Σύγχρονες Προκλήσεις για τις Αστικές Υπηρεσίες Ύδρευσης & Αποχέτευσης στην Ελλάδα & Αλλού

Transcript

1 Σύγχρονες Προκλήσεις για τις Αστικές Υπηρεσίες Ύδρευσης & Αποχέτευσης στην Ελλάδα & Αλλού Α. N. Αγγελάκης & Ο. Κοτσελίδου, Ένωση ΔΕΥΑ, Λάρισα Βιώσιμη Διαχείριση Αστικού Νερού, Αθήνα 26 & 27 Ιανουαρίου 2016

2 Θέματα Παρουσίασης Εισαγωγή Παρελθόν Παρόν Προκλήσεις και Προοπτικές Το Μέλλον Τελικές σκέψεις

3 Εισαγωγή Παρελθόν Σβήνοντας ένα κομμάτι από το παρελθόν είναι σαν να σβήνεις κι ένα αντίστοιχο κομμάτι από το μέλλον. Γιώργος Σεφέρης We never know the worth of water till the well is dry. εν δίνουµε σηµασία στην αξία του νερού µέχρι που να στερέψει η πηγή. Τhomas Fuller ( ), English Ηistorian Στη χώρα μας υπάρχει μια μακραίωνη ιστορία και παράδοση και μια βαρειά κληρονομιά.

4 Σωλήνες υδροδότησης την Μινωική περίοδο: Διαστάσεις τους (πάνω) και Πραγματικό τμήμα δικτύου (κάτω)

5 Τομή και κάτοψη της τουαλέτας στο ισόγειο του ανακτόρου της Κνωσού (Angelakis et al., 2005)

6 +220 Spring (+57.60) Sea level N m Q P Spring North entrance (inlet) Duct Tunnel N A B C D E F Meeting point Duct S City tank South entrance (outlet) Το Ευπαλίνειο τούνελ: Επιμήκης τομή (πάνω), οριζόντιο σχήμα (μέσο) και μια γενική έποψη (κάτω) (Koutsoyiannis et al., 2008)

7 Δεξαμενή που βρίσκεται μέσα σε βράχο στην αρχαία Ελεύθερνα στον Ν. Ρεθύμνου Ελληνιστικής περιόδου (1000 m 3 )

8 Χρήση ομβροδεξαμενών σε αστικές περιοχές κατά τα πρότυπα των αρχαίων Ελλήνων προκειμένου να αυξηθεί η διαθεσιμότητα του νερού (ιδιαίτερα σε ξηρικές περιοχές) και να βελτιωθεί η αντιπλημμυρική προστασία τους. Μια ομβροδεξαμενή που χρησιμοποιούταν για υδροδότηση οικισμού των Λακωνίων, Λασιθίου μέχρι τα μέσα του περασμένου αιώνα.

9 Σήμερα Αν αρχίσουμε να τσακωνόμαστε για το παρελθόν και το παρόν, θα ανακαλύψουμε ότι χάνουμε το μέλλον! Ουίνστον Τσόρτσιλ

10 Οι Υπηρεσίες Ύδρευσης και Αποχέτευσης στην Ελλάδα Τις τελευταίες 10ετίες οι υπηρεσίες Υδρευσης και Αποχέτευσης στην Ευρώπη και στην Ελλάδα θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν ως μικρές οάσεις του αστικού χώρου. Στην Ελλάδα οι υπηρεσίες ύδρευσης και αποχέτευσης παρέχονται από την Ε.ΥΔ.Α.Π. Α.Ε., την ΕΥΑΘ Α.Ε. (Αθήνα & Θεσσαλονίκη αντίστοιχα), τις Δημοτικές Επιχειρήσεις Υδρευσης- Αποχέτευσης (Δ.Ε.Υ.Α.) που λειτουργούν σε 130 Δήμους της χώρας και τις υπηρεσίες των Δήμων για τις πόλεις που δεν έχουν Δ.Ε.Υ.Α. Οι Δ.Ε.Υ.Α. που αποτελούν τους κύριους διαχειριστές υδατικών πόρων και συγκαταλέγονται στους φορείς προστασίας του περιβάλλοντος στις αστικές περιοχές, ιδρύθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 80 με τον ν. 1069/80, έχουν οργανωθεί σε πολύ ευέλικτα σχήματα με κοινωφελή χαρακτήρα κι επιχειρηματική αντίληψη, στελεχώθηκαν με ικανά και εξειδικευμένα στελέχη, έκαναν επενδύσεις πάνω από 10 δις, ανέπτυξαν σύγχρονες τεχνολογίες, κατασκεύασαν και λειτουργούν έργα εφάμιλλα αυτών των πιο ανεπτυγμένων χωρών του δυτικού κόσμου. Στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ενωσης των Επιχειρήσεων Υδρευσης-Αποχέτευσης (EUREAU) και της Ε.Δ.Ε.Υ.Α. καταδεικνύουν ότι τα δίκτυα υδροδότησης, οι μονάδες επεξεργασίας υγρών αποβλήτων κι άλλες υποδομές προστασίας του αστικού περιβάλλοντος στην Ελλάδα, βρίσκονται σε υψηλό επίπεδο.

