώνα) 155 ΜΑΡΊΑ ΜΑΥΡΟΕΙΔΗ, Εισαγόμενη και εγχώρια τεχνολογία στη βιομηχανία της Ερμούπολης την περίοδο του Μεσοπόλεμου..187 Γ. Λογοτέχνες του τόπου - Ο τόπος στη λογοτεχνία ΑΛΈΞΗΣ ΠΟΛΊΤΗΣ, Ποίηση στην Ερμούπολη, Από την ισχνή έξαρση στη σταδιακή εξαφάνιση 201 ΝΑΣΙΑ ΓΙΑΚΩΒΑΚΗ, Δημήτριος Βικέλας/Ενας Ερμουπολίτης; Σκέψεις για την πρώτη γενιά Ελλήνων πολιτών 251 ΟΥΡΑΝΊΑ ΠΟΛΥΚΑΝΔΡΙΩΤΗ, Όψεις της Ερμούπολης στην πεζογραφία. Ελληνικότητα ή κοσμοπολιτισμός; 263

4 ΓΙΏΡΓΟΣ ΤΟΛΙΑΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΕΝΑΝ ΣΤΙΧΟ ΤΟΥ ΒΙΡΓΙΛΙΟΥ Η ΣΎΡΟΣ ΣΤΑ ΝΗΣΟΛΟΠΑ, 15 Ç-17 Ç ΑΙΏΝΑΣ Αντικείμενο της σύντομης αυτής παρέμβασης είναι η παρουσίαση και η ερμηνεία των τρόπων με τους οποίους περιγράφεται η Σύρος στη δυτική νησιωτική γεωγραφική γραμματεία κατά τους πρώιμους νεώτερους χρόνους, με άλλα λόγια στα νησολόγια και τα έργα που αυτά ενέπνευσαν, από τον αρχόμενο 15 έως τον φθίνοντα 17 αιώνα. Γύρω από το περιορισμένο, και εν πολλοίς περιθωριακό παράδειγμα της Σύρου, επιχειρείται ο εντοπισμός των πηγών αφηγήσεων και χαρτογραφικών αναπαραστάσεων, η ανάδειξη των μεταξύ τους σχέσεων και, τέλος, η εκτίμηση των ιδεολογικών τους συνδηλώσεων. Τα Νησολόγια είναι εγκυκλοπαιδικοί χαρτογραφημένοι άτλαντες αφιερωμένοι σχεδόν αποκλειστικά στα νησιά. 1 Τα έργα αυτά καλύπτουν άλλοτε μόνον τα ελληνικά νησιά, άλλοτε τα νησιά της Μεσογείου κι άλλοτε τα νησιά της οικουμένης. Αποτελούν ένα ιδιότυπο γεωγραφικό είδος, που άνθησε κατά τους πρώιμους νεώτερους χρόνους και αποσκοπούσε στην ενημέρωση του δυτικού κοινού για την ιστορία και την παρούσα κατάσταση των νησιών του παλαιού και του νέου κόσμου. Τα νησολόγια δα μπορούσαν να σεωρηδούν ως μια από τις πρώτες εκφράσεις του ουμανισμού στην κοσμογραφία: επιχειρούν μια εγκυκλοπαιδική, ιστορική και γεωγραφική περιγραφή του νησιωτικού χώρου, θεωρώντας τον ως επιμέρους εναλλακτική ενότητα, παράλληλη με εκείνη που συγκροτεί ο ηπειρωτικός χώρος. Γνωρίζουμε πλέον καλά ότι τα νησολόγια έχουν μια ουμανιστική αφετηρία, η οποία σημάδεψε όλη την περαιτέρω πορεία τους: γεννήθηκαν μέσα από την προσπάθεια του πρώιμου ουμανισμού να διερευνήσει την ιστορικότητα του χώρου, παραβάλλοντας τις γεωγραφικές γνώσεις της αρχαιότητας με την παρούσα κατάσταση των τόπων. Οι λόγοι που τα εξέσρεψαν είναι πολλοί. Τα έργα αυτά είναι προϊόντα της διεύρυνσης των οριζόντων που χαρακτηρίζει την έναρξη της νεωτερικότητας, αλλά και της διάθεσης του ουμανισμού να συνδέσει ανάμεσα στην αυδεντία των αρχαίων πηγών και τις συσσωρευμένες εμπειρικές γνώσεις των νεωτέρων. Παράλληλα, τα νησολόγια συνδέονται με 1. Βλ. George Tolias, «The Isolarli», στο David Woodward (επιμ.), Cartography of the European Renaissance, The History of Cartography vol. 3, τ. 1, Σικάγο και Λονδίνο 2007, σ

5 16 ΓΙΏΡΓΟΣ ΤΟΛΙΑΣ την επέκταση των δυνάμεων της αναδυόμενης Δύσης και τη διείσδυση τους στην ανατολική Μεσόγειο αρχικά, κι έπειτα με την εμπορική και αποικιακή εξάπλωση της Δύσης στην Ασία, την Αφρική και τον Νέο Κόσμο. Τέλος, συνδέθηκαν με τον ανταγωνισμό των Χριστιανών και των Οθωμανών στη Μεσόγειο και τις ναυτικές πολεμικές επιχειρήσεις του 16 ου και 17 ου αιώνα. Για τους λόγους αυτούς διαμορφώθηκαν επιμέρους παραδόσεις, εντός του είδους. Πολλά από τα έργα αυτά εντάσσονται στην λόγια εγκυκλοπαιδική γραμματεία, άλλα συνδέονται με την παραγωγή ναυτικών εγχειριδίων και βοηθημάτων ναυσιπλοΐας, ενώ δεν λείπουν και έργα επικαιρικού χαρακτήρα, που ενημερώνουν το κοινό για τις πολεμικές επιχειρήσεις στη Μεσόγειο. Ας παρακολουδήσουμε όμως το παράδειγμα της Σύρου. Η Σύρος, παρά την κεντρική της δέση στις Κυκλάδες, δεν είναι από τους κύριους σταθμούς των νησολογίων. Κατέχει μια δευτερεύουσα δέση, σε ορισμένα μάλιστα από αυτά παραλείπεται ως ξεχωριστό λήμμα (όπως στα έργα των Bordone, Porcacchi, Boschini και Coronelli) και οι αναφορές σε αυτήν, αν δεν απουσιάζουν, ενσωματώνονται στις περιγραφές γειτονικών της νησιών. Η αναιμική αυτή παρουσία πρέπει να χρεωθεί στην πενία των αρχαίων αναφορών στο νησί, εκείνων της λατινικής ιδίως γραμματείας, η οποία στάθηκε η κύρια πηγή των νησολόγων. Οι λατινικές αναφορές στη Σύρο περιορίζονται σε μια θολή νύξη του Πλίνιου, που προκαλεί περισσότερη σύγχυση παρά ξεκαθαρίζει τα πράγματα: Στην Historia Naturalis το νησί αναφέρεται ως Sirios ή Sirnos, 2 εντοπίζεται στο Αιγαίο, ογδόντα χιλιάδες βήματα από τη Γυάρο. Ωστόσο, σε άλλο σημείο του κειμένου, η Σύρος συγχέεται με τη Σκύρο, με μια αναφορά στην ώχρα που εξαγόταν από το νησί. Το σφάλμα αυτό (του Πλίνιου ή των αντιγραφέων του), πρέπει να χρεωθεί στη συνήχηση των ονομάτων των δύο νησιών, καθώς, όπως γνωρίζουμε, δεν εξορυσσόταν ώχρα στη Σύρο, παρά μόνον στη Σκύρο. 3 Οι αρχαίες ελληνικές γεωγραφικές πηγές, μολονότι περισσότερο σαφείς είναι και αυτές ολιγοστές. Ο Στράβων την αναφέρει ως «Σύρο», πατρίδα 2. Plinius, Historia Naturalis, 4,69: «... nec deinde servari potest ordo; acervatim ergo ponentur reliquae. Scyros, los a Naxo XVIII, Homeri sepulchro veneranda, longitudine XXII, antea Phoenice appellata, Odia, Oletandros. Gyara cum oppido, circuitu XV p., abest ab Andro LXII, ab ea Syrnos LXXX, Cynethus, Telos unguento nobilis, a Callimacho Agathusa appellata, Donusa, Patmus circuitu XXX...». 3. Βλ. Αντώνιος Μηλιαράκης, Κυκλαδικά, ήτοι, Γεωγραφία και ιστορία των Κυκλάδων νήσων από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι της καταλήψεως αυτών υπό των Φράγκων, Αδήνα 1874, σ

6 ΓΎΡΩ ΑΠΟ ΕΝΑΝ Στίχο ΤΟΥ ΒΙΡΓΙΛΊΟΥ 17 του Φερεκύδη και του Βαβύου, επιμένει στο γραμματικό ζήτημα του μακρού ύψιλον στη γραφή της και αναρωτιέται αν πρόκειται για την ομηρική Συρίη. 4 Ο Πτολεμαίος δίνει τις γεωγραφικές συντεταγμένες της πόλης Σύρου (54 45', 37 15') και δίνει ορδά την γραφή της («Σύρος»). Ωστόσο αυτό που πρέπει να τονιστεί εδώ είναι ότι μολονότι τα κείμενα αυτά εντάσσονται στην αναγεννησιακή παιδεία κατά τον 15 αιώνα, μέσω προβληματικών συνήθως μεταφράσεων, η αποκατάσταση και η ενσωμάτωση τους πραγματοποιείται από τον 17 αιώνα και μετά. Το παράδειγμα της Σύρου είναι ενδεικτικό. Η εσφαλμένη απόδοση του Πλίνιου μεταφέρεται στο έργο του Πτολεμαίου: το νησί απογράφεται ως «Σκύρος» στα ελληνικά χειρόγραφα της Γεωγραφίας του Πτολεμαίου του 15 ου αιώνα, και ως «Scyros» στις λατινικές τους μεταφράσεις και στους πτολεμαϊκούς χάρτες έως τον 17 αιώνα (Εικ. 6α). Ο Νικόλαος Σοφιανός 9α διορθώσει το σφάλμα στον χάρτη του της Ελλάδας (πρώτη έκδοση Ρώμη, 1540): 9α αναγράψει το νησί ως «Syros», και στον συνοδευτικό πίνακα αρχαίων παραλλαγών και νεώτερων αντιστοιχιών 9α δώσει την σύγχρονη εκφορά «Syra» και την ομηρική «Syrie». 5 Όσο για τους ελάσσονες έλληνες και βυζαντινούς γεωγράφους και σχολιαστές γεωγραφικών 9εμάτων, όπως ο Στέφανος Βυζάντιος ή ο Ευστάθιος Θεσσαλονίκης, που διερευνούν ενδελεχώς τα ασαφή και σκοτεινά ζητήματα, η ενσωμάτωση τους στη γεωγραφική δυτική παιδεία πραγματοποιείται αργότερα, και παραμένει υπό9εση των εξειδικευμένων ελληνιστών. Άμεσος πρόγονος των νησολογίων είναι το έργο De Insulis του Domenico Silvestri, ένα ουμανιστικό αλφαβητικό ευρετήριο νησιών, χερσονήσων και ακρωτηρίων, που συντάχθηκε στη Φλωρεντία περί τα 1385, κατά το πρότυπο του De Montibus του Βοκκάκιου. Στο έργο αυτό η Σύρος εμφανίζεται ως δύο διαφορετικά νησιά, ως Sirios και ως Sirnos ενώ μια άλλη νήσος με το όνομα Sirus τοποθετείται στο Ικάριο Πέλαγος ή Πέλαγος της Παμφυλίας, γειτονικά της Ρόδου. Η περιγραφή του Silvestri στηρίζεται αποκλειστικά στον Πλίνιο: περιλαμβάνει μόνον την απλή αναφορά του ονό- 4. Στράβων, Γεωγραφία, 10, 5,6:8. 5. Nicolaos Sophianos, [Totìus Graeciae Descriptio, Rome, Antonio Biado, 1540] και Nomina antiqua et recentia urbium Graeciae descriptionis, a Ν. Sophiano iam aeditae..., [Rome, Antonio Biado?, 1540.], Παρίσι, Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας, Τμήμα Χειρογράφων, Collection Dupuy, τ. 728, φ Βλ. George Tolias «Nikolaos Sophianos Totius Graeciae Descriptio: The Resources, Diffusion and Function of a Sixteenth-Century Antiquarian Map of Greece», Imago Mundi 58/2 (2006), αρ και 71.Β.1 αντίστοιχα. Ας σημειωθεί ότι τόσο στους πτολεμαΐκούς χάρτες όσο και στον χάρτη του Σοφιανού παραλείπεται η νήσος Γυάρος.

7 18 ΓΙΏΡΓΟΣ ΤΟΛΙΑΣ ματος του νησιού («Sirnos») και την απόσταση που την χωρίζει από τη Γυάρο. 6 Το πρώτο νησολόγιο, το παλαιότερο δηλαδή βιβλίο που περιλαμβάνει χάρτες και περιγραφές νησιών, είναι το Liber Insularum Archipelagi του φλωρεντινού ουμανιστή Cristoforo Buondelmonti (1420). Οι πηγές του Buondelmonti είναι ολιγοστές. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι κύρια πηγή του είναι ο Βιργίλιος, στίχους του οποίου συναφείς με τις περιοχές που περιγράφει, παραθέτει κάδε φορά που μπορεί. Δύσκολα μπορεί να κατανοήσει κανείς σήμερα, με τα στεγανά στα οποία χωρίζονται ο λόγιος και ο ποιητικός λόγος, τη γεωγραφική ανάγνωση ποιητών, όπως ο Όμηρος ή ο Βιργίλιος. Ωστόσο οι αρχαίοι επικοί ποιητές στάθηκαν στο κέντρο των γεωγραφικών αρχαιογνωστικών περιεργειών από τους αλεξανδρινούς ήδη χρόνους, και το έργο του Ευστάδιου Θεσσαλονίκης Παρεκβολαί εις την Ομήρου Ιλιάδαν και Οδύσσειαν (12? αι.), αποτελεί τη μνημειώδη ανακεφαλαίωση τους. Οι Δυτικοί ουμανιστές ανέτρεχαν στα έργα του Βιργιλίου ήδη από τον καρό του Πετράρχη για να αντλήσουν πληροφορίες ιστορικού και γεωγραφικού χαρακτήρα. 7 Ο σεβασμός στην αυθεντία του Λατίνου ποιητή διατρέχει τους αιώνες, και είναι γνωστό πώς η νύξη του γύρω από τη δέση της Τροίας («in conspectu Tenedos») αποπροσανατόλισε λόγιους και περιηγητές έως τον 18 αιώνα. 8 Το ζήτημα της επίδρασης της αρχαίας ποίησης, της επικής ιδίως στη διαμόρφωση των νεώτερων αρχαιογνωστικών περιεργειών είναι σύνδετο, και δεν έχει ακόμη διερευνηδεί. Αυτό που πρέπει να συγκρατήσουμε εδώ είναι το γεγονός ότι ο Βιργίλιος αποτελεί αναμφισβήτητα αν όχι τον οδηγό, τουλάχιστον τον συχνότερα αναφερόμενο συγγραφέα στο έργο του Buondelmonti. 9 Η παρουσία του διαπερνά την αφήγηση του Buondelmonti, και την αναδεικνύει ως περιήγηση που ακολουδεί την περιπλάνηση του Αινεία, και συνακόλουδα ως εξερεύνηση της λατινικής κληρονομιάς των τόπων. 6. «Sirnos insula est in Greco seu Egeo Mari sita. Distai, ut ait Plinius, a laro insula LXXX milia passum spatio». Βλ. José Manuel Montesdeoca Medina, Los islarios de la època del humanismo : el De insulis de Domenico Silvestri, edición y traduction, δακτυλ. διδακτορική διατριβή, Universidad de La Laguna, 2000, σ Για τη γεωγραφική ανάγνωση του Βιργιλίου από τον Πετράρχη, βλέπε Nathalie Bouloux, Culture et savoirs géographiques en Italie au XlVe siècle, Turnhout, 2003, σ Βλ. πρόχειρα Georges Tolias, «À la recherche d'homère: Les aventures de la géographie homérique au XVIIIe siècle», στο Roland Mortier (επιμ.), L'écrivain voyageur: le pèlerinage littéraire, Revue de l'institut de Sociologie 1998/1-2, σ Βλ. ενδεικτικά, για την περίπτωση της Κρήτης, Marie-Anne van Spitael, Cristoforo Buondelmonti, Descriptio insule Crete et Liber Insularum, cap. XI: Creta, Ηράκλειο 1981, σ

8 ΓΎΡΩ ΑΠΟ ΕΝΑΝ Στίχο ΤΟΥ ΒΙΡΓΙΛΊΟΥ 19 new<?,*ctetn<(- nti 110 «Q comp*r*fwrsr Wrau*vy^Avr*ün ruyùη-** *«*-*"TuiA ortw«*i»»âiw:i ù «armiti *«*» uwcunt"wf>sf fi^mc-f^nii-'e^ijttokd.uim, «tif rt-rcirô^ tuœr w» 1 «*«* AÎttkMïc««Ciuuik/eûf- iritij rnmi,cwc*!<a»»r* EtK. 1. Χάρτης και περιγραφή της Σύρου από τον Cristoforo Buondelmonti (περί τα 1420), από το χειρόγραφο G 13 της Universitats-und Landesbibliothek του Ντύσελντορφ (ο νότος δεξιά). Ο Buondelmonti (εικ. 1) δεν φαίνεται να ανέτρεξε στον Πλίνιο, ούτε καν στον Silvestri, προκειμένου να συντάξει την περιγραφή της Σύρου, ίσως επειδή την εποχή που ταξίδευε στα ελληνικά νησιά (δεύτερη δεκαετία του 15 ου αιώνα), οι Φράγκοι του Αιγαίου φαίνεται να αγνοούσαν το παλαιό ελληνικό όνομα του νησιού. 10 Μοναδική πηγή του, πέραν της αυτοψίας του και των πληροφοριών που του μετέφεραν οι ντόπιοι, είναι ο Βιργίλιος. Ο Buondelmonti δίνει τη μεσαιωνική ονομασία του νησιού, Suda (ιταλική μεταφορά του ελληνικού Σούδα, όρου που σήμαινε όρυγμα, δίαυλο ή κανά- 10. Το όνομα «Σύρα» δεν είχε χαδεί στην ελληνική παράδοση του 15 ου και του 16 ου αιώνα. Βλ. εδώ υποσημείωση 21 και εικ. 76.

