εναλλακτικη τεχνη: ο ονειροκοσµος της κερκυρας

Transcript

1 Το παρόν διατίθεται αποκλειστικά µέσω του εντύπου µε το οποίο κυκλοφορεί. Απαγορεύεται η αυτοτελής πώλησή του. Επιτρέπεται η χρήση µόνο για ιδιωτική κατ οίκον προβολή. Απαγορεύεται µε οποιoνδήποτε τρόπο η αντιγραφή, αναπαραγωγή, µεταπώληση και ενοικίαση αυτού του δίσκου. Warning. This motion picture is protected by law. ΠΕΡΙΟ ΙΚΗ ΕΚ ΟΣΗ - ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΜΕ ΤΟΝ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΤΥΠΟ ευτεροσ κυκλος επεισοδιων DVD τευχος Νοεµbριου 2013 Το Τ παρόν διατίθεται αποκλειστικά µέσω του εντύπου µε ιάρκεια: 60 λεπτά ΕΤ123 το οποίο κυκλοφορεί. Απαγορεύεται η αυτοτελής πώλησή του. Επιτρέπεται η χρήση µόνο για ιδιωτική κατ οίκον προβολή. Απαγορεύεται µε οποιoνδήποτε Θεοί και εξωγήινοι 2010 A&E TELEVISION NETWORKS, LLC. ALL RIGHTS RESERVED προσεγγίζοντας τα αινίγµατα του κοσµου µας τρόπο η αντιγραφή, αναπαραγωγή,µεταπώλησηκαιενοικίασηαυτούτουδίσκου.warning.thismotionpictureisprotectedbylaw. Εξωγηινο ΑΝΑΤΡΕΠΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ το DNA; ανθρωπινο ψυχοµαγεια: η νεα θεραπευτικη µεθοδος εναλλακτικη τεχνη: ο ονειροκοσµος της κερκυρας παραφυσικα στην επανασταση του 21 ελληνες και ινδοι: οι συνδεσεις µεταξυ δυο παναρχαιων πολιτισµων # EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 25 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2010

2

3 Μυστήρια E DI T O Tο µυστηριο της ναζκα Χαραγµένο επάνω σε µια τεράστια άγονη περιοχή στο Νότιο Περού, που θυµίζει έντονα σεληνιακό τοπίο, βρίσκεται ένα από τα µεγαλύτερα µυστήρια του ανθρώπου. Οι Γραµµές στη Νάζκα και οι αναπαραστάσεις που απεικονίζουν περίτεχνα σχήµατα είναι η πλέον εκπληκτική οµάδα γεωγλυφικών στον κόσµο. Αυτά τα γεωγλυφικά αποτελούν ένα σύνολο που απαρτίζεται από 300 φιγούρες και περιλαµβάνει ευθείες γραµµές, γεωµετρικά σχήµατα και ευκρινέστατες απεικονίσεις ζώων και πουλιών. Oµως, όλα αυτά είναι ευδιάκριτα µόνο από ψηλά Του Απόστολου Χρ. Αντωνάκη aantonakis@e-typos.com Η µεγάλη έρηµος του Περού κατέχει ίσως µία από τις σηµαντικότερες θέσεις µεταξύ των µυστηριακών µνηµείων του αρχαίου κόσµου γνωστή ως «Γραµµές της Νάζκα». Τα περίπλοκα γεωµετρικά σχήµατα, τα σχέδια διαφορετικών ζώων και οι στιλιζαρισµένες ανθρώπινες µορφές είναι εκπληκτικές και σαφείς γεωγλυφικές απεικονίσεις που βάζουν σε σκέψεις τον παρατηρητή. Περισσότερα από 300 γεωµετρικά και ζωικά µοτίβα έχουν ήδη καταγραφεί, διασχίζοντας την άγονη «Pampas» σαν ένα απλωµένο τεράστιο αινιγµατικό παζλ. Οι αρχαίες γραµµές µπορούν να αναγνωριστούν ως προς εκείνο που παριστάνουν µόνο αν τις δει κάποιος από ψηλά, πετώντας µε ελικόπτερο ή αεροπλάνο. Κι αυτή ακριβώς η ιδιαιτερότητα των γεωγλυφικών τα καθιστά αινιγµατικά και σηµαντικά. ιότι κατά την εποχή που κατασκευάσθηκαν ήταν αδύνατον -σύµφωνα µε τα ισχύοντα ιστορικά δεδοµένα- να υπήρχε ανθρώπινη τεχνολογική εξέλιξη που θα επέτρεπε στους αρχαίους Περουβιανούς κατασκευαστές να έχουν τη δυνατότητα να σχεδιάζουν και να καθοδηγούν από ψηλά τις γεωγλυφικές κατασκευές. Αλλωστε αυτά τα έργα ολοκληρώθηκαν πολύ πριν από την τεκµηριωµένη ανθρώπινη πτήση. Πολλές εικασίες εκφράσθηκαν σχετικά µε τη σκοπιµότητα των γεωγλυφικών. Ειπώθηκε πως είναι αρχαίες πίστες, λωρίδες προσγείωσης για εξωγήινα σκάφη ή κάποιο γιγαντιαίο αστρονοµικό ηµερολόγιο Κι αυτές είναι µόνο µερικές από τις επικρατέστερες θεωρίες, ενώ δεν απουσιάζουν και οι τυπικές στερεότυπες αρχαιολογικές επισηµάνσεις που χαρακτηρίζουν τις κατασκευές πρώιµες ανθρώπινες τελετουργικές παραστάσεις. Οι συνωµοσιολογικοί χώροι επιµένουν στην τολµηρή άποψή τους ότι οι Γραµµές της Νάζκα αποτελούν το αρχαιολογικό λείψανο ανθρώπων που ήταν πολύ περισσότερο προηγµένοι απ όσο εµείς έχουµε εκτιµήσει. Κάποιοι άλλοι εµµένουν σε περισσότερο ακραίες θεωρίες που θέλουν τα γεωγλυφικά ως «σηµάδια» που άφησε στο πέρασµά της από την περιοχή κάποια εξωγήινη φυλή που µας επισκέφθηκε Αυτές οι εικασίες φυσικά δεν έπαψαν ποτέ να εκφράζονται µέχρι και σήµερα. «Τα ρηχά χαρακτικά στην έρηµο του υψιπέδου έγιναν πριν από χρόνια περίπου από τους Ινδιάνους της περιοχής που έσκαψαν τη σκούρα επιφάνεια εκθέτοντας το υπόλευκο στρώµα κάτω από το έδαφος», επιµένουν οι αρχαιολόγοι. Στην πραγµατικότητα µόνο ο Θεός είναι σοφός. Η ανθρώπινη σοφία πολύ λίγη αξία έχει ή µάλλον είναι µηδαµινή Πλάτων (Απολογία Σωκράτους) Τα βότσαλα που καλύπτουν την επιφάνεια της ερήµου περιέχουν οξείδιο του σιδήρου που µε την πάροδο του χρόνου απέκτησε ένα σκούρο χρώµα. Οταν παραµεριστούν τα χαλίκια όντως προκαλούν µία χρωµατική αντίθεση µε το υπόλευκο χρώµα του υπεδάφους. Είναι πιθανόν κάποια αρχικά σχέδια να έγιναν µε την αφαίρεση του επιφανειακού στρώµατος, όµως παραµένει το ερώτηµα σχετικά µε το ποιος κατηύθυνε τη χαρακτική εφόσον έπρεπε να ίπταται ώστε να δίνει σαφείς οδηγίες. Πιθανολογείται, λοιπόν, σήµερα, πως τα γεωγλυφικά πρέπει να έγιναν από ψηλά µε τη χρήση προηγµένης τεχνολογίας διότι µε κανέναν άλλο λογικό και αποδεκτό τρόπο δεν θα µπορούσαν να είναι σαφή. Ωστόσο, κάποιες συντηρητικές απόψεις αρνούνται πεισµατικά αυτήν την εκδοχή. Συνεπώς µάλλον θα αφεθεί για επίλυση, ως προκλητικό αίνιγµα, από τις επερχόµενες µελλοντικές γενιές

4 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 4 ΠΕριεχ µενα ΘΕΜΑΤΑ ΣΙΩΠΗΛΗ ΠΟΙΗΣΗ -ΤΑΣΟΣ ΚΟΥΡΗΣ Ο ΟΝΕΙΡΟΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ ΠΑΡΑ ΟΣΕΙΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΙΝ ΟΙ ΠΥΡ ΚΑΙ ΑΠΟΘΕΩΣΗ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ Η ΠΡΟΩΘΗΜΕΝΗ ΨΥΧΟΜΑΓΕΙΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΑΞΙ Ι ΣΤΟΝ ΛΑΒΥΡΙΝΘΟ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΑΡΑ ΟΞΑ Ο ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ ΑΜΠΕΛΟΓΙΑΝΝΗ: ΕΠΙΒΙΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΜΥΘΟΥ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΗ ΣΤΟΥΣ ΒΛΑΧΟΥΣ ΣΤΗΛΕΣ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ ΕΙΜΑΣΤΕ ΦΟΡΕΙΣ ΕΞΩΓΗΙΝΟΥ DNA; 5 ΠΡΟΣΩΠΑ 6 DATA FILES 7 ΟΥΡΕΙΟΣ ΙΠΠΟΣ 8-9 KOSΜΟ NEWS ΕΙΚΟΝΕΣ 25 Η ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΕΙΚΟΝΕΣ 39 F... FOR FANTASY 45 ΠΑΡΑΞΕΝΟΣ ΤΑΞΙ ΙΩΤΗΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ 50 ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

5 Προσωπα Γερµανός Ιησουίτης ιερέας, ο Κίρχερ χαρακτηρίστηκε ως ο τελευταίος εκπρόσωπος της Αναγέννησης, όντας ένας πραγµατικός πανεπιστήµονας της εποχής του. Αφησε πίσω του ένα τεράστιο συγγραφικό έργο, ασχολούµενος µε µια σειρά από θεµατικά πεδία, όπως η Ιατρική, η Γεωλογία, η Γλωσσολογία, ο Νεοπλατωνισµός, η Αστρονοµία, τα Μαθηµατικά, η Αιγυπτιολογία κ.ά. Ηταν από τους πρώτους που παρατήρησαν µε τη βοήθεια του µικροσκοπίου τα µικρόβια, υπήρξε ο εφευρέτης του τηλεβόα και του µαγνητικού ρολογιού, ενώ αξίζει να αναφέρουµε πως ήταν ο πρώτος που δηµοσίευσε χάρτη της Ατλαντίδας βασισµένος στις αναφορές του Πλάτωνα! Αθανάσιος Κίρχερ ( ) 5 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