11 Οι Επιχειρήσεις Ύδρευσης και Αποχέτευσης της Ελλάδας συμβάλλουν στην: Υψηλή ποιότητα του πόσιμου νερού και των εκροών των επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων Το 100% περίπου του πληθυσμού της Χώρας υδροδοτείται με πόσιμο νερό υψηλής ποιότητας, το 90% των οικιών και άλλων εγκαταστάσεων είναι συνδεδεμένα με δίκτυα αποχέτευσης και μονάδες επεξεργασίας, συνολικού μήκους που ξεπερνά τα 26,000 km (που σε ποσοστό 75% είναι χωριστικά, δηλαδή ακαθάρτων και ομβρίων) και το 75% του πληθυσμού εξυπηρετείται από πολύ καλά λειτουργούσες μονάδες επεξεργασίας υγρών αποβλήτων. Προστασία του περιβάλλοντος Η συμβολή των Δ.Ε.Υ.Α. και των Ε.ΥΔ.Α.Π. και Ε.Υ.Α.Θ. στην προστασία του περιβάλλοντος είναι σημαντική. Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα αποκατάστασης του θαλάσσιου περιβάλλοντος σε παράκτιες αστικές περιοχές, με αποτέλεσμα την αύξηση των ακτών κολύμβησης και των τίτλων "γαλάζιας σημαίας". Τριακόσιες ενενήντα τέσσερις (394) ελληνικές ακτές και εννέα (9) μαρίνες κέρδισαν φέτος το διεθνές βραβείο ποιότητας γαλάζια σημαία.

12 Μέτρα και Προγράμματα των Επιχειρήσεων Υδρευσης-Αποχέτευσης για την Εξοικονόμηση Νερού: Αποδοτικότερη χρήση του νερού και προώθηση τεχνολογιών περιορισμού του μη τιμολογούμενου νερού (Non-revenue water). Επιδίωξη διαχείρισης κυρίως της ζήτησης αντί αυτής της ανάπτυξης νέων υδατικών πόρων. Καθιέρωση κλιμακωτού τιμολογίου. Ενημέρωση των καταναλωτών για λελογισμένη κατανάλωση (καζανάκια, πλύσιμο αυτοκινήτων και άλλα). Προώθηση της ανακύκλωσης και χρήσης μη συμβατικών πόρων. Προώθηση εισαγωγής σχετικών μαθημάτων σ όλες στις βαθμίδες της εκπαιδευτικής διαδικασίας σε συνεργασία με την εκπαιδευτική κοινότητα.