9 20 ΓΙΏΡΓΟΣ ΤΟΛΙΑΣ λι, 11 και συνδεόταν με τη μορφολογία της εισόδου του λιμανιού της Σύρου), δίνοντας όμως μια διαφορετική ετυμολογία. Επιπλέον, ο Buondelmonti ταυτίζει τη Σύρο με την αρχαία Γυάρο, το μόνο «διαθέσιμο» (αταύτιστο) νησί στην περιοχή, που μνημονεύει ο Βιργίλιος. Παραθέτω την περιγραφή του, καθώς αυτή 9α αποτελέσει τη βάση των περιγραφών της Σύρου σε πολλά από τα νησολόγια που ακολούθησαν: (Το απόσπασμα από τη λόγια ελληνική μετάφραση του 16 ου αιώνα) Έστι προς εσπέραν νήσος ονομαζόμενη Σούδα, ής η περίμετρος μιλίων εστί τεσσαράκοντα. Αύτη και Γέρος πάλαι, κατά την κοινήν των Ελλήνων διάλεκτον, όπερ λατινικώς σένεξ ερμηνεύεται, εκαλείτο. Εις τούτον τοίνυν τον σκόπελον και δουξ τις εκ Καλαβρίας Σιδίν λεγόμενος την των ιδίων εχθρών επιβουλήν φεύγων, και δια τούτο την μεγάλην καλουμένην Ελλάδα και άμα την εαυτού πατρίδα Σκυλακίαν καταλιπών, μετά πολλούς θαλασσίους κλύδωνας, ους ερχόμενος υπέστη, κατήντησε απειπών. Ος δη τον της νήσου βασιλέα νεωστί τεθνηκότα ευρών έλαβε αυτός την εκείνου γυναίκα την καλουμένην Σίδην, συναινεσάντων προς τούτο και των ναυτών. Επεί δε πολλούς βασιλεύων διετέλεσε χρόνους διαδοχής άνευ, ουδένα γαρ έσχεν εξ εκείνης παίδα, μνηστεύεται δια τούτο την αυτής θυγατέρα, ην μετωνόμασε Σούδαν. Αφ' ής και την επωνυμίαν έσχεν η νήσος. Ήτις εν συγκρίσει των παλαιών εκείνων καιρών, εις το μηθέν νυν απεκατέστη. Εσθιούσι γαρ οι κατοικούντες αυτήν άρτον εκ κριθής μετά αιγείων κρεών, και τουτ' ίσως δια τον φόβον των πειρατών. Ων χάριν ζώσιν βίον επώδυνον, ον δια τα τέκνα και την προς αλλήλους συγγένειαν και έτι το της πατρίδος φίλτρον γενναίως φέρουσι, τοις παρούσιν αρκούμενοι. Έστιν εν ταύτη τη νήσω προς άρκτον και ο ονομαζόμενος Αιγών σκόπελος, εν ω, ως φασιν, ακάθαρτα πλανώνται πνεύματα. Και όταν αι πλέουσαι νήες εγγύς γένωνται ή και από τύχης εκεί που την νύκτα διαβιβάσωσι, τοσούτος φωνών εγείρεται θόρυβος, ως δοκείν τον ουρανόν αυτόν και την γην καταπίπτειν. Εκφωνείν δε αυτά φασι και τα ονόματα των εκείσε αφικνουμένων γεγωνοτέρα φωνή Βλ. Du Gange, Glossarium ad scriptores mediae et infimae graecitatis, Γκρατς Η περιγραφή από την έκδοση της ανώνυμης ελληνικής μετάφρασης του 16ου αιώνα που εντόπισε ο Emile Legrand στη Βιβλιοθήκη του Σερανιού στην Κωνσταντινούπολη. Βλ. Emile Legrand, Description des îles de l'archipel par Christophe Buondelmonti, version grecque par un anonyme, publiée d'après le manuscrit du sérail, Παρίσι 1897, σ To λατινικό κείμενο έχει ως εξής: «Est ad occasum Suda hodie dicta XL. Mi. In circuitu. Quae olim laro vel Geros, latine senex, vel sanus interpretatur. In hoc itaque scopulo dux quidam Calaber Sidim dictus pervenit, dum de magna Graecia et civitate Scyllacea recedebat, qui a minibus suorum aufugerat inimicorum; et peractus nimia tempestate, iam fessi nautae, propter obitum eo tempore Regis insulae huius, Sidim in coniugem reginam accepit, postquam funus sui viri laute eo in loco finierat. Igitur cum iam diu sine prole regnaret,

10 ΓΎΡΩ ΑΠΟ ΕΝΑΝ Στίχο ΤΟΥ ΒΙΡΓΙΛΊΟΥ 21 Ο ανώνυμος έλληνας μεταφραστής δεν παραθέτει τον στίχο του Βιργιλίου που κλείνει την περιγραφή του Buondelmonti: Errantem, Gyaro celsa Myconoque revinxit, στίχο που αναφέρεται στα κακοποιό πνεύματα βρικολάκων που στοίχειωναν στην αρχαιότητα τη Γυάρο και τη Μύκονο. 13 Πέραν αυτού, η μετάφραση είναι πιστή με ελάχιστες παρανοήσεις και παραλήψεις, όπως της αναφοράς στα χαρούπια που αποτελούσαν μέρος της φτωχικής διατροφής των Συριανών. Ο ανώνυμος έλληνας μεταφραστής αποδίδει στα ελληνικά τα λατινικά τοπωνύμια του Buondelmonti: Σούδα (Suda), Γέρος (laro, Geros, Senex, vel sanus [= υγιής, γερός]) και, τέλος, ενισχύει τη σύγχυση Γυάρου και Σύρου, καδώς μεταφράζει τη μεσαιωνική ονομασία της Γυάρου (Capraria) την οποία παραδέτει εν αγνοία του ο Buondelmonti, σε «Αιγών σκόπελος». 14 Από την περιγραφή του Buondelmonti συγκρατούμε τη σύγχυση της Σύρου με τη Γυάρο (σύγχυση που επιτρέπει στον Buondelmonti να παραθέσει έναν ακόμη στίχο του Βιργιλίου) και τη διάδεση ιστορικής νομιμοποίησης της λατινικής παρουσίας στο νησί, με την έμφαση στην ονοματοδεσία του από έναν μυδικό Λατίνο (Νορμανδό) ηγεμόνα και την παράκαμψη της προφανούς ναυτικής ετυμολογικής ρίζας. Δεν είναι εύκολο να εντοπιστεί η ιστορική βάση του δρύλου που συνδέεται με την ονομασία του νησιού (Suda). Πρόκειται ενδεχομένως για μυθοποιημένη ανάμνηση της ανάμιξης του Narjaut de Toucy, απεσταλμένου του βασιλέα της Νεαπόλεως Καρόλου Β' του Ανδεγαυού, στη διένεξη του Μάρκου Β' Σανούδου και του Γκίξη, filiam procreavit, quam Sudam denominavit, a qua insula nomen accepit. Nunc vero ad comparationem praeteritorum temporum nihil reputatur, quia ordeaceo pane cum carrubis et aegharun carnibus vescuntur, maximo piratarum timore. Ergo eorum vita in anxietate ponitur, quamvis propter prolem et affinitatem et intrinsecum amorem patriae contentantur in loco. Est etenim, ut videtur, ad trionem Capraria scopulus, in quo, ut aiunt, Spiritus pervagantur immundi, et, dum naves prope transeunt, vel in nocte, casu morantur, tantus strepitus et rugitus vocum erigitur, quod coelumque terra ruere videtur, et vocantes nomina illorum venientium altis vocibus convalescunt. Virgilius: Errantem Micoe celsa Giaroque revinxit». G. R. L. de Sinner (επιμ.), Christoph. Buondelmontii, fiorentini, Librum Insularum Archipelagic., Λειψία και Βερολίνο 1824, σ Βιργίλιος, Αινειάδα 3, Η μεσαιωνική ονομασία της Γυάρου (Capraria ή Capra), συναντάται σε χειρόγραφους ναυτικούς χάρτες, όπως για παράδειγμα, στον χάρτη του Nicolo de' Pasqualin, έργο του αρχόμενου 15 ου αιώνα (βλ. εδώ εικόνα 7α). Ο Έλληνας μεταφραστής συγχέει το όνομα του Νορμανδού δούκα και της χήρας του άρχοντα της Σύρου. Σύμφωνα με τον Buondelmonti ο Νορμανδός δούκας ονομαζόταν Sidim και Souda η θυγατέρα που απέκτησε με τη χήρα του άρχοντα (βλ. το κείμενο στην υποσημείωση 12).

11 22 ΓΙΏΡΓΟΣ ΤΟΛΙΑΣ στα Το γραφικό επεισόδιο, που αφηγείται ο W. Miller, είναι ενδεικτικό των εσωτερικών εντάσεων που ταλάνιζαν για ασήμαντες αφορμές, τον μικρόκοσμο του λατινικού Αιγαίου. 15 Τα ίδια με τον Buondelmonti 9α επαναλάβει αυτολεξεί ο Henricus Martellus Germanus στο δικό του χειρόγραφο παγκόσμιο νησολόγιο (Φλωρεντία, 1480), και 9α τα μεταφέρει έμμετρα ο Bartolomeo dalli Sonetti στο πρώτο έντυπο νησολόγιο του Αιγαίου (Βενετία, 1485, εικ. 2α). Ο Sonetti 9α προσ9έσει ότι το νησί διέδετε οχυρό οικισμό, χτισμένο σε ύψωμα και κατοικημένο από σκληροτράχηλους ανθρώπους. 16 Στην ταύτιση Γυάρου και Σύρου 9α επιμείνει και ο Ανώνυμος Φλωρεντινός του 1500, που τιτλοφορεί τον χάρτη του (το νησολόγιο δεν έχει περιγραφικά κείμενα) «Giarus nunc Suda». 17 Η περιγραφή του Buondelmonti 9α διατηρηθεί σχεδόν σε όλα τα έντυπα νησολόγια του 16 ου αιώνα, όσα αφιερώνουν ξεχωριστό λήμμα στο νησί. Η Ανθολογία του είδους, το Βιβλίο των Φημισμένων Νήσων του Κόσμου του Αρετίνου Tomasso Porcacchi, δεν αναφέρεται στη Σύρο παρά στην τελική και επαυξημένη έκδοση του 1620, η οποία κυκλοφόρησε πολλά χρόνια μετά 15. «Ούτω τω 1286 κατά τίνα τούτων των εκστρατειών πειράται απήγαγον εξαίρετον όνον ανήκοντα εις ένα των Γκίξη και επώλησαν αυτόν εις τον υιόν του Μάρκου Β' Σανούδου Γουλιέλμον, όστις ήρχε της Σύρου. Και δεν ηπατάτο μεν ο αγοραστής περί του κυρίου του όνου, επειδή ούτος ήτο σεσημασμένος δια των αρχικών αυτού γραμμάτων, είχε δε τελείαν συνείδησιν, ότι είχεν αγοράσει ξένον κτήμα. Ιδών αυτά ο Γκίζης επέδραμεν την Σύρον και επολιόρκησε το κάστρον. Αλλά το επεισόδιον του όνου είχεν εξεγείρει μεγίστας συμπαδείας και είχε δέσει εις κίνησιν όλον τον μικρόκοσμον του Αιγαίου. Ακριβώς δε κατ' εκείνον τον χρόνον συνέθεσε να καταπλεύσει εις Μήλον χάριν παραλήψεως τροφών [ο Narjaut de Troucy], ναύαρχος του βασιλέως της Νεαπόλεως Καρόλου Β' του Ανδηγαυού, όστις ήτο τότε επικυρίαρχος των Σανούδων. Και οι μεν φεουδαλικοί νόμοι ηνάγκασαν αυτόν να παράσχει βοήδειαν εις τον υιόν του υποτελούς του δεσπότου αυτού. Αι δε παρακλήσεις της ωραίας πυργοδεσποίνης της Μήλου, της Κασσάνδρας Σανούδου, διέλυσαν πάντα δισταγμόν, όν είχε τυχόν ο Narjaut. Ούτως έπλευσεν εις την Σύρον, και, βοηδούμενος υπό της στρατιάς του δουκός της Νάξου και Άνδρου, ηνάγκασε τον Γκίξην να λύσει την πολιορκίαν. Τότε το μέγα ζήτημα του όνου υπεβλήδη προς εκδίκασιν εις τον Βενετόν βάιλον της Ευβοίας, όστις συνδιήλαξε τους δύο μεγάλους οίκους του Αιγαίου και αποκατέστησε την ειρήνην του δουκάτου, αλλά μόνον αφ' ού ήδη "τριακοντακισχίλια βαρέα σόλδια και υπερέκεινα" είχον δαπανηδή χάριν του κτήνους, όπερ δεν είναι απίδανον να εψόφησε εν τω μεταξύ...», Ουίλλιαμ Μίλλερ, Ιστορία της Φραγκοκρατίας στην Ελλάδα ( ), μετάφραση Σπυρ. Π. Λάμπρου, Αδήνα , τ. Β', σ Βλ. και Τιμ. Αμπελάς, Ιστορία της νήσου Σύρου, Ερμούπολη 1874, σ «... a un castello supra una salita / habitato da gente molto arida...», [Bartolomeo dalli Sonetti], [Isolarlo], Βενετία, περί το Ανώνυμος, Insularum Mundi Chorographia, χφ., British Library (Add. MS 23925), περιλαμβάνει σε 71 φύλλα 131 έγχρωμους χάρτες της Ευρώπης, της Ασίας και της Αφρικής.

12 ΓΎΡΩ ΑΠΟ ΕΝΑΝ Στίχο ΤΟΥ ΒΙΡΓΙΛΊΟΥ 23 Εικ. 2. Χάρτες της Σύρου στα πρώιμα ναυτικά νησολόγια: α. Bartolomeo dalli Sonetti (περί τα 1485). Αοήνα, Συλλογή Σύλβιας Ιωάννου. 6. Piri Reis ( ). Από την έκδοση Δ. Λούπης, Ο Πφί Ρεΐς ( ) χαρτογραφεί το Αιγαίο, Αοήνα, 1999, σ τον θάνατο του συγγραφέα. Το κείμενο δεν περιλαμβάνει ξεχωριστή περιγραφή αφιερωμένη στη Σύρο, ωστόσο στη γενική περιγραφή του Αιγαίου, παραθέτει λίγα στοιχεία για το νησί. Το ονομάζει Sudda [sic], το ταυτίζει με την αρχαία Γυάρο, και παραδέτει τον Θρύλο της ετυμολογίας της ονομασίας. Τέλος, αναφέρεται στα διπλά δεινά των συριανών: τις επιδρομές των πειρατών και την παρουσία των κακοποιών πνευμάτων, που πλανιόνταν στους ύφαλους, που ονομάζει «στενό της Καπραίας» (Colles Capraia). 18 Τα χειρόγραφα ναυτικά νησολόγια του 16 ου αιώνα στηρίζονται εξίσου στην παράδοση των ουμανιστικών νησολογίων, όσο και στις εμπειρικές παρατηρήσεις των ναυτικών, που απογράφονται σε χάρτες και αφηγηματικά βοηδήματα. Στη δυτική ναυτική παράδοση η Σύρος δεν έχει στασερή ονομασία. Τα παλαιότερα ναυτικά βοηθήματα, όπως το Lider de existecia 18. Tomasso Porcacchi, 1620, σ. 77. L'isole più famose del mondo descritte da Thomaso Porcacchi da Castiglione Arretino e intagliate da Girolamo Porro Padovano, Βενετία, Οι επαυξημένες εκδόσεις συνεχίζουν το τίτλο: Con Γ Aggiunta di molte Isole..., νεώτερες εκδόσεις: 1576, 1590, 1604, 1620, 1686 και 1713.