6 Το παρόν διατίθεται αποκλειστικά µέσω του εντύπου µε το οποίο κυκλοφορεί. Απαγορεύεται η αυτοτελής πώλησή του. Επιτρέπεται η χρήση µόνο για ιδιωτική κατ οίκον προβολή. Απαγορεύεται µε οποιoνδήποτε τρόπο η αντιγραφή, αναπαραγωγή, µεταπώληση και ενοικίαση αυτού του δίσκου. Warning. This motion picture is protected by law. EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 6 Βρείτε µας στο facebook αναζητώντας το λογαριασµό ΠΕΡΙΟ ΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ Ancient Aliens: Θεοι και εξωγηινοι Νέα σειρά µε το κύρος του History Channel data files Σαν Σήµερα (16/11-22/11) ιάρκεια: 60 λεπτά ΕΤ123 h Θεοί και εξωγήινοι 2010 A&E TELEVISION NETWORKS, LLC. ALL RIGHTS RESERVED οτ 16/11/1914: Αρχίζει τη λειτουργία της η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ, η Federal Reserve Bank. 17/11/1973: Το τανκ µπαίνει στο Πολυτεχνείο για να καταστείλει τη φοιτητική εξέγερση κατά της δικτατορίας. 18/11/1992: επιστήµονες, µεταξύ των οποίων και 99 νοµπελίστες, υπογράφουν έκκληση για τη σωτηρία της Γης, αφού εκτιµούν πως ο πλανήτης µας αντιµετωπίζει βραχυπρόθεσµα την προοπτική της κατάρρευσης. 19/11/1703: Πεθαίνει στις φυλακές της Βαστίλης ο περίφηµος «άνθρωπος µε τη σιδερένια µάσκα», η ζωή του οποίου έγινε ευρύτερα γνωστή από τον Βολταίρο και τον Αλέξανδρο ουµά. 19/11/1999: Η Κίνα εκτοξεύει το πρώτο διαστηµόπλοιό της που φέρει το όνοµα «Σενζού 1». 20/11/1820: Μια λευκή φάλαινα 80 τόνων επιτίθεται κατά του πλοίου «Εσεξ», δυτικά των ακτών της Νοτίου Αµερικής. Το επεισόδιο θα αποτελέσει πηγή έµπνευσης για το αριστούργηµα του Χέρµαν Μέλβιλ, «Μόµπι Ντικ». 20/11/1981: Ο Αµερικανός Στιβ Πτάτσεκ πιλοτάρει το πρώτο αεροπλάνο που κινείται µε ηλιακή ενέργεια. ΕΝΘΕΤΗ ΕΚ ΟΣΗ καθε σαββατο στα περιπτερα µαζι µε τον ελευθερο τυπο ιεύθυνση έκδοσης Απόστολος Χρ. Αντωνάκης Αρχισυντάκτης Μηνάς N. Παπαγεωργίου Σύνταξη Στέλιος Φωκάς, Θεανώ Καρούτα, Αλίκη Κοτζιά, Μαρία Μακρίδου, Ράνια Ιωάννου, Νικόλαος Κουµαρτζής, Τάσος Χαλιός, ηµήτρης Αναστασίου, Νάσος Κοµιανός, Μαρί-Σοφί Σγούρου Ειδικοί συνεργάτες Γιώργος Αδαµόπουλος, ηµήτρης Αργασταράς, Αγγελος Βιαννίτης, Χαρίτα Μήνη, Σάσσα Τσέιτοου, Χρήστος Πανόπουλος, Γιώργος Λεκάκης Art director Σοφία Λιβιεράτου Υπεύθυνη διόρθωσης κειµένων Kατερίνα Μπεχράκη Iδιοκτησία ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Α.Ε. Εκδότες ηµήτρης Μπενέκος, Αλέξης Σκαναβής ιευθυντής Πάνος Αµυράς ιεύθυνση εµπορικής ανάπτυξης «ELSE AGENCY» Εµπορική διεύθυνση Ελσα Σοϊµοίρη ιεύθυνση διαφήµισης Λουκάς Παπανικολάου Υποδοχή διαφήµισης Μίνα Γιαννάκη Οικονοµική διευθύντρια Μαριάννα Θαρενάκη Φωτογραφικό αρχείο Παναγιώτης Μούσουρας Φωτό Αρχείο Ελεύθερου Τύπου, Shutterstock, Ideal Image, Visual Photos, ΑΠΕ, Eurokinissi Υπεύθυνος κυκλοφορίας Κώστας Μπαλής Εκτύπωση ΤΥΠΟΕΚ ΟΤΙΚΗ Α.Ε. ιανοµή ΕΥΡΩΠΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Αγίας Λαύρας 2 & Σαρανταπόρου, Νέο Ηράκλειο, Τ.Κ Τηλ.: , Fax: , Site: Fenomena@e-typos.com Γνωρίζατε ότι Στις 22 Νοεµβρίου του 1906, τα αρχικά SOS καθιερώνονται ως διεθνές σήµα κινδύνου στο ιεθνές Συνέδριο Ασύρµατης Τηλεγραφίας του Βερολίνου; Σχετικά µε την προέλευση της φράσης, πολλοί είναι εκείνοι που πιστεύουν ότι προέρχεται από τα αρχικά των αγγλικών λέξεων «Save Our Souls» ή «Save Our Ship». Παρ όλα αυτά, η αλήθεια είναι πως επιλέχθηκε λόγω της ευκολίας µέσω της οποίας µπορεί να χρησιµοποιηθεί στον κώδικα Μορς (τρεις συνεχόµενες τελείες, τρεις παύλες και τρεις τελείες). Οι απόψεις των συγγραφέων εκφράζουν τους ίδιους και δεν αποτελούν κατ ανάγκην και απόψεις του περιοδικού.

7 εναλλακτική µατιά στην επικαιρότητα Σεαυτόν αιδού ή αλλιώς, «να σέβεσαι τον εαυτό σου». Πρόκειται για µία από τις δεκάδες σοφές και προτρεπτικές ρήσεις/παραινέσεις που βρίσκονταν χαραγµένες στον πρόναο του ξακουστού Μαντείου των ελφών κατά την αρχαιότητα. Μία µικρή επαφή µε την αρχαία ελληνική φιλοσοφία αρκεί για να γίνει κατανοητό ότι το πρότυπο του Ανθρώπου έχει ακολουθήσει στο πέρασµα του χρόνου µια εντελώς διαφορετική πορεία. Στις µέρες µας, οι έντονοι ρυθµοί ζωής, το άγχος της καθηµερινότητας, αλλά και η ίδια η φιλοσοφία της ζωής των ανθρώπων της ύσης, έχουν φορτώσει την ψυχοσύνθεσή τους µε χίλιους δυο επιβαρυντικούς παράγοντες. Απογοήτευση, κατάθλιψη και στρες δηµιουργούν ένα εκρηκτικό κοκτέιλ, το οποίο, σύµφωνα µε µια επιστηµονική έρευνα που είδε πρόσφατα το φως της δηµοσιότητας, «κόβει» αποδεδειγµένα χρόνια από τη ζωή µας! Σε παλαιότερο τεύχος των «Φαινοµένων» είχαµε αναφερθεί στις παράξενες ιδιότητες του βιολογικού «δείκτη» των τελοµερών, των µικροσκοπικών εκείνων τµηµάτων του DNA που βρίσκονται στις άκρες του ανθρώπινου χρωµοσώµατος. Ερευνες είχαν καταδείξει ότι το µήκος τους ίσως να συνδέεται µε το προσδόκιµο ζωής του κάθε ανθρώπου. Πριν από µερικές µέρες το επιστηµονικό έντυπο «Molecular Psychiatry», που εκδίδεται υπό την αιγίδα του Nature, δηµοσίευσε µια έρευνα Ολλανδών ψυχιάτρων από το Ελεύθερο Πανεπιστήµιο του Αµστερνταµ, που αποδεικνύει ότι η µείωση του µήκους των τελοµερών συνδέεται άµεσα µε την κατάθλιψη. Συγκεκριµένα στο άρθρο οι ερευνητές, µε επικεφαλής τη δρ Τζόσιν Βερχόβεν, υποστηρίζουν πως «οι ασθενείς µε µείζονα καταθλιπτική διαταραχή αντιµετωπίζουν αυξηµένο κίνδυνο σωµατικών ασθενειών που σχετίζονται µε τη γήρανση, όπως οι καρδιοπάθειες, ο διαβήτης, η παχυσαρκία και ο καρκίνος». Αυτός ο «αυξηµένος κίνδυνος» Αξιοσηµείωτο είναι το γεγονός ότι το µέγεθος αυτής της µείωσης των τελοµερών στο DNA ήταν ανάλογο προς τη χρονική περίοδο κάτω από την οποία οι οµάδες των εθελοντών βρίσκονταν σε συνθήκες κατάθλιψης Από τoν Μηνά N. Παπαγεωργίου που αναφέρουν ενδεχοµένως να σχετίζεται µε άγνωστους µέχρι σήµερα «µηχανισµούς ταχύτερης βιολογικής γήρανσης µεταξύ των ασθενών που παρουσιάζουν συµπτώµατα κατάθλιψης», όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν. Για να εξάγει τα προαναφερθέντα συµπεράσµατα η επιστη- µονική οµάδα συγκέντρωσε στοιχεία από ανθρώπους από αυτούς ήταν ασθενείς βαριάς µορφής κατάθλιψης, 802 είχαν διαγνωστεί ως καταθλιπτικοί στο παρελθόν, ενώ οι υπόλοιποι 510 δεν είχαν εµφανίσει ποτέ στη ζωή τους κάποια από τα συµπτώµατα της κατάθλιψης. Τα αποτελέσµατα έδειξαν ότι οι δύο πρώτες οµάδες ανθρώπων παρουσίαζαν µείωση του µήκους των τελοµερών τους σε όλα ανεξαιρέτως τα κύτταρά τους, ενώ αξιοσηµείωτο είναι το γεγονός ότι το µέγεθος αυτής της µείωσης ήταν ανάλογο προς τη χρονική περίοδο κάτω από την οποία βρίσκονταν σε συνθήκες κατάθλιψης. Μάλιστα, οι ερευνητές κατάφεραν να αποκλείσουν από τη διαδικασία αυτή άλλους παράγοντες, όπως το αλκοόλ ή το κάπνισµα, που θα µπορούσαν να δράσουν επιβαρυντικά στη ζωή των εθελοντών. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει -για ακόµα µια φορά- µε τον πλέον κατηγορηµατικό τρόπο τη σηµασία της καλής διάθεσης, της αυτοεκτίµησης και της αγάπης για ζωή που πρέπει να διαποτίζουν την ιδιοσυγκρασία µας. Αναρίθµητες επιστηµονικές µελέτες των τελευταίων ετών καταδεικνύουν τη στενή σχέση της ανθρώπινης ψυχολογίας µε τη γένεση ασθενειών και πλέον ακόµα και µε την ίδια τη διαδικασία της γήρανσης. Και για να επιστρέψουµε στον αρχικό τίτλο του κειµένου, υποσχόµαστε πως στο άµεσο µέλλον θα αποπειραθούµε να αναδείξουµε µέσα από το περιοδικό πτυχές του αρχαίου ελληνικού κόσµου που µπορούν να κάνουν τη ζωή του σύγχρονου Ελληνα καλύτερη. 7 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