13 Προκλήσεις και Προοπτικές Η αστικοποίηση σε επίπεδο πλανήτη έχει αυξητική τάση και το 2050 προβλέπεται: (α) 2 δισεκατ. περισσότεροι άνθρωποι (~145,000 /d) (β) τα 2/3 των χωρών θα βρίσκονται υπό καθεστώς σοβαρής ελλειμματικότητας νερού, (γ) το 80-90% του πληθυσμού θα διαμένει και θα δραστηριοποιείται σε αστικές περιοχές Επίσης: (α) Ενέργεια και νερό ή νερό και ενέργεια είναι αλληλοσυνδεδεμένοι όροι (β) Κλιματική μεταβλητότητα (ή αλλαγή) - Σημαντική αύξηση πλημμυρικών γεγονότων (γ) Παλαιότητα υποδομών Ύδρευσης και Αποχέτευσης (αντικατάσταση και αναβάθμιση και εκσυγχρονισμός τους) (δ) Οι περισσότερες πόλεις (κυρίως στο αναπτυσσόμενο κόσμο) έχουν περιορισμένη τεχνολογική και οικονομική δυνατότητα συντήρησης των συστημάτων αποθήκευσης, επεξεργασίας και διανομής. Η Χώρα μας παρά τις κρίσεις, θεωρείται ότι θα ακολουθήσει τη διεθνή τάση αστικοποίησης, με αποτέλεσμα η περαιτέρω ενδυνάμωση, μεγέθυνση και δραστηριοποίηση των Επιοχειρήσεων Ύδρευσης και Αποχέτευσης να θεωρείται δεδομένη.

14

15 Δήμοι Κρήτης Η συνολική έκταση των τριών Δήμων είναι 809,4 km 2 (9,7%) και σ αυτή την έκταση κατοικούν κάτοικοι, δηλαδή το 36,13% του συνολικού πληθυσμού της Κρήτης.

16 Ενέργεια και νερό είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι όροι

17 Precipitation (mm) Precipitation (mm) Year (c) Year

18 Το Μέλλον Όμοια γάρ ως επί το πολύ τα μέλλοντα τοις γεγονόσι Ευριπίδης, π. Χ. Ανέβηκα στους ώμους των πατέρων μου, να δω μακρύτερα το μέλλον. Νίκος Καζαντζάκης

19 Διαχωρισμός των ούρων που περιέχουν το 75% των θρεπτικών, από τα υπόλοιπα ακάθαρτα στην πηγή με κατάλληλες τουαλέτες, που ήδη χρησιμοποιούνται στην Ελβετία κι αλλού.

20 Χρήση τουαλετών κενού, όπως σε περιοχή του Αμβούργου της Γερμανίας, όπου εξοικονομείται 30-50% του πόσιμου νερού

21 Ανάπτυξη πράσινων πόλεων (παράδειγμα η περίπτωση της Φιλαδέλφειας των ΗΠΑ), με την καλύτερη δυνατή προσαρμογή στο φυσικό κύκλο του νερού (χρήση παραδοσιακών πρακτικών για τη θωράκιση της λεκάνης απορροής και την προστασία από πλημμύρες).

22 Αποκεντρωμένα vs Συγκεντρωτικών Συστημάτων Ύδρευσης και Αποχέτευσης Η αύξηση της αστικοποίησης θα επιβάλλει όλο και περισσότερο αποκεντρωμένα συστήματα ύδρευσης και αποχέτευσης.

23 Αποκεντρωμένα vs Συγκεντρωτικών Συστημάτων Ύδρευσης και Αποχέτευσης Παράδειγμα: System has been in Operation for 25 Years, Upland, CA) Courtesy D. Ripley

24 Παράγοντες που περιορίζουν την Επαναχρησιμοποίηση των εκροών των αστικών υγρών αποβλήτων (α) Για άρδευση γεωργικών καλλιεργειών (ι) Η απόσταση μεταξύ των πηγών ανακυκλωμένου νερού και γεωργικών ζήτησης. (ιι) Η ανάγκη αποθήκευσης στις περιόδους υγρών περιόδων. (β) Για άρδευση αστικών χώρων πρασίνου (ι) Ο διάσπαρτος χαρακτήρας των αστικών χώρων πρασίνου. (ιι) Το κόστος του απαιτούμενου συστήματος παράλληλης διανομής. (γ) Έμμεση επαναχρησιμοποίηση για όλες τις χρήσεις (ι) Οι περισσότερες αστικές περιοχές δεν διαθέτουν κατάλληλους υπόγειους υδροφορείς για εμπλουτισμό τους. (ιι) Επίσης η μη διαθεσιμότητα κατάλληλων επιφανειακών αποθηκευτικών εγκαταστάσεων.