13 24 ΓΙΏΡΓΟΣ ΤΟΛΙΑΣ riveriarum (12 S αι.), δεν την αναφέρουν. 19 Οι ιταλικοί αφηγηματικοί πορτολάνοι την αναφέρουν, από τον 15ο αιώνα και μετά, άλλοτε ως Suda, κι άλλοτε ως Sira. 20 Αντίθετα, στους περιγραφικούς ελληνικούς πορτολάνους όσο και στους χάρτες των ελλήνων κατασκευαστών, το νησί διατηρεί σταθερά την αρχαία ονομασία του, ελαφρά παραφσαρμένη, «Σύρα» ή «Sira». 21 Την ονομασία «Sira» κρατούν και αρκετοί δυτικοί κατασκευαστές ναυτικών χαρτών του 15 ου και 16 ου αιώνα. 22 Ο πρώτος που δα δώσει μια παραλλαγή της ονομασίας αυτής, είναι ο Οδωμανός ναύαρχος και χαρτογράφος Piri Reis, στο χειρόγραφο kitab ι bahriyye («το βιβλίο της ναυσιπλοΐας») ένα ναυτικό μείγμα νησολογίου και αφηγηματικού πορτολάνου ( ). Ο Piri Reis δεν διαφοροποιείται απολύτως από την παράδοση των ουμανιστικών νησολογίων. Αντιγράφει εν πολλοίς τον χάρτη του Bartolomeo dalli Sonetti (εικ. 26) και υιοδετεί εμμέσως την σύγχυση μεταξύ Σύρου και Γυάρου, δίνοντας ωστόσο τις παράλληλες ονομασίες του νησιού: «Το νησί Σίρε (στα οθωμανικά) ανήκει στη Βενετία. Έχει περίμετρο τριάντα μίλια. Οι Ευρωπαίοι το λένε Σούντα και οι Ρωμιοί Καπρίς. Έχει ένα καλοστεκούμενο κάστρο...». 23 Ακολουθεί μια αναλυτική περιγραφή των λιμανιών του νησιού, πλούσια σε βυθομετρικά στοιχεία, πράγμα που μας επιτρέπει να υποθέσουμε ότι ο Οθωμανός ναυτικός είχε επισκεφθεί ο ίδιος το νησί, ή ότι ενημερώθηκε από τους καλά πληροφορημένους τούρκους ναυτικούς της περιοχής. Η ελληνική ονομασία που προτείνει ο Piri Reis («Καπρίς»), σχετίζεται προφανώς με τη μεσαιωνική ονομασία της γειτονικής Γυάρου (Capraria ή Capra) και τη δυσοίωνη περιοχή των ακαθάρτων πνευμάτων. Ας σημειωθεί εδώ η ονομασία «Καπρίς» δεν εντοπίζεται στην ελληνική ναυτική ονοματολογία. Όσο για την περιοχή των υφάλων που παρουσίαζαν ιδιαίτερους κινδύνους για τη 19. Patrick Gautier Dalché, Carte Marine et Portulan au Xlle siècle; le Liber de existecia riveriarum et forma maris nostri mediterranei, Ρώμη Konrad Kretschmer, Die italienischen Portolane des Mittelalters: ein Beitrag zur Geschichte der Kartographie und Nautik, (ανατύπωση της έκδοσης του Βερολίνου 1909), Hildesheim «Suda» αναφέρεται στις σ. 409 (Benincasa), και σ. 551 (Rizo). «Sira», στη σ. 322 (Parma - Magliabecchi). 21. «... να πας εις τον λιμιόναν της Σύρας, κοστάριξε την Σύραν...», Armand Delatte, Les Portulans Grecs, Παρίσι και Λιέγη 1947, σ. 104: Βλέπε Adolf Erik Nordenskiöld, Periplus: an Essay on the Early History of Charts and Sailing-Directions, Νέα Υόρκη, 1967 [αναστατική επανέκδοση της πρώτης έκδοσης, Στοκχόλμη, 1897], σ Δημήτρης Λούπης, Ο Πιρί Ρεΐς ( ) χαρτογραφεί το Αιγαίο: Η Οδωμανική χαρτογραφία και η λίμνη του Αιγαίου, Αδήνα, 1999, σ. 282.

14 ΓΎΡΩ ΑΠΟ ΕΝΑΝ Στίχο ΤΟΥ ΒΙΡΓΙΛΊΟΥ 25 43ljELcV *' ' to'" MI" montuosa e) dirupata ita lufle le parle con buonissimo porfo da sirocco con alcuni scoalielli in bocca al sirocco a man Anita ai enfrar, ma di valor ninno 'jia detta Isola un castello sopra dun monte ή solfo alla parfe detta marina ir lacaua da bere con assai carne e) fan alla franca batlisandosi et hanno se non lingua areca. Έ) da ditti scogli sino al scoglio della fiana ver sirocco sono miglia n» 7V«' da delta si cava ninna mercanzia. "Da maestro e I Isola di Qfura miglia ira e disabitata e) si dice piena dl sairfi e) circonda miglia ha di circuito mialia Va $ira ver tramontana e I Isola dì J'mo lontana miglia If IO. «fc. n i$. Va delta isola a quella di fermenia per ponente sono miglia n> η. Eικ. 3. Χάρτης και περιγραφή της Σύρου από τον Αντώνιο από τη Μήλο (1582). Χειρόγραφο, Αθήνα, Συλλογή Σύλβιας Ιωάννου. ναυσιπλοΐα, αυτή σημειώνεται στους ελληνικούς πορτολάνους, και οι επικίνδυνες νησίδες ονομάζονται Ασπρονήσι και Γαϊδουρόνησος. 24 Τα πράγματα 9α ξεκαθαρίσουν ακόμη περισσότερο στο χειρόγραφο ναυτικό νησολόγιο του Αντωνίου από τη Μήλο (1582), του έλληνα ναυτικού και κατασκευαστή πορτολάνων χαρτών, ναυτικών ατλάντων και νησολογίων (εικ. 3). Ο Αντώνιος υπήρξε ο ίδιος πιλότος και γνώριζε καλά τα νησιά του Αιγαίου. Η περιγραφή του είναι λιτή και σαφής, και διαχωρίζει σαφώς την Σύρο από την Γυάρο: 24. «... άφης δεξιά σου τα νησιά τα δύο οπού είναι αλάργο από την γήν μίλιν ένα. Ότι αν πας απέξω, ρεγουβερνάρεσαι εις τον λιμιόνα, μηδέν ρεγουβερνάρεσαι εις τα νησιά. Το ένα λέγουν Ασπρονήσιν και το άλλον λέγουν Γαδουρόνησον και μέσα τα 6" έχει ξέρην και έχει απάνω της πιδαμαίς ξ' και φαίνεται από μακρέα και ασπρίζει...», Delatte, Les Portulans Grecs, σ

15 26 ΓΙΏΡΓΟΣ ΤΟΛΙΑΣ «Η Σύρα (Sira) είναι νησί γεμάτο βουνά και απόκρημνη από όλα τα μέρη με πολύ καλό λιμάνι προς τη μεριά του σιρόκου [=νοτιοανατολικά], με μερικούς μικρούς σκοπέλους στο άνοιγμα του, στα δεξιά μπαίνοντας, που δεν έχουν σημασία. Το νησί έχει ένα κάστρο στην κορυφή ενός βουνού και στην παραλία έχει πόσιμο νερό, αρκετό κρέας. [Οι κάτοικοι] βαπτίζονται καδολικοί μιλούν ωστόσο ελληνικά... 8 μίλια προς τον μαΐστρο [=βορειοδυτικά] είναι το νησί Γιούρα (Giura). Τα Γιούρα είναι ακατοίκητα και λένε ότι είναι γεμάτα πνεύματα...». 25 Δεν γνωρίζω αν η αναφορά στα πνεύματα αποτελεί έμμεση αναφορά στον Βιργίλιο αντλημένη από την ανάγνωση των προηγούμενων ουμανιστικών νησολογίων, ή αν αποτελεί μία ακόμα από τις πολλές σχετικές δοξασίες των ντόπιων πληθυσμών του Αιγαίου. Όπως και να έχει, η παραπομπή στην προηγούμενη λόγια παράδοση είναι εμφανής στον χάρτη που συνοδεύει την περιγραφή. Εκεί, οι νησίδες στην είσοδο του λιμανιού ονομάζονται «Σκόπελοι των Πνευμάτων» (Scholgi [sic] di Spiriti). Ο 17 Ç αιώνας είναι μια κρίσιμη περίοδος για τα ελληνικά πράγματα, τόσο στο επίπεδο της ιστορικής γεωγραφίας, όσο και για τις εξελίξεις στο Αιγαίο. Οι γεωγράφοι και οι χαρτογράφοι δα επιχειρήσουν τη συνολική κριτική αξιοποίηση του διαδέσιμου υλικού, αρχαίας, λόγιας ή εμπειρικής προέλευσης, πράγμα που 9α περιπλέξει τα πράγματα. Ενισχύεται και παγιώνεται η διάκριση της Ελλάδας σε ξεχωριστή ιστορική γεωγραφική οντότητα, η αρχαιογνωστική γεωγραφία της οικοδομείται σε περισσότερο στέρεες βάσεις, ωστόσο τα νέφη που σκέπαζαν τις δέσεις και την εκφορά των αρχαίων τοπωνυμίων πυκνώνουν. Παράλληλα, κατά τον 17 αιώνα σημειώνεται το τέλος της λατινικής παρουσίας στην Ελληνική Ανατολή. Οι τελευταίες ενετικές κτήσεις (πλην της Τήνου) ενσωματώνονται στον οθωμανικό κόσμο. Η μεταβατική αυτή περίοδος επιτρέπει την ανάδειξη μιας νέας τάξης ελλήνων εμπόρων και την επιστροφή στην ορθόδοξη εκκλησία των εδαφών όσα είχε κερδίσει η καθολική εκκλησία κατά την κυριαρχία των Λατίνων. Η εκκλησία της Ρώμης, αλλά και η Γαλλία, που επιδυμεί να αντικαταστήσει του Βενετούς στην Ανατολή, αντιδρούν, κυρίως με την εξάπλωση των καθολικών μοναχικών ταγμάτων στα νησιά. Η Σύρος, μαζί με την Τήνο, δα αποβούν τα σημαντικότερα προπύργια της καθολικής παρουσίας στο Αιγαίο. 25. Βλ. Antonio Millo, Isolano, Αδήνα 2006, σ. 156 (η μετάφραση δική μου, κασώς η μετάφραση που προτείνεται στην έκδοση εκσυγχρονίζει ορισμένα τοπωνύμια).

16 ΓΎΡΩ ΑΠΟ ΕΝΑΝ Στίχο ΤΟΥ ΒΙΡΓΙΛΊΟΥ 27 Η πύκνωση της παρουσίας των ξένων, μοναχών, απεσταλμένων και περιηγητών, και των πολλών νέων πληροφοριών που συγκεντρώνονται, οδηγεί κατά τον 17 αιώνα στην εγκατάλειψη του μεσαιωνικού ονόματος (Suda) και την υιοθέτηση του ονόματος που έδιναν οι ντόπιοι στο νησί (Sira ή Cira). Παράλληλα σημειώνεται η εγκατάλειψη των παλαιοτέρων ιστορικών σρύλων και λαϊκών δοξασιών και η συνακόλουθη στροφή προς την πραγματικότητα των δεσμών, της κοινωνίας και της οικονομίας του τόπου. Σε αυτήν τη στροφή δραστικό ρόλο 9α διαδραματίσουν οι Καπουτσίνοι, η εγκατάσταση των οποίων στη Σύρο, στα 1627, συνοδεύτηκε από μεγαλύτερη ασφάλεια, όσον αφορά τις επιδρομές των κουρσάρων αλλά και ένα νέο προνομιακό καθεστώς για τον τόπο/ετσι η εικόνα του νησιού 9α είναι διαφορετική στο νησολόγιο που συνέταξε ο Francesco Lupazzolo, γενοβέζος στην καταγωγή, πρόξενος της Βενετίας στη Σμύρνη και σύνδεσμος της Αποστολικής Προπαγάνδας κατά το δεύτερο μισό του 17 ου αιώνα. 26 Το χειρόγραφο νησολό- 26. Βλ. Isolano dell'arcipelago et altri Luoghi particolari di Francesco Lupazolo, nel qual si vede il loro nome Antico et Moderno, modo di vivere, il numero delli populi, habbito delle donne, et le Antichità, si come altre cose particolari fuor dell'isole, fatto l'anno del S in Scio, Χειρόγραφο, Βρετανική Βιολιοσήκη, Lansdowne 792.

17 28 ΓΙΏΡΓΟΣ ΤΟΛΙΑΣ γιο του -ένα είδος πρωτόγονου περιηγητικού οδηγού-πρέπει να προσέφερε (να πουλούσε ή να «αντιδώριζε») στους ξένους ταξιδιώτες που φιλοξενούσε, καοώς οι περιγραφές του βρίσκονται σχεδόν αυτούσιες σε περιηγητικές εκδόσεις αφιερωμένες στην περιοχή, όπως του Thevenot ή του Randolph. Ο Lupazzolo θα ονομάσει το νησί «Sira» (εικ. 4), και δα αναφερθεί σχεδόν αποκλειστικά στην ευσέβεια των καθολικών κατοίκων της. Θα πληροφορήσει ότι αυτοί φτάνουν τις τρεις χιλιάδες ψυχές, με ποιμένα τους έναν επίσκοπο, Χιώτη στην καταγωγή. Θα αναφερθεί στους καπουτσίνους μοναχούς, που με τα προνόμια τους προστατεύουν το νησί από τους Τούρκους και τους κουρσάρους. Θα μιλήσει ακόμη και για τον μεγάλο αριθμό των καλογραιών οι οποίες ωστόσο δεν ζούσαν σε μοναστήρι, αλλά ήσαν κλεισμένες στα σπίτια τους και κατά τις θρησκευτικές εορτές συγκεντρώνονταν στην εκκλησία της Παναγίας. Η περιγραφή του Lupazzolo κλείνει με λίγα στοιχεία σχετικά με τη μικρή αγροτική παραγωγή του νησιού. Το έντυπο νησολόγιο του Marco Boschini (1558) δεν περιλαμβάνει ξεχωριστό λήμμα για τη Σύρο, ωστόσο στον συνοπτικό χάρτη του Αιγαίου που περιλαμβάνεται στην έκδοση, αποκαθίσταται η τάξη των ονομάτων. Η Σύρος εγγράφεται με τη «σύγχρονη» ονομασία της (Sira) και ξεχωρίζει από τη βορειότερη της Γυάρο (Iura). 27 Τα έντυπα νησολόγια που θα ακολουθήσουν, όσα περιλαμβάνουν περιγραφές της Σύρου, θα αναφέρονται πλέον στους καπουτσίνους, ως κύριους και προστάτες του νησιού. Ο Randolph θα ονομάσει το νησί «Cira», ωστόσο θα θεωρήσει ότι πρόκειται για την αρχαία Κύθνο, αγνοώντας ότι η σύγχρονη ονομασία της ήταν Fermenia. 28 Στο αφηγηματικό του νησολόγιο ο Randolph θα τονίσει την ασφάλεια των Συριανών και θα δώσει την εικόνα μιας ανθηρής οικονομίας: «[Η Σύρα (Cira)] βρίσκεται 12 περίπου μίλια νοτιοδυτικά της Τήνου (σε ορισμένους χάρτες ονομάζεται Suda). Η πόλη βρίσκεται στο βορειοανατολικό άκρο του νησιού, είναι χτισμένη σε λόφο, και έχει έναν ωραίο κόλπο μπροστά της, και τρία μικρά νησιά όπου τα πλοία έρχονται να αράξουν. Οι κάτοικοι είναιέλληνες, οι περισσότεροι όμως της Εκκλησίας της Ρώμης. Οι Καπουτσίνοι έχουν μια εκκλησία κι ένα μοναστήρι. Είναι ασφαλείς από τους πειρατές στο ύψωμα των Καπουτσίνων. Το μεγαλύτερο μέρος από τα έσοδα του νησιού προέρχεται από τα οπωροκηπευτικά και από τις καλ- 27. Marco Boschini, L'Arcipelago, con tutte le Isole, Scogli, Secche, e Bassi Fondi..., in Venetia, per Francesco Nicoli ni, Η αλλαγή αυτή του ονόματος της Κύθνου προέκυψε από το ελληνικό «Θέρμες» που αναφέρονταν στις πολλές σερμές πηγές που ανάβλυζαν στο νησί και την ιταλική παραφδορά του λόγω συνήχησης με το οικείο fermo = σταματώ.