8 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 8 KOSM ΝE W S Επιµέλεια: Θεανώ Καρούτα Janken ο αήττητος Καµία ελπίδα να κερδίσει δεν έχει όποιος αποφασίσει να παίξει το γνωστό παιχνίδι «πέτρα, µολύβι, ψαλίδι, χαρτί» µε τον Janken, ένα ροµπότ µε αστραπιαία αντανακλαστικά που κατασκεύασαν ερευνητές από το εργαστήριο Ishikawa Oku στην Ιαπωνία. Ο Janken κερδίζει κάθε φορά, αφού έχει συναρµολογηθεί έχοντας τη δυνατότητα να προβλέπει την ανθρώπινη κίνηση και εν συνεχεία να επιλέγει την κίνηση που θα τον βγάλει νικητή. Το ταλέντο του βρίσκεται στην ταχύτατη τεχνολογία αναγνώρισης και αντίδρασης που διαθέτει. Με λίγα λόγια, ο Janken κερδίζει γιατί απλούστατα κλέβει! O Da Vinci στον «Ελληνικό Κόσµο» Μία από τις πιο σπουδαίες και ιδιοφυείς φιγούρες της Ιστορίας, ο καλλιτέχνης, εφευρέτης, µηχανικός, βιολόγος και πολλά άλλα, Leonardo da Vinci, έρχεται στο Κέντρο Πολιτισµού «Ελληνικός Κόσµος». Μετά την περιπλάνησή της σε 20 χώρες, η έκθεση «Leonardo da Vinci: Ο άνθρωπος, ο εφευρέτης, η ιδιοφυΐα» κατέφτασε, στα τέλη του Οκτώβρη, στον «Ελληνικό Κόσµο» στην Αθήνα. Στα εκθέµατα περιλαµβάνονται περισσότερα από 40 τρισδιάστατα διαδραστικά µοντέλα εφευρέσεων και µηχανών του µεγάλου αυτού οραµατιστή, όπως για παράδειγµα οι διάσηµες ιπτάµενες µηχανές του, τα πρώτα ποδήλατα και τα προσχέδια των αυτοκινήτων που σχεδίασε, ενώ όλα τα εκθέµατα συνοδεύονται από εγκαταστάσεις multimedia, που περιλαµβάνουν 55 προσοµοιώσεις και οπτικοακουστικό υλικό που περιγράφει τη λειτουργία τους. Μέσα στα πολύ ενδιαφέροντα εκθέµατα οι επισκέπτες θα έχουν τη δυνατότητα να θαυµάσουν και 23 ψηφιακά αντίγραφα διάσηµων έργων του ζωγράφου, ανάµεσα στα οποία η «Μόνα Λίζα», «ο Μυστικός είπνος» και «Η κυρία µε την ερµίνα».

9 Μυστήρια Η Γη δεν είναι και τόσο σπάνια Σε αυτό το συµπέρασµα καταλήγουν αστρονόµοι από το Πανεπιστήµιο Berkeley στην Καλιφόρνια έπειτα από ανάλυση των δεδοµένων που συνέλεξε το διαστηµικό τηλεσκόπιο «Kepler». Πιο συγκεκριµένα, σύµφωνα µε τη σχετική έρευνα των επιστηµόνων, ένας στους πέντε «ήλιους» διαθέτει και έναν πλανήτη σαν τη Γη, που καλύπτεται δηλαδή από νερό, στοιχείο πολύ σηµαντικό για την πιθανότητα ύπαρξης ζωής στην επιφάνειά του. Τα στοιχεία οδηγούν στο συµπέρασµα πως ο γαλαξίας µας αποτελεί δυνητικά ένα «σπίτι» για δέκα δισεκατοµµύρια κατοικήσιµους πλανήτες, αριθµός που, προς έκπληξη των αστρονόµων, αντί να µειώνεται, αυξάνεται όσο περνούν τα χρόνια. «Οι πλανήτες που µοιάζουν µε τη Γη φαίνεται να είναι ο κανόνας και όχι η εξαίρεση», δήλωσε ο Erik Petigura, απόφοιτος του πανεπιστηµίου και επικεφαλής της µελέτης. Μέσα στα εντυπωσιακά συµπεράσµατα της µελέτης -που παρουσιάστηκε στο επιστηµονικό συνέδριο «Kepler» στο ερευνητικό κέντρο της NASA- είναι και το ότι 10 από τους πλανήτες που έχουν εντοπιστεί, οι οποίοι διαθέτουν διάµετρο µία ή δύο φορές µεγαλύτερη της Γης, βρίσκονται σε τροχιά γύρω από το µητρικό τους άστρο, σε τέτοια απόσταση που να επιτρέπει την ύπαρξη νερού. Επιπρόσθετα, το 22% από τα 50 δισεκατοµµύρια µητρικά αστέρια του γαλαξία µας έχει πλανήτες στο µέγεθος της Γης, σε απόσταση τέτοια που επίσης επιτρέπει την ύπαρξη νερού! Λύθηκε η κατάρα Ο µυστηριώδης, µέχρι πρότινος, θάνατος του Φαραώ Τουταγχαµών το 1323 π.χ. σε ηλικία 19 µόλις ετών, καθώς επίσης και ο προ εκατό σχεδόν ετών θάνατος του αρχαιολόγου που είχε ανακαλύψει τον τάφο του, έκαναν πολλούς να αναπτύξουν τη θεωρία της κατάρας του νεκρού βασιλιά, του οποίου η ψυχή δεν είχε αναπαυθεί! Επειτα από έναν αιώνα που η κυρίαρχη πεποίθηση για το θάνατο του 19χρονου βασιλιά ήταν πως είχε δηλητηριαστεί, έρχεται η ιατροδικαστική µελέτη για να διαλευκάνει το µυστήριο. Ο Τουταγχαµών πέθανε ύστερα από ατύχηµα που είχε µε το άρµα του, κάτι που αποδείχθηκε µετά την ψηφιακή προσοµοίωση νεκροψίας που πραγµατοποίησε ο Dr Chris Naunton της Αιγυπτιακής Ερευνητικής Εταιρίας. Με τη βοήθεια της τεχνολογίας, αποδείχθηκε ότι ο Φαραώ έφερε τραύµατα στη µία πλευρά του σώµατός του. Προσοµοιώνοντας αντίστοιχα ατυχήµατα, οι ερευνητές συµπέραναν πως έσπασε τα πλευρά του και συνέθλιψε κυριολεκτικά την καρδιά του. Αυτό εξηγεί το λόγο που ο 19χρονος αποτελούσε το µόνο Φαραώ που βρέθηκε χωρίς καρδιά! 9 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

10 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 10 Ελληνες και Ινδοί Πυρ και αποθέωση