25 Επομένως ποιά ή ποιες είναι οι λύσεις; 1. Αποδοτικότερη χρήση 2. Εάν μια σημαντική ποσότητα εκροών υγρών αποβλήτων είναι διαθέσιμη για ανακύκλωση σε μια μεγάλη πόλη, που δεν διαθέτει κατάλληλη υποδομή υπόγειων ή επιφανειακών αποθηκευτικών εγκαταστάσεων, τότε άμεση επαναχρησιμοποίηση, ακόμη και για πόσιμο νερό, με τα κατάλληλα μέτρα προστασίας, θα πρέπει να εφαρμόζεται.

26 Μελλοντικές ευκαιρίες: Το παράδειγμα της Νότιας Καλιφόρνιας Η απαιτουμένη ενέργεια για ένα m 3 νερού με το υφιστάμενο σύστημα, με αφαλάτωση και με ανάκτηση από εκροές υγρών αποβλήτων είναι: 3,00, 2,83 και 0,65 kwh, αντίστοιχα.

27 Έκδοση σχετική με τη Επαναχρησιμοποίηση εκροών υγρών αποβλήτων για οικιακή χρήση στη Ν. Καλιφόρνια (3-2015).

28 Το παράδειγμα της Σιγκαπούρης: Νερό ύδρευσης 2011 ζήτηση νερού = 650 Mm 3 /yr 2060 ζήτηση νερού = 2 x 2011 ζήτηση= 1,300 Mm 3 /yr

29 Ετήσιες απώλειες νερού/100 km του κεντρικού δικτύου ( ) στη Σιγκαπούρη. Μη τιμολογήσιμες ποσότητες νερού σήμερα είναι μικρότερες από 5%.

30 Κατανάλωση οικιακού νερού στην Σιγκαπούρη (L/inh.d)

31 Τελικές σκέψεις Οι Αρχαίοι Έλληνες «Μηχανικοί» είχαν βασικές γνώσεις υδραυλικής, αειφορίας, προστασίας του περιβάλλοντος και υγιειονολογίας (ροής υγρών, σίφωνος και άλλων) από τη Μινωική περίοδο. Οι Επιχειρήσεις Ύδρευσης και Αποχέτευσης στην Ευρώπη και στην Ελλάδα μπορούν να χαρακτηρισθούν ως μικρές οάσεις στον αστικό χώρο. Αύξηση πληθυσμιακής πυκνότητας σημαίνει και μείωση της μονάδας κόστους των υποδομών (δίκτυα, μονάδες επεξεργασίας, κ.α.). Ασφάλεια δικτύων και άλλων υποδομών. Με τη χρήση και εφαρμογή νέων ιδεών, τεχνολογιών και διεργασιών τα υγρά απόβλητα μπορούν να θεωρηθούν ως ανανεώσιμη και ανακτήσιμη πηγή ενέργειας και νερού. Η μελλοντική αύξηση της αστικοποίησης συνεπάγεται σημαντική αύξηση κινδύνων από πλημμυρικά γεγονότα και μείωση της διαθεσιμότητας υδατικών πόρων. Μέτρα : (ι) ο περιορισμός απωλειών, (ιι) η μείωση της κατανάλωσης, (ιιι) η επαναχρησιμοποίηση εκροών απόβλητων και (δ) η κατασκευή ομβροδεξαμενών,

32 Τελικό μήνυμα Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η υγεία μας έχει βελτιωθεί θεαματικά από τα μέσα του προηγούμενο αιώνα και μετέπειτα. Ένα πράγμα όμως φαίνεται βέβαιο. Αυτό δεν συνέβη μόνο εξαιτίας των βελτιώσεων στην φαρμακευτική ή ιατρική επιστήμη, ή ακόμα και στην παρουσία μεγάλου αριθμού ιατρών. Αυτό, κυρίως, οφείλεται στους υδραυλικούς και στους υγιεινολόγους Μηχανικούς και φυσικά στους Οργανισμούς Νερού, που ιδρύθηκαν και λειτουργούν επιτυχώς σ' ολόκληρο σχεδόν το δυτικό κόσμο μετά το 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Lewis Thomas (1984), διάσημος γιατρός και συγγραφέας. Σάς Ευχαριστώ πού με ακούσατε!