18 ΓΎΡΩ ΑΠΟ ΕΝΑΝ Στίχο ΤΟΥ ΒΙΡΓΙΛΊΟΥ 29 λιέργειες. Μεγάλες ποσότητες καρπού εξάγονται στην Τήνο. Τα πεπόνια και τα καρπούζια αφθονούν. Το κρασί και το καλαμπόκι αρκούν για τις ανάγκες των ντόπιων». 29 Ανάμεσα στα τελευταία έντυπα νησολόγια είναι κι εκείνο του Ναπολιτάνου λόγιου Francesco Piacenza, που ανακεφαλαιώνει κριτικά στα 1688 όλη την έως τότε παραγωγή του είδους. Οι πηγές του Piacenza δεν περιορίζονται στην προηγούμενη νησιωτική φιλολογία, καθώς ο συγγραφέας αξιοποιεί την αρχαιογνωστική γεωγραφία, η οποία, στα τέλη του 17 ου αιώνα, έχει ολοκληρώσει τις αναλυτικές επεξεργασίες της αρχαίας γραμματείας, ελληνικής και λατινικής. Έτσι ο Piacenza παραθέτει όλες τις ονομασίες του νησιού, 30 επιχειρεί να ξεκαθαρίσει παλαιότερες συγχύσεις ενώ θα εισάγει ορισμένες νέες. Ο Piacenza υιοθετεί την ονομασία «Sima» που έδινε ο Πλίνιος στο νησί, και δηλώνει ότι δεν πρόκειται ούτε για την αρχαία Κύθνο, όπως διαβεβαίωνε ο Randolph, ούτε για την αρχαία Γυάρο, όπως διαβεβαίωνε ο Buondelmonti. Κατά τα λεγόμενα του πρόκειται για την αρχαία Cathon, που αναφέρει ο Πομπόνιος Μέλας. Ο Piacenza παραβλέπει το γεγονός ότι ο Πομπόνιος ονομάζει τη νήσο «Cothon» ενώ απαριθμεί και τη Σύρο («Syros») στις Κυκλάδες. Παραβλέπει επίσης την διόρθωση του Πλίνιου, ο οποίος τοποθετεί τη νήσο Cothon στον Λακωνικό κόλπο. 31 Η περιγραφή του Piacenza επικεντρώνεται στην αρχαία Σύρο. Τονίζει την ύπαρξη πολλών ερειπίων, ιδίως ενός ναού της Αφροδίτης με το μαρμάρινο άγαλμα της θεάς και μνημονεύει ακόμη τον ιδιότυπο τρόπο προσάραξης στο λιμάνι του Φοίνικα («Porto»), Όταν ο καιρός δεν επέτρεπε να ρυμουλκη- 29. Bernard Randolph, The present state of the islands in the archipelago, (or Arches) sea, of Constantinople, and gulph of Smyrna, with the islands of Candia and Rhodes, Οξφόρδη 1687, σ Οι άλλες ονομασίες που δίνει ο Piacenza, είναι: Syrna στον Πλίνιο, Syra στον Νικόστρατο, καδώς και Sira, Syro, Simo, Cyrno, Cimo, Cyrnos και Cyrinos. Βλ. Francesco Piacenza, L'Egeo redivivo, osia, Chorographia dell'arcipelago, e dello stato primiero, & attuale di quell'isole, regni, città, popolationi... con la breve descrittione particolare si del suo ambito littorale, che della Grecia, Morea, ο Péloponnèse, di Candia, e Cipri..., Μοδένα 1688, σ Francesco Piacenza, L'Egeo redivivo, o Για την νήσο Cothon, βλ. Pomponius Mela, De situ Orbis II, 7 («... At interius Melos, Olearos, Aegilia, Cothon, Ios, Thia, Thera, Gyaros, Hippuris, Dionysia, Cynthos, Chalcia, Icaria, Cinara Nisyros, Lebinthos, Calymnia, Syme. Hae, quia dispersae sunt, Sporades: ab eis Sicinos, Siphnos, Seriphos, Rhenea, Paros, Myconos, Syros, Tenos, Naxos, Delos, Andros, quia in orbem jacent, Cyclades dictae...») και Plinius, Historia Naturalis, IV 56: «... in Laconico Theganusa, Cothon, Cythera cum oppido...».

19 30 ΓΙΏΡΓΟΣ ΤΟΛΙΑΣ SIÏVJNA. Χ χ Vcn&tî* ohi$f.3m. ΟΨϊ+6 *β Εικ. 5. Χάρτης της Σύρου από τον Francesco Piacenza (1688). Αδήνα, Συλλογή Μαργαρίτας Σαμούρκα.

20 ΓΎΡΩ ΑΠΟ ΕΝΑΝ Στίχο ΤΟΥ ΒΙΡΓΙΛΊΟΥ 31 δουν με βάρκες τα μεγάλα πλοία, χρησιμοποιούσαν μια ιδιότυπη διελκυστίνδα: έδεναν τα πλοία με σκοινί, το τύλιγαν στη στεριά γύρω από έναν πύργο ή φάρο, κι ένα άλλο πλοίο τραβούσε το σκοινί προς τα ανοιχτά. Στον χάρτη που συνοδεύει την περιγραφή (εικ. 5), σημειώνονται η Cathon (στα βορειανατολικά στη σημερινή δέση Καστρί) και ένας ναός της Αφροδίτης (Veneris T[emplum], στα βορειοδυτικά). Στο κέντρο και ανατολικά του νησιού σημειώνεται η δέση S. Todero (όπου αναφέρεται και η ύπαρξη ερειπίων, ενδεχομένως τα Γράμματα), ο Φοίνικας (Porto) με απεικόνιση ρυμουλκούμενου πλοίου με διελκυστίνδα δεμένη στον πύργο του φάρου. Στα νοτιοανατολικά σημειώνεται οι δέσεις Casopo και Malta. Στα βορειοανατολικά του νησιού εικονίζονται οι νησίδες Funares και στα νοτιοδυτικά η νησίδα Luci (με κτίσμα). Τέλος, σημειώνονται οι ύφαλοι των πνευμάτων και στα δύο λιμάνια του νησιού, στα ανατολικά και τα δυτικά («Sirti»). Στα τέλη του 17 ου αιώνα τα νησολόγια σβήνουν και το υλικό τους διοχετεύεται σε άλλες μορφές γεωγραφικής περιγραφής. Ανάμεσα σε αυτές, είναι και η ταξιδιωτική φιλολογία. Η περιηγητική αφήγηση του Joseph Pitton de Tournefort (Relation d'un voyage au Levant), κρατά πολλά στοιχεία από την κληρονομιά των νησολογίων, ιδίως στον πρώτο τόμο της έκδοσης, που είναι αφιερωμένος στα ελληνικά νησιά. Πέραν από την εμφανή επίδραση των νησολογίων στη δομή του έργου, ο Tournefort παραπέμπει συστηματικά στους προηγούμενους νησολόγους. Επιπλέον, είχε την τύχη να συναντήσει έναν από αυτούς, τον υπέργηρο Lupazzolo. Αυτός ήταν πλέον 107 ετών κι ακόμη εν ενεργεία πρόξενος στη Σμύρνη. 32 «Εξοχότατε», γράφει ο Tournefort στον κόμη του Pontchartrain, υπουργό του Λουδοβίκου ΙΕ', «βρισκόμαστε στη Σύρο, το πιο καδολικό νησί του Αιγαίου. Στις επτά ή οκτώ οικογένειες ορδοδόξων αντιστοιχούν περισσότερες από έξι χιλιάδες ψυχές καδολικών. Και όταν οι καδολικοί παντρεύονται ορδοδόξους, τα παιδιά βαπτίζονται ρωμαιοκαδολικά, αντίδετα από τη Νάξο, όπου τα αγόρια ακολουδούν το δόγμα του πατέρα και τα κορίτσια της μητέρας. Όλα αυτά τα καλά τα χρωστάμε στους γάλλους καπουτσίνους, ιεραπόστολους που όλοι αγαπούν στο νησί. Οι καπουτσίνοι φροντίζουν και εκπαιδεύουν έναν λαό με φυσική κλίση στην τιμιότητα, δηλωμένο εχδρό των κλεπτών, γεμάτο αισδήματα αγαδά και τόσο εργατικό, που είναι δύσκολο να ησυχάσει κανείς στη Σύρο: την νύχτα από τον αδιάκοπο δόρυβο των χειρόμυλων που δου- 32. Βλέπε, W. Hasluck, «Notes on Manuscripts in the British Museum, relating to Levant Geography and Topography», The Annual of the British School at Athens 12 ( ), Επίσης Sonia Anderson, An English Consul in Turkey: Paul Rycaut at Smyrna, , Οξφόρδη, 1989, σ

21 32 ΓΙΏΡΓΟΣ ΤΟΛΙΑΣ λεύουν όλοι για να αλέσουν το στάρι τους, και την ημέρα από τις ανέμες που γνέθουν τα βαμβακερά νήματα. Το μοναστήρι και η εκκλησία των καπουτσίνων είναι αρκετά καλοφτιαγμένα κτήρια, η σημαία της Γαλλίας που κυμάτιζε στην άκρη της ταράτσας τους μας χαροποίησε, και ο πατήρ Υάκινθος από την Αμιένη, άνθρωπος πνευματώδης και αντιπρόσωπος του προξένου της Γαλλίας στην Τήνο, μας δέχτηκε με όλες τις δυνατές περιποιήσεις. Οι μοναχοί αυτοί έχουν την ευθύνη είκοσι πέντε καλογραιών του τρίτου τάγματος του Αγίου Φραγκίσκου, κοπέλες που αν και δεν ξουν σε μοναστήρι, είναι εξαιρετικής αρετής. Οι Έλληνες έχουν μόνο δύο εκκλησίες στη Σύρο και έναν παπά. Τούρκος υπάρχει μόνον ένας, ο καδής, που κι αυτός καταφεύγει στους καπουτσίνους μόλις φανεί κουρσάρος στο νησί. Κάθε χρόνο εκλέγονται δύο τοπικοί άρχοντες. Στα 1700 ο κεφαλικός φόρος ανερχόταν στις σκούδα...». 33 Το κείμενο του Tournefort ολοκληρώνεται με συνοπτικές πληροφορίες γύρω από τη θέση και την έκταση του νησιού, την χωρητικότητα του λιμανιού, τις καλλιέργειες και το κλίμα. Περιγράφει τέλος το σπίτι του λατινεπισκόπου, και τον καθεδρικό ναό που δεσπόζουν στην κορυφή του οικισμού. «Το εισόδημα του είναι μόλις 400 σκούδα», σημειώνει, «αλλά τον παρηγορεί που έχει την καλύτερη εκκλησία στο Λεβάντε, που αποτελείται από 40 κληρικούς». Με τον Tournefort κλείνει ουσιαστικά ο κύκλος που άνοιξε ο Buondelmonti. Η ηγεμονική παρουσία των γάλλων μοναχών στο νησί καθιστούσε πλέον περιττές τις νορμανδικές γενεαλογικές αναμνήσεις και την αναφορά στα κακοποιό πνεύματα της Αινειάδας. 34 Μένει, πριν κλείσουμε αυτή την επιλεκτική επίσκεψη των ονομάτων και των περιγραφών της Σύρου στη νησιωτική γεωγραφική γραμματεία, να αναφερθούμε στους τρόπους με τους οποίους το υλικό αυτό εντάχθηκε στον κανόνα, με άλλα λόγια στους περιφερειακούς χάρτες του Αιγαίου, ιδίως σε εκείνους που αντιμετωπίσθηκαν ως χαρτογραφικά πρότυπα. Το διπλό ςήτημα που καλούντο να επιλύσουν οι χαρτογράφοι της Αναγέννησης ήταν εκείνο της σύγχρονης ονομασίας του νησιού και της ιστορίας του, την επιλογή με άλλα λόγια της αρχαίας και της σύγχρονης ονομασίας του. Παραδόξως, η σύγχυση του Πλίνιου μεταξύ Σύρου και Σκύρου, που επηρέασε την Πτολεμαϊκή χαρτογραφία του 15 ου 33. Βλ. Stephane Yerasimos (επιμ.), Joseph Pitton de Tournefort, Voyage d'un botaniste, τ. Ι., Παρίσι 1982, σ Χωρίς να παραπέμψει στον Βιργίλιο, ο Tournefort 9α αναφερθεί εκτενώς στους βρικόλακες και δη της Μυκόνου. Βλ. Yerasimos, Joseph Pitton de Tournefort, σ

22 ΓΎΡΩ AITO ΕΝΑΝ Στίχο ΤΟΥ ΒΙΡΓΙΛΊΟΥ 33 Εικ. 6. Η Σύρος στη λόγια χαρτογραφία του Αιγαίου, 15 Ç-17 Ç αιώνας. α. Η Σύρος ως Σκύρος. Κλαύδιος Πτολεμαίος, λεπτομέρεια από τον 10 Πίνακα της Ευρώπης. Βενετία, Μαρκιανή Βιβλιοθήκη, ms Gr. Ζ. 388 (δεύτερο μισό του 15 ου αι.). 6. Η Σύρος ως Syros. Λεπτομέρεια από τον χάρτη του Νικόλαου Σοφιανού, Totius Graeciae Descriptio, Ρώμη, 1552 [πρώτη έκδοση 1540]. Ο αριθμός παραπέμπει στον συνοδευτικό πίνακα αντιστοιχιών και παραλλαγών, όπου δίνεται το σύγχρονο «Syra» και το ομηρικό «Syrie». Λονδίνο, Βρετανική Βιβλιοθήκη, Maps γ. Η Σύρος ως δύο νησιά («Suda» και «Sima») και η Γυάρος ως «Cauro». Λεπτομέρεια από τον χάρτη της Ελλάδας του Abraham Ortelius, Αμβέρσα, Αδήνα, Συλλογή Μαργαρίτας Σαμούρκα. δ. Η Σύρος ως δύο νησιά («Rhenia»-«Suda»-«Caledusa» και «Cathon»-«Sirna») Λεπτομέρεια από τον χάρτη του νοτίου Αιγαίου του Johannes Laurenberg, Άμστερνταμ Αδήνα, Συλλογή Μαργαρίτας Σαμούρκα.

23 34 ΓΙΏΡΓΟΣ ΤΟΛΙΑΣ Εικ. 7. Η Σύρος στη ναυτική χαρτογραφία του Αιγαίου, 15 Ç-17 Ç αιώνας. α. Η Σύρος αναφέρεται ως «Sirra» και ξεχωρίζει από την γειτονική Γυάρο («Capra»). Λεπτομέρεια από τον πορτολάνο χάρτη του Nicolo de' Pasqualin, αρχές 15 ου αιώνα. Λονδίνο, Βρετανική Βιβλιοδήκη, MS Egerton 73,23 (ο νότος πάνω). 6. Η Σύρος αναφέρεται ως «Σιρα» και ξεχωρίζει από την γειτονική Γυάρο («Γιουρα>>). Λεπτομέρεια από τον πορτολάνο χάρτη του Ανωνύμου της Λούκκα, μέσα του 16 ου αιώνα. Lucca, Κρατική Βιβλιοθήκη, MS 1898,8 (ο νότος πάνω), γ. Η Σύρος («Sira») σε ένδετο. Λεπτομέρεια από τον ναυτικό χάρτη του Αιγαίου του Jacob Aertz Colom, Αμστερνταμ, Αδήνα, Ιδιωτική Συλλογή, δ. Το λιμάνι της Σύρου («Porto Zira») σε ένδετο. Λεπτομέρεια από τον μωσαϊκό λιμενοδείκτη της Μεσογείου του Gerard van Keulen, Άμστερνταμ Αδήνα, Συλλογή Μαργαρίτας Σαμούρκα.