11 Παραδόσεις Αποτέλεσαν δύο από τους µεγαλύτερους αρχαίους πολιτισµούς, αφήνοντας στην ανθρωπότητα µια σπουδαία παρακαταθήκη για το µέλλον. Αν και τους χώριζαν εκατοντάδες χιλιόµετρα, οι Ελληνες και οι Ινδοί ανέπτυξαν από κάποια στιγµή και έπειτα -ιδίως µετά τα ελληνιστικά χρόνια- στενότατες επαφές ανταλλάσσοντας ποικίλα πολιτισµικά στοιχεία. Σε αυτό το τεύχος ο ερευνητής και συνεργάτης µας Χρήστος- Πανδίων Πανόπουλος παρουσιάζει µια πολύ ενδιαφέρουσα πτυχή αυτού του ιδιαίτερου ζητήµατος. Του Χρήστου-Πανδίωνα Πανόπουλου, εν υπάρχει καµία χώρα, εκτός ανάµεσα στους Ελληνες, όπου αυτές οι δύο οµάδες, Βραχµάνες και ασκητές, δεν βρίσκονται. Και δεν υπάρχει καµία χώρα στην οποία οι άνθρωποι να µην αφιερώνονται σε κάποια θρησκεία. Εδίκτο του Ασόκα nb13 Από τα Ινδικά του Κτησία (5ος αιώνας π.χ.) και τον Ηρόδοτο έως τις κατακτήσεις του Αλεξάνδρου και τα Ελληνιστικά Βασίλεια, τον Μέναδρο τον Σωτήρα και τον Ασόκα, οι σχέσεις µεταξύ Ελλήνων και Ινδών, δύο λαών µε οµολογουµένως τεράστια σηµασία στον παγκόσµιο πολιτισµό, πάνε πολύ πίσω και παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Οι πολιτισµοί αυτοί αποτέλεσαν ένα δίαυλο επικοινωνίας της ύσης µε την Ανατολή και το µέσο της µεταφοράς ιδεών από τη µία κατεύθυνση προς την άλλη. Με επίκεντρο τη Βακτριανή, η ελληνική τέχνη και η φιλοσοφία επηρέασαν την ινδική θρησκεία και φιλοσοφία. Οι Ελληνες ήρθαν σε επαφή µε τον Βουδισµό και τις άλλες παραδοσιακές πρακτικές των Ινδών (και ίσως σε κάποια σηµεία τις διαµόρφωσαν), σχολίασαν τους Βραχµάνους, αντάλλαξαν και ενσωµάτωσαν. Οι σχέσεις αυτές είναι αρκετά καλά µελετη- µένες και ο κάθε ενδιαφερόµενος µπορεί να ασχοληθεί µε το ζήτηµα 1. Υπάρχουν, όµως, και µερικές ιστορίες οι οποίες συνήθως διαφεύγουν την προσοχή µας και µπορούν να µας οδηγήσουν στα ενδιαφέροντα µονοπάτια που άνοιξαν οι παραπάνω σχέσεις. έκα ἐτῶν πληρη[...]ων 2 βασι[λ]εὺ Πιοδάσσης εὐσέβεια[ν ἔδ]ε[ι]ξεν τοῖς ἀνθρώποις, καὶ ἀπὸ τούτου εὐσεβεστέρους τοὺς ἀνθρώπους ἐποίησεν καὶ πάντα εὐθηνεῖ κατὰ πᾶσαν γῆν καὶ ἀπέχεται βασιλεὺς τῶν ἐµψύχων καὶ οἱ λοιποὶ δὲ ἄνθρωποι καὶ ὅσοι θηρευταί ἢ αλιείς βασιλέως πέπαυνται θηρεύοντες κ[αὶ] εἲ τινες ἀκρατεῖς πέπαυνται τῆς ἀκρασίας κατὰ δύναµιν, καὶ ἐνήκοοι πατρὶ καὶ µητρὶ καὶ τῶν πρεσβυτέρων παρὰ τὰ πρότερον καὶ τοῦ λοιποῦ λῶιον καὶ ἄµεινον κατὰ πάντα ταῦτα ποιοῦντες διάξουσιν. Το δίγλωσσο εδίκτο του βασιλέα των Ινδών Ασόκα που βρέθηκε στο Κανταχάρ. Το µνήµα του Ινδού συνήν δε, ως φήσι, και ο Αθήνησι κατακαύσας εαυτόν. Ποιείν δε τούτο τους µεν επί κακοπραγία ζητούντας απαλλαγήν των παρόντων, τους δ επ ευπραγία ζητούντας απαλλαγήν των παρόντων, τους δ επ ευπραγία, καθάπερ τούτον. Απαντα γαρ κατά γνώµην πράξαντα µέχρι νυν απιέναι δειν, µη τι των αβουλήτων χρονίζοντι συµπέσοι. Και δη και γελώντα αλέσθαι γυµνόν λιπ αληλιµµένον εν περιζώµατι επί την πυράν. Επιγεγράφθαι δε τω τάφω Στράβων Γεωγραφικά Ο Στράβων και αργότερα ο ίων ο Κάσσιος µάς µεταφέρουν 3 µια τέτοια ιστορία συνάντησης των δύο πολιτισµών 4. Μας λένε πως την εποχή που βασίλευε στη Ρώµη ο πρώτος αυτοκράτορας, ο Αύγουστος, κι ενώ αυτός βρισκόταν µετά από To έδικτο του βασιλιά Ασόκα από το Κανταχάρ. 11 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

12 eλευθεροσ tυποσ φαινομενα 12 Παρά την εμφανώς αρνητική αντιμετώπιση προς τον Περεγρίνο, ο Λουκιανός φαίνεται να απηχεί αυτήν την κοινή ελληνική αντίληψη, όταν, αντιδιαστέλλοντας τις δύο πράξεις, αναφέρει πως ο Ηρακλής (στον οποίο ο Περεγρίνος ήθελε να ομοιάσει) δεν προετοίμασε επιμελώς ούτε επέλεξε οικειοθελώς να πέσει στην πυρά περιοδεία στις ανατολικές επαρχίες στη Σάμο 5 (21/20 π.χ.) 6, κατέφτασε μια πρεσβεία Ινδών να τον συναντήσει, σταλμένη από τον βασιλιά Πόρο ή Πανδίωνα 7. μάλιστα του αφιέρωσαν μια χαρακτηριστική ταφική επιγραφή, φημισμένη την εποχή της ως το σήμα του Ινδού. Αυτή έγραφε: Αυτοί μετέφεραν μια γραμμένη στα ελληνικά επιστολή από τον Ινδό βασιλιά, όπου αναφερόταν πως ο Ινδός μονάρχης, άρχοντας ο ίδιος 600 βασιλιάδων, επιθυμούσε τη φιλία του Ρωμαίου αυτοκράτορα και τη σύναψη διπλωματικών σχέσεων. Οι απεσταλμένοι έφερναν και πολλά θαυμαστά δώρα τα οποία παρουσίασαν οκτώ γυμνοί στολισμένοι υπηρέτες και έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση. Μεγάλες έχιδνες (κόμπρες), αλλά και ένα φίδι με μήκος 10 πήχεις 8, μια τεράστια ποταμίσια χελώνα και ένα μεγάλο πουλί (πέρδικα μας λέει ο Στράβων) όσο ένας γύπας. Ισως και τίγρεις, αν πιστέψουμε τον Δίωνα. Το πιο εντυπωσιακό όμως ήταν ένα παιδί χωρίς χέρια το οποίο ομοίαζε με ερμαϊκή στήλη και που μπορούσε να κάνει τα πάντα μόνο με τα πόδια του, μέχρι και να τοξεύει ή να σαλπίζει. Η πρεσβεία, όμως, είχε υποστεί και απώλειες στο μακρύ και δύσκολο ταξίδι μέχρι να φτάσει στα εδάφη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Από τους πολλούς επίσημους πρεσβευτές που ξεκίνησαν, μόνο τρεις είχαν καταφέρει να φτάσουν. Ο ένας από αυτούς, μάλιστα, όταν η αποστολή μαζί με τον Αύγουστο έφτασε στην Αθήνα, αλείφθηκε με λίπος και πέφτοντας στη φωτιά αυτοκτόνησε, όπως μας γράφει ο Στράβων. Οι Αθηναίοι Ζαρμανοχηγάς 9 Ινδός από Βαργόσης κατά τα πάτρια Ινδών έθη εαυτόν απαθανατίσας κείται. Στράβων Εμμέσως συμπεραίνουμε πως οι Ελληνες της εποχής θεωρούσαν μια τέτοια πρακτική χαρακτηριστική των ινδικών εθίμων, χωρίς όμως να γνωρίζουν τους λόγους για τους οποίους οι Ινδοί έπρατταν κατ αυτόν τον τρόπο. Ο Στράβων και ο Δίων δίνουν διάφορες ερμηνείες για το γεγονός, συμπεραίνοντας πως είτε ο Ινδός ήταν ήδη άρρωστος και θα πέθαινε είτε πως η πρακτική αυτή συνηθιζόταν στα βαθιά γεράματα. Ο Δίων προσθέτει και άλλες εκδοχές, όπως για παράδειγμα ότι ο Ινδός ήθελε να εντυπωσιάσει με αυτήν του την πράξη, κάνοντας επίδειξη, τους Αθηναίους. Και αυτός όμως αποδίδει την πρακτική στον «πάτριο νόμο». Νόμισμα του Μενάνδρου ενός Ελληνοϊνδού βασιλιά. Τούτο πολλοίς έτεσιν ύστερον άλλος Ινδός εν Αθήναις Καίσαρι συνών εποίησε, και δεικνύεται μέχρι νυν το μνημείον, Ινδού προσαγορευόμενον. Πλούταρχος, Βίος Αλεξάνδρου. Η ταφική αυτή επιγραφή φαίνεται πως υπήρχε ακόμα την εποχή του Πλουτάρχου, ο οποίος και την αναφέρει. Φαντάζει λίγο περίεργο οι Αθηναίοι της εποχής να έφτιαξαν και να συντηρούσαν ένα μνημείο σε έναν ξένο, ο οποίος μόνο για λόγους επίδειξης κάηκε ζωντανός στην πυρά. Ο Κάλαμος, ένας Rishi στην αυλή του Αλέξανδρου Ο Πλούταρχος, μάλιστα, αναφέρεται στο γεγονός παρομοιάζοντάς το με ένα άλλο αντίστοιχο περιστατικό της εποχής του Αλεξάνδρου το οποίο περιγράφει και συμφωνεί με την αντίληψη πως αυτή ήταν μια πρακτική την οποία ακολουθούσαν κάποιοι (;) Ινδοί στο τέλος της ζωής τους 10. Το περιστατικό αυτό αφορά την

13 Παραδόσεις Ο Λουκιανός µεταφέρει ουκ αιδή, ταλάντατε, τοις αυτοίς, οις και αυτός εάλως, τούτοις και Περεγρίνον διασύρων; Σχόλια στον Λουκιανό Υπήρξε, όµως, λίγο αργότερα και µια ιδιαίτερη περίπτωση ενός Ελληνα φιλοσόφου, ο οποίος έπραξε κατά παρόµοιο τρόπο, χρησιµοποιώντας µια πυρά για να πεθάνει. Πρόκειται για τον Περεγρίνο Πρωτέα, ο οποίος µάς είναι κατά κύριο λόγο γνωστός από το σύγγραµµα του Λουκιανού «Περί της Περεγρίνου τελευτής». περίπτωση του Κάλανου 11, ενός Ινδού σοφού τον οποίο είχε συναντήσει ο Αλέξανδρος. Εντυπωσιασµένος από τη σοφία του τον είχε προσκαλέσει να τον συνοδεύει ως δάσκαλός του. Κι όµως, αυτή η αρχαιοελληνική αναπαράσταση του 1ου µεταχριστιανικού αιώνα κατασκευάστηκε στο Κανταχάρ του σηµερινού Αφγανιστάν. Ο Κάλανος ήταν ένας Ρίσι (Rishi) 12 και όντας µεγάλης ηλικίας, µετά την ταλαιπωρία του ταξιδιού στην Περσία αποφάσισε στα 73 του να θέσει τέλος στη ζωή του οικειοθελώς. Παρά τις αντιδράσεις του Αλέξανδρου, ο Κάλανος ζήτησε να φτιαχτεί µια νεκρική πυρά (το έργο επιτέλεσε ο Πτολεµαίος) και λέγεται πως, αφού στολίσθηκε µε λουλούδια και µοίρασε όλα τα δώρα που του είχε δώσει ο Αλέξανδρος στο λαό που τον συνόδευσε, ξάπλωσε πάνω στη φωτιά και κάηκε ζωντανός, χωρίς καν να κουνηθεί ή να φωνάξει. Το περιστατικό έλαβε χώρα το 323 π.χ. στη Σούσα. Μάλιστα πριν αποχωριστεί από τον Αλέξανδρο, ο οποίος δεν ήταν παρών εκείνες τις στιγµές, λέγεται πως του είπε πως θα συναντιούνταν ξανά στη Βαβυλώνα. Τον ίδιο χρόνο πέθανε και ο µεγάλος στρατηλάτης στο σηµείο «συνάντησης». Ο Λουκιανός, βέβαια, ως συνήθιζε και µε άλλες ιδιαίτερες περιπτώσεις 13, συνεπής στο ύφος του, εξοντώνει καυστικά χλευάζοντας, λοιδορώντας και αποµυθοποιώντας τον Περεγρίνο, παρουσιάζοντάς τον ως µια καρικατούρα φιλοσόφου, µε την οποία µάλλον αρκετοί στην εποχή του δεν θα συµφωνούσαν 14. Παρ όλα αυτά, πολλά από τα βιογραφικά στοιχεία που µας δίνει για τη γενικότερη πορεία της ζωής του Περεγρίνου θεωρούνται αρκετά αληθή από τους περισσότερους µελετητές. Βάζοντας χρυσή κορόνα σε µια χρυσή ζωή Εφη γαρ βούλεσθαι χρυσώ βίω χρυσήν κορώνην επιθείναι. Χρήναι γαρ τον Ηρακλείως βεβιωκότα Ηρακλείως αποθανείν και αναµιχθήναι τω αιθέρι. «Και οφελή- Παρά τις αντιδράσεις του Αλέξανδρου, ο Κάλανος ζήτησε να φτιαχτεί µια νεκρική πυρά (το έργο επιτέλεσε ο Πτολεµαίος) και λέγεται πως, αφού στολίσθηκε µε λουλούδια και µοίρασε όλα τα δώρα που του είχε δώσει ο Αλέξανδρος στο λαό που τον συνόδευσε, ξάπλωσε πάνω στη φωτιά και κάηκε ζωντανός χωρίς καν να κουνηθεί ή να φωνάξει 13 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

14 eλευθεροσ tυποσ φαινομενα 14 Περεγρίνος Πρωτεύς Ο Περεγρίνος, ο οποίος ήθελε να τον φωνάζουν Πρωτέα, γεννήθηκε το 95 μ.χ. στο Πάριον της Μυσίας (κοντά στον Ελλήσποντο) και σε μικρή ηλικία αναγκάστηκε να φύγει από την πόλη του καθώς θεωρήθηκε ύποπτος πατροκτονίας. Οι περιπλανήσεις του τον έφεραν στη Συρία, όπου ήρθε σε επαφή με κάποιες πρωτοχριστιανικές αιρέσεις, πιθανότατα των Εσσαίων και των Εβιωνιτών 21. Κατά τον Λουκιανό, γρήγορα ανελίχθηκε στην ιεραρχία τους και παρ ολίγον μάλιστα να «μαρτυρήσει» 22. Οπως οι περισσότεροι, μάλλον τη γλίτωσε αφού ο διοικητής της Συρίας τον άφησε ελεύθερο. Παρότι, όμως, κατά την περίοδο της φυλάκισής του οι πρωτοχριστιανοί τον βοήθησαν πολύ, αυτός φαίνεται πως τελικά ασπάστηκε την Κυνική Φιλοσοφία. Ετσι, παρότι για αρκετό διάστημα διατήρησε καλές σχέσεις με αυτούς, επέστρεψε στην πατρίδα του όπου και αποποιήθηκε την περιουσία του, την οποία μοίρασε στο λαό και συνέχισε τις περιπλανήσεις του. Σε κάποιο σημείο φαίνεται πως κάτι έκανε και οι πρωτοχριστιανοί τον έδιωξαν από τις τάξεις τους, έτσι τον βρίσκουμε να καταλήγει στην Αίγυπτο όπου μαθήτευσε στον πολύ γνωστό Κυνικό φιλόσοφο της εποχής, τον Αγαθόβουλο 23. Μετά από αυτή τη μαθητεία επισκέφτηκε τη Ρώμη, όπου επιδόθηκε σε σειρά ενεργειών εξύβρισης και φραστικές επιθέσεις εναντίων των Αρχών. Με τις πράξεις του αυτές ναι μεν κινδύνεψε, αλλά τελικά κέρδισε ένα σημαντικό αριθμό οπαδών. Από εκεί κατέφυγε στην Ηλιδα 24 και χωρίς να αποκτήσει κάποια αυτοσυγκράτηση συνέχισε τις αντο-ρωμαίικες επιθέσεις, φτάνοντας μέχρι το σημείο να διαλέξει ως στόχο τον Ηρώδη τον Αττικό κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων (του 153 ή του 157). Μάλιστα, για να σωθεί αυτή τη φορά προσέπεσε ικέτης στο βωμό του Διός. Για μερικά χρόνια φαίνεται πως χαλάρωσε την επιθετική του πολιτική και αφοσιώθηκε στη διδασκαλία και σπουδή της φιλοσοφίας στην Αθήνα καταφέρνοντας να κερδίσει αρκετούς μαθητές και εκεί. Το 161, όμως, πάλι κατά την περίοδο των Ολυμπιακών Αγώνων, προέβη σε μια εξαιρετικά ασυναίσθητη πράξη ανακοινώνοντας πως στους επόμενους αγώνες θα έδινε τέλος στη ζωή του καιόμενος σε πυρά. σαι», έφη, «βούλομαι τους ανθρώπους δείξας αυτούς ον χρη τρόπον θανάτου καταφρονείν. Πάντας ουν δει μοι τους ανθρώπους Φιλοκτήτας γενέσθαι». Οι μεν ουν ανοητότεροι των ανθρώπων εδάκρυον και εβόων «Ζώζου τοις Ελλησιν». Λουκιανός «Περί της Περεγρίνου τελευτής» Ηθελε, ακολουθώντας το παράδειγμα του Ηρακλή, να δώσει με την πυρά τέλος στη ζωή του έτσι ώστε να «αναμιχθεί με τον αιθέρα», προφανώς σε μια προσπάθεια αποθέωσής του. Ηθελε οι άλλοι άνθρωποι να γίνουν με το παράδειγμά του το αντίστοιχο του Φιλοκτήτη για τον Ηρακλή 15. Φυσικά η αναφορά γίνεται για το θάνατο και την αποθέωση του Ηρακλή, ο οποίος, κατά το γνωστό μύθο, έχοντας δηλητηριαστεί από το αίμα του Νέσσου, ανέβηκε στην κορυφή της Οίτης και αφού άναψε μια μεγάλη πυρά έπεσε μέσα. Ο Δίας, όμως, αναγνωρίζοντας τους άθλους του μεγαλύτερου των ημιθέων, τον ανέβασε στον Ολυμπο να κατοικεί με τους θεούς. αποθέμενος την πήραν και το τριβώνιον και το Ηράκλειον εκείνο ρόπαλον, έστη εν οθόνη ρυπώση ακριβώς. Είτα ήτει λιβανωτόν, ως επιβάλοι επί το πύρ, και αναδόντος τινός επέβαλεν τε και είπεν ες την μεσημβρίαν αποβλέπων - και γαρ και τουτ αυτό προς την τραγωδίαν ην, η μεσημβρία «Δαίμονες μητρώοι και πατρώοι, δέξασθέ με ευμενείς». Λουκιανός «Περί της Περεγρίνου τελευτής», 36 Και πράγματι όταν ήρθε ο χρόνος έπραξε καταπώς είχε ανακοινώσει. Την τελευταία ημέρα των Ολυμπιακών Αγώνων του 165 έφτιαξε μια πυρά περίπου τρία χιλιόμετρα από το στάδιο της Ολυμπίας, εναπόθεσε δίπλα τον τρίβωνα και το ρόπαλό του και αφού έριξε λιβάνι έπεσε μέσα και την άφησε να τον καταναλώσει, προσευχόμενος στους μητρώους και πατρώους Δαίμονες να τον δεχτούν ευμενείς 16.

15 Παραδόσεις Ελληνες και Ινδοί Ταύτα δε βούλεται Λουκιανός ληρείν, Βραχµάνας µεν εκόντας και καρτερικώτατα αποφαίνων πυρπολείσθαι, Περεγρίνον δε ου πάντη κατά το εκούσιον αλλά και προς ανάγκην, ει γε το άφυκτον εαυτώ περιποιείται το από της φλόγος. Σχόλια στον Λουκιανό Επίκτητος και Ευγράτης και Περεγρίνος ο εαυτόν εµπρήσας κατά µίµησιν Καλανού Βραχµάνος του κατά Αλέξανδρον τον Μακεδόνα γυµνοσοφιστού. Γεώργιος Σύγγελος µοναχός Χρονικόν Ανδρες πολεµιστές µε αρχαιοελληνική περιβολή του 1ου µεταχριστιανικού αιώνα. Το αντικείµενο βρέθηκε στο Tilia Tepe του Αφγανιστάν. Η οµοιότητα αυτής της πράξης µε τις αντίστοιχες των προαναφερθέντων Ινδών δεν διέφυγε την προσοχή ούτε του Λουκιανού ούτε άλλων σχολιαστών και συγγραφέων. Χρησιµοποιήθηκε µέχρι και από τους πολύ µετέπειτα χριστιανούς, στηριζόµενοι βέβαια στο έργο του Λουκιανού, ως δείγµα ανοησίας και ως ευκαιρία απολογητικής καταδίκης της ειδωλολατρίας. Ο Λουκιανός, µάλιστα, θέλοντας να µειώσει ακόµα περισσότερο τον Περεγρίνο, αντιδιαστέλλει τις τελευταίες του στιγµές µε τις αντίστοιχες των Βραχµάνων γυ- µνοσοφιστών, οι οποίοι, εν αντιθέσει µε αυτόν, υπέµεναν καλύτερα το µαρτύριο, δείχνοντας, παρά την απέχθειά του προς τις φιλοσοφίες αυτές, ένα σεβασµό προς τους Ινδούς, ίσως για να µειώσει ακόµα περισσότερο τον Περεγρίνο. Οµοιότητες και διαφορές άλλως τε ο µεν Ηρακλής, είπερ άρα και ετόλµησεν τι τοιούτο, υπό νόσου αυτό έδρασεν, υπό του Κενταύρειου αίµατος, ως φησιν ή τραγωδία, κατεσθιόµενος. Ούτος δε τίνος αιτίας ένεκεν εµβάλλει φέρων εαυτόν εις το πυρ; Νη ι, όπως την καρτερίαν επιδείξηται καθάπερ οι Βραχµάνες. Εκείνοις γαρ αυτόν ηξίου Θεαγένης εικάζειν, ώσπερ ουκ ενόν και εν Ινδοίς είναι τινας µωρούς και κενοδόξους ανθρώπους. Οµως δ ου Αλεξάνδρου κυβερνήτης ιδών Κάλανον καόµενόν φησιν, αλλ επειδάν νήσωσι, πλησίον παραστάντες ακίνητοι ανέχονται παροπτώµενοι, ειτ επιβάντες κατά σχήµα καίονται, ουδ όσον ολίγον εντρέψαντες της κατακλίσεως. Λουκιανός «Περί της Περεγρίνου τελευτής», 25 Σύµφωνα µε την παρουσίαση του Λουκιανού, η ιστορία του Περεγρίνου έχει και αυτή χαρακτηριστικά επιδειξιοµανίας, επιβεβαιώνοντας αυτήν την ανάγνωση των ινδικών αντίστοιχων πράξεων από τον Στράβωνα και τον ίωνα, οι οποίοι προσπαθούν να δώσουν επίσης ορθολογικές απαντήσεις για πράξεις οι οποίες στα µάτια των περισσοτέρων Ελλήνων δεν έχουν κανένα νόηµα. Παρά, όµως, την εµφανώς αρνητική αντιµετώπιση προς τον Περεγρίνο στην ιστορία, ο Λουκιανός φαίνεται να απηχεί αυτήν την κοινή ελληνική αντίληψη, όταν στο προηγούµενο απόσπασµα, αντιδιαστέλλοντας τις δύο πράξεις, αναφέρει πως ο Ηρακλής (στον οποίο ο Περεγρίνος ήθελε να οµοιάσει) δεν προετοίµασε επιµελώς ούτε επέλεξε οικειοθελώς να πέσει στην πυρά. Αντιθέτως, έπραξε κάτι τέτοιο υπό το βάρος των αφόρητων πόνων τους οποίους του είχε προκαλέσει η δηλητηρίαση µε το µατωµένο χιτώνα του Νέσσου. Ετσι ο Ηρακλής προέβη σε µια πράξη ευθανασίας για να γλιτώσει από τους αφόρητους 15 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