24 ΓΎΡΩ ΑΠΟ ΕΝΑΝ Στίχο ΤΟΥ ΒΙΡΓΙΛΊΟΥ 35 αιώνα, δεν απασχόλησε ούτε τους κατασκευαστές νησολογίων ούτε τους χαρτογράφους του Αιγαίου. Η κυριότερη εμπλοκή τους σχετίζεται με την ταύτιση της Σύρου με την Γυάρο, ταύτιση που πρέπει να χρεωδεί στον Buondelmonti και στην πίστη του στην γεωγραφική αυθεντία του Βιργιλίου. Στην σύγχυση αυτή δα προστεδούν και άλλες, καδώς οι νησολόγοι δα ταυτίσουν την Σύρο με την Κύδνο, ή και την Ρήνεια. Οι λύσεις που προτάδηκαν ήσαν ποικίλες. Ο Νικόλαος Σοφιανός στον χάρτη του της αρχαίας και νεώτερης Ελλάδας (Ρώμη, 1540) δεν περιλαμβάνει την Γυάρο και ονομάζει το νησί «Syros» (εικ. 66). Ο Giacomo Gastaldi στον δικό του χάρτη της νεώτερης Ελλάδας (Βενετία, 1560), διατηρεί στοιχεία τόσο από τη λόγια αρχαιογνωστική παράδοση, όσο και από τη ναυτική εμπειρική. Έτσι εμφανίζει -πέραν της Γυάρου («Caura^-δύο ακόμη νησιά, την «Suda», ερανισμένη από τους πορτολάνους και τον Buondelmonti, και την «Sirne», ερανισμένη από τον Πλίνιο. Η πρόταση του Gastaldi δα επιβληδεί στη λόγια χαρτογραφία του 17 ου αιώνα καδώς υιοδετήδηκε στους άτλαντες του Abraham Ortelius και του Gerhard Mercator, οι οποίοι δα κρατήσουν και τις δύο εκδοχές της Σύρου («Suda» και «Sirne») (εικ. 6γ). Η σύγχυση δα ενταδεί στην αρχαιογνωστική χαρτογραφία του 17 ου αιώνα. Στο έργο του ελληνιστή γεωγράφου Johannes Laurenberg (Άμστερνταμ, 1638), στον ήδη εκτενή κατάλογο των αρχαίων ονομασιών της Σύρου, δα προστεδούν εκείνα της Ρήνειας και της Caledusa, νησίδας μεταξύ Σίκινου και Φολεγάνδρου, σήμερα γνωστής με την ονομασία Καρδιώτισσα (εικ. 6δ). 35 Ο Laurenberg δα διατηρήσει νοτίως της Σύρου («Rhenia» - «Suda» - «Caledusa») και την «Sima» του Πλίνιου, την οποία ταυτίζει με την «Cathon» του Πομπόνιου Μέλα. Οι συγχύσεις αυτές δα διατηρηδούν στην αρχαιογνωστική χαρτογραφία του Αιγαίου έως τον 18 αιώνα. Αντίδετα, στη ναυτική χαρτογραφική παράδοση, τόσο την χειρόγραφη όσο και την έντυπη, την ελληνική ή την δυτική, το νησί εμφανίζεται συνήδως με την ονομασία «Sira» ή «Σίρα» (και σπανιότερα με την ονομασία «Suda») 36 και ξεχωρίζει από τα γειτονικά «Capra» ή «Γιούρα» (Γυάρο) (εικ. 7α, 6). Οι ναυτικοί χάρτες μαρτυρούν ακόμη ότι η εγκατάσταση των 35. Η νέα αυτή σύγχυση οφείλεται εν πολλοίς στην προηγούμενη. Η Σύρος ως Γυάρος (Capraia) όφειλε να ήταν γεμάτη αιγοπρόβατα. Αναζητώντας νησιωτικούς βοσκότοπους στις αρχαίες Κυκλάδες οι αρχαιοδίφες χαρτογράφοι του 17 ου αιώνα εντοπίζουν την Ρήνεια και την Celadusa που αναφέρει ο Πλίνιος (1. 3. e e. 12), ο Πομπόνιος Μέλας (1. 3. e 1:... Bobus et capris abundant...), και ο Hermolao Barbaro (...Celadussae vero parva insula Delo proxima...). 36. Όπως για παράδειγμα στους πορτολάνους χάρτες του Gratioso Benincasa, έργα του φθίνοντος 15ου αιώνα.

25 36 ΓΙΏΡΓΟΣ ΤΟΛΙΑΣ Καπουτσίνων στο νησί φαίνεται να αναβαθμίζει τη δέση του στο ναυτικό και εμπορικό δίκτυο του Αιγαίου, όπως μπορούμε να συμπεράνουμε από την παρουσία ένδετων με τον χάρτη του νησιού ή του λιμανιού του σε ναυτικούς χάρτες και λιμενοδείκτες του 17 ου αιώνα (εικ. 7γ, δ). Το παράδειγμα της Σύρου επιτρέπει να παρακολουδήσουμε τους πάγιους τόπους της ποιητικής και της πολιτικής των νησολογίων. Οι νησολόγοι ουμανιστές της Αναγέννησης παραμένουν ηδελημένα εγκλωβισμένοι στο λατινικό σύμπαν αναφορών, αναζητώντας την ιστορική νομιμοποίηση της φραγκικής κυριαρχίας στο Αιγαίο. Οι συντάκτες των νησολογίων παρακάμπτουν τις αρχαίες ελληνικές πηγές αλλά και τις εμπειρικές αυτοψίες των ναυτικών χαρτογράφων και εμμένουν στις πενιχρές και ασαφείς λατινικές πηγές της ιστορίας του νησιού. Χάνονται έτσι σε έναν διαρκή φιλολογικό ανασχολιασμό, που αλλάζει συνεχώς τα ονόματα του τόπου και την ιστορία του. Οι αναγνώσεις του Βιργιλίου πη αφανής κεντρική πηγή των νησολόγων-αφήνουν τα σημάδια τους στους χάρτες και τις περιγραφές του νησιού έως τα τέλη του 17 ου αιώνα. Οι γεωπολιτικές πραγματικότητες εκφράζονται με μια μεγάλη ποικιλία τρόπων και, αναμφισβήτητα, με αποκλειστική πηγή τα ουμανιστικά νησολόγια δεν δα φδάσει κανείς σε ολοκληρωμένα συμπεράσματα. Το γεγονός ωστόσο, ότι τα νησολόγια εμφανίζονται αρχικά επικεντρωμένα στον ελληνικό νησιωτικό χώρο, την περίοδο ακριβώς κατά την οποία οι διάσπαρτες και δραυσματικές ηγεμονίες των Λατίνων κατακτώνται και ενσωματώνται στην οδωμανική αυτοκρατορία, επιτρέπει να προβούμε σε ορισμένες υποδέσεις και να αντιμετωπίσουμε τα νησολόγια ως έκφραση της νέας γεωπολιτικής δυναμικής στην περιοχή. Η λατινική κυριαρχία στο Αιγαίο καταλύεται και μεταμορφώνεται στην νεώτερη εκδοχή του φράγκικου Λεβάντε: ένα δίκτυο εμπορευόμενων καδολικών παροικιών σε οδωμανικό έδαφος, με προνομιακό καδεστώς, υπό την προστασία της Βενετίας και της Γαλλίας. Την έννοια αυτή του δικτύου των λεβαντίνικων εμπορικών παροικιών αποτύπωσε ήδη τον 16 αιώνα ο ανώνυμος έλληνας μεταφραστής του Buondelmonti: αδυνατώντας να αντιληφδεί την έμμεση αναφορά στον Δάντη, 37 μεταφράζει το 37. Στην αφιέρωση του έργου του στον καρδινάλιο Orsini, ο Buondelmonti αναφέρεται στο τέλος των περιπλανήσεων του στους ξένους τόπους («... finis animo esset meorum iam laborum et aliarum nine inde scalarum ascendere...»), παραφράζοντας τους στίχους του Δάντη: «... Tu proverai sì come sa di sale / lo pane altrui, e come è duro calle / lo scende re Ί salir per l'altrui scale...» (Divina Commedia, Paradiso, XVII, 58-60). Για την υπόδειξη ευχαριστώ την Benedetta Bessi.

26 ΓΎΡΩ ΑΠΟ ΕΝΑΝ Στίχο ΤΟΥ ΒΙΡΓΙΛΊΟΥ 37 απόσπασμα που αφορά στην ολοκλήρωση της περιήγησης του Buondelmonti στα ελληνικά νησιά ως «το πέρας των εμών πόνων και των ένδεν κακείσεν εν διαφόροις εμπορίοις περιοδευμάτων» Legrand, Description des îles de l'archipel, ό.π., σ. 1.

ΤΑ ΝΗΣΙΑ ΤΩΝ ΚΥΚΛΑΔΩΝ

ΤΑ ΝΗΣΙΑ ΤΩΝ ΚΥΚΛΑΔΩΝ ΤΑ ΝΗΣΙΑ ΤΩΝ ΚΥΚΛΑΔΩΝ Η Σύρος είναι νησί των Κυκλάδων. Πρωτεύουσά της είναι η Ερμούπολη, η οποία είναι πρωτεύουσα της Περιφέριας Νότιου Αιγαίου αλλά και του πρώην Νομού Κυκλάδων. Η Σύρος αναπτύχθηκε ιδιαίτερα

Διαβάστε περισσότερα

2. Αναγέννηση και ανθρωπισμός

2. Αναγέννηση και ανθρωπισμός κεφάλαιο 6 ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΙΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΧΩΡΩΝ ΩΣ ΤΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΒΕΣΤΦΑΛΙΑΣ (1453-1648) 2. Αναγέννηση και ανθρωπισμός Ορισμός Πρόκειται για μια γενικότερη πνευματική

Διαβάστε περισσότερα

2. ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ

2. ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ 2. ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ Συμπλήρωση κενών ακόλουθες λέξεις (τρεις λέξεις περισσεύουν): βιβλιοθήκη, Βαλκανική, ανθρωπιστικός, πανεπιστήμιο, χειρόγραφο, Ιταλική, τυπογραφία, σπάνιος. Η Αναγέννηση και

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΛ ΑΛΙΑΡΤΟΥ Σχ. Έτος ΟΜΑΔΑ: Κατερίνα Αραπίτσα Κατερίνα Βίτση Ειρήνη Γκραμόζι Σοφία Ντασιώτη

ΓΕΛ ΑΛΙΑΡΤΟΥ Σχ. Έτος ΟΜΑΔΑ: Κατερίνα Αραπίτσα Κατερίνα Βίτση Ειρήνη Γκραμόζι Σοφία Ντασιώτη ΓΕΛ ΑΛΙΑΡΤΟΥ Σχ. Έτος 2015-2016 ΟΜΑΔΑ: Κατερίνα Αραπίτσα Κατερίνα Βίτση Ειρήνη Γκραμόζι Σοφία Ντασιώτη Η ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Η ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΒΑΦΗ Η ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΒΑΦΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. Και στη Σαντορίνη το ΑΠΘ: «Καθ ὁμοιότητα σελήνης μηνοειδοῦς»

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. Και στη Σαντορίνη το ΑΠΘ: «Καθ ὁμοιότητα σελήνης μηνοειδοῦς» Α Ρ Ι Σ Τ Ο Τ Ε Λ Ε Ι Ο Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο Θ Ε Σ Σ Α Λ Ο Ν Ι Κ Η Σ Γ Ρ Α Φ Ε Ι Ο Τ Υ Π Ο Υ Τηλ. 2310 997158, 2310 997162, e-mail: press@auth.gr Κτίριο Διοίκησης «Κ. Καραθεοδωρή» ΑΠΘ, Τ.Κ. 541 24,

Διαβάστε περισσότερα

Τα Κάστρα της Ικαρίας

Τα Κάστρα της Ικαρίας Ιωάννης Ζελεπός Τα Κάστρα της Ικαρίας Εισαγωγή Στην Ικαρία (Εικ. 1) βρίσκονται τρεις οχυρωμένες θέσεις που μπορούν να χαρακτηρισθούν ως «Κάστρα», όπως και πραγματικά ονομάζονται στη τοπική προφορική παράδοση

Διαβάστε περισσότερα

ιοργάνωση από τα τρία ανθρωπιστικά Ινστιτούτα του Εθνικού Ιδρύµατος Ερευνών:

ιοργάνωση από τα τρία ανθρωπιστικά Ινστιτούτα του Εθνικού Ιδρύµατος Ερευνών: «Η ανακάλυψη της Ελλάδας» Στα Βήµατα του Παυσανία Έκθεση πολυτίµων χειρογράφων, βιβλίων και εικαστικού υλικού ιεθνές Συµπόσιο Επιµορφωτικές ιαλέξεις Virtual Exhibition On line Το έργο του Παυσανία Ελλάδος

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι Ενότητα #2: Βασικές Γνώσεις I Εισαγωγή Νικόλαος Καραπιδάκης Τμήμα Ιστορίας Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ. Της Μαρίας Αποστόλα

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ. Της Μαρίας Αποστόλα ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Της Μαρίας Αποστόλα Η Ελλάδα υπήρξε από τους πρώτους δέκτες του Χριστιανισμού και τα μνημεία της ελληνικής ορθοδοξίας αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της εθνικής κληρονομιάς, αποτελώντας

Διαβάστε περισσότερα

2ο Γυμνάσιο Χαϊδαρίου. Μοναχισμός

2ο Γυμνάσιο Χαϊδαρίου. Μοναχισμός 2ο Γυμνάσιο Χαϊδαρίου Μοναχισμός Της Μαργαρίτας Βελέντζα Γ1 2011-2012 Με τον όρο μοναχισμός στον Χριστιανισμό εννοείται το θρησκευτικό κίνημα των λαϊκών -κυρίως- που με βάση το κήρυγμα του Ιησού και την

Διαβάστε περισσότερα

Τι σημαίνει ο όρος «βυζαντινόν»;

Τι σημαίνει ο όρος «βυζαντινόν»; Τι σημαίνει ο όρος «βυζαντινόν»; Ο όρος«βυζαντινόν» αναφέρεται στο Μεσαιωνικό κράτος που εδιοικείτο από την Κωνσταντινούπολη, τη μεγάλη πόλη των ακτών του Βοσπόρου. Οι ιστορικοί χρησιμοποιούν τον όρο αυτόν

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΛΕΞΗ ΕΝΑΤΗ Η ΥΣΤΕΡΗ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΔΙΑΛΕΞΗ ΕΝΑΤΗ Η ΥΣΤΕΡΗ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΔΙΑΛΕΞΗ ΕΝΑΤΗ Η ΥΣΤΕΡΗ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ 1. Ύστερη Μεσαιωνική Περίοδος - Η Ύστερη Μεσαιωνική περίοδος ξεκινάει από τον 11 ο αι., ο οποίος σηματοδοτεί την έναρξη μίας διαφορετικής

Διαβάστε περισσότερα

Ταξιδεύοντας στην ηπειρωτική Ελλάδα. Τάξη Φύλλο Εργασίας 1 Μάθημα Ε Δημοτικού Διαιρώντας την Ελλάδα σε διαμερίσματα και περιφέρειες Γεωγραφία

Ταξιδεύοντας στην ηπειρωτική Ελλάδα. Τάξη Φύλλο Εργασίας 1 Μάθημα Ε Δημοτικού Διαιρώντας την Ελλάδα σε διαμερίσματα και περιφέρειες Γεωγραφία Ταξιδεύοντας στην ηπειρωτική Ελλάδα Τάξη Φύλλο Εργασίας 1 Μάθημα Ε Δημοτικού Διαιρώντας την Ελλάδα σε διαμερίσματα και περιφέρειες Γεωγραφία Ταξιδεύουμε στην ηπειρωτική Ελλάδα, χρησιμοποιώντας διαφορετικά

Διαβάστε περισσότερα

Η γλώσσα της Κ.Δ. είναι η «κοινή» ελληνιστική, δηλαδή η δημώδης και η γλώσσα που ομιλείτο από τον 3 ο αι. π.χ. μέχρι τον 3 ο αι. μ.χ.

Η γλώσσα της Κ.Δ. είναι η «κοινή» ελληνιστική, δηλαδή η δημώδης και η γλώσσα που ομιλείτο από τον 3 ο αι. π.χ. μέχρι τον 3 ο αι. μ.χ. Η γλώσσα της Κ.Δ. είναι η «κοινή» ελληνιστική, δηλαδή η δημώδης και η γλώσσα που ομιλείτο από τον 3 ο αι. π.χ. μέχρι τον 3 ο αι. μ.χ. Οι κατακτήσεις του Μ. Αλεξάνδρου και η πολιτική ενοποίηση του χώρου

Διαβάστε περισσότερα

1.3 Σκεπτικό Με τη δραστηριότητα χαρτογράφησης της Ανατολικής Μεσογείου σε µία εποχή έντονων συγκρούσεων για την κυριαρχία στην περιοχή, επιδιώκεται ο

1.3 Σκεπτικό Με τη δραστηριότητα χαρτογράφησης της Ανατολικής Μεσογείου σε µία εποχή έντονων συγκρούσεων για την κυριαρχία στην περιοχή, επιδιώκεται ο 1 Χαρτογραφώντας την κυριαρχία στην ανατολική Μεσόγειο από το 13 ο έως το 18 ο αι. 1.1 Περίληψη Οι µαθητές καλούνται να δηµιουργήσουν χάρτες της Ανατολικής Μεσογείου που να απεικονίζουν τις αλλαγές στην

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΣ ΤΟΜΟΣ

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΣ ΤΟΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΣ ΤΟΜΟΣ . Τμήμα Γεωγραφίας Πανεπιστημίου Αιγαίου Τμήμα Αρχιτεκτόνων Πολυτεχνικής Σχολής Α.Π.Θ. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΙ ΤΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ο τόπος µας. Το σχολείο µας. Πολιτισµός. Η τάξη µας

Ο τόπος µας. Το σχολείο µας. Πολιτισµός. Η τάξη µας Ο τόπος µας Το σχολείο µας Πολιτισµός Η τάξη µας Ο ΤΟΠΟΣ ΜΑΣ Ανάµεσα στις ακτές του νοµού Μαγνησίας και τη Σκόπελο και απέναντι από το Πήλιο, βρίσκεται η Σκιάθος, ένα νησί µε έκταση 48 τετραγωνικά χιλιόµετρα.