16 eλευθεροσ tυποσ φαινομενα 16 πόνους (κατανοητό στους Ελληνες), ενώ ο Περεγρίνος ή και οι Ινδοί πράττοντας κάτι τέτοιο οικειοθελώς δεν μπορεί παρά να ήταν θύματα των λάθος αντιλήψεών τους 17, της επιδειξιομανίας τους ή της μαζοχιστικής αγάπης προς το μαρτύριο 18 (αντιλήψεις ξένες). Παρ όλα αυτά δεν μπορούμε να αγνοήσουμε κάποια γεγονότα, όπως το ότι κάποιοι, έστω «ανόητοι», στην τελική πράξη του Περεγρίνου προσέβλεπαν κάποια σωτηρία 19 ή πως όταν αργότερα αυτός θάφτηκε στη γενέτειρά του απέκτησε ένα μνημείο στο οποίο αποδίδονταν «θαυματουργές» ιδιότητες επιβεβαιώνοντας το δαιμονικό χαρακτήρα στον οποίο αποσκοπούσε. Ομοίως, δεν είναι άνευ σημασίας πως ο Κάλανος έτυχε ως σοφός τέτοιας αποδοχής από τον Αλέξανδρο 20 ή πως οι Αθηναίοι διατήρησαν ένα μνημείο για τον Ζάρμαρο, στον οποίο πρέπει να επιστρέψουμε, καθώς στην αναφορά που βρίσκουμε στον Δίωνα εντοπίζεται ένα πολύ σημαντικό στοιχείο. Η συνέχεια στο τεύχος της επόμενης εβδομάδας Σημειώσεις 1. Μερικά σχετικά έργα που έχω υπ όψιν και χρησιμοποίησα: Demettios Th. Vassiliades, The Greeks in India -A Survey in Philosophical Understanding, New Βelhi Δημήτρης Βελισσαρόπουλος, Ελληνες και Ινδοί - Η συνάντηση δύο κόσμων, Εστία. William Woodthorpe Tarn, The Greeks in Bactria and India, Cambridge 1966 (online edition). R. C. Majumdar, The classical accounts of India, Calcutta H. G. Rawlinson, The Bactrian empire under the Greek Dynasties, Bombay Frank L. Holt, Thundering Zeus - The making of Hellenistic Bactria, Berkeley ANURADHA SENEVIRATNA (ed.), King Aśoka and Buddhism - Historical and Literary Studies, Ο ινδουιστικός όρος dhamma, γνωστότερος ως Dharma, μεταφράζεται ως ευσέβεια στην πινακίδα στα ελληνικά. 3. Οπως την κατέγραψε ο ιστορικός γεωγράφος Νικόλαος Δαμασκηνός στη βιογραφία του Αυγούστου. Με επίκεντρο τη Βακτριανή, η ελληνική τέχνη και φιλοσοφία επηρέασαν την ινδική θρησκεία και φιλοσοφία. Οι Ελληνες ήρθαν σε επαφή με τον Βουδισμό και τις άλλες παραδοσιακές πρακτικές των Ινδών (και ίσως σε κάποια σημεία τις διαμόρφωσαν), σχολίασαν τους Βραχμάνους, αντάλλαξαν και ενσωμάτωσαν 4. Δύο συμπληρωματικές αναφορές. 5. Στην Αντιόχεια σύμφωνα με τον Στράβωνα. 6. Κάποιοι τοποθετούν το γεγονός ένα χρόνο πριν από το θάνατο του Αυγούστου το 13κχ αλλά δεν φαίνεται να είναι σωστό. 7. Το «Πόρος» προφανώς απηχεί το όνομα του παλαιού βασιλιά της περιοχής (Πουρουσοτάμα - Purushottama) που αντιστάθηκε στην εισβολή του Αλεξάνδρου (έχασε στη μάχη του Υδάσπη ποταμού), αλλά μετέπειτα διατήρησε την εξουσία του ως υποτελούς των Ελλήνων. Το «Πανδίων», από την άλλη, που μάλλον είναι πιο κοντά στην ιστορική πραγματικότητα, είναι το πιθανότερο παραφθορά της μεγάλης δυναστείας Ινδών βασιλέων Παντίγια-Pandya από το όνομα του πρώτου βασιλιά Kulasekharan Pandya που έλαβε αυτό το επίθετο από το Pandi = ταύρος. 8. 6,5 7,5 μέτρα περίπου. 9. Ο Δίων χρησιμοποιεί μια άλλη παραφθορά για τον Ινδό. Ζάρμαρος. 10.Βλ. σημ Υποστηρίζεται πως το όνομα είναι παραφθορά ενός ινδικού χαιρετισμού τον οποίο χρησιμοποίησε ο Ινδός στην πρώτη του συνάντηση με τους Ελληνες. Kalyana ή Kalyanamastu 12. Οι Rishi για τον Ινδουισμό είναι οι σοφοί που κατακτούν τη Samadhi με πρακτικές γιόγκι Η Samadhi για τους Ινδούς ταυτίζεται πολλές φορές με το τελευταίο στάδιο ανέλιξης της συνειδητότητας (η μεγάλη Samadhi ή Mahasamādhi ), κατά το οποίο ο σοφός έχοντας κατακτήσει τη φώτιση μπορεί να αφήσει το σώμα του, κάτι που συμβαίνει μια φορά και συνήθως συνδέεται με την τελική πράξη πριν από το θάνατο, που ονομάζεται και Videha mukti. Αυτή η κατάκτηση είναι που διαχωρίζει το σοφό, το γιόγκι κ.λπ. από τον απλό άνθρωπο. Rishi θεωρούνται επίσης οι θεόπνευστοι συγγραφείς των βεδικών κειμένων. 13. Οπως για παράδειγμα του Γλύκωνα ή του Απολλώνιου. 14. Ο Ρωμαίος συγγραφέας Αύλος Γέλλιος, για παράδειγμα, ο οποίος παρακολουθούσε τη διδασκαλία του Περεγρίνου στην Αθήνα, μας λέει πως αυτός ήταν ένας αξιοπρεπής άνθρωπος με ευψυχία, από τον οποίο άκουγε πράγματα χρήσιμα και ευγενή. «Συνήθιζε να λέει -μας μεταφέρει ο Γέλλιος - πως ο σοφός άνδρας δεν θα διέπραττε κάποιο αμάρτημα ακόμα και αν ήξερε πως ούτε οι θεοί ούτε οι άνθρωποι θα το μάθαιναν. Γιατί πίστευε πως πρέπει κάποιος να απέχει από τα σφάλματα, όχι από το φόβο της τιμωρίας ή της ατίμωσης, αλλά από αγάπη στη δικαιοσύνη και την ειλικρίνεια και από ένα αίσθημα καθήκοντος». 15. Σύμφωνα με το μύθο, μόνο ο Φιλοκτήτης