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι Ενότητα #1: Τεκμήρια ΣΚΗΝΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΝΟΡΜΑΝΔΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΟΜΕΣ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΚΛΙΜΑ ΤΟΥ 10 ΟΥ ΑΙ. Νικόλαος Καραπιδάκης Τμήμα Ιστορίας Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

Η Παγκόσμια Κληρονομιά της Κύπρου

Η Παγκόσμια Κληρονομιά της Κύπρου Η Παγκόσμια Κληρονομιά της Κύπρου Η Συνθήκη για την Προστασία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς, που υιοθετήθηκε από την UNESCO το 1972, σηματοδότησε μια νέα εποχή στη διατήρηση των πολιτιστικών

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΛΕΞΗ ΤΡΙΤΗ ΤΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ ΚΑΙ Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΔΙΑΛΕΚΤΩΝ

ΔΙΑΛΕΞΗ ΤΡΙΤΗ ΤΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ ΚΑΙ Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΔΙΑΛΕΚΤΩΝ ΔΙΑΛΕΞΗ ΤΡΙΤΗ ΤΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ ΚΑΙ Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΔΙΑΛΕΚΤΩΝ 1. Από τη Γραμμική Β στην εισαγωγή του αλφαβήτου - Στον ελληνικό χώρο, υπήρχε ένα σύστημα γραφής μέχρι το 1200 π.χ. περίπου, η

Διαβάστε περισσότερα

Αλήθεια, ακόμη και τώρα, έχετε αναρωτηθεί ποια ήταν αυτά τα κείμενα και τι περιεχόμενο είχαν;

Αλήθεια, ακόμη και τώρα, έχετε αναρωτηθεί ποια ήταν αυτά τα κείμενα και τι περιεχόμενο είχαν; Όποιον κι αν ρωτήσετε σήμερα σχετικά με την ανακάλυψη της Αμερικής, είναι σίγουρο ότι θα σας αναφέρει την γνωστή ιστορία με τον Χριστόφορο Κολόμβο, ο οποίος τον 15ο αιώνα έχοντας μελετήσει κάποια αρχαία

Διαβάστε περισσότερα

E N O T H T A YΠOMNHMA. Οδηγοί του κόσμου, Τα ελληνικά νησιά, εκδ. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Αθήνα, 1998

E N O T H T A YΠOMNHMA. Οδηγοί του κόσμου, Τα ελληνικά νησιά, εκδ. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Αθήνα, 1998 0-0086_D3_GLOSSA_TEYXOS C GLOSSA 2/9/2 0:6 AM Page 78 6 Η Ρόδος Η Ρόδος είναι το μεγαλύτερο νησί των Δωδεκα - νήσων. Δίκαια την αποκαλούν το μαργαριτάρι της Μεσογείου. Οι σπάνιες ομορφιές της ξεδιπλώ νο

Διαβάστε περισσότερα

7ος αι. 610 641 8 ος αι. ΗΡΑΚΛΕΙΟΣ. αποφασιστικοί αγώνες και μεταρρυθμίσεις

7ος αι. 610 641 8 ος αι. ΗΡΑΚΛΕΙΟΣ. αποφασιστικοί αγώνες και μεταρρυθμίσεις 7ος αι. 610 641 8 ος αι. ΗΡΑΚΛΕΙΟΣ αποφασιστικοί αγώνες και μεταρρυθμίσεις πώς διαχειρίστηκε ο Ηράκλειος τόσο τους κινδύνους που απειλούσαν τα σύνορα του ανατολικού ρωμαϊκού κράτους όσο και τα σοβαρά προβλήματα

Διαβάστε περισσότερα

Α Γ Γ Ε Λ Ι Ε Σ Γ Ι Α

Α Γ Γ Ε Λ Ι Ε Σ Γ Ι Α ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ (Γραφεία Πώλησης Εκδόσεων) Ταχυδρομική Διεύθυνση: ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ, ΥΔΡΟΓΡΑΦΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ, Διεύθυνση Ασφάλειας Ναυσιπλοΐας ΤΓΝ 1040, ΑΘΗΝΑ Τηλ: (+30) 210 655 1772 (+30)

Διαβάστε περισσότερα

Η Αμμόχωστος (λατινικά: Famagusta, τούρκικα: Gazimağusa), είναι πόλη στην Κύπρο και βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα του νησιού, στον κόλπο που φέρει και

Η Αμμόχωστος (λατινικά: Famagusta, τούρκικα: Gazimağusa), είναι πόλη στην Κύπρο και βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα του νησιού, στον κόλπο που φέρει και Μάριος Πρέτα Η Αμμόχωστος (λατινικά: Famagusta, τούρκικα: Gazimağusa), είναι πόλη στην Κύπρο και βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα του νησιού, στον κόλπο που φέρει και το όνομά της. Η αρχαία Αμμόχωστος έφερε

Διαβάστε περισσότερα

Εγκαίνια έκθεσης 23.10.2013, 13.00 Διάρκεια Έκθεσης 19.10.2013 19.1.2014

Εγκαίνια έκθεσης 23.10.2013, 13.00 Διάρκεια Έκθεσης 19.10.2013 19.1.2014 Εγκαίνια έκθεσης 23.10.2013, 13.00 Διάρκεια Έκθεσης 19.10.2013 19.1.2014 Επιμέλεια έκθεσης Αγαθονίκη Τσιλιπάκου, Νίκος Μπονόβας Mε την περιοδική έκθεση «Η τιμή του αγίου Μάμαντος στη Μεσόγειο: Ένας ακρίτας

Διαβάστε περισσότερα

3 Τοποθετήσεις Διευθυντών/ντριών Διευθύνσεων και Προϊσταμένων Γραφείων για τα έτη 1982, 1983, 1986, 1987, 1988, 1989, 1990, 1991, 1992, 1995, 1997,

3 Τοποθετήσεις Διευθυντών/ντριών Διευθύνσεων και Προϊσταμένων Γραφείων για τα έτη 1982, 1983, 1986, 1987, 1988, 1989, 1990, 1991, 1992, 1995, 1997, Τοποθετήσεις Διευθυντών/ντριών Διευθύνσεων και Προϊσταμένων Γραφείων για τα έτη 98, 98, 986, 987, 988, 989, 99, 99, 99, 995, 997, 998, 999,,, και. Καναβέλη Ελιάνα Παλιεράκη Πόπη 8--6 . Εισαγωγή..... Αντικείμενο

Διαβάστε περισσότερα

Τριάντα χρόνια ελληνικής ιστορίας

Τριάντα χρόνια ελληνικής ιστορίας ΜΑΡΚ ΜΑΖΑΟΥΕΡ Τριάντα χρόνια ελληνικής ιστορίας Μια προσωπική αναδρομή Απόψε θα εκφράσω μερικές προσωπικές σκέψεις για όσα είδα να συμβαίνουν στην Ελλάδα, την οποία επισκέφθηκα για πρώτη φορά πριν από

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΣΔΡΟΛΙΑ 7 η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία Αγιάς. Ανάδειξη και αξιοποίηση.

ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΣΔΡΟΛΙΑ 7 η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία Αγιάς. Ανάδειξη και αξιοποίηση. ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΣΔΡΟΛΙΑ 7 η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία Αγιάς. Ανάδειξη και αξιοποίηση. Στρατηγική θέση της Αγιάς Η περιοχή της Αγιάς χαρακτηρίζεται κυρίως από την εύφορη κοιλάδα

Διαβάστε περισσότερα

Το 1766, το Ναυαρχείο προσέλαβε τον Cook για να διοικήσει ένα επιστημονικό ταξίδι στον Ειρηνικό Ωκεανό. Ο σκοπός του ταξιδιού ήταν να παρατηρήσει και

Το 1766, το Ναυαρχείο προσέλαβε τον Cook για να διοικήσει ένα επιστημονικό ταξίδι στον Ειρηνικό Ωκεανό. Ο σκοπός του ταξιδιού ήταν να παρατηρήσει και Το 1766, το Ναυαρχείο προσέλαβε τον Cook για να διοικήσει ένα επιστημονικό ταξίδι στον Ειρηνικό Ωκεανό. Ο σκοπός του ταξιδιού ήταν να παρατηρήσει και να καταγράψει τη διαμετακόμιση της Αφροδίτης κατά μήκος

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΕΣ ΟΙΚΟΔΟΜΕΣ: ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ, ΟΡΑΜΑ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ. που γέννησες και ανάθρεψες τους γονείς και τους παππούδες μας.

ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΕΣ ΟΙΚΟΔΟΜΕΣ: ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ, ΟΡΑΜΑ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ. που γέννησες και ανάθρεψες τους γονείς και τους παππούδες μας. ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΕΣ ΟΙΚΟΔΟΜΕΣ: ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ, ΟΡΑΜΑ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ Λεμεσός, πόλη μας αγαπημένη. Η πόλη που γεννηθήκαμε, η πόλη που μεγαλώνουμε. Πόλη που γέννησες και ανάθρεψες τους γονείς και τους παππούδες

Διαβάστε περισσότερα

Τα προσκυνήματα του Δεκαπενταύγουστου από την Τήνο μέχρι την Αμοργό

Τα προσκυνήματα του Δεκαπενταύγουστου από την Τήνο μέχρι την Αμοργό Τα προσκυνήματα του Δεκαπενταύγουστου από την Τήνο μέχρι την Αμοργό Όπου και να βρεθεί κανείς τον Δεκαπενταύγουστο μοσχοβολά η χάρη Της. Αυτή θα σε οδηγήσει να ανάψεις ένα κερί και να γιορτάσεις μαζί Της

Διαβάστε περισσότερα

11. Γυναίκες πολεµίστριες και ηρωίδες

11. Γυναίκες πολεµίστριες και ηρωίδες 11. Γυναίκες πολεµίστριες και ηρωίδες Συλλογή-επιλογή:Μ. ΛΟΟΣ Μετάφραση: Μ. ΣΚΟΜΠΑ Επιµέλεια: Β. ΚΑΝΤΖΑΡΑ Κλεοπάτρα 69 30 π.χ. Αίγυπτος -Βασίλισσα Η Κλεοπάτρα γεννήθηκε το 69 π.χ. Βασίλεψε στην Αίγυπτο

Διαβάστε περισσότερα

Η ΓΑΛΛΙΑ ERASMUS + ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ

Η ΓΑΛΛΙΑ ERASMUS + ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ Η ΓΑΛΛΙΑ ERASMUS + ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2016-2017 ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΓΑΛΛΙΑ Η Γαλλία είναι μία μεγάλη χώρα της δυτικής Ευρώπης. Ο πληθυσμός της ανέρχεται στα 66,6 εκατομμύρια και το νόμισμα της είναι το ευρό.

Διαβάστε περισσότερα

Α Γ Γ Ε Λ Ι Ε Σ Γ Ι Α

Α Γ Γ Ε Λ Ι Ε Σ Γ Ι Α ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ (Γραφεία Πώλησης Εκδόσεων) Ταχυδρομική Διεύθυνση: ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ, ΥΔΡΟΓΡΑΦΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ, Διεύθυνση Ασφάλειας Ναυσιπλοΐας ΤΓΝ 1040, ΑΘΗΝΑ Τηλ: (+30) 210 655 1772 (+30)

Διαβάστε περισσότερα

ποδράσηη Διονυσία Διονυσίου Σιδώνια Σχέδια εργασίας σχολείων-μουσείων σχολικού έτους 2011-2012 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΜΑΘΗΤΩΝ Γυμνάσιο Αγιάς Λάρισας

ποδράσηη Διονυσία Διονυσίου Σιδώνια Σχέδια εργασίας σχολείων-μουσείων σχολικού έτους 2011-2012 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΜΑΘΗΤΩΝ Γυμνάσιο Αγιάς Λάρισας ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 9 ποδράσηη 5 Σχέδια εργασίας σχολείων-μουσείων σχολικού έτους 2011-2012 «Αθανασάκειο» Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου Γυμνάσιο Αγιάς Λάρισας Διονυσία Διονυσίου Σιδώνια ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗΣ: Ιστορία της Μεσαιωνικής και Νεότερης Μουσικής

ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗΣ: Ιστορία της Μεσαιωνικής και Νεότερης Μουσικής ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗΣ: Ιστορία της Μεσαιωνικής και Νεότερης Μουσικής 565-1815 Διδακτική προσέγγιση με τη χρήση των ΤΠΕ στο μάθημα της Ιστορίας Β Λυκείου» Μαυρογιάννη Άρια (Αριστέα) Φιλόλογος

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαίος Πύργος Οινόης Αρχαίο Φρούριο Ελευθερών Αρχαιολογικός χώρος Οινόης. Γιώργος Πρίμπας

Αρχαίος Πύργος Οινόης Αρχαίο Φρούριο Ελευθερών Αρχαιολογικός χώρος Οινόης. Γιώργος Πρίμπας Αρχαίος Πύργος Οινόης Αρχαίο Φρούριο Ελευθερών Αρχαιολογικός χώρος Οινόης Γιώργος Πρίμπας Το παρόν φωτογραφικό άλμπουμ είναι ένα αφιέρωμα για τους τρεις μεγάλης αρχαιολογικής αξίας χώρους στην περιοχή

Διαβάστε περισσότερα

Η Πόλη έξω από τα Â Ë

Η Πόλη έξω από τα Â Ë Η Πόλη έξω από τα Â Ë Είναι τόσα πολλά αυτά που έχει να κάνει και να δει ο επισκέπτης της Πόλης της Ρόδου, τόσες πολλές οι επιλογές που σίγουρα δεν θα πλήξει. Μέρες ολόκληρες θα µπορούσε κανείς να περάσει

Διαβάστε περισσότερα

Η ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ALPHA BANK

Η ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ALPHA BANK Η ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ALPHA BANK Η σηµερινή φυσιογνωµία της Βιβλιοθήκης της Alpha Βank διαµορφώθηκε µετά το 2000 µε τη συγχώνευση της Alpha Τραπέζης Πίστεως µε την Ιονική Τράπεζα. Τότε και οι Βιβλιοθήκες των

Διαβάστε περισσότερα

Η Σπιναλόγκα του Σαρωνικού. Γιώργος Πρίμπας

Η Σπιναλόγκα του Σαρωνικού. Γιώργος Πρίμπας Η Σπιναλόγκα του Σαρωνικού Γιώργος Πρίμπας Η Σπιναλόγκα του Σαρωνικού. Φεύγοντας απ το λιμάνι του Περάματος για το λιμάνι των Παλουκιών της Σαλαμίνας, στο δεξί μας μέρος, βλέπουμε το νησί του Αγίου Γεωργίου

Διαβάστε περισσότερα

Ο Δημήτρης Στεφανάκης στο CretePlus.gr: «Ο χρόνος είναι το επιτραπέζιο παιχνίδι της μνήμης στο οποίο χάνουμε συνεχώς» (pics)

Ο Δημήτρης Στεφανάκης στο CretePlus.gr: «Ο χρόνος είναι το επιτραπέζιο παιχνίδι της μνήμης στο οποίο χάνουμε συνεχώς» (pics) Ο Δημήτρης Στεφανάκης στο CretePlus.gr: «Ο χρόνος είναι το επιτραπέζιο παιχνίδι της μνήμης στο οποίο χάνουμε συνεχώς» (pics) Πολιτισμός 26/07/2016-08:56 Ο Δημήτρης Στεφανάκης στο CretePlus.gr: «Ο χρόνος

Διαβάστε περισσότερα

Η ιστορική πατρότητα του όρου «Μεσόγειος θάλασσα» ανήκει στους Λατίνους και μάλιστα περί τα μέσα του 3ου αιώνα που πρώτος ο Σολίνος τη ονομάζει

Η ιστορική πατρότητα του όρου «Μεσόγειος θάλασσα» ανήκει στους Λατίνους και μάλιστα περί τα μέσα του 3ου αιώνα που πρώτος ο Σολίνος τη ονομάζει Η ιστορική πατρότητα του όρου «Μεσόγειος θάλασσα» ανήκει στους Λατίνους και μάλιστα περί τα μέσα του 3ου αιώνα που πρώτος ο Σολίνος τη ονομάζει χαρακτηριστικά «Mare Mediterraneum» ως μεταξύ δύο ηπείρων

Διαβάστε περισσότερα

ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ ΤΑΞΙΔΕΥΟΝΤΑΣ ΣΤΟ ΙΟΝΙΟ

ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ ΤΑΞΙΔΕΥΟΝΤΑΣ ΣΤΟ ΙΟΝΙΟ ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ ΤΑΞΙΔΕΥΟΝΤΑΣ ΣΤΟ ΙΟΝΙΟ ΚΕΡΚΥΡΑ Η Κέρκυρα είναι ένα από τα ωραιότερα νησιά της Ελλάδας, που με τη πολυσήμαντη ιστορία της, την καταπράσινη ύπαιθρο, τις δαντελένιες ακρογιαλιές και κυρίως με

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνος: από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη

Κωνσταντίνος: από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη Επανάληψη Κωνσταντίνος: από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη Ο Κωνσταντίνος Βυζάντιο 1. Αποφασίζει τη μεταφορά της πρωτεύουσας στην Ανατολή κοντά στο αρχαίο Βυζάντιο: νέο διοικητικό κέντρο η Κωνσταντινούπολη 2. 313

Διαβάστε περισσότερα

Πορτογαλία Θρησκείες

Πορτογαλία Θρησκείες Πορτογαλία Θρησκείες 3. α. Εργαστείτε ομαδικά και διαλέξτε μια χώρα για να την παρουσιάσετε στην τάξη. Για μεγαλύτερη ευκολία, μπορείτε να συμπληρώσετε έναν πίνακα όπως ο παραπάνω με τα αντίστοιχα στοιχεία

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ στα αποσπάσματα των εγχειριδίων που ακολουθούν : 1]προσέξτε α) το όνομα του Βυζαντίου β) το μέγεθος

ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ στα αποσπάσματα των εγχειριδίων που ακολουθούν : 1]προσέξτε α) το όνομα του Βυζαντίου β) το μέγεθος ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ στα αποσπάσματα των εγχειριδίων που ακολουθούν : 1]προσέξτε α) το όνομα του Βυζαντίου β) το μέγεθος και τον τόνο της αποτίμησης γ) τα στοιχεία της ιστορικής

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΝΕΟΤΟΠΟΘΕΤΗΜΕΝΩΝ ΣΤΕΛΕΧΩΝ ΣΤΟ ΤΑΓΜΑ ΕΘΝΟΦΥΛΑΚΗΣ ΕΡΜΟΥΠΟΛΕΩΣ

ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΝΕΟΤΟΠΟΘΕΤΗΜΕΝΩΝ ΣΤΕΛΕΧΩΝ ΣΤΟ ΤΑΓΜΑ ΕΘΝΟΦΥΛΑΚΗΣ ΕΡΜΟΥΠΟΛΕΩΣ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΝΕΟΤΟΠΟΘΕΤΗΜΕΝΩΝ ΣΤΕΛΕΧΩΝ ΣΤΟ ΤΑΓΜΑ ΕΘΝΟΦΥΛΑΚΗΣ ΕΡΜΟΥΠΟΛΕΩΣ 1 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Α/Α ΘΕΜΑ ΣΕΛΙΔΑ 1 ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΔΙΟΙΚΗΤΗ ΤΕΘ ΕΡΜΟΥΠΟΛΗΣ 3 2 ΕΜΒΛΗΜΑ ΕΘΝΟΦΥΛΑΚΗΣ 4 3 ΜΕΡΙΜΝΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Λόγοι υψηλής ελκυστικότητας της Μυκόνου και δυνατότητα εφαρμογής του μοντέλου τουριστικής ανάπτυξης της σε άλλους προορισμούς

Λόγοι υψηλής ελκυστικότητας της Μυκόνου και δυνατότητα εφαρμογής του μοντέλου τουριστικής ανάπτυξης της σε άλλους προορισμούς Λόγοι υψηλής ελκυστικότητας της Μυκόνου και δυνατότητα εφαρμογής του μοντέλου τουριστικής ανάπτυξης της σε άλλους προορισμούς Σαακιάν Χρήστος Απρίλιος 2013 Εισαγωγή Η παρούσα εργασία ασχολείται με τη Μύκονο

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 1 ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑ Να γνωρίζεις τις έννοιες γεωγραφικό πλάτος, γεωγραφικό μήκος και πως αυτές εκφράζονται

ΜΑΘΗΜΑ 1 ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑ Να γνωρίζεις τις έννοιες γεωγραφικό πλάτος, γεωγραφικό μήκος και πως αυτές εκφράζονται ΜΑΘΗΜΑ 1 Π. Γ Κ Ι Ν Η Σ 1. Να γνωρίζεις τις έννοιες γεωγραφικό πλάτος, γεωγραφικό μήκος και πως αυτές εκφράζονται 2. Να μπορείς να δώσεις την σχετική γεωγραφική θέση ενός τόπου χρησιμοποιώντας τους όρους

Διαβάστε περισσότερα

4. Η Καινή Διαθήκη Β : Οι Επιστολές και η Αποκάλυψη

4. Η Καινή Διαθήκη Β : Οι Επιστολές και η Αποκάλυψη 4. Η Καινή Διαθήκη Β : Οι Επιστολές και η Αποκάλυψη 1. Τι ήταν και γιατί γράφτηκαν οι επιστολές του αποστόλου Παύλου; Ήταν γράμματα που έστελνε ο απόστολος στις χριστιανικές κοινότητες που είχε ιδρύσει.

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. 5η Ενότητα: Συζητώντας για την εργασία και το επάγγελμα ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. 1. Εισαγωγικά κείμενα

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. 5η Ενότητα: Συζητώντας για την εργασία και το επάγγελμα ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. 1. Εισαγωγικά κείμενα ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Εισαγωγικά κείμενα 2. Βαθμοί επιθέτων και επιρρημάτων Η σύγκριση 3. Το β συνθετικό Λεξιλόγιο 4. Οργάνωση και συνοχή της περιγραφής και της αφήγησης 5. Δραστηριότητες παραγωγής

Διαβάστε περισσότερα

Ένα εξαιρετικό και αποκαλυπτικό βιβλίο για την Μονή Βατοπαιδίου και την Λίμνη Βιστωνίδα!

Ένα εξαιρετικό και αποκαλυπτικό βιβλίο για την Μονή Βατοπαιδίου και την Λίμνη Βιστωνίδα! 10 Σεπτεμβρίου 2019 Ένα εξαιρετικό και αποκαλυπτικό βιβλίο για την Μονή Βατοπαιδίου και την Λίμνη Βιστωνίδα! Επιστήμες / Εκδόσεις Πασχάλης Ανδρούδης, Μοναχός Κοσμάς Σιμωνοπετρίτης (Παναγιώτης Κυρανούδης)

Διαβάστε περισσότερα

Πατέρες και Οικουµενικοί Διδάσκαλοι. Πατρολογία Ι (Υ102) Διδάσκων: Συμεών Πασχαλίδης

Πατέρες και Οικουµενικοί Διδάσκαλοι. Πατρολογία Ι (Υ102) Διδάσκων: Συμεών Πασχαλίδης Πατέρες και Οικουµενικοί Διδάσκαλοι ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΣΥΜΕΩΝ ΠΑΣΧΑΛΙΔΗ Πατρολογία Ι (Υ102) Διδάσκων: Συμεών Πασχαλίδης 1 ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΣΥΜΕΩΝ ΠΑΣΧΑΛΙΔΗ Οι Πατέρες των πρώτων αιώνων Ποιοι ονοµάζονταν

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΡΟΔΟ ΤΗΣ ΤΟΣΚΑΝΗΣ της Belinda Alexandra - Book review

ΤΟ ΡΟΔΟ ΤΗΣ ΤΟΣΚΑΝΗΣ της Belinda Alexandra - Book review Ημερομηνία 20/7/2015 Μέσο Συντάκτης Link http://www.culture21century.gr/ Γιώτα Παπαδημακοπούλου http://www.culture21century.gr/2015/07/belinda-alexandra-book-review.html ΤΟ ΡΟΔΟ ΤΗΣ ΤΟΣΚΑΝΗΣ της Belinda

Διαβάστε περισσότερα

15/9/2009. 1880 ποίηση & πεζογραφία στρέφονται προς νέες κατευθύνσεις Νέα εκφραστικά μέσα

15/9/2009. 1880 ποίηση & πεζογραφία στρέφονται προς νέες κατευθύνσεις Νέα εκφραστικά μέσα Νέα Αθηναϊκή Σχολή Λογοτεχνία Β Λυκείου Εισαγωγή Επιμέλεια: Τ. Γιακουμάτου www.netschoolbook.gr 1880 ποίηση & πεζογραφία στρέφονται προς νέες κατευθύνσεις Νέα εκφραστικά μέσα Εσωτερική αναδιάρθρωση κράτους-στόχος

Διαβάστε περισσότερα

Τ ρ ί τ η, 5 Ι ο υ ν ί ο υ Το τελευταίο φως, Ιφιγένεια Τέκου

Τ ρ ί τ η, 5 Ι ο υ ν ί ο υ Το τελευταίο φως, Ιφιγένεια Τέκου Τ ρ ί τ η, 5 Ι ο υ ν ί ο υ 2 0 1 8 Το τελευταίο φως, Ιφιγένεια Τέκου "Υπήρχε μαγεία πίσω από τη συγγραφή, που ξεπερνούσε κατά πολύ τα οφέλη της κάθαρσης. Κυριαρχία πάνω στα αισθήματα και στις κινήσεις

Διαβάστε περισσότερα

Όταν φεύγουν τα σύννεφα μένει το καθαρό

Όταν φεύγουν τα σύννεφα μένει το καθαρό Ημερομηνία 9/6/2016 Μέσο Συντάκτης Link http://plusmag.gr/ Αλεξάνδρα Παναγοπούλου http://plusmag.gr/article/%cf%84%ce%b1%ce%bd_%cf%86%ce%b5%ce%b3%ce%bf%cf %85%CE%BD_%CF%84%CE%B1_%CF%83%CE%BD%CE%BD%CE%B5%CF%86%CE%B1_%CE%B

Διαβάστε περισσότερα

Ανατολικο ζητημα κριμαϊκοσ πολεμοσ. Μάθημα 4ο

Ανατολικο ζητημα κριμαϊκοσ πολεμοσ. Μάθημα 4ο Ανατολικο ζητημα κριμαϊκοσ πολεμοσ Μάθημα 4ο Ανατολικο ζητημα = η πολύπλοκη πολιτική κατάσταση που δημιουργήθηκε στα Βαλκάνια και στην Εγγύς Ανατολή, κυρίως μετά τον 18ο αιώνα, ως αποτέλεσμα της παρακμής

Διαβάστε περισσότερα

109 Φιλολογίας Αθήνας

109 Φιλολογίας Αθήνας 109 Φιλολογίας Αθήνας Σκοπός Τα Τμήματα Φιλολογίας σκοπό έχουν να αναδεικνύουν επιστήμονες ικανούς να ερευνούν τον αρχαίο ελληνικό, βυζαντινό και νεοελληνικό κόσμο, όπως αυτός εκφράζεται μέσα από τα φιλολογικά,

Διαβάστε περισσότερα

Χρονολογία ταξιδιού:στις 8 Ιουλίου του 1497 άρχισε και τελείωσε το 1503

Χρονολογία ταξιδιού:στις 8 Ιουλίου του 1497 άρχισε και τελείωσε το 1503 Ονοματεπώνυμο: Βάσκο Ντά Γκάμα Χρονολογία γέννησης:3 Σεπτεμβρίου 1449 Χρονολογία θανάτου:3 Ιανουαρίου 1524 Χρονολογία ταξιδιού:στις 8 Ιουλίου του 1497 άρχισε και τελείωσε το 1503 Ανακαλύψεις: Ανακάλυψε

Διαβάστε περισσότερα

Ντοκουμέντο: Ο Αρχιεπ. Αμερικής στον Γέροντα Εφραίμ της Αριζόνας. Δηλώνει στήριξη στα Μοναστήρια και ευγνωμοσύνη στον Γέροντα (ηχητικό)

Ντοκουμέντο: Ο Αρχιεπ. Αμερικής στον Γέροντα Εφραίμ της Αριζόνας. Δηλώνει στήριξη στα Μοναστήρια και ευγνωμοσύνη στον Γέροντα (ηχητικό) 13/08/2019 Ντοκουμέντο: Ο Αρχιεπ. Αμερικής στον Γέροντα Εφραίμ της Αριζόνας. Δηλώνει στήριξη στα Μοναστήρια και ευγνωμοσύνη στον Γέροντα (ηχητικό) Οικουμενικό Πατριαρχείο / Αρχιεπισκοπή Αμερικής / Επικαιρότητα

Διαβάστε περισσότερα

Γιατί μελετούμε την Αγία Γραφή;

Γιατί μελετούμε την Αγία Γραφή; Γιατί μελετούμε την Αγία Γραφή; Ποιες γνώμες έχετε ακούσει για τη Βίβλο; Τι θα θέλατε να μάθετε γι αυτή; Είναι ένα σπουδαίο βιβλίο Το πιο πολυδιαβασμένο στον κόσμο. Το πρώτο που τυπώθηκε από τον Γουτεμβέργιο

Διαβάστε περισσότερα

Δημοκρατία της νότιας Ευρώπης. Επιφάνεια: τ.χμ Πληθυσμός: κατ. Πρωτεύουσα: Ρώμη. Γλώσσα: επίσημη η ιταλική.

Δημοκρατία της νότιας Ευρώπης. Επιφάνεια: τ.χμ Πληθυσμός: κατ. Πρωτεύουσα: Ρώμη. Γλώσσα: επίσημη η ιταλική. ΙΤΑΛΙΑ Δημοκρατία της νότιας Ευρώπης. Επιφάνεια: 301.230 τ.χμ Πληθυσμός: 58.057.477 κατ. Πρωτεύουσα: Ρώμη. Γλώσσα: επίσημη η ιταλική. Ανάμεσα στις αλλόγλωσσες ομάδες είναι η γερμανική, η αλβανική, η ελληνική,

Διαβάστε περισσότερα

Το ρωμαϊκό κράτος κλονίζεται

Το ρωμαϊκό κράτος κλονίζεται Ι. Η ΜΕΤΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΡΩΜΑΪΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ 1. Από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη Ας διαβάσουμε τι θα μάθουμε στο σημερινό μάθημα: Σκοπός: Σκοπός του παρόντος μαθήματος είναι να απαντήσουμε σε ένα «γιατί»: Γιατί χρειάστηκε

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΟΧΗ "8 ΝΗΣΙΑ ΚΥΚΛΑΔΩΝ

ΠΕΡΙΟΧΗ 8 ΝΗΣΙΑ ΚΥΚΛΑΔΩΝ ΠΕΡΙΟΧΗ "8 ΝΗΣΙΑ ΚΥΚΛΑΔΩΝ ΠΕΡΙΟΧΗ "8" ΝΗΣΙΑ ΚΥΚΛΑΔΩΝ ΓΑΥΡΙΟ ΑΝΔΡΟΥ ΑΕΦ 8020 ΦΑΣΣΑ ΑΝΔΡΟΥ ΑΕΦ 8040 ΓΡΗΑ ΑΝΔΡΟΥ ΑΕΦ 8050 ΤΟΥΡΛΙΤΗΣ ΑΝΔΡΟΥ ΑΕΦ 8060 ΔΥΣΒΑΤΟ ΤΗΝΟΥ ΑΕΦ 8110 ΛΙΒΑΔΑ ΤΗΝΟΥ ΑΕΦ 8140 ΑΡΜΕΝΙΣΤΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Εικόνες από τη Σαλαμίνα. Photo Album. by Πρίμπας Γεώργιος. Γιώργος Πρίμπας

Εικόνες από τη Σαλαμίνα. Photo Album. by Πρίμπας Γεώργιος. Γιώργος Πρίμπας Εικόνες από τη Σαλαμίνα Photo Album by Πρίμπας Γεώργιος Γιώργος Πρίμπας Σαλαμίνα. Προηγούμενα σχετικά αφιερώματα: Κυνόσουρα εδώ. Η Σπιναλόγκα του Σαρωνικού εδώ, Το σκεπτικό στη δημιουργία του παρόντος

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤΑ ΙΩΑΝΝΗΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ ΚΑΙ ΠΡΑΞΕΙΣ ΤΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ

ΚΑΤΑ ΙΩΑΝΝΗΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ ΚΑΙ ΠΡΑΞΕΙΣ ΤΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ ΚΑΤΑ ΙΩΑΝΝΗΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ ΚΑΙ ΠΡΑΞΕΙΣ ΤΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ Το Δ ευαγγέλιο και η σχέση του με τα Συνοπτικά «Πνευματικό» ευαγγέλιο- «σωματικά» ευαγγέλια Ομοιότητες-διαφορές Δε διασώζει καμία από τις 50 και πλέον παραβολές

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2004

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2004 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2004 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Α. ΚΕΙΜΕΝΟ Β. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Κάποια από τα χαρακτηριστικά της ποίησης του Οδ. Ελύτη ειναι: η ποιητική προσέγγιση του κόσµου µε τις

Διαβάστε περισσότερα

Ε Θ Ν Ι Κ Ο Μ Ε Τ Σ Ο Β Ι Ο Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ε Ι Ο

Ε Θ Ν Ι Κ Ο Μ Ε Τ Σ Ο Β Ι Ο Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ε Ι Ο Ε Θ Ν Ι Κ Ο Μ Ε Τ Σ Ο Β Ι Ο Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ε Ι Ο ΣΧΟΛΗ Α Ρ Χ Ι Τ Ε Κ Τ Ο Ν Ω Ν Μ Η Χ Α Ν Ι Κ Ω Ν Τ Ο Μ Ε Α Σ Π Ο Λ Ε Ο Δ Ο Μ Ι Α Σ Κ Α Ι Χ Ω Ρ Ο Τ Α Ξ Ι Α Σ Πατησίων 42, 10682 Αθήνα τηλ. 30(1) 772 3818

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στη Νεοελληνική Ιστορία

Εισαγωγή στη Νεοελληνική Ιστορία ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Εισαγωγή στη Νεοελληνική Ιστορία Ενότητα 1η: Εισαγωγή Ελευθερία Μαντά, Λέκτορας Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας Ιστορίας και Αρχαιολογίας

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2004

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2004 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2004 Α. ΚΕΙΜΕΝΟ Β. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Κάποια από τα χαρακτηριστικά της ποίησης του Οδ. Ελύτη ειναι: η ποιητική προσέγγιση του κόσµου µε τις αισθήσεις,

Διαβάστε περισσότερα

Ολυμπία Τσαρουχά, «Εισαγωγή» (για το έργο Κλίνη Σολομώντος του Ιωάννη Μορεζήνου)

Ολυμπία Τσαρουχά, «Εισαγωγή» (για το έργο Κλίνη Σολομώντος του Ιωάννη Μορεζήνου) Ολυμπία Τσαρουχά, «Εισαγωγή» (για το έργο Κλίνη Σολομώντος του Ιωάννη Μορεζήνου) Ο Ιωάννης Μορεζήνος θεωρείται ο πρώτος κρητικός πεζογράφος που, στο τέλος του 16ου αιώνα, μας χάρισε ένα εκτενές γλαφυρό

Διαβάστε περισσότερα

Θρύλοι και παραδόσεις για την Παναγία από την κωμόπολη Ριζοκαρπάσου

Θρύλοι και παραδόσεις για την Παναγία από την κωμόπολη Ριζοκαρπάσου Θρύλοι και παραδόσεις για την Παναγία από την κωμόπολη Ριζοκαρπάσου 29/08/2016 Γράφει η Νάσα Παταπίου Η κωμόπολη Ριζοκαρπάσου, μέσα και γύρω από αυτήν, είναι διάσπαρτη από αγιολογικά τοπωνύμια, αλλά και

Διαβάστε περισσότερα

Γιούλη Χρονοπούλου Μάιος Αξιολόγηση περίληψης

Γιούλη Χρονοπούλου Μάιος Αξιολόγηση περίληψης Γιούλη Χρονοπούλου Μάιος 2018 Αξιολόγηση περίληψης Η δυσκολία συγκρότησης (και αξιολόγησης) της περίληψης Η περίληψη εμπεριέχει μια (φαινομενική) αντίφαση: είναι ταυτόχρονα ένα κείμενο δικό μας και ξένο.

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΛΕΞΗ ΕΝΔΕΚΑΤΗ ΚΕΙΜΕΝΑ ΥΣΤΕΡΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ

ΔΙΑΛΕΞΗ ΕΝΔΕΚΑΤΗ ΚΕΙΜΕΝΑ ΥΣΤΕΡΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΙΑΛΕΞΗ ΕΝΔΕΚΑΤΗ ΚΕΙΜΕΝΑ ΥΣΤΕΡΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ 1. Πτωχοπρόδρομος - Το κείμενο έχει πολλές διαφορετικές γραφές στα χειρόγραφα που διασώζεται, λόγω του σχετικά δημώδους αλλά και σκωπτικού του χαρακτήρα. Δυσχεραίνει

Διαβάστε περισσότερα

Παγκόσμιος και Ελληνικός Τουρισμός

Παγκόσμιος και Ελληνικός Τουρισμός ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ RESEARCH INSTITUTE FOR TOURISΜ Παγκόσμιος και Ελληνικός Τουρισμός I. Παγκόσμιος Τουρισμός Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού

Διαβάστε περισσότερα

1 η Αιτία: 2 η Αιτία: 3 η Αιτία:

1 η Αιτία: 2 η Αιτία: 3 η Αιτία: Εικονομαχία Αιτίες Συνέπειες Ορισμός: η θρησκευτική και πολιτική διαμάχη για τη λατρεία των εικόνων. 1 η Αιτία: 1η Συνέπεια: Αντίπαλες πλευρές: εικονομάχοι > το επίσημο κράτος και τμήμα του πληθυσμού εικονόφιλοι

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΟΤΗΤΑ 1η (318E-320C)

ΕΝΟΤΗΤΑ 1η (318E-320C) ΕΝΟΤΗΤΑ 1η (318E-320C) Μπορεί η αρετή να γίνει αντικείμενο διδασκαλίας; Ο Πρωταγόρας εξηγεί στον Σωκράτη τι διδάσκει στους νέους που παρακολουθούν τα μαθήματά του. Οι αντιρρήσεις του Σωκράτη. «Το μάθημα

Διαβάστε περισσότερα

α. Προς αναζήτηση νέων δρόμων της τουρκικής κατάκτησης που είχε διακόψει την επικοινωνία Ευρώπης Ασίας της έλλειψης πολύτιμων μετάλλων στην Ευρώπη

α. Προς αναζήτηση νέων δρόμων της τουρκικής κατάκτησης που είχε διακόψει την επικοινωνία Ευρώπης Ασίας της έλλειψης πολύτιμων μετάλλων στην Ευρώπη Σελ. 122 3. Οι ανακαλύψεις α. Προς αναζήτηση νέων δρόμων Η αναζήτηση νέων δρόμων είναι αναγκαία εξαιτίας : της τουρκικής κατάκτησης που είχε διακόψει την επικοινωνία Ευρώπης Ασίας της έλλειψης πολύτιμων

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΠΕΤΡΕΣ Le parole sono pietre

ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΠΕΤΡΕΣ Le parole sono pietre Archaeoschool for the Future: a Sustainability Approach ΕΝΟΤΗΤΑ 2 Unità 2 ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΠΕΤΡΕΣ Le parole sono pietre Ελένη Γαλάνη Πάμε ξανά! 1. Πώς χαιρετάμε στα ελληνικά 2. Ρωτάμε πώς είμαστε στα ελληνικά

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΣΤΕΛΛΙΑΝΩΝ «Ο ΚΕΡΑΜΟΣ»

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΣΤΕΛΛΙΑΝΩΝ «Ο ΚΕΡΑΜΟΣ» ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΣΤΕΛΛΙΑΝΩΝ «Ο ΚΕΡΑΜΟΣ» Εικόνα 1.Διαδρομή προς το Καστέλλι Το Καστέλλι (Τοπική Κοινότητα Καστελλίου Φουρνής) βρίσκεται στην Ανατολική Κρήτη και πιο συγκεκριμένα στην περιφέρεια της

Διαβάστε περισσότερα

Μητρ. Βελγίου: «Αναμένοντες τον Πατριάρχη του Γένους»

Μητρ. Βελγίου: «Αναμένοντες τον Πατριάρχη του Γένους» 27/09/2019 Μητρ. Βελγίου: «Αναμένοντες τον Πατριάρχη Γένους» Οικουμενικό Πατριαρχείο / Μητροπόλεις Οικουμενικού Θρόνου Το έτος 2019, με συμπλήρωση πενήντα ετών από ίδρυση Ιεράς Μητροπόλεως Βελγίου, Εξαρχίας

Διαβάστε περισσότερα

Προσχέδιο έργου Ανάδειξης των Καταλόγων και της Βιβλιοθήκης της Ιεράς Μονής Καρακάλλου (Δεκέμβριος 2008)

Προσχέδιο έργου Ανάδειξης των Καταλόγων και της Βιβλιοθήκης της Ιεράς Μονής Καρακάλλου (Δεκέμβριος 2008) Προσχέδιο έργου Ανάδειξης των Καταλόγων και της Βιβλιοθήκης της Ιεράς Μονής Καρακάλλου (Δεκέμβριος 2008)

Διαβάστε περισσότερα

φιλολογικές σελίδες, ιστορία κατεύθυνσης γ λυκείου

φιλολογικές σελίδες, ιστορία κατεύθυνσης γ λυκείου Το προσφυγικό ζήτημα στην Ελλάδα Δ. Η αποζημίωση των Ανταλλάξιμων και η ελληνοτουρκική προσέγγιση (σελ. 160-162) 1. Η αποζημίωση των Ανταλλάξιμων Σύμβαση Ανταλλαγής προβλέπει την αποζημίωση των προσφύγων

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗ ΧΑΜΕΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ. Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογοςιστορικός

ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗ ΧΑΜΕΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ. Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογοςιστορικός ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗ ΧΑΜΕΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ 1 ΒΥΖΑΝΤΙΟ Η ΜΑΚΡΟΒΙΟΤΕΡΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ 2 ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΠΛΕΥΡΑ Συνομωσίες, ίντριγκες και μηχανορραφίες. Θρησκευτικός φανατισμός Δεισιδαιμονία.

Διαβάστε περισσότερα

1 H Ελλάδα Κάνετε ερωτήσεις και απαντήσεις. Χρησιμοποιήσετε τις λέξεις κοντά, μακριά, δίπλα, απέναντι, δεξιά, αριστερά, πίσω... Καβάλα. Θάσος.

1 H Ελλάδα Κάνετε ερωτήσεις και απαντήσεις. Χρησιμοποιήσετε τις λέξεις κοντά, μακριά, δίπλα, απέναντι, δεξιά, αριστερά, πίσω... Καβάλα. Θάσος. ΜΑΘΗΜΑ ΔΥΟ ΠΡΟΦΟΡΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1 H Ελλάδα Κάνετε ερωτήσεις και απαντήσεις. Χρησιμοποιήσετε τις λέξεις κοντά, μακριά, δίπλα, απέναντι, δεξιά, αριστερά, πίσω... Θεσσαλονίκη Καβάλα Κέρκυρα Θάσος Σαμοθράκη

Διαβάστε περισσότερα

Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΣΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ

Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΣΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΣΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ Οδηγός για έρευνα οικογενειακής ιστορίας Λίκα Χαρίκλεια Κατσάκη Έκδοση Lica H. Catsakis 71 s. Chalon Dr. St. George, Utah 84770, U.S.A. URL: http://www.greekgenealogy.org E-mail:

Διαβάστε περισσότερα

Μνήμων. Τομ. 12, 1989 ΣΕΛΙΔΑ ΤΙΤΛΟΥ-ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ. Mnimon Mnimon To cite this article:

Μνήμων. Τομ. 12, 1989 ΣΕΛΙΔΑ ΤΙΤΛΟΥ-ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ. Mnimon Mnimon  To cite this article: Μνήμων Τομ. 12, 1989 ΣΕΛΙΔΑ ΤΙΤΛΟΥ-ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Mnimon Mnimon http://dx.doi.org/10.12681/mnimon.377 Copyright 1989 To cite this article: Mnimon (1989). ΣΕΛΙΔΑ ΤΙΤΛΟΥ-ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ. Μνήμων,

Διαβάστε περισσότερα

Ο άλλος, ο αδελφός μου

Ο άλλος, ο αδελφός μου 3 Μαρτίου 2018 Ο άλλος, ο αδελφός μου Θρησκεία / Ιερός Άμβων Μητροπολίτης Λαρίσης και Τυρνάβου Ιερώνυμος Στις σημερινές συνθήκες ζωής, με κυρίαρχο το οικονομικό προτάγμα και με θεωρήσεις απομείωση της

Διαβάστε περισσότερα

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΕΧΤΕΛΙΔΗΣ, ΥΒΟΝ ΚΟΣΜΑ

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΕΧΤΕΛΙΔΗΣ, ΥΒΟΝ ΚΟΣΜΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παιδική ηλικία είναι ένα ζήτημα για το οποίο η κοινωνιολογία έχει δείξει μεγάλο ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 έως σήμερα βρίσκεται υπό εξέλιξη ένα πρόγραμμα

Διαβάστε περισσότερα

Τα γυψάδικα. Απόστολος Θηβαίος. Φωτογραφίες από τον όρμο της Δραπετσώνας: Γιώργος Πρίμπας

Τα γυψάδικα. Απόστολος Θηβαίος. Φωτογραφίες από τον όρμο της Δραπετσώνας: Γιώργος Πρίμπας Τα γυψάδικα Απόστολος Θηβαίος Φωτογραφίες από τον όρμο της Δραπετσώνας: Γιώργος Πρίμπας Τα γυψάδικα Πρώτη φορά γι αυτό το μέρος ήταν οι κουβέντες ενός φίλου που μεγάλωσε στην Δραπετσώνα. Μου περιέγραφε

Διαβάστε περισσότερα

Ποιος πάει πού; Πόσο μένει; Πόσα ξοδεύει; Ανάλυση εισερχόμενου τουρισμού ανά Περιφέρεια και ανά Αγορά

Ποιος πάει πού; Πόσο μένει; Πόσα ξοδεύει; Ανάλυση εισερχόμενου τουρισμού ανά Περιφέρεια και ανά Αγορά Ποιος πάει πού; Πόσο μένει; Πόσα ξοδεύει; Ανάλυση εισερχόμενου τουρισμού ανά Περιφέρεια και ανά Αγορά Ευαγγελία Λάμπρου Ερευνήτρια Στατιστικολόγος Άρης Ίκκος, ISHC Επιστημονικός Διευθυντής ΙΝΣΕΤΕ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ν ε ο ε λ λ η ν ι κ ή ς Λ ο γ ο τ ε χ ν ί α ς. Θεματική ενότητα: «Οικουμενικές αξίες και Λογοτεχνία» ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Ν ε ο ε λ λ η ν ι κ ή ς Λ ο γ ο τ ε χ ν ί α ς. Θεματική ενότητα: «Οικουμενικές αξίες και Λογοτεχνία» ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1 Σχολική Χρονιά 2012-2013 Κ ε ί μ ε ν α Ν ε ο ε λ λ η ν ι κ ή ς Λ ο γ ο τ ε χ ν ί α ς Θεματική ενότητα: «Οικουμενικές αξίες και Λογοτεχνία» ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Κείμενα προς συνανάγνωση συνεξέταση Έριχ Μαρία

Διαβάστε περισσότερα

Ορθή επανάληψη: Πρόσκληση Εκδήλωσης Ενδιαφέροντος για υποψηφίους διδάκτορες στο πλαίσιο της χρηµατοδοτούµενης Πράξης Κύρτου Πλέγµατα

Ορθή επανάληψη: Πρόσκληση Εκδήλωσης Ενδιαφέροντος για υποψηφίους διδάκτορες στο πλαίσιο της χρηµατοδοτούµενης Πράξης Κύρτου Πλέγµατα Ορθή επανάληψη: Πρόσκληση Εκδήλωσης Ενδιαφέροντος για υποψηφίους διδάκτορες στο πλαίσιο της χρηµατοδοτούµενης Πράξης Κύρτου Πλέγµατα Αθήνα, 22/7/2013 To Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύµατος

Διαβάστε περισσότερα

Το νησάκι της Δοκού απέχει 7 ναυτικά μίλια από το

Το νησάκι της Δοκού απέχει 7 ναυτικά μίλια από το ΔΙΑΔΡΟΜΗ 5 ΝΗΣΟΣ ΔΟΚΟΣ Προβλήτα στο ΚΑΣΤΕΛΛΙ ΚΑΣΤΡΟ Κορυφή ΔΟΚΟΥ Μήκος διαδρομής Χρόνος χωρίς στάσεις Ομορφιά διαδρομής 5,8 χλμ. 2 ώρ. 05 3 * Το νησάκι της Δοκού απέχει 7 ναυτικά μίλια από το λιμάνι της

Διαβάστε περισσότερα

Το Τραγούδι της Γης του Στράτη Μυριβήλη

Το Τραγούδι της Γης του Στράτη Μυριβήλη Το Τραγούδι της Γης του Στράτη Μυριβήλη Θεατρικές Παραστάσεις στα νησιά του Βορείου Αιγαίου Λήμνος, Λέσβος, Χίος Καλοκαίρι 2014 «Ένα τραγούδι γυρεύουμε. Το τραγούδι των τραγουδιών καρτερούμε. Το τραγούδι

Διαβάστε περισσότερα

Σελίδα: 9 Μέγεθος: 56 cm ² Μέση κυκλοφορία: 1030 Επικοινωνία εντύπου:

Σελίδα: 9 Μέγεθος: 56 cm ² Μέση κυκλοφορία: 1030 Επικοινωνία εντύπου: Σελίδα: 16 Μέγεθος: 510 cm ² Μέση κυκλοφορία: 7510 Επικοινωνία εντύπου: (210) 8113000 Σελίδα: 9 Μέγεθος: 56 cm ² Μέση κυκλοφορία: 1030 Επικοινωνία εντύπου: 210 5231.831-4 Είδος: Εφημερίδα / Κύρια / Οικονομική

Διαβάστε περισσότερα

14 Δυσκολίες μάθησης για την ανάπτυξη των παιδιών, αλλά και της εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες και αιτιολογίες για τις

14 Δυσκολίες μάθησης για την ανάπτυξη των παιδιών, αλλά και της εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες και αιτιολογίες για τις ΠΡΟΛΟΓΟΣ Οι δυσκολίες μάθησης των παιδιών συνεχίζουν να απασχολούν όλους όσοι ασχολούνται με την ανάπτυξη των παιδιών και με την εκπαίδευση. Τους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι, μέσα στην τάξη τους, βρίσκονται

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΛΟΓΙΑ - ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΓΕΩΛΟΓΙΑ - ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΓΕΩΛΟΓΙΑ - ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2018 2019 ΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ- ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 1 Περιεχόμενα ΕΝΟΤΗΤΑ Α : ΧΑΡΤΕΣ Α1.4 Ποιον χάρτη να διαλέξω;. 3 Α1.3 Η χρήση των χαρτών στην καθημερινή

Διαβάστε περισσότερα