17 Παραδόσεις µπορούσε να ανάψει την πυρά που θα καιγόταν ο Ηρακλής Η ανακολουθία µεταξύ µιας ολύµπιας αποθέωσης τύπου Ηρακλή και µις επίκλησης άλλης τάξης, χθονίων, αιµόνων, όπως οι µητρώοι και πατρώοι να τον δεχτούν, δεν διέφυγε την προσοχή κάποιων µελετητών. Βάσει αυτής της τελικής αναφοράς, ο Περεγρίνος φαίνεται να πρέσβευε περισσότερο µια αντίληψη κατά την οποία ο τελικός εξαγνισµός µε την πυρά θα εξαέρωνε την ψυχή, η οποία ελεύθερη και µε την άνωση της πυράς θα ανέρχονταν στα πεδία των υποσελήνιων αιµόνων, µια αρκετά διαδεδοµένη αντίληψη για την εποχή, την οποία εξετάζει επίσης ο Λουκιανός στο άλλο έργο του για τη Σελήνη «Ἀληθὴς ἱστορία. Βλ. Roger Pack, «The "Volatilization" of Peregrinus Proteus», The American Journal of Philology, Vol. 67, No. 4 (1946). Ο Λουκιανός ξεκινάει ένα άλλο έργο του, τους «ραπέτες», µε µια σκηνή όπου ο ίας διαµαρτύρεται πως τον έφτασε στον Ολυµπο η βρόµα από την καµένη σάρκα του Περεγρίνου. 17. Βέβαια η περίπτωση κατά την οποία οι Ινδοί αυτοκτονούσαν µε αυτό τον τρόπο -κατά τα πάτρια έθη- όντας ήδη κοντά στο θάνατο σε µεγάλη ηλικία µοιάζει κάπως µε το τέλος του Ηρακλή αν δεν λάβουµε υπόψη το στοιχείο της βασάνου και το µη Εκθεµα του Βρετανικού Μουσείου από το Κανταχάρ. Η αναπαράσταση της σκηνής του ούρειου Ιππου. επιθυµητό τέλος από τη µεριά του Ηρωα. 18. Γι αυτό και ο Λουκιανός συνδυάζει την ιστορία του Περεγρίνου µε τις πρωτοχριστιανικές αιρέσεις. 19. Ο Λουκιανός περιλαµβάνει στο έργο του και έναν σιβυλλικό χρησµό, ο οποίος αναφερόταν στο τέλος τους Περεγρίνου και ίσως να εξηγεί το γιατί κάποιοι ανέµεναν σωτηρία για τους Ελληνες από αυτή την πράξη. Ως Εκ Σιβύλλης. Περί Περεγρίνου ή Πρωτέως κυνικού. Αλλ' οπόταν Πρωτεύς Κυνικών οχ' άριστος απάντων Ζηνός εριγδούπου τέµενος κάτα, πυρ αναπαύσας, ες φλόγα πηδήσας έλθη ες µακρόν Ολυµπον, δη τότε πάντας οµώς, οι αρούρης καρπόν έδουσι νυκτιπόλον τιµάν κέλοµαι ήρωα µέγιστον σύνθρονον Ηφαίστω και Ηρακλήι άνακτι. Anthologiae Graecae - Oracula 20. Το να του ανάψει την πυρά ο καθόλου τυχαίος Πτολεµαίος, µήπως δεν έχει πάλι έναν παραλληλισµό µε τον Φιλοκτήτη; 21. Ας σηµειωθεί πως και οι δύο εξέφραζαν ασκητικές, µυστικιστικές τάσεις και πως βρισκόµαστε ακόµα στην εποχή όπου ο Χριστιανισµός δεν έχει διαχωριστεί από τις εβραϊκές αιρέσεις στις οποίες και ανήκουν οι εν λόγω. Παρ όλα αυτά οι αναφορές του Λουκιανού στο έργο θεωρούνται ως εκ των πρωιµοτέρων αναφορών στον Χριστιανισµό. Η εξίσου όπως για τον Περεγρίνο γελοιοποίηση αυτών στο έργο του Λουκιανού έκανε τους µελλοντικούς χριστιανούς να ωρύονται κατά και των δύο, δίνοντάς τους µια αρχοντική θέση στην πυρά της κόλασης, ακριβώς µετά τον ίδιο τον Σατανά, όπως φαίνεται και από την αναφορά της Σούδας στο λήµµα για τον Λουκιανό : Λουκιανός, Σαµοσατεύς, ο επικληθείς βλάσφηµος [...] τελευτήσαι δε αυτόν λόγος υπό κυνών, επέι κατά της αληθείας ελύττησεν. Εις γαρ τον Περεγρίνου βίον καθάπτεται του Χριστιανισµού, και αυτόν βλασφηµεί τον Χριστόν ο παµµίαρος. ιο και της λύττης ποινάς αρκούσας εν τω παρόντι δέδωκεν, εν δε τω µελλόντι κληρονόµος του αιωνίου πυρός µετά του Σατανά γενήσεται. 22. εν µπορώ παρά να παραπέµψω όποιον ενδιαφέρεται για την πραγµατική διάσταση του ζητήµατος, στο πρόσφατο, εξαιρετικό σύγγραµµα της Candida Moss για τους «διωγµούς» κατά των χριστιανών: The Myth of Persecution: How Early Christians Invented a Story of Martyrdom. 23. Ξεκαρδιστικές οι αναφορές του Λουκιανού για αυτή τη φάση στην ζωή του Περεγρίνου, καθώς έτρεφε µεγάλη «εκτίµηση» για τους Κυνικούς της εποχής. Και τότε ο Περεγρίνος έφυγε µακριά για τρίτη φορά και πήγε στην Αίγυπτο να επισκεπτεί τον Αγαθόβουλο, όπου και έλαβε εξαίσια µαθήµατα πάνω στον ασκητισµό, ξυρίζοντας το µισό κεφάλι του, καλύπτοντας το πρόσωπό του µε λάσπη και επιδεικνύοντας αυτό που αποκαλούν «αδιαφορία» µε το να υψώνει το χωρίς ντροπή µόριό του ανάµεσα σε πλήθος περαστικών, καθώς και δίνοντας και λαµβάνοντας ξυλιές στα οπίσθια µε ένα µατσούκι και γενικά παίζοντας τον τσαρλατάνο µε ακόµα µεγαλύτερη σοβαρότητα, µε πολλούς ακόµα τρόπους. Λουκιανός «Περί της Περεγρίνου τελευτής», Ελίς, η πόλη που ήλεγχε την Ολυµπία. Who is who Ο Χρήστος-Πανδίων Πανόπουλος γεννήθηκε και µεγάλωσε στην Αθήνα. Από τα τέλη της δεκαετίας του 90 αναπτύσσει ακτιβιστική δράση σε θέµατα που άπτονται της ελληνικής παράδοσης. Είναι ιδρυτικό µέλος της Λατρευτικής Κοινότητας «Λάβρυς», ενώ κατά καιρούς αρθρογραφεί και δίνει διαλέξεις για σχετικά θέµατα. Επισκεφτείτε το προσωπικό του blog στο blogspot.gr. 17 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

18 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 18 Τόπος ζωντανής παράδοσης Θα µπορούσε ένα αποµονωµένο χωριό να καταστεί πόλος έλξης εκατοµµυρίων τουριστών κάθε χρόνο και να καθιερωθεί ως µνηµείο πολιτιστικής κληρονοµιάς από την UNESCO; Εάν βρίσκεται στην Ινδία, σίγουρα η απάντηση συγκεντρώνει περισσότερες πιθανότητες! Ρωτήστε για παράδειγµα τους κατοίκους του χωριού Hampi, στην περιφέρεια της Karnataka. Ο τόπος τους διαθέτει πληθώρα αρχαίων ιερών ινδουιστικών µνηµείων, αρκετά από τα οποία παραµένουν λειτουργικά µέχρι και τις µέρες µας. ίχως αµφιβολία, την παράσταση κλέβει ο ύψους 49 µέτρων µεγαλοπρεπής ναός Virupaksha, που είναι αφιερωµένος στον Σίβα.

19 εικονες 19 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

20 eλευθεροσ tυποσ φαινομενα 20 Ταξίδι στον Ως χάρτης του υποσυνείδητου ή ως σύμβολο του θανάτου και της μεταμορφωτικής αναγέννησης, ο λαβύρινθος αποτελεί ένα πανανθρώπινο σύμβολο, με ιστορία τουλάχιστον έξι χιλιάδων χρόνων. Ελάτε να ξεναγηθούμε σε ένα μαγευτικό ταξίδι που αναδεικνύει όλες τις μορφές λαβύρινθων που έχουν προκύψει από την προϊστορική εποχή μέχρι και σήμερα. Του Νίκου Κατσινόπουλου, Στη Διεθνή Εκθεση του Μόντρεαλ το 1967 περισσότεροι από ένα εκατομμύριο άνθρωποι επισκέφθηκαν ένα περίπτερο που ονομαζόταν «Λαβύρινθος». Μέσα στο περίπτερο, με τη βοήθεια κινηματογραφικών εφέ, γινόταν αναπαράσταση του μύθου του Θησέα, ο οποίος σκότωνε τον Μινώταυρο μέσα στο μινωικό λαβύρινθο. Ο σκοπός αυτής της αναπαράστασης ήταν «να επισημάνει τις προσπάθειες που κάνει ο άνθρωπος για να κατακτήσει τον εαυτό του», όπως εξηγούσε ο διευθυντής της έκθεσης Ρομάν Κουατέ. Οι δαιδαλώδεις διάδρομοι συμβόλιζαν τις διάφορες εμπειρίες της ζωής, ενώ το «τέρας» την ατελή φύση του ανθρώπου, εκείνο το θηριώδες και άλογο μέρος της ψυχής που ελπίζουμε ότι θα νικήσουμε ή θα εκδιώξουμε, καθώς κινούμαστε στις διάφορες φάσεις του λαβύρινθου. Παρά τις διαφορετικές εποχές ή το διαφορετικό τρόπο ζωής, οι άνθρωποι ανταποκρίνονται στο σύμβολο του λαβύρινθου γιατί αυτό φαίνεται να προσεγγίζει τις κοινές ρίζες μας και να έχει κάποιο νόημα σε ένα ασυνείδητο επίπεδο που υπερβαίνει το γένος και τον πολιτισμό. Ο Μινώταυρος και η καταγωγή του συμβόλου Σύμφωνα με την ηρωική μυθολογία, ο Μινώταυρος, μισός ταύρος και μισός άνθρωπος, γεννήθηκε από το φοβερό πάθος της Πασιφάης, βασίλισσας της Κρήτης, για έναν πανέμορφο άσπρο ταύρο που ο θεός Ποσειδώνας έβγαλε από τη θάλασσα για να τον θυσιάσει ο Μίνως, βασιλιάς της Κρήτης. Ο Δαίδαλος ανέλαβε να κρύψει αυτό το πλάσμα με κεφάλι ταύρου και σώμα ανθρώπου που γεννήθηκε από την

21 µυστηρια ΛΑΒΥΡΙΝΘΟ ένωση της Πασιφάης µε το θεϊκό ταύρο και κατασκεύασε το λαβύρινθο. Μέσα σε αυτόν ζει τελικά φυλακισµένος ο τερατώδης Μινώταυρος, ο οποίος τρέφεται µε ανθρώπινες σάρκες. Για να εξασφαλίσει την τροφή του, ο Μίνως επιβάλλει στην υποτελή πόλη της Αθήνας έναν τροµερό φόρο. Κάθε εννιά χρόνια εφτά νέοι και εφτά παρθένες, οι οποίοι επιλέγονται µέσω κλήρωσης, στέλνονται από τους Αθηναίους στην Κρήτη. Κατά την περίοδο του τρίτου φόρου πηγαίνει µαζί τους και ο Θησέας, αποφασισµένος να απαλλάξει την πόλη από αυτό το βάρος. Μπαίνει στο σκοτεινό λαβύρινθο και παλεύει µε τον Μινώταυρο. Τον σκοτώνει και βγαίνει από αυτόν θριαµβευτής, χάρη σε ένα λινό νήµα που του έδωσε η Αριάδνη, η κόρη του βασιλιά, ώστε να µπορέσει να βρει το δρόµο της επιστροφής µέσα από τους στριφογυριστούς διαδρόµους του λαβύρινθου. Από αστρολογικής σκοπιάς, ο µύθος παραπέµπει στην εποχή του Ταύρου, η οποία σε γενικές γραµµές είναι η περίοδος ανάµεσα στο 4000 µε 2000 π.χ., όταν σε αυτόν τον αστερισµό ανέτειλε ο Ηλιος κατά την Εαρινή Ισηµερία. Κυρίαρχη θεότητα της εποχής είναι ο Ποσειδώνας και σύµβολά της ο ταύρος και ο διπλός πέλεκυς ή λάβρυς ονοµασία η οποία πιθανόν να αποτελεί τη ρίζα της λέξης λαβύρινθος. Ο Πλούταρχος στα «Ηθικά» συνδέει τον ιερό διπλό πέλεκυ µε το σύµβολο του φιδιού και της αστραπής, ενώ οι Φρύγες ονόµαζαν λάβρυ το φίδι. Τα παράγωγα της λέξης µάλιστα λίµβρος και λίβρος χρησι- µοποιούνταν για να περιγράψουν κάποιο σκοτεινό και υγρό υπόγειο. Μέχρι σήµερα κανένας δεν έχει καταφέρει να εντοπί- 21 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

22 eλευθεροσ tυποσ φαινομενα 22 Καθώς η ψυχή του νεκρού κάνει το τελευταίο ταξίδι της συναντά έναν προστάτη-φύλακα, θηλυκού γένους, που σβήνει ένα τμήμα του λαβύρινθου. Για να μπορέσει όμως η ψυχή να συνεχίσει το ταξίδι της θα πρέπει να συμπληρώσει το σχέδιο και έτσι οδηγείται πάλι στη ζωή, σε μια καινούργια ενσάρκωση Ο χριστιανικός λαβύρινθος Ο λαβύρινθος είναι ένα από τα σύμβολα που ενσωματώθηκε αρμονικά με το εκκλησιαστικό τυπικό και τις εκκλησιαστικές παραδόσεις. Ο πλακόστρωτος λαβύρινθος στον καθεδρικό του Αλγερίου (4ος αιώνας μ.χ.) αποτελεί την παλαιότερη σωζόμενη αναπαράστασή του. Αποτυπώσεις λαβύρινθων συναντάμε σε πολλές εκκλησίες της Αγγλίας, της Ιταλίας και της Γαλλίας, με πιο γνωστό αυτόν που υπάρχει στον καθεδρικό της Σαρτρ. Ο χριστιανικός λαβύρινθος συμβολίζει τα πάθη του Ιησού και, κατ επέκταση, την πορεία του πιστού προς τη λύτρωση. Τα μονοπάτια των πλακόστρωτων λαβύρινθων στις χριστιανικές εκκλησίες τα διασχίζουν οι προσκυνητές, συχνά στα γόνατα, με σκοπό τη μετάνοια. Αυτού του είδους οι λαβύρινθοι ονομάζονται Chemin de Jerusalem (Ο Δρόμος προς την Ιερουσαλήμ) επειδή αποτελούν συμβολικά την πορεία προς την Ιερουσαλήμ και βοηθούν τους πιστούς να διαλογιστούν στα χριστιανικά ιδεώδη της ελπίδας, της λύτρωσης και της τελικής σωτηρίας. Την πορεία αυτή προς το θείο περιγράφει ο Ουίλιαμ Μπλέικ στο ποίημά του «Ιερουσαλήμ»: Σου δίνω το μίτο Της χρυσής κλωστής. Μόνο μάζεψέ την σ ένα κουβάρι. Αυτό θα σε οδηγήσει Στην Ουράνια Πύλη, Που είναι χτισμένη στο τείχος Της Ιερουσαλήμ... σει κάποιο τέτοιο υπόγειο κτίσμα στην Κρήτη, αν και ορισμένοι υποθέτουν ότι μπορεί να επρόκειτο για τις σπηλιές της Γόρτυνος. Υπάρχει, βέβαια, και η άποψη ότι ο μυθικός λαβύρινθος της Κρήτης αποτελεί περιγραφή μιας μεταγενέστερης και σε περιορισμένη κλίμακα παραλλαγή ενός αρχαιότερου και πολύ μεγαλύτερου σε διαστάσεις λαβύρινθου αυτού που λέγεται ότι υπήρχε στην Ποσειδία, στην πρωτεύουσα της θρυλικής Ατλαντίδας. Η ιστορία των λαβύρινθων Αν και δεν έχουν διασωθεί αρχαίοι λαβύρινθοι, από εγχάρακτα σχέδια της πρώιμης περιόδου, νομίσματα που έχουν βρεθεί στην Ελλάδα, αλλά και από το μοναδικό σωζόμενο λαβυρινθώδες υπόγειο κτίσμα που ανακαλύφθηκε κάτω από την Θόλο της Επιδαύρου (ένα επίσης παράδοξο και μυστηριώδες οικοδόμημα), συμπεραίνουμε ότι ο κρητικός λαβύρινθος θα πρέπει να είχε κυκλικό ή σπειροειδές σχήμα. Αργότερα, αρχίζουν να παρουσιάζονται απεικονίσεις λαβύρινθων με σχήμα οκταγώνου, έως ότου στη ρωμαϊκή εποχή παρουσιάζονται οι τετράπλευροι λαβύρινθοι, δείγματα των οποίων συναντάμε στην Πομπηία και σε μια ρωμαϊκή έπαυλη στο Σάλτσμπουργκ της Αυστρίας, με το περίφημο ψηφιδωτό «Θησέας και Αριάδνη». Το μοτίβο του λαβύρινθου το συναντάμε και στην αμερικανική ήπειρο, αν και η χρήση του φαίνεται να ήταν σχετικά περιορισμένη. Αντίθετα, στο μεσογειακό χώρο υπάρχουν άφθονες απεικονίσεις Κνωσός, το μινωικό μνημείο που σύμφωνα με την παράδοση συνδέεται με το λαβύρινθο του Μίνωος. Οι αρχαιολογικές έρευνες όμως έχουν εντοπίσει το υπόγειο κτίσμα αρκετά χιλιόμετρα μακριά. του σε τοιχογραφίες, πήλινα αγγεία και πινακίδες, νομίσματα, σφραγιδόλιθους και μωσαϊκά. Η πλειοψηφία όλων αυτών των απεικονίσεων τοποθετείται χρονικά ανάμεσα στο 2800 π.χ. με 250 μ.χ. Ωστόσο, οι παλαιότερες προέρχονται από την Αίγυπτο και χρονολογούνται από το 3400 με 1900 π.χ. Ο Πλίνιος, μάλιστα, αναφέρει ότι ο Δαίδαλος κατασκεύασε τον κρητικό λαβύρινθο εμπνεόμενος από έναν που υπήρχε στην πόλη Μένδη της Αιγύπτου (στο δέλτα του Νείλου), ενώ υπάρχει και αναφορά σε ένα λαβύρινθο, τον πρώτο που εμφανίστηκε και αποδίδεται σε κάποιον Αιγύπτιο φαραώ με το όνομα Λάμαρις ή Λάβαρις.

23 µυστηρια Ρωµαϊκή αναπαράσταση του Θησέα που σκοτώνει τον Μινώταυρο. Τα µονοπάτια των πλακόστρωτων λαβύρινθων στις χριστιανικές εκκλησίες τα διασχίζουν οι προσκυνητές, συχνά στα γόνατα, µε σκοπό τη µετάνοια. Αυτού του είδους οι λαβύρινθοι ονοµάζονται Chemin de Jerusalem (Ο ρόµος προς την Ιερουσαλήµ) επειδή αποτελούν συµβολικά την πορεία προς την Ιερουσαλήµ και βοηθούν τους πιστούς να διαλογιστούν στα χριστιανικά ιδεώδη Λαβύρινθος: Ο χορός της ζωής και του θανάτου Το σύµβολο λοιπόν του λαβύρινθου φαίνεται να «ακολουθεί τον άνθρωπο για τουλάχιστον χρόνια. Αυτό δηµιουργεί µεγάλο πρόβληµα στο να επανασυνδεθούν τα στοιχεία που θα αποκάλυπταν την αρχική µορφή του και τη βαθύτερη σηµασία του. Αλλοτε µε τη µορφή σβάστικας και άλλοτε µε τη µορφή σπείρας, σχέδια λαβύρινθων αποτυπώνονται σε νοµίσµατα της Κνωσού, σε προϊστορικά µνηµεία όπως την τριπλή σπείρα στο Νιου Γκραντζ της Ιρλανδίας, την 3η µε 4η χιλιετία π.χ. Μια ενδιαφέρουσα παραλλαγή λαβύρινθου, που αποτελείται από δύο έλικες, βρίσκεται αποτυπωµένη στο προϊστορικό µνηµείο Ταρξιέν, στη Μάλτα (2400 µε 2300 π.χ.), η οποία φαίνεται να αποτελεί βάση για την ανάπτυξη του ιωνικού ρυθµού στην αρχαία Ελλάδα. Οσον αφορά στη χρησιµότητα και τη βαθύτερη σηµασία του λαβύρινθου, υπάρχουν ενδείξεις σε τελετές που φτάνουν ως τις µέρες µας οι οποίες υποδηλώνουν µια σχέση του µε το θάνατο και την αναγέννηση. Στις Νέες Εβρίδες, τα νησιά του αρχιπελάγους της Μελανισίας στον Ειρηνικό, πραγµατοποιείται µια ενδιαφέρουσα τελετή µε ένα λαβύρινθο που χαράσσεται στην άµµο. Σύµφωνα µε τις τοπικές παραδόσεις, αυτός ο λαβύρινθος αναπαριστά την πορεία της ψυχής προς τον Κάτω Κόσµο. Καθώς λοιπόν η ψυχή του νεκρού κάνει το τελευταίο ταξίδι της συναντά έναν προστάτη-φύλακα, θηλυκού γένους, που σβήνει ένα τµήµα του λαβύρινθου. Για να µπορέσει όµως η ψυχή να συνεχίσει το ταξίδι της θα πρέπει να συµπληρώσει το σχέδιο και έτσι οδηγείται πάλι στη ζωή, σε µια καινούργια ενσάρκωση. Αυτή η σχέση του λαβύρινθου µε το θάνατο συνοψίζεται εύστοχα από τον Μά- 23 